Anda di halaman 1dari 5

I Ketimun Mas

Ada katuturan satua ane malu. Anak luh balu ngelah pianak luh adiri. Adanina I Ketimun Mas.
Ia mumah di tanggun desane, desa Dauh Yeh, paek teken alas.
Kacerita jani sedek semengan, memenne bakal luas ka peken. Mabesen ia teken panakne, kene,
“Cening, cening Ketimun Mas, meme bakal luas ka peken. Nyai ngijeng jumah, nyanan gapgapina
laklak. Jumahan meten nyai nongos, kancing men jlanane. Yening ada anak kauk-kauk tidong meme,
da pesan ampakina!”
Kacerita kone jani I Ketimun Mas, nongos jumahan meten makancing jlanan. Saget teka I
Raksasa kauk-kauk, munyinne gede tur garo, “Cening , cening Ketimun Mas, meme teka, ampakin
meme jlanan!” Pedasange baan I Ketimun Mas. “Ne, nyen ya ngelah munyinne? Nguda gede tur garo?
Bah, tidong i meme.” Keto kenehne I Ketimun Mas. I Raksasa tusing ampakina jlanan. Mulih lantas I
Raksasa.
Kacerita jani teka memenne. Ampakina lantas jlanan, kriut gedebleg. Morahan I Ketimun Mas,
“Meme, ibusan ada anak kauk-kauk. Munyinne gede tur garo. Beh, jejeh pesan keneh tiange. Tusing
bani tiang ngampakin jlanan.” Memenne kendel kenehne. I Ketimun Mas gapgapina laklak atekor. Tur
lantas ngomong, “Katawang ento ane kauk-kauk i tunian? I Raksasa ento. Yen ento ampakin, pedas
cening plaibange.”
Buin manine, buin memenne ka peken. Makire majalan, memenne mabesen, “Cening, cening,
meme lakar ka peken. Jumah meten ngijeng, kancing jlanane. Ingetang munyin memene ibi. Yening
tusing meme ane mekaukan, da pesan ampakina jlanan!”
Kacerita jani I Raksasa, lakar buin kumahne I Ketimun Mas. Di jalan nepukin ia anak ngangon
bebek. Paekina pangangon ento, awakne ngetor pesu peluh baan jejehne. Ngomong I Raksasa, “Ih, jero
pengangon bebek, jalan kema kumahne I Ketimun Mas. Nyanan lamun tusing jumah memenne, kauikin
I Ketimun Mas!” Masaut i pangangon, “Mindah, bebek tiange tusing ada nongosin.” Galak i Raksasa,
“ Yen tusing nyak, ia tendasne kamah. Basang awake seduk.” Mara keto abetne I Raksasa, nyak lantas
i pengangon bebek.
Dapetange umahne I Ketimun Mas suung. Ngomong I Raksasa teken i pangangon, “Nah, kema
kaukin I Ketimun Mas. Ia jumahan meten makancing jlanan. Jangihang munyine, cara munyin
memenne!”
“Cening, cening Ketimun Mas. Ampakin ja meme jlanan!” Apa, kendel I Ketimun Mas. Kadena
saja memenne teka. Kriut gedebleg, jlanane kaampakang. Saget saupa I Ketimun Mas, plaibanga baan
I Raksasa. Beh, jerit-jerit I Ketimun Mas ngeling.
Gelisang satua, neked I Raksasa jumahne. Tekepina I Ketimun Mas aji grobag, tetehina aji
lesing batu. I Raksasa ngelah juru ijeng dadua. Ne adiri buta, ane lenan bongol. Ngomong I Raksasa, “
Buta, Bongol! Eda luas kema-mai! Awake lakar ngalih bakal basa akejep.” Ngarod I Ketimun Mas
ngeling, di tengah grobage mateteh lesung.
Jani kacerita memenne I Ketimun Mas, mara teka uli di peken. Dapetange umahne suung jlanan
ampikne mampakan. Pianakne tusing ada. Gelar-gelur ia makaukan. Tusing ada ane masaut. Ngeling
lantas memenne I Ketimun Mas, tur mapineh. “Pedas I Ketimun Mas plaibanga baan I Raksasa.
Kenkenang jani baan madaya?”
Lantas ada kone meong teken bikul, kema maekin memenne I Ketimun Mas. Men Ketimun
Mas ngomong, “Nah, ne apa Sang Meong ajaka Sang Bikul. Nyak ngalih I Ketimun Mas? Ia plaibanga
baan I Raksasa. Yen teka baan iba I Ketimun Mas, upahina be bajo asok teken padi abodag.”
Nyak lantas I Meong teken I Bikul, majalan ajaka dadua kumahne I Raksasa. Tepukina I
Ketimun Mas matangkeb. Tongosina baan I Buta teken I Bongol. I Raksasa sedekan di paon, repot
munduhang bakal basa.
Kacerita pongponga grobage ban I Bikul. I Meong nyongkok duur grobage ngantiang. Krepet-
krepet ngenyonyong, kriet-kriet kepungpung. Dingeha kriet-kriet teken I Buta, “Apa sih krepet-krepet
ditu?” “Ngeong!” keto munyin meonge. “Sep, apa sih gesgesa meonge ditu?” Keto I Buta. Ngomong I
Bongol, “Ada meong duur grobage.” “Ulahang meonge, Bongol!” Mendep I Bongol, wireh ia mula
tusing ningeh. Kanti linggah song grobage, pongponga baan I Bikul.
Suba ada asedengan jlema, pesu lantas I Ketimun Mas. Ateha mulihne baan I Meong teken I
Bikul. Neked jumahne, nyagjang memenne, kendel pesan kenehne. “Dewa Ratu, cening Ketimun Mas.
Mara teka, aget pesan Meme!” I Meong teken I Bikul lantas upahina be bajo asok teken padi abodag. I
Meong nyuang be bajone asok, I Bikul makatang padine abodag. Keto katuturanne I Ketimun Mas.

Men Sugih teken Men Tiwas

Ada katururan satua Men Sugih teken Men Tiwas. Men Sugih anak sugih pesan, nanging demit
tur iri ati, jail teken anak lacur.
Men Tiwas buka adane tiwas pesan, nanging melah solahne, tusing taen jail teken timpal. Men
Tiwas geginane ngalih saang ke alase lakar adepa ka peken. Nuju dina anu, Men Tiwas ka umah Men
Sugih ngidih api. Ditu Men Sugih ngomong, "Ih cai Tiwas, alihin ja icang kutu, yen suba telah kutun
icange, nyanan upahina baas".
Laut Men Tiwas ngalihin kutu Men Sugihe. Suba tengai mara suud. Men Tiwas upahina baas
acrongcong, ngenggalang lantas baasne abana mulih laut jakana.
Men Sugih jumahne buin masiksikan, maan kutu aukud. Ngenggalang ia ka umah Men Tiwase,
laut ngomong, "Ih cai Tiwas, ene icang maan kutu aukud, jani mai uliang baas icange ituni". Masaut
Men Tiwas, "Yeh, baase ituni suba jakan tiang".
Masaut Men Sugih, "Nah, ento suba aba mai anggon pasilih!". Nasine ane makire lebeng ento
laut juanga konyang ka pancine abana mulih baan Men Sugih. Nyanane buin teka Men Sugih, "Ih Tiwas,
tuni Nyai ngidih api teken saang icange". Lantas api teken saange apesel gede juanga baan Men Sugih.
Men Tiwas bengong mapangenan baan lacurne buka keto.
Buin manine Men Tiwas tundena nebuk padi baan Men Sugih lakar upahina baas duang
crongcong. Men Tiwas nyak nebuk kanti pragat, upahina baas duang crongcong, laut encol mulih lantas
nyakan. Men Sugih lantas nyeksek baas, maan latah dadua.
Encol ia ka umah Men Tiwas laut ngomong, "Ih Tiwas ene baase enu misi latah dadua, jani
uliang baas icange, yen suba majakan ento suba aba mai".
Sedek dina anu Men Tiwas luas ka alase, krasak-krosok ngalih saang. Saget teka Sang Kidang laut
ngomong, "Men Tiwas apa lakar alih ditu?" masaut Men Tiwas, "Tiang ngalih saang teken paku".
"Lakar anggon gena ngalih paku?" Masaut Men Tiwas, "Lakar anggon tiang jukut". "Ih Tiwas lamun
nyak Nyai nyeluk jit icange, ditu ada pabaang nira teken Nyai!"
Lantas Men Tiwas nyak nyeluk jit kidange, mara kedenga, limane bek misi mas teken selaka.
Suud keto Sang Kidang ilang, Men Tiwas kendel pesan lantas mulih. Teked jumah ia luas ke pande
ngae gelang, bungkung teken kalung.
Men Tiwas jani sugih nadak, pianakne makejang nganggo bungah, lantas ia pesu mablanja.
Tepukina Men Tiwas teken Men Sugih. Delak-delik ia ngiwasin pianak Men Tiwase. Buin manine Men
Sugih mlali ka umah Men Tiwase matakon, "Ih Tiwas, dija Nyai maan mas selaka liu?". Masaut Men
Tiwas, "Kene embok, ibi tiang luas ka alase ngalih saang teken paku lakar jukut, saget ada kidang,
nunden tiang nyeluk jitne. Lantas seluk tiang, mara kedeng tiang limane ditu maan emas teken selaka
liu." Mare ningih keto. Men Sugih ngencolang mulih.
Manine Men Sugih ngemalunin luas ke alase, Men Sugih nyaru-nyaru buka anak tiwas, krasak-
krosok ngalih saang teken paku. Saget teka Sang Kidang, "Nyen ento krasak-krosok?".
Masaut Men Sugih, "Tiang Men Tiwas, uli puan tiang tuara nyakan". Men Sugih kendel pesan kenehne.
Lantas masaut Sang Kidang, "Ih Tiwas, mai seluk jit nirane!".
Mara keto lantas seluka jit kidange, laut kijem jit kidange, Men Sugih paide abana ka dui-duine.
Men Sugih ngeling aduh-aduh katulung-tulung,"Nunas ica tulung tiang, tiang kapok!". Teked di
pangkunge mara Men Sugih lebanga, awakne telah babak belur tur pingsan. Disubane inget ia magaang
mulih. Teked jumahne lantas ia gelem makelo-kelo laut ngemasin mati.

I Belog
Ada katuturan satua anak belog. Baan belogne ia adanina I Belog. Sedek dina ia tondena meli
bebek ka peken teken memene. Ditu lantas ia nyemakin memene pis. Lantas memene buin ngomong,
kema jani cai engal-enggal ka peken, terus meli be dadua di tongos dagang bebeke.
Disubane I Belog neked di peken, kema-mai ia ninggalin dagang bebek sakewala ia ngejuhang
pipis dasa tali rupiah. Jero niki jinah, tiang meli bebek dadua. Bebeke aukud aji Rp. 4000. Lantas dagang
bebeke ngemaang I Belog susuk bui Rp. 2000. Disubane maan meli bebek lantas I Belog mulih.
Kacrita ia ngemulihang, tur ngaliwatin tukad linggah. Ditu lantas bebeke ngeleb. Maka dadua
bebeke ngelangi di tukade. I Belog bengong ninggalin bebeke kambang tur ia ngrengkeng kene. Beh,
bebek puyung bakat beli. Awake nagih bebek mokoh tur baat, sakewala bebek puyung baanga. I Dewek
belog-beloga. Lantas bebeke tusing ejuka tur kalahina mulih..
Disubana I Belog neked jumahne, ajinanga baan memene tuara ngaba bebek. Memene
ngomong, ih belog encen bebeke? Masaut I Belog, “maan ja icang meli bebek, nanging puyung icang
adepina teken dagang bebeke. Lantas bebeke leb di tukade, tur ngelangi. Buina laut ulah icang sawireh
meli bebek puyung tuara ada gunane.
Ditu lantas I Belog welanga baan memene. Keto upah anake belog, tuara ngresep teken munyi.
Bebeke mula kambang yan ia lebang di tukake dalem.
I Tuung Kuning
Ada tuturan satua, babotoh kêmbar madan I Pudak. Ia kasap pêsan koné mamotoh, buin mêlah
koné paranné nyak matêbah. Ia ngêlah kurungan simaluné tuwah dadua, jani sêkaté pêpêsan mênang ia
matajén, ngêliunang dogén kurungané. Makêlo-kêlo nganti pênyatusan ia ngêlah kurungan.
Nganti kéwêh kurênané barêng ngêncanin, maang ngamah magadang. Kurênané bêling gêdé
lantasan, aji nyampatang tainé sêlid sanja dogén suba kéwêh. Siapné dogén mandus apang têlu ané
awai, amah-amahané sêmêngan jagung, têngai godêm, sanjê gabah, miwah awakné kêpêl-kêpêlê.
Mapêsuang sabilang wai apang kêna matan ai sêmêngan. Kadi rasa I Pudak sing mandus ané awai ulian
ngêncanang siapné totonan.
Kacêrita I Pudak lakar luas ka dajan gunung, mabêsên koné ia têkén kurênané, “Wayan, Wayan
mani wakê lakar luas joh, né nyai kéné bêling gêdé, waké tondén karoan makêloné luas, sing satondén
têka nyai suba ngêlah panak, lamun muani anaké cêrik, mêlahang mên miara, lamun luh matiang dogén
têndasné, têktêk baang kurungané makêjang pada abêdik. Waké tusing yêng gati ngêlah pianak luh, I
déwék tuyuh ngêdénang dogén mêgadangin pêtêng lêmah, suba dogén kêlih pisagané manjakang”. Kéto
pabêsên I Pudak têkén kurênané, nyak koné ané luh ngidêpang.
Nah buin maniné luas koné suba I Pudak. Mara makêtêlun I Pudak luas ka Dén Bukit, kurênané
ngêlah lantas pianak, laut luh koné pianakné. Béh kéwêh gati mémén anaké cêrik ênto. “Né kénkénang
jani I cêning, konkona nêktêk lantas têkén bapané, laut baang siap. Yan tuutang kênêh bapané, pianak
matiang, jabin jêlêmê buduh. Né kénkén jani baan madaya”. Kéto abat mémén anaké cêrik ngrêngkêng
padidiana. Makêlo koné baana bêngong, lantas tumbuh dayané mémén anaké cêrik. “Ah, ari-ariné
dogén têktêk baang siap pada mabêdik”.
Kacêrita ari-ariné dogén lantas têktêka, to lantas banga siapé padê mabêdik. Pianakné adanina
Ni Tuwung Kuning. Suba koné kéto, anaké cêrik ajaka lantas kumah méméné. Têkêd koné ditu,
têngkêjut lantas dadongné. “Né kali kénkén nyai ngêlah pianak cêrik?” “I Busan mémé”, “Dadi mara
makêplos panak nyainé suba ajak mai?” “Kéné mémé, adê pabêsên bapanné I pidan, anak konkona
nêktêk maang siap, yén luh panaké. To kranané anaké cêrik ajak icang mai. Mémé ngajak I cêning
nah?”.
Icang takut ngajak jumah nyén têka bapanné, payu lêmpagina icang, anak iya brangsongan
pêsan. Nyén lamun ia têka lakar orahang suba mati dogén I cêning”. Masaut méméné “nah lamun kéto,
dini suba pêjang I cêning mémé ngajak. Ingêtang nyén nêlok-nêlokin mai baang yéh nyonyo” “Nah,
mémé, dong jêmakin I cêning, icang mulih, nyén têka bapanné”. Jêmakina lantas anaké cêrik baan
méméné. Suba kéto mémén anaké cêrik ngénggalang mulih.
Kacêrita jani, sêlid sanja koné dêlokina anaké cêrik têkén méméné panyonyoina dogén, suud
kéto ngênggalang koné ia mulih. Kadéna buin kêjêpné bapané mulih, tusing masih ada. Buin abulan
masih tusing têka. Nganti tibanan koné kurênané luas. Kacêritayang jani, ngancan kêlih ngancan jêmêt
Ni Tuwung Kuning magarapan. Yan kudang taun makêloné I Pudak luas matajén, critayang jani ia suba
mulih pipisné têlah kalah, tuwing ênu nang akéténg. Têkêd jumahné ia nakonang pianakné. Kurênané
ngorahang pianakné luh tur suba têktêka baangê siap.
Siapné makruyuk, ngorahang pianakné kingsananga jumah dadongné, tur ari-ariné têktêka
banga siap. Kakruyuk siapé kéto dogén, laut kurênané kaukina. Kurênané konkona ngalih pianakné ka
umah dadongné. Ni Tuwung Kuning aliha ajaka mulih. Têkêd jumah ia lantas ajaka ka alasé. Di Têngah
alasé Ni Tuwung Kuning nagih matianga. Jêg têka dêdariné nyaup Ni Tuwung Kuning. Ni Tuwung
Kuning siluranga aji gêdêbong. I Pudak sahasa nêktêk gêdêbong, abana mulih. Têkêd jumah baanga
siapné. Rêramané pada sêbêt ningêhang I Pudak nêktêk pianakné anggona amah-amahan siap, nanging
I Pudak tusing pisan ya ningêhang tutur rêramané totonan.
Makêlo-kêlo I Pudak suba tuwê, kadi rasa majalan suba tusing ngidang. Sêkancan pênyakité
ané ada, mêcêlêp di awakné I Pudak, kranê ia tusing ngêlah sêntana, tusing ada ané mamanjakin ia,
rikalaning ia nagih dêdaaran, tusing ada ané nyêmakang, ditu lantas ia I Pudak masêsêlan. Kêto suba
karma phalané anaké ané dêmên mamotoh, tusing dêmên ngurus pianak, kurênan tusing sayang, rêramê
makêjang ngêjoh, kéto masih Widiné ngêjoh têkên I ragê.

Anda mungkin juga menyukai