Anda di halaman 1dari 28

Kangen (I Putu Agus 

Sutrarama)

Cahyan Purnama Kadasa ngalangin akasaning segara ring petengé punika. Jegég ayu sakadi
paras Betari Ratih né turun ka mercapada makta bintang macanda ring gumuruh ombak
pasisi Meulaboh, Daérah Istiméwa Acéh.

“Adi, bli rindu pesan kapining Adi.”

Sandia punika, suaran kidung Bramara Ngisep Sari ngumbara saking pangeras suarané ring
pura. Miik dupa lan sekar ngulikubin buana, kija ja paliaté wantah anaké makamben
maudeng né kacingak, makta canang, banten, maciri sampun rahinan ring gumi padésaan.

Gedé Landi tuun uli mobilné, laut gegéson menék undagan umahné.

“Pak Dé, ajak onyang mulih?”

“Yéh, Gedé…. Aa, Pak Dé malunan i tuni ngajak Mé Adéné, to adi-adiné durian, mara ja
neked. Gedé uli hotél né busan?”

“Aa né Pak Dé, aget masi maan permisi busan uli atasané.”

“Dé, mara teka? Antianga to ajak Ayu di mrajan.”

Kénten baos Mé Adéné, ngranayang ipun gegéson ka mrajan. Raris medal saking jeroan,
anak istri maparas ayu makenyem manis ring raganipun.

“Ayu….”

“Sayang, si kecil nakénin Bapak né uli tunian.”

Raos alus tis sané metu saking bibih tipis, makamiwah panyingakan sané ngucapang tresna
satia tan pawates punika ngawinang Gedé Landi kangen manahné laut ngusap, ngecup sirah
kurenanipuné punika. Naler i pianak sané kantun wénten ring belingan né sampun matuuh
kutus bulan.

“Bapak driki sayang….”


Ring beten galang sundar Purnama Kedasa peteng nika, Gedé Landi lan kulawarga ngaturang
sembah bakti.

Ujan krébék ring tengah lemengé punika sakadi nyiriang ibuk ati, sami pada tegang
nyantosang pesunné Bapak Dokter saking ruang operasi bersalin.

“Pak, sapunapi somah miwah pianak tiang, Pak?” Gegéson Gedé Landi nyagjagin laut
matakon indik kondisi kurenan miwah pianakné ring dokter sané wau san medal saking
ruangan operasi.

“Anak Bapak istri, lahir slamet, nanging nunas ampura, niki wantah perjuangan berat. Tim
dokter sampun ngutsaha maksimal, kémaon titiang nunas pangampura riantukan ibunné i
anak nénten sida kaslametang.”

“Ayu….”

“Dé…! Landi…!”

“Éh, Wayan…. Ah ada apa Yan…?” Suara punika ngentenang Gedé Landi saking lamunanné.

“Yéh, raga né benehné matakon, ada apa né jeg dini kadidian, paling takonanga ngajak
jéndral manajeré busan. Kenapa Yan?”

“Icang inget ngajak Ayu.”

“Dé, icang ngerti cai sayang ajak Ayu, tapi Ayu pasti menyayangkan yén kanti nepuk kondisi
cai cara jani kakéné! Dé, inget perjuangan i raga kanti maan posisi melah buka jani kakéné.
Inget né jani cai né wantah calon pengganti manajeré dini, uli mani kanti buin aminggu dadi
masa ujian cainé, kaserahin tanggung jawab total ngoperasiang hotélé ené! Ditu lakar
ngenah apaké cai mula pantes lakar kaanggon manajer utama! Eda kanti perjuangan né uli
beten-beten sesajan ento dadi percuma.”

Gedé Landi wau ja neked di kos-kosanné sané tuah mapaekan sajan ngajak hotél tongosné
ngrereh pangupa jiwa duang tiban niki. Inget ipun dinané benjang wantah dina otonanné
Gék Ayu, pianak tunggalipun né kakalahin merantau ka Meulaboh saking duang tiban né
pidan.

Kenyel, sepi lan rindu maadukan ring tangkahné, Gedé Landi nyadédéh di kursiné.
“Sayang, niki minum dumun toyané, wus nika wau masiram, laut sembahyang, hem….”

“Ayu….” Tan sida antuk nyambatang kangen, bagia pisan manahne nyingak paras nika, Ayu
kurenanipun, sané jegég, manis makenyem ring sampingné maktaang ipun agelas toya
putih.

Seger lega karasa toya punika, nanging sagétan kurenanipun sampun nénten wénten ring
sampingné, Gedé Landi pesu uli kamarné, paling ngelunin, nanging tan ja wénten anak
nyautin. Suaran ombak gumuruh ring pantai selatan, Landi malaib mrika. I rika ipun nyingak,
nénten ja Ayu kurenanipun, kémaon anak alit, moglong pisan, parasné pateh pisan sakadi
muanné Ayu kurenanné. Landi tangkejut.

“Gék… Ayu…?”

“Papah… pah….”

Gedé Landi enten uli ipianné, kari peteng, galahé ngenjek jam solas waktu Indonésia bagian
barat. Ipun uning galah jam roras wénten penerbangan terakhir ka Dénpasar sané transit
dumun ring Jakarta. Nanging neked ring bandara kabaosang tiket sami sampun telas
maadol. Inget ipun rahina mangkin tuah rahina Natal turin liburan akhir pekan, minab
samian pada liburan ka luar provinsi. Yéning enyak ngantosang, benjang ngedas lemahné
wénten penerbangan ka Dénpasar. Ipun mutusang nginep ring air port.

Penerbanganipun mamarga becik, sané kapertama saking duang tiban ipun malih ngenjek
natah Bali, ngirup hawa Bali. Galah nika jam dasa semeng ring Bali, wantah kirang langkung
jam solas ipun pacang neked ring Tabanan.

Ring marginé ipun nyingak akéh anak-anaké magrudugan, sakadi gresiuh turin samian
wénten ring ajeng télevisiné, sakadi wénten kajadian penting, nanging ngekoh atiné nakonin
sopir taksiné sané siep cara bedogol uli tuni, buka liu ané kenehanga.

Neked I Gedé Landi di umah palekadanné, nénten ja bas liu melénan ngajak duang tiban i
pidan, sajabaning entik-entikané né ngancan ngabetang, turin nguda ja suung mangmung,
dija pada né lénan? Dingeh ipun ramé di mrajan, sakadi wénten anak ngamedalang upakara.

“Napi sampun kaotonin nika Gék Ayu…,” pinehné.


“Om Swastyastu…!” Gedé Landi macelep ka tengahing mrajan sané sampun kosek olih
kulawarga lan para nyama. Né mangkin sami bengong, sami siep nyingak Gedé Landi.

“Bli Gdé…! Mé… Pa… Bli Gdé enu idup…!”

Cingakipun adinné I Ratih, laut I Mémé né nyagjagin, malekuk tur ngeling sigsigan. Sami
nyamané maekin Gedé Landi.

Semeng nika wangsa Indonésia berduka, sawetara jam kutus liwat limolas menit pasisi kelod
Acéh sami rata ngajak tanahé, grubug agung né kabaos Tsunami nika ngawinang akéh
jatmané padem, wénten satak tali liunné sawané kaanyudang olih toya ageng segarané
maadukan sareng benyah-benyahan wangunané. Hotél genahné Gedé Landi magaé tuah
nyisaang tiang-tiangné kémanten, napi malih kos-kosanné tuah telah tan masisa. Timpalné
Landi, I Wayan Putra slamet, diastun sami artanné ical, nanging samian para tamiu hotélné
lan timpal-timpal kerjané padem maurug i rika.

“Dé…! Bapa, Mémé, Pak Dé ajak makejang dini engsek mara ningeh beritané ento.”

“Pak Dé, tiang ongkona mulih ngajak Ayu lan Gék.”

Né mangkin pianakné sampun sirep di sangkolanné.

“Gék, Bapak kangen ngajak Gék!”

Tan pasangkan pianakné punika makenyem.


Bajang Bunga (Mas Ruscitadéwi)

Sabilang matemu, ia setata makenyir, sakéwala tan ja seken kenyiré katuju kapining tiang.
Kenyir anak luh banjang ento kaliwat dangsah, ten nyidayang tiang médaang. Di kénkéné ia
makenyir tekén cicing-cicingé ané marurian di rurungé, di kénkéné ia makenyir tekén entik-
entikané, di kénkéné ia ngejirin sabilang anak ané liwat di pempatané.

Tan ja kenyiré ento ané ngranayang tiang setata nletekin ia. Tan masih ulian kajegéganné.
Yén alihin di goba ia tan ja bas jelék, sakéwala nénten masih nyidayang orahang jegég.
Muané biasa-basa dogén, tingkahné ané tan biasa. Abesik cirin anak luh bajang ento ané
setata ingetang titiang, ia setata ngaba lan nganggo bunga. Bokné kasumpangin bunga-
bunga yadin ja ia tusing ka pura tur tusing ngigel, baongné masih kakalungin bunga. Ento
ngawinang tiang nyambat ia Bajang Bunga. Lénan kén ento, Bajang Bunga totonan jemet
gati mabersih-bersih. Dija ja tepukina ada leluu, jag duduka, jag jemaka tur kaentungang ka
tongosné. Tingkah ento setata ngulgul ati, ané seken-seken mangunin patakon di atin
tiangé, nyén sujatiné ia?

Dibi sanja, Bajang Bunga ngliwat di aepan umah tiangé. Cara biasané ia majalan sambil
makenyir, bokné bek misi bunga. Tiang maan nolih akejep turin makenyir, satondén
macelep ka umah, nimpalin timpal tiangé ané tumbén malali. Buin kesepné, timpal tiangé
ané negak di léneng umah tiangé mageluran, ngaukin timpal lénan ané sedeng ada di
metén.

“Hééh, Raka, Kaler, mai… ada nak buduh teka,” kéto timpal tiangé I Lanying makaukan.
Magrudugan timpal-timpal tiangé pesu ka lénengé.

Tiang sing bas pedas nyén ané tepukina baan I Lanying. Dingeh tiang timpal-timpal tiangé
suryak-suryak. Di kénkéné cara nyuryakin anak main sepak bola, di kénkéné cara nak
ngandupin lan nagelin cicing, ramé sajan dingeh tiang.

Jeg sajan tiang sing madaya, ané suryakina lan andupina baan I Lanying, I Raka, lan I Kalér
tuah anak luh bajang ané setata mabunga ento, ané adanin tiang Bajang Bunga.

Engsek asané keneh tianggé.


“Wih, da naké kétoanga, ia nak sing buduh,” tambakin tiang lan kedeng tiang katelu timpal
tiangé ento. I Kalér, I Raka sada tengejut, I Lanying cara nak nglawan. Ia ngaba bata, limané
kaenjuhin cara anak lakar matimpugan. Malaib tiang ka tongos Bajang Bungané ento, gelut
tiang ia pang sing kanti kena bata. Ada telung lungan bata ané ngenén tiang. Tepuk tiang I
Raka lan I Kalér ngisiang limanné I Laying ané matimpugan cara nak karauhan. Di subané I
Lanying nengil mara lébang tiang gelutan liman tiangé ka Bajang Bunga ento.

Sing ada raos ané pesu uli bibih Bajang Bunga ento. Tiang masih sing pedas nepukin
kenyiranné. Depang tiang ia magedi. Di subané liwat di pempatané mara galang asané
keneh tiangé.

Adéng-adéng balin tiang gidat tiangé, ada getih ngecir ditu. Becat tiang malaib ngumbahin
getih ento, tur ngubadin.

I Kalér, I Raka, lan I Lanying milu nututin tiang ka umah betén. Muan I Lanyingé kembang
lepis. Kéto masi I Kalér lan I Raka, kateluné mirib marasa pelih suba ngranayang tiang
matatu.

“Dé…,” alon I Raka nyumunin mamunyi.

“Sing kénkén, sing kénkén, engsapang suba, tuah matatu bedik, sing kénkén….,” maluin
tiang ngraos sambil kedék. Tiang sing nyak timpal-timpal SMA tiangé ento sanget nyesel
raga. Tiang sing nyak mayegan ajak timpal-timpal tiangé ané mara matemu di subané dasa
tiban mapalasan.

“Yéh né minum téhé malu, béh kanti suba émbon,” gratah tiang ngorahin.

Jag cara robot katelu timpal tiangé totonan nginum téh ané uli tuni sediang tiang. Amenit,
duang menit kanti limang menit sing ada ané ngraos, sing ada ané makrisikan. Tiang masih
marasa sing bisa nyumunin ngraos.

“Dé, caran tiangé anak luh totonan anak buduh,” kéto I Kaler nyumunin mamunyi.

Tiang nengil, milu ngimun téh.

“Caran tiangé ia mula buduh, man sing buduh dadi juari mapanganggo kéto, nganggo bunga
bek tur makalung bunga,” jani I Raka ané mamunyi.
“Ampura Dé, sing ada keneh tiangé nyengkalén déwék Madéné, berek bani kiting, bani
gondong, tiang nak nimpug nak buduh totonan, tiang sing nepukin Madé ada ditu,” alon lan
seken I Lanying ngraos.

Tiang manggutan.

“Da to ingetanga, mai ensapang, kadén raga mabuaka uli pidan kal matemu,” kéto abet
tiangé sambil makenyir.

I Raka manggutan. I Kaler lan I Lanying nengil.

“Kéwala Dé, Madé harus percaya jak tiang, jlema totonan nak mula nak buduh,” I Kalér
nyekenang.

“ Aa Dé, Madé harus pastika, man sing kéto nguda tiang nimpug timpal, nguda tiang nimpug
nak seger. To mula nak buduh Dé, buduh sajan Dé,” sayan ngerasan munyiné I Lanying.

“Saja Dé, to nak mula nak buduh, pang sing ulian nak buduh totonan ngranang pasuwitran
ragané ané suba makelo pegat,” jani I Raka ané mamunyi sambilanga bangun uli kursiné.

Bayun tianggé ané uli tuni prasida tegtegan tiang, saget nagih makeplug nigehang raos-raos
timpal-timpal tiangé.

“Raka, Kalér, lan Lanying, kéné nah. Tiang sing ja pastika nawang, apa anak luh totonan saja
buduh apa tusing. Sakéwala ané tawang tiang, anak luh totonan sing ada ngulgul déwék
ragané, ané seken tawang tiang tuah Raka, Kalér, lan Lanying ane ngulgul ia. Man jani tiang
nakonang, man kéto unduké, nyén ané sujatine buduh?” keras tiang mamunyi. Rasayang
tiang matan tiangé panes, ulun atin tiangé kebus, ubun-ubun tiangé maluab. Rasané sing
nyidaang tiang ngampet pedih tiangé buin.

Raka, Kalér, lan Lanying maancitan. Tusing ngorang apa-apa, katelu timpal tiangé magedi.
Munyin mobilné maguer, nyihnayang gedeg basang anak ané negakin. Nengneng tiang kanti
mobil méwahé ento ilang di péngkolan pempatanné.

Di matan tiangé marawat semuné I Kalér ané soléh nganengneng ragan tiangé, sambilanga
ngrimik.

“Ulian nak buduh totonan, cai megatang timpal,” kéto abetné.


Tiang nengil, seken-seken ngresepang munyin I Kalér ento. Di subané macelep ka umahné,
buin tiang negak negtegang bayu. Ngiget-ngigetang awak, apa ané sujatiné suba orang tiang,
ané ngranang timpal-timpal tiangé magedi pedih.

“Apaké saja ulian Bajang Bunga totonan tiang las pegat matimpal?” patakon-patakon ento
setata ngebekin tangkah tiangé, tur nganter ka ipian.

Ngadas lemah tiang bangun. Gelas-gelas lad téh ané nyiriang taén ada tamiu enu makacakan
di duur méjané. Tumbén sajan tiang bangun das lemah gedé. Iseng tiang pesu, dingehang
tiang ada munyi kerék-kerék anak nyampat di jalané. Pedasin tiang, tepukin tiang anak
bajang ané setata mabunga ento nyampat salantang jalan sambilanga magending. Edot
sajan tiang kedék nyambat sara ia, sakéwala ia ngancan ngejohan.

Buin kenjepné, tepukin tiang anak muani mapanggo uék malihin tong sampah, ngorék-
ngorék ngalih dedaaran. Bakatanga sisan roti, ajenga, nyantep sajan cingak tiang anaké ento
ngajeng. Di subané suud ngajeng majalan ia, maekin tongos tiangé. Negak ia di leneng sisi
besikan, bekelné ané abana kagagah, buin ia madaar. Japi ja tiang tepukina di leneng buin
besikan, ia sing ja ngudiang, ia kedék akejep suud kéto magedi.

Sanjané sanget ada tepukin tiang anak muani lénan ané cara anak buduh di balé banjar di
aep umah tiangé, ia ngidupang tipi. Dingehang tiang ia ngalih siaran berita. Buin kenjepné,
tepukin tiang truna-truna banjaré teka pada ngaba arak. Sambilang nginem arak, sakabesik
trunané ento nganti-nganti kanal tipiné. Munyin tipiné sayan ngedénan. Munyin truna-
trunané ané magarang tipi masih sayan ngerasan. Dingehang tiang bedég lan sakancan
pakakas ané ada di bajar katepak. Ngancan peteng ngancan ramé. Inguh masih tiang
ningehang. Milu tiang nyetél tipi. Di tipiné, kasiarang berita unduk kantor-kantor ané
katunjel sangkaning kalah Pilkada. Bengong tiang ngatonang. Inget tiang tekén I Kalér, I
Raka, I Lanying, Bajang Bunga, lan anaké ané kocap buduh totonan.

“Anak buduh tuah anak nyengkalén nak lén, ané ngadug-adug, lan ngusak-usik. Rasané jani
liunan anak ané buka kéto, man liunan anak buduh, sinah ané sing buduh ané kaucap
buduh.”
Nyingakin truna-trunané di banjar, nyingakin anak buduh ané iteh padidi, mara kresep baan
tiang. Jani mara pedas baan tiang dija tongos tiangé, dija tongos timpal-timpal tiangé, lan
dija tongos Bajang Bunga totonan.
Cawet (Buda Rebo)

Telung tiban suba I Gedé Darmika matunangan ngajak Ni Luh Swandéwi. Mémé bapanné
ngrencanaang lakar nyangkepang pianakné énggal. Apang sing énggalan ada gegodan bin
mani puan sawiréh ajak dadua suba pada suud kuliah, suba pada bisnis masih. Buina nyén
sing nawang I Gedé, anak bagus, jemet, tur sugih. Patuh masih Luh Swandéwi, anak jegeg,
tur solahné adung tekén kajegéganné, kéto masih ia sugih, nyén anak muani ané tusing
demen tekén ukudanné.

Ambiug orta di rurungé upakara mapragaté lakar gedé, balé banjar suba booking-a. Yén
anak tusing sugih, kanggoanga suba di natah pakarangané dogén ngaé upakara.

“Buk Gedé anak mula ngelah, kuda kadén lakar mapenga pipis anggon biaya upakara
ténénan,” kéto Mén Sukadi ipah Buk Gedé Kelihan ngrimik.

“Éh…, nak orahanga mani peteng lakar ada konsér gratis lagu pop Bali, to… apa grup I Gedé
lakar nyumbang lagu,” kéto Mén Sukarta sada agem sawiréh ia mula abehné paling nyéntrik
di désané, gayané suba cara artis sing kesampaian, méh-méh mani peteng ia milu nagih
magending sawiréh méntalné gedé sajan.

“Ija ia I Gedé ajak Luh mafoto gedé buka kéto, gedénan tekén tipin icangé jumah, bin sada
panganggoné ngrényeb aéngan tekén panganggo raja jaman ilu,” kéto Mén Soken
ngrenggeng sambilanga nalinin jaja bantalé.

“Bin mani ingetang mapayas gedé lakar sotinga koné, apang ada kenang-kenangan bin
manian, béh… Mén Sukarta suba paling malu!” kéto abetné Mén Margi majailan.

Mén Sukarta ané gesaha kenyem-kenyem dogén, ané lénan sibarengan kedék sawiréh Mén
Sukarta ngédéngang agemné cara anak mafoto dadi modél.

“Dé, Madé kadén ngarep, warna apa kostim pangayahé Dé, anak saja misi maan kostim?”
Mén Darma matakon seken.

Kondén tiang masaut Dadong Gitar ba nyelag, ”Apa to kostim Mén Darma? Dadi tombén
mémé ningeh?”
Tiang kenyem-kenyem ningehang petakon Dadong Gitar, saja ja ia tusing nawang, sawiréh
yusanné suba odah buina suba kapah matulungan ka pisaga, yén tusing manyama sajaan
tekén Pak Gedé, pensiun suba raganné matulungan.

”Kostim to baju seragam Dong, panitia pangayah masi maan warna coklat, pangayah jaja
warnané kuning tasak gedang, keluarga pangantén nganggo warna kuning emas,” kéto tiang
nyelasin. Béh…, makejang ané ajak matulungan masebeng anggob.

Makejang saja pada anggob, méh… orta di tongos anaké matulungan mébat aéngan buin.
Yén nyak, Pak Gedé ngaé gaé di hotél berbintang sinah ngidang, Pak Gedé mula warga
suksés di rantauan.

Uling ija kadén tekané, Embok Darmi maid liman tiangé sada nyebeng, krama ané lénan
pada kisi-kisi ningalin tingkah embokné I Gedé buka kéto, ajaka tiang ka paon apang johan
tekén krama ané matulungan.

Tiang bingung, ”Aduh Dé, lacur sajan jani Mén Mantra anak jlema sing nawang lek, apa
nyelapang apa tusing, ia ngaba cawet. Cawetné nyemplung di émber tongos pangumbahan
praboté, liu anak nepukin, kénkén né?” munyinné cara mimis sing kapegatang, bangras
nyetang suba gedeg sajan.

”Anak kénkén kadén masan kené ngaba tingkah ané soléh-soléh,” nglantur ia mamunyi.

Tiang sing pesu munyi nang abesik, nadak sara sirah tiangé pengeng. Tumbén jani ada anak
ngaba cawet matulungan. Biasanné, ané tawang tiang, cawet ento benda rahasia paling
silib, sing dadi édéngang, tongosné setata di tebén. Nyemuh dogén anaké lakar ngalih
tongos ané silib apang tusing yén ada tamui, lek saget tepukina. Yén sagét tepukina nyemuh,
kasindir i raga kén kramané kasengguh cem. Kaling ké anak lén, somah padidi yén ba
masalah urusan panganggo dalam, anak tusing juari. Yén kal tawang lakar matulungan to
ngudiang aba, sing dadi mékén manjus ka danuné mulih malu jemak, aduh….

Ortané ané uling abulan di désané nyambatang indik kaangoban karya mapragatan I Gedé
tekén Luh Swandéwi masalin akijapan mata tekén satua cawet Mén Mantra ané nyemplung
di pangumbahan praboté.
Liu matampahan, Pak Gedé mula mapenga liu apang makejang krama désané maan
ngrasayang ajengan ané kagaé, sakéwala makejang masisa sinah suba liu krama désané
tusing bani ngidih, sawiréh cem krana unduk ané busan. Kramané tusing ada nyak
nyambatang unduké ento. Lawar pasil, nasi mabyayagan masisa, makejang nu liu. Sebeng
keluarganné suba tusing égar cara ibi puané makejang mirib makeneh-keneh pada jejeh,
sing ké kené sing ké kéto?

Keluarga makejang sing ngidang bes nyangetang unduké ento sawiréh Mén Mantra ada
hubungan ipah tekén Buk Gedé, adinné Buk Gedé masomahan ajak Mén Mantra. Unduké
ento mula dadi kenehan makejang krama désané, pokokné tusing maan jawaban, ngaé
pegeng dogén.

Petengné tiang meled masih matakon kén Embok Darmi, tingalin tiang ia suba tenangan a
bedik.

“Embok kénkén unduké adi cawet Mén Mantra bisa ulung, nak dija kejang?” Sada adéng
munyin tiangé apang tusing dingeha tekén muani-muaniné ané maceki.

“Di anduké ané lakar abana manjus, seleta di bangkiangné, sangkel Embok sangsi ngudiang
matulungan tengai tepet, barang ento suba aba, kadén yén manjus nyaluk sanja.”

Cawet orahanga barang, méh… ngeng Embok Darmi ngadanin, mula soléh dingeha kén
kupingné.

Suud unduké ento Luh Swandéwi setata nyelé ati, dugasé mabakti ka Balé Agung mapayas
suba sakadi raja lan ratu, kéwala sengkala, ia pingsan sing ada angin sing ada ujan. Makejang
acarané ané kasusun rapi dadi rambug, payu acara mapragatané dadi acara ngurus anak
gelem sing tawang sakitné. Dokter puskésmas di désan tiangé sibuk ngurus I Luh. Ané paling
nyebetang keneh, tamiuné liu teka, sakéwala panganténé sing ngidang nyambut. Ané
nyambut payu reramanné maka dadua. Nyén ané nganten, panakné apa reramanné?
Brayané makejang pada pakrimik apa ké sakitné I Luh, ada hubunganné tekén cawet ento.

Acara konsér lagu pop Baliné batal, makejang ngrenggeng, kramané tusing payu maan
hiburan gratis, sing karoan telung tiban cepok ada hiburan. Péh…, kéné penadinné.
Dadong tiangé ané masih dadong I Gedé, sawiréh tiang mula mamisan ajak Gedé, ngeling
sigsigan sawiréh nepukin cucunné kena sengkala buka kéto. Keneh tiangé dadi engsek.

”Dé, da orahanga nah! Bapakné I Gedé anak mamitra ajak Mén Mantra,” I Dadong
nyangetang ngeling sambilanga maseselan.

Rasa makecos batun matan tiangé ningeh unduké buka kéto. Béh…, cara sesonggané, ipah
ipuh, méhan kenehné nganggo panangkeb apang makejang keluargan Pak Gedé jerih tekén
ia.
Mamadu (Ketut Sariani)

“Cening, élingang ragané kari alit, pacang menék bajang. Becikang ragané makta raga. Pekak
tusing nyidayang makelo marengang cening. Tuuh pekaké tusing makelo. Yapin pekak mani
puan tusing ada, cening sampunang sangsaya, pekak tusing taén galahin ragan ceningé
pedidi.”

Asapunika raos Pekak Lanang mabesen ring tiang. Mangkin tiang yakti kari alit, pianak ubuh.
Wantah I Pekak Lanang sané miara ukudan tiangé ngantos tiang matuuh limolas tiban. Kari
cedang kuping tiangé mirengan besen Pekak Lanang.

“Ketut Wandri, dadi bengong jak padidi. Uling tuni cingakin tiang Ketut nrawang paliatné.
Nak kénkén sujatinné, nang tegarang orahin tiang! I raga suba madan manyama yadiastun
tusing ada iketan kulawarga.”

Makleteg bayun tiangé tundikin munyin Dayu Wila. Dayu Wila okan Ida Bagus Raka sané
sangat paek teken tiang. Ring grian Ida tiang ngayah nulungin makedas-kedasan utawi gaén
sané lianan. Gria Idané wantah sané nulungin ukudan tiangé sasukat tiang kalahina tekén
Pekak Lanang sané dumunan ngayah i rika.

“Béh, Dayu. Ten wénten napi. Tiang inget sareng pekak tiange,” kénten tiang nyautin
pitakon Dayu Wila sané malinggih di sisin tiangé.

“Nah Ketut, punang malih nika inget-ingetanga. Pekak Ketuté sampun ring tongosé becik.
Mangkin Ketut acepang manten I Pekak mangda nyadia nyarengin pajalan Ketut ring
mercapada niki,” galang keneh tiangé kasautin alus raos Dayu Wila.

Nanging nika wantah aslieban manten ring keneh tiangé. Mangkin tiang ten nyidayang
mapineh becik. Ukudan tiangé sampun kaucap daki. Jeg kala napi kadén nyelepin ragan
tiangé. Ten karasa yéh paningalan tiangé ngetél. Inget besen I Pekak sareng raos Dayu
Wilané. Béh sarasa tusing nyidayang tiang nambakin ketélan yéh paningalan sané sampun
nrebes melusin pipin tiangé.
Abulan sampun liwat, tiang marasa awak tiangé malénan. Basang tiangé ngancan
ngedénang. Inget tiang tekén solah tiangé sané ten nawang tata krama. Mawak luh tusing
bisa makta raga. Ngetél malih yéh paningalan tiangé ngenehang ukudan tiangé sané
makutang. Ngentas di keneh tiangé pacang magedi uli grian Ida Bagus Raka. Sadurung
pacang magedi, Dayu Wila sampun uning ring awak tiangé sané malianan.

“Ketut nak kénkén sujatinné, dadi Ketut lémpas ngantos kénten. Men sira sané ajak Ketut
kénten. Sampunang nika bakta sedih padidi. Sira gegélan Ketut, nah orahang jak tiang. Nak
pantes masi gegélan Ketuté nawang. Né nak Ketut jak gegélan Ketuté sané malaksana
dadinné jak dadua naké ningting kéwehé niki,” kénten raos Dayu Wila ngedénang bayun
tiangé.

Yakti gegélan tiangé nak mula sajan nyadia nyuang déwék tiangé sané sampun misi. Nanging
tiang ten mrasidayang nrima tetimbangan gegélan tiangé krana tiang ker dadianga madu
utawi somah cenikan.

Sanget pajalan magedi uling grian Ida Bagus Raka, pajalan tiangé katambakin sareng I Gedé
Sanjaya. I Gedé puniki wantah timpal gegélan tiangé sané paling uning solah tiang sareng
gegélan tiangé.

“Ketut, nang ja keneh-kenehang malu pajalané. Nyoman Putra nak sampun nyadia nyuang
ragan Ketuté. Ulian Ketut, Nyoman Putra katulungin ngelah keturunan. Ketut pun nawang,
somahné Nyoman tusing myidayang ngelah pianak. Nah jani Ketut ker nulungin. Lautang
jani tresnané jak Nyoman. Somah Nyoman Putra pun nyadia ngelah madu laut ngelah
pianak uling ragan Ketute,” asapunika I Gedé Sanjaya nuturin déwék tiangé.

Mula saja somahné Bli Nyoman nrima pesan déwék tiangé. Nanging tiang dereng nyadia
dadi madu.

Tiang marasa pelih pesan kanti nyuang somah timpal. Nika mawinan tiang ten nyadia
mamadu. Bangayang pun tiang sané ngedénang pianak tiangé padidi. Mula saja tiang
nénten mapineh nyemak solah sakadi puniki.

“Ketut sampunan nuutin keneh sané nénten becik. Yén Ketut meled ker ngedénang pianak
padidi sané lakar lacur tuah anaké cenik buin pidan. Panak Ketuté tusing lakar ngelah bapa
ané anggoné tetua yadiapin suba ngelah Ketut ané madan mémé. Nang melahang nyemak
pajalan idup. Ngedénang pianak tusing aluh cara i raga ngaé. Suud subé monto dogén
mapineh boya-boya, jani lautang gedénang pianaké sareng gegélan Ketuté bareng-bareng,”
asapunika raos Dayu Wila nuturin dewék tiang ané mula ukudan tiangé cenikan buin duang
tiban.

Déréng uningina unduk puniki sareng Ida Bagus Raka, sané uning wantah Dayu Wila manten
ring gria.

Tutur Dayu Wila sareng I Gedé Sanjaya ngulungan keneh tiangé ker ngalahin gegélan tiangé.
Malipetan tiang ka kamar samping pawaregan griané. Tongos ané tis icénina ring ajin Dayu
Wilané. Desiran angin ané nuut petengé masinaran bulan purnama nimpalin keneh tiangé
ané tusing karuan. Tusing pegat-pegat tiang ngusud-usud basang tiangé.

Ngetél yéh paningalan tiangé ngenehang tutur Dayu Wila marep ring pianak tiangé benjang
pungkur. Mula saja anak cenik ané tusing ngelah nak tua tusing ja melah idupné. Ada dogén
unduk ané rasayanga kirangan. Tiang sané sampun ngrasayang dados anak ubuh
kagedénang nak tua, I Pekak Lanang. Karasayang kuangan idup tiangé nénten masanding
sareng anak tua sané dadi rupakan tiangé, sané nglekadang tiang. Yan mangkin tiang meled
ker ngalahin Bli Nyoman Putra bapan pianak tiangé. Yakti tiang gaénang pianak tiangé
sengsara. Cening tusing ker nawang bapa. Cening ker ngrasayang sengsara lebihan kén idup
tiangé kalahin rupaka makakalih.

Angin peteng makta déwék tiangé katengah maya ngantos tiang ten inget malih ring raga.
Pajalan tiangé maidehan, rurung ané ten taén entasin tiang mangkin tuut tiang. Ten ada rasa
jejeh di keneh tiangé. Ring bucun rurung sané entasin tiang sagét tepukin tiang Pekak
Lanang negak ngilut rotan.

”Pekak, adi pekak driki ngoyong? Anggén napi rotané nika?” kénten tiang nyapatin pekak
tiangé.

“Cening, né ba gaénang pekak ayunan bang kumpin pekak. Melahang nyen miara,
ngedénang kumpin pekak! Melah-melah masi cening dadi mémé lan kurenan. Da ja kanti
ngalahin panak apabuin ngalahin somah. Nak gedé dosanné dadi mémé ané ngutang panak
jak somah. Resepang cening…, resepang cening…, resepang cening…!” raos pekak ngancan
makelo ngancan nyaruang kaampehang angin petengé.

Masalin masih baan munyin jagkrik, ilutan rotan pekak ngaé ayunan.

Makleteg bayun tiangé mirengang munyin pekak punika. Mulih pajalan tiangé uli rurung ané
kaentasin nika. Mulih masi bayun tiangé uli tengahing maya inget malih ring raga. Inget
masih tiang ngusud basang tiangé. Bukak tiang jelanan kamar, nyingak sampun matan ainé
di muncuk kangin langité. Tiang ngentegang bayu, tiang marasa matepuk pekak. Nika
wantah ipian. Pekak sampun mabesen ring déwék tiang napi ké sujatinné anaké
makulawarga.

Dayu Wila mamargi gegéson ka kamar tiangé.

“Ketut, mara bangun?” kénten ragané nyapatin tiang.

“Ngih, Dayu. Wénten napi semengan pun mriki?” énggal tiang nyagjangin Dayu. Ajak tiang
negak.

“Nah ada raosang bedik. Mu ké kayeh malu, di mukak antosanga jak aji,” baos Dayu Wila
ngaénang bayun tiangé usak.

Énggalang tiang masalin, masugi dogén, kadirasa manjus tusing nyidayang ngentegang
bayun tiangé. Ten taén atu Aji ngaukin tiang semengan kadi puniki.

“Ngiring Dayu. Dados tumbén Atu semengan pun ngaukin tiang?”

“Nah, bin jebos Ketut ker nawang,” Dayu Wila ten kayun ngortain tiang.

Pun nampek ring balé daja, tiang nyingakin ramé pesan anaké marembugan drika.
Nampekan malih pedas tiang nyingakin Atu Aji sareng biang marembung sareng Bli Nyoman
Putra. Batis tiangé ten ngidang majalan. Laut Dayu Wila ngedeng liman tiangé. Bli Nyoman
Putra katimpalin somahné ngidih ukudan tiangé. Alus Bli Nyoman ngraos sareng Atu Aji.

“Kénkén Tut, né Nyoman nak seken ker ngidih Ketut. Tuah Ketut né jani ker ngidaang
nulungin Nyoman. Sing pelih yén Ketut nyak nulungin. Somahné Nyoman masi suba nyadia
lakar manyama jak Ketut. Nah jani kénkén keneh Ketut, Aji tusing ngidang maksa, kéwala
ada melahné Ketut nyak nulungin Nyoman?”
Nrawang keneh tiangé nyautin raos Atu Aji. Paling keneh tiangé. Inget malih tiang tekén
besen pekak di ipian tiangé. Nylieb bedik lawat anak cenik né ker lekadang tiang.

“Ketut…, mbok ngidih tulung jak Ketut. Apa ja keneh Ketut lakar mbok tuutin pang Ketut
nyadia dadi manyama jak mbok ngayahin Bli Nyoman. Jumah ker ramé yén Ketut nyak
bareng mbok mulih. Kenken?” Mara mesu munyin somahné Bli Nyoman seken tiang
nimpalin baan alus.

“Ngih Mbok, tiang ngidih pelih yén tiang ngamalunin Mbok. Tiang ngidih tulung masi jak
Mbok pang ngajahin tiang carané dadi somah ané melah, ané mabakti jak kluarga!”

Tiang mapamit sareng Atu Aji, Biang, miwah Dayu Wila. Sami mekelin tiang antuk besen
sané becik-becik.
Mayah Sangi (I Madé Astika)
Madé Loka jani suba dadi PNS. Suud dadi pengangguran kangin kauh. Mirib luung tulis
gidatné, nasibné setata mujung, ia maan galah ngecapin dadi pegawé negri. Ia jani suba
maangkat dadi guru di Karawista. Aget masé ia tusing nganggo pipis apésér péngék anggoné
nombok pangedéné. Ia nak mula jlema dueg sangkana bisa lulus tés. Nyidayang nyalip
palamaré ané jumlahné siuan.

Mantek ngajahin murid SMP aluhina ngajak I Loka. Ngajahin tuah tengah wai, salanturné
glindang-glindeng malali. Né penting koné, nyidayang ngaé muridé bisa ngitung satu tambah
satu sama dengan dua tur bisa mamaca “Ini Budi” ngajak “Ini Bapak Budi” jeg kanggo suba.

Sekat dadi pegawé, bikas idupné I Loka maganti. Tusing buin kéweh ngalih pis. Yén suba teka
tanggal ngudané jeg masemu girang wiréh lakar liu nampi gaji. Ento mawinan I Loka jani
nyidayang ngrédit sempéda montor baru, meli HP ané misi kaméra, sada meli panganggo
ané anyar-anyar. Buina jani suba ada sertifikasi guru sinah buin pidan I Loka lakar bareng
ngamiluin apang idupné nyumingkin makmur wiréh ngaliunan nampi gaji. Ento masé
ngranang bajang-bajangé makejang dot magegélan buina yén nyak makurenan ngajak Madé
Loka. Nanging Madé Loka suba tangar kén bajang-bajangé jani liunan matré. Ningalin anak
uli kasugihanné dogén.

“Béh…, yéh… kéné idupé sawai-wai, beneh suba anaké ngorahang sing ada luungan kén dadi
pegawé negri. Dadi guru. Magaé aluh, nanging asilné kaliwat gemuh. Yén seken nyak cara
munyin pamerintahé lakar nincapang kesejahteraan para guruné, icang ngelah rencana lakar
meli tanah. Nebusin gumi kaja kangin banjaré ané makélo suba gadéanga ngajak bapan
icangé. Pang mani puan di subanné pensiun ada anggon tongos maseliahan kangin kauh di
tengah tegalé. Cocok asanne!” Madé Loka ngomong padidiana.

“Ngudiang semengan kéné suba ngamikmik Dé, cara anak buduh tingalin mémé. Apa ané
karaosang?” Mé Jepun maekin pianakné, Madé Loka, ané negak di ampik umahné.

“Tiang boya ja buduh Mé, tiang nu makeneh né. Kéné Mé…, yén nyak gajin tiangé terus
ngedénang, tiang ngelah rencana lakar nebusin gumin bapané ané kaja kangin banjaré. Uli
pidan dot ngelah gumi padidi, med sub nyakapin gumin pisaga. Pang ada masé bekelang di
tuané.”
“Béh adéng-adéng malu Dé, eda jeg setata tuutina kenehé. Madé nagih ngandong bulan
adanné ento. Dong pineh-pinehin malu, Madé nyidayang suksés buka kéné nak boya ja
sangkaning kaduegan Madéné dogén, nanging ingetang masé mayah sangin Madéné. Kadén
pidan Madé maan masangi yaning nuju lulus tés CPNS, ento patutné malu bayah, gumi dadi
dorinan meli,” Mé Jepun nuturin Madé Loka.

“Tiang dadi guru buka jani boya ja ulian sasangi Mé, nanging ulian kaduegan tiangé nyawab
soal-soal tésé mimbuh nasibé ja mula luung. Dadinné tiang tusing tuyuh mayah sasangi.
Luungan anggo mayah cicilan montoré di déaler.”

“Ngudiang jadig kéto pasaut Madéné? Mémé mantek ngingetang yaning Madé enu ngelah
utang adanné tekén Sanghyang Suung, patut bayah manut munyin Madéné i pidan. Raos
Madéné suba kadung ulung sing nyidayang buin duduk. Patut isinin amun kén janjin Madé
simalu.”

Madé Loka ngadebas bangun tusing ngresepang munyin méménné. Ia lantas macelep ka
kamarné, nyemak SK pengangkatan. Mirib jengah banga munyi tekén méménné, Madé Loka
magedi ka kota ngojog bank. Ditu lantas Madé Loka nyilih pis liu lakar anggona meli gumi
atanding. Nyak suba misi amun kén ané kenehanga, Madé Loka jani ngelah gumi padidi.

Lacur. Telung tiban Madé Loka ngarap gumi, tusing taén mupu. Pamulan-mulanné makejang
ngresgesang. Apa ané pulana tusing taén masuang asil, setata mati. Taén mula jagung, telah
amah uled. Taén mula séla, onya rejeng tumisi. Taén namem ubi, telah rusuhina tekén jéro
ketuté. Ulian ento, tegalné Madé Loka jani galang ngluntang tusing misi entik-entikan.

Sadina-dina Madé Loka tuah mapengenan. Ngenehang undukné ané tepukina buka kéné.
Ané sanget kenehanga utangné nyumingkin numpuk. Sekat ento Madé Loka kapah-kapah
masuk. Taén opaka tekén kepala sekolahné wiréh Madé Loka arang ngajahin murid-muridé.
Madé Loka jani dadi reraosan di sekolah lan di banjaranné. Ulian kenehné nagih naku pasih,
ngandong bulan. Madé Loka mara ngeh tekén apa ané taén oranga ngajak méménné.

“Uli dija busan Dé? Adi peteng kéné Madé mara teka?” Mé Jepun matakon ngajak pianakné.

“Uli Buléléng, Mé.”

“Nak ngudiang luas ka Dén Bukit?”


“Ngalih jogéd Mé. Anggo mayah sangi. Jani mara tiang maselselan tusing rungu tekén tutur
mémé apang inget mayah sasangi. Jani tiang lakar mayah munyiné ané simalu lakar ngupah
jogéd telung barung yaning lulus tés PNS. Apang tusing buin nandang kasengsaran.
Minabang ulian tiang lali mayah sangi, tiang mangkin setata tengi nyalanin idup,” kéto Madé
Loka masaut.

“Apa Dé? Sangin Madéné ngupah jogéd telung barung? Aidupan mémé tumbén ningeh ada
jogéd telung barung. Dong ambat ya liun jogédé,” Mé Jepun kitak-kituk, ngon ningehang
sasanginé Madé Loka.

Madé Loka lakar ngupah jogéd telung barung suba maorta midehan. Anaké masé angob
mirengang ada jogéd telung barung. Tumbén jani ada sasangi tawah buka kéto di désanné.
Tukang ibingé suba pada genit limanné tusing sabar lakar ngigelin jogédé. Buina jogéd ené
gratis tusing tuyuh meli kupon, nanging nganggo sistem tepekan. Nyén aget maan tepekan
kepet jogédé ento lakar maan gilihan ngibing.

Gambelan jogédé mamunyi renyah nyibakang peteng. Munyin gambelanné macihna pesan
nyiriang tetabuhan jogéd Buléléng. Umahné Madé Loka ramia pesan. Cerik kelih tua bajang
teka mabalih maekin wantilan jogédé. Duga madongsok-dongsokan, mapetpet, maseksek di
sisin kalangané apang nawang ané kénkén madan jogéd telung barung. Uli tengah rangkiné
saget pesu jogéd jegég ngontél. Pangadegné langsir lanjar, pipinné sujénan mimbuh gingsul.
Ditu lantas ané muani-muani masuryak girang. Makoplok saling suitin.

Nanging makelo-kelo jogédé tusing katingalin dueg ngigel, nanging dueg katejang-katejing
dogén. Dueg nyingcingang kamben lantas bani ngamalunin nyelegang pangibingé. Anaké
luh-luh né mabalih lantas masuryak lek ningalin igelan jogédé kéto. Lantas saka besik
magedi maid panakné ané nu cerik-cerik. Jogédé ngansan panes ngigel sada bani ngelésang
panganggo pangibingé.

“Sujatinné cai masangi jogéd apa, Dé?” Mé Jepun nakonin Madé Loka.

“Ampura Mé, tiang nyangiang jogéd buang!”


Luh Gisha (IBW Widiasa Kenitén)
Dugas Nipongé ngéncakang gumi Baliné, tiang dadi tukang igel kasub. Mataksu anaké
nyambat. Tiang gumanti demen ngigel. Ngelah tiang sekaa ngigel. Di pasekaan tiang pinih
jegéga. Tusing ngajumang awak. Kulit tiangé lumlum gading. Bok tiangé lantang kanti ka
betekan batisé. Pipin tiangé misi sujénan anéh. Sabilang tiang makenyem, koné macepol
keneh anaké ané nyledétin tiang.

Sabilang lakar ada tentara Jepang teka, tiang suba orahina ngigel. Lemuh gati koné igel-
igelan tiangé.

Tentara Nipongé ané ngaku leleh ngromushiang nyama Baliné. Lantas tiang ngibur. Nyama
Baliné orahanga lengit magaé. Yén tusing caraanga sampi matekap, tusing lakar énggal
pragat gegaéné. Dikénkéné kanti makuah-kuah ia ngorahin nyama Baliné. Caraanga sepur
awak nyama Baliné. Yén Jepangé koné mara jemet-jemet magaé. Jemet ngalih pipis.

Jalanné ané ngilehin bukit ento apang énggal pragat. Parasé ané tebel apang dadi datar
baana. Alat-alaté ané anggona apa lénan tekén linggis ajak pancong. Apang énggal asat,
orahina nyama Baliné dadi sampi lantas ngedeng tanahé.

Bapan tiangé dugasé ento dadi gunjing tentara Jepang. Tiang pepes katekain baan jlema
Jepang. Ngaku matimpal tekén bapan tiangé. Baan liuné, kanti sapin tekén adané. Ané
muani-muani saja bagus-bagus. Ada masi kleteg keneh tiangé tekén tentara Jepang. Kéwala
tiang suba masemaya di keneh lakar tusing ngantén-ngantén. Tiang lakar dadi pragina
dogén. Meleg tiang ngrastitiang awak baan igel-igelan.

Tiang uli cerik suba malajah ngigel. Gurun tiangé Jero Taman. Jero Taman dadi rabi Gusti Aji
Smara. Jero Taman mula dueg ngurukang. Yén tusing kanti andel tekén muridné tusing lakar
suud ngorahin. Tiang ping kuda kadén kena lidin sampat. Balan rasan batis tiangé. Yén lakar
malajah tusing dadi kasép. Lamun kasépan tusing baanga ngigel bareng-bareng ajak timpal
tiangé. Tiang apang padidi ngigel. Dong suba tiang dadi kakedékan timpal. Peluh ngrébés.
Jengahé pesu. Pabalih timpal.

Kanti tiang buka jani bisa ngigel. Demen atiné. Bapan tiangé demen. Panyaman tiangé
demen. Bapan tiangé ngorahin lantas tiang apang ngigel di tekan tentara Nipongé. Tiang
tusing bani tungkas. Nyanan bapan tiangé maan sengkala. Suba taén i pidan, Mbok Rupi
tusing nyak ngigel, bapanné kayang buin telun tusing ada ortana. Kanti abénanga nyuasta
tekén panyamaané. Padalem masi Bapa Regig, bapanné Mbok Rupi, mati apa nu idup?

Bapa Regig jatiné balian totos di désan tiangé. Koné bisa makeber di petengé. Mbok Rupi
orahin tiang apang bapanné nglawan baan aji kapetengan. Maan adokanga, sakéwala tusing
mintulin. Tusing dadi anggon nglawan tekénan nyama padidi. Tiang dugasé nika kedék masi
di keneh. Tusing dadi adokang Bapa Regig. Kadénang saja kasub buka ortané. Bisa nyabut
urip. Urip penjajah tusing nyidaang kajabut.

Mbok Rupi masi kaliwat wanén, suba tawanga, Baliné kakuasaang tekén Jepang masi bani
nglawan. Yén suba katindes, eda suba wanén nglawan. Tuutin dogén suba kenehné.

Uli sukat ento tusing pesan tiang bani tempal tekén pangidih bapan tiangé. Sabilang ada
tentara Nipong teka, tiang énggal-énggal suba mapayas. Ėlag-élog tiang di arepan tentara
Nipongé. Dikénkéné tundikina bangkiang tiangé. Tiang kedék, sakéwala keneh tiangé
ngeling. Tiang kadung suba masemaya di keneh lakar tusing baang tiang awak tiangé usudin
anak muani. Apa buin suba tawang tiang di kenehné ané tuara-tuara ada. Sinah suba tiang
kadénanga anak luh dadi ajak mai kema.

Bapan tiangé ngelidang mua mara tiang tundikina. Tawang tiang di keneh bapan tiangé
jatiné ngeling. Bes buah basang padidi lantas coléka, gigis gedeg basangé. Baan bapan tiangé
dadi gunjing lantas mendep dogén. Yén bani nglawan, patuh tekén mati.

Tiang adanina Luh Gisha, tekén tentara Nipongé. Koné apang mirip cara gaisha. Orahanga,
gaisha ento anak luh jegég-jegég. Saja apa tusing? Tiang tusing nawang seken. Krana tiang
bajang Bali kaukina Luh Gisha. Tiang mendep dogén. Adan tiangé gumantiné Luh Sujani.
Meled bapan tiang ngelah sentana apang dueg dadi sujana. Tiang mautsaha ngisinin
pangidih bapan tiangé. Ulian ngigel anggon tiang.

Petengé dugasé ento bapan tiangé tumbén negakang tiang. “Luh, mai malu!” Tiang
ngamelahang tegak. ”Bapa buin mani lakar ka Sulawesi. Ditu bapa tugasanga tekén
Nipongé.”

”Apa gegaéné ditu, Pa?”


”Bapa tusing nawang. Koné ada pemberontakan ditu. Bapa jani maan tugas nglawan
pemberontaké ditu.”

”Pa, ané merontak ento anak nyama padidi. Ngujang dadi bapa nyak nglawan nyama padidi.
Tusing ada keneh prabéla tekén wangsa padidi?”

”Mendep dogén Luh. Bapa nawang suba isin keneh Luhé. Bapa bisa nongosang awak.
Manian tingalin. Nanging kéto melahang Luh ngaba awak.”

Bapan tiangé luas. Tiang padidian jumah. Sabilang peteng tiang orahina ngigel tekén tentara
Nipongé. Sabilang peteng tiang mapayas. Makejang nyambat tiang jegég ngolét. Suud
ngajum tiang lantas nagih ngelut. Tiang makelid. Ada ané sedek nginem saké nagih ngelut.
Jengah gati tiang.

Bapan tiangé amé-amé tiang. Tongos tiang nuruhang isin sebet tiangé.

Orta ané dingeh tiang. Bapan tiangé ketara dadi telik tanem. Ketara nyemak mimis ajak bedil
Jepang. Bapan tiangé entunganga ka pasihé. Kéwala tiang tusing sebet. tiang bangga ngelah
bapa prabéla tekén wangsa padidi.  Diastun, dugasé di Bali tiang ngadén saja-saja dadi
tentara Jepang. Antesan sabilang peteng mimis di jumah tiangé énggal gati telah. Mara tiang
nawang di subané kalebuang ka pasihé.

Uli sekat ento sayan nyangetang ngéndah pelag bikas Jepangé tekén tiang. Ada tentara
Jepang yén sing pelih Kimura kaukina tekén timpal-timpalné. Tiang ngaukin I Mura apang
aluhan. Suba ada petang dasa umurné. Ngaku tondén ngelah somah di Jepang. Tiang
lemesina gati apang nyak tekén ia. Tiang inget tekén semaya. Tusing lakar ngantén kanti tua.
Diastun suba kalain rerama. Kanggoang tiang pisagané lakar gelantingin keneh tiangé.

Sawatara sandikala ajak tatelu teka tentara Jepang. Maksa tiang apang nyak ja ka umahné
Kimura. Tiang majalan sada makawal. Cara jlema gedé tiang. Munyin pangawalé makejang
rengas. Patuhanga cara nemprak pejuangé ané katawan. Tiang énggal-énggal nyemak
payasan. Tiang penékanga ka montor jipé. Tiang di malu di samping supiré ané nganggo baju
tentara Jepang. Di duri ajaka dadua ngisi bedil. Cara lakar némbak dogén. Sakéwala tiang
tusing ada ngelah keneh jejeh anang abedik. Apa takutin? Rerama suba tusing ada. Yén
gantiné mati, depang apang mati.
Umahné Kimura saja luung. Di kamarné liu pesan keramik kuna. Keramik uli Cina. Tiang
orahina ka tengah. Ditu tepukin tiang, poton bapan tiangé dugasé lebuanga. Tiang ngeling.
Kimura kedék. Orahanga reraman tiangé kaliwat wanén. Tiang ngedénang bayu. Lakar lawan
tiang yén suba ngéndah-ngéndah. Ia buin nyesed keneh tiangé apang nyak ajak ia. Tiang
nagih parikosana.

Tiang malaid ka paonné. Ia ngepung. Ngelut tiang uli duri. Tusing tawanga di liman tiangé
suba ada tiuk belati

Anda mungkin juga menyukai