Disusun
(Text ,Gambar dan Animation)
Oleh : P. Rumahorbo
I.
BILANGAN
BERPANGKAT
BULAT
Manakah
yang benar
pernyataan dibawah
ini ?
3
1).
5
=
5
x
3
=
15
A. BILANGAN BERPANGKAT BULAT POSITIF
2).
53 = 3 x 3 x 3 x 3 x 3 = 243
an = a x a x a x x a
n faktor
a = bilangan pokok
n = pangkatnya
Contoh :
1. 23 = 2 x 2 x 2 = 8
2. (-3)5 = (-3) x (-3) x (-3) x (-3) x (-3) = - 243
3. k9 = k x k x k x k x k x k x k x k x k
4.
Nyatakan dalam
bentuk perkalian :
a. 7k
b. 3m
c. 2kn
Jawab :
a. 7k3
=7xkxkxk
b. 3m4
=3xmxmxmxm
c. 2kn5 = 2 x k x n x n x n x n x n
d. (7k)3
d. (7k)3
= 7k x 7k x 7k
e. (3m)4
e. (3m)4 = 3m x 3m x 3m x 3m
f. (2kn)5
Hasil perkalian :
Hasil pembagian :
(i).
(i).
am x an = am + n
am : an = am : n
(ii).
(ii).
am x an = am x n
am : an = am - n
(ii). (am)n = am x n
Cara kerjanya :
Pembentukan kelompok (6 orang sampai 8 orang perkelompok).
Satu / dua Rumus menjadi tanggungjawab satu orang pada kelompoknya yang
dikerjakan pada tim ahli , selanjutnya dibawa ke kelompok untuk digabung
dengan pekerjaan temannya dalam satu kelompok diskusi.
am x an = am+n
Jadi bila bilangan berpangkat dengan
bilangan pokok sama jika dikalikan maka
pada hasil pangkatnya ditambahkan.
Contoh :
1.
23 x 24 = 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2
= 23 + 4
= 27
am : an = am - n
Jadi pada pembagian bilangan berpangkat
dengan bilangan pokok sama jika dibagi
maka pada hasil pangkat bilangan yang
dibagi dikurang pangkat pembaginya.
Contoh :
1. Hitunglah 29 : 25 !
Jawab :
Cara I : 29 : 25 = 512 : 32 = 16
Cara II : 29 : 25 = 29 - 5 = 24 = 16
2. Tentukan hasil yang paling sederhana
dari : 24k45 : 8k30
Jawab :
24k45 : 8k30 = (24 : 8)k45 30
= 3k15
(am)n = am x n
Jadi jika suatu bilangan berpangkat
dipangkatkan lagi maka pada hasilnya
pangkat pertama dikalikan dengan
pangkat kedua.
Contoh :
1. Tentukan hasil dari (23)2 !
Jawab :
Cara I : (23)2 = 23x2 = 26 = 64
Cara II : (23)2 = 82 = 64
2. Tunjukkan hasil paling sederhana dari : (r2)4 !
Jawab : (r2)4 = r2 x 4 = r8
3. Sederhanakanlah : a. ((2r)4)2 b. (3n2)5
Jawab :
b. (3n2)5 = 35n2 x 5
a. ((2r)4)2 = (2r)4 x 2
= 35n10
= (2r)8
= 28r8
= 243n10
= 256r8
am + an = am(1 + an - m)
Contoh :
1. Hitunglah 104 + 106 !
Jawab :
Cara I : 104 + 106 = 10.000 + 1.000.000
= 1.010.000
Cara II : 104 + 106 = 104(1 + 106 - 4)
= 104(1 + 102)
= 10.000(1 + 100)
= 10.000 x 101
= 1.010.000
an am = am(an - m 1)
Contoh :
Hitunglah 106 - 102 !
Jawab :
Cara I : 106 - 102 = 1.000.000 - 100
= 999.900
Cara II : 106 - 102
= 100(10.000 - 1)
= 100 x 9999
= 999.900
= 102(106-2 - 1)
= 102(104 - 1)
a0 = 1 , dengan a 0
Contoh :
1. Hitunglah : 34 : 34 !
Jawab :
Cara I
: 34 : 34 = 81 : 81 = 1
Cara II : 34 : 34 = 34-4 = 30
Dari Cara I dan Cara II bahwa : 3 0 = 1
sebab 1 maupun 30 adalah sama-sama hasil 34 : 34
1
1
4
2
16
. a
Contoh :
1
n
a
1
1
1
a
a
Jawab :
1
1
3
4
64
1.
2.
2y
3.
4
2
4
x
3
4 x 9 36
2
3
4.
1
2
2x 8 8
y
y
1
1
1
7
7
a
n
b
Contoh 1 :
Hitunglah hasil dari :
Jawab :
3
4
a
b
32
9
2
4
16
dan
3
4
bn
n
a
Contoh 2 :
Tentukanlah hasil paling sedderhana dari :
a.
1
X
Jawab :
a.
1
2
Jadi :
b.
7
1
1
1
1
1 x1
x 4 3
7
3
4
2
2
2 x2
2
128
3
1
1
X
2
2
128
Jawab :
b.
5
6
Jadi :
2
5 2
1
1
1
6
36
2
2 2 : 2 2 x6 2
6
5
6
5
5
25
36
25
3.
d
d
x
e
!
5
d
2
d
d
x
Jawab :
e
e
5
d
2 7
=1
55
d
x
e
5
d
d
e
d0
0
e
=1
d
x
e
d
:
e
2 7 5
Jadi :
d
d
x
e
5
d
a b, maka
2
b a
Contoh :
1. 62 = 36 , maka
36
36 6
2.
49
121
Jawab :
49 = 7 , sebab 72 = 49
121 = 11 , sebab 112 = 121
Contoh 3 :
Pernyataan dibawah ini manakah yang merupakan Bentuk Akar?
a.
196
b.
250
d.
324
e.
3240
c.
2500
Jawab :
a.
196 14
b.
250 15,811...
Bentuk akar
c.
2500 50
d.
324 18
e.
3240 56,92...
Bentuk akar
Jawab :
1.
Jadi : 2025 = 45
Jadi : 3969 = 63
Jadi : 7 = 2,64.
a a
m
dan
a a
m
Yang Benar :
am a
m
n
9x4
b.
25 x 49
c.
121 x 169
Jawab :
a.
9x4
36
atau
9x4
4x 9
2x3
6
b.
25 x 49 1225
35
atau
25 x 49 25 x 49
5x7
35
1.c.
121x169 20449
143
atau
121 x 169
121 x 169
11 x 13
143
Kesimpulan :
axb a x b
Contoh 2 :
Hitunglah hasil dari :
a.
8 x
b.
8 x8
11 x
11
c.
Jawab :
a.
8 x
b.
11 x
11 121 11
c.
60 x
60 60 x 60
64 8
3600 60
Kesimpulan :
Pada setiap pengakaran selalu berlaku
sifat sebagai berikut :
ax aa
60 x
60
Contoh 3 :
Tentukan hasil pengakaran berikut ini!
a.
4
9
b.
25p 2
16
c.
Jawab :
a.
4
2
9
3
2
sebab
atau
4
4
2
3
9
2
2
4
x
3
3
9
7m 2
9n 2
3.b.
25p 2
16
25p 2
c.
7m 2
2
9n
7 x m2
2
9x n
16
25 x p 2
5p
4
4
7x m m 7
3xn
3n
Kesimpulan :
Pada setiap pengakaran selalu berlaku
sifat sebagai berikut :
a
a
b
2
8
b.
75
3
c.
6m 3
1,5m
Jawab :
4. a.
b.
75
75
c.
6m 3
1,5m
1
1
4
2
25 5
6m 3
1,5m
4m 2 2m
Perlu diingat :
Bilangan Asli
: 1 , 2 , 3 , 4 , 5 , 6 , ..
Bilangan Kuadrat : 1 , 4 , 9 , 16 , 25 , 36 , ..
Contoh 5 :
Tentukanlah : a.
Jawab :
a. 18 9x 2
18
9 x
b.
75
2 3 2
c.
125
d.
112
0,0016
b.
2,25
Jawab :
a.
b.
0,0016
2,25
16
10.000
225
100
16
4
1
10.000 100 25
225 15
1,5
100 10
. a c
b c (a b) c
. a c b c (a b) c
Contoh :
1. Sederhanakanlah pengakaran berikut!
a. 53 +23
b. 7n +6n
c. k6 +k6
Jawab :
a. 53 + 23 =(5 + 2)3 =73
b. 7n + 6n =(7 + 6)n = 13n
c. k6 + k6 = (k + k)6 = 2k6
a p x b q ab pq
Pada pembagian berlaku sifat :
a
a p :b q
b
p
q
Contoh :
1. Hitunglah :
a. 25 x 46
b. 1327 x 53
c. 2 11 x 9 11
Jawab
a.
b.13
2 5 x 4 6 2 x 4
5 x 6 8 30
27 x 5 3 13 x 5 27x 3 65 81 585
2c.11 x9 11 2 x 9 11x11
18 12118x11
198
b.
28
28 15 : 4 3
4
9
9 24 : 15 6
15
15
7 5
3
24
3
3
6
4 x2
6
5
5
5
Contoh 3 :
Sederhanakanlah bentuk aljabar berikut ini!
3y
16 y
2
12 y
Jawab :
3y 2
16 y
y
12 y 2
16 y
2
3y
1
y
12 y 2
16y
x
2
3y
12y 2
16 x 1
16
3y x 12y 36 y 2
16
x
3y
1
12y
4
2
6y
3y
Merasionalkan Bentuk :
c
a b
c
a b
b x b = b2 = b
2). a.
c
1
c
a c
b.
1
a c
3).
a c
c.
1
a c
(x + y)(x y) = x2 y2
Contoh :
1. Rasionalkanlah bentuk akar berikut!
a.
1
15
b.
5
3
c.
7
12
Jawab :
a.
15
15
b.
5
5
3
3
c.
12
15
15
15
15 2
3
5 3
3
3
12
12
84
12
12
15
15
Contoh :
2. Rasionalkanlah bentuk berikut ini !
a.
2
3 5
b.
7
4 3
Jawab :
2
2
3 5
2.a.
3 5 3 5 3 5
2(3 5 )
2
3 5 2
62 5 62 5
95
4
Jadi :
2
62 5
4
3 5
2.b.
7
7
4 3 4 3
4 3
4 3
74 3
4
2
28 7 3 28 7 3
16 3
13
Maka :
7
28 7 3
13
4 3
Contoh :
3. Rasionalkanlah !
1
a.
2 3
2
b.
6 14
Jawab :
2 3 1( 2 3 )
1
1
3.a.
2 3 2 3 2 3 22 3 2
2 3 2 3
2 3
43
1
Jadi :
1
2 3
2 3
3.b.
6 14
2 6 14
2
2
2
2
6
14
6 14 6 14
6 14
6 2 28 6 2 28
36 14
22
Jadi :
2
6 2 28
22
6 14
Kesimpulan :
*
c
c b
b
b
**
c
(axc ) c b
a2 b
a b
***
c
(axc ) c b
a2 b
a b
34
81
81 9
34 3
4
2
32 9
(i).
(iii).
am a
n
a1
m
2
(ii).
aa
1
n
am a
m
n
Contoh 1 :
Hitunglah :
2 !
Jawab :
2
6
2
2 2 2 8
6
76
b.
Jawab :
a.
6
3
7 7 7 2 49
6
52
c.
Jawaban :
b.
52
2
3
atau
3
c.
52
8 8
1
5
25 25
8 0,2
1
3
3.
a.
3
4
b. 10
7
6
c. 15 0, 4
Jawab :
a.
3
4
b. 10
4 53
7
6
10 7
c. 15 0.4 15
atau
15
0.4
15
4
10
4
10
10
15 4
15
2
5
15 2
1
2
b. 8
Jawab :
1
2
49 7
a. 49
2
3
b. 8
82
64 4
8 2
2
3 3
3x
2
3
22 4
2
3
12
2 48
b.
10 24
Jawab :
a.
12
48
48
12
16
b.
10 24 10
24
8
10 3
1000
Jawab 1 :
Jadi tingginya = 73 cm
Contoh 2 :
Hitunglah hasil dari :
a.
b.
81
3
5 18 x 5 6
Jawab :
81 9
a.
34 3
1 1
4 2x2
atau
81
2 2
81
2 2
34
1 1
4 2x2
1
4 4
3
31 3
Kesimpulan :
k mn
b.
(p )
r
5 18 x 5 6
1
1
1
x
x
k
m
n
3 2 4
24
24
5 24
1
1
1
x
x
3
2
4
1
24
51 5
Contoh 3 :
Tentukanlah nilai x dari :
a. 8x = 23
b. 5x = 25
c. 74x-8 = 7X
d. 642x + 5 = 16X
Jawab :
a. 8x = 23
(23)x = 23
23x = 23
3x = 3
x=3:3=1
b. 5x = 25
5x = (52)
5x = 5
x=
c. 74x-8 = 7X
7(4x-8) = 7X
(4x 8) = x
2x 4 = x
2x x = 4
x=4
642x + 5 = 16x
d.
(43)2x + 5 = (42)x
42x + 5 = 4x
2x + 5 = x
2x x = -5
x=-5
Jika ax = ap , maka x = p
(5
1
3
3
: 5 ) + (2 ) (2025 x 3 ) +
18
2
6
1(ii)
3 4
2(ii)
-4
3(ii)
4(ii)
-2
Ehh. copot