Definisi analisis wacana

analisis_wacana - (norasmadi_mz)

02:15pm 09/04/2010

Menuru Mic!ael "oucaul (19#2)$ wacana %adan& %ala se'a&ai 'idan& dari semua pern(aaan
(saemen)$ %adan& %ala se'a&ai se'ua! indi)idualisasi %elompo% pern(aaan$ dan %adan& %ala
se'a&ai pra%i% re&ulaif (an& dili!a dari se*umla! pern(aaan+,acana adala! %aa (an& serin&
dipa%ai ole! mas(ara%a dewasa ini+ -an(a% pen&erian (an& merun&%ai %aa wacana ini+ Dalam
lapan&an sosiolo&i$ wacana menun*u% eruama dalam !u'un&an %one%s sosial dari pema%aian
'a!asa+ Dalam pen&erian lin&uisi%$ wacana adala! uni 'a!asa (an& le'i! 'esar daripada
%alima+ Menuru .ri(ano (/nalisis ,acana$ 0en&anar /nalisis 1e%s Media)$ /nalisis ,acana
dalam pen&a*aran lin&uisi% merupa%an rea%si dari 'enu% lin&uisi% formal ((an& le'i!
memper!ai%an pada uni %aa$ frasa$ aau %alima semaa-maa anpa meli!a !u'un& %ai di
anara unsur erse'u)+ /nalisis wacana adala! %e'ali%an dari lin&uisi% formal$ %erana
memusa%an per!aian pada a!ap di aas %alima$ seperi !u'un&an &ramai%al (an& er'enu%
pada a!ap (an& le'i! 'esar dari %alima+
Mana%ala ma%sud analisis wacana dalam lapan&an psi%olo&i sosial pula dieri%an se'a&ai
pem'icaraan+ ,acana (an& dima%sud di sini a&a% mirip den&an sru%ur dan 'enu% wawancara
dan pra%i% dari pema%ain(a+ 2emenara dalam lapan&an polii%$ analisis wacana adala! pra%i%
pema%aian su'*e%$ dan lewa 'a!asa ideolo&i erserap di dalamn(a$ ma%a aspe% inila! (an&
dipela*ari dalam analisis wacana+
/da i&a pandan&an men&enai 'a!asa dalam 'a!asa+ 0andan&an perama diwa%ili %aum
posii)isme-empiris+ Menuru mere%a$ analisis wacana men&&am'ar%an !u'un&an %alima$
'a!asa$ dan pen&erian 'ersama+ ,acana diu%ur den&an perim'an&an %e'enaran aau
%eida%'enaran menuru sina%sis dan semani% (ii% per!aian didasar%an pada 'enar ida%n(a
'a!asa secara &ramai%al) 3 /nalisis 4si (%uaniaif)
0andan&an %edua dise'u se'a&ai %onsru%i)isme+ 0andan&an ini menempa%an analisis wacana
se'a&ai suau analisis unu% mem'on&%ar ma%sud-ma%sud dan ma%na-ma%na erenu+ ,acana
adala! suau upa(a pen&un&%apan ma%sud ersem'un(i dari su'*e% (an& men&emu%a%an suau
peran(aan+ 0en&un&%apan dila%u%an den&an menempa%an diri pada posisi pem'icara den&an
penafsiran men&i%ui sru%ur ma%na dari pem'icara+ 5/nalisis "ramin& ('in&%ai)
0andan&an %ei&a dise'u se'a&ai pandan&an %riis+ /nalisis wacana dalam paradi&ma ini
mene%an%an pada %onselasi %e%uaan (an& er*adi pada proses produ%si dan reprodu%si ma%na+
-a!asa ida% difa!ami se'a&ai medium neural (an& erlea% di luar diri pem'icara+ -a!asa
difa!ami se'a&ai represenasi (an& 'erperanan dalam mem'enu% su'*e% $ ema-ema wacana e$
aaupun srae&i-srae&i di dalamn(a+ 6le! %erana iu analisis wacana dipa%ai unu%
mem'on&%ar %uasa (an& ada dalam seiap proses 'a!asa7 'aasan-'aasan apa (an&
diper%enan%an men*adi wacana$ perspe%if (an& mesi dipa%ai$ opi% apa (an& di'icara%an+
,acana meli!a 'a!asa selalu erli'a dalam !u'un&an %e%uasaan+ 4ni %erana pen&&unaan
perspe%if %riis$ analisis wacana %ae&ori ini dise'u *u&a den&an analisis wacana %riis (criical
discourse anal(sis)+ 4ni unu% mem'eza%an den&an analisis wacana dalam %ae&ori perama
0en&erian ,acana dan /nalisis ,acana
saidin_nawi

05:18pm 12/04/2010 (91:)

,acana merupa%an sauan 'a!asa 'erdasar%an %aa (an& di&una%an unu% 'er%omuni%asi dalam
%one%s sosial+ 2auan 'a!asa iu merupa%an derean %aa aau u*aran+ ,acana dapa 'er'enu%
lisan aau ulis dan dapa 'ersifa ransa%sional aau inera%sional+ Dalam perisiwa %omuni%asi
secara lisan$ dapa dili!a 'a!wa wacana se'a&ai proses %omuni%asi anara pen(apa dan pesapa$
sedan&%an dalam %omuni%asi secara ulis$ wacana dapa dli!a se'a&ai !asil dari pen&un&%apan
idea/&a&asan pen(apa+ Disiplin ilmu (an& mempela*ari wacana dise'u den&an analisis wacana+
/nalisis wacana merupa%an suau %a*ian (an& menelii aau men&analisis 'a!asa (an& di&una%an
secara alamia!$ 'ai% dalam 'enu% ulis maupun lisan+
-a&aimana 1er'enu%n(a ,acana
0en&&unaan 'a!asa samada 'erupa ran&%aian %alima aau ran&%aian u*aran (mes%ipun wacana
dapa 'erupa sau %aa aau u*aran)+ ,acana (an& 'erupa ran&%aian %aa aau u*aran !arus
memperim'an&%an prinsip-prinsip erenu$ prinsip %euu!an (uni() dan %epaduan (co!eren)+
,acana di%aa%an uu! apa'ila %aa-%aa dalam wacana iu mendu%un& sau opi% (an& sedan&
di'icara%an$ sedan&%an wacana di%aa%an padu apa'ila %aa-%aan(a disusun secara eraur dan
sisemai% se!in&&a menun*u%%an %e'ernasa idea (an& diun&%ap%an+
/nalisis ,acana
ananuar

05:2#pm 12/04/2010 (91:)

/nalisis wacana di dalam ilmu %omuni%asi 'ersum'er dari pemi%iran Mar;is <riis+ (2ep!en ,+
=ile*o!n$ 20027 2anle( >+ -aran and Denis <+ Da)is$ 2000)+ /da i&a aliran pemi%iran (an&
ermasu% %e dalam %ae&ori ini$ iaiu: (1)+ /liran "ran%fur ("ran%fur 2c!ool)7 (2)+ 0en&a*ian
-uda(a (:ulural 2udies)7 (?)+ 0en&a*ian ,ania ("eminis 2ud()+ ( 2ep!en ,+ =ile*o!n$
2002)+
Mc@uail pula$ menii%'era%an per!aiann(a %epada pemi%iran Mar;is secara %eseluru!an$
men&a*u%an lima *enis eori (an& 'er%em'an& di dalamn(a iaiu: (
1)+ 1eori Mar;is <lasi% (:lassical Mar;ism)7
2) 1eori .%onomi 0olii% Media (0oliical .conomic Media 1!eor()7 ?) 1eori /liran "ran%fur
("ran%fur 2c!ool)7
4) 1eori Ae&emoni (Ae&emonic 1!eor()7
5) 1eori 0ende%aan 2osial--uda(a (2ocioculural /pproac!)$ 'iasa dise'u 2udi 'uda(a
(:ulural 2udies)+ (Denis$ Mc@uail$ (1994)+
,acana di dalam %e!idupan media *u&a memili%i pen&erian (an& mendalam+ Menuru Borman
"airclou&! (1995)$ wacana adala! 'a!asa (an& di&una%an unu% merepresenasi%an suau pra%i%
sosial$ diin*au dari sudu pandan& erenu+ "is%e$ wacana !arus diari%an se'a&ai suau
pern(aaan aau un&%apan (an& le'i! dari sau a(a7 ,+ 6C-ar$ wacana merupa%an pen(ampaian
ide-ide dari seseoran& %epada (an& lainn(a+ (2ep!en Aarold Di&&ins$ 199#)7 .ri(ano (2001)$
wacana 'er%aian era den&an %e&iaan %omuni%asi$ (an& su'sansin(a ida% erlepas dari %aa$
'a!asa$ aau a(a+ Dalam (2o'ur /le;$ 2001)$ wacana adala! ran&%aian u*ar aau ran&%aian
inda% uur (an& men&un&%ap%an suau !al (su'*e%) (an& disa*i%an secara eraur$ sisemais$
dalam suau %esauan (an& %o!eren$ di'enu% ole! unsur se&menal maupun nonse&menal
'a!asa+
>adi$ wacana adala! proses %omuni%asi$ (an& men&&una%an sim'ol-sim'ol$ (an& 'er%aian
den&an inerpreasi dan perisiwa-perisiwa$ di dalam sisem %emas(ara%aan (an& luas+ Melalui
pende%aan wacana in&aan %omuni%asi$ seperi %aa-%aa$ ulisan$ &am'ar-&am'ar$ dan lain-lain$
ida% 'ersifa neural aau seril+ .%sisensin(a dienu%an ole! oran&-oran& (an&
men&&una%ann(a$ %one%s perisiwa (an& 'er%enaan den&ann(a$ siuasi mas(ara%a luas (an&
melaar'ela%an&i %ewu*udann(a dan lain-lain+ <esemuan(a iu dapa 'erupa nilai-nilai$ ideolo&i$
emosi$ %epenin&an-%epenin&an$ dan lain-lain+
Wednesday, January 28, 2009
Konsep Tatabahasa Wacana
=aar -ela%an& ,acana -a!asa Mela(u
Menuru 2ana Md+ Basir (2002: 9-12)$ %a*ian wacana 'a!asa Mela(u masi! 'aru+ /da pendapa
(an& men&aa%an Mu!ammad Eunus Maris (19FF) merupa%an perin-is analisis wacana dalam
'a!asa Mela(u den&an men&&una%an e%ni% %eperi!alan %eadaan unu% meneran&%an
pen&&unaan &ani nama+
2ea%a (an& er%umpul$ Aarimuri <ridala%sana (19#0: 1)$ menulis ma%ala! 'e-liau GBE/
se'a&ai penanda anaforaH+ 0ada a!un 19#8$ 'eliau ela! menulis %eras %er*a (an& 'era*u%
G<euu!an ,acanaH dan dier'i%an se'a&ai ari%el dalam >urnal Dewan -a!asa+ /ri%el iu
mem'a!as%an %euu!an wacana se'a&ai sala! sau aspe% analisis wacana+ 0eneliian 'eliau
%eli!aan erpen&aru! den&an aliran a&memi% dan lin&uisi% e%s+ Demi%ianla! *u&a aliran
a&memi% di&una%an dalam 0!+D+ /*a-mise'a (19#8)+
<eranca%an pen(elidi%an enan& wacana 'a!asa Mela(u 'erla%u dalam a!un 1980-an$ iaiu
sepulu! a!un selepas wacana se'a&ai sau disiplin ranca% di .ropa! dan di /meri%a 2(ari%a+
0emaparan pen(elidi%an iu 'erupa ari%el$ diserasi dan 'u%u+ /sma! (1980a dan 1980') ela!
menulis dua 'ua! ari%el dalam >urnal Dewan -a!asa$ (an& masin&-masin& 'era*u% G/nalisis
,acanaH dan G0en&a*aran -a!asa unu% <ema!iran -er%omuni%asi: 0ende%aan ,acanaH+ Dalam
ari%el (an& perama iu$ 'eliau ela! menun*u%%an pen&&unaan i&a *enis analisis wacana$ iaiu
%aeda! Aarris$ %aeda! -ec%er$ dan %aeda! 2inclair dan :oul!ard+ /ri%el lain seperi =ufi /'as
(1982) dan 2oen*ono Dard*owid*o*o (1985)+
2elain (an& 'er'enu% ari%el$ pen(elidi%an wacana *u&a ela! dila%u%an secara serius di
perin&%a lai!an ilmia!$ sar*ana dan %edo%oran+ Daripada 'i'lio&rafi la-i!an ilmia! (an&
diusa!a%an ole! 4smail (1994) dari empo! 19## !in&&a 1994$ di-dapai lai!an ilmia! (an&
'er%aian den&an wacana !an(a muncul mulai a!un 1984+ 1erdapa 14 'ua! lai!an ilmia!
enan& %a*ian wacana se*a% a!un erse'u !in&&ala! a!un 1989+
0eneliian di perin&%a sar*ana sepan*an& empo! a!un 1980-an sea%a (an& er%umpul iala!
2ucipo (198#) dan ,on& (1988)+ 2ucipo meli!a unsur auan ma-na%ala ,on&$ %esinam'un&an
opi%+
Di perin&%a diserasi %edo%oran pula$ ermasu%la! /'dul /ziz 4dris (1982)$ "a-rrer( (1982)$
/z!ar M+ 2imin (198?)$ dan 1allei (1988)+ /'dul /ziz 'erfo%us pada as-pe% sru%ur ema dan
sisem !u'un&an lo&i%al dalam e%s pendeda!an 'a!asa Me-la(u dan 4n&&eris+ Daffer( pula
meli!a sru%ur wacana 'a!asa 4ndonesia (an& diuur%an ole! oran& :ina di Malan&$ 4ndonesia+
/z!ar pula menelii sina%sis wa-cana (an& dalam 'a!asa Mala(sia sedan&%an 1allie$ den&an
men&&una%an pende%a-an analisis wacana$ cu'a men&%a*i %eerpaduan$ %erunuan$ dan
%eer'acaan waca-na 'u%u pela*aran 'a!asa 4ndonesia di perin&%a se%ola! dasar+
0eneliian wacana sepan*an& a!un 1980-an dalam 'enu% 'u%u dan se'a!a&ian daripada 'u%u
dapa dili!a seperi dalam /sma! (198#: 108-12#) enan& e%s saini-fi%$ 1ari&an (198#)
0en&a*aran ,acana dan 1aa -a!asa -a%u -a!asa 4ndonesia (1988: ??4-?F0)+
De%ad awal 1990-an dipere&u! den&an %eranca%an peneliian enan& wacana 'a!asa Mela(u
seperi (an& diun*u%%an ole! penelii 'eri%u+ 2ao (1991) men&-!asil%an esis 0!+D+ den&an
a*u% G/nalisis Ba!u ,acana -a!asa Mela(u <lasi% -erdasar%an 1e%s Ai%a(a Aan& 1ua!H+
1umpuan 'eliau pada !u'un&an anara su-sunan a(a (an& lo&i%al den&an susunan ma%luma+
0er!aian *u&a di'eri%an er-!adap analisis eenunan dalam a(a (an& 'er%aian den&an
!u'un&an erse'u+
2oeseno (1992) dalam s(ara!an perdana sempena pen&u%u!an 'eliau se'a&ai profesor ela!
memili! a*u% G/nalisis ,acana dan 0enerapann(aH+ Dalam s(ara!an iu$ 'eliau secara meluas
men(enu! opi%-opi% seperi analisis wacana se'a&ai ca-'an& ilmu 'a!asa$ per'ezaan anara
wacana lisan den&an ulisan$ %one%s siuasional$ prinsip inerpreasi lo%al dan analo&i$
impli%aur$ presuposisi$ inferensi$ referensi$ pronominal$ %o!esi$ %o!erensi dan pen&ea!uan
enan& dunia+ Di !u*un& s(ara!an 'eliau iu$ ada dimua%an cono!-cono! analisis wacana+
Mana%ala penelii lain (an& men&!asil%an ari%el aau %eras %er*a$ seperi 2am-suri (1992)$
Damlan (1992)$ .'a! (1992)$ ,on& (19927199?)$ 2ana (19927199471995a dan 1995'7199Fa dan
199F')$ Dede 6eomo (199?)$ 4smail (199?71994) dan Ia!ra! (1995)+
>i%a diin*au dari se&i pen&!asilan lai!an ilmia! dalam 'idan& ini 'a&i empo! 1990 !in&&a 1994
di Mala(sia$ erdapa 1# 'ua!$ iaiu 15 'ua! dari >a'aan =in&uisi%$ 9ni)ersii <e'an&saan
Mala(sia$ dan dua 'ua! dari Dancan&an -a!asa Mela(u$ 9ni)ersii Mala(a+ Dua 'ua! lai!an
ilmia! iu erdiri daripada Aasna! (1994)$ G/nalisis 1auan dalam ,acana -a!asa Mela(uH dan
1an (1994)$ G1auan dalam -a-!asa Mela(uH+ <edua-dua lai!an ilmia! erse'u men&&una%an
%eran&%a Aallida( dan DuJai(a Aasan (19#F)+
2eperi (an& ela! din(aa%an di aas$ wacana se'a&ai 'idan& %a*ian dalam pene-liian 'a!asa
Mela(u masi! 'aru+ Aal ini 'erla%u %erana 'e'erapa se'a'+ /naran(a$ wacana se'a&ai sau
disiplin !an(a 'erla%u pada a!un 19#0-an di .ropa! dan di /meri%a 2(ari%a+ -iasan(a$
%esann(a a%an mema%an wa%u anara 5 !in&&a 10 a!un unu% sampai %e sini+ 0ada wa%u (an&
sama$ aliran ransformasi &eneraif (an& dipelopori :!oms%( masi! %ua 'erapa% se!in&&a
%e'an(a%an a!li 'a!asa %ia (an& 'ela*ar di perin&%a %edo%oran dalam empo! iu ela!
erpen&aru! den&an aliran erse'u+ 2elain iu$ %a*ian wacana se'a&ai maa %ursus perin&%a
sar*ana muda di uni)ersii empaan masi! 'elum men(eluru!+ =ufi$ 2ana dan Buwairi (1985)
ela! mem'ua in*auan enan& pen&a*aran lin&uisi% di Mala(sia dari se&i %onsep dan aliran$ dan
didapai !an(a >a'aan =in&uisi%$ 9ni)ersii <e'an&saan Mala(sia (an& ada menawar%an %ursus
erse'u+ -a!%an$ %ursus iu pun dian&&ap umum se'a' se%adar men(aa%an opi% enan& eori
sina%sis (an& 'ole! dili!a daripada aliran lain (an& 'u%an wacana$ seperi ranformasi &eneraif+
0ada awal a!un 1990 di'eria!u 'a!awa di 4<40 Malan&$ 9ni%a /ma >a(a dan di 9ni)ersias
4ndonesia di 4ndonesia masi! 'elum ada %ursus seumpama iu di perin&%a i*aza! perama+
Demi%ian *u&a di >a'aan 0en&a*ian Mela(u$ Baional 9ni)ersi( of 2in&apore+ 2e'ali%n(a$
0en&a*ian -a!asa Mala(sia$ 0usa 0en&a*ian 4lmu <emanusiaan$ 9ni)ersii 2ains Mala(sia suda!
menawar%an %ursus G/nalisis ,acanaH di perin&%a i*aza! dasar 'a&i sesi 1989/90+ Di Dancan&an
-a!asa Mela(u$ >a'aan 0en&a*ian Mela(u$ 9ni)ersii Mala(a %ursus erse'u !an(a dapa
dimula%an pada sesi 199?/94 den&an a*u% G1aa'a!asa ,acana -a!asa Mela(uH+ >a'aan
0en&a*ian Mela(u$ "a%uli -a!asa Moden$ 9ni)ersii 0eranian Mala(sia 'elum la&i menawar%an
%ursus (an& seumpama iu pada sesi 1995/9F+
:ommens on K<onsep 1aa'a!asa ,acanaK