Anda di halaman 1dari 16

CARAKA MADURA

DAFTAR ISI

1. AKSARA GHJNG ( AKSARA KN ) Hal 2 2. AKSARA PASANGAN AKSARA KN .....Hal 3 3. CONTO AKSARA GHAJANG BAN PASANGANNA Hal 4 4. PANGANGGHUY ....Hal 6

5. DH TANDH ..Hal 9 6. AKSARA RJ BAN PASANGAN, ANGKA CARAKA MADURA...Hal 11 7. ANGKA CARAKA ..Hal 11 8. AKSARA REKAAN BAN PASANGAN ..Hal 12 9. AKSARA PANJINGAN .Hal 12

SMP NEGERI 1 SILO

CARAKA MADURA
ATORAN UMUM TOLSAN CARAKA MADURA
I. II. III. IV. V. Tolsan caraka kodhu aghantong ka gharis attas. Rajana aksara satengnga gharis. Aksara caraka kodhu ondung ka kanan. Kodhu e ela`en sagharis. Tolesan caraka ta` ngangghuy spasi antara oca` edalam okara (kalimat) otaba jughan edalam frasa.

ABJAD CARAKA AKSARA GHAJANG (AKSARA KENE`)

a f p m
2

n t d g

c s j b

r w y q

k l v z
SMP NEGERI 1 SILO

CARAKA MADURA
CONTONA NOLES AKSARA CARAKA

?frnrmrjsfj. = darana rama raja sadaja ?crnvlgsb. = carana nyalaga saba

Pasangan Aksara Kene`

H F P M
KETERANGAN :

N T D G B

C S J Y W

K L V Z

1. Pasangan bada duwa` ( 2 ) a. Dhampengan : ( etoles di erenganna aksara se epasangen ya`ni aksara ghajang ). b. Ghantongan : (etoles di babana aksara se epasangen ya`ni aksara ghajang ).

SMP NEGERI 1 SILO

CARAKA MADURA
2. Gunana pasangan engghi paneka kaangghuy mate`e aksara ghajang. 3. Aksara ghajang se pasange pasangan enyamae Sasegek ( aksara mate ). 4. Pasangan enyamae Panyegek. 5. Dhampengan bada tello` ( 3 ) engghi paneka : H .S .P 6. Bada duwa` pasangan se etoles asambhung sareng sasegegga ( aksara mate ) engghi paneka: Ghantongan ..N (na ) sareng Ghantongan ...V (nya ). 7. Salaenna Ghantongan ..N (na ) sareng Ghantongan ...V (nya ), kodhu etoles apesa sareng sasegegga ( aksara mate ). Contona tolesan caraka ngangghuy aksara pasangan:

? psHps = Pas apsa , [mosN = Mosna. ? pnC = Panca, sjnRt = Sajan rata.

Conto Aksara Ghajang Ban Pasanganna


No 1 Aksara ghajang Pasangan Caraka Arte Sajan aban

a n c r k f t

H N C R K F T

sjnHbn\ sjnN[rm sjnCk= sjnRj sj[nK[nh tnF|h sj[nTrh

Sajan narema

Sajan cakang

Sajan raja

Sajan kene`

Tandu`

Sajan tera`

SMP NEGERI 1 SILO

CARAKA MADURA
8

s w l p d j y v m g b q z

S W L P D J Y V M G B Q Z

sjnS[a [soltWjib\ sjnLr= sjnPns\ tnD [aonJzn\ a[poyY bnVh sjnMnis\ sjnGegeh sjnBiru me[lLpetQ fujnZi[nom\

Sajan sae

Solat wajib

10

Sajan larang

11

Sajan panas

12

Tandha

13

Onjangan

14

Apoyya

15

Bannya`

16

Sajan manis

17

Sajan gege`

18

Sajan biru

19

Melle petdha

20

Dujan nginum

SMP NEGERI 1 SILO

CARAKA MADURA
Panganghuy

[ .
lenge

[o
Lenge-longo

.Soko molja

Cetak/nyetak

=
Cekcek/nyekcek

h
Bisat/biknyan

e
metpet

.\
papaten

..u
Soko/nyoko

./
lajar

.]
cakra

}
kerretperper

Keterangan
Gunana ban carana aguna`aghi panganghuy. Panganghuy paneka gunana kaangghuy ngaolle monye se acem-macem (ana-barna) al: 1. [. (lenge) gunana kaangghuy ngaolle monye cemper dhammang - engghi paneka ( ) contona:

[pa[p[l, [n[t[n, [s[r, [p[p, [l[l


2. [.o (lenge-longo) gunana kaangghuy ngaolle monye engghi paneka ( o ) contona: [fo[to, [so[ro, [so[to, [lo[yo

3. i ( cetak/nyetak) gunana kaangghuy ngaolle monye engghi paneka ( i ) contona: ai ri, tiri, kiri , gigi

4. u (soko/nyoko) gunana kaangghuy ngaolle monye engghi paneka ( u ) contona: guru, turu, kuku, tugu, susu 5. / (lajar) gunana kaangghuy ngaolle monye mate ngetter ( r ) contona: [n[n/, [n[t/, [g[s/, suku/

SMP NEGERI 1 SILO

CARAKA MADURA
6. .=. (cekcek/nyekcek) gunana kaangghuy ngaolle monye mate ngeng-ngeng ( ng ) contona: r=r=. ki=[ko=, l=su=, [co=[co=

7. h (bisat) gunana kaangghuy ngaolle monye mate ngerjhat ( ..`) contona: anh, [ao[toh. [c[loh, [co[loh

8. .e (metpet) gunana kaangghuy ngaolle monye sompet ( pet-pet ) contona: ke/ke /, ce/ce /, [tke/. pe=pe=. lbe= a.

re = (ra metpet) kodhu e ghante`e x (Pa cerrek)


contona: x=, bx= , sx= ,

TAMBAAN ( ATORAN HUSUS )

b.

le = (la metpet) kodhu e ghante`e X (nga lelet)


contona: X=X=, guX=, guX/,X=kp\

9. \

= (papaten) gunana kaangghuy ngaolle monye mate otaba satengnga dari

aksara ghajang. Otaba kaangghuy mate`e aksara ghajang. Contona:

ppn\, [t[ps\, [po[rop\, [ao[col\ TAMBAAN ( ATORAN HUSUS)


a. Bada tello` aksara ghajang se ta` olle eparenge pangangghuy papaten engghi paneka : a, r, z. sabab :

Aksara matena a otaba k paneka nganghuy .h Contona: kbeh ta` olle e toles kbek \ Aksara matena r paneka nganghuy ./ Contona: sem/ ta` olle e toles semr\

Aksara matena z paneka nganghuy .= Contona: lbe= ta` olle e toles lbez\

SMP NEGERI 1 SILO

CARAKA MADURA
10. ] (cakra/peder) gunana kaangghuy ngaolle sowara panjingan ngetter sowarana. contona: n], f], t], p]

CONTONA CARAKA ARTENA

kp] bj] stu] [k]t [co[k]o


11. ..]..\ (cakra/papaten) Contona CARAKA ARTENA

Kapra Bajra Satru Kreta Cokro

CARAKA

ARTENA

p]s\ [k]s\ [k]os\ ku]s\

Pras Kres Kros Krus

ki]s\ bu`s\ [b]os\ t]s\

Kris Brus Bros Tras

12. ..} ( kerret / perper ) Contona CARAKA ARTENA CARAKA ARTENA

g}= s}= t}m\

Greng Sreng Trem

k}s\ j=} p}s\

Kres Jreng Pres

SMP NEGERI 1 SILO

CARAKA MADURA
Keterangan : } (kerret/perper) paneka kadadhiyanna dari .] (cakra) sareng

~(cerrek )

..- ( soko molja ) gunana kaangghuy ngaolle monye panjingan YA Contona ARTENA CARAKA ARTENA

CARAKA

k-ai geb-/

Kyai Gebyar

[ko[p-o/ set-

kopyor Setya

Dha-tandha
?......... Dek-adek ; ; . longse ,, 0,,
Pada panca`

Pada pangkat

,
lengsa

?0?
Pada guru

Pada luhur/mojiya

Pada madya

Pada andhap

Pada becce`

Pada mandrawa/ghi` tange

Pada iti/pada busana, tammat

SMP NEGERI 1 SILO

CARAKA MADURA
Keterangan : 1.

?.... ( dek adek ) gunana kaangnghuy pamokka`na okara ( kalimat ).

2. . ( lengsa ) artena Koma. 3.

, ( longse) artena titik. ?0?( pada guru ) kaangghuy tandhana paddana tembang otaba padda
andhegghanna tembang.

4.

5.

,,0,, ( pada panca` ) jughan kaangghuy tandhana paddana tembang otaba padda
andhegghanna tembang.

6. ; 7.

; ( pada pangkat ) gunana kaangghuy angka.

( pada luhur/mojiya ) kaangghuy soradda oreng se lebbi tengghi da` oreng


se lebbi maba derajadda.

8. 9.

( pada luhur/mojiya ) kaangghuy soradda oreng se maba da` se lebbi


tengghi deradda.

( pada madya) kaangghuy soradda oreng se same derajadda.

10. ( pada becce` ) egunaaghi e dalam tembang kaangghuy aobana tembang se bada e bagian ada`. 11. ( pada mandrawa = ghi` tange ) egunaaghi e dalam tembang kaangghuy tanda aobana tembang se bada e bagian tengnga. 12. ( pada iti, pada busana, tammat ) egunaaghi e dalam tembang kaangghuy bagian budi.

10

SMP NEGERI 1 SILO

CARAKA MADURA
Aksara Raja ban Pasangan

! #

$ ^
Keterangan

% &

@ *

1. Aksara raja coma bisa etoles kaangghuy noles: a. Nyamana (asmana) oreng. b. Jejhuluk / titel / gelarra oreng. c. Nyamana kotta, desa (geografi). d. Nyama lembaga pemerintah/lembaga berbadan hukum. ATORAN HUSUS Salaenna aksara raja se esebbhut eattas maka ekoca` aksara kene`

Angka caraka

;1;
1

;2;
2

;3;
3

;4;
4

;5;
5

;6;
6

;7;
7

;8;
8

;9;
9

;0;
0

Aksara sowara

A
A Keterangan:

I
I

U
U

E
E

O
O

1. Aksara sowara kaangghuy noles oca` -oca` se dari manca (loar/bahasa asing) Jughan kaanghuy noles nyamana oreng se awale ngangghuy aksara sowara. 2. Aksara sowara ta` bisa epadadhi aksara pasangan, aksara se mate se bada eada`na kodu epamate nganghuy papaten.

11

SMP NEGERI 1 SILO

CARAKA MADURA
Aksara Rekaan ban Pasangan

k+ +

p+ +

f+ F+

g+ +

j+ J+

Kh F/v Dz Gh z Keterangan: 1. Aksara rekaan kaangghuy noles oca`-oca` manca (Arab) sopaja ta` aoba/ngoba dari aslina. 2. Aksara rekaan kenneng epasange aksara pasangan jughan bisa epasange panganghuy. 3. Jughan bila noles huruf H neng caraka madura etoles ngangkuy K (k ) rekaan neng huruf caraka.

AKSARA PANJINGAN

kL
kla

cL
cla

kN
kna

sT
sta

sK
ska

sL
sla

sM
sma

pL
pla

fL
dla

jL
jla

gL
gla

bL
bla

Keterangan: 1. Aksara panjingan kaangghuy noles aksara ghajang se masettong sareng aksara pasangan se kasebbhut se etoles ebabana neng aher aksara se epanjing,

Contona Caraka Arte Klaras

kL cL kN
12

kLrs\ cLn kNri

Clana

Knari

SMP NEGERI 1 SILO

CARAKA MADURA

sT sK sL sM pL fL jL gL bL sW dW
13

sTmin sKl sLbu sM=k pL[pon\ fLlik jLnT gLdk\ bLimBi= sWlyn\ dWiynTi

Stamina

Skala

Slabu

Smangka

Plapon

Dlika

Jlanta

Gladhak

Blimbing

Swalayan

Dwiyanti

SMP NEGERI 1 SILO

CARAKA MADURA
Atoran khusus aksara Panjingan
1. Aksara panjingan paneka ta` kengeng daddhi penyegek (Pasangan) sabab, bisa adaddhiyaghi aksara asoson tello` (3) sareng saseggha (Aksara mate). Contona:

z=guyCn sjnKbu zknBimBi=

= ngangghuy clana kodu e toles

z=guy\cLn

= Sajan klabu kodu e toles

sjn\kLbu zkn\bLimBi=

= ngakan blimbing kodu e toles

2. Aksara panjingan paneka ta` olle daddhi penyegek (Pasangan) engghi paneka :

sL, sT, pL. sekadaddhiyan dari aksara ghajang s sareng p


Atoran Tolesan Caraka

1. Lengsa, longse, papaten ban bisat ta` olle etoles e permolaan garis.

2.

re eR
le

(RA metpet) kodu eghante`e: x (PA cerrek ). (Pasangan RA metpet) kodu eghante`e : .> (Pasangan PA cerrek). (LA metpet) kodu eghante`e : .X (NGA lellet)

3.

4.

5.

Le (Pasangan LA metpet) paggun: K+u


etoles ku banne etoles

Le

6. Pasangan :

K|
T` T~

T + ] T + }

t] t}

banne

etoles

banne

14

SMP NEGERI 1 SILO

CARAKA MADURA
7. Jughan pasangan: :

T+ u T+ ] T+ ~ L+ u

etoles tu banne etoles t] banne etoles t~ banne etoles lu banne

T| T`

T~ L|

8. Jughan pasangan: :

9. Panganghuy :

e /, i / = lajar kodu etoles di erengnganna metpet ban cetak/nyetak. _


= cekcek/nyekcek etoles tengnga`anna metpet.

10. Pangangghuy :

11. Pangangghuy :

i= ],

= cekcek/nyekcek etoles di erengnga cetak/nyetak.

12. Pangangghuy :

= cakra, peder. Kodu etoles asambung e soko paleng

budi aksara ghajang otaba nyokowan. Contona:

n], p], f], s], b], c], t], k] n}, p}, f}, s}, b}, c}, t}, k}

13. Panganghuy nyoko nyakra:

u]

14. Panganghuy

] ,

(cakra, peder) etoles asambung e soko budina

dampengan/gatongan Contona:

K`,

K~, P], P}, S], S}

15. Monggu da` nyokowan terkadang ] } (cakra, peder) etoles asambung sareng nyoko, terkadang etoles di erengnga gantongan contona:

su]ni, stT`|, cnF`|, tu]nu, ku]puk\

15

SMP NEGERI 1 SILO

CARAKA MADURA
DAFTAR PUSTAKA
1. PANDUAN PEDOMAN AKSARA JAWA ( terbitan Yayasan Pustaka Nusatama bekerja sama dengan Pemerintah Propinsi Jawa Tengah tahun 2004). 2. SOFTWARE TRANSLATOR HANACARAKA, V I.0 Tahun 2006. 3. BUKU PANDUAN CARAKA MADURA karangan H. Ghufron Nawawi 2000. 4. Segala sumber yang bisa di pertanggungjawabkan. a. Buku kembhang bhabur ( M. Dradjid. B,A ) YUDHISTIRA 2007 b. P Tohari (Mantan Guru Bahasa Daerah Madura SMPN 1 SILO)

= TERIMA KASIH =

Se ngetik

ABU SIRI, S.Pd

16

SMP NEGERI 1 SILO

Anda mungkin juga menyukai