Anda di halaman 1dari 11

MAKALAH PERIODISASI

KESUSASTRAAN BALI

NAMA KELOMPOK 1 :
1. Ade pandya Briyandika Prayoga (01)
2. Anak Agung Ayu Iswari Wijayanthi (02)
3. Anak Agung Ketut Bintang Cahyani (03)
4. I Gusti Ayu Chikayana Acintya (04)
5. I Komang Oka Dwi Saputra (05)

SMA DWIJENDRA DENPASAR


TAHUN AJARAN 2020/2021
DAFTAR ISI

PEMAHBAH KALIH PENGAKSAMA.....................................................................1


DAFTAR ISI...................................................................................................................................2

SARGA IPURWAKA ....................................................................................................................3

1.1 Dadalan...............................................................................................................................3

1.2 Rumusan Masalah...............................................................................................................3

1.3 Tetujon Makalah.................................................................................................................3

SARGA II.......................................................................................................................................4

DAGIN ..............................................................................................................................................

2.1 Teges Kesusastraan Bali.....................................................................................................4

2.2 Soroh Kesusastraan Bali.....................................................................................................7

2.3 Imba Miwah Ceciren Karya Sastra.....................................................................................8

SARGA III................................................................................................................9
PAMUPUT ...............................................................................................................9

PAMAHBAH KALIH PANGAKSAMA

Om Swastiastu
Sembah panuun antun ring Ida Sang Hyang Widhi Waca kaang
maprabawa Sang Hyang Aji Saraswati, riantuk sangkaning waranugrahanida
wastu mrasidayang ngakit sesuratan cakepan puniki sane mawasta
“Kasusastraan Bali”

Riantuk jimbar kawentenan kasusastraan bali punika, mawinan wantah


sarisarinnyane kawenten sane umggahan antun gumanti mangda sida karesep
olih para pangwacen sareng sami.

Sampun janten katah kakirang langkungan daging cakepan puniki,


manawi dereng prasida kadagingin manut kadi pangacepkayun ida dane sareng
sami. Punika mawinan sarat ngelungsur gung pengampura ring para pamaos
pamekasnyane sujana sami sang wus pragiwaka (wibuhing basa aksara ),
mangda ledang mapaica piteket lan pidabdab sane patut kaangggen
maripurnayang cakepan puniki.

Maka untatin atur antun, mogi-mogi cakepan puniki wenten pikenohipun, sida
kaanggen gegambelan olih para pangwacen sinamian.

Om santhi santhi santhi Om.

SARGA I PURWAKA
1.1 Dadalan
Kasusastraan Bali sampun kaloktah ring dura Negara krana kaluwihan lan madaging piteket –
piteket sane ngeranayang pikayunanne becik .
Kasusastraan Bali puniki kaperangang dados kalih inggih puniki :
• KESUSASTRAAN BALI PURWA
• KESUSASTRAAN BALI ANYAR ( MODERN )
Ring makalah puniki jaga kawedarang indik kasusastraan Bali Purwa miwah Bali Anyar .

1.2 Rumusan Masalah


1. Napi nika Kesusastraan Bali?
2. Akude akeh Kesusastraan Baline punika?
3. Napi conto Kesusastraan Bali?

1.3 Tetujon Makalah


a) Salah sinunggil tugas sane kaicen olih ibuk guru Bahasa Daerah Bali.

b) Semangdane para pemilet utawi sane ngwacen makalah puniki uning ring indik
kawentenan kasusastraan bali lan uning daging – daging kamahatmian budaya bali antun
winaka sarana , ngwerdiang tur ngelimbakang budaya inucap.
c) Anggen ngelestariamg kasusastraan bali sane sampun sue nenten kaplajahin olih alit –
alit sareng sami.
d) Mangda iraga sareng sami uning daging susastra punika prasida anggen tetimbang tur
sesuluh midabdabin gegodan idup.
SARGA II
DAGIN
2.1 Teges Kesusastraan Bali
Kesusastraan mawit saking kruna “Sastra” sane mateges ajah-ajahan utawi ilmu
pengetahuan polih penganter (su) sane mateges becik tur luwih, polih konfik “ka-an” sane
mateges kawentenan. Kasusastraan inggih punika kawentenan pengajah-ajahan utawi
ilmu pengetahuan sane becik tur luwih sane metu saking huluning anggen I manusa.

2.2 Soroh Kesusastraan Bali


Yening selehin antuk masa/zaman nya Kesusastraan Bali kaepah dados kakalih inggih
punika:
1. Kesusastraan Bali Purwa (Tradisional)
2. Kesusastraan Bali Anyar (Modern)

• Kesusastraan Bali Purwa (Tradisional)


Kesusastraan Bali Purwa inggih punika sastra sane sampun wenten duk ilu tur
pidagingane ngunguhang pitutur sane luwih.
Kesusastraan Bali Purwa taler kaepah malih dados tiga soroh inggih punika marupa:
- Gancaran
- Tembang
- Palawakya

Gancaran
Gancaran inggih punika karangan utawi kekawian bebas sane nenten kaiket antuk
uger-uger. Sekadi contoh : satwa-satwa miwah babad-babad. Conto satwa-satwa
bali sane kapupulang ring “Kembang Rampe Kasusastraan Bali Purwa” sane
kapupulang olih I Gusti Ngurah Bagus sareng I Ketut Ginarsa, sekadi :
Mahabharata (Bhagawan Byasa), Ni Dyah Tantri (I Made Pasek), Tunjung Mekar
(I Ketut Sukrata).
Tembang
Tembang inggih punika karangan utawi kekawian sane kaiket antuk uger-uger
sane mawasta padalingsa, guru lagu. Tembang kakepah dados 4 soroh inggih
punika:

- Sekar Rare
Sekar Rare inggih punika kaanggen nyirepang anak alit utawi ngapul-ngapulang anak
alit yening ipun sedek ngambek muah kaanggen ri sedek maplalian. Sekar Rare
kakepah dados 3 inggih punika :
➢ Gending Rare, upami : juru pencar, jenggot uban, made centik, mati delod pasih.
➢ Genting Janger, upami : putri ayu, siap sangkur, mejejangeran.
➢ Gending Sangiang, upami : kukus arum, suaram kembang, puspa panganjali.

- Sekar Alit (Pupuh)


Sekar Alit puniki kebanda utawi kaiket antuk uger-uger sane mawasta akeh wanda
utawi kecap sajeroning a carik, “Lingsa” mateges labuh suara sane ngenjek ring
ungkur sajeroning a carik.
Sekar Alit utawi pupuh kakepah dados dasa soroh inggih punika :
S = Sinon lan Semarandana
M = Mijil lan Maskumambang
P = Pucung lan Pungkur
G = Ginada lan Ginanti
D = Durma lan Dangdanggula

- Sekar Madya (Kidung)


Karya Sastra sane kawangun utawi kacritayang nganggen tembang tengahan utawi
sekar madya kawastanin kidung. Kidung utawi sekar madia punika kabanda antuk
uger-uger akeh kecap miwah labuh suara ring panguntat carik. Kabaos sekar madia,
santukan tembange wenten ring pantaraning sekar alit miwah sekar agung. Sajeroning
nembangang sekar madia, suarane wenten ring madianing lidah. Kidung punika
nganggen Basa Bali Tengahan utawi Basa Jawa Tengahan (Bali Kawi).
Sekar Madya kaepah dados 4 soroh inggih punika:
a. Kidung Dewa Yadnya > kaanggen ritatkala wenten piodalan ring pura.
Katuju majeng ring Ida Sanghyang Widhi Wasa.
b. Kidung Manusa Yadnya > kaanggen ritatkala wenten upacara pawiwahan,
mapandes, matelubulanan.
c. Kidung Pitra Yadnya > kaanggen ritatkala wenten upacara ngaben miwah
nyekah.
d. Kidung Bhuta Yadnya > kaanggen ritatkala wenten upacara mecaru.
Conto Sekar Madya minakadi :
➢ Kidung Warga Sari
➢ Kidung Tantri
➢ Kidung Alis-alis Ijo
➢ Kidung Kaki Tua
➢ Kidung Sri Tanjung

- Sekar Agung (Kekawian)


Wirama utawi Sekar Agung puniki ketah kebaos tembang gede. Wirama puniki
pepalihannyane mekadi : Guru, Laghu, Wretta miwah Matra. Guru wenten tetiga
pepalihannyane mekadi : Guru Hresua (guru bawak), Guru Dirgha (guru panjang),
Guru Pulta (suara panjang tur ngileg). Laghu tegesnyane suara ingan, suara bawak,
suara nylocor, utawi kecape sane katembangan bawak. Kakawin puniki taler
nganggen Bahasa Bali Kuno. Sajeroning mawirama suarane magenah ring bongkol
lidah. Wretta punika akeh kecap utawi wanda sajeroning acarik. Matra punika
wangun guru laghu sajeroning acarik. Kekawian utawi karangan sane kacritayang
utawi kawangun antuk wirama kawastanin kakawin. Jenis-jenis kakawin : 1. Kekawin
Ramayana kekawi olih Mpu Yogi Suara
2. Kekawin Bharatayuda kekawi olih Mpu Sedah lan Mpu Panuluh
3. Kekawin Sutasoma kekawi olih Mpu Tantular
4. Kakawin Siwaratri Kalpa kekawi olih Mpu Tanakung
5. Kakawin Mahabharata kekawi olih Bhagawan Byasa
6. Kakawin Arjunawiwaha kekawi olih Mpu Kanwa
7. Kakawin Semarandhana kekawi olih Mpu Darmaja
Palawakya
Palawakya inggih punika karangan utawi kekawian bebas sane nenten kaiket
antuk uger-uger sakewala ritatkala ngwacen sekadi mawirama.

• Kesusastraan Bali Anyar (Modern)


Kesusastraan Bali Anyar inggih punika Kesusastraan utawi karangan-karangan sane
sampun keni ius-ius anyar. Kesusastraan Bali Anyar inggih punika karya-karya sastra
Bali sane nyeritayang indik parikrama ring Bali sane sampun keni iusan saking
kebudayaan sane lianan. Ngeninin indik wates utawi “tonggak lahirnya sastra Bali
Anyar” wenten makudang-kudang daging pikayun sane maosang madasar antuk tanda
bukti asli karya sastra sane katerbitang makadi : kapertama wenten sane maosang sastra
bali anyar ngawit warsa 1910 kacihnayang duk punika terbit karya sastra sane marupa
cerpen sane majudul “peroempamaan, beberapa tjerita dalam Bahasa Bali” oleh I Wayan
Djiwa. Kasusastraan Bali Anyar puniki kakepah dados 3 soroh inggih punika :

1. Gancaran Bali Anyar (Prosa)


Gancaran Bali Anyar inggih punika karangan utawi kekawian bebas sane nenten
kaiket antuk uger-uger. Sekadi conto : cerpen, novel miwah roma. Conto Cerpen
upami : ketemu ring tampak siring (Olih I Made Sanggra), luh sunarti (olih I Ketut
Rida), Luh Puri (olih Ida Bagus Mayun), talin sampi (olih I Wayan Rugeg Nataran),
iwang titian newek (olih Anak Agung Gede Jelantik), miwah sane lianan. Conto
Roma upami : melancaran ka sasak (olih Gede Srawana), sunari (olih Ketut Rida),
jani (olih Nyoman
Manda).
2. Tembang Bali Anyar (Puisi)
Puisi inggih punika wangun awi-awian sastra sane kaiket antuk rima, ritma miwah
akeh baris saha kasinahang antuk basa sane padet. Puisi kawangun antuk unsur
intrinsik minakadi : tema, rima, majas, kesan. Taler kawangun antuk unsur ekstrinsik
minakadi : Riwayat urip pengawi, kauripan social budaya parajana, saha tatujon sane
kaaptiang.
Makudang-kudang karya sastra bali sane mawangun puisi :
➢ Sasih Karo Ring Bali olih I Made Taro
➢ Basa Bali olih Suntari PR
➢ Bali olih Ngurah Yupa
➢ Galang Bulan olih Artanegara miwah Ki Putru
➢ Pangeling-eling olih Made Sangra
➢ Margarana olih Wayan Rugeg Nataran, miwah sane lianan.

3. Drama Bali Anyar (Drama Modern)


Drama Bali Anyar inggih punika karya sastra utawi karangan sane nenten kaiket
antuk uger-uger sakemaon ngutamayang bebaosan (dialog) tur kelaksanayang ring
kalangan. Conto Drama Bali Anyar : nang Kepot olih Ketut Ariana, kobaran apine
olih Ki Bayan Suling, aduh dewa ratu olih Gede Darna.

2.3 Imba Miwah Ceciren Karya Sastra


➢ Ceciren Kesusastraan Bali Purwa
1. Arang medaging wastan pangawi
2. Akehan nyritayang indik karma phala sane prasida anggen sesuluh idup
3. Katehnyane kaiket antuk uger-uger
4. Sesuratan sane asli kantun makehan kasurat nganggen aksara bali
5. Karya sastra nenten kaadol, saha tan prasida kaajinin antuk jinah.
6. Ngwacen karya sastra wantah kaanggen nglimurang manah saha
masenengsenengan.

➢ Ceciren Kesusastraan Bali Anyar


1. Pastika madaging wastan pangawi
2. Akeh nyritayang indik kawentenan kahuripan para janane mangkin
3. Kabaos bebas, saantukan nenten kaiket antuk uger-uger
4. Samian kasurat nganggen tulisan latin
5. Karya sastra anyar sampun makehan kaadol, punika mawinan
karya sastra prasida kaajinin antuk jinah.
SARGA III PAMUPUT

Kasusastraan mateges kawentenan utawi kawruhan sane luwih utawi becik tur mabuat.
Yening salehin antuk masa/zamannya Kasusastraan Bali kaepah dados kakalih inggih punika
Kasusastraan Bali Purwa lan Kesusastraan Bali Anyar. Kasusastraan Bali Purwa kawangun antuk
Gancaran, Tembang miwah Palawakya. Kasusastraan Bali Anyar kawangun antuk Gancaran Bali
Anyar (prosa), Tembang Bali Anyar (Puisi Anyar) lan Drama Bali Anyar (drama modern).
Kasusastraan Bali punika becik pisan tur ngulangunin, punika mawinan sepatutne
kalestariang tur kaplajahain semangdane i rage sareng sinamian uning ring daging miwah
pikenoh melajahin kasusastraan bali punika. Ngantos asapuniki wau kawedar antuk kasusastraan
bali semangdane wenten gunan ring para semeton sane polih ngwacen. Makalah punika doh
pesan saking paripurna titiang nunasang para semeton sane polih ngwacen makalah puniki
sareng-sareng ngamecikang semangdane dadi paripurna.

Anda mungkin juga menyukai