Anda di halaman 1dari 20

INTERAKSI OBAT

dr. Ira Cinta Lestari, M.Sc


STIKes RS Haji Medan
INTERAKSI OBAT : efek farmakoterapi yang timbul akibat
terjadinya reaksi obat dengan substansi lain
(obat, makanan dll ).

MERUGIKAN / KEGAGALAN
FARMAKOTERAPI

MENGUNTUNGKAN
FARMAKOTERAPI
OBAT + SUBSTANSI LAIN
(OBAT / MAKANAN)

-additif : penambahan response


(1+1=2)
INTERAKSI -sinergis : penambahan response
melebihi
(1+1=3)

-potensiasi : penambahan response


dari nol/kurang  lebih.
POTENSI (0+1=2)
BERUBAH
-antagonis : response saling
bertentangan
(1+1=0)
Contoh interaksi obat:

Aspirin + kodein : meningkatkankan efek menurunkan


sakit
Tetrasiklin + antasida : membentuk komponen yg tidak dpt
diabsorbsi, menggumpal
Tetrasiklin + susu : menggumpal
Cimetidin + teofilin : menghambat enzim dan menurunkan
metabolisme teofilin, agar konsentrasi teofilin dalam
plasma meningkat, maka dosis cimetidin perlu diturunkan
Quinidin + digoxin : menurunkan ekskresi digoksin 
toxisitas
MEKANISME INTERAKSI OBAT
 Interaksi Farmasetik atau inkompatibilitas
 Interaksi Farmakokinetik
 Interaksi Farmakodinamik
Interaksi Inkompatabilitas/Farmasetik
 Terjadi diluar tubuh (sebelum obat diberikan) antara obat yg
tak dpt bercampur
 Pencampuran menyebabkan interaksi langsung secara
fisika/kimia yang menghasilkan : warna, endapan =
inaktivitas obat
 Pencampuran yang perlu diperhatikan:
- Interaksi antar obat suntik
- Interaksi Obat suntik + larutan Infus

Contoh:
Pencampuran Gentamisin + Karbensilin  Inaktivasi
Pencampuran Penisilin G + Vit C  Inaktivasi
Pencampuran Amfoterisin + NaCl Fisiologis  Me( ↓ )
FARMAKOKINETIK & FARMAKODINAMIK

-PERJALANAN OBAT - INTERAKSI OBAT DENGAN


DALAM SISTEM BIOLOGIS RESEPTOR

-NASIB OBAT DALAM - IKATAN OBAT-RESEPTOR


TUBUH MANUSIA RESPONSE

-TUBUH KITA MEMPER- - TUBUH DIPENGARUHI OLEH


LAKUKAN OBAT OBAT

-PROSES: ABSORPSI - RESPONSE  EFEK KLINIS


DISTRIBUSI
METABOLISME
EKSKRESI
INTERAKSI PROSES FARMAKOKINETIK

ABSORPSI

DISTRIBUSI

METABOLISME

ELIMINASI /
EKSKRESI
INTERAKSI PADA
PROSES ABSORPSI

ABSORPSI
OBAT : FARMASETIKA : bentuk sediaan; dll.
FISIKOKIMIA : pH; besar molekul; dll.

PASIEN : tempat terjadinya absorpsi : luas;


vaskularisasi dll.

CEPAT / KADAR MENINGKAT

OBAT + SUBST. lain ABSORPSI

LAMBAT / KADAR RENDAH


ABSORPSI CEPAT / KADAR MENINGKAT

MENGUNTUNGKAN : EFEK CEPAT TERLIHAT

MERUGIKAN : KADAR TINGGI DAPAT  TOKSIS

ABSORPSI LAMBAT KADAR DLM


DARAH (Cmax, tmax)

MERUGIKAN : EFEK TIDAK TAMPAK


KEGAGALAN FARMAKOTERAPI
beberapa contoh :

- Antibiotika: tetrasiklin + Obat/Nutrient yg mengandung logam


(Ca, Mg, Al, dll)  khelasi

ampisilin + NUTRIENT : absorpsi turun 40 – 50 %


erythromycine + NUTRIENT: absorpsi turun.

- AINS (anti inflamasi non steroid) :


piroxicam + NUTRIENT : iritasi lambung berkurang.
Interaksi pada
proses DISTRIBUSI
Ada 2 mekanisme :

1. interaksi obat pada ikatan dengan


protein plasma (farmakokinetik).

2. interaksi obat pada reseptor (farmakodinamik).

Dampak : - merugikan  kadar obat bebas naik  toksis

Banyak terjadi interaksi antar obat.


Interaksi pada
proses METABOLISME

Peran metabolisme obat pada dasarnya obat aktif yang


larut dalam lemak diubah menjadi tidak aktif sehingga
mudah dikeluarkan dari tubuh.

Pegang peran : enzym cytochrome P-450.

Obat atau makanan/substansi lain :

- memacu kerja enzym ( enzym inducer )

- menghambat kerja enzym ( enzym inhibitor )


Enzym inducer :

-Charbroiled food ( cyp 1A2 )


-Cigarette smoke ( cyp 1A2 )
-Ethanol ( cyp 2C9 ; cyp 2E1 )

Enzym inhibitor :

- grape fruit juice ( cyp 1A2 ; cyp 3A4 )


beberapa contoh
interaksi pada proses METABOLISME :

enzym inducer:

-asetaminofen (parasetamol) + charbroiled food


kadar asetaminofen dalam darah rendah.
- demikian juga pada perokok.

enzym inhibitor:

- Nifedipin + grapefruit juice kadar nifedipine


dalam darah tetap tinggi dan efeknya jauh lebih lama.
Interaksi pada
proses ELIMINASI/ EKSKRESI.

Proses yang terjadi :


- transport aktif pada membran sel
- suasana pH di ginjal.

Dampak : obat akan cepat diekresikan atau


akan diperlama ekresinya.
INTERAKSI OBAT
BERDASAR PHARMACODYNAMIC

INTERAKSI OBAT YANG TERJADI PADA RESEPTOR

DAPAT PADA RESEPTOR YANG SAMA


DAPAT TERJADI PADA RESEPTOR YANG BERBEDA

YANG SERING DILAKUKAN PARA KLINISI


VARIABILITAS RESPONSE PASIEN

1. USIA : balita dan usia lanjut lebih peka terjadi reaksi interaksi
2. GENETIK : enzym tertentu terdapat pada gen tertentu
3. PENYAKIT : gagal ginjal, insufisiensi hepar dll.
Penyakit primer/ Sekunder / Obat
4. KEBIASAAN ( ALOKOHOL / ROKOK ).
5. DIET : makanan yang mengandung tyramine  MAOis
6. LINGKUNGAN : penggunaan pestisida  enzym metabolisme
7. Hal lain : - PASIEN DENGAN PENYAKIT AKUT
- PASIEN dengan PENYAKIT YANG TIDAK STABIL
- DRUG TREATMENT-DEPENDENCE PATIENT
- Kelompok KHUSUS : IBU HAMIL & LAKTASI
NEONATUS & BALITA
USIA LANJUT
- PASIEN DENGAN POLIFARMASI
DAMPAK KLINIS INTERAKSI OBAT HARUS DIWASPADAI

KEWASPADAAN : dengan meminta informasi kepada DOKTER,


FARMASIST / APOTEKER

apakah ada obat lain/makanan yg harus dihindari saat minum obat ?

apakah ada obat lain/makanan yang dapat mempengaruhi efektifitas


obat yang diminum ? Apakah membahayakan ?

kapan saya harus minum obat, sebelum, sedang, atau sesudah makan ?
20

TUGAS
• Contoh-contoh interaksi obat-obat/
makanan/ substansi lainnya (minimal 5)

Anda mungkin juga menyukai