B Program Studi : Bahasa Bali No. Peserta : 201503204875 Modul : 6 Profesional
LK 1: Lembar Kerja Belajar Mandiri
Judul Modul MODUL 6 Judul Kegiatan Belajar (KB) 1. SASTRA BALI PURWA 2. SASTRA BALI ANYAR 3. APRESIASI SASTRA BALI 4. KEBUDAYAAN BALI No Butir Refleksi Respon/Jawaban 1 Daftar peta konsep (istilah dan 1. WANGUN KRIYA SASTRA definisi) di modul ini Kriya sastra kawangun antuk wangun jero (intrinsik) lan wangun dura (ekstrinsik). Wangun jero utawi intrinsik inggih punika wangun sane wenten ring jeroning kriya sastra lan wangun dura utawi ekstrinsik inggih punika piranti sane ngwangun sastra saking dura kriya sastra, ipun ngiusin pangawi kria sastra inucap. Kriya sastra pinaka sasuluh kahuripan para jadma ritatkala ngamargiang kauripan ring gumine, napi sane wenten ring parajana nika sane wenten ring kriya sastra. Kriya sastra patut kawacen mangda para janane prasida uning malih rwa bhineda, napi sane patut, napi sane nenten patut kamargiang 1) Wangun Jero (Intrinsik) Wangun intrinsik punika wangun sane wenten ring jeroning kriya sastra minakadi; unteng (tema), lelintihan satua (alur/plot), pawatekan, latar (setting), sudut pandang, gaya bahasa. 2) Wangun Dura (Ekstrinsik) Daging kriya sastra yening kaselihin wenten panglimbak saking dura kriya sastra sakadi sejarah, aab jagat, kawentenan paiketan pangawi sareng daging carita, kawentenan krama ring pakraman sane pastika ngiusin pangawi. Kawentenan pamargin kauripan sang pangawi prasida katelatarang ritatkala nyelehin kriya sastra manut wangun ekstrinsiknyane. Minakadi; biografi pangawi, mustika/guna sarat (nilai-nilai) sane ngiusin pangawi, paiketan pangwacen sareng daging kriya sastra, faktor ekonomi, politik lan tradisi utawi adat. 2. WANGUN DRAMA Drama ngranjing ring kekawian sane mapaiketan sareng pamentasan. Sang pangawi nenten ja sakadi nyurat kriya sastra cerpen lan novel, krana nyurat satua sane marupa wangun drama malianan, sang pengawi mangda makarya lelintihan sane jagi kapentasang lan wangun sasuratannyane akehan babaosan. Bebaosan punika saling mapaiketan sareng parilaksana pragina ring pamentasan mangda prasida nyihnayang pikobet-pikobet sane wenten ring naskah. Wenten pahan ring kriya sastra drama; a) Babak, b) Adegan, c) Prolog, d) Dialog, e) Monolog, f) Epilog, g) Mimik, h) Pantomim utawi pantomimik. Wangun drama wenten: alur, pawatekan, dialog, seting, sesuluh kauripan (interpretasi kehidupan). 3. WANGUN PUISI BALI PURWA Wangun puisi Bali purwa kasengguh prosa liris (puisi narasi), puisinyane marupa tembang nanging dagingnyane cerita, cerita sane wenten ring tembang punika nyaritayang pragina saking ngawit ngantos puput. Yening nyelehin wangun puisi Bali purwa indik dagingnyane pateh sakadi nyelehin daging sastra gancaran inggih punika wangun intrinsik (pragina, pawatekan, lelintihan satua, latar (galah, genah, lan suasana) lan wangun tembang nyane kaselehin antuk wangun formal. Wangun formal ring sastra tembang inggih punika pada lingsa sane ngwangun tembang purwa punika, sakadi akeh carik ring soang-soang pada, akeh wanda ring soang- soang carik, lan labuh suara ring ungkuring wanda. Wenten makudang-kudang wangun formal sane wenten ring soang-soang tembang inggih punika; a. Sekar rare (gegendingan); Wirama gending rare manut sekadi tabuh gong gender inggih punika: dang, ding, dung, deng, dong, suara punika kagentosin antuk aksara suara a, i, u, e, o. Ceciren tembang rare wenten pangelong, lan ring acarik punika ka gendingang ping kalih. b. Macepat (Sekar alit) Sekar alit pateh sakadi sekar madia lan sekar agung, kawangun olih padalingsa, nanging soang-soang pupuh madue pesengan sane malianan. Ring tabel sor puniki jagi katelatarang indik wangun padalingsa pupuh. c. Kidung (Sekar madia) Sekar madia madue uger-uger pada lingsa pateh sekadai sekar macapat, nanging pada lingsa sane wenten ring sekar madia nenten wenten carik (koma) sane pinaka ciren pupuh, krana sekar madia punika ngalantur katembangang. Basa ring kidung punika basa jawa tengahan, nganggen wewiletan. d. Kakawin (Sekar agung) Kekawin taler kasengguh Sekar Agung, ceciran sane utama ring sekar agung inggih punika; Wrtta Matra: o Wrtta; akehnyane wanda ring soang- soang carik, o Matra; pisarat genah guru lagu ring wrtta punika. Guru lan laghu; o Guru; suara panjang lan baat o Laghu; suara sane bawak, sane iying, sane damdam, lan wanda sane pinih ungkur prasida dados guru lan lagu. 2 Daftar materi yang sulit dipahami 1. Unsur Intrinsik ring sajeroning kriya sastra di modul ini 2. Nentuang wangun formal ring sastra tembang
3 Daftar materi yang sering 1. Nentuang Unsur intrinsik miwah ekstrinsik
mengalami miskonsepsi ring sajeroning kriya sastra 2. Minayang sorohan sekar alit, sekar madia miwah sekar agung.