com
Oleh : Mas Kumitir
SINOM
1.
Yeku tan sanepanya
Wimbaning sasmita murti
Kang rineggang gita
Amemalat driya
Perumpamaan tentang
Lahirnya pertanda makna
Yang terangkai dalam lagu
Yang mengalun syahdu.
2.
Yeku wirayatura
Jeng Sultan Agung Matawin
Kang mufakat sinaksennan
Dening para sarjanadi
Kang tuhu anetepi
Ing reh plambanging ngayun.
Yaitu ajaran
Sang Sultan Agung dari Mataram
Yang telah disepakati
Oleh para sarjana besar
Yang benar-benar memahami
Isyarat lambang pemakaman.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
3.
Kadereng amengeti
Wirayat dalem Sang Prabu
..........................
Eleh keinginan mengabdikan
Ajaran Sang Raja
6.
Yekti tan ingaken darah
Ten tan wignya tembang kawi
Jer kamot sandining sastra
Titiga logating tulis
Kang dingin basa kawi
Tata-trapsilaning wuwus
Kang tumprap niti-praja
Kasusilan trusing ngelmi.
Tidak akan diakui famili
Bila tidak menguasai tembang kawi
Karena pada nya termuat rahasia sastra
Dan ilmu ketrampilan tulis
Yang diutamakan dalam bahasa kawi
Tata cara seni berbicara
Yang berlaku bagi para bangsawan
Adab keutamaan orang berilmu.
8.
Pring tri sandining sasmita
Karep lepasing samadi
Ngesti tablehing panunggal
Nglinang sukma sarira-nir
Purna wus anglir jati
Marma sagung trah-Mataram
Den putus olah raras
Sasmita sandining kawi
Yekti angger satria
Ngolah sastra.
Ketika rahasia tanda-tanda
Puncak pencapaian semadi
Meraih kesatuan
Melebur sukma menghilangkan-diri
Memasuki hakikat kesejatian
Maka segenap trah-Mataram
Hendaknya sempurna melatih-rasa
Rahasia dalam sastra
Kerena setiap satria sejati
Adalah ahli-sastra.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
11.
Kalengkanireng swarendah
Arancak pinetu ngesti
Ngesti rajaseng wirama
Tuduh pamadyaning dasih
Mring Hyang kang sugih.
Terangkai dalam keindahan suara
Tertata rapi dan berirama
Irama yang memiliki tujuan
Memberi petunjuk umat manusia
Mengenai Tuhan yang maha kaya.
12.
. Pramila gending yen bubrah
Gugur sembahe mring Widdhi
Batal wisesaning salat
Tanpa gawe ulah gending
Dene ngaran ulah gending
Tukireng swara linuhung
Amuji asmaning Dat
Swara saking osik wadi
Osik mulya wataring cipta surasa.
.Maka gending apabila rusak
Rusak pula peribadan kepada Tuhan
Batal kehidmatan sembahyang
Tanpa guna melakukan gending
Adapun tembang gending itu
Melalui irama yang agung
Memuji asma Dzat
Irama dari kedalam rahasia
Kedalam mengendap dalam sukma.
13.
Surasane ngesti kayat
Kayat ingkang baka kadim.
..............................
Makna mengayuh kehiduban
Hidup yang hakiki-abadi.
14.
Jer wajib udering gesan
Ngawruhi titining ilmi
.................................
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
II.
ASMARADANA
1.
Gang brangta mangusweng gending
Kang satengah perebutan
Kang ahli gending padudon
Lawan ingkang ahli sastra
Arebut kaluhuran
Iku wong tuna ing ngilmi
Tan ana gelem kasoran.
Hasrat memainkan gending
Seperti sebuah pertarungan
Para ahli gending bertengkar
Dengan ahli sastra
Saling mengunggulkan diri
Itu pertanda mereka masih bodoh
Merasa takut ternistakan.
2.
Sejatinya wong ngagesang
Apa ingkang binasan
Iku kang kinarya luhur
.
Yekti kekandangan kibir
Rebut luhuring kagunan
Dadi luput sakarone.
Sesungguhnya manusia hidup itu
Apa yang dilakukan
Itulah yang akan memuliakan derajadnya.
.
Selalu berlagak sombong
Pamer kemulian dan kepandaian
Malah kehilangan dua-duanya.
3.
Kang ngani gending luhurnya
Pinet saking hakekat
Ingakal witing tumuwuh
Ananing Hyang saking akal
Takokna kang wus ngualam
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
4.
Wite osikireng ngilmi
Gending ngakal ingkang marna
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
Hubungan antara :
Dzat Sifat
11.
Dzat lan sifat upami
Sayekti dingin datira
Dupi wus ana sipate
Mulajamah aranira
Awal lan akhirira
Kang sipat tansah kawengku
Marang Dzat kajatinira.
Dzat dan sifat selalu
Lebih dulu dzatnya
Ketika sudah ada sifat
Yang disebut Mulajamah
Yang awal dan yang akhir
Sifat selalu termuat
Dalam hakikat Dzat.
Hubungan antara :
Rasa Pangrasa
Cipta Ripta
Yang disembah Yang menyembah
11.
Rasa pangrasa upami
Yekti dingin rasanira
Pangrasa kari anane
Kang cipta kalawan ripta
Sayekti dingin cipta
Kang ripta pan gendingpun
Kang nembah lan kang disembah.
Hati dan pikiran ibaratnya
Lebih unggul pikiran pasti
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
Hubungan antara :
Kodrat Iradat
13.
Yekti dihin kang pinuji
Kahanane kang anembah
Saking kodrating Hyang Manon
Apan kinarya lantaransejatining panembah
Wisesaning Dzat mrih ayu
Amuji ing dewekira
Tentu lebih dulu yang disembah
Dari pada yang menyembah
Dari hakikat Hyang agung
Berguna bagi sarana
Hakikat penyembahan
Kepada Dzat untuk keselamatan
Memuja kepadanya.
14.
Upamine wong nggarbini
Lare sajroning wetengan
Yen durung prapting lahire
Maksih gaib sadaya.
Ibarat orang mengandung
Bayi yang ada dalam kandungan
Senyampang belum lahir
Masih belum diketahui halnya.
III. DANDANGGULA
1.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
10
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
.
Selama masih berpayung langit
Berpijak dipunggung bumi
Meski lahir dari searang babu
Siapa pun bapak ibunya
Hakikat Alif-nya tetap mulia
Semulia hakekat wujudnya.
Hubungan antara :
Yang Kadim yang baru
Sastra Gending
Dzat Sifat
Yang disembah Yang menyembah
Rasa Pangrasa
8.
Umpamane jalu lawan isttri
Jen saresmi jroning rokhmat pada
Pranyata iku tandane
Tuhu suhuning kawruh
Ing pamoring anyar lan kadim
Dat lawan sipatira
Sastra Gendingipun
Kang Rasa lawan Pangarasa
Estri Pria pamornya kapurba wening
Atetep tinetep.
Seperti suami-istri
Bila bersetubuh dalam kebenaran
Merupakan perumpamaan
Bagi pengetahuan sejati
Meleburnya yang fana dan baka
Antara Dzat dan Sifat
Antara sastra dan gending
Antara hati dan pikiran
Rahasia Pria-wanita yang terangkum
Menyatu dalam kesatuan.
Hubungan antara :
Yang bercermin (Subjek) Bayangannya
9.
Mulajanmah loroning ngatunggil
Tunggal rasa rasa kawisesan
Nging lamun dadi tuduhe
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
11
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
Hubungan antara :
Suara Gema
Lautan Ikannya
10.
Lir kumsndsng lan swara upami
Kumandanging barat gending ngakal
Sastra upama swarane
Gending kumandang barung
Wangsul marang swara umanjing
Lir mina jro samodra
Mina gendingipun, sastra upama amandaya
Mina yekti anaya saking jaladri
Myang kauripanira.
Seperti gema dan suara
Gema itu perumpamaan gending
Suara ibarat sastra
Setelah gema gending berlalu
Ia kembali kepada sastra
Seperti ikan di lautan
Ikan adalah gending, dan
Sastra kehidupannya
Ikan selalu kembali ke air
Yang menjadi kehidupannya.
Hubungan antara :
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
12
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
Pradangga Gending
11.
Pejahing mina owor jaladri
Jro samodra pasti isi mina
Tan kena pisah karone
Malih ngibaratipun
Lir niyaga nabuh kang gending
Niyaga sastranira
Gending-gendingipun
Barang reh purbeng niyaga
Kasebuting niyaga dening kang gending
Panjang yen cinarita.
Ikan hidup mati di lautan
Di dalam laut pasti berisi ikan
Keduanya tidak pernah terpisahkan
Seperti perumpamaan
Seperti alat musik dengan pemainnya
Pemain adalah sastra
Alat musik menjadi gendingnya
Setelah memainkan musik
Baru bisa dipilah pemain dan alat
Panjang bila harus dijelaskan.
IV. PANGKUR
1.
Sukur yen wus samya rujuk
Mufakat ing ngakatah
Lebih baik apa bila yang sudah
Disepakati oleh khalayak luas.
5.
Awale hyang manikmaya
Gaib datan kena winarneng tulis
Tan arah nggon tanpa dunung
Tan pasti akhir awal
Anrambahi manuksmeng rasa pandulu
Tajem lir mandaya retna
Awening trus tanpa tepi.
Asal mula hyang manikmaya
Yang gaib dan tak tergambarkan
Tanpa tempat tinggal dan tak berruang
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
13
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
14
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
15
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
Hubungan antara :
Wisnu Kresna
13.
Kayat Narendra Kresna,
Lawan risang Batara Wisnumurti,
Iku ngibarat satuhu,
Loro-loroning tunggal,
Tunggal cipta sarana sauripipun,
Hyang Wisnu upama sastra,
Sri Kresna upama gending.
Seperti Raja Kresna
Dengan Dewa wisnu yang Agung
Itu hakikatnya
Dua hal yang satu adanya
Menyatu dalam berbagai halnya
Wisnu ibarat sastra
Kresna ibarat gendingnya.
V.
DURMA
4.
Saking dene wit samar
Kahaning hyang
Rempit sulit binudi
Gaib wus tan kena lamun
Kinaya ngapa elok tan kena pinikir
Wenanging gesang ngrejasing nugrohodi
Karena kegaiban persoalannya
Persoalan ketuhanan
Sangat sulit dan rumit dipikirkan
Sangat gaib tak dapat
Digambarkan pikiran
Keajaiban yang tak tergambarkan
Maha kuasa atas kehidupan
Pemberi anugrah agung.
5.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
16
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
.pangestinireng tokid,
Wenanging gesang
Ngrajasing nugrohodi.
.Keyakinan tauhidnya,
Kekuasaan kehidupan
Melimpahkan anugrah agung.
6.
Ana iku margane saka ora
Ora sing ana yekti
Raseng ana ora,
Teteping Dzat wisesa
Amisesa iya iki
Jatining sastra
Tan susun kalih-kalih.
Ada itu berawal dari tiada
Tiada yang ada
Meskipun ketiadaan
Hakikat Dzat Maha Kuasa
Yaitu yang menguasai
Hakikat sastra
Tunggal tiada duanya.
7.
Reh ananing Hyang Suksma
Mot muksma gumlaring bumi
Tinrusing puja pujarjeng widi-ening.
Karena Tuhan yang maha tinggi
Menjadi ruh dunia yang tergelar
Puncak dalam semadi
Puncak dalam kehiningan ilahi.
9.
Mula ngelmi mulet patraping sarengat
Mong arjaning dumadi
Dadya pra manungsa
Tinuduh mrih utama
Utameng cipta pamuji.
Ilmu harus mengikuti aturan syariat
Membawa kesealamatan hidup
Sehingga umat manusia menjadi
Terbinbing menuju keutamaan
Keutamaan dalam beribadah.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
17
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
13.
Saben dina tan pegat
Raketing suksma
Tan kewran denira mrih
Pangestining cipta.
Setiap hari tak pernah berhenti
Melatih jiwa
Tiada pamrih apa pun selain
Mencari kesempurnaannya.
14.
..
Pangiketing pamusti
Rajesing sucipto
Trus kayating wisesa.
.
Daya cipta doa
Konsentrasi pikiran
Menembus daya kehidupan.
15.
Eling-eling kang samya mangudi-nalar
Away kongsi nemahi
Kadrojoging tekad
Lah pada den prayitna
Sayekti ambebayani
Luwih agawat
Watgating trang ing urip.
Perlu diingat oleh orang yang melatih pikiran
Jangan sampai terjadi
Hasrat tanpa kendali
Haruslah itu diperhatikan
Karena sangat berbahaya
Menghancurkan kehidupan.
16.
Lawan aja pada padudojn ing karsa
Iki siriking ngelmi
Yen durung kaduga
Luwung mendel kewala
Anging kasilna kang titi
Marang ngulama
Myang pra sujaning budi.
Dan jangan suka bertengkar pendapat
Itu larangan dalam mencari ilmu
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
18
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
19
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir
20
www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir