l i i t l u l A.li. M A
DALLA
V u illuulti Al Uni'ah
'ALAIHI
A U Q U R A N : Min
Al Jadidalt Al Qaurimah
Penulis: As-Sayyid
Mahmud
Syukri
Tahqiq: M u h a m m a d Zuhair
f'"V f
Al
Buritan
Al
Alusi
Ma
Asy-Syawisy
p e n e r b i t Al M a k t a b A l I s l a m i |
Edisi
~ f t ^ Q U j ^ { ^ QN
v
PenariJ g j n a h :
DAFTAR ISI
Beirut/Amrrunan/Damaskus
Indonesia:
ILMU
Kamran
ASTRONOMI
As'ad
EdiFcfiftvMukhlis B
Irsyadi
Mukti
S r i Y u l i a s t u t i . S. E l
Desain
Cover:
Cetakan: Pertama,
Haka
Desain
September
Penerbit: P U S T A K A
2004
AZZAM
A N G G O T A IKAPI DKI J A K A R T A
Pengantar Pentahqiq
11
Biografi Penulis
21
Mukaddimah
25
Surah A l Baqarah
37
71
Surah A l An'aam
81
Surah A l A'raaf
89
99
Surah Yuunus
101
Surah Huud
133
Surah Ar-Ra'd
139
Surah Ibraahiim
157
Hijr
Surah A l Qamar
161
Surah An-NaM
173
Surah Ath-Thalaaq
Surah Al lsraa
179
Surah Al Kahfi
183
Surah Maryam
185
Surah Thaahaa
187
Surah A l Anbiyaa
199
Surah Al Hajj
211
Surah Al Mu'minuun
215
Surah An-Nuur
217
Surah A l Furqaan
223
Surah Asy-Syu'araa"
229
Surah An-Naml
231
Surah A l 'Ankabuut
233
Surah Ar-Ruum
235
Surah Luqmaan
239
Surah As-Sajdah
241
Surah Saba*
243
Surah Faathir
245
Surah Yaasiin
249
Surah Ash-Shaaffaat
265
Surah Asy-Syuuraa
269
Surah Ad-Dukhaan
273
Surah Qaaf
277
&
Bismillahirrahmanirrahim
PENGANTAR PENTAHQIQ
memohon
yang
bisa
tiada
menyesatkannya,
barangsiapa
yang
disesatkan-Nya,
seorangpun
yang
bisa
dan
maka
tiada
membimbingnya.
Saya
bahwa
Allah
senantiasa
melimpahkan
beserta
menyelamatkan
p e t u n j u k , j a l a n Y a n g M a h a A g u n g lagi M a h a T e r p u j i ,
i l m u k o s m o l o g i h i n g g a kita h a r u s m e r u j u k k a n s e t i a p
m e m i l i k i a p a saja y a n g a d a d i l a n g i t d a n d i b u m i . A l
teori p a d a n y a serta m e m e r i k s a k a n s e t i a p p e n e m u a n
petunjuk
menjamin
orang
dengan
e k s p r e s i k e h e r a n a n y a n g t i d a k p e r n a h terlintas d a l a m
Allah
p i k i r a n n y a s e d i k i t p u n . B e g i t u m e n d e n g a r teori i l m i a h ,
mardhatillah.
L.
j,
L. 1 ^ 1
3J
* ^J45 r. J
^iLJJ
\^
fcfc
Sr. ^i33"i
j ! ^-4^
s, ^
1-
- '
menguliti
mereka
telah
ilmiah
k e n y a t a a n n y a s e l a l u m e n g a l a m i p e r u b a h a n . S a t u teori
d i g u g u r k a n d a n d i g a n t i k a n o l e h teori b a r u lagi. P e n d a p a t
baru m u n c u l menggantikan p e n d a p a t yang lama, riset
terbaru m e m b o n g k a r kekurangan yang lama, atau
m e n g u a t k a n n y a . M e r e k a p u n terjebak d a l a m l u b a n g y a n g
" D a n demikianlah
(Al Qufan)
tidaklah
tidak
dengan
mengetahui
pula
(Yaitu)
perintah
Kami.
apakah
Al Kitab
apakah
Al Qur"an
dia
siapa
hamba-hamba
benar
wahyukan
mengetahui
menjadikan
dengan
Kami
memberi
jalan
Kami.
Kami
Sebelumnya
kamu
kepada
yang
kepada
Allah-lah
Kami
tunjuki
di
antara
kamu
benar-
lurus;
k e b a t h i l a n d a r i sisi m a n a p u n .
yang Kami
kehendaki
yang
kepunyaan-Nya
kembali
semua
segala
tudingan
itu, tetapi
jalan
m e r e k a gali sendiri. M e r e k a m e m u n c u l k a n
dan
(Al Qufan)
Dan sesungguhnya
petunjuk
Allah
wahyu
iman
itu cahaya,
yang
kepadamu
urusan."
apa
tersusupi
* * *
Ingatlah,
(Qs.
Perlu kiranya kami tegaskan lagi, Al Qur~an
bukanlah kitab disiplin kosmologi, n a m u n
yang
1 3
ingin
kami
jelaskan
adalah
bahwa
ia
hanyalah
dan
perenungan
alam
(alam)
sarana
mengenal
Allah
SWT.
Dan
apa
hakikat-hakikat
hakikat-hakikat
ilmiah ( y a n g d i i s y a r a t k a n ) Al Q u r * a n ini
dengan
teori-teori d a n h i p o t e s a - h i p o t e s a ( k o n v e n s i o n a l ) .
Akan
'
"
-'
serta
melakukan
"Sesungguhnya
dan
silih
dalam
bergantinya
tanda-tanda
bagi
orang-orang
malam
mengingat
atau duduk
atau dalam
keadaan
memikirkan
tentang
penciptaan
(seraya
berkata):
maka
"Ya Tuhan
ini dengan
peliharalah
kami
langit
dan
orang-orang
yang
menciptakan
hubungan
penciptaan
dan
siang
bumi,
terdapat
yang
berakal;
(yaitu)
Allah
sambil
berdiri
berbaring
langit
kami,
sia-sia
dan
dan
tiadalah
Maha
dari siksa
mereka
bumi
Engkau
Suci
Engkau,
(Qs. Aali
neraka."
T m r a a n (3): 190-191)
lain a n t a r a A l Qur~an d e n g a n i l m u - i l m u k o s m o l o g i ?
J a w a b a n n y a a d a , Al Q u r " a n telah m e m b i m b i n g
kita p a d a m e t o d e y a n g t e p a t - g u n a d a l a m p e n e l i t i a n
(ilmiah) yang bisa menghantarkan
pada
hakikat-
h a k i k a t . S e l a i n itu ia j u g a telah m e l e t a k k a n
d a s a r m e t o d o l o g i i l m i a h yangsaliim
Inti
penelitian
metodologi
ilmiah
sesungguhnya
pengamatan,
penyelidikan,
dasar-
( t e p a t ) u n t u k kita.
yang
saliim
dalam
berlandaskan
pada
dan
Katakanlah:
"Perhatikanlah
apa
yang
ada
di
optimalisasi
'.
* 'i
p e m i k i r a n d a l a m m e l a k u k a n a k t i v i t a s ini. H a l ini
telah d i t u n j u k k a n oleh Allah d a l a m Al Q u r a n
x
Karim-Nya sebagai
berikut,
Al
"Dan
di bumi
Allah)
bagi orang-orang
dirimu
sendiri.
memperhatikan."
i'
itu terdapat
J',
tanda-tanda
yang
yakin;
Maka
apakah
(kekuasaan
dan (juga)
pada
kamu
tiada
( Q s . A d z - D z a a r i y a a t (51): 2 0 - 2 1 )
*
' s '
'
'
s ' *
15
yy
"Katakanlah:
"Sesungguhnya
memperingatkan
supaya
kamu
berdua-dua
fikirkan."
kepadamu
Allah
sendiri-sendiri;
saja,
(dengan
yaitu
ikhlas)
kemudian
kamu
( Q s . Saba^ ( 3 4 ) : 4 6 )
Pengamatan
yang
hendak
suat u hal
menghadap
atau
aku
mendalam
yang
serta
jeli
tidak b a n y a k b e r t e n t a n g a n d e n g a n n a s h - n a s h d a l a m A l
Q u r a n dan Sunnah, serta m e n g h i m p u n
x
ayat-ayat
y a n g m e n y a n g k u t m a s a l a h ini y a n g t e r s e b a r d i d a l a m
berbagai surah Al Cjur'an berdasarkan urutan s u r a h n y a ,
terutama (ayat-ayat) yang m e m u a t diskursus bendabenda luar angkasa dan benda-benda b a w a h bumi,
dan
penyelidikan
optimalisasi
pemikiran,
sekaligus
menyebutkan
dikemukakan
tafsir-tafsir
ayat
yang
terkemuka,
p e n d a p a t y a n g p a l i n g shahih,
mengeluarkan
Aktivitas
salafush-shalih.
dan gagasan
yang
paling t e p a t "
Meski demikian, penulis berpretensi tidak akan
mencari-cari alasan yang dipaksakan, juga tidak a k a n
pada
kita d a l a m b e r b a g a i d i s i p l i n i l m u . Ia t i d a k b i s a d i t u n t u t
m a c a m - m a c a m , dan itu m e m a n g b u k a n
untuk m e n y a j i k a n di h a d a p a n kita
tujuannya,
rincian-rincian
(petunjuk)
s i g n i f a s i n y a , serta t i d a k a k a n t e r b e l e n g g u o l e h teori-teori
yang terlanjur b e r k e m b a n g luas. A k a n tetapi sejak
permulaan
kitabnya, penulis
telah
menentukan
yang
[>ada t e m p a t n y a m a s i n g - m a s i n g s e c a r a p r o p o r s i o n a l
meruah.
Cukuplah
kiranya
ia
hancurkan
b e l e n g g u y a n g m e r i n t a n g i a k a l , j u g a ia a n g k a t h i j a b
ilan tidak a k a n m e n g g u n a k a n p e n d e k a t a n
p e n g h a l a n g y a n g m e n u t u p i n y a , s e r t a ia d o r o n g a k a l
orang y a n g m e n j a d i k a n Al Q u r " a n s e b a g a i
disiplin
batasnya
'Alaihi
Hai"ah
Al Qawimah
Al Jadidah
Al Quran
min Ma Ya'dhadu
Al Burhan"
Al
(Petunjuk Al
dan
penemuan-penemuan dan
K i t a b y a n g a d a d i t a n g a n p e m b a c a s e k a r a n g ini
a d a l a h "Ma Dalla
kosmologi
gudang
orangkitab
penyimpan
yang m e n u n d u k k a n A l Q u r * a n p a d a s e t i a p teori y a n g
l)i>redar t a n p a m e n e l i t i a p a k a h t e o r i t e r s e b u t b e n a r
.il.ui b a t h i l , j u g a a p a k a h ia k e k a l a t a u s e k i l a s saja.
Mengenai
teori b a r u
ilmu
astronomi
yang
A l Q u f a n d a n Ilmu Astronomi
d i a n g k a t n y a d a l a m k i t a b ini, p e n u l i s m e n g a t a k a n :
" S a y a m e l i h a t b a n y a k k a i d a h - k a i d a h teori b a r u
b a h k a n ia m a l a h a k a n l e b i h k o n d u s i f d a n
relevan
***
b e r t e n t a n g a n , h a l itu t i d a k t e r l a l u m e n c o l o k ( s i g n i f i k a n )
d a n kita p u n tidak perlu m e n a k w i l n a s h - n a s h d e m i
kepentingan penyelerasannya, karena takwil d a l a m hal
ini j u g a b u k a n p e n d a p a t S a l a f y a n g l a y a k d i t e r i m a
untuk
katakan,
keduanya
(Al K i t a b d a n A s - S u n n a h ) p a s t i l a h ia m e n g a n d u n g
d a n s a t u - s a t u n y a m a n u s k r i p asli k i t a b ini h a n y a l a h
karya M u h a m m a d Bahjat Al A t s a r y , s e m o g a
shahih,
d a n m e n g u a t k a n s a t u s a m a lain.
P e r l u d i k e t a h u i , s y a r i a t ( I s l a m ) y a n g m u l i a tidak
memuat
Allah
apresiasi penyerapan
terhadap
kaidah-
disebutkan
di
dalam
kitab
ini,
sekaligus
hal yang
d.in t o k o h - t o k o h n y a , d e n g a n h a r a p a n b i s a s e m a k i n
secara
konsekuensif
bisa
memberikan
k e b a h a g i a a n b a g i p a r a p e l a k u di d u n i a m a u p u n di a k h i r a t
serta m e m u a t penjelasan mengenai sarana yang bisa
menghantarkan mereka menuju kebahagiaan
yang
m e n a m b a h kualitas manfaatnya.
Sementara itu, ayat-ayat Al Q u r a n n y a
x
a b a d i . T a r g e t - t a r g e t ini b a r a n g k a l i d i i s y a r a t k a n oleh
klmirnn
memang
yang
memungkinkan
diterima
d i k a t a k a n o l e h Sayyidul
beliau
membedakan
kontribusi y a n g telah b e l i a u s u m b a n g k a n .
(Al A t s a r i ) d i a k h i r k o m e n t a r , u n t u k
Ia j u g a m e n g e m u k a k a n ,
"Jika
diberi
akal
Hakama
dengan
dilakukan
mengenai
apa
yang
S e d a n g k a n h a d i t s - h a d i t s n y a di-takhriij
Mnhaddits
Syaikh
Muhammad
oleh Al
Nashiruddin
All>.mi, d a n a d a b e b e r a p a h a d i t s y a n g k a m i
Al
takhrij
M'ndiri.
19
Hanya
tempat
memohon,
D a m a s k u s , 10 Jumaadil A w w a l 1380 H
BIOGRAFI PENULIS
Mushlih).
Ia d i l a h i r k a n d i B a g h d a d p a d a t a h u n 1 2 7 3 H
d.ilam s e b u a h k e l u a r g a n i n g r a t y a n g s u d a h terkenal
knlmuan dan keagamaannya.
Ia b e r g u r u p a d a a y a h n y a , l a l u s a n g p a m a n ; A b u
Al H a r a k a t N u ' m a n K h a i r u d d i n A l A l u s i , k e m u d i a n
Syaikh Isma'il bin Mushthafa Al Maushili, Sayyid
M u h a m m a d A m i n A l K h u r a s a n i Al Farisi, d a n lain-lain.
Ia s a n g a t m a j u d a l a m d i s i p l i n r a s i o d a n n o r m a t i f
{mitll).
1
Alhamdulillah,
s a y a m e l a k u k a n r e v i s i u l a n g k i t a b ini p a d a
t a h u n 1 4 1 7 H. D a n Dr. S y a h i r J a m a l A g a , d o s e n di
Universitas
memberikan
c a t a t a n b e r m a n f a a t y a n g k a m i b e r i t a n d a (*) d i a w a l
Jnzaahullaahu
khairan.
komentar.
Ia
mengajar
sambil
mengarang,
hingga
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
perang
terhadap
bid'ah
dan
A l Q u f a n d a n Ilmu Astronomi
khurafat,
serta
Ia m e n g u a s a i d e n g a n b a i k b a h a s a P e r s i a
dan
Salafush-
dari
Ia j u g a m e n y e r a n g h a b i s t a s a w u f d a n t a r e k a t -
shaleh.
tarekatnya.
Ia
adalah
tipe
seorang
alim
p e m b e r a n i d a n b e r h a r g a diri s e p a n j a n g
yang
pendudukan
D i n a s t i T u r k i U t s m a n i d a n I m p e r i a l i s I n g g r i s a t a s Irak.
warisan besar
P e n u l i s m e n i n g g a l d u n i a di B a g h d a d p a d a t a h u n
1342 H dan meninggalkan
teks k e d u a b a h a s a t e r s e b u t .
Al Lughawiyyah
Syukri
Al
Alusi
karya Ustadz M u h a m m a d
Bahjat A l A t s a r i .
dalam
Al Arab fi Alnval Al
Akhbar
Al Baghdad
Tarikh
'Arab;
iva Ma Jaivaraha
min Al
Bilad;
Najd;
Ad-Dala'il
Al 'Atjliyyah
'ala Khatmi
Ar-Risalah
Al
Muhammadiyyah;
Ghayah
-
Al Amani fi Ar-Radd
'ala
An-Nabhani;
An-NabhanifiRalyyatihi
Ash-Shughra;
-
Fashl
Al Khithab
fi Syarh
Imam Muhammad
-
Adh-Dhara'ir
Masa'il
Ibnu Abdul
wa Ma Yusaunvigh
Al Jahiliyyah
H Al
Wahhab;
H Asy-Sya'ir
Duna
An-Natsir;
-
Bada'i' Al
Al
Insya';
Ajzvibah
Al
Manthiqiyyah;
Murdhiyyah
'an
Al
Aslilah
Al
dan
min Ma Ya 'dhadu Al Hat ah
y a i t u kitab y a n g a d a d i h a d a p a n p e m b a c a
s e k a r a n g ini.
22
23
Al Q u r o n d a n Ilmu Astronomi
MUKADDIMAH
j ^ a m i
sanjungkan
pujian
kepada-Mu,
wahai
dan
yang
berkembang
luas
saat
ini
m e n g e n a i teori a s t r o n o m i a d a l a h p e n d a p a t P h y t a g o r a s ,
2
P y t h a g o r a s a d a l a h o r a n g bijak Y u n a n i y a n g
IViij-jkutnya
2.4
disebut Phyatagorian.
Mereka memiliki
terkenal.
beberapa
25
s e o r a n g filosof ( Y u n a n i K u n o ) t e r k e n a l , y a n g k e m u d i a n
takwil
jauh
m a t a h a r i d a n m a t a h a r i a d a l a h p u s a t tata s u r y a , s e m e n t a r a
keduanya
dengan
ia
b e r e n a n g - r e n a n g di u d a r a , b e r g a n t u n g a n d e n g a n r a n t a i -
topangannya
n a s h y a n g shahih,
sebagaimana
menganggap
yang
Al Jadidah"
(teori b a r u i l m u a s t r o n o m i )
saling
m e m b e n a r k a n d a n m e n g u a t k a n s a t u s a m a lain.
Perlu diketahui, syariat (Islam) yang mulia tidak
m e m u a t apresiasi p e n y e r a p a n terhadap kaidah-kaidah
P a r a f i l o s o f b e l a k a n g a n m e n y e b u t teori t e r s e b u t
s e b a g a i "Al HaFah
masa-masa
ilmu m a t e m a t i k , m e l a i n k a n h a n y a m e m u a t h a l - h a l y a n g
secara konsekuensif bisa m e m b e r i k a n
kebahagiaan
k i g i p a r a p e l a k u di d u n i a m a u p u n di a k h i r a t serta
t e r a k h i r i n i , l a i n l a g i c e r i t a n y a j i k a ia m u n c u l d a h u l u
memuat
k a l a . S a y a m e l i h a t b a n y a k k a i d a h - k a i d a h teori b a r u ini
penjelasan
mengenai
sarana
yang
y a n g tidak b e r t e n t a n g a n d e n g a n n a s h - n a s h y a n g b e r l a k u
.kuli. T a r g e t - t a r g e t ini b a r a n g k a l i d i i s y a r a t k a n o l e h
v.iriat d a l a m b e n t u k k e s i m p u l a n k o n k l u s i f
b e r t e n t a n g a n , h a l i t u t i d a k terlalu m e n c o l o k ( s i g n i f i k a n )
1111.irik dari b e b e r a p a k a i d a h m a t e m a t i k .
bisa
yang
yang
Begitu p u l a d a l a m m e n j e l a s k a n m a s a l a h ( a s t r o n o m i )
11 ii. Al Q u r ' a n A l K a r i m h a n y a m e l a n s i r d i a l o g y a n g
p e n d a p a t m e n g e n a i a s t r o n o m i , di a n t a r a n y a b a h w a b u m i
adalah
api
yang
terima
s e n t r a l , b e r t e n t a n g a n d e n g a n d o k t r i n y a n g b e r e d a r k a l a itu, b a h w a
d.ii i l e l u h u r m e r e k a . S e b a b s e b a g a i m a n a k a m i s e b u t k a n
b u m i a d a l a h p u s a t k o s m o s . P h y t a g o r a s d i l a h i r k a n di P u l a u S a m o s
d a n m e n i n g g a l p u l a di s a n a s e k i t a r t a h u n 6 0 0 S M .
3
la b e r k e y a k i n a n b a h w a b u m i a d a l a h p u s a t t a t a s u r y a d a n
b u m i b e r o t a s i d u a kali, h a r i a n m e n g e l i l i n g i d i r i n y a d a n
untuk
11 u-i ijelaskan t i n d a k a n m e r e k a , m e r e k a m e m a n g m e m i l i k i
5
tahunan
mengelingi matahari.
4
P t o l e m e u s a d a l a h ahli a s t r o n o m i , sejarah, d a n
Dialah penyusun
K i t a b Majesty
geografi.
y a n g t e r k e n a l , la m e m i l i k i
bahwa bumi statis d a n
teori
planetlah
Y a i t u k i t a b Buluglt
V .u i f. i i - r k e n a l d a n
terdiri
sebuah kitab
d a r i t i g a j i l i d . K i t a b ini
mendapat
| M i i f , l i . i i j ; . i n n O s c a r I I , raja S w e d i a , d i c e t a k di B a g h d a d sekali d a n
27
A l Q u f a n d a n Ilmu Astronomi
intelektual
tt
o\
, ,
IjO^ll i ' S I
Uii
Ji^. ^jjl y , j
kemudian
dan jelek
sembari
menjelaskan
manfaat-
mudarat-
agar kamu
menjadikannya
bintang-bintang
petunjuk
bagimu,
dalam
kegelapan
(astronomi) , khususnya
6
hal-hal
y a n g bisa m e n j a d i k o m p a s p e n u n j u k ( a r a h ) d i d a r a t a n
m a u p u n di lautan, juga p e t u n j u k p e r b e d a a n
waktu
"Dan dengan
petunjuk".
bintang-bintang
itulah mereka
mendapat
(Qs. A n - N a h l (16):16)
sair an-nayyirain)
t e r k a i t d e n g a n m a s a l a h ini.
.<cJSJl JY?'ji\S'
I^lj-
'6s\
SU
S/)
JjG
'J
g' J
olf,ji
Si
Ini p u l a y a n g d i t e g a s k a n d a n d i t e t a p k a n o l e h A l
Qur~an dalam beberapa tempat d a n
kesempatan,
misalnya:
"Dan
telah
manzilah,
yang
Kami
tetapkan
sehingga
(setelah
terakhir)
kembalilah
Al Lughawiyyah,
Syukri
c e r a m a h ilmiah Prof. M u h a m m a d
B a h j a t A l A t s a r i u n t u k m a h a s i s w a p a s c a s a r j a n a J u r u s a n A d a b di
Ma had Ad-Dirasat
6
bulan
mungkin
dan malampun
Dan masing-masing
tidak
beredar
bagi
bulan
dia sampai
dia sebagai
bagi matahari
dapat
'
manzilahke
manzilah
bentuk
tandan
mendapatkan
mendahului
siang.
(Qs.
Yaasiin (36):39-40)
* Sejak d a h u l u kala b a n g s a A r a b s u d a h m e n g a m a t i p e r g e r a k a n
d a l a m b e n t u k ilmu
menurut
definisi y a n g jeli, k a r e n a p e n g e n a l a n k o s m o s b a r u m u n c u l , m e n g i k u t i
perkembangan kemajuan sains modern dan mutakhir.
29
"Dia-lah
bulan
yang
menjadikan
bercahaya
manzilah
itu,
dan
matahari
kamu
bagi
mengetahui
bilangan
"Dan
jadikan
malam
dan
hapuskan
tanda
malam
lalu Kami
tanda
siang
Tuhanmu,
tahun
dan supaya
dan
terangkan
itu terang,
agar
kamu
perhitungan.
dengan
kamu
siang
Dan
segala
tahun-
telah
dekat
Kami
dengan
telah
"Dialah
.llUl L/)
menghiasi
bintang-bintang
bintang-bintang
itu
dan
alat-alat
langit
Kami
t 9 i .
-UJ
untuk
yang
Tuhan
yang
menimbulkan
mengadakan
awan
memuji
memperlihatkan
ti*t
ketakutan
mendung;
Allah."
kilat
kepadamu
dan harapan,
dan guruh
dan
itu
Dia
bertasbih
'.
-t
. O y _ y i^JUl
jadikan
pelempar
f,
J *,
Kami
dengan
"Sesungguhnya
dan
dari
bilangan
i L l i i ' * ^ . - L ^ I j LJ jS\
mendung
jadikan
kurnia
sesuatu
dua
dan Kami
mengetahui
waktu-
sebagai
mencari
l a i n n y a a d a l a h i l m u m e t e o r o l o g i (Al Anwa') ,
dan
( Q s . Al Israa" ( 1 7 ) : 12)
jelas."
tahun
bulan
( Q s . Y u u n u s (10):5)
(waktu)."
tanda,
dan
manzilah-
perjalanan
perhitungan
Kami
bersinar
ditetapkan-Nya
(tempat-tempat)
supaya
LJI
f
'
j^jlji\
e
syetan."
(Qs. Al M u l k (67):5)
"Mflfa? terangkanlah
k k i l j ^03
^
"Mereka
bertanya
Katakanlah:
waktu
oJ'y
bagi
JlW
"-
kepadamu
tentang
Bulan
sabit
itu
manusia
dan
(bagi
bulan
adalah
ibadah)
sabit.
minum;
ataukah
Kamukah
Kami yang
kepadaku
yang
tentang
air yang
kamu
dari
awan
menurunkannya
menurunkan."
(Qs. Al Waaqi'ah
(56):68-69)
tanda-tanda
haji."
(Qs.
atau
Al B a q a r a h (2): 189)
D a n m a s i h b a n y a k lagi a y a t - a y a t s e j e n i s .
mempelajari
u n s u r - u n s u r iklim y a n g b e r l a i n a n ( p a n a s , h u j a n , m e n d u n g ,
Arab
. n i . i s i r - a n a s i r c u a c a d a n m e m u n c u l k a n i l m u tersebut di m a s a
-.il>.ib p r a k i r a a n c u a c a m e m b u t u h k a n
teknologi y a n g b e l u m
terik
modern,
dikenal
'rlvlumnya.
31
H a d i t s l a i n d a l a m Al
_
"htin
Kuini
tiiiititkiiii
ilun
auuin
air
yang
"Kamu
(mengganti)
rezeki
dengan
mendustakan
(Allah)."
(yang
. ,
'
'
* i
f'
_ ^ a ^ s
'
i' i
banyak
( 7 8 ) 14)
Muwathlha':
Allah
kemudian
mendatangkan
Al kisah, U m a r bin K h a t h t h a b
kesialan,
ruah."
1 0
juga
pernah
berikan)
(Qs. Al W a a q i ' a h
itu adalah
(56):82)
m i m b a r , s e m e n t a r a o r a n g - o r a n g ( d u d u k m e n y i m a k ) di
bawahnya, "Masih berapakah curah hujan
bintang
melalui
Nash-nash
seperti
ini m e n j e l a s k a n
sisi-sisi
( b i n t a n g ) ini d a n i n i . "
A-O ^
j*Y
shahih
e
s>^ ^
" a *
c ^ -
' - j -
>
>
>
curah
-> -
Malik m e r i w a y a t k a n n y a d e n g a n p e n y a m p a i a n
langsung
i.tnpa s a n a d (Al B a n i )
1 0
la a d a l a h A m i r u l M u k m i n i n A b u H a f s h U m a r bin A l
terdekat
K.isulullah S A W , khalifah p e n g g a n t i n y a y a n g k e d u a , d a n t a u l a d a n
ht-.utilan. Ia m a s u k Islam s e b e l u m hijrah d a n A l l a h m e m u l i a k a n I s l a m
"Setelah
turunnya
beriman
Allah
kepada-Ku
lah
Sementara
(bintang)
hujan
hamba-hamba-Ku
dan kafir.
yang
mencurahkan
yang
kafir
bilang:
Yang
beriman
hujan
Kami
pada
dihujani
jadi
berkata:
kami.
oleh
ini."
h t a n g a n n y a , la m e n j a b a t khalifah s e t e l a h A b u B a k a r R A p a d a t a h u n
II 11. Di t a n g a n n y a A l l a h b e r k e n a n m e m b u k a k a n b a n y a k k a w a s a n
il.in m e n u n d u k k a n b a n y a k k e r a j a a n . Ia t e r b u n u h di t a n g a n
Abu
M.nlinah Al M u n a w w a r a h p a d a t a h u n 3 2 H .
33
p a l i n g shahih
Saya
A l Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
d a n g a g a s a n y a n g paling tepat.
menyebut
tulis
dalam
d i s k u r s u s ini d a n a p a y a n g s a y a h i m p u n dari y a n g
" D a n Kflm telah meniupkan
(tumbuh-tumbuhan)
langit,
angin untuk
dan Kami
lalu Kami
beri minum
mengawinkan
turunkan
kamu
hujan
dari
air
itu."
dengan
L' J\ o\liLi
LLkl. j
a ,
'r\)\
3 ,
dengan
Al Jadidah
Al
min
Ma
Burhan."
awan,
hujan
i^JUl aI'Ij
KJ}
,0,3
angin; lalu
Al Qawimah
Al Hafali
ilari A l l a h s e b a g a i J u n j u n g a n s e k a l i g u s T e m a n t e r b a i k .
itu menggerakkan
'alaihi Al Quran
Ya'dhadu
F i r m a n - N y a lagi,
S,
angin
awan
itu ke
bumi
setelah
itu." ( Q s . F a a t h i r (35):9)
M a s i h b a n y a k lagi n a s h - n a s h y a n g t e r m a s u k d a l a m
k a t e g o r i ini.
Di sini, saya ingin m e n g h i m p u n
nash-nash
y a n g m e n y a n g k u t m a s a l a h ini dari a y a t - a y a t y a n g
t e r s e b a r di d a l a m s u r a h - s u r a h Al Q u r " a n
menurut
memuat
Ajram
As-Sufliyyah),
dan bendasambil
35
A l Q u f a n d a n Ilmu Astronomi
SURAH A L BAQARAH
^ j a l a m
surah
ini
ada
beberapa
tr*^menjelaskan benda-benda
ayat
yang
luar angkasa,
di
'j^ji*
1 i ' y
+Q
J * * -
1 r- _>-lJ f L* tLjlvJl
jj j ! 4 tLL tLaJlvJl
t^T
" L" V
j-
"Hfl/ manusia,
sembahlah
dan orang-orang
sebagai
bertakwa;
hamparan
Dia-lah
bagimu
menciptakanmu
agar kamu
j^si*)
- J j i ^
>
Tuhan-mu
^
i
Yang
yang
yang
telah
sebelummu,
menjadikan
dan langit
air (hujan)
bumi
sebagai
dari langit,
lalu
atap,
Dia
37
imti^lui-.ilkiin
dengan
elhigui rezeki
untukmu;
mengadakan
hujan
karena
sekutu-sekutu
mengetahui."
itu segala
buah-buahan
itu janganlah
bagi Allah,
kamu
padahal
kamu
bumi sebagai
Penjelasan ayat:
menjadikan
dan
baru
dihamparkan
serta
hamparan
bagimu"
12
yang
berarti b a h w a
menciptakan
s e b a g i a n n y a t e r g e n a n g o l e h air, p a d a h a l m e n g a c u p a d a
tabiat a l a m i a h n y a , a i r s e h a r u s n y a m e l i n g k u p i a t a s n y a ,
mengingat beban beratnya. Dia juga
menciptakannya
ini b e r a r t i n y a t a a d a n y a . A k a n t e t a p i t i d a k
"proses
p e n c i p t a a n " (tashyiir)
dinukil
ini p u n s e o l a h - o l a h
seharusnya
diketahui
oleh
manusia
1 3
sebagai
11 n m i d a n d i j e l a s k a n p u l a h a l - h a l y a n g b e r t e n t a n g a n
pelurusan
masalahnya.
Allah S W T di sini sengaja m e m i l i h lafazh
'uimaa*"
d o m i n a s i b a g i a n l a n d a s b u m i a t a s b a g i a n terjal b e r g u n u n g n y a , s e b a b
di a n t a r a f u n g s i g u n u n g a d a l a h u n t u k m e n c i p t a k a n k e s e i m b a n g a n
g e r a k d a n berat di a t a s p e r m u k a a n b u m i , d a n ia b i a s a n y a m e n e m p a t i
k a w a s a n - k a w a s a n y a n g terbatas dan terlukiskan. D a n firman Allah,
( Q s . Al Insyiqaq ( 8 4 ) : 3 ) m e m b e r i k a n inbisalh
d a n isliwa' ( y a n g berarti p e m b e n t a n g a n )
13
banyak
mengandung
pada dasarnya
yang disematkan
untuk
L e n g k a p n y a A b u Al A b b a s A b d u l l a h bin A b b a s bin A b d u l
M u t h a l i b Al
Hasyimi, sepupu
Rasulullah SAW
t e r k e m u k a y a n g b e r g e l a r Hibr Al Ummah
Al Qur'an
I i c r m a n f a a t . S e b a b ia s e n d i r i s u d a h
Ardh"
menyebutkan
"As-
"As-Samaawaat"
( l ' e n t u k j a m a k ) a g a r s e l a r a s d e n g a n l a f a z h "Al
(vang juga berbentuk tunggal), karena
di s i n i a d a l a h p e n j e l a s a n a t a s a p a y a n g d i s e b u t k a n n y a t e n t a n g
Akan
' 11 p a p a r k a n nanti d a l i l - d a l i l y a n g m e n y a t a k a n k e b u l a t a n
secara zhahir nash d e n g a n n y a sekaligus
D e n g a n p e n g a s u m s i a n b a h w a b u m i tidak bisa
isu
1 2
tanpa
L a f a z h "Firaasyan"
R A b e n a r - b e n a r shahih
dan
Sahabat
(Tinta U m a t ) d a n
Turjuman
h a l a l - h a r a m , b a h a s a A r a b , i l m u n a s a b ( g e n e o l o g i ) , d a n s y a i r . Beliau
m i l i w a y a t k a n k u r a n g l e b i h 1 6 6 0 h a d i t s d i d a l a m Shahih
l.in Shahih Muslim.
Bukhari
Beliau d i l a h i r k a n di M a k k a h tiga t a h u n s e b e l u m
11111.i h d a n m e n i n g g a l d u n i a di T h a ' i f p a d a t a h u n 6 8 H.
39
i * -1
li-mla,
11
l>.iiij' im.)ii,
(
alaii|>mi
v . m ) ' , b e r a r t i l a i n , m i s a l n y a , "Banaa
iihltht
yang
11111111
fulanun
b e r a r t i si P u l a n m e l a k u k a n
dengan
kubah,
>;ithnk ( d a r i k u l i t a t a u t a n a h ) . A d a
istrinya. N a m u n
bi
hubungan
a s a p t e r s e b u t n a i k k e l a p i s a n u d a r a k e t i g a , ia p u n
Al Hariri
tetap
1 4
1 5
1 6
b e r s i t e g u h d e n g a n m a k n a asli d e n g a n a l a s a n b a h w a
suhu
tenda
dimaksud
penciptaan
bumi.
Dan
dalam
sebuah
langit
sebagai
riwayat
yang
penyebutan
"binaa"
dingin
tidak
penggumpalan
b a n g u n a n a d a l a h b a h w a ia s e p e r t i k u b a h a t a u a t a p
bagi
firman:
sebagai
pencurah
hujan,
akan
beratnya
disebut
awan,
dan
"turun
demikian,
(hujan)
dari
benda-benda langit
tertentu)
ia
d a n ia d i s e b u t k a b u t .
(planet
maka
d i n g i n n y a k u a t , m a k a ia a k a n m e n j a d i s a l j u
keterbentukannya
Al Makhshush"
kuat,
yang mengumpul
terlalu
jika
Dengan
a d a , p e n d e f i n i s i a n "Al Falak
matahari
17
yang
yang
dimaksud
langit"
adalah
menggunakan
dengan
proses
mediasi
d a n p e n g a r u h - p e n g a r u h u d a r a . Ia
sebenarnya
Sang
akal.
Akan
tetapi
pendapat
yang
tersentuh
telanjur
\.ing d i m a k s u d n y a a d a l a h m e m b u m b u n g n y a u d a r a s a a t k o n d i s i
panas.
D a l a m k i t a b n y a , Durrnh Al Ghawioash. Al H a r i r i , b e r n a m a
l e n g k a p A b u M u h a m m a d A l Q a s i m b i n A l i b i n M u h a m m a d bin
U t s m a n Al B a s h r i , a d a l a h p e n y u s u n Al Maqamat y a n g t e r m a s y h u r .
Beliau t e r m a s u k p a k a r b a h a s a d a n s a s t r a , s e r t a m a j u d a l a m b i d a n g
t u l i s - m e n u l i s . Di a n t a r a k a r y a p e n i n g g a l a n n y a a d a l a h Al Maqamal,
Durrnh Al Ghawwash fi Auham Al Khawwash, Dnvan Ar-Rasa'il,
dan
Diwan Asy-Syi'r. Ia d i l a h i r k a n di d a e r a h d e k a t B a s h r a h p a d a t a h u n
4 4 6 H d a n m e n i n g g a l di s a n a p a d a t a h u n 5 1 6 H.
14
40
* Ini a d a l a h istilah y a n g t i d a k u m u m . A s a p a i r t e r b e n t u k
[ada lapisan u d a r a d u n i a y a n g d i k e n a l d e n g a n istilah Troposphere a t a u
l.ipisan y a n g s e m r a w u t .
*HuthuuI
(hujan y a n g turun t e r u s - m e n e r u s d e n g a n lebat)
(sungguhnya d i a k i b a t k a n o l e h musabbabat
kaunii/i/iih
(faktor
k o s m o s ) , b e r u p a p a n c a r a n s i n a r m a t a h a r i d a n musnbabnt
nrdhiyynh
(bumi), b e r u p a p e r m u k a a n air, b u m i , g u n u n g , dst. Y a n g saling
b e r k o n t r a k s i s a t u s a m a lain m e n u r u t h u k u m - h u k u m t e r t e n t u y a n g
lelah d i c i p t a k a n oleh Allah.
17
41
m e n u t u p i n y a , m a k a ia a k a n bisa m e l i h a t b a h w a a p a
t e r s e b u t , d a n n i s b a t t u r u n n y a s e s u a t u d a r i s e l a i n langit
Arsy Kehendak
yang
1 8
maupun
pertimbangan
literal
melainkan
dan Kami
dengan
ukuran
pada sisi
Kami-
tidak
menurunkannya
tertentu."
(Qs. A l Hijr
1 9
pertimbangan-
akan
dirujukkan
k e m b a l i k e p a d a n y a di h a r i K i a m a t k e l a k .
* **
SWT,
tetap
bahwa
A y a t lain d a l a m S u r a h A l B a q a r a h y a n g m e m u a t
persoalan astronomik adalah firman,
'-
.i
e.^
"Ji U _ ^ r
^S'jL-l*\
'
'
Ssj j-^j
t -
'
I ' * ll
'"'
i i - * ' r - ? ^
y ^ c L a ^ J i
'
"
t
"Dia-lah
d a n langit) y a n g d i m a k s u d k a n - N y a d a n d e n g a n d e s k r i p s i
18
^Kenyataan mendukung
Mengetahui.
Maha
Allah
yang
menjadikan
lalu dijadikan-Nya
Mengetahui
segala
"Istawaa"
berarti
a d a p t a s i (takyiif),
11
^j3l
segala
tujuh langit!
sesuatu."
yang
ada
menciptakan
Dan Dia Maha
( Q s . A l B a q a r a h (2):29)
menaikinya
a s i m i l a s i (tamtsiil),
tanpa
proses
m a u p u n definisi
(tahdiid)
2 0
2 0
s e i m b a n g , k i r a - k i r a s e t e n g a h j u t a kilo m e t e r k u b i k a i r . K e h i l a n g a n
air s a m u d e r a - s a m u d e r a
didapatkannya.
S e h i n g g a ia p u n b i s a m e n j a g a k e r e k a t a n a i r n y a . D a n m e n g i k u t i
p r o s e s tersebut, a i r s a m u d e r a selalu m e m p e r b a h a r u i diri kira-kira
s e t i a p 2 . 5 0 0 t a h u n . Jika t i d a k a d a m e k a n i s m e d e m i k i a n , m a k a a k a n
mereka -sebagaimana
b e r u b a h l a h a i r (baik r a s a , b a u , m a u p u n w a r n a n y a ) s e i r i n g d e n g a n
dari p e n d u d u k B a s h r a h . A r - R a b i ' p e r n a h b e r t e m u l a n g s u n g d e n g a n
perjalanan z a m a n .
b e b e r a p a S a h a b a t Rasul S A W , ia m e n i n g g a l di s e b u a h k a m p u n g di
42
k a t a I b n u S a ' a d d a l a m Ath-Thnbnqnt-
dan
menurut Al F u m f
2 1
lurus
tanpa
membelokkannya
ada
"Apakah
"Istawaa"
ataukah
tujuan
llaihi
yang
bisa
meninggikan
pedang
yang
bisa
dan
ataupun
ka As-Sahm
langit
pemaling
Al Mursal"
S e m e n t a r a y a n g d i m a k s u d "As-Samaa"
tumbuhannya;
dan
untuk
penciptaannya
telah
membangunnya;
lalu
menyempurnakannya;
malamnya
terang
Dia
gelap
gulita,
dan
benderang;
Dan
bumi
la
memancarkan
Nya dengan
Allah
itu dihamparkan-Nya;
daripadanya
di atas adalah
sulit
siangnya
lebih
Dia menjadikan
sesudah
(ia m e n u j u k e
yang
bangunannya
menjadikan
kamu
teguh;
semua
itu) untuk
binatang-binatang
tumbuhdipancangkankesenanganmu
(Qs. An-
ternakmu."
N a a z i ' a a t (79):27-33)
Sebaliknya, s e b a g i a n lain b e r p e n d a p a t
n a s h d a l a m h a l tersebut.
22
bahwa
firman Allah S W T ,
y a n g d i c i p t a k a n terlebih d u l u , b e r d a s a r k a n f i r m a n A l l a h ,
iJ*JV
Y*~j
ii-j
"
.Ub-S
2 2
j l i - '^AJu j j X ' ^ x i l J S
"
'
- .
(Khalifah
"Dan
bumi
sesudah
itu diliamparkanm/a"
yaitu: pembentangan
k e d u a Dinasti A b b a s i y y a h ) .
lingkaran. Allah
memiliki dua
berfirman,
pengertian,
sesuatu,
dan
L e n g k a p n y a A b u Z a k a r i y y a Y a h y a bin Z i y a d bin A b d u l l a h
evolusi b u m i m e n g i n d i k a s i k a n b e r j a l a n n y a d u a p r o s e s tersebut d a l a m
b i n M a n z h u r , n a m u n lebih d i k e n a l d e n g a n s e b u t a n Al F a r r a ' . la
a d a l a h i m a m m a z h a b K u f a h d a l a m d i s i p l i n n a h w u , lingusitik, d a n
21
s a s t r a . Ia d i l a h i r k a n di K u f a h p a d a t a h u n 1 4 4 H d a n
dalam
perjalanan
ke M a k k a h
pada
tahun
s e d e r e t a n k a r y a , di a n t a r a n y a Ma'ani Al
Qur'an.
2 0 7 H . Ia
meninggal
memiliki
kemudian
t u m b u h l a h setelah itu p a d a n g s a b a n a di m a n a - m a n a , s e b a b k e h i d u p a n
t u m b u h - t u m b u h a n d a n h e w a n i y a n g berevolusi u m u r n y a tidak lebih
dari 1 m i l y a r t a h u n dari usia b u m i m e n u r u t h i t u n g a n m a k s i m a l .
45
A l Q u f a n d a n Ilmu Astronomi
S e b a g i a n lagi m e n c o b a m e n s i n e r g i k a n k e d u a n y a
dan berkata dengan Firman-Nya, "Ia
"
^'
t '
memancarkan
'
- ' t
penjelas)
yang
"Dihamparkan-Nya"
'
penciptaan
(kata
bayan
menjelaskan
(79:31). Jadi,
firman
terlambatnya
keterlambatan
p e n c i p t a a n b u m i itu s e n d i r i , a k a n tetapi y a n g t e r l a m b a t
adalah
"Katakanlah:
kepada
kamu
Sesungguhnya
Yang
adakan
demikian
atasnya.
dalam
bagi-Nya
Tuhan
semesta
memberkahinya
kadar makanan-makanan
hari.
orang-orang
(Penjelasan
yang
dan langit
berkata
kepadanya
keduanya
terpaksa.
menurut
bertanya;
itu masih
bumi:
menjawab:
proses
bersifat)
Dan
pada
Dia
asap,
dalam
k e m u d i a n tolong A n d a k i r i m k a n s e s e o r a n g u n t u k m e l i h a t
bagi
menuju
lalu
Dia
kamu
suka hati
atau
dengan
tujuh langit
dalam
tiap-tiap
Sebab
menentukan
datang
pada
penikmatannya.
s u b y e k s e s u a t u itu s e n d i r i , ia j u g a b e r l a k u p a d a b a g i a n
Datanglah
Kami
dan
di
jawaban)
dengan
pemanfaatan
Dia
(penghuninya)
perintah-Ku
Keduanya
dan
Kemudian
dan kepada
dalamnya,
dua hari
Dia
merupakan
di
yang kokoh
itu sebagai
komponen
kafir
alam;
dan
penciptaan
kamu
(Yang
Dia
empat
langit
bumi
sekutu-sekutu
itulah
menciptakan
padam/a
menciptakan
patutkah
langit
Meski
ia
mungkin
mendahului,
namun
tujuan
pengurusannya terlambat."
A p a yang diriwayatkan oleh Al H a k i m
Baihaqi
24
2 S
dari Ibnu A b b a s
tentang
2 4
dan Al
pensinergian
L e n g k a p n y a A b u A b d u I I a h M u h a m m a d bin A b d u l l a h bin
23
d e n g a n s e b u t a n Al H a k i m , a d a l a h s a l a h s e o r a n g i m a m h a d i t s y a n g
d i p e r h i t u n g k a n . Ia d i l a h i r k a n di N a i s a b u r p a d a t a h u n 3 2 1 H d a n
m e n i n g g a l p a d a t a h u n 4 0 5 H. Di a n t a r a k a r y a n y a y a n g
2 3
m e n g u k u r w a k t u + 2 h a r i u n t u k m e n c i p t a k a n t u j u h l a n g i t , total
s e m u a n y a m e n j a d i 8 h a r i . T i d a k k a h ini b e r t e n t a n g a n d e n g a n firman
A l l a h "....yang
telah menciptakan
(Qs.
terkenal a d a l a h Al Muftadrak
'ala
"" L e n g k a p n y a A h m a d b i n A l H u s a i n A l B a i h a q i ,
paling
Ash-Shahihain.
adalah
s a l a h s e o r a n g i m a m H a d i t s . Ia d i l a h i r k a n di K h a s r u J a r d , N a i s a b u r
p a d a t a h u n 3 8 4 H d a n m e n i n g g a l di N a i s a b u r p a d a t a h u n 4 5 8 H
Al A ' r a a f " ( 7 ) : 5 4 , Y u u n u s ( 1 0 ) : 3 , H u u d ( 1 1 ) : 7 , Al F u r q a a n ( 2 5 ) : 5 9 , A s -
Sajdah ( 3 2 ) : 4 , Q a a f ( 5 0 ) : 3 8 , Al H a d i i d ( 5 7 ) : 4 ) ? !
p e r a d a b a n I s l a m l a i n n y a . Ia m e m i l i k i b a n y a k k i t a b k a r a n g a n , di
46
47
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
k e d u a a y a t di a t a s m e n g i s y a r a t k a n titik t e m u i n i . Ia
dua masa
bersifat)
mcnciptakan
2 b
k e m u d i a n m e r e k a n i l a i shahih,
orang
Yahudi
menanyakan
bahwasanya
mendatangi
kepadanya
dan lainnya
Nabi
yang
orang-
atasnya.
dan
padanya
SAW
mengenai
penciptaan
langit d a n b u m i , lalu b e l i a u b e r s a b d a ,
.'^h
<s
'di-'*
W-
>"J
A
^ J j '
"Allah
Senin,
kosong).
Allah
SWT
patutkah
kamu
-rlryf.
lalu
jl^S'i
' - ^ v
\ J"
cl^l^iJij
Dia
kadar
masa.
^>
pada
gunung
dan
sekutu-sekutu
Tuhan
bagi-Nya
semesta
alam;
itu gunung-gunung
memberkahinya
dan
makanan-makanan
(Penjelasan
(Yang
Dan
yang
Dia
di
menentukan
(penghuninya)
itu sebagai
Dia
kokoh
jawaban)
dalam
bagi
orang-
( Q s . F u s h s h i l a t ( 4 1 ) : 9-10)
pada
hari Kamis
Dia
ciptakan
ciptakan
bintang-bintang, m a t a h a r i , b u l a n , d a n M a l a i k a t . "
Sengaja
kami
katakan
2 7
"Keduanya
tidak
b e r t e n t a n g a n " , s e b a b h a d i t s ini b o l e h - b o l e h
hari Rabunya
pemukiman,
/ d i
J ^ * - * - ^
bumi
mcnciptakan
Pada
di bumi
t c U ^ i J l > oj * i L _ J i
mcnciptakan
hari Selasa.
kota-kota,
aJUi
adakan
itulah
Selanjutnya
s^J- i J
' d i
empat
dan kamu
demikian
saja
dan
Ahad
isinya
Dia ciptakan
kharrab
dan
pada
pohon,
(lahan-lahan
hari.'
kemudian
berfirman,
Sesungguhnya
kafir kepada
Yang
bumi
mcnciptakan
dalam
(qarinah)
yang
hanya
mendukung
asumsi
(bahwa
Allah
m e n c i p t a k a n b a h a n b a k u n y a saja).
Ar-Razi
28
mempermasalahkan
keterlambatan
Di d a l a m h a d i t s - h a d i t s d i s e b u t k a n pula hari-hari p e n c i p t a a n .
D a n a d a b a n y a k p e r b e d a a n di sini a n t a r a h a d i t s - h a d i t s t e r s e b u t .
Dan h a r i - h a r i itu tepatnya b u k a n l a h hari. T e l a h b a n y a k p e n d a p a t d a n
isra'iliyyat y a n g m e n y u s u p m a s u k ke d a l a m detail-detail rincian y a n g
tidak valid k e t e t a p a n n y a di d a l a m h a d i t s - h a d i t s shahih. Lihat Shahih
Al ]ann" Ash-Shaghir wa Ztyadattihu: 3 2 3 5 .
2
48
L e n g k a p n y a A b u A b d u l l a h M u h a m m a d bin U m a r b i n A l
H a s a n b i n A l H u s a i n A t - T a i m i A l Q u r s y i . Ia a d a l a h s o s o k y a n g
berhasil m e n g g a b u n g k a n a n t a r a a k a l d a n naql ( w a h y u ) , s e r t a i l m u ilmu klasik (sebutan u n t u k i l m u - i l m u pra Islam seperti filsafat,
2 8
49
A l Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
langit.
besar,
sehingga
keterpecah-pecahan
tidak
kemudian
bisa
pembentangannya,
penciptaannya
menghalangi
sebab
jika
begitu
saja
pembentangan
tidak pernah
namun
mereka
mengatakan
mengatakan
sejak
kebesarannya,
bahwa
pada
dahulu
d i c i p t a k a n , b u m i a t a u k a h l a n g i t . I m a m Al
Wahidi
d a n p e n d a p a t ini d i p i l i h o l e h p a r a
setelah
malah
m e n y e p a k a finya.
awal
D e n g a n d e m i k i a n , "Al Khalq"
(2:29) l e b i h b e r m a k n a "At-Taqdiir"
dibentangkan,
terjadilah
proses
"Al lijaad"
(keterpecah-pecahan)
dan
keterlambatan
menjadi
s a h - s a h saja.
segala
s e s u a t u di b u m i t i d a k m u n g k i n terjadi k e c u a l i j i k a ia
memang sudah dibentangkan juga tidak
menutupi
k e t e r t o l a k a n n y a , s e b a b y a n g d i m a k s u d k a n di sini
p a d a a y a t di a t a s
(mengukur),
bukan
(khalq)
s e h i n g g a m a k n a n y a m e n j a d i : "Allah
segala
muhaqqiq.
s e s u a t u y a n g t e r l i h a t di b u m i d i c i p t a k a n
l a l u ia
infikaak
dari
29
30
p e n c i p t a a n n y a , b u m i p e r s i s s e p e r t i fihr ,
sehingga
mencoba
MuqatiP
keterlambatan
(peneliti)
muhaqqiq
m e n y i m p u l k a n , K a l a n g a n ahli tafsir m e m a n g b e r b e d a
Seorang
yang
bumi
untuk
p e m a k n a a n a y a t "Apabila
kamu
di
(Qs. Al M a ' i d a h
shalat...."
apabila
ada
kamu hendak
membaca
hendak
kamu"
menjadikan
mengikuti
hendak
mengerjakan
Al Qufan...."
"Dan
( Q s . A l Israa*
( 1 7 ) : 4 5 ) . P e m a k n a a n ini j u g a tidak b e r t e n t a n g a n d e n g a n
5 0
i m a m tafsir
yang
An-Nuzul,
Al Mutanabbi.
p a d a t a h u n 4 6 8 H.
nisbat n a m a n y a
-Ar-Razi,
lalu
3 1
Al A z a d i Al B a l k h i , a d a l a h s a l a h s e o r a n g p a k a r t a f s i r t e r k e m u k a .
m e n i n g g a l d u n i a di H a r r a h ( s e b u a h k o t a di I r a n j u g a ) p a d a t a h u n
Ia d i l a h i r k a n di B a s h r a h p a d a t a h u n 1 5 0 H . Ia m e m i l i k i
6 0 6 H. Di a n t a r a k a r y a t e r p e n t i n g n y a a d a l a h Tafsir Al
k a r y a d a l a m b i d a n g tafsir d a n s e b a g i a n ulum
2 9
50
Kabir-nya.
B a t u semi b u n d a r y a n g m e m e n u h i telapak t a n g a n .
Asbab
Diwan
la dilahirkan di N a i s a b u r d a n m e n i n g g a l di s a n a juga
d a n Si/arh
Al Qur'an,
banyak
n a m u n ia
A l Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
firman
"Dan
bumi
sesudah
itu
dihamparkan-Nya"
dahulu
dan
bumi,
sehingga
penciptaan.
keduanya
pun
Maka, diciptakan-Nyalah
Tinggal
sekarang
mematuhi
perintah
tempo empat
bagaimana
dalam
hari."
menjelaskan
d i p e r m a s a l a h k a n lagi.
surah
F i r m a n A l l a h S W T , "Yang
dalam
dua
disikapi
menciptakan
bumi
hari."
dengan
perkiraan
kehendak,
harus
sehingga
yang
kokoh
di bumi itu
gunung-
(Qs. Fushshilat(41):
di atasnya."
Hal
ini d i d u k u n g o l e h f i r m a n A l l a h s e l a n j u r n y a , "lalu
Dia
berkata
kepadanya
keduanya
menurut
terpaksa.
Keduanya
dan
kepada
bumi:
perintah-Ku
menjawab:
Datanglah
dengan
Kami
Mim
Sajadah
(Fushshilat)
ayat
9-12
daripada
penciptaan langit, b e r b e d a d e n g a n zhahir surah AnNaazi'aat ayat 27-33. Barangkali hal itu dikarenakan
maqaam
kedua
surah
pertama
adalah
maqaam
imtinaan
mempertimbangkan
sebelum
menciptakan
hati
atau
d i c i p t a k a n y a l a h langit.
dengan
suka
Sementara
suka
datang
kamu
Ha
(usluub),
maqaam
langit,
kedua
urusan
kemudian
adalah
maqaam
(Qs. Fushshilat(41):ll)
yang
berkonsekuensi
lebih
hati."
adalah "Mendatangi-Nya
dalam bentuk
wujud",
(maujud=
mendahulukan
apa
yang
dipahami
dari
ungkapan-ungkapan
e n t i t a s y a n g m e m b e n d a ) , m a k a h a l ini t i d a k b e n a r s a m a
k a u m b a h w a langit d i c i p t a k a n s e b e l u m b u m i s e i s i n y a
sekali.
d a n d z a t b u m i d i c i p t a k a n s e t e l a n n y a . S e t e l a h i t u , tujuh
Dzat
Yang hendak
berupa
gunung-gunung
dalam
empat
menggantunglah
52
hari,
menciptakan
yang kokoh
kemudian
kehendak-Nya
dan
Dia
untuk
kalian
bumi
mau
seisinya
makanan-makanan
tuju
langit,
menciptakan
lalu
langit
M a k n a f i r m a n A l l a h , "Dia-lah
segala
yang
ada di bumi
untuk
Allah, yang
kamu."
menjadikan
(Qs. Al Baqarah
53
k e b e n g k o k a n d a n k e t e r b e l a h a n . D e n g a n k a t a lain, D i a
tidak m e n c i p t a k a n
bahan-
langit-langit tersebut
setelah
"Dan
menjadikan
padanya
dan
gunung-gunung
menjadikan
padanya
dan
sungai-sungai
semua
buah-buahan
berpasang-pasangan."
selanjurnya.
lubang sumur
dan
meluaskan rumah."
Tidak bisa dikatakan b a h w a para pakar meteorologi
modern bisa memastikan p e n e m u a n 9 planet sebagai
S e m e n t a r a i t u , f i r m a n A l l a h , "Dan Dia
menciptakan
bumi"
istilah
yang
d i b e n t u r k a n d e n g a n f i r m a n , "Datanglah
kamu
keduanya
mereka
menurut
atau
terpaksa.
h i t u n g a n d e l a p a n a t a u tujuh, b a h k a n h a n y a s a t u saja.
perintah-Ku
Keduanya
menjawab:
dengan
Kami
suka
datang
hati
dengan
suka
hati."
( Q s . F u s h s h i l a t ( 4 1 ) : 1 1 ) d a n s e t e r u s n y a , s e b a b a y a t ini
b o l a p l a n e t di a n t a r a Falak
b i s a d i m a k n a i s e b a g a i "Datanglah
b e r f u n g s i m e m a s t i k a n j a r a k m a k r o (Al MUI Al
telah
Aku
ciptakan
mempengaruhi,
titipkan
pada
dan
kalian
pada
kalian
tampakkanlah
berupa
ragam
kalian
dengan
berupa
efek
apa
yang
kondisi
apa
pengaruhtelah
dan
kalian
Aku lahirkan
masing-masing
dari
dalam
Aku
bermacam
entitas",,
yang
langit
sebagai
pengertian
huduuts
yang
kalian."
tetap
Maka
kami
akan
mempersulit
membahasnya
lagi
pada
satu
m a s i h b e l u m j e l a s b a g i s a y a a p a k a h Kurrah
Ats-Tsaivaabit
A d a p u n m a k n a f i r m a n sawwaahunna
ini b e n a r , t e t a p saja t i d a k a d a p e t u n j u k a y a t y a n g
m e n y a t a k a n penafian t a m b a h a n . H a l ini d i d a s a r k a n
pada pendapat yang dipilih oleh Ar-Razi,
bahwa
p e n g e r t i a n b i l a n g a n t i d a k b i s a d i j a d i k a n dalil.
Penuturan
Al
Baidhawi
32
dalam
tafsirnya
adalah
S e b a g i a n muhaqqiq
Ats-Tsawabit
L e b i h j a u h , t a r u h l a h teori y a n g b e r k e m b a n g s e l a m a
dalam
5 2
L e n g k a p n y a Al A l l a m a h A l M u f a s s i r A b d u l l a h bin U m a r
At-Tanzil
wa Asrar At-Ta'wil"
pemilik
y a n g lebih p o p u l e r d e n g a n
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
S e l a n j u r n y a , d h a m i r "hunna"
paralel
Al
kembali
Abdul
Hakim
As-SiyalkutP*
Al
Hindi
Matahari
penafian
kebulatan
A r s y d a n K u r s i , m a k a t i d a k a d a lagi y a n g
perlu dibicarakan.
angkasa
yang
dan
berdiri
planet-planet
dengan
gravitasi,
yang
berotasi
Ia j u g a m e m i l i k i s e d e r e t k a r y a
dalam
P a r i s , d e k a t Sviraz d a n m e n i n g g a l di Tibriz p a d a t a h u n 6 8 5 .
L e n g k a p n y a M u h a m m a d bin Idris A s y - S y a f i ' i A l H a s y i m i ,
yang mendukung
filosof mutakhir
ini, n a m u n
pendapat
pendapat
nash-nash
tersebut
m e m b e r i k a n s e n t u h a n r a s a p a d a kita b a h w a g e r a k a n g e r a k a n y a n g kita s a k s i k a n b u k a n l a h
benda-benda
bulan
masing-masing
bin
M u h a m m a d Al G h a z a l i A t h - T h u s i . Ia d i l a h i r k a n p a d a t a h u n 4 5 0 H
d a n m e n i n g g a l p a d a t a h u n 5 0 5 H. Ia m e m i l i k i s e j u m l a h k a r y a y a n g
b e r a g a m d a l a m d i s i p l i n a k i d a h , fiqih, u s h u l , filsafat, d a n t a s a w u f .
Dan
di
antara
Ulumudddin.
karyanya
yang
paling
terkenal
adalah
Ihya'
Al lraqi.
' L e n g k a p n y a A b d u l H a k i m bin S y a m s u d d i n Al H i n d i A s -
di
kalangan
yang
malah ada
statis
antaranya
langit
tentang planet-planet
disiplin t a u h i d , u s h u l , linguistik A r a b , d a n s e j a r a h , [a d i l a h i r k a n di
Al
benda-
3 3
sebagai
s e b u t a n T a f s i r Al Baidhawt.
l a n g i t j i k a ia d i t a f s i r i
(kurriyyaah)
"sawwahunna"
(benda).
Ajram
dalam Al Mankhul.
GhazalP
pada
dalam
mungkin
dan malampun
beredar
tidak
pada
bagi
dapat
garis
matahari
mendahului
edarnya."
firman
mendapatkan
siang.
Dan
(Qs. Yaasiin
(36): 40)
M e m a n g ada pertentangan hebat antara kalangan
l a m a d a n kalangan m u t a k h i r d a l a m d i s k u r s u s ini.
Kalangan lama menyatakan bahwa " A l a m jasmani"
a d a l a h b o l a y a n g t e r s u s u n d a r i 13 b o l a d a n p u s a t a l a m
S i y l a k u t i ( n i s b a t p a d a d a e r a h S i a l k o t , d e k a t L a h o r e - P a k i s t a n ) . Ia
m e m i l i k i b a n y a k k a r y a p e n i n g g a l a n d a l a m b i d a n g a k i d a h , tafsir,
Al Baidhawi,
Hasyiyah
'ala Al Jurjani,
As-Siynlkuti,
Hasyiyah
keilmuan
Hasyiyah
dan
'ala
'ala Al
Quthb,
d a l a m b i d a n g logika, d a n Hasyiyah
'ala Al
d a l a m b i d a n g B a l a g h a h . Ia m e n i n g g a l p a d a t a h u n 1 0 6 7 H.
diri
Mutasyari'un)
57
A l Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
mengatakan bahwa
tujuh
adalah
"Yang
dimaksud
macam-macam
benda
dengan
planet."
langit
Mereka
tujuh
k a t e g o r i u k u r a n . Ini m e r u p a k a n k e s e s a t a n y a n g s u d a h
t e r l a l u j a u h . B e l u m t e n t u a p a y a n g t i d a k s a m p a i di
p i k i r a n m e r e k a a d a l a h n i h i l ( t i d a k a d a ) . "Bahkan
sebenarnya,
mereka
mengetahuinya
kepada
mendustakan
dengan
mereka
yang
apa yang
mereka
belum
padahal
belum
datang
sempurna
(Qs. Y u u n u s (10):39)
penjelasannya."
bagi
manusia
dan
(bagi
ibadat)
(Qs. Al
haji..."
3t
Baqarah (2):189)
K a l a n g a n ahli tafsir m e n u t u r k a n b a h w a M u ' a d z
bin Jabal
3 7
3 8
bertanya pada
membesar,
s e m p u r n a , dan m e m b u n d a r , lalu b e r k u r a n g
dan
kesejahteraan
bagi
mereka
m e n g i n f o r m a s i k a n a d a n y a l a n g i t - l a n g i t di
telah
dalam
a n g k a s a raya ini y a n g t i d a k m e m i l i k i p a n g k a l m a u p u n
ujung. Dan Rasulullah S A W sebagai Rasul p e n u t u p
3 6
* Hilal a d a l a h t a n d a p e r m u l a a n bulan b a r u . P a d a d a s a r n y a
s e b a g a i m a n a y a n g d i j e l a s k a n d a l a m a y a t di a t a s , H i l a l
hanyalah
i n d i k a t o r w a k t u , n a m u n ia k e m u d i a n d i k e m b a n g k a n m e n j a d i i n d i k a t o r
p e n a n g g a l a n oleh p a k a r - p a k a r a s t r o n o m i d a n ilmu a l a m . P e r t a n y a a n
M u ' a d z bin Jabal m e n g a n d u n g k e i n g i n - t a h u a n untuk
mengetahui
arti f e n o m e n a p e r k e m b a n g a n b u l a n . K e r a g a m a n kondisi b a g i a n b u l a n
m e r e k a m e n y e b u t k a n s e n d i r i a p a y a n g d i l i h a t n y a di
mereka
b a g i n y a d e n g a n m e d i a s i J i b r i l . S e m u a ini m e m b a t a l k a n
seluruh
penakwilan
orang
yang
mencoba-coba
empat
m a t a h a r i , ( 2 , 3 ) , k u a d r a t ( s e p e r e m p a t a n ) p e r t a m a d a n t e r a k h i r ; di
sini p u s a t b u m i , bulan, d a n m a t a h a r i m e m b e n t u k s u d u t l u r u s d a n kita
p u n bisa m e n y a k s i k a n s e p a r u h b u l a n , d a n (4) p u r n a m a ; di sini b u l a n
p e r s i s b e r h a d a p a n l a n g s u n g d e n g a n s i n a r m a t a h a r i (sisi y a n g terlihat).
menakwilkan.
3 7
M a s a l a h ini a k a n d i b a h a s l e b i h d e t a i l lagi di
k e s e m p a t a n m e n d a t a n g . A p a y a n g k a m i s e b u t k a n di
s i n i k a m i r a s a s u d a h c u k u p . Wallahu
waliy
At-Taufiiq.
* **
b i n A u s A l A n s h a r i A l K h a z r a j i . Ia a d a l a h s a h a b a t
terkemuka
Rasulullah S A W d a n t e r m a s u k o r a n g y a n g paling m e n g e r t i m e n g e n a i
halal d a n h a r a m , juga m e r u p a k a n
s a l a h s a t u di a n t a r a
enam
p e n g u m p u l A l Q u r " a n p a d a m a s a R a s u l . Ia d i l a h i r k a n p a d a
tahun
2 0 S . H . d a n m e n i n g g a l p a d a t a h u n 1 8 H di d a e r a h Y o r d a n
dan
d i m a k a m k a n di Al G h a u r ( g o a ) .
3 8
a d a l a h s a l a h s a t u kakek b u y u t n y a , b u k a n a y a h n y a (Lihat. Al
Allah S W T berfirman,
Ishabah
"Mereka
Katakanlah:
58
bertanya
kepadamu
tentang
bulan
tanda-tanda
sabit.
waktu
m e n g e c i l , s e h i n g g a t u r u n l a h f i r m a n Allah, "Mereka
tentang bulan
bertam/a
kepadamu
sabit..."
59
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
m e n g e c i l l a g i h i n g g a s e p e r t i s e d i a k a l a . M e n g a p a ia
m a s a l a h p e n y a m p a i a n u m u m s e k a l i g u s bisa m e n y e b u t k a n
m e r t a t u r u n l a h a y a t di atas.
Pertanyaan
(yang
diajukan
kedua
sahabat)
menanyakan
(tidak terlafalkan
atau
ia
(At-Tasyakkulaat
sebab
An-Nuuriyyah),
k e a n e k a r a g a m a n m e n g i k u t i p e r b e d a a n n y a . J i k a hilal
h a n y a m e m i l i k i s a t u b e n t u k , m a k a tentu saja tidak a d a
keanekaragaman bilangan.
Mengenai
hadits
i n i , ia ( b i l a l ) b e r a r t i m e r u p a k a n t a n d a ( k o m p a s ) b a g i
manusia untuk mengetahui waktu penunaian urusanurusan keduniaan mereka, juga untuk
mengetahui
waktu-
ibadah
y a n g s a t u ini h a r u s b e n a r - b e n a r d i p e r h a t i k a n
segi Adaan
wa Qadha'an
J i k a hilal
(pelaksanaannya ).
sebagaimana
m a t a h a r i , a t a u tetap p a d a s a t u k o n d i s i , m a k a ia t i d a k
akan mudah untuk dijadikan sebagai patokan waktu.
Rasulullah S A W sendiri tidak pernah
menyebutkan
s e b a b ia m e m a n g t e r m a s u k di
atas,
karena
"Maa"
d e m i k i a n a d a l a h m a s a l a h hilal d a n statusnya
dengan
dalam
p e r u b a h a n f o r m a s i c a h a y a k e m u d i a n k e m b a l i n y a ia k e
bentuk semula. Sesuatu yang dipertanyakan hakikatnya
oleh
s e m b a r a n g orang.
( I s t i f h a m i y y a h ) di s i n i b e r f u n g s i m e n a n y a k a n j e n i s
dan hakikatnya, maka yang dipertanyakan
dari
39
(implikasi kata)
jika
sesuatu
seorang
penanya
menerima
yang
menempatkan
(bagi
ibadat)
haji."
tanda-tanda
waktu
"Katakanlah:
bagi manusia
dan
relevan
h a n y a p a d a t a n g g a l 9, 1 0 , 11 D z u l Hijjah, d a n b e b e r a p a
pun d i t e n t u k a n w a k t u n y a ,
60
bulan-bulan
mengkerucut
{penerj)
ritualnya
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
P e n d a p a t ini b a t h i l m e n u r u t a h l i s y a r i a t , s e b a b ia
h a n y a d i d a s a r k a n p a d a hal-hal y a n g tidak b i s a d i b u k t i k a n
dipilih oleh A s - S a k k a k i
s e c a r a p a s t i . Inti k a t a , k a u m f i l o s o f g e n e r a s i p e r t a m a
4 0
dan sekelompok
kalangan.
J a w a b a n ini d e n g a n d e m i k i a n m e n g a n d u n g
isvarat
tidak
b e r h u b u n g a n s a m a sekali d e n g a n k e m a k m u r a n h i d u p
di d u n i a m a u p u n a k h i r a t , d a n N a b i disini d i b e r i w a h y u
d i u r u s u n t u k m e n j e l a s k a n hal itu.
S e o r a n g ahli a s t r o n o m i Y u n a n i
mengatakan,
vang
m e n g e t a h u i seluk-beluk ilmu a s t r o n o m i y a n g b e r p a t o k k a n
m e n g i s y a r a t k a n d a l a m k i t a b Al Futuhat
rahimahullaah
Al
Makkiyyah-
Ini a d a l a h i l u s i b e l a k a , s e b a b h a l itu
para pengikutnya
pun memiliki
dan
4 2
imaginasi
yang
astronomi.
Mereka
berpandangan
bahwa
4 1
ruwaq-ruumq
(majlis i l m u ) , m e m p e r o l e h p a n c a r a n i l u m u n a s i
c a h a y a ( k e t u h a n a n ) , d a n m e n g e t a h u i r a d a r - r a d a r hati
b i n t a n g lain b e r p u t a r m e n g e l i l i n g i n y a . M e r e k a
m e m b a n g u n penilaian mereka atas gerhana
matahari
membuktikan
pendapat
pun
juga
mereka
yang
b e r b e d a , h i n g g a t i d a k a d a s a t u p u n h u k u m y a n g tersisa
h i n g g a s e l u k - b e l u k y a n g rinci d a n r a h a s i a . M e s k i tidak
m e n g u r a n g i d e r a j a t m e r e k a , n a m u n t e t a p saja hal itu
bisa menunjukkan b a h w a pangkal penyebab perbedaan
a d a l a h a p a y a n g dijelaskan d a l a m disiplin i l m u a s t r o n o m i
4 1
bin
penuturan
Adz-Dzahabi,
ia
merupakan
imam
garda
depan
p e n g u s u n g m a d z h a b W a h d a t u l w u j u d . Ia m e m i l i k i l e b i h k u r a n g
4 0 0 karya berupa kitab d a n risalah y a n g b a n y a k
mengandung
k e s e s a t a n d a n k e s i a - s i a a n . Di a n t a r a n y a y a n g t e r k e n a l a d a l a h
4 0
L e n g k a p n y a A b u Y a ' q u b S i r a j u d d i n Y u s u f bin A b u
Bakar
A s - S a k k a k i , s e o r a n g p a k a r b a h a s a d a n s a s t r a , la d i l a h i r k a n
K h a w a r i z m p a d a t a h u n 5 5 5 H d a n m e n i n g g a l di s a n a j u g a
t a h u n 6 2 6 H. Di a n t a r a k a r y a p e n i n g g a l a n n y a a d a l a h kitab
Al
62
Uliim.
di
pada
Miftah
Futuhat Al
4 2
Al
Makkiyyah.
Lengkapnya
William
Hershell, adalah
seorang
pakar
a s t r o n o m i Inggris y a n g m e n e m u k a n U r a n u s b e s e r t a satelit-satelitnya,
j u g a s a t e l i t - s a t e l i t S a t u r n u s . Ia d i l a h i r k a n p a d a t a h u n 1 7 3 8 M d a n
m e n i n g g a l p a d a t a h u n 1 8 2 2 M.
63
oleh
penduduk
l a n g i t d a n b u m i , m a k a tidak a p a - a p a , b a h k a n ia m a l a h
lebih r e l e v a n d a n lebih efektif u n t u k m e n g h a l a u k e r a g u a n -
yang dikelilingi
memang
pada
tidak
apa
bisa,
yang
maka
kita
telah berlaku
harus
dalam
dan
Al
Ibnu
maka
mereka
di
tengah
hanya
kemahaluasannya
seperti
posisi
sebuah
('Arsy)
cincin
di
(Subhaanallaah)
Ia j u g a b e r b e d a d e n g a n ' A r s y , s e b a g a i m a n a y a n g
bulan,
kami akan
yang katanya
pernah bertanya
pada
Nabi
4 5
SAW
'Arsy
d i i n d i k a s i k a n oleh r i w a y a t I b n u J a r i r d a r i A b u D z a r r
y a n g l e m a h akal.
berpegang
mengutip
Mundziri
Jika
l a n g i t d a n b u m i . Jarir
43
keutamaan
Arsy
atas
Kursi
pun
seperti
k e u t a m a a n t a n a h s a h a r a itu a t a s c i n c i n t e r s e b u t . "
46
membahasnya
Allali.
4 3
bin A b d u l H a m i d bin Q a r t h A r - R a z i A d h - D h a b b i . Ia a d a l a h s e o r a n g
m u h a d d i t s t e r p e c a y a y a n g b a n y a k d i r u j u k . Ia d i l a h i r k a n di R a y y
p a d a t a h u n 1 1 0 H d a n m e n i n g g a l di s a n a p a d a t a h u n 1 8 8 H.
4 4
Allah S W T berfirman,
L e n g k a p n y a A b u Bakar M u h a m m a d bin Al M u n d z i r A n -
berat
memelihara
lagi Maha
Besar."
keduanya,
dan Allah
tidak
Maha
(Qs. A l B a q a r a h ( 2 ) : 2 5 5 )
Qur'an,
Al Fiqh.
L e n g k a p n y a A b u D z a r r J u n d u b b i n J a n a d a h Al G h i f a r i ,
seorang sahabat
pertama
Rasulullah SAW
pemeluk
Islam.
Ia
meninggal
di
Zabdah
p e r k a m p u n g a n di M a d i n a h - t a h u n 3 2 H p a d a m a s a
generasi
-sebuah
kekhalifahan
dari b e r b a g a i jalur s a n a d
pernah
ditanya
A l l a h S W T , "Kursi
Allah
mengenai
meliputi
maksud
langit
dan bumi."
adalah pijakan
kedua kaki-Nya,
firman
(Qs.
"Kursi-
sementara
maq'ad
4 8
pada Al Hasan.
h a n y a l a h Isti'arah
sebagai
4 7
A d a lagi y a n g
(kekuasaan
"Qudrah
m e n y e b u t n y a s e b a g a i "Tadbiir
mendefinisikannya
Allah)." Yang
lain
(pengaturan Allah)".
tamtsiliyyah
sini
sungguhan,
aktivitas
sekian
banyak
Malaikat-Nya."
Ada
juga
yang
m e n g a t a k a n b a h w a ia h a n y a l a h m e t a f o r ( m a j a z ) d a r i
s e b u a h n a m a ('alam)
bahwa
K u r s i a d a l a h t e m p a t d u n i a y a n g di d a l a m n y a t e r d a p a t
nama
dan
mengikuti
(tahayyuz).
tempat,
sebab
aksiden
tempat
dalam
hal
akan
kepemilikannya
menyatakannya
d e n g a n s a n a d shahih
selalu
mauquf.
D h i y a " m e r i w a y a t k a n n y a di d a l a m Al Ahadits
tempat"
Al Mukhtarah
Adhsecara
t e r k e m u k a d a n I m a m ahli z u h u d v a n g
kitab
memaknai
hadits
secara
eksplisit,
4 9
t e m p a t m e l e t a k k a n k e d u a k a k i . Ia m e m i l i k i
bunyi
M e m a n g w a l a u p u n s a m a b e r a r t i d u d u k , "Qa'ada"
dengan
4 8
m e m i l i k i p e r b e d a a n . "Qa'ada"
"]alasa"
adalah d u d u k d a n berdiri,
L e n g k a p n y a A b u S a ' i d Al H a s a n b i n Y a s s a r A l B a s h r i ,
s e o r a n g tokoh Tabi'it-tabi'in
Mereka
dan Al Hakim
Sementara
(mempersonifikasikan Allah).
Tajsiim
tudingan
L e n g k a p n y a A b u M u s a A b d u l l a h b i n Q a i s A l A s y ' a r i Al
Q a h t h a n i , s e o r a n g s a h a b a t R a s u l u l l a h S A W , ia s e m p a t
menjabat
g u b e r n u r w i l a y a h p a d a m a s a kekhilafan U m a r , U t s m a n d a n Ali,
j u g a t e r m a s u k t o k o h a r b i t r a s e d a l a m p e r a n g Shiffin, (di s a m p i n g
A m r u bin Al A s h ) ia d i l a h i r k a n di Y a m a n d a n m e n i n g g a l di K u f a h
p a d a t a h u n 4 4 H.
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
empat jengkal."
S e o r a n g arif d a r i k a l a n g a n m e r e k a m e n g a t a k a n : K u r s i
5 0
untuk
shahih,
benar-benar
mempersonifikasikan
ada
(tsabit).
Allah
pun
Tudingan
di
sini
sifat-sifat
Allah,
dan
hal
tidak
banyak
itu
jelas
h a l itu s e b a g a i w a c a n a mutasyaabih
( b e n d a w i y a n g t e r l i h a t ) , d a n p e r l u a s a n di sini
a d a l a h hukmi
( k e b a l i k a n ' a i n i , t a k terlihat) s e b a b w u j u d
yang
merupakan
memasrahkan
segala
itu
didengar
dan
bin U t s m a n
bin A b u
Syaibah
Asma
b e r h e n t i p a d a n y a (maiiauf)
t a n p a r e d a k s i "...baru
melebihnya
jika diduduki
empat jengkal".
orang
Al K h a t h i b
Al H a f i z h
dari
Umar
masih
diperselisihkan,
m e n u r u t s a y a . " (Albani)
68
juga
dipasrahkan
s e s u a t u y a n g saling b e r t e n t a n g a n a t a u m e n y a t u di
dalam tampilan yang merupakan sumber penjelasan
d e t a i l (Mansya'
At-Tafshiil)
kes/io/n'/zannya
(Ibhaam),
juga
mengatakan,
Yang
jelasan
Pendengarannya
yang
jangkauan
pada
Baghdad)
Ibnu Katsir
begitu
belum
dengan
orang
marfu'
oleh
(Tarikh
( V I I 1 / 5 2 ) d a r i j a l u r A b d u l l a h bin K h a l i f a h s e c a r a
dari U m a r secara
dipahami
m e n y a k s i k a n , a k a n tetapi ia s e l a m a
pengetahuannya
Dilansir oleh M u h a m m a d
dalam
yang bebannya
sifat
zhahirnya.
wa Ash-Shifah
tampilan
sendiri menjadikan
d a l a m "Al Arsy"
sejumlah
( a k s i o n a l ) . Ia a d a l a h t a m p i l a n I l a h i d a n
K e b a n y a k a n k a u m Salafus-Salih
5 0
(problematik).
tempat
penciptaan
dan
dan
Al Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
z h a h i r , d a n j i k a k e m b a l i p a d a K u r s i , m a k a ia a d a l a h
isyarat akan wujud eksistensi hadirat-hadirat yang
m e r u p a k a n tampilan beberapa n a m a y a n g tidak m u n c u l
ke d u n i a i n d e r a , t i d a k a k a n p e r n a h d i l i h a t oleh o r a n g
y a n g d i l a h i r k a n lagi u n t u k y a n g k e d u a k a l i n y a . S e r t a
y a n g d i m a k s u d d e n g a n e m p a t j e n g k a l (jari) b u k a n l a h
j e n g k a l t a n g a n (seperti y a n g k a u lihat) p a d a d i r i m u .
K a u m S u f i j u g a m e m i l i k i p e n d a p a t lain selain ini
i n s y a A l l a h k a m i a k a n m e n g i s y a r a t k a n b e b e r a p a di
antaranya (pada p e m b a h a s a n - p e m b a h a s a n ke depan).
Mu'aivwal
A l l a h S W T berfirman,
alaih
kami,
masukkanlah
menjadi
(3):53)
kami
turunkan
dan
kami
telah beriman
telah
ke dalam
saksi (tentang
keesaan
kami
kepada
ikuti
golongan
Allah)."
apa yang
rasul,
karena
orang-orang
JC&J
telah
j i
J * <
u u 'Lu
itu
.^gV
01
oL^'
J/L
51
Alinea
terakhir
atas pendapat-pendapat
ini a d a l a h k e s i m p u l a n
hasil
penelitian
kita h a n y a bisa m e n y e r a h k a n s e g a l a s e s u a t u y a n g
tentang sifat-sifat Allah S W T kepada-N'ya.
Dan
diinformasikan
dalam
penciptaan
perbedaan
tanda-tanda
orang-orang
orang-orang
70
^jJi
yang
"Sesungguhnya
31
c/^fJl j k
J J %
bagi
yang
mengingat
atau duduk
atau dalam
keadaan
memikirkan
tentang
penciptaan
(seraya
berkata):
"Ya Tuhan
langit-langit
yang
berakal;
Allah
sambil
berbaring
kami,
dan
langit
tiadalah
dan
dan
terdapat
(yaitu)
berdiri
mereka
bumi
Engkau
Al Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
Al Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
menciptakan
maka
ini dengan
peliharalah
kami
sia-sia
Maha
dari siksa
Suci
Engkau,
(Qs. Aali
neraka."
A y a t ini b a n y a k d i p a k a i o l e h p a r a
penulis
bahwa
ayat
serta
dengan
asumsi
menjelaskan
a p a y a n g k a m i k a t a k a n ini d a l a m t a f s i r n y a .
S e m e n t a r a y a n g lain m e n g a t a k a n :
dalam
penciptaan
langit-langit
dan bumi"
dan
52
di
"Sesungguhnya
berarti dalam
k e d u a n y a di
atas
keindahan-keindahan
y a n g m e n o p a n g m e r e k a . D a n "(dalam)
dan siang"
perbedaan
malam
berarti silih b e r g a n t i n y a k e d u a n y a
belakang
yang
lain
muhadditsin
'Imraan (3):190-191)
kitab-kitab
j u m h u r A h l u s s u n n a h dari k a l a n g a n
berdasarkan
terbit
dengan
Dan
pendapat
(taqdiir)
dari
Allah Yang
beberapa
yang
segi
diusung
ia
para
Maha
sesuai
filosof
k o n t e m p o r e r b a h w a p u s a t tata e d a r a d a l a h m a t a h a r i .
Syaikh Muhyiddin Ibnu Arabi
mengatakan:
berenang-
renangan
mengaturnya
ruang geraknya,
hingga
satu
hawaa"
dan
dan
tenggelam matahari.
al mamaass) ,
53
irama-irama
maka timbullah
yang
mendawai
(al
suara-suara
dikarenakan
sendirinya
pendapat
(wazn
ma'luum).
timbul
bersamaan
dengan
laju
bintang-bintang
porosnya
m a k a p a n j a n g s i a n g d a n m a l a m di s e t i a p m u s i m pun m e n j a d i jelas
d a n b e r b e d a s a t u s a m a l a i n . Bisa A n d a r a s a k a n s e n d i r i
misalnya,
tata
ada
perubahan
m u s i m p a n a s . S e b a l i k n y a , di b e l a h a n b u m i b a g i a n s e l a t a n , m a l a m
h a r i n y a m a l a h pekat. P e m a n d a n g a n ini t e r u s b e r u b a h - u b a h di a n t a r a
d u a belahan b u m i p a d a s e t i a p m u s i m p a n a s d a n m u s i m dingin.
72
5 1
* T i d a k a d a ( t e o r i ) ilmiah y a n g bisa m e n d u k u n g
pendapat
tersebut. K a w a k i b ( p l a n e t - p l a n e t ) di langit v i s u a l ( y a n g t a m p a k o l e h )
kita melaju d a l a m k e h a m p a a n u d a r a d i b a n d i n g d e n g a n iklim b u m i .
Semua
yang
mereka
katakan
memberikan
yang
tidak a d a k a t a pasti p a d a p e n d a p a t y a n g d i u s u n g p a r a
pakar astonomi.
mereka
karena
yang
lain d a n b e r k u r a n g n y a y a n g s a t u a k i b a t b e r t a m b a h n y a
lubang,
posisi
Itu
dekat,
masih
selisih
m e m b u k a p e l u a n g k e m u n g k i n a n b a g i y a n g lain. M e r e k a
karena
b o l e h j a d i b e n a r d a l a m h a l u k u r a n , n a m u n k e l i r u jika
yang
sementara b u m i terdapat di t e n g a h - t e n g a h n y a .
semua
adalah
urutan
konvensional
yang
mereka urutkan.
yang
lain"
yang
tadi
semakin
t i d a k b e r g e r a k , d a n ia m e r u p a k a n p u s a t s e m e s t a a l a m ,
5 5
Mereka
m e n o p a n g p e n d a p a t ini d e n g a n s e d e r e t a r g u m e n t a s i d a n
b u k t i a s u m t i f m e r e k a . M e r e k a p u n m e m b a n g u n teori
g e r h a n a b u l a n d a n m a t a h a r i , s e r t a teori-teori lain y a n g
s e j e n i s di atas p o n d a s i p e n d a p a t
tersebut
tanpa
menyisakan apapun.
(Polemik) ini m e n g i n d i k a s i k a n b a h w a
tidak
terlalu jauh.
Bahkan,
memang
a n g y a n g b e r s e l i s i h p e n d a p a t m e n g e n a i h a l ini.
N a m u n , status kebulatan bumi sediri
5 4
* M a t a h a r i b e r p u t a r statis m e n g e l i l i n g p o r o s n y a .
5 5
* M a t a h a r i b u k a n l a h p u s a t a l a m , a k a n tetapi ia h a n y a l a h satu
masih
d i p e r d e b a t k a n . S y a i k h M u h y i d d i n Al A r a b i m i s a l n y a
menyebutkan: "Setelah menciptakan Al Falak
Al
M u k a u k a b di t e n g a h - t e n g a h atlas, A l l a h S W T . k e m u d i a n
75
menciptakan
bumi
sebanyak
tujuh
lapis ,
5 6
dan
memiliki
adalah
a s a p . D i a b e l a h a s a p itu m e n j a d i t u j u h l a p i s l a n g i t d a n
j i s i m - j i s i m tipis s e r t a m e n j a d i k a n n y a s e b a g a i k u b a h k u b a h bagi b u m i - b u m i , di m a n a tiap b u m i m e m i l i k i
langit yang ujung- ujungnya berbentuk
setengah
baginya
untuk
Kakek (penulis)
kebenaran.
Apa
yang
dinyatakan
masih
oleh
langit
ini
tanpa
l a n g i t s a t u d a r i s e k i a n j a w a a r i i m e n u r u t tata u r u t a n
yang sudah makruf.
dengan
L e b i h l a n j u t , k a t a "al lail"
(malam) - d a l a m ayat
berkomentar: Cincin
selalu
d a n s a t u a n n y a a d a l a h "al lailah",
sebagaimana halnya
5 6
yang
Verifikasi t e r h a d a p a d a n y a tiga l a p i s a n u t a m a p a d a b u m i
berurutan
dari
a t a s ke b a w a h
telah
dilakukan
dengan
"tanda-tanda
bagi
orang-orang
yang
berakal"
berarti
tanda-tanda atas keesaan Allah, kesempurnaan ilmuNya dan kekuasaan-Nya. Ulil Albab adalah
para
L a p i s a n kulit t e r b a g i lagi m e n j a d i d u a : k o n t i n e n t a l y a n g b e r g r a n i t
i n d e r a d a n ilusi ( w a h a m ) . D a n a s p e k p e n u n j u k k e e s a a n
penyusun Tafsir
Ruh Al Ma'ani,
Mahmud
S y i h a b u d d i n Al A l u s i , s e o r a n g t o k o h a l i m I r a k p a d a m a s a n y a , la
d i l a h i r k a n p a d a t a h u n 1 2 1 7 H , d a n m e n i n g g a l p a d a t a h u n 1 2 7 0 H. Ia
b a n y a k m e m i l i k i p e n i n g g a l a n k a r y a d a l a m b e r b a g a i disiplin: b a h a s a ,
s a s t r a , fiqih, d a n tafsir. S a n g g a h a n y a a t a s p e r s o a l a n syuhudi
terlihat) m e n u r u t Ibnu Arabi s e s u n g g u h n y a m e r u p a k a n
yang
76
dikemukakannya
pada
segelintir
(yang
bantahan
kalangan
yang
Al
yang
d i t e r t a w a k a n o l e h a n a k - a n a k kecil, y a i t u b a h w a s a n y a b u m i a d a l a h
sebuah hamparan.
A p a y a n g d i s e b u t k a n Ibnu A r a b i s a m a sekali t i d a k m e m i l i k i
s a n d a r a n ilmiah, baik d a r i s e g i logika m a u p u n dalil n o r m a t i f .
penunjukannya
m e n j a d i k a n a y a t ini s e b a g a i b u k t i k e b e r a d a a n S a n g
a s a p di a t a s a p i , m e n g i n g a t b e r u b a h - u b a h n y a
yang
kebersandarannya
N a m u n m e n g i n g a t m a s a l a h ini b u k a n t e m a p e m b a h a s a n
memastikan
keesaannya
dan
menunjukkan
b e g i t u , m a k a h a l itu p a s t i m e n u n j u k k a n
ketunggalan.
S e m e n t a r a itu, a s p e k p e n u n j u k k e s e m p u r n a a n
Ilmu
dan
ketelitian
ayat
tersebut
bagi
orang
yang
kitab k a m i ini, m a k a b a g i y a n g
menginginkannya
mau
m e r e n u n g k a n n y a d a n m e m i k i r k a n sisi l u a r s e k a l i g u s
sisi d a l a m n y a .
Semua
mengimplikasikan
itu
tidak
diragukan
kesempurnaan
lagi
ilmu
dan
kekuasaan-Nya.
Mengenai
mengingat
keadaan
Allah
firman
sambil
berbaring
penciptaan
langit
kami,
tiadalah
Maha
Suci
dan
dan
orang-orang
atau
mereka
bumi
Engkau
Engkau,
"(yaitu)
berdiri
duduk
memikirkan
(seraya
berkata):
menciptakan
maka
neraka"
Ibnu Al Q a y y i m
secara
bagus
dalam
telah
"Bada"'
dalam
tentang
"Ya
Tuhan
ini dengan
sia-sia
kami
siksa
peliharalah
S 8
yang
atau
dari
menafsirkannya
Al
Ia
Fawa'id".
A b u B a k a r A z - Z u r ' i A d - D i m a s y q i , a d a l a h s e o r a n g I m a m A k b a r . Ia
d i l a h i r k a n di D a m a s k u s p a d a t a h u n 6 9 1 H d a n m e n i n g g a l di s a n a
pula p a d a t a h u n 7 5 1 H . Ia m e n g i k u t i jejak h i d u p S y a i k h n y a , I m a m
S y a i k h u l Islam A h m a d bin T a i m i v v a h d a l a m m e n e g a k k a n s u n n a h ,
memerangi bid'ah, dan lantang d a l a m memperjuangkan
kebenaran.
Ighntsah
Al Lalifan,
d a n Al Qashidah
An-Nabaiviyyah
y a n g k e b e t u l a n k a m i (Al M a k t a b A l I s l a m i ) c e t a k
Zad
fi
Al
dengan
79
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
Al Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
"Dan
Dialah
bagimu,
agar
dalam kegelapan
yang
kamu
menjadikan
menjadikannya
bintang-bintang
petunjuk
(6): 97)
Y a n g d i m a k s u d d e n g a n "An-Nujuum"
bintang)
5 9
5 9
(bintang-
di sini a d a l a h b i n t a n g - b i n t a n g selain
An-
Al Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
m e n u r u t m e r e k a (ahli p e r b i n t a n g a n p e n g a n u t teori
D a l a m tradisi u m u m , y a n g d i m a k s u d b i n t a n g secara
saja m e m a s u k k a n k e d u a n y a d a l a m k e l o m p o k b i n t a n g -
b i n t a n g , d a n ini a k a n m e n j a d i p e n j e l a s a n u m u m s e t e l a h
penjelasan khusus.
Nayyiran
bintang-
ijma'
menurut
tengah-
t e n g a h p l a n e t - p l a n e t y a n g m e n g e l i l i n g i n y a . Ia l e b i h
oleh
yang
b e s a r 1 . 3 2 8 . 0 0 0 k a l i d i b a n d i n g b u m i d a n ia b e r g e r a k
b e r g e r a k ( p l a n e t ) , a k a n t e t a p i ia h a n y a l a h
b i n t a n g b e r g e r a k ( S a y y a r a t A s - S a y y a r a a t ) , s e b a b ia
astronomi
satelit
6 1
yang
pada
kali
w a k t u - w a k t u t e r t e n t u , b a h w a ia b e r p u t a r m e n g e l i l i n g i
d i r i n y a s e t i a p 2 5 h a r i 12 j a m . M e r e k a m e m a s t i k a n b a h w a
bahwa
bahkan
mengelilingi
k u r a n g s a m a d e n g a n 8,5 k m a t a u 3,5 m i l ) . M e s k i d e m i k i a n ,
c a h a y a n y a b i s a s a m p a i p a d a kita d a l a m j a n g k a 8 m e n i t
sebaliknya,
bumilah
yang
yang bergerak.
6 2
jarak
matahari
dengan
6 3
mengklaim
bumi
adalah
(1 f a r s a k h l e b i h
13 d e t i k . J a r a k t e r j a u h b u l a n d e n g a n b u m i a d a l a h 9 1 . 4 5 0
farsakh, sementara jarak terdekatnya adalah 80.105
farsakh, sedangkan jarak tengah-tengahnya
sekitar
g a l a k s i kita m e m u a t lebih k u r a n g 1 0 0 m i l y a r b i n t a n g . A d a b i n t a n g
y a n g b e r m i l y a r - m i l y a r kali lebih b e s a r u k u r a n n y a d a r i p a d a m a t a h a r i ,
d a n a d a j u g a y a n g s a n g a t kecil ( b i n t a n g - b i n t a n g kecil)
6 1
* Bawahan bumi.
6 2
Pluto.
6 3
6 0
82
* J a r a k b u m i d e n g a n m a t a h a r i kira-kira 1 4 9 , 6 juta k m .
83
85.000
6 4
farsakh.
bahwa
s e d a n g k a n j i k a m e n g e l u a r k a n a t a u t a n p a itu j u m l a h
b i n t a n g - b i n t a n g ini m e n j a d i 1 0 2 2 b u a h .
atas
pertimbangan-
K a r t i k a (Tsurayya),
p l a n e t ini p u n m a s i h b e r o t a s i m e n g e l i l i n g i p l a n e t lain
yang
yang
lebih
jauh,
begitu
seterusnya
hingga
tak
luput
dari mereka
hal yang
tidak
M e n i l i k f i r m a n A l l a h y a n g b e r b u n y i , "Agar
kamu
t e r h i n g g a d a n h a n y a A l l a h saja y a n g t a h u .
kecuali
* **
M e n u r u t m e r e k a , a n g k a s a m e m i l i k i l u a s tak
t e r h i n g g a d a n ia p u n m e m u a t b i n t a n g d a n p l a n e t p l a n e t y a n g tak t e r h i n g g a j u g a ( j u m l a h n y a ) . M e r e k a
m e n g k l a i m b a h w a di antara planet-planet
ada yang cahayanya
tersebut
bumi
yang
gerakan
65
Sementara
itu, bintang-bintang
yang
statis
1025
bintang
dengan
memasukkan
menjadikannya
dalam
Maksudnya
laut."
kegelapan
adalah
di darat
merupakan
dan
di
sebuah
p e t u n j u k d a l a m k e g e l a p a n m a l a m di daratan d a n di
l a u t a n , a t a u di t e n g a h - t e n g a h Musytabihat
Ath-Thariiq
Anwa "
1
6 6
menyebutkan
bagaimana
dalam
cara
orang
kami
pun
hanya
bisa
Kitab
Arab
yang
kabilah-kabilah
petunjuk
pembahasan
menyebutkan
* J a r a k bulan d e n g a n b u m i m e n u r u t p e r k i r a a n s t a n d a r kira-
kira 3 8 4 . 4 0 0 k m , s e m e n t a r a y a n g terjauh 4 0 6 . 7 4 0 k m , s e d a n g k a n y a n g
terdekat mencapai 3 5 6 . 4 1 0 km.
6 6
L e n g k a p n y a A b u M u h a m m a d A b d u l l a h bin M u s l i m bin
Q u t a i b a h A d - D a i n u r i , a d a l a h i m a m d a l a m disiplin ilmu b a h a s a d a n
* Planet-planet h a n y a m e m a n t u l k a n c a h a y a bintang-bintang
s a s t r a . Ia dilahirkan di B a g h d a d p a d a tahun 3 1 3 H d a n m e n i n g g a l di
d a n t i d a k b e r s i n a r ( s e n d i r i ) , s e b a b m e r e k a t i d a k m e n y a l a d a n tidak
6 5
84
Amvn'.
b e b e r a p a i n f o r m a s i d a r i k i t a b ini saja.
Mempelajari
(mamilah),
ilmu
perbintangan,
posisi
agama,
yang
(perbintangan)
a d a l a h r a m a l a n t e n t a n g p e r i s t i w a di m a s a d e p a n y a n g
mereka klaim diperoleh dari hasil p e n g a m a t a n terhadap
g e r a k laju b i n t a n g - b i n t a n g m e n g i n g a t
d a n k e b e r p i s a h a n n y a (lqtiraan
kebersamaan
M a s a l a h ini
zva lftiraaq).
SWT,
m a k a o r a n g itu b e r i m a n k e p a d a - K u d a n k a f i r t e r h a d a p
bintang-bintang. Barangsiapa yang mengatakan kami
d i b e r i h u j a n o l e h b i n t a n g ( p e m b a w a h u j a n ) ini, m a k a ia
kafir t e r h a d a p - K u d a n b e r i m a n p a d a b i n t a n g - b i n t a n g ' . "
M e n g o m e n t a r i h a d i t s di a t a s , k a l a n g a n a h l i i l m u ,
di a n t a r a n y a I b n u Q u t a i b a h m e n g a t a k a n d a l a m K i t a b
A l A n w a ' b a h w a k e k a f i r a n h a n y a b e r l a k u j i k a ia
m a k a ia mardiaid
mengetahuinya,
alaih ( t e r t o l a k ) .
bahwa
diciptakan
"peristiwa
kadang
juga
dengan
t e r t e n t u i t u l a h y a n g m e n g a k i b a t k a n h u j a n . J i k a ia
mengatakan demikian dengan pengertian
bahwa
lafazh-lafazh
67
''"Sebagian k a l a n g a n m e n y e b u t b e r a g a m ujaran s e b a g a i u c a p a n -
m a t a h a r i d a n a r a h k i b l a t , j u g a b e r a p a w a k t u y a n g telah
b e n a r , n a m u n m e r e k a telah m e m b e s a r - b e s a r k a n n y a d a n m e m a s u k k a n
dalam
Shahih
Bukhari
Muslim,
visi lain k e c u a l i h a n y a m e n g k a f i r k a n o r a n g - o r a n g I s l a m
tanpa
beliau
Alhamdulillah,
ekstrem
m e r e k a ini.
87
D a l a m k i t a b Miftah
Qayyim
Dar
As-Sa'adah
Ibnu
Al
k e b a t h i l a n i l m u n u j u m . N a m u n kita a k a n
merujuk
tepat
kaidah-kaidah
i l m u a s t r o n o m i b a r u y a n g m e n g a b a i k a n ayat ini,
bahkan semua sepakat untuk menjadikan
bintang-
pun
SURAH AL A'RAAF
kemudian
wa
liyyuttaufiiq.
A l l a h S W T berfirman,
iL'bl \ JjS"
V-AJI
jl
"Sesungguhnya
ayat-ayat
orang-orang
yang
dan
menyombongkan
Kami
terhadapnya,
sekali-kali
pintu-pintu
langit
surga,
hingga
orang-orang
dan
unta
Demikianlah
tidak
Kami
yang
dibukakan
tidak
(pula)
masuk
ke
memberi
berbuat
mendustakan
diri
bagi
mereka
lubang
pembalasan
kejahatan..."
mereka
masuk
jarum.
kepada
(Qs. Al
88
89
(tentang) mi'raj
Penjelasan Ayat
Diriwayatkan dari Abu Hurairah
R a s u l u l l a h S A W b e r s a b d a , "Orang
didatangi
oleh Malaikat,
sang
Malaikat
berkata,
yang
menetap
di jasad
Berbahagialah
dengan
dan Tuhan
yang
jika
(rauh wa
kemurkaan,
la
tanpa
membawanya
padanya,
sampai
membuka
bilang,
dikatakanlah
padanya.
'Selamat
yang
di dalam
jasad
segala pujian.
yang
ridha
padanya
Berbahagialah
datang
yang
terpuji.
raihan),
langit
kitab-kitab
pintu
langit
dalam
bahasa
penyampaian
yang
t i d a k p e r l u d i t a k w i l k a n lagi. S e b a b h a l itu m e r u p a k a n
hal
yang
mungkin
menginformasikannya
saja
terjadi
pun
adalah
dan
yang
orang
yang
adanya
Ditanyakanlah
bin Fidan'
Masuklah
dan
la terus mengucapkan
meminta
la pun
rauh, raihan,
shahih.
Kemudian
baik.
dengan
tanpa kemurkaan',
'Fulan
baik
terus-menerus
(pintunya).
berada
dengan
ia keluar.
naik ke langit,
maka
yang
serta sukma
sang Malaikat
untuk
hai jiwa
nyaman
langit
kau,
shalih,
baik. Keluarlah
mengucapkan
pada
yang
meninggal
yang
ridha
bahwa
j/ang
ia orang
'Keluarlah
RA
6 8
7 0
ketujuh'.
Lalu
baik
dengan
dalil y a n g b i s a d i p e r h i t u n g k a n o l e h a h l i k e b e n a r a n .
Tuhan
S e m e n t a r a itu, p e r n y a t a a n eksplisit
hal
"
itu
penganut
teori
terbukanya
baru
astronomi
kemungkinan
bisa
ini
kalangan
menunjukkan
ditembus
dan
masyhur.
d i r a p a t k a n n y a g a l a k s i - g a l a k s i (Al
pintu-
d a n n y a w a - n y a w a y a n g b a i k , telah b a n y a k n a s h y a n g
h a l d e t a i l s e p e r t i ini m e m a n g t i d a k t e r g a p a i t a n g a n
mengemukakan
Hadits
di
atas
berstatus
hadits
6 8
hal
itu,
di
antaranya
hadits
L e n g k a p n y a A b u H u r a i r a h A b d u r r a h m a n bin S h a k h r A d -
Namun
Aflak).
gunakan
masalah.
B a h k a n , m a s a l a h - m a s a l a h s e p e r t i ini j u g a t i d a k m u n g k i n
Dausi, s e o r a n g S a h a b a t d e k a t R a s u l u l l a h S A W . Y a n g p a l i n g b a n y a k
kecuali
m e r i w a y a t k a n h a d i t s d a r i b e l i a u . Ia d i l a h i r k a n p a d a t a h u n 21 S H ,
Tuhan.
d a n m e n i n g g a l p a d a t a h u n 5 9 H di M a d i n a h M u n a w w a r a h (Al Bani).
6 9
H R . I b n u M a j a h d a n A h m a d d e n g a n s a n a d hasan.
ini m e m i l i k i b a n y a k h a d i t s p e n d u k u n g (syazvaahid).
"Shahih
Sunan
Ibnu
Majah"
n o m e r 3 4 3 7 d a n M u s n a d Al
A h m a d : 11/364 n o m o r 8 7 4 3 , c e t a k a n Al M a k t a b Al Islami.
90
Hadits
(Albani) Lihat
Imam
7 0
Muslim.
Bukhari
dan
(Albani)
91
A l Q u f a n d a n Ilmu Astronomi
Wassalaatnu
ala
mari
ittaba'a
(Semoga
al huda!
salam
akan
7 1
d i t e m u k a n di d a l a m s u r g a , a k a n tetapi y a n g
mengikuti petunjuk)
m e n u r u t p e n d a p a t y a n g m a s y h u r di k a l a n g a n filosof
ada
a d a l a h A r s y d a n ia tidak b e r m a n f a a t u n t u k k e t e r w u j u d a n
hari Ma'rifi (hari d a l a m p e n g e r t i a n e p i s t e m i k b u k a n
konvensional).
F i r m a n A l l a h l a g i , "Sesungguhnya
Allah
hari,
malam
yang
telah menciptakan
siang
(diciptakan-Nya
pida)
(masing-masing)
menciptakan
Suci Allah,
langit
di atas
yang
bulan
dan memerintahkan
Tuhan semesta
'Arsy.
kepada
Dia
dan
enam
menutupkan
dengan
cepat,
dan
bintang-bintang
perintah-Nya.
hanyalah
alam."
ialah
mengikutinya
matahari,
tunduk
Tuhan kamu
Ingatlah,
hak Allah.
Maha
( Q s . A l A ' r a a f (7):54)
P e n j e l a s a n a y a t ini s e b e n a r n y a t e l a h d i s i n g g u n g
d a l a m s u r a h A l B a q a r a h di m u k a , s e h i n g g a di sini
Allah
yang
telah menciptakan
kamu
ialah
dan bumi
dalam
enam
Sang
Maha
kamulah
yang
telah
dalam
Pencipta
dan
singkat berarti
Tuhan
bahwa
hari."
secara
langit
Maha
Raja
di sini m e n u r u t p e n g e r t i a n k o n v e n s i o n a l
hari
dengan
ia l e b i h
lanjut
bisa
dan
7 2
hari
memutus,
diartikan
sebagai
p e n g h e n t i a n p r o s e s p e n c i p t a a n p a d a h a r i itu, di
samping pula karena sudah rampungnya
proses
penciptaan
karena
pada
hari
Jum'at
sehingga
k e t e r k u m p u l a n i t u l a h ia d i s e b u t J u m ' a t ( = y a n g b e r a r t i
w a k t u e n a m hari.
disebut
seluruh
proses
penciptaan
yang
K a l a n g a n ahli tafsir b e r p e n d a p a t b a h w a
d i m a k s u d hari di sini a d a l a h w a k t u , jadi
yang
di a t a s d e n g a n p e n g e r t i a n l i n g u i s t i k k e b a h a s a a n t a n p a
artinya
mereka
mereka
rezekinya
di surga
itu
tiap-
firman
hingga
7 1
* Ayat
ini s e s u n g g u h n y a
lebih berarti
hanya
siang
saja ( a t a u b i s a d i s e b u t s e t e n g a h h a r i ) d a n t i d a k b i s a d i s e b u t s a t u
hari p e n u h .
7 2
* T i d a k a d a indikasi di d a l a m A l Q u r " a n
yang mendukung
A l Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
memperkirakan
mudhaaf
sebelumnya.
Menurut
m e r e k a , p e r b a n d i n g a n s a t u h a r i (di a k h i r a t ) a d a l a h 1 0 0 0
manusia)
t a h u n (di d u n i a ) m e n g a c u p a d a f i r m a n ,
(tatsabbut)
sehari
di sisi
tahun-tahun
Tuhanmu
adalah
Apa
yang
kami
seperti
"Sesungguhnya
seribu
tahun
dari
sebutkan
barusan
berupa
Imam
Taimiyyah
7 3
Taqiyuddin
Abu
Al
dalam
Abbas
Ibnu
telah m e n y i n g g u n g m a s a l a h ini d a l a m
senantiasa
berpendirian
teguh
d a l a m segala hal.
K e m u d i a n , f i r m a n "lalu
Dia bersemayam
'Arsy"
untuk
d a n u l e t (ta'anni)
di
atas
dengan
kalangan
Salaf
d a l a m b a b ini p u n s u d a h m a s y h u r .
lain,
"Arsy"
j i s i m y a n g m e l i p u t i s e l u r u h j i s i m . Ia
bisa
yang
m e m a n c a r d a r i sisi "Arsy.
jadi
karena
kemiripannya
sebagaimana
L e n g k a p n y a , S y a i k h u l Islam A b u Al A b b a s A h m a d
bin
la
rasio
yang
memerintah
serta
mereka,
mempunyai
menjumpai
dan
dia
singgasana
singgasana
seorang
wanita
dianugerahi
yang
A n - N a m l ( 2 7 ) : 2 3 ) . D a n ia d i s e b u t
segala
(Qs.
besar."
"Arsy"
karena
bid'ah,
serta b e r a n i m e n y a t a k a n k e b e n a r a n t a n p a p e r n a h t a k u t a k a n c a c i a n
aku
7 4
dengan
(Singgasana)
B i l q i s , "Sesungguhnya
sesuatu
7 3
juga
dinamakan
S e l a n j u t n y a , f i r m a n A l l a h , "Dia
malam
kepada
siang."
Berarti Allah S W T
menutupkan
menyelimuti
661 H d a n m e n i n g g a l di D a m a s k u s tahun 7 2 8 H. Ia m e m i l i k i b a n y a k
sekali k a r y a . A d a k a l a n g a n y a n g m e n g h i t u n g n y a h i n g g a 3 0 0 jilid, di
a n t a r a n y a : Majmu'
Al Fatawa,
Minhaj
As-Sunnah,
Al
Manthiq,
7 4
L i h a t b i o g r a f i n y a d a l a m kitab Ar-Radd
N a s h i r u d d i n A d - D i m a s y q i d a n Al A'lam
d e n g a n tahqiq s a y a ( Z u h a i r ) .
94
Naqdh
Wa Al Wasilah.
Al Wafir
Al Aliyyah
k a r y a Ibnu
k a r y a Al B a z z a r
K e r a j a a n n y a m e m b e n t a n g di s e l u r u h d a t a r a n Y a m a n . P e r s i a
dan
Babilonia p e r n a h t u n d u k di b a w a h k e k u a s a a n n y a . K i s a h n y a d e n g a n
S u l a i m a n A S . Dijelaskan s e c a r a detail di d a l a m A l Q u r " a n .
dengan
cepat."
berarti cepat.
tunduk
bidan
kepada
(diciptakan-Nya
dan bintang-bintang
(masing-masing)
Artinya
perintah-Nya."
Allah
SWT
kehendaki
mereka
atas
mereka
dan
tidak
Dia
bisa
S e d a n g k a n f i r m a n A l l a h , "Dan
pula) matahari,
"Yang
bintang-bintang
b u k a n h a n y a k a r e n a p e r b e d a a n f o r m a s i saja. J a d i , kita
t i d a k b i s a m e m v o n i s b e g i t u saja b a h w a c a h a y a b u l a n
berasal dari matahari, sebab b o l e h - b o l e h saja y a n g
separuhnya berasal dari dirinya sendiri dan sisanya
g e l a p , d a n ia p u n b e r o t a s i m e n g e l i l i n g i d i r i n y a s e n d i r i
d e n g a n g e r a k a n y a n g sejajar d e n g a n g e r a k p l a n e t n y a .
K e t i k a ia b e r g e r a k s e d i k i t s e t e l a h m e n y u s u t , m a k a a k a n
kita l i h a t b u l a n s a b i t . D a n s e m a k i n b e r t a m b a h b e s a r ,
a k a n kita lihat p u r n a m a . K e m u d i a n s e p a r u h dirinya
akan menggelap sedikit demi sedikit hingga kembali
ke penyusutan.
k e u t a m a a n k e d u a n y a di a n t a r a b i n t a n g - b i n t a n g y a n g
lagi di sini.
menjadi
disebut
terlebih
dahulu karena
ia m e m a n g
lebih
tinggi
7 6
dengan asumsi
bahwa
" M a t a h a r i a d a di d a l a m g a l a k s i k i t a d a n b u k a n di l a n g i t
k e e m p a t y a n g tidak d i k e t a h u i posisi p e r s i s n y a h i n g g a s e k a r a n g .
P e r m u k a a n b u l a n m e m a n t u l k a n c a h a y a m a t a h a r i , d a n ia
tidak m e n g h a s i l k a n c a h a y a s e n d i r i .
7 6
96
Ringkasnya,
ayat
ini
sama
sekali
tidak
dengan
Al Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
Allah S W T berfirman,
3
"Hanya
Tuhan
kepada-Nya
yang
2>
't'
aku bertaivakal,
memiliki
'Arsy
yang
dan Dia
agung.
^'
adalah
"(Qs. At-
T a u b u a h (9):129)
'Arsy sebagaimana
disebutkan
sebelumnya
a d a l a h j i s i m y a n g m e l i n g k u p i s e l u r u h j i s i m d a n tidak
ada p e m a h a m a n m a u p u n ilusi apa p u n y a n g bisa
m e n c a p a i h a k i k a t isi k e b e s a r a n n y a . K a l a n g a n f i l o s o f
m e n a m a i n y a " F a l a k Al A f l a a k " (pusat galaksi) d a n
" M u h a d d i d Al Jihaat" (penentu arah). N a m u n mereka
juga
tidak
memiliki
bukti
maupun
jejak-jejak
seorang
ukurannya.
pun
yang
mampu
memperkirakan
7 8
(^^URAHjfuUNUS^
A l l a h S W T berfirman,
t,
7 7
tuturnya,
'.
" '
'
fi
'
3S
'
' '
&\
:-Ji c .
* ,
'
k e c u a l i l a k s a n a s e b u a h c i n c i n besi y a n g d i l e m p a r k a n k e h a m p a r a n
t a n a h p a d a n g p a s i r ' . " H a d i t s ini b e r s t a t u s shahih.
Ahadits
Ash-Shahihah"
L i h a t "Silsilah
Al
n o m o r ( 1 0 9 ) , terbitan Al M a k t a b Al Islami
yA''. o ; ;
.ji
'I-
(Zuhair)
7 8
R A d a n ia sendiri p u n m e r i w a y a t k a n n y a s e c a r a m a r f u ' . M u h a m m a d
N a s h i r u d d i n Al A l b a n i b e r k a t a , " S e s u n g g u h n y a h a d i t s ini t e r m a s u k
h a d i t s dha'if,
m e n g h a r u s k a n pensfoj/n7iannya, s e b a b r i w a y a t t e r s e b u t t i d a k d a t a n g
d a r i n y a s e b a g a i p e n d a p a t , m e l a i n k a n riwayat ( Z u h a i r ) .
100
,iif);
"Dia-lah
bercahaya
yang menjadikan
dan
(tempat-tempat)
kamu
(waktu).
mengetahui
Allah
matahari
bersinar
ditetapkan-Nya
bagi
tidak
dan
^~
bulan
manzilah-manzilah
perjalanan
bilangan
S '
lIu
tahun
menciptakan
bulan
dan
yang
itu,
supaya
perhitungan
demikian
itu
101
melainkan
dengan
(kebesaran-Nya)
Sesungguhnya
A l Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
kepada orang-orang
pada pertukaran
Allah
benar-benar
terdapat
tanda-tanda
orang-orang
yang bertakiva."
tanda-tanda
yang
mengetahui;
malam
dan siang
di langit
dan di
itu
bumi,
(kekuasaan-Nya)
bagi
"Syamsah
bulan
telah
hadits
Penjelasan Ayat
Kata
(matahari)
"Asy-Syams"
diambil
dari
Al Qalladah"
dari k a l a n g a n filosof.
M e r e k a b e r a s u m s i b a h w a p l a n e t secara k e s e l u r u h a n
a d a s e m b i l a n . Y a n g p a l i n g a t a s a d a l a h Falak
79
Al
Aflak
dalih
p e m b e n a r a n m e n g e n a i tata u r u t a n t e r s e b u t , t e r l e b i h
p e r b e d a a n o b y e k p a n d a n g y a n g b i s a m e r e k a k e t a h u i dari
lain y a n g t e r s u s u n s e b a g a i m a n a d a l a m b a i t s y a i r
k e d u a s i n a r itu s e n d i r i . U n t u k k a s u s p e r t a m a ( g e r h a n a ) ,
berikut,
V e n u s d a n M e r k u r i u s t e r b a k a r ketika b e r s a n d i n g d e n g a n
"Saturnus,
Jupiter,
Maka berbungalah
Bagaimanapun,
(persangkaan)
Mars dari
mataharinya
bulan-bulan
Merkurius
masalah
oleh
(obyek
p a n d a n g ) , m a t a h a r i di sini b e r a d a di p e r m u k a a n t e n g a h
hari sementara k e d u a n y a b e r a d a di sekitar matahari
dzanniyyah
hadits-hadits
Nabaivi."
(rwjm),
bukan planet
(kankab).
diperkirakan
Ia
Panas
sementara
M a t a h a r i d i t e m p a t k a n s e b a g a i Falak
Al
Ausat
(planet t e n g a h - t e n g a h ) k a r e n a a n g g a p a n b a h w a ia
seperti
kalung
besar,
atau
karena
ia
dianggap
m e n y e r u p a i p o s i s i raja d i t e n g a h - t e n g a h d u n i a . K e t i k a
103
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
s e o r a n g raja di d u n i a s e l a l u b e r a d a d i t e n g a h - t e n g a h
Hershell
f i l o s o f b a r u - b a r u i n i , d i m a n a ia l e b i h l a m b a t j a l a n n y a
di t e n g a h - t e n g a h b o l a d u n i a . H a l ini m e r u p a k a n s e s u a t u
d a r i p a d a S a t u r n u s . P l a n e t b a r u ini
k o n s t e l a s i d a l a m j a n g k a 6 6 t a h u n s y a m s i y y a h , 11 b u l a n ,
bentuk
8 0
8 1
menempuh
k e b e r p e g a n g a n p a d a tali-tali b u l a n .
H a l ini s a m a d e n g a n k a s u s b e r p e g a n g n y a m e r e k a
pada pendapat tentang tidak akan b e r t a m b a h n y a planet-
p a d a p e n d a p a t ahli p e r b i n t a n g a n k l a s i k .
B o l e h - b o l e h saja d i k a t a k a n b a h w a p l a n e t h a n y a
p l a n e t ini d e n g a n a l a s a n t i d a k a d a k e l e b i h a n d a l a m
berjumlah
ketebalan
g e l e m b u n g k u r v a y a n g s e r u p a m i l i k J u p i t e r , a k a n tetapi
ketebalannya
Ajram
mengingat
kemungkinan
delapan,
Al Ab'ad wa Al
tebal,
gerakan
sehingga
seolah-olah
m a k a ia tidak b e r p i n d a h . D e n g a n d e m i k i a n
Barjandi
menegaskan,
kalangan
ahli
p l a n e t t e r b e s a r , a k a n tetapi y a n g m e n e t a p k a n n y a a d a l a h
k a l a n g a n ahli a s t r o n o m i .
d i o b s e r v a t o r i ini m e m i l i k i g e r a k y a n g b e r b e d a satu
s a m a lain.
Ada juga kalangan yang m e n e t a p k a n adanya bola
d i a t a s b o l a statik d a n di b a w a h p l a n e t t e r b e s a r .
Beberapa tahun terakhir, para
antariksawan
t e l a h b e r h a s i l m e n e m u k a n b e b e r a p a p l a n e t b e r g e r a k lain
selain tujuh yang diindentifikasi. Di antaranya, planet
104
8 0
B a r a n g k a l i y a n g d i m a k s u d p e n u l i s di sini a d a l a h p l a n e t
8 1
kira 6 , 8 k m / d e t i k . S e m e n t a r a k e c e p a t a n S a t u r n u s a d a l a h 9 , 6
detik. S e d a n g k a n l a m a m a s a e d a r U r a n u s mengelilingi
km/
matahari
lingkaran
8 2
M e r e k a (kalangan filosof) m e n y e b u t p e n y e r a p a n
s a m a m i l i k J u p i t e r , s e h i n g g a di s a n a a d a d u a nafs
"Hadasiyyat"
di
(intuitif)
dikarenakan
wacana
perbedaan
dengan
Haitsam
8 3
p e r t a m a , s e d a n g y a n g s a t u lagi b e r h u b u n g a n d e n g a n
b o l a k e t u j u h d a n d i g e r a k k a n o l e h g e r a k a n y a n g lain.
Akan
penghipotesaan
planet-planet
lagi g e l a p , d a n ia p u n b e r g e r a k m e n g e l i l i n g i d i r i n y a ,
statik b i s a b e r p i n d a h d e n g a n l a m b a n d a r i s a t u k o n s t e l a s i
s e h i n g g a ia t e r l i h a t s e p e r t i b u l a n s a b i t , l a l u b u l a n
Ar-Razi
pun
ikut menambahkan,
mengapa
begitu
seterusnya.
sesuatu
b u l a n , s e h i n g g a ia b e r a d a d i b a w a h b o l a - b o l a p l a n e t
berjalan b u k a n di atasnya?
b e n t u k b u l a n b e r d a s a r k a n j a u h d e k a t . H a l ini h a r u s
S i n y a l e m e n b a h w a s a n y a kita m e m a n d a n g p l a n e t
yang
t e n t u saja b e r a d a d i b a w a h y a n g d i t u t u p i , (jika d i l i h a t
b e r a d a di t e n g a h - t e n g a h b u l a n d a n m a t a h a r i .
N a m u n ini j u g a t i d a k b i s a m e m b e r i k a n k e p a s t i a n .
p l a n e t b e r g e r a k ini m e n u t u p i p l a n e t - p l a n e t s t a t i k y a n g
terdekat dengan kawasannya, bukan yang
dengan
dua
kutub.
Lalu,
mengapa
terdekat
tidak
boleh
dekat
kedelapan,
8 2
b e l a k a n g a n . M e r e k a m e n g a n g g a p p e n d a p a t s e l a i n ini
sebagai
s e k e d a r h a y a l a n . P e n d a p a t ini j u g a d i a n u t o l e h g e n e r a s i
mutasyarri'in,
baru
udara
dengan sendirinya
8 3
sendirinya
di
daya
H a i t s a m , t e r m a s u k p a k a r t e k n i k A r a b y a n g t e r k e n a l . Ia d i l a h i r k a n
p a d a t a h u n 3 5 4 H d a n m e n i n g g a l kira-kira t a h u n 4 3 0 H. Ia m e m i l i k i
s e g u d a n g karya y a n g s u d a h diterjemahkan ke d a l a m bahasa Latin
d a n lainnya.
106
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
A l Q u f a n d a n Ilmu Astronomi
tidak
boleh
F i r m a n A l l a h , "Dan
manzilah
(tempat-tempat)
ditetapkan-Nya
bagi
manzilah-
perjalanan
bulan
itu."
perjalanan
penentuan
l i n t a s a n a t a u p o s p e r j a l a n a n b a g i b u l a n d a l a m h a l ini
lebih dikarenakan kecepatan perjalanannya dibanding
dengan matahari, dan pos-pos lintasannya pun bisa
d i k e t a h u i d a n d i l i h a t , j u g a k a r e n a ia m e n j a d i p a n g k a l
d i k a t a k a n saja b a h w a p e r b e d a a n d a n g e r h a n a b u l a n
penanggalan
bulan.
ainuhu
min al
ghain).
insya
Allah.
bangsa
dan
hukum-hukum
Al Dabran,
Jabhah,
Zabrah,
Simak
Al A'zal,
Asy-Syaulah,
Bula'a,
Haq'ah,
Sharfah,
Al Ghafr,
wa Simak
Az-Zubani,
Baladah,
Sa'd Al Akhbiyyah,
Al Buthain,
Tsuraya
'Aiuwa'
Na'aa'im,
Al Far' Al Mu'akhkhar,
Mereka menyandarkan setiap pendapat
Arab
Ar-Ramih,
Al Iklil,
Al
Sa'd Adz-Dzabih,
Far' Ad-Dalw
d a n Bathn Al
Al
Tharf
AsQalb,
Su'd
Muqaddam,
Huut.
yang
P o s - p o s ini t e r b a g i d a l a m 12 z o d i a k y a n g s u d a h
m e r e k a k a t a k a n p a d a h a d i t s N a b i d a n p e n g i n t a i a n hati,
m e n c a p a i t i n g k a t a n s h a h i h d a n h a n y a s e b a t a s a h a d saja.
a p a y a n g m e r e k a k a t a k a n m e n g e n a i tata u r u t b e n d a b e n d a l u a r a n g k a s a d a n satelit-satelit y a n g m e n g i k u t i n y a .
Membincangkan
masalah
ini
juga
tidak
akan
m e m b a h a y a k a n a g a m a s e l a m a tidak b e r b e n t u r a n d e n g a n
sesuatu yang s u d a h jelas-jelas dibawa oleh Nabi S A W .
108
d e r a j a t m e n u r u t m e r e k a t e r b a g i lagi m e n j a d i 6 0 m e n i t ,
s a t u m e n i t terdiri d a r i 6 0 d e t i k , d a n s a t u d e t i k terbagi
menjadi 60 detak, begitu seterusnya hingga
detak
k e e m p a t , k e l i m a , k e e n a m , h i n g g a tak t e r h i n g g a .
Setiap hari dengan gerakan khususnya, bulan
menempuh 13
8 4
A l Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
detak.
Penyebutan hal-hal di atas sebagai " p o s " (manazil)
h a n y a l a h m a j a z s e m a t a , s e b a b ia s e s u n g g u h n y a a d a l a h
terminologi dari planet-planet k h u s u s y a n g termasuk
g o l o n g a n statik y a n g d e k a t d e n g a n k a w a s a n ( m i n t h a q a h ) .
Dan pos sebenarnya bulan adalah ruang h a m p a yang
diisi o l e h t u b u h b u l a n .
Singgahnya bulan di pos-pos tersebut berarti
m e n e t a p n y a b u l a n u n t u k s e m e n t a r a w a k t u di d a l a m n y a .
Begitu pula p e r s i n g g a h a n n y a di d a l a m
konstelasi,
s e b a b ia p e r t a m a k a l i h a r u s s i n g g a h d i p l a n e t t e r b e s a r .
dan
K a l a n g a n y a n g m e n e t a p k a n h a l itu j u g a b e r b e d a
pendapat mengenai jangka waktu p e n e m p u h a n satu
bagian dari derajat-derajat kawasannya. A d a
berpendapat
Ath-Thusi
dikarenakan p e n e t a p a n b u l a n di sana.
a t a u d i s e b u t j u g a " N a t h u f " , k e m u d i a n ia
menjadi
ujung. N a m u n
Nashiruddin
di p u s a t o b s e r v a t o r i b i n t a n g di M a r a g h a h .
8 7
sejumlah
(taurus. E d ) d a n "Qalh
( s c o r p i o n . E d ) di p u s a t o b s e r v a t o r i M a r a g h a h
menemukan
bahwa
dalam
setiap 66
tahun
d e n g a n P t o l e m e u s , ia m e n e m u k a n b a h w a p l a n e t - p l a n e t
statik y a n g dekat dengan k a w a s a n m e n e m p u h satu
muhaqqiqun
ini tidak
8 6
menghitungnya
juga
juga
pergantian
7 0 t a h u n s y a m s i y y a h . D a n ini s e s u a i d e n g a n p e g i n t a i a n
Al 'Aqrab"
tersebut,
8 5
(perhitungan
Gemini
dengan
66 tahun s y a m s i y y a h
yang
gerak rutin
bisa
shahih
meski
8 5
Al A ' a l a m , a d a l a h salah s e o r a n g p a k a r a s t r o n o m i A r a b . Ia d i l a h i r k a n
di B a g h d a d d a n m e n i n g g a l di s a n a p u l a p a d a t a h u n 3 7 5 H.
8 6
Muhammad
bin Al H a s a n
Ath-Thusi, adalah
seorang
sekaligus p a k a r o b s e r v a t o r i u m , m a t e m a t i k a w a n , d a n ahli
8 4
* A n g k a ini s u d a h b e n a r . P e r l u d i p e r h a t i k a n , p e n a m p a k a n
sebelumnya.
Hal
itu d i k a r e n a k a n
bahwa
bulan
yang
360
d e r a j a t ( j a m ? ) d a l a m 2 7 , 5 h a r i , a r t i n y a s e t i a p h a r i ia m e n e m p u h
disiplin
nalar.
meninggal
Ia d i l a h i r k a n
di T h u s p a d a
tahun 597
p a d a t a h u n 6 7 2 H. K a r y a - k a r y a n y a d a l a m
dalam
H
Tahrir
AlMnjisth.
8 7
L e n g k a p n y a M u h y i d d i n Al Maghribi Al Halabi, a d a l a h
s e o r a n g ahli h i k m a h y a n g d i h i m p u n oleh A t h - T h u s i di
y a n g b e r u k u r a n 13 d i b a n d i n g k a n p o s i s i n y a p a d a m a l a m
p u s a t o b s e r v a t o r i u m n y a di M a r a g h a h y a n g t e r k e n a l d e n g a n
sebelumnya.
110
dan
disiplin
w a k t u 13 d e r a j a t . H a l ini s e l a n j u t n y a m e m b e n t u k s u d u t t e r s e n d i r i
hari
bin
filosof
alat d a n p a r a penelitinya.
dalam
alat-
B a h k a n b a r a n g k a l i ia j u s t r u a k a n
mengetahui
dikehendaki-Nya
di
dalam
kerajaan
dan
malakut-Nya.
menerima
karena
p e n g a r u h u c a p a n o r a n g - o r a n g b o d o h itu, d a n jadilah
s a n g p e n g u a s a itu s e b a g a i g o l o n g a n o r a n g - o r a n g y a n g
menyimak kebohongan sebagaimana
d a l a m f i r m a n A l l a h , "Mereka
suka
mendengar
berita
itu adalah
bohong."
diindikasikan
orang-orang
yang
4 2 ) . B e t a p a s e r a s i n y a k e d u a o r a n g i n i , si p e m b o h o n g
F i r m a n - N y a , "Supaya
tahun dan perhitungan
kamu
mengetahui
bilangan
d a n si p e n d e n g a r k e b o h o n g a n !
(waktu)."
h i s a b d a l a m h a l p e r b i n t a n g a n , dari segi z h a h i r m a u p u n
tafsir. D a n y a n g p a l i n g b a g u s a d a l a h I m a m T a q i y u d d i n
A h m a d b i n T a i m i y y a h . Ia m e n y u s u n s a t u
t e r s e n d i r i di d a l a m h a t i n y a m e n g i n g a t k e m a n t a p a n si
risalah
k h u s u s m e n g e n a i m a s a l a h ini y a n g d i b e r i n y a j u d u l
ahli
"Bayan
m e n g u r u s i n y a . A p a l a g i j i k a ia s u d a h t a h u
Al Huda
min
Adh-Dhalal."
nujum
kebimbangan
tidak
sedikit
d a n b u l a n - b u l a n lain y a n g m e n g i k u t i a p a y a n g d i k a t a k a n
S e h i n g g a ia p u n k e m u d i a n m e n j a l a n k a n p e n i l a i a n si
ahli h i s a b y a n g b o d o h d a n p e m b o h o n g ini t e n t a n g
kesaksian
pendapat
ahli hisab y a n g b o d o h d a n p e n d u s t a y a n g m e n g a t a k a n
b a h w a hilal "bisa dilihat atau tidak bisa
dilihat",
s e h i n g g a ia t e r m a s u k o r a n g - o r a n g y a n g m e n d u s t a k a n
kebenaran.
112
Kemudian
ada
kalangan
m e m b o l e h k a n s e s u a t u y a n g shahih
lain
lagi
yang
dari hisab, b e n t u k
falak, d a n g e r a k a n n n y a , n a m u n h a l ini d i t e n t a n g o l e h
o r a n g - o r a n g b o d o h y a n g b e r a f i l i a s i p a d a a g a m a saja
a t a u i l m u s a j a . S e h i n g g a si p e n g u a s a p u n
lantas
t e r p r o v o k a s i . Ia m e l i h a t b a h w a m e r e k a t e l a h m e n y a l a h i
a g a m a k e t i k a m e n e r a p k a n hisab di d a l a m
atau mengikuti h u k u m - h u k u m nujum
ru'yah,
perbintangan
Al Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
bintang.
yang
orang
Ia b e r p a n d a n g a n
sudah
bahwa
menggeluti
ilmu
ketika
ini
orang-
(hisab
dan
sesuatu
pun
mengenai
d i s i p l i n ini s e b a g a i
sebuah
d a n akal
dengan
kebathilan
sam'iyyat
d a n a k a l . P a d a h a l p a d a k e n y a t a a n n y a , ini
malah
lebih
baik
yang
antara
bertentangan
dalam
dengan
beragama
ketimbang
t e r a k h i r ini
melakukan
i . s
j.
dibolehkan
ibadah-ibadah
yang
berdasarkan
informasi
ahli
hisab
m e n g a t a k a n b a h w a ia t e r l i h a t a t a u t i d a k
yang
terlihat.
bahwa
ketika
hilal
tertutupi
melakukan
dari
mengikuti
kondisi cerah
ataupun
dengan
lllllT^^
aiangan
agama.
berasumsi
ketiga
t e r a
k h i r ini m i r i p d e n g a n
adzhab
Syi'ah
Isma'iliyyah
hilal.
meriwayatkan
Sebagian
jadual
pendapat
dari
mengabaikan
mereka
(kalender)
yang
ada
yang
yang
konon
d i b e r l a k u k a n o l e h J a ' f a r S h a d i q , p a d a h a l ini a d a l a h
8 8
bin
Mu'awiyyah .
8 9
N a s h - n a s h y a n g d a t a n g dari N a b i S A W m e n g e n a i hal
i t u b a n y a k s e k a l i . K a u m M u s l i m i n p u n telah b e r i j m a '
menyepakatinya, dan belum pernah terdengar adanya
polemik lama maupun baru yang mendasar
dalam
m a s a l a h ini.
a d a l a h s e o r a n g g e n e r a s i t a b i ' i d a n u l a m a b e s a r . Ia d i l a h i r k a n di
M a d i n a h d a n m e n i n g g a l di s a n a p a d a t a h u n 1 4 8 H.
3 8
Haditsin"
(orang-orang
dari
yang
8 9
A b u T h a l i b . Ia g u g u r d i m e d a n H a r r a h p a d a t a h u n
1 3 1 H . Ia
khilafah
bagi d i r i n y a .
114
115
A l Q u f a n d a n Ilmu Astronomi
menyimpang
d a l a m b i l a n g a n t a h u n , s e h i n g g a p r a k t i s ia m e n j a d i
membebaskan
sangkut-paut
itulah,
k e b o h o n g a n ini. T i d a k d i r a g u k a n l a g i , s i a p a p u n d a p a t
dengan
b e r p e g a n g a n p a d a h a l itu ( h i s a b ) , n a m u n ia ju g a
b a h a s a "hijjah"
h a r u s m e m i l i k i s a n d a r a n di d a l a m b a t h i n n y a u n t u k
(ia b e r u s i a 7 0 t a h u n ) , d a n "Aqamna
( k a m i s u d a h t i n g g a l di s i n i s e l a m a l i m a t a h u n ) .
Insya
Allah
s a y a a k a n m e n j e l a s k a n m a s a l a h ini
oleh
hijjatan"
khamsa
hijajin"
A l l a h m e n j a d i k a n hilal s e b a g a i k o m p a s w a k t u b a g i
manusia dalam menjalankan hukum-hukum
yang
justifikasi
syariat
dalam
bentuk
dalil
maupun
akal.
waktunya
Allah S W T berfirman,
Katakanlah:
ivaktu
bertanya
Bulan
bagi manusia
kepadamu
sabit
syara'
maupun
syarat,
maka
p a t o k a n n y a a d a l a h hilal. D a n y a n g t e r m a s u k k a t e g o r i
dengan
itu
dan (bagi
tentang
jju j t - j
bulan
adalah
ibadat)
sabit.
tanda-tanda
haji."
B a q a r a h (2): 189)
"(Beberapa
>
J o
(Qs. Al
bermakna
Ramadhan,
(permulaan)
hari
yang
bulan
ditentukan
yang
Al Qufan."
itu
ialah)
di dalamnya
bulan
diturunkan
u m u m d a n m e n c a k u p s e g a l a hal. K e m u d i a n , p e n y e b u t a n
i b a d a h haji s e c a r a k h u s u s d a l a m hal ini b e r f u n g s i
Cj>\-
untuk m e m b e d a k a n n y a d e n g a n i b a d a h - i b a d a h lain,
s e b a b haji disaksikan oleh M a l a i k a t d a n l a i n n y a , di
"(Musim)
s a m p i n g k a r e n a ia j u g a d i l a k s a n a k a n di b u l a n t e r a k h i r
9 0
9 0
* H a l itu j u g a d i k a r e n a k a n haji a d a l a h s a l a h s a t u r u k u n
haji adalah
beberapa
alit*
bulan yang
t?-*^
dimaklumi."
bahwa
d e n g a n istilah m e r e k a s e n d i r i . B a h k a n a d a j u g a y a n g
demikian
b e r p a t o k a n p a d a t a h u n s y a m s i y y a h saja. M e r e k a p u n
Di sini, A l l a h S W T m e m b e r i t a h u k a n
b i l a n g a n b u l a n a d a 12, d a n b u l a n d e n g a n
b e r s i f a t hilali
( b e r d a s a r s k a n hilal),
di m a n a
masing-
sebelum
kita
sesungguhnya
syariat-syariat
juga
mematokkan
b e b e r a p a h u k u m n y a p a d a h i l a l , n a m u n k e t e n t u a n ini
diubah oleh para pengikutnya s e b a g a i m a n a
(pertemuan
matahari
dan
p e n e t a p a n b e b e r a p a hari raya m e r e k a
bulan?)
dan
berdasarkan
menetapkan
tahun
kesaksiannya
syamsiyyah
dan
neniadiion
yang
lainnya
y a n g d e k a t d e n g a n l a m a j a n g k a p e r p u t a r a n bulan m e n g e l i l i n g i b u m i .
Di sini k i t a h a r u s m e m b e d a k a n a n t a r a b u l a n q a m a r i a h
yang
b e r p a t o k k a n p a d a p e r u b a h a n p e r i o d e ( p o s - p o s p e r s i n g g a h a n ) bulan,
"Asy-Syahr
As-Sinudi"
(Bulan Sinode),
29,530588
h a r i s y a m s i a h . D a l a m j a n g k a w a k t u ini b u l a n m e n g h a s i l k a n
putaran penuh mengelilingi bumi dengan bertolak dari
bintang statik dan kembali
l a g i k e s a n a . Di d a l a m
satu
posisi
kalender-
q a m a r i y y a h , n a m u n d a l a m h a l p e r t e m u a n aarshain
dan
saja.
adalah sesuatu
yang
tershahih
kasat
mata.
Dan
karena
m e n y e b u t n y a d e n g a n i s t i l a h "hilal"
disaksikan
itulah
mereka
s e b a b materi ini
JSlffHIclfon
maupun
penglihatan.
p e n d a p a t b a h w a m a k n a a s l i "hilal"
Bahkan
adalah
ada
angkat
suara
m e r e k a s a a t m e l i h a t n y a , m a k a ia p u n l a n t a s d i s e b u t
"hilal".
Jadi,
bilangan
informasi
h i t u n g a n tahun s y a m s i y y a h .
dari
namun
yang
b u l a n - b u l a n n y a , s e b a b m e s k i p u n ia b e r s i f a t a l a m i a h ,
m a s i n g b u l a n b i s a d i k e t a h u i d e n g a n hilal.
Saya pernah diberitahu bahwa
atas
adalah
b a h w a s a n y a w a k t u - w a k t u telah d i t e n t u k a n
yang
dimaksud
ayat
di
dengan
sesuatu yang jelas, nyata, dan bisa dilihat bersamas a m a oleh setiap orang. D a n tidak ada sesuatu yang
memiliki karakter d e m i k i a n selain hilal.
Pertemuan
120
121
misalnya
mereka
menghitung
bulan
s e b a n y a k 3 0 hari d a n t a h u n s e b a n y a k 12 b u l a n . S e d a n g k a n
mereka
bisa
menjadikan
bulan
berdasarkan
bulan,
sementara
p a n d a n g ini m e n g a k i b a t k a n p e r b e d a a n b i l a n g a n h a r i
di a k h i r b u l a n .
Dan
berdasarkan
perbedaan
cara
lain m e n y e b u t n y a r a b i ' ( m u s i m s e m i ) . T e p a t p a d a
5 d a n 1 / 6 h a r i . N a m u n b i a s a n y a ia d i b u l a t k a n m e n j a d i
p e r g a n t i a n m u s i m i n i l a h m a t a h a r i b e r a d a d i titik sejajar
360
antara keduanya.
Adapun
persinggahan
dan
waktu
y a n g sejelas, s e m u d a h , d a n s e u m u m p e n g e t a h u a n n y a
s e b a g a i m a n a hilal.
Tradisi
setiap
tradisi
orang
Arab
yang
suka
dalam
sembilan
tahun
gua
mereka
(lagi)."
tiga ratus
(Qs.
tahun
dan
mereka
ditambah
berbeda-beda
dalam
ini
122
mengikuti
kondisi
tahunnya
Dan
tradisi b e r p a t o k a n
pada
kedua
tahun
merupakan
lebih
lanjut
mendorong
mereka
untuk
123
menduga
b a h w a ini j u g a m e r u p a k a n tradisi u m a t M a j u s i .
Adapun kalangan yang menganggap
tahun
yang
di l a n g i t y a n g b i s a d i r u j u k . K a r e n a i t u , m a u t i d a k m a u
yang
Muslimin
fenomena
alam,
mereka
pun
tahun
tetap
tampak
s e b a g a i m a n a persepsi s e b e l u m n y a , a k a n tetapi m e r e k a
tetap harus m e n g g u n a k a n h i t u n g a n d a n hisab. Begitu
juga
kalangan
yang
mendasarkan
bulan
pada
menggunakan
b i l a n g a n d a n h i s a b . D a n h i t u n g a n m e r e k a ini p u n
merupakan sesuatu yang samar dan hanya diketahui
oleh segelintir orang saja, i t u p u n h a r u s d e n g a n susahp a y a h dan rentan salah.
Jadi, b a g a i m a n a p u n apa y a n g d i b a w a oleh syariat
a d a l a h y a n g p a l i n g s e m p u r n a , s e b a b ia m e n g h i t u n g
waktu bulan dengan sesuatu yang alamiah, jelas, dan
merakyat, dan terjangkau oleh pandangan mata. Model
ini t i d a k a k a n s a m p a i m e n y e s a t k a n s e s e o r a n g
dari
mau harus
tetap dilakukan
mau
penghitungan
b i l a n g a n m e n g i n g a t ia j u g a t i d a k m e m i l i k i b a t a s a n
s a m a w i y a n g b i s a d i k e t a h u i b i l a n g a n n y a . J a d i di s i n i
kita t i n g g a l m e n j a d i k a n t a h u n s e b a n y a k 12 b u l a n
berdasarkan jumlah zodiak yang mencapai kesempurnaan
d e n g a n p u t a r a n m a t a h a r i di d a l a m n y a . L a l u k e t i k a
b u l a n j u g a b e r p u t a r di d a l a m n y a , m a k a s e m p u r n a l a h
putaran tahunannya.
Dengan demikian sudah jelas kiranya
f i r m a n A l l a h , "Dan
ditetapkan-Nya
(tempat-tempat)
perjalanan
mengetahui
bagi
bilangan
tahun
manzilah-manzilah
bulan
dan
makna
itu, supaya
perhitungan
kamu
(waktu)"
(Qs. Y u u n u s (10): 5)
Bilangan bulan dalam setahun dan
bilangan
persinggahannya.
bulan
hanya
bisa
dilakukan
dengan
125
A l Q u r o n d a n Ilmu Astronomi
b e r d a s a r k a n hilal. K e j e l a s a n m a k n a y a n g s a m a k i r a n y a
b i s a d i d a p a t i j u g a d a l a m f i r m a n "Katakanlah:
itu adalah
haji."
tanda-tanda
waktu
bagi manusia
Bulan
dan (bagi
sabit
ibadat)
kemerakyatannya,
kemaslahatan-kemaslahatan
serta
lain y a n g k o s o n g dari
fenomena
sepakat
( Q s . A l B a q a r a h ( 2 ) : 189)
karena kemudahan
kepentingan
bahwa
para
Nabi
tidak
millah
I b r a h i m d a n m e n g e m b a l i k a n haji k e b u l a n D z u l h i j j a h ,
untuk kemudian menyempurnakannya dengan
haji
sebagaimana
-Dzulqa'dah,
9 2
S e b e l u m i t u , b u l a n haji
tidak j a t u h p a d a b u l a n D z u l h i j j a h , b a h k a n p a d a b u l a n 9
H, Abu Bakar
9 3
s e m p a t m e n u n a i k a n haji di b u l a n
Allah
"Sesungguhnya
bulan,
dalam
SWT
bilangan
ketetapan
menurunkan
bulan
Allah
firman-Nya,
di sisi Allah
di ivaktu
hajinya
Dia
ialah dua
belas
menciptakan
mereka
menambah-nambahi
9 2
9 3
H R . B u k h a r i - M u s l i m d a n l a i n n y a . (Albani)
L e n g k a p n y a A m i r u l M u k m i n i n A b u B a k a r A b d u l l a h bin
/ A b u Q a h a f a h A t - T a i m i Al Q u r s y i , a d a l a h s a h a b a t t e r k e m u k a R a s u l
S A W d a n o r a n g p e r t a m a y a n g m e n g i m a n i n y a d a r i k a l a n g a n laki-laki,
juga khalifah p e r t a m a y a n g m e n g g a n t i n y a s e t e l a h k e m a n g k a t a n n y a .
Ia d i l a h i r k a n p a d a t a h u n 51 S.H. d a n m e n i n g g a l di M a d i n a h
pada
t a h u n 1 3 H. M a s a k e k h i l a f a h a n n y a m e n c a p a i 2 t a h u n 3 b u l a n 1 5 hari.
127
langit
dan bumi,
(ketetapan)
agama
A l Q u r * a n d a n I l m u Astronomi
di antaranya
empat
yang lurus."
( Q s . A t - T a u b a h (9): 3 6 )
bulan
haram.
Itulah
Di sini A l l a h m e n g i n f o r m a s i k a n b a h w a inilah
(ketentuan) agama yang lurus, demi
menjelaskan
tambahan
Dengan
unsur
k e p a d a f i r m a n "Menjadikan",
bahwa
hari
matahari
dan
sudah
kamu
mengetahui"
bulan
sengaja
diciptakan
u n t u k s e m u a ini.
Adapun mengenai firman Allah S W T ,
menjadikan
matahari
malam
untuk
beristirahat,
dan
dan bulan
untuk
perhitungan."
"Dan
(menjadikan)
(Qs. Al A n ' a a m
(6): 9 6 )
Persamaan
halnya
sempurna
p e n g o r i e n t a s i a n f i r m a n A l l a h , "Agar
demikian,
dan
bulan
dan
minggu.
tahun
Siang
adalah
sama
A d a y a n g b i l a n g b a h w a ia t e r m a s u k h i s a b , d a n
hari
dihitung
a d a l a g i y a n g m e n a f s i r k a n "Untuk
matahari
h i n g g a t e r b e n a m n y a . S e m e n t a r a minggu ''
1
berdasarkan
k e e n a m hari
yang
dan
berdasarkan
As-Sunnah
ulama
Selanjutnya
sebagai
perhitungan"
Taimiyyah
menyebutkan
satu
pembahasan
lagi
sebagai
p e n u t u p , u n t u k l e b i h d e t a i l n y a , s i l a k a n r u j u k k i t a b ini.
**
9 4
M e n u r u t i n f o r m a s i s u m b e r - s u m b e r sejarah, m i n g g u dikenal
p e r t a m a k a l i n y a s e b a g a i s a t u a n m a s a o l e h b a n g s a Babilonia k u n o .
D a n d a r i m e r e k a l a h a l a m m e n g a d o p s i s a t u a n tersebut. P e n a m a a n hari
d a l a m s e m i n g g u s a m a d e n g a n n a m a - n a m a tujuh planet y a n g s u d a h
dikenal oleh m e r e k a kala itu. D a n m e r e k a m e m a n g
menganggap
a n g k a tujuh s e b a g a i a n g k a y a n g s u c i k a r e n a k e t e r k a i t a n n y a
dengan
planet y a n g disucikan m e n u r u t m e r e k a .
Y a n g terstmhih, p a n g k a l m i n g g u s e s u n g g u h n y a terkait d e n g a n
p e r i o d e b u m i y a n g b e r u l a n g - u l a n g s e t i a p 1 9 , 5 h a r i . Jika kita a n g g a p
b a h w a b u l a n t i d a k t e r l i h a t k i r a - k i r a 1 VS h a r i d a l a m f a s e s e b e l u m
k e m u n c u l a n bulan sabit, m a k a ia terlihat s e l a m a 2 8 hari d a n ini s a m a
dengan empat minggu.
128
F i r m a n A l l a h S W T , "Allah
demikian
itu
melainkan
menciptakan
kebenaran
dengan
semua
sambil
tidak
itu
menciptakan
yang
berarti
Allah
hak."
dengan
berbusanakan
memperhatikan
konsekuensi
hikmah.
S e m e n t a r a f i r m a n , "Dia
(kebesaran-Nya)
kepada
menjelaskan
orang-orang
yang
tanda-tanda
mengetahui."
semua
129
itu p a d a m e r e k a , s e b a b o r a n g - o r a n g y a n g m e n g e t a h u i
( d i a m ) tidak m e n g o m e n t a r i k e d u a p e n d a p a t t e r s e b u t .
telah diciptakan-Nya.
Adapun
T e r a k h i r , A l l a h b e r f i r m a n , "Sesungguhnya
pertukaran
malam
dan siang
Allah
di langit
tanda
(kekuasaan-Nya)
dan di bumi,
bagi orang-orang
yang
pada
diciptakan
terdapat
yang
tandabertakwa."
( Q s . Y u u n u s ( 1 0 ) : 6)
masyhur
menurut
kendali
A l l a h S W T di d a l a m l a u t a n y a n g b u t a , u n t u k k e m u d i a n
terbit
dan
tenggelam
menurut
kehendak-Nya.
Muhyidddin
masanya.
terbit
yang
S e m e n t a r a d i sini l a n g i t tidak b e r g e r a k .
D i d a l a m a y a t ini a d a p e r i n g a t a n t o t a l i s t i k a k a n
berdasarkan
pendapat
matahari
dan
lain
tenggelamnya
secara
pergerakan
Syaikh
pada
Mengetahui
s e l u r u h f a l a k b e s e r t a p l a n e t - p l a n e t y a n g b e r a d a di
d a l a m n y a , d a n b u m i di sini m e n u r u t m e r e k a
diam
t i d a k b e r g e r a k , ini di d a l a m k e b a n y a k a n t e m p a t .
K h u s u s di d a l a m area 90, m a t a h a r i s a m a sekali
t i d a k terbit d a n t e n g g e l a m d e n g a n m o d e l g e r a k a n d i
atas, melainkan d e n g a n g e r a k a n - g e r a k a n lain. Begitu
juga di d a l a m area y a n g m e n d e k a t i area 90. Terbit
d a n t e n g g e l a m m a t a h a r i di sini terjadi tidak d e n g a n
gerakan demikian, melainkan d e n g a n gerakan tersebut
yang disebut "gerakan harian". Para filosof Eropa
m e n i s b a t k a n g e r a k a n ini secara k e s e l u r u h a n
pada
b u m i , s e m e n t a r a y a n g lain m e n i s b a t k a n s e b a g i a n p a d a
b u m i d a n sebagian g e r a k a n lain p a d a planet terbesar
(Falak
A'zham).
Dalam
130
abstain
131
A l l a h S W T berfirman,
jlS"j
...
* > U P ^V^-
"Dan
Dialah
dalam
enam
agar
J^J^3
ALM ^
yang
hari
J^- * J y~
1
menciptakan
dan adalah
Dia menguji
siapakah
95
^ U l l J l jd^
^Lt
tUJi
langit
dan
'Arsy-Nya
di antara
^JL t
di atas
kamu
Vftj
<ui
bumi
air,
yang
(Qs. H u u d (11):7)
133
Penjelasan Ayat
yang
m e n d e f i n i s i k a n d i r i n y a . Ia t e l a h m e n y e b u t k a n
b u m i di sini a d a l a h p e n c i p t a a n k e d u a n y a , b e r i k u t isinya.
D a n b i s a jadi " l a n g i t " d i sini h a n y a m e r u p a k a n m e t a f o r
d a r i k e t i n g g i a n (Al Uhnoiyyat)
seisinya,
sementara
bumi
k e r e n d a h a n (As-Sufliyyat)
y a n g m e n c a k u p langit d a n
adalah
metafor
berasal
dari
sisi
'Arsy
dalam
ini d a l a m b e b e r a p a k i t a b n y a , "Minhaj
rangka
hal
As-Sunnah".
secara
b e r s a m a a n d a l a m sekali w a k t u m e n u n j u k k a n
bahwa
dari
A l l a h S W T M a h a K u a s a d a n M a h a M e m i l i h , di s a m p i n g
m e n c a k u p b u m i dan seisinya
k a n d u n g a n refleksi b a g i o r a n g - o r a n g y a n g s u k a m e n e l i t i ,
demikian,
k a r e n a j i k a tidak d e m i k i a n , m a k a p e n c i p t a a n k e d u a n y a
p a d a m a s a itu t i d a k b e r t e n t a n g a n d e n g a n p e n c i p t a a n
s e l a i n k e d u a n y a p a d a m a s a itu j u g a .
("Samawat")
d a n b u k a n Aradhi")
juga
S e m e n t a r a y a n g d i m a k s u d d e n g a n h a r i d i sini
b a h w a b u m i s e p e r t i l a n g i t d a r i s e g i s u s u n a n n y a dari
sudah
u m u m ( s e b a g a i s a t u a n w a k t u y a n g terdiri dari ? 4 h n A
s e b a b h a l itu tidak b i s a d i b a y a n g k a n ( k e b e t d a a a m r <\)
tanpa keberadaan matahari m a u p u n bulan.
Mfttftl^llljh
memili
bahwa
a n
pula bumi."
yang
%
lainnya
i penghuni,
"(Allah-lah
sebagaimana
menciptakan
tujuh
firman
langit)
Allah,
dan seperti
itu
( Q s . A t h - T h a l a q ( 6 5 ) : 12)
y a n g d i m a k s u d d e n g a n " h a r i " di s i n i a d a l a h
tempo
w a k t u b e r p u t a r n y a p l a n e t t e r t e n t u (Al Muhaddid)
yang
yang
A r s y A l l a h b e r a d a di a t a s air. I n i l a h y a n g d i i m p l i s i t k a n
s e m p u r n a . Ini a d a l a h p e n d a p a t S y a i k h
Muhyiddin
F i r m a n A l l a h , "Dan
adalah
9 7
'Arsy-Nya
di atas
air"
S e m e n t a r a Al Q a d h i Al
tanda-tanda
mil t a h u n , d a n b u m i b e r k e m b a n g m e n j a d i s e p e r t i s e k a r a n g
selama 4,5 milyar tahun.
Namun, bagaimanapun
ini
masalah
L e n g k a p n y a , A b u Al Hajjaj M u j a h i d bin H a b r , a d a l a h s e o r a n g
la d i l a h i r k a n p a d a t a h u n 21 H d a n m e n i n g g a l p a d a t a h u n 1 0 4 H.
135
p e n j e l a s a n d e t a i l , s i l a h k a n r u j u k t a f s i r a y a t ini di
ia t i d a k d i t e m p a t k a n d i a t a s a i r . I n i l a n t a s d i j a d i k a n
d a l a m k i t a b - k i t a b tafsir.
dalil atas k e m u n g k i n a n a d a n y a r u a n g k o s o n g u d a r a
juga bahwasanya air adalah materi
(khala"),
baru
9 8
ia m e n e g a s k a n l e b i h l a n j u t , y a i t u :
" T i d a k ada sesuatu di b a w a h ' A r s y selain h a n y a
air, baik ada celah antara k e d u a n y a m a u p u n
sesuatu
yang
diletakkan
langsung
di
ada
atasnya
s e b a g a i m a n a y a n g d i s i n g g u n g d a l a m s e b u a h atsar. Di
sini t i d a k a d a p e t u n j u k a p a p u n k e a r a h k e m u n g k i n a n
ruang hampa udara. Jika m e m a n g ada
petunjuk
e k s i s t e n s i n y a , m a k a ia t e n t u tidak h a n y a m e n u n j u k k a n
k e m u n g k i n a n kekosongan saja, a t a u p u n m e n u n j u k k a n
k e b e r a d a a n air sebagai m a t e r i p e r t a m a a l a m
yang
d i c i p t a k a n s e t e l a h A r s y , a k a n t e t a p i ia j u g a
akan
lebih
tanpa
yang
9 8
persoalan
ini
meniscayakan
L e n g k a p n y a , M u h a m m a d bin M u s h t h a f a Al I m a d i , s e o r a n g
yang
137
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
A l l a h S W T berfirman,
U-S' { J ^ J
SVJJ
'J*i!>'. ' - l i J l
cLaL
"AUah-lah
yang
bersemayam
matahari
waktu
138
meninggikan
yang
di
kamu
atas
dan bulan.
yang
langit
lihat,
'Arsy,
Allah
menjelaskan
NYA),
kamu
tanpa
tiang
kemudian
Dia
dan
Masing-masing
ditentukan.
(makhluk-Nya),
supaya
,5d*J o b V I
(sebagaimana)
menundukkan
beredar
mengatur
tanda-tanda
meyakini
hingga
urusan
(kebesaran-
pertemuan(mu)
139
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
dengan
Tuhanmu."
( Q s . A r - R a ' d (13):2)
"Meninggikan
langit"
( n y a ) d a l a m "Taraunahaa"
"Haa"
Penjelasan ayat
sebagaimana
b e r a r t i t i a n g - t i a n g p e n y a n g g a . Ia a d a l a h
j a m a k d a r i b e n t u k s i n g u l a r "Imaad"
"Ihaab"
k a r e n a ia t e r u s - m e n e r u s d i t e r a n g i o l e h p a n c a r a n s i n a r
y a n g b e r j a m a k "Ahab". D a n ia b e r b e n t u k j a m a k m e n g i k u t i
b e n t u k j a m a k langit, b u k a n k a r e n a y a n g d i n a f i k a n dari
m a s i n g - m a s i n g a d a l a h "Amad",
bukan
"Imaad".
yang
Allah
lalu
terhadapnya!'
F i r m a n ini s e p e r t i u n g k a p a n s e s e o r a n g , ' L i h a t , a k u
tanpa pedang m a u p u n p a n a h ' ! "
lalu b e r a l i h k e b a g i a n y a n g g e l a p g u l i t a , m a k a ia a k a n
m e l i h a t k e g e l a p a n di a t a s n y a y a n g b e r p a d u d e n g a n
silau b u m i d a n planet menjadi satu w a r n a y a n g k h a s
antara gelap dan terang, yaitu warna lazawardi. Hal
itu s a m a seperti ketika kita m e n g a l i h k a n
pandangan
Ini j u g a m e r u p a k a n dalil k e b e r a d a a n S a n g M a h a
luar angkasa
tidak b i s a d i l i h a t , s e b a b ia
sendiri
t r a n s p a r a n d a n tidak m e m i l i k i w a r n a . M a t a kita m i s a l n y a
d i a t a s jisim-jisim
jirmiyyah
(sama-sama
benda
luar
angkasa)
dan
tentu
d a n j i k a ia b e r w a r n a t e n t u ia a k a n m e n u t u p i p a n d a n g a n
kita d a r i p l a n e t - p l a n e t t e r s e b u t .
kehendak-
9 9
a d a l a h p e n u t u p u d a r a k e b u m i a n y a n g di d a l a m n y a
memancar
segala sesuatu.
b i r u b a g i l a n g i t , p a d a h a l a l a m k o s m o s di b a l i k s a m p u l
140
gelap pekat.
kebumian
ada
yang
menyanggah,
keduanya
m e n g a n d u n g hijab-hijab y a n g m e n g h a l a n g i p a n d a n g a n
secara
sempurna!,
maka
akan
kami
balik,
lalu,
muhaddid
(sesuatu yang
bersifat
angkasa
a n t a r a l a n g i t d a n b u m i , s e b a b ia t r a n s p a r a n . N a m u n
k e d a l a m a n n y a p u n juga tidak m e m b u a h k a n
manfaat,
cara
i m a g i n a t i f d e m i k i a n ? J a d i , b o l e h - b o l e h saja w a r n a b i r u
v i s u a l ini m e n j a d i w a r n a riil s a l a h s a t u b e n d a a n g k a s a
(langit a t a u p l a n e t ) .
A p a y a n g m e r e k a sebutkan s e s u n g g u h n y a tidak
b e r l a k u b a g i al
di
bagi
p l a n e t y a n g m e r e k a s e b u t d e n g a n p l a n e t s t a t i k , s e b a b di
atasnya juga tidak ada planet y a n g bisa dilihat.
M e r e k a j u g a t i d a k d a p a t m e n g a t a k a n b a h w a jika
m a s i n g - m a s i n g p l a n e t m e m a n g b e r w a r n a , t e n t u ia
b i s a d i l i h a t , s e b a b k a m i b e r p e n d a p a t b a h w a b i s a saja
warnanya lemah seperti w a r n a kaca yang tentu tidak
dapat dilihat dari kejauhan.
bagi
langit
dengan
k e t e n t u a n h i k m a h . D a n ini a d a l a h m a d z h a b
Atsariyyin sebagaimana sinyalir Al
kaum
Qasthalani
1 0 0
B e g i t u p u l a , j i k a kita m e n e r i m a k e h a r u s a n d a p a t
dilihatnya warna sesuatu, maka kami balik bertanya.
" L a l u m e n g a p a w a r n a b i r u m u r n i s e p e r t i y a n g terlihat
p a d a langit tidak b o l e h menjadi w a r n a l a n g i t ? " A p a
yang mereka sebutkan pertama tanpa
p e m b u k t i a n di
a t a s m a l a h m e n j a d i selilit d u r i b a g i m e r e k a s e n d i r i .
Jika dikatakan lebih lanjut: "Ia a d a l a h sesuatu
yang hanya bisa dirasakan transparansinya
142
ketika
1 0 0
Lengkapnya
Abu
Bakar
Syihabuddin
Ahmad
bin
M u h a m m a d bin A b u B a k a r Al Q a s t h a l a n i , a d a l a h s e o r a n g u l a m a
h a d i t s t e r k e m u k a . Ia d i l a h i r k a n d i K a i r o p a d a t a h u n 8 5 1 H d a n
m e n i n g g a l di s a n a p a d a t a h u n 9 2 3 H. Di a n t a r a k a r y a
y a n g t e r p e n t i n g a d a l a h hsyad
Al Mawahib
Al-Ladunniyyah
As-Sari
tulisnya
fi Al Minah
Al Muhammadiyyah.
dan
Kitab
Asy-
S y a m i d a n diterbitkan o l e h A l M a k t a b Al Islami.
143
yang
kalangan
daripada
dilingkupi
orang
Abu
hijau
yang
dan
memiliki
dibawa
dialek
warna
yang
"Tidak
y a n g d i k e m u k a k a n n y a ini d e n g a n a t s a r y a n g b e r a s a l
dari
debu
lebih
jujur
Dzar."
ada
lautan
yang
menyamudera,
kemudian
ada
K e m u n g k i n a n lain, ia p u n d a p a t m e n j a d i w a r n a
selanjutnya
gunung.
Begitu
seterusnya
hingga
a d a l a h g u n u n g dari z a m r u d y a n g m e n g e l i l i n g i d u n i a , d a n
w a r n a riil b a g i d i r i n y a . Wallahu
alami
menjadi
Allah-lah yang
ia
a t a s a t s a r ini: " I a
M u j a h i d . P e n y u s u n k i t a b Hal
dibayangi langit"
1 0 3
Ar-Rumuz
mengutip:
" G u n u n g Qaaf memiliki tujuh cabang, dan masingmasing cabang memiliki satu cabang."
M e n u r u t saya, s e m u a y a n g d i s e b u t k a n di atas
s a m a s e k a l i t i d a k shahih.
d a r i b a l i k g e l a s w a r n a h i j a u , m a k a ia p u n b e r w a r n a
Q u d r a h d a n ia m e l i n g k u p i b u m i d a r i b e r b a g a i a r a h
h i j a u , b e g i t u p u l a j i k a d a r i b a l i k g e l a s w a r n a b i r u , ia
atsar
biru
1 0 2
bahwa
pundak
M e n g e n a i w a r n a b i r u langit, di sini a d a
Harus diyakini
gunung
Q a a f ini tidak a d a . Si p e r a w i m e n y a n d a r k a n
apa
k e m u n g k i n a n . Ibnu Al Q a y y i m p e r n a h
dua
membahas
m a s a l a h w a r n a l a n g i t ini d a l a m k i t a b n y a , Miftah
Dar
As-Sa'adah.
Tinggal sekarang m a s a l a h p e m a n d a n g a n langitl a n g i t lain. M e s k i p u n z h a h i r a y a t t e l a h m e n e t a p k a n n y a ,
n a m u n ia b u k a n l a h s e b u a h k e b e n a r a n
aksiomatik
merivvayatkannya
sendiri dari
Abu
Kemudian
Dzar, lalu
a y a t l a i n n y a j u g a m e n d u k u n g h a l i t u . J a d i , k i t a di
meng-
1 0 3
* Ini lebih m e r u p a k a n m i t o s t u r u n - t e m u r u n s e j a k z a m a n
isra'iln/yat.
L e n g k a p n y a , A b u S a h a l A b d u l l a h bin B u r a i d a h b i n
Al
H u s h a i b Al A s l u m i , a d a l a h s a l a h s e o r a n g h a k i m d a n t o k o h h a d i t s .
Ia d i l a h i r k a n p a d a t a h u n 14 H d a n m e n i n g g a l t a h u n 1 1 5 H.
sini h a n y a m e m b u t u h k a n p e n d a p a t y a n g m e n y a t a k a n
b a h w a , m e s k i t i d a k terlihat s e c a r a riil, l a n g i t - l a n g i t y a n g
l a i n tetap b e r s t a t u s d a p a t d i l i h a t s e b a g a i k o n s e k u e n s i
A l l a h S W T , "Dan matahari
bahwa
tiang
Demikianlah
p e n y a n g g a , m a k a tidak bisa d i b a y a n g k a n b a h w a y a n g
Mengetahui;
l a i n j u g a m e m i l i k i t i a n g . M a k a ini h a r u s d i t a k w i l k a n
manzilah,
terakhir)
jika
langit
(dunia)
tidak
memiliki
m e l i h a t l a n g i t , b a i k s e c a r a n y a t a (haqiiqatan)
hanya
sekedar
penyangga.
kira-kira
Atau
boleh
maupun
tanpa
(hukman),
juga
adalah
dikatakan
tiang
bahwa
ketetapan
berjalan
Yang
kembalilah
(setelah
di tempat
Maha
tetapkan
Perkasa
lagi
bagi bulan
dia sampai
dia sebagai
firman
peredarannya.
bentuk
Maha
manzilah-
ke manzilah
yang
tandan
tua."
yang
( Q s . Y a a s i i n ( 3 6 ) : 3 8 - 3 9 ) . P e n g e r t i a n ini d i r i w a y a t k a n
dari I b n u A b b a s .
A d a j u g a kalangan ahli tafsir y a n g m e n a f s i r k a n
"Masing-masing
beredar
hingga
waktu
yang
ditentukan."
dan
y a n g t e l a h d i t e t a p k a n d a n ia a k a n b e r h e n t i s a a t b a t a s
i s t i w a a ' telah d i k e m u k a k a n s e b e l u m n y a d a n n a n t i k a m i
b i n t a n g b e r j a t u h a n . D a n ini a d a l a h m a k s u d
lebih sesuai.
Adapun
makna
penundukan
matahari
dan
S e m e n t a r a f i r m a n A l l a h , "Masing-masing
waktu yang ditentukan."
104
beredar
di d a l a m l i n t a s a n d a n d e r a j a t d a l a m j a n g k a
usia d u n i a .
A y a t "Dan matahari
berjalan
di tempat
peredarannya"
hingga
Mujahid
waktu
1 0 5
berasumsi bahwa
penyebutan
A t h i y y a h , yaitu A b d u l l a h bin A t h i y y a h A d - D i m a s y q i ( w . 3 8 3 H ) ,
"' * Setiap b i n t a n g d a n p l a n e t memiliki j a n g k a w a k t u tertentu
d a n A b d u l H a q q b i n G h a l i b Al A n d a l u s i ( w . 5 4 2 H ) . P e r b e d a a n
k e d u a n y a h a n y a p a d a sifat, A b d u l l a h y a n g p e r t a m a t e r m a s u k k a l a n g a n
l0
yang
itu b e r t i n g k a t -
klasik, s e m e n t a r a y a n g k e d u a a d a l a h t o k o h t e r a k h i r . S a y a n g p e n u l i s
rnhimnhullnnh
menurut
yang
z h a h i r , I b n u A t h i y y a h y a n g d i m a k s u d k a n p e n u l i s di sini a d a l a h
p a n a s n y a berkisar a n t a r a 1 1 0 . 0 0 0 (biru t u a ) d a n 3 0 0 0 ( m e r a h p e k a t ) .
A b d u l l a h y a n g terakhir (Al A n d a l u s i ) .
146
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
dengan
P e n g u s u n g teori a s t r o n m i b a r u
" B u m i t e r m a s u k b e n d a l a n g i t (jirm
apa
berpendapat,
a r t i n y a ia
samawi),
a d a l a h s u b o r d i n a t m a t a h a r i , a t a u t e r m a s u k satelit y a n g
mengelilingi matahari dengan jarak yang berlainan."
Hal itu k e m u d i a n m e r e k a sebut d e n g a n istilah
kemudian
'
ji^ji jjji
j*\
**
J^.J
j**,
L ^ J
-*
<
v-
oi^i
jr
k e c i l y a n g d i s e b u t An-Najmiyyat
(bintang-bintang)
a t a u s e m i - s a t e l i t (Syibh
s e t e l a h itu J u p i t e r ,
As-Sayyarat),
yang masing-masing
dianggap
sebagai
Dialah
Tuhan
yang
dan menjadikan
gunung-gunung
padanya.
menjadikan
buahan
malam
demikian
Dan
membentangkan
dan
padanya
berpasang-pasangan,
kepada
siang.
itu terdapat
sungai-sungai
semua
Allah
Sesungguhnya
tanda-tanda
bumi
buah-
menutupkan
pada
(kebesaran
yang
Allah)
1 0 6
Neptunus,
adanya
ayat
a k a n tetapi m e r e k a m e m i l i k i t a t a n a n t e r p i s a h y a n g di
a n t a r a n y a b i s a d i l i h a t o l e h m a t a h a r i kita s e b a g a i m a n a
Ayat
ini
b u k t i "Uhrwiyyah"
berhubungan
erat
dengan
(yang berhubungan
d e n g a n b e n d a - b e n d a b u m i ) . D i a f i r m a n k a n , "Dan
Tuhan yang membentangkan
bumi."
Dialah
10,3
* T a t a s u r y a tidak b e r a k h i r p a d a N e p t u n u s , a k a n tetapi a d a
kemudian
y a n g b e r s i n a r di k u b a h b i r u .
M e n g e n a i b u m i d a n rotasi p e r g e r a k a n n y a , m e r e k a
mengatakan, "Planet bergerak yang mengikuti sistem
tata surya y a n g kita d i a m i
adalah bumi
dan
dalil y a n g s u d a h m a k l u m di d a l a m b u k u - b u k u m e r e k a .
Meski besar, b u m i tetap melayang-layang di ruang
a n g k a s a d a n ia t i d a k m e m i l i k i g a r i s t e p i y a n g b i s a
dicapai orang yang mengelilingi
tengah-tengahnya,
s e b a g a i m a n a k e t i k a s e e k o r s e r a n g g a b e r j a l a n di a t a s
s e m a n g k a y a n g m e n g g a n t u n g . Ia t i d a k a k a n p e r n a h
melayang-layang
di
angkasa.
Orang
yang
Al
Qur an
1 0 7
, b u k a n s e b a g a i m a n a y a n g terlihat,
Karim
telah
panjang
lebar
dan
ayat
Al
Qur an
yang
menyatakan
dimaksud
kebulatannya
dengan
1 0 8
pembentangan
tidak
Sebab
dan
tidak
Al
s e b a b ia m e l a y a n g - l a y a n g di r u a n g a n g k a s a .
barat ke t i m u r
timur
dari sisi p e m b u k t i a n w u j u d S a n g P e n c i p t a n y a
yang
ke
menguraikan hal-hal y a n g b e r h u b u n g a n d e n g a n b u m i
bertentangan
begitu
barat
m e n g e l i l i n g i n y a t i d a k a k a n p e r n a h m e n c a p a i b a t a s tepi,
dari
m e n e m u k a n tepi, b e g i t u p u l a b u m i y a n g b e r b e n t u k b u l a t
dan
tahunan
mengenai bumi.
ia
b e r b e n t u k b o l a . " H a l ini m e r e k a d a s a r k a n p a d a d a l i l -
gerak
yang
landai
dan
seolah-olah
setiap
tempat
di s a m p i n g g e r a k a n h a r i a n n y a , y a i t u g e r a k a n t a h u n a n .
A t a u d e n g a n k a t a l a i n ia m e m i l i k i d u a g e r a k a n , y a i t u :
gerak
garis l u r u s .
harian, yang
perputarannya
mengelilingi
timur,
malam,
los * M e n u r u t h i t u n g a n m a t e m a t i k , b u m i m e m a n g bulat, n a m u n
k e n y a t a a n n y a ia m e m i l i k i b e n t u k i s t i m e w a y a n g b e r b e d a
hal-hal bulat lain (al hiratm).
1 0 7
lainnya
dengan
B e n t u k b u l a t b u m i ini k e m u d i a n disebut
(kumtsari).
151
S e m e n t a r a i t u , f i r m a n A l l a h "Dan
dalil y a n g m e n u n j u k k a n k e b u l a t a n b u m i d a n l a n g i t , di
gunung-gunung."
gunung
tempat
terbit.
Waktu
pagi
di
perbedaan
beberapa
negara
"Razvaasii"
yang
menjadikan
kuat
di
atasnya.
d i a m b i l d a r i k a t a "Raszv"
Kata
yang berarti
m i s a l n y a b e r t e p a t a n d e n g a n w a k t u sore di negara-
n e g a r a l a i n , d a n p e n a m p a k a n h i l a l di b e b e r a p a u f u k
s e b u a h k h a b a r , " T a t k a l a A l l a h m e n c i p t a k a n b u m i , ia
dijadikan-Nya berguncang-guncang
di
dan
1 0 9
1 1 1
dalam
lalu
Allah
c i p t a k a n l a h di a t a s n y a g u n u n g - g u n u n g h i n g g a
menetap
kokoh.
Selanjutnya
berkatalah
ia
para
t e r l i h a t di a t a s k e p a l a p a r a p e n g h u n i n y a , s e m e n t a r a
kedua
menjawab,
Adakah
k u t u b di a t a s u f u k . D i b e b e r a p a n e g e r i terjadi g e r a k a n
m e r o d a , n a m u n di n e g a r a l a i n m a l a h t e r j a d i g e r a k a n
hama'iliyyah
(hidrolisis),
dan
di
sebagian
m e m u t a r . S e m u a itu b e r d a s a r k a n kebulatan
lagi
bumi.
bertanya
yang
Allah,
"Dan
Dialah
Tuhan
yang
tidak bertentangan
dengan
111
membentangkan
bumi."
u0
Di b a w a h kulit b u m i y a n g b e r b a t u k e r a s t e r d a p a t l a p i s a n
karakteristik
k e b u l a t a n b u m i . D a n m a t e r i - m a t e r i y a n g b e r a d a di
elastis y a n g d i s e b u t "Estinosvira".
ini m e l e b u r m e n j a d i b e n t u k k a n t o n g y a n g m e n a m p u n g
Diperkirakan b a h w a 10 % lapisan
lahar.
L a p i s a n ini b e r s a n d a r k a n p a d a b a g i a n p a l i n g a t a s m a n t e l
yang
k e r a s . D a n ia t e r k u r u n g d i a n t a r a d u a l a p i s a n m e l e n g k u n g .
k a r e n a k e b u l a t a n b u m i , lalu k e l u n a k a n g e r a k a n ini, j u g a
mengalami
Dan
energi
p a n a s b a w a h b u m i y a n g b e g i t u t i n g g i , m a k a kulit l u a r b u m i p u n
ketergelinciran
dan
gerakan,
akan
tetapi
adanya
g u n u n g - g u n u n g y a n g a k a r - a k a r n y a m e m a n j a n g h i n g g a k e lapisan ini,
s e b a g a i m a n a f i r m a n A l l a h "Kami
pasak (bumi)"
1 0 9
1 1 0
jadikan
gunung-gunung
sebagai
s e c a r a efektif t e l a h m a m p u m e l a m b a t k a n aksi g e r a k a n
kulit b u m i , n a m u n t a n p a m e n c e g a h n y a . S e b a b jika d i c e g a h ,
* U n g k a p a n ini b e r u l a n g - u l a n g d i s e b u t k a n di d a l a m Al
a k a n t i m b u l l a h l e d a k a n d a n kulit b u m i p u n a k a n
Pada k e n y a t a a n n y a , kulit b u m i y a n g b e r b e n t u k
maka
terpecah-pecah
batu
d a l a m seketika akibat p e n g a r u h e n e r g i p a n a s d a l a m b u m i . Di w a k t u
t e r b e n t u k akibat n a i k n y a b a t u - b a t u m e l e l e h ( l a h a r ) d a r i p e r u t b u m i
y a n g s a m a , jika tidak a d a g u n u n g d a n a k a r - a k a r n y a , m a k a g e r a k a n
ke p e r m u k a a n y a , lalu m e l e b a r d a n m e n y e b a r h i n g g a
kulit b u m i j u g a a k a n s e m a k i n b e r t a m b a h b a n y a k , d a n b u m i p u n a k a n
Qur'an.
membentuk
d i p e n u h i d e n g a n g e m p a d a n letusan g u n u n g y a n g m e n g e r i k a n .
laju g e r a k a n n y a . B e g i t u j u g a k a p a l k e t i k a
makhluk
Dia
b e n d a - b e n d a b e r a t y a n g m e n a h a n g u n c a n g a n a i r , ia
p u n t i d a k k e m u d i a n m e n a f i k a n laju g e r a k a n n y a . K a m i
yang
lebih
hebat
daripada
air?
dimuati
hebat
a k a n m e n a m b a h k a n p e n j e l a s a n m e n g e n a i h a l ini d a l a m
Adam
k o n t e k s p e m b a h a s a n a y a t - a y a t l a i n n y a y a n g l e b i h sesuai
tanpa
insya A l l a h .
1 1 2
" S u n g a i - s u n g a i " y a n g d i j a d i k a n A l l a h di b u m i
Ini j u g a t i d a k b e r t e n t a n g a n d e n g a n
kebulatan
169 s u n g a i
b a h w a e m p a t di a n t a r a n y a b e r a s a l d a r i s u r g a : y a i t u
t i d a k m e n c i p t a k a n g u n u n g - g u n u n g di b u m i , t e n t u b u m i
diletakkan
1 1 3
A d a lagi k h a b a r yang
g u n u n g - g u n u n g di a t a s n y a , b a r u l a h g u n c a n g a n h e b a t
m u k m i n , s e d a n g y a n g d u a lagi kafir. Y a n g m u k m i n
y a n g m e n g g u n c a n g b u m i itu h i l a n g .
bumi
a d a l a h b a h w a ia s e p e r t i k a p a l di a t a s air. J i k a s e b u a h
k a p a l t i d a k b e r m u a t a n b e n d a - b e n d a b e r a t , t e n t u ia
a k a n b e r g u n c a n g d a n c o n d o n g ke sana k e m a r i ketika
diterjang gerakan sekecil a p a p u n . D a n jika dimuati
b e n d a - b e n d a b e r a t , m a k a ia p u n a k a n t e n a n g
pemanfaatannya,
s e d a n g k a n k e d u a s u n g a i y a n g lain s e b a g a i k a f i r k a r e n a
ketiadaan manfaatnya d a n kesulitan pemanfaatannya,
dan
i n i , ia t e n t u a k a n b e r g u n c a n g h e b a t , s e b a b g u n u n g benda-benda
1 1 3
1 1 4
7 8 6 8 , 9 6 5 4 ) . (Albani)
Ini t i d a k b e r a r t i b a h w a s u n g a i - s u n g a i y a n g a d a di b u m i
b e r a t b a g i k a p a l di a t a s air.
Dengan demikian, penciptaan
P e n j e l a s a n h a d i t s ini
1 1 5
inilah y a n g d i m a k s u d , a k a n t e t a p i y a n g d i m a k s u d
gunung-gunung
di a t a s b u m i s a m a s e k a l i t i d a k b e r t e n t a n g a n
dengan
sesungguhnya
ulama
Al
k a r y a I m a m Ibnu Al J a u z i , c e t a k a n Al M a k t a b
Al Islami. ( Z u h a i r )
1 1 5
1 , 2
M a k t a b Al I s l a m i - d e n g a n s a n a d dhn'if. (Albani)
154
Al
S a y a t i d a k m e n e m u k a n h a d i t s ini d a n A s - S u y u t h i
pun
116
1 1 7
A d a p u n p e n g g a l a n t e r a k h i r a y a t di a t a s , yaitu
f i r m a n "Dan
menjadikan
berpasang-pasangan,
Sesungguhnya
tanda
yang
demikian
Allah)
obyek
memikirkan
semua
Allah menutupkan
pada
(kebesaran
Bukanlah
padanya
bagi
kaum
bahasan
fenomena
malam
itu
di
atas
kepada
siang.
terdapat
yang
kitab
buah-buahan
memikirkan."
ini. A k a n
akan
tandatetapi
membawa
s e s e o r a n g p a d a p e n i l a i a n b a h w a k e b e r a d a a n s e m u a itu
dengan pola yang begitu indah dan gaya y a n g hebat
menunjukan adanya Pencipta Yang M a h a Kuasa dan
Maha
Bijaksana
yang
mampu
melakukan
dan
m e m u t u s k a n segala s e s u a t u v a n g d i k e h e n d a k i - N y a .
Allah S W T berfirman,
M
* '' "
J^J-.J
"(Yaitu)
pada
'
hari
Cli' s
->
(ketika)
bumi
(di padang
ke hadirat
J-
*
_
* \'l
->
diganti
pula) langit,
Mahsyar)
j*''''
w
dengan
dan
berkumpul
',
mereka
menghadap
"
1 , 6
Sebenarnya
tidak
ada
kesulitan
sama
sekali
dalam
m e m a n f a a t k a n a i r s u n g a i ini.
1 1 7
* Ini a d a l a h p e r s e p s i k u n o . D u l u , o r a n g - o r a n g b e r k e y a k i n a n
pada
b e n t u k n y a s e k a r a n g ini. A k a n t e t a p i , posisi b e n u a - b e n u a
akan
b a h w a s u n g a i b e s a r ( s a m u d e r a ) m e n g e l i l i n g i satu b u m i . Di balik
s u n g a i inilah k a t a m e r e k a s u r g a b e r a d a d a n d a n s i n i l a h s u m b e r air
s a m u d e r a y a n g k i t a s a k s i k a n s e k a r a n g ini b a r u t e r b e n t u k
s u n g a i K i l m e n e r o b o s d a r i b a w a h s a m u d e r a k e s u m b e r - s u m b e r air
s u n g a i N i l di h u l u Ethiopia.
S e k a r a n g Afrika c e n d e r u n g ke u t a r a ke a r a h E r o p a d a n S e m e n a n j u n g
156
samuderadan
Penjelasan:
I b n u A b b a s m e n g a t a k a n , "Bumi
diganti"
ia d i t a m b a h i d a n d i k u r a n g i . A n a k - a n a k
menghilang,
juga
gunung-gunungnya,
berarti
bukitnya
A d a lagi r i w a y a t d a r i M u j a h i d , b a h w a p a d a w a k t u
lembah-
p e r g a n t i a n b u m i itu m e n j a d i s e p e r t i p e r a k , b e g i t u j u g a
bulan,
R i w a y a t lain d a r i I b n u M a s ' u d
dan
dengan
bintang-
b e r u b a h total, s e b a g a i m a n a s e n a n d u n g s y a i r b e r i k u t :
tak seperti
Yang aku
Dan rumah
Yang aku
kenali
m e n g a t a k a n , "Ya Tuhan
rumah
ketahui
maupun
a k a n terjadi di a k h i r a t k e l a k . D a n s e m u a y a n g m e n g a k u
manusia
tak seperti
menyebutkan,
Manusia
1 2 0
langit.
rata
menghilangnya
karena
1 1 9
mengatakan,
" L a n g i t d i g a n t i d e n g a n d i g u l u n g d a n d i j a d i k a n sekali
orang
turunkan
itu masukkanlah
yang
menjadi
kami,
saksi
kami
kami
telah beriman
(tentang
ikuti
golongan
kcEsaan
Allah)."
kepada
rasul,
orang(Qs.
A r a b , s e m e n t a r a A u s t r a l i a ke a r a h I n d i a d a n A s i a T e n g g a r a . L a u t
M e r a h saja m e n g a l a m i p e r l u a s a n 1 0 2 k m p e r t a h u n n y a . Di d a l a m
perut bumi terdapat tampungan panas yang terus menerus bertambah
wa liy
pembuktian
At-Taufiiq.
akan
M u h a m m a d , s e o r a n g u l a m a a h l i b a h a s a , s a s t r a , d a n s e j a r a h , la
d i l a h i r k a n di A n b a r t a h u n 2 7 1 H d a n m e n i n g g a l di B a g h d a d p a d a
t a h u n 3 2 8 H. Di a n t a r a k a r y a p e n i n g g a l a n n y a a d a l a h Ajn'ib
Al Qur'an,
Lughah.
158
Zuhair,
Ulum
d a n Az-Zahir fi Al
1 2 0
L e n g k a p n y a , A b u A b d u r r a h m a n A b d u l l a h bin M a s ' u d Al
H a d z a l i , s e o r a n g S a h a b a t R a s u l u l l a h S A W y a n g paling d e k a t d e n g a n
Rasul d a n p a l i n g tinggi t i n g k a t k e i l m u a n d a n i n t e l e k t u a l i t a s n y a . Ia
m e n i n g g a l di M a d i n a h p a d a t a h u n 3 2 H.
A l l a h SWT berfirman,
t,
'.
.JL
J
'
'
y5
u.I
/,
y O,*y
y, y y
S-LJ-JI
.p^r-j
. 3 z
l'
-fi
'
j l k l i
y 3
3 ' ^ y
- JJJ^
'.
'
'i
lt[jj
\t
y0 y
* a y
i'
' R V
* -
-j! \
.YP>\
"
'
h-^
J J
J? s
'
- '
.'Z
^
I
JLSJJ
Liii-
/y
l i L i i i j - _*
* -
/-J^S'y
v>* ^
' [
|5"
-fi
,i
y>
y3* .
Wc*
J LS^HJ
J y
y y
y''
yy
**
yy
161
Kami membukakan
langit,
naik
ke atasnya;
tentulah
"Sesungguhnya
pandangan
kamilah
orang-orang
sesungguhnya
Kami
telah
bintang-bintang
(di langit)
syetan
didengar
mereka
tumbuhkan
padanya
dan Kami
syetan
menghiasi
nya);
yang
(berita)
semburan
dan
di bumi
pula)
makhluk
yang
pemberi
kepadanya;
sisi
sekali-kali
bukan
Kami-lah
menurunkannya
khazanahnya;
melainkan
dan
Kami
ukuran;
keperluanmakhlukrezeki
melainkan
pada
Kami
tidak
dan
dengan
api
bumi
keperluan
kamu
dapat
menurut
untukmu
dan
terkutuk;
yang
gunung-gunung
sesuatu
Dan
ukuran
tertentu."
(Qs. A l H i j r ( 1 5 ) : 1 4 - 2 1 )
penegasan,
dan
d a r i s e k a l i , k a r e n a itu di sini k a m i h a n y a
akan
162
ditujukan
Yang
mi'raj.
meminta
kadza",
s e b a b jika d i k a t a k a n
"Zhalla
m a k a i t u b e r a r t i ia m e n g e r j a k a n n y a di
s i a n g h a r i di m a n a p a d a w a k t u itu s e s e o r a n g m e m i l i k i
b a y a n g a n diri m e r e k a .
Firman
"Sesungguhnya
Allah,
pandangan
"Tentulah
kamilah
mereka
berkata:
Berarti
yang dikaburkan."
kenyataan,
dan
apa
yang
untuk
mereka
lihat
(fatamorgana)
begitu
kami
orang-orang
oleh
yang
kena
sihir."
Berarti kami
adalah
telah disihir
yang
mencorong.
langit."
d i m a k s u d p i n t u di s i n i b u k a n l a h p i n t u - p i n t u l a n g i t
membukakan
D i d a l a m a y a t ini t e r d a p a t b a n y a k
Kami
gugusan
telah
segala
dikaburkan,
menciptakan
mencuri-curi
padanya
terusberkata:
yang
lalu mereka
yang memandangi
(dari malaikat)
mereka
dari tiap-tiap
yang
kepada
para
cabang
A l Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
berfirman,
menciptakan
telah
"Dan
gugusan
menghiasi
memandangi
bintang-bintang
langit
kebumian.
sesungguhnya
itu
Kami
(di langit)
bagi
telah
dan
Kami
orang-orang
zodiak-zodiak
Aries, Taurus,
yang
Gemini,
Sagitarius,
nya)."
Virgo,
Cancer
Libra
secara
telah
S e b a g i a n b e r a d a d i a r a h u t a r a d a n s e b a g i a n lagi di a r a h
"Buruuj"
j a m a k d a r i k a t a "Burj"
menjadikan
istana-istana
di
yang
langit
yang
dimaksud
di sini a d a l a h p l a n e t - p l a n e t b e s a r
atau
1 2 1
semi) dan
. E n a m di a n t a r a n y a
tiga lagi
shaifiyyah
G u g u s a n b i n t a n g ini s e c a r a h a k i k a t
tiga
syita'iyyah
adalah
Athlas"
d a n "Talak
Al
A/lak",
n a m u n h a l ini k e b a l i k a n d e n g a n l i s a n s y a r i a t .
Enam
(di s e l a t a n ) d e n g a n p e r i n c i a n :
( m u s i m g u g u r ) d a n tiga lagi
k a r e n a ia b e r l a k u s e p e r t i b e n t e n g a t a u i s t a n a b a g i
ini
( t e r l e t a k d i u t a r a ) d e n g a n p e r i n c i a n : tiga
(musim
demikian
s e l a t a n . D a n t a m p a k n y a ia d i n a m a k a n
yang
d e n g a n istilah "Falak Al
termasyhur
adalah
Buruuj".
penyebutan
falak
k e d e l a p a n d e n g a n i s t i l a h ini k a r e n a a n g g a p a n m e r e k a
t e n t a n g k e t e r b a g i a n d i d a l a m n y a . H a l itu d i k a r e n a k a n
kemunculan apa yang ditentukan oleh bagian-bagian
'-' * J u m l a h z o d i a k d i d a l a m k u b a h l a n g i t a d a 8 8 b u a h . la
i s t i l a h Z o d i a k y a n g b e r b a h a s a Y u n a n i k u n o ini b e r a s a l .
ke y a n g l a i n , m e n g i n g a t k e t e t a p a n g e r a k a n s u b y e k t i f
Bahkan
menghubung-
h u b u n g k a n z o d i a k d e n g a n n a s i b , p e r u n t u n g a n d a n tabiat o r a n g .
Selama b e r g e r a k melintasi p o r o s l a n g i t n y a (ekleiptikos), langit
m e l e w a t i 12 g u g u s b i n t a n g . Setiap g u g u s b i n t a n g ini m e m i l i k i n a m a
d a n simbol tersendiri y a n g m e r e p r e s e n t a s i k a n simbol rasi bintang
meskipun
sesungguhnya
(shuwar)
di d a l a m n y a ,
masing-
perbedaan
mengakui
g e r a k a n ini b a g i p l a n e t k a r e n a ia t i d a k b i s a d i r a s a k a n ,
L i b r a , S a g i t a r i u s , d a n lain s e b a g a i n y a .
164
mengakui
s e n d i r i . Y a n g m e n g a k u i a d a n y a g e r a k ini a d a l a h S y a i k h
A b u YaTa (Ibnu S i n a )
1 2 2
yang
mengikutinya.
gambar-gambar
y a n g d i n a m a i d e n g a n n a m a - n a m a y a n g terkenal
L e b i h l a n j u t , z o d i a k - z o d i a k ini m e m i l i k i k h a s i a t
ini d i i l u s i k a n b e r a d a d i d a l a m k a w a s a n ,
sementara
p l a n e t - p l a n e t statik y a n g m e n d e k a t i n y a d a r i k e d u a sisi
diatur oleh garis-garis imaginer yang muncul
waktu pembagian bagian-bagian tersebut.
misalnya
Allah S W T d a n Q u d r a h kekuasaan-Nya.
pada
Bahkan
b a g i a n l a i n . D a n s e m u a itu m e r u p a k a n j e j a k h i k m a h
mereka
(Mata Singa).
tepat, sebab g a m b a r - g a m b a r
D a l a m p a s a l 3 b a b 3 7 1 k i t a b Futuhat
m e m a n g h a n y a i m a g i n e r , t e n t u ia t i d a k
jika
memiliki
Ptolemeus
Gambar-gambar
runduk dengan
hakikat
Makkiyyah-
n y a , I b n u A r a b i m e n u t u r k a n l e b i h lanjut:
tersebut
dan
zodiak-zodiak
S e b a g i a n k a l a n g a n m e n a n g g a p i b a h w a h a l ini
tidak
melimpah dari
menemukannya
1 2 3
masing-
m a s i n g z o d i a k itu Dia t e m p a t k a n s e o r a n g M a l a i k a t ,
d a n m a l a i k a t - m a l a i k a t ini a d a l a h i m a m - i m a m d u n i a .
Setiap malaikat Dia serahi 30 kotak yang
masing-
masing
mereka
memuat
beragam
ilmu
dan
menyinggahinya
sesuatupun
khazanahnya;
melainkan
dan
Kami
pada
tidak
sisi
Kami-lah
menurunkannya
L e n g k a p n y a , Al H u s a i n b i n A b d u l l a h b i n S i n a , s e o r a n g
f i l o s o f t e r k e n a l , la d i l a h i r k a n p a d a t a h u n 3 7 0 H d a n
meninggal
p a d a t a h u n 4 2 8 H. Ia m e m i l i k i b a n y a k k a r y a d a l a m b i d a n g filsafat,
k e d o k t e r a n , ilmu a l a m , d a n b a h a s a . D a n di a n t a r a k a r y a n y a y a n g
t e r p e n t i n g a d a l a h Al Qanun
Asy-Syifa'
1 2 1
* S e b a g a i m a n a t e l a h k a m i s i n g g u n g , j u m l a h rasi b i n t a n g
Al Q u r o n d a n Ilmu Astronomi
A l Q u f a n d a n Ilmu Astronomi
K o t a k - k o t a k i n i m e n u r u t a h l i ta'alim
B a t h i n i y y a h ) d i s e b u t "Darajaat
(Syiah
sementara
Al Falak",
o r a n g - o r a n g y a n g m e n y i n g g a h i n y a d i s e b u t "Al
Pos-pos
persinggahan
dan
Jaivaarii".
mengurutkannya
menjadi
6 urutan dan
mereka
capella-capellanya
p a d a tiga u r u t a n , s e d a n g k a n y a n g d i l u a r e n a m t i d a k
tersebutlah y a n g n a m p a k di a l a m r u k u n
m e r e k a h i t u n g d a l a m tata u r u t a n . J i k a b e r u p a g u m p a l a n
sebagai
p e n g a r u h , b a h k a n ia j u g a n a m p a k d i d a l a m p a l u n g
k e d a l a m a n p l a n e t statik.
( g u m p a l a n m e g a ) , j i k a t i d a k , m a k a ia d i s e b u t k e g e l a p a n .
P e m b i c a r a a n m a s a l a h ini s u d a h t e r l a l u p a n j a n g
D i s e b u t k a n d a l a m k i t a b "Al Kifayah":
Sahhabiyyan
Planet yang
d a n hal itu l e p a s d a r i k e y a k i n a n k a l a n g a n a h l i h a d i t s
1 2 4
zodiak-zodiak
kesepakatan
penghiasan
tata u r u t a n y a n g i n d a h d a n p e n e l u s u r a n
Nya.
langit"
berarti
menghiasi
yang
memandanginya)"
menurut
pengaruh"Orang-
dan
orang
dan
menjadikannya
1 2 5
diidentifikasi
(kaukab).
baru
Agung
keesaan-Nya.
1320
kemudian
berjumlah
dan
sebab ia b e r m a i n d e n g a n k e g a i b a n .
1 2 5
* Ini a d a l a h p e r s e p s i k l a s i k . J u m l a h p l a n e t y a n g
jelas
dan
membaur
dengan
p e n g h u n i n y a seperti p e m b a u r a n n y a d e n g a n p e n d u d u k
bumi.
U9
Al Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
Dan
mencuri
pendengaran
di
A l Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
sini
berarti
d a r i a p i y a n g m e n y a l a d a n y a n g t a m p a k d i u d a r a . Ia
untukmu
disematkan
bagi
seluruh
yang berarti
mauzuun"
perkataan y a n g baik.
s e b a g a i m a n a u n g k a p a n "Kalaam
planet
mengingat
di bumi
keperluan-keperluan
hidup...."
menjadikan
bukanlah
alam!
b e r s i n a r n y a seperti n y a l a api.
Yang dimaksud dengan pembentangan
bumi
a d a l a h a g a r ia b i s a d i m a n f a a t k a n s e b a i k - b a i k n y a o l e h
o r a n g y a n g m e n e m p a t i n y a . D a n h a l itu t i d a k m e n a f i k a n
kebulatannva, sebab sebuah bulatan yang besar lebih
terlihat seperti p e r m u k a a n yang landai k a r e n a sangat
b e s a r n y a . P e n j e l a s a n d e t a i l m e n g e n a i h a l ini t e l a h
d i k e m u k a k a n d a l a m p e m b a h a s a n di m u k a .
A d a p u n y a n g d i m a k s u d d e n g a n "Rawacisiyci"
f i r m a n A l l a h , "Wa Alqaina
fiihaa
116
dalam
adalah
Rawaasiya"
mengenai
h i k m a h p e n e m p a t a n g u n u n g - g u n u n g di b u m i a k a n k a m i
p a p a r k a n d a l a m p e m b a h a s a n f i r m a n A l l a h , "Dan
menancapkan
goncang
gunung-gunung
bersama
kamu."
di bumi supaya
Kami
ukuran."
tumbuhkan
padanya
d a l a m firman Allah,
segala
sesuatu
"Aujadn"
menurut
1 2 6
Dia
tidak
(Qs. A n - N a h l (16):15)
S e m e n t a r a i t u , "Al Mauzuun"
"Dan
bumi itu
relevan
d e n g a n arti
( m e n c i p t a k a n ) , b u k a n d e n g a n arti m e l e m p a r . D a n implikasi
171
SURAH AN-NAHL
Allah S W T berfirman,
<
>
bumi
itu tidak
Dia menciptakan)
goncang
mendapat
petunjuk;
tanda
(penujuk
jalan).
itulah
mereka
mendapat
bersama
y 3y
gunung-gunung
sungai-sungai
kamu
(16):15-16)
di
bumi
kamu,
(dan
dan jalan-jalan
agar
tanda-
Dan dengan
bintang-bintang
petunjuk."
(Qs. An-Nahl
1 2 7
Ar-Ra'd
y a n g telah d i s e b u t k a n di m u k a . K a r e n a itu, k a m i
* M a s a l a h ini telah d i k o m e n t a r i p a d a h a l a m a n s e b e l u m n y a .
!73
A l Q u f a n d a n Ilmu Astronomi
h a n y a a k a n m e m b i c a r a k a n tafsir p e n j e l a s a n n y a s e c a r a
Sedangkan
g l o b a l saja.
bintang-bintang.
"Wa
alqaa
fiihaa
berarti
rawaasiya"
menancapkan gunung-gunung
secara
Sementara
berarti agar
"An
tamiida
bikum"
Dia
permanen.
tidak
t a f s i r n y a , Ruh Al
pertanyaan
di d a l a m
kitab
(sungai-sungai)
telah
Ma'ani.
M a k n a k a t a Al
Anhar
halnya
dengan
Isa,
adalah
bi an-najm
hum
yahtaduun"
berarti tanda-
mengitari
'Alamaat"
sebagai
Ibnu
dijelaskan s e b e l u m n y a .
S e m e n t a r a f i r m a n , "Wa
Lain
s e b a g a i m a n a telah d i s i n g g u n g s e b e l u m n y a .
129
m e n u r u t n y a y a n g d i m a k s u d d e n g a n "Ma'alim"
g o n c a n g a n b u m i k a r e n a ia s e p e r t i p e r a h u d i a t a s air,
Di s i n i A r - R a z i m e e m i l i k i s e d e r e t
mendefinisikannya
Qatadah
1 3 0
, h a l itu h a n y a k h u s u s
M a k a r a . S e d a n g A l Furra^ m e n g k h u s u s k a n n y a
s e p e r t i g u n u n g , s u m b e r air d a n a r o m a d e b u . K o n o n , a d a
pada
dengan
K e j o r a , y a i t u s e b a g a i 'Alam' ( n a m a ) y a n g m e n g h e g e m o n i
K a t a ini d i a m b i l d a r i k a t a "As-Sauf"
yang
b e r a r t i m e n c i u m ( a r o m a ) . S a y a t e l a h m e n j e l a s k a n h a l itu
p a n j a n g l e b a r d a l a m k i t a b Bulugh
Al 'Arab
sewaktu
Al K a l a b i , s e o r a n g a h l i n a s a b ( g e n e o l o g i s ) , p e r a w i s e k a l i g u s ahli
tafsir. Ia
Al
(Matruk
Hadits).
1 2 9
d i l a h i r k a n di K u f a h d a n m e n i n g g a l di s a n a p a d a t a h u n
1 4 6 H . Ia t e r m a s u k o r a n g y a n g d i t i n g g a l k a n h a d i t s n y a
L e n g k a p n y a , A b u A l K h i t h a b Q a t a d a h bin D i ' a m a h A s -
"Ma'alim"
Sadusi Al B a s h r i , s e o r a n g h a f i z h ( g e l a r b e r g e n g s i bagi u l a m a h a d i t s ) ,
ahli tafsir, d a n p a k a r k e a r a b a n . la d i l a h i r k a n p a d a t a h u n 61 H d a n
S e m e n t a r a Al Kalabi
m e n i n g g a l p a d a t a h u n 1 1 8 H di k o t a W a s i t h y a n g d i b a n g u n o l e h
Al Hajjaj bin Y u s u f di a n t a r a K u f a h d a n B a s h r a h .
1 3 0
L e n g k a p n y a , I s m a ' i l bin A b d u r r a h m a n A s - S a d d i , s e o r a n g
t o k o h T a b i ' i n d a n p a k a r b i d a n g p e p e r a n g a n d a n sirah
1 2 3
174
L e n g k a p n y a , A b u A n - N a d h r M u h a m m a d bin
As-Sa'ib
(biografi),
lebih m e r u p a k a n k e h a r u s a n y a n g m e n d e s a k
Nujum"
d a l a m w a c a n a s y a i r s e m a t a . Ia p u n l a n t a s b e r s e n a n d u n g ,
cacat rintangan."
pula
. (Yang d i m a k s u d b i n t a n g di sini
1 3 1
Sesungguhnya
Adalah
penyair bersenandung,
Hingga
ketika bintang
di penghujung
dan ditinggalkanlah
(Kejora)
dan
Sang Pemutus
Dia mengalirkan
menetap
demikian
Perkara
tiada
S e b a g i a n k a l a n g a n m e n j a d i k a n ayat ini s e b a g a i
malam
kubis berbiji
yang memutuskan
dipanen
rangka
D i r i w a y a t k a n p u l a d a r i I b n u A b b a s , b a h w a ia
p e r n a h b e r t a n y a k e p a d a N a b i S A W m e n g e n a i h a l itu,
d e m i k i a n j e l a s t i d a k a p a - a p a . A k a n tetapi m e n g e t a h u i
M a k a r a (Jady)"
bintang
J i k a m e m a n g ini b e n a r , m a k a ia tidak
memang
bintang
malah
tidak
b i s a d i p a l i n g k a n b e g i t u saja. G u g u s a n M a k a r a d i sini
a d a l a h Jady Al Farqad
A h m a d bin Al Banna'
sini
menyandarkan
pendapat
mereka
pada
a r g u m e n t a s i y a n g d i s i n g g u n g d a l a m "Al-Lawamih"
dari
A l H a s a n , b a h w a s a n y a ia m e m b a c a "An-Nnjm"
dengan bacaan dengan
Ibnu A s h f u r
1 3 2
di a t a s
1 3 3
kepala
"An-Nujum."
"An-
131
Atsar
(hlm. 1 5 9 ) d e n g a n s a n a d l e m a h . L i h a t Al Ahadits
titik n a d i r y a n g m e l a l u i k e p a l a p e n d u d u k M a k k a h d a n
Adh-Dha'ifah
( n o m o r 3 9 6 ) . (Albani)
1 3 2
A s y b i l i , lebih d i k e n a l d e n g a n s e b u t a n I b n u A s h f u r , t e r m a s u k t o k o h
t e r k e m u k a p a d a m a s a n y a y a n g m e n g e t a h u i seluk beluk b a h a s a A r a b
di A n d a l u s i a ( S p a n y o l I s l a m ) . Ia d i l a h i r k a n p a d a t a h u n 5 9 7 H d a n
m e n i n g g a l di T u n i s t a h u n 6 6 9 H. Ia m e n i n g g a l k a n b a n y a k k a r y a ,
di a n t a r a n y a Al Muqarrib
s h a r a f , d a n Syarh Al
d a l a m b i d a n g n a h w u , Al Mumti'
Hammasah
dalam bidang
1 3 3
L e n g k a p n y a Abu Al A b b a s A h m a d bin M u h a m m a d
Al
A z a d i A l A d a w i , l e b i h d i k e n a l d e n g a n s e b u t a n I b n u Al B a n n a ' ,
a d a l a h s e o r a n g p a k a r m a t e m a t i k a , fakih, d a n alim d a l a m b e r b a g a i
disiplin i l m u . Ia d i l a h i r k a n di M a r a k e s y t a h u n 6 5 4 H d a n m e n i n g g a l
di s a n a p a d a t a h u n 7 2 1 H . Ia m e m i l i k i b a n y a k k a r a n g a n
dalam
Al Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
sehingga
susah
berbeda-beda
dipastikan.
Jadi,
menetapkan
SURAH A L ISRAA'
cara-cara
wa ni'ma Al
Allah S W T berfirman,
Wakil.
,
LaJb-
I J J A P
"Langit
yang
dalamnya
bertasbih
melainkan
sekalian
tujuh,
Dia adalah
dengan
mengerti
Maha
dan semua
yang
bertasbih
tidak
bumi
memuji-Nya,
tasbih
Penyantun
J I S '
ada
di
suatupun
tetapi
kamu
mereka.
Sesungguhnya
lagi Maha
Pengampun."
( Q s . A l Israa^ ( 1 7 ) : 4 4 )
Maksud
"Tasbih"
dalam
p e n d a p a t y a n g p a l i n g shahih
178
ayat
ini
a d a l a h "Tasbih
menurut
Maqali"
179
( u c a p a n Subhanallah).
telah d i b e r i d a y a t a n g k a p t e r s e n d i r i o l e h
A l K i t a b d a n A s - S u n n a h u n t u k m e n e t a p k a n h a l tersebut
p o r o s p e n g g e r a k Tasbih
s e p e r t i d i s e b u t k a n n y a s e n d i r i d a l a m k i t a b "Miftah
Dar
(karya S y a i k h
A l A l u s i , k a k e k p e n u l i s k i t a b i n i ) , t e p a t n y a d a l a m tafsir
y a n g terlansir. A p a l a g i m a s a l a h ini t i d a k m e m i l i k i k a i t a n
a y a t ini m a s a l a h t a s b i h ini d i b i c a r a k a n s e c a r a d e t a i l d a n
p a n j a n g lebar.
dalil-dalil d a n b u k t i - b u k t i
As-Sa'adah".
mengatakan
Maqali
rasional.
Di d a l a m s u r a h ini j u g a , k i r a - k i r a di a k h i r s u r a h
ada satu firman Allah yang menunjukkan
bahwa
b a h w a b e n d a - b e n d a m a t i d a n h e w a n - h e w a n y a n g tidak
l a n g i t a d a l a h b e n d a ( j a r a m ) , y a i t u : "Atau kamu
jatuhkan
langit
d e n g a n Lisaan Al Haal ( p e r b u a t a n ) , b u k a n d e n g a n
katakan.
Al Maqaal
Lisaan
berkeping-keping
atas
kami,
sebagaimana
kamu
" ( Q s . Al Israa* ( 1 7 ) : 9 2 )
( u c a p a n ) . D a n ini a d a l a h p e n d a p a t k e b a n y a k a n
kaum Asy'ariyyah.
D a l a m k i t a b Thabaqat
(Asy-Syafi'iyyah),
1 3 4
juz lima,
menuturkan,
S y a f i ' i y y a h ) . " Ia s e l a n j u t n y a m e n u l i s p e n u t u r a n p a n j a n g
yang menetapkan dan membuktikan Tasbih Maqali.
R u j u k s e n d i r i k i t a b ini jika A n d a tertarik.
J e l a s n y a , a y a t ini m e n g a n d u n g d a l i l b a h w a l a n g i t
1 5 4
L e n g k a p n y a , T a j u d d i n A b u N a s h r A b d u l W a h h a b bin
T a q i y y u d d i n As-Subki, a d a l a h s e o r a n g alim s e k a l i g u s s e j a r a h w a n . Ia
i 3 ?
benda
dilahirkan di Kairo t a h u n 7 2 7 H, k e m u d i a n p i n d a h ke D a m a s k u s d a n
m e n i n g g a l di sana p a d a t a h u n 771 H. Di a n t a r a k a r y a p e n i n g g a l a n n y a
benda
a d a l a h , Thabaqat Asy-Syafi'iyyah
d a l a m b i d a n g k a i d a h fiqih.
akan
Al Oor'an danfcnuAstronomi
A l l a h S W T berfirman,
^JJLU
" D A M kamu
akan
melihat
ISI
matahari
' JJLJI
ketika
terbit.
"Hingga
apabila
terbenamnya
terbenam
II
Ghurub
telah
matahari,
di dalam
Al Kahfi (18): 8 6 )
,3Cl
dia
laut yang
sampai
dia
ke
melihat
berlumpur
tetnpat
matahari
hitam."
(OS.
1 3 6
( t e n g g e l a m ) a d a l a h m e n g h i l a n g n y a m a t a h a r i di
183
memiliki
r i t m e g e r a k terbit d a n t e n g g e l a m . D a n g e r a k m a t a h a r i
ini b i s a d i l i h a t o l e h s e t i a p o r a n g , s e p e r t i s e s e o r a n g
y a n g b e r a d a di atas kapal y a n g s e d a n g bergerak. Di
sini ia m e l i h a t b e n d a - b e n d a y a n g a d a d i p e s i s i r p a n t a i
bergerak, padahal benda-benda tersebut sebenarnya
tidak bergerak s a m a sekali.
Begitu pula dengan kasus tenggelamnya matahari
di d a l a m l a u t y a n g b e r l u m p u r h i t a m
sebagaimana
d i s i n g g u n g d a l a m a y a t d i a t a s . O r a n g y a n g b e r d i r i di
SURAH MARYAM
Taghrub"
A l l a h S W T berfirman,
jl
.bj lili-
'j -'
1 15
J^-'J*
JJJJ
( d i l i h a t n y a ia t e n g g e l a m ,
lift
(mempunyai)
anak."
mendatangkan
sesuatu
hampir-hampir
langit
bumi
belah,
dan
Sesungguhnya
perkara
pecah
yang
karena
gunung-gunung
mengambil
kamu
telah
sangat
ucapan
munkar;
itu,
dan
runtuh."(Qs.
M a r y a m (19): 88-90)
A y a t ini t e r m a s u k dalil y a n g
k e b e r a d a a n langit s e b a g a i b e n d a
b e l a k a n g g a r i s u f u k ( c a k r a w a l a ) , s e m e n t a r a syuruq
(jaram).
(terbit) adalah
p e n a m p a k k a n n y a di b e l a k a n g u f u k ( c a k r a w a l a ) . P o s i s i terbit d a n
t e n g g e l a m m a t a h a r i selalu b e r u b a h - u b a h m e n g i k u t i p e r u b a h a n m u s i m .
184
menunjukkan
S i f a t "Fathr"
yang
185
A l Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
"Bejana
ini r o b e k , a k a n tetapi r o b e k h a n y a p a s d e n g a n b e n d a
y a n g tipis, s e p e r t i b a j u ini r o b e k . "
P e n i s b a t a n "Tafathtlmr"
"Insyiqaaq"
kalangan
ahli b a h a s a .
K a l a n g a n ahli a s t r o n o m i s e k a r a n g ini tidak
mengakui
adanya
benda-benda
s e l a i n p l a n e t - p l a n e t (kawakib),
kelangitan
C SURAH THAAHAAJ
lain
m e r e k a tidak bisa m e n j a n g k a u n y a .
A l l a h S W T berfirman,
* , o
j ^ - j - ^
"Yaitu
diturunkan
dan langit
yang
yang
bersemayam
<
Jj
.%Jl
(Yaitu)
J>ji\
Yang Maha
di atas 'Arsy."
bumi
Pemurah,
4-5)
Di d a l a m ayat ini ada afirmasi p e n e t a p a n langit
dan benda yang lebih besar darinya, yaitu 'Arsy.
P e m b i c a r a a n m e n g e n a i hal tersebut telah
banyak
d i s i n g g u n g . D a n s e k a r a n g , d a l a m k o n t e k s ini k a m i
akan m e n a m b a h k a n penjelasan tentang 'Arsy, sebagai
berikut:
M e n u r u t arti b a h a s a , ' A r s y berarti s i n g g a s a n a
187
A I Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
raja. S e m e n t a r a m e n u r u t s y a r a ' , ia a d a l a h s i n g g a s a n a
Tuhannya
b e r k a k i b a n y a k y a n g d i p i k u l o l e h p a r a M a l a i k a t di
memintakan
(Qs. G h a a f i r ( 4 0 ) : 7)
Dalil b a h w a ia b e r k a k i b a n y a k a d a l a h p e n u t u r a n
Nabi S A W sebagai berikut,
t
>
'
J
- " a
"
3 t
-*
y*
'-^
>>> - 3
3 "
C,J*~2J ^v*
'
TSJY*
jjLJt
kalian
f'
'
_ M ^L*'
5
pilih-pilih
t-J- '
antara
j*-
kali
yang
pingsan.
Tiba-tiba
sadar)
aku bersama
Musa
sambil
berpegangan
(setelah
salah
ia sadar
sebelum
Thur."
bahwa
'Arsy
dipikul
oleh
O'
I JL*J>U j
'
-'
* * IJ
' '
T' - J J>- V * *
Sepanjang
yang
(Planet
(Planet Kedelapan).
ini
Taqiyuddin
A h m a d I b n T a i m i y y a h telah m e m a p a r k a n m a s a l a h ini
secara panjang lebar dalam " P e m b a h a s a n
d a r i K i t a b Al Arsy
pertama"
m e n g a t a k a n b a h w a ia a d a l a h P l a n e t
Kesembilan,
berikut penuturannya,
" T i d a k a d a dalil y a n g b i s a m e m b u k t i k a n b a h w a
A r s y a d a l a h s a l a h s a t u p l a n e t di a n t a r a p l a n e t - p l a n e t
y a n g b e r b e n t u k b u n d a r d a n bulat, baik d e n g a n dalil
3
-
A t l a s ) d a n Al Falak Ats-Tsamin
Al Athlas
y a n g d i b a w a oleh s y a r a ' b a h w a ia m e m i l i k i k a k i - k a k i
akulah
pingsan
>i
dan
pertama
oleh petir
M e r e k a m e n y e b u t n y a j u g a Al Falak
Nabi,
orang
serta
beriman."
para
akan
dalil
yang
3
^r
manusia
Sementara
kepada-Nya
K e l o m p o k ahli k a l a m b e r p e n d a p a t b a h w a ' A r s y
J j l
'
sesungguhnya
beriman
bagi orang-orang
j a g a d d a r i s e g a l a a r a h , d a n ia a d a l a h p e n e n t u a r a h .
IH b l >
JwkJ
"jangan
j l i .ftCJVi
" W
j J * _ y * ^ y 4 ^ J \ J L JU>-1
i '
'<Al!i
mereka
ampun
j . t j ' . a i U
dan
'
'
.
f
m
, 3 .
>J JL*^XJ
..
-.JJL'I
t
3 t'
"(Malaikat-malaikat)
yang
berada
di
yang memikul
sekililingnya
'Arsy dan
bertasbih
malaikat
memuji
n r
H R . B u k h a r i d a n M u s l i m d a l a m k i t a b Shahih
keduanya.
ini.
(Albani).
1
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
menyebutkan
Ada
138
lagi y a n g
berpendapat
bahwa
bisa
d i k e t a h u i l e w a t j a l a n kasyf
b e r d u s t a d e n g a n k l a i m n y a , s e b a b ia s e s u n g g u h n y a
yang
antara
mereka
juga
ada
yang
sampai
Hawadits)
jalan
Al
yang
salah,
Ikhivanushshafa
139
filosof
seperti
yang
menempuh
dilakukan
oleh
Ia m e n g k h a y a l k a n a p a y a n g d i t a k l i d i d a r i s e l a i n
mendudukkannya
s e b a g a i t e m p a t b e r m u l a s e g a l a h a l y a n g b a r u (Mabda'
Sungguh
p a l s u , d e n g a n d i d o r o n g taklid b u t a p a d a m e r e k a a t a u
hanya mengikuti jejak mereka dalam
d a n musyahadah.
ia
m e r e k a b e n a r - b e n a r t e r j a d i d i d a l a m d i r i n y a , l a l u ia
m e n d u g a n y a s e b a g a i kasyf
140
sebagaimana orang-orang
b u m i , a t a u di d a l a m s e t i a p d i r i m a n u s i a (nafs)
yang
ia m e l i h a t n y a d a l a m m i m p i , l a n t a s m e n d u g a n y a s e b a g a i
padahal mimpi tersebut hanyalah
"kasyf",
d i r i (nafs)
sebagai
"ruh"
m e n y e b u t n y a s e b a g a i Al-Laidi
dan yang
Al Mahfuzh
m e r e k a m e n y e b u t a k a l s e b a g a i "Qalam"
lainnya
lagi
sebagaimana
(pena).
A d a l a g i y a n g m e n g a n g g a p Lauh Mahfuzh
khayalan
riyadhah,
mereka
mampu
(baca:
b a n y a k lagi p e r k a t a a n - p e r k a t a a n l a i n y a n g t e l a h k a m i
jelaskan d a n kami u n g k a p k e b u r u k a n n y a di dalam
190
bagi manusia,
di m a n a D i a p r o s e s d u l u di sini s e g a l a h a l y a n g
hendak Dia lakukan sebelum
1 3 8
yang
A d a l a h k e l o m p o k b a w a h t a n a h (intelektual b e r b a u politis)
hidup
sekitar
pertengahan
abad
keempat
hijriyyah.
M e r e k a m e n i n g g a l k a n k a r y a - k a r y a s i n t e s a filsafat d a n a g a m a y a n g
m e n u n j u k k a n kesesatan k e y a k i n a n m e r e k a .
1 4 0
K e y a k i n a n ini b e r k e m b a n g d i k a l a n g a n s e b a g i a n S u f i .
k e m u d i a n m e n g i r a n y a s e b a g a i "kasyf".
Kami
telah
b e r m u l a s e g a l a h a l y a n g b a r u (Mabda'
Al
Hawadits).
m e m b i c a r a k a n m a s a l a h ini s e c a r a p a n j a n g l e b a r d a l a m
P e n d a p a t ini keliru d a n s e s a t b e r d a s a r k a n k a i d a h - k a i d a h
p o k o k m e r e k a s e n d i r i , s e b a b m e r e k a telah m e n y a t a k a n
sinyalamen
m e r e k a b a h w a p l a n e t h a n y a s e m b i l a n , a k a n tetapi bisa
s a j a ia b e r j u m l a h l e b i h d a r i i t u . B u k t i y a n g
p e g a n g d a l a m hal ini h a n y a l a h
mereka
gerakan-gerakan
mereka
tidak
membuktikannya,
memiliki
maka
mereka
dalil
yang
bisa
pun
tidak
bisa
(satelit) d a n y a n g lain.
P a d a h a l , s e s u a t u y a n g k e m u n g k i n a n b e r a d a di
atas p l a n e t ini d a n
tidak bisa
mereka
buktikan
g e r a k a n ini m e m i l i k i d u a k u t u b y a n g b e r b e d a d e n g a n
dua kutub planet kesembilan. Begitu pula yang ketujuh
dan keenam.
Jika m e m a n g setiap planet memiliki
gerakan
berbeda
kesembilan
makronya,
tempat
B e g i t u p u l a g e r a k a n k h u s u s p l a n e t k e t u j u h , ia t i d a k
berasal dari planet kesembilan m a u p u n yang kedelapan.
193
p e r b i n t a n g a n . S e b a b m a s a l a h ini s e s u n g g u h n y a m a s i h
khusus masing-masing
t i d a k l a h b e r a s a l d a r i p l a n e t di
t e r s e b u t b u k a n l a h p o k o k p e m b i c a r a a n kita di s i n i , a k a n
bahwa
p l a n e t k e s e m b i l a n ini m e n u r u t m e r e k a j u g a s e d e r h a n a
nisbat p l a n e t k e t u j u h p a d a p l a n e t k e e n a m s a m a s e p e r t i
a d a p e r b e d a a n m e n d a s a r di d a l a m n y a ? J i k a m e m a n g
nisbat
d e m i k i a n h a l n y a , b a g a i m a n a m u n g k i n ia b i s a m e n j a d i
Mereka
benar-benar
telah
sesat
ketika
m e n j a d i k a n n y a d e n g a n s e g a l a k e n y a t a a n ini, 3 6 0 derajat
lalu m e n j a d i k a n s e t i a p d e r a j a t n y a m e m i l i k i p e n g a r u h
makhluk-
y a n g lain, t i d a k s e p e r t i p e n i s b a t a n s a t u h a l d e n g a n y a n g
beberapa
l a i n n y a p u l a . A l l a h b e r f i r m a n , "(Malaikat-malaikat)
lain, b u k a n m e n u r u t a p a y a n g d i t e r i m a , m e l a i n k a n m a l a h
memikul
'Arsy
dan malaikat
yang
bertasbih
memuji
Tuhannya
dan mereka
lagi
d i n g i n , k e m u d i a n y a n g lain m e m b a h a g i a k a n d a n y a n g
serta
lain lagi m e n y e n g s a r a k a n .
(Qs. G h a a f i r ( 4 0 ) : 7)
y a n g b i s a m e n a f i k a n w u j u d s e s u a t u y a n g lain di a t a s
planet, maka
pemastian
'Arsy
ampun
mereka."
menjunjung
pada
'Arsy
hari
Tuhanmu
yang
di
sekililingnya
beriman
kepada-Nya
bagi orang-orang
F i r m a n l a i n , "Dan
malaikat
J i k a m e m a n g o r a n g - o r a n g ini t i d a k m e m i l i k i bukti
kesembilan
memintakan
berada
pada
itu
yang
beriman."
delapan
di atas
orang
(kepala)
( Q s . A l H a a q q a h ( 6 9 ) : 17)
Di sini Allah m e m b e r i t a h u k a n b a h w a
'Arsy
yang
d i i n f o r m a s i k a n oleh p a r a R a s u l s e b a g a i p l a n e t k e s e m b i l a n
K i a m a t k e l a k , d a n p a r a p e m i k u l n y a b e s e r t a y a n g di
Ini p u n j i k a kita m e m p e r k i r a k a n k e t e t a p a n a d a n y a
s e m b i l a n p l a n e t y a n g m a s y h u r di k a l a n g a n
194
ahli
satu
Al Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
sama dengan
hukum
' R
*JI
>-.
j
O
-
\ : _J
\ '
._>_Y
9
' -I
-^a ' r j b * -
Y ^ ,
OvOuJl
"Dan
Dialah
dalam
enam
yang
menciptakan
langit
'Arsy-Nya
dan
bumi
di atas
air."
(Qs. H u u d (11): 7)
- ~'
j< J
V
Ada
sebuah
h a d i t s shahih
di d a l a m
Shahih
berlingkar
memuji
Tuhan-nya."
Disebutkan
di
akan
disekeliling
melihat
'Arsy bertasbih
sambil
sini
bahwa
para
y a n g b e r a d a di s e k e l i l i n g n y a . F i r m a n - N y a ,
"(Malaikat-
malaikat)
berada
bertasbih
kepada-Nya
yang
hanya
tuliskan
Tuhannya
memintakan
dan
ampun
mereka
orang-
'Arsy-
( Q s . G h a a f i r (40):7)
ada
Allah
Arsy-Nya
di dalam
Dia ciptakan
di
bagi
serta
"Dulu
selain-Nya.
beriman
JLP A-IYC- J B
TS^-P
-JJ
AI)I
J B
Malaikat
p e m a n g g u l . D a n t e m p a t lain l a g i , D i a m e n g g a b u n g k a n
sekililingnya
tcUJi
(Qs. A z - Z u m a r (39):75)
t e m p a t lain D i a s e b u t k a n b a h w a ' A r s y m e m i l i k i p a s u k a n
memikul
melaikat-
b e r k u m p u l m e l i n g k a r d i s e k e l i l i n g n y a , s e m e n t a r a di
yang
1 4 1
ada
segala
sesuatupun
di atas air.
sesuatu.
Dia
Kemudian
bumi."
U n t u k lebih d e t a i l , s i l a k a n r u j u k b a g i a n k i t a b "Al
Arsy".
'Arsy berbeda dengan Kursi. Disebutkan dalam
s e b u a h h a d i t s , "Tidaklah
menciptakan
tidak
dzikir
langit dan
dan
hanya
seperti
permukaan
gelang
belantara
dari
Kursi
besi
pada pasir di
di dalam
yang
'Arsy
dilemparkan
kecuali
di
bumi."
L e n g k a p n y a , A b u N a j i d l m r a n bin H a s h i n Al K h a z a ' i ,
s e o r a n g S a h a b a t d a n t o k o h i n t e l e k t u a l p a d a z a m a n n y a . Ia m a s u k
Islam p a d a t a h u n 7 H d a n m e n i n g g a l p a d a t a h u n 5 2 H.
196
197
H a d i t s lain,
^ . In
>
"Kursi adalah
' - K i
tempat
'Arsy
tidak
diketahui
Allah
SWT
saja."
'
''l'
meletakkan
kadar-Nya
~' '
'
kedua kaki,
selain
'
sementara
hanya
oleh
142
A l l a h S W T berfirman,
* '
i ja
-
"
s.c
r-
-i
* *
' '
'
' *
* S
'
11-
''
IJI iiii^-j. j J A ^ J
- >-
'
'
> i - . - . ' -
'
D a n inilah y a n g b e n a r .
Baris
'i
"Al
" D a n apakah
orang-orang
bahwasanya
langit
dan
adalah
yang
padu,
suatu
kafir
bumi
tidak
itu keduanya
kemudian
Kami
mengetahui
dulu
pisahkan
antara
keduanya.
sesuatu
juga
yang
Dan
hidup.
beriman?;
Maka
mengapakah
telah
Kami
Dan
gunung-gunung
yang
bersama
(pula)
itu jalan-jalan
mendapat
atap
petunjuk;
yang
segala
Dan Dialah
dan siang,
keduanya
matahari
itu beredar
tidak
di bumi
ini
bumi
mereka
supaya
yang
luas, agar
langit itu
sedang
mereka
(kekuasaan
Allah)
yang
segala
terpelihara,
tanda-tanda
padanya;
mereka,
jadikan
jadikan
kokoh
(tidak)goncang
di bumi
A l Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
telah
dan bulan.
mereka
angkasa
sebagai
dan
angkasa
berpaling
dari
yang
terdapat
menciptakan
malam
Masing-masing
dari
( Q s . Al
Anbiyaa* (21):30-33)'
ini
jadikan
materi-materi
kosmos
di
ruang
s e k a r a n g . A l l a h b e r f i r m a n , "Kemudian
dan langit
Dia menuju
langit
(Qs. Fushshilat
asap."
terjadilah
pecahan-
p e c a h a n a w a n d a n m e n g e l u a r k a n s u a r a k e r a s y a n g tak
43
P a r a p a k a r a s t r o n o m i d a n fisika b e r p e n d a p a t b a h w a jika
kita m e r u j u k p a d a m a s a s e b e l u m 1 8 - 1 6 m i l y a r t a h u n a k a n
temukan
awan
asap
berdebu
vang
tidak
bisa
kita
dibayangkan
benda-benda
a n g k a s a d a n m a t e r i - m a t e r i k o s m o s di r u a n g a n g k a s a
A l l a h b e r f i r m a n , "Kemudian
merupakan
asap."
Dia menuju
langit
sekarang.
dan langit
itu
masih
( Q s . F u s h s h i l a t ( 4 1 ) : 1 1 ) . S e t e l a h l e w a t lebih d a r i
lima m i l y a r t a h u n , a r t i n y a s e b e l u m s e p u l u h m i l y a r t a h u n , terjadilah
ledakan hebat y a n g m e n y e b a b k a n serakan p e c a h a n - p e c a h a n
awan
d a n m e n g e l u a r k a n s u a r a k e r a s y a n g tak t e r l u k i s k a n d i s e r t a i c a h a y a
m e n c o r o n g y a n g h a n y a a d a di a l a m k h a y a l . R u a n g a n g k a s a pun
kemudian dipenuhi dengan sinar-sinar kosmos yang
terbagi-bagi
s e c a r a h a r m o n i s t a n p a a d a s u m b e r pasti y a n g m e n j a d i p u s a t c a h a y a
tersebut. S i n a r - s i n a r itu d i s e r t a i p a r t i k e l - p a r t i k e l m a t e r i y a n g s a n g a t
p a n a s (ribuan d e r a j a t ) .
A l a m r a y a d u l u n y a a d a l a h satu tubuh seperti firman Allah,
"Dan apakah orang-orang
bumi itu keduanya
antara keduanya.
bahwasanya
segala sesuatu
langit
dan
Kami
pisahkan
yang
hidup."
2 m i l y a r p a r s e k ( 3 , 6 2 t a h u n c a h a y a d a n satu t a h u n s e b a n d i n g d e n g a n
( 1 0 x 9 , 4 6 ) 1 2 k m . A l l a h b e r f i r m a n , "Dan
dengan
tangan-tangan
benar meluaskannya."
Awan
kekuasaan
(Kami)
langit
itu Kami
dan sesungguhnya
bangun
Kami
benar-
(Qs. A d z - D z a a r i y a a t ( 5 1 ) : 4 7 )
pertama
selanjutnya
terbagi
menjadi
kelompok-
k e l o m p o k g a l a k s i d a n rasi b i n t a n g y a n g b e r j u m l a h s a n g a t b a n y a k .
Dan b a g i a n y a n g bisa diketahui oleh m a n u s i a hingga
sekarang
b a r u M e g a - G a l a x y . la t e r s e b a r di s e p a n j a n g l u a s w i l a y a h n y a y a n g
b e r u k u r a n lebih d a r i 3 0 0 . 0 0 0 m i l y a r kali j a r a k b u m i d a n m a t a h a r i
y a n g m e n u r u t ukuran t e n g a h - t e n g a h s a m a d e n g a n 150 mil
km.
D i y a k i n i b a h w a galaksi ini m e m u a t ( 1 0 ) 2 1 b i n t a n g d a n ia t e r b e n t u k
dari hidrogen (80 % ) dan helium (18 % ) . 9 8 % materi bintang dan
p l a n e t - p l a n e t h a n y a m e n e m p a t i 0,1 % luas g a l a k s i ini, s e h i n g g a
r u a n g a n g k a s a p u n k o s o n g d a n g e l a p . Di d a l a m
mega-galaksi
ini s e l a n j u t n y a d i t e m u k a n p u l u h a n r i b u g a l a k s i , d a n s e t i a p 3 - 9
galaksi m e m i l i k i p u s a t b e r a t b e r s a m a y a n g m e r e k a itari.
bahwasanya
dulu
suatu
antara
adalah
keduanya.
yang hidup."
apakah
yang
langit
padu,
orang-orang
dan
bumi
kemudian
kafir
tidak
itu
keduanya
Kami
pisahkan
segala
1 4 4
langit d a n b u m i d e n g a n saling m e n e m p e l , k e m u d i a n
f i r m a n A l l a h , "Dan
Ka'ab Al Ahbar
partikel-
sesuatu
menengah-nengahi
memisahkan
keduanya."
Diriwayatkan dari Al Hasan bahwasanya Allah
S W T m e n c i p t a k a n b u m i di l o k a s i B a i t A l
seperti b e n t u k fihr
Maqdis
( v i h a r a ) s a m b i l d i s e l i m u t i k a b u t di
kabut
itu, untuk
kemudian
dari
kabut
c i p t a k a n l a n g i t . D i a t e t a p k a n fihr
d e n g a n (10 x 9 , 4 6 ) 12 k m . A l l a h b e r f i r m a n , "Dan
itu Kami
dan
bangun
sesungguhnya
dengan
Kami
tangan-tangan
benar-benar
kekuasaan
langit
(Kami)
meluaskannya."
adalah
suatu
keduanya."
m a k n a f i r m a n A l l a h , "Langit
gunung-
g u n u n g di b u m i a g a r tidak b e r g u n c a n g , j u g a b a h w a
m a t a h a r i d a n b u l a n b e r e n a n g - r e n a n g di r u a n g a n g k a s a .
yang
padu,
pada
itu
Dia
tempatnya
itulah
kemudian
Kami
pisahkan
dulu
antara
b e g i t u p u l a b u m i . M u l a n y a ia h a n y a s a t u
lapisan
1 4 5
S e m u a itu p e r l u d i c e r m a t i d a n d i a m a t i d e n g a n s e g a l a
perenungan dan pemikiran.
1 4 4
p o p u l e r d e n g a n s e b u t a n K a ' a b Al A h b a r ( K a ' a b S a n g
Rahib),
b a i k d i k a l a n g a n filosof g e n e r a s i l a m a m a u p u n g e n e r a s i
b e r i t a m e n g e n a i u m a t - u m a t t e r d a h u l u , la m e n i n g g a l d i
yang
Humush
p a d a t a h u n 3 2 H setelah m e l e w a t i usia 1 0 0 t a h u n .
1 4 5
L e n g k a p n y a , A b u A b d u r r a h m a n A b d u l l a h b i n U m a r bin
Al K h a t h t h a b Al A d a w i A l Q u r s y i , a d a l a h s a h a b a t R a s u l
A l l a h m e m i s a h k a n k e d u a n y a d e n g a n m e n g a n g k a t langit
s e o r a n g a l i m y a n g w a r a ' d a n p a k a r s u n n a h . Ia d i l a h i r k a n di M a k k a h
ke t e m p a t n y a s e m u l a d a n m e n e t a p k a n b u m i a p a a d a n y a .
o r a n g terakhir dari k a l a n g a n S a h a b a t y a n g m e n i n g g a l di s a n a .
202
dan
p a d a t a h u n 1 0 S.H. M e n i n g g a l di s a n a p a d a t a h u n 73 H. Ia a d a l a h
203
dan
bertanya
kepadanya
mengenai
ayat
ini,
ia
jadikan
langit
itu sebagai
atap yang
terpelihara."
U h
Adalah
k a t a k a n , " P e r g i l a h k a m u k e S y a i k h itu d a n t a n y a k a n l a h
b a h w a ia t e r p e l i h a r a d a r i k e b i n a s a a n d a n p e r u b a h a n
k e p a d a n y a ! K e m u d i a n k e m a r i lagi d a n b e r i t a h u k a n
sepanjang z a m a n , d a l a m artian b u k a n s e l a m a - l a m a n y a ,
adalah
Ibnu
tidak
A b b a s . O r a n g itu p u n p e r g i ke s a n a d a n b e r t a n y a .
memang
tidak
tumbuh
tanaman.
Lalu
tatkala
dengan
t u m b u h a n . ' Si laki-laki k e m b a l i k e p a d a I b n u
dan
memberitahukan
jawaban
Ibnu
Umar
Abbas,
memang
t e l a h d i a n u g e r a h i p e n g e t a h u a n m e n g e n a i Al Qur~an.
Ibnu Abbas benar, dulu m e m a n g demikian'."
Generasi baru kalangan filosof
l e m b a r a n kertas.
Allah
dipisahkanlah
lembaran-
dan
s e b a g i a n b e s a r filosof. H a n y a s e g e l i n t i r k a l a n g a n saja
y a n g m e n e n t a n g h a l ini.
T e n t a n g f i r m a n "Masing-masing
beredar
di dalam
falaknya",
dari keduanya
k a t a "falak"
itu
pada dasarnya
Al Mighzal"
(kumparan
alat
berpendapat
ayat
ini
menurut
pendapat
kebanyakan
adalah
g e l o m b a n g tak b e r t e p i di b a w a h l a n g i t y a n g m e n j a d i
t e r j a d i l a h b e n t u r a n k e r a s h i n g g a ia p e c a h
menjadi
Dan
m a s i h b a n y a k lagi s i n y a l e m e n d a n isu m e r e k a d a l a m
m a s a l a h ini.
Pembicaraan mengenai
jadikan
di bumi
ini gunung-gunung
firman Allah
yang
kokoh"
yang
semisal
penyeleweng
disertai
yang
suka
sangkalan
sebuah
riwayat
Adh-Dhahhak
1 4 7
m e n g a t a k a n b a h w a ia b u k a n l a h s e b u a h j i s i m ( f i s i k
"Katni
telah
ayat-
kalangan
mentakwilkan
Dalam
segala
s e s u a t u m e n y a n g k a l h a l ini s e k a l i g u s j a w a b a n b a l i k
atas sangkalan mereka.
1 4 6
mematikan
s e t e l a h l a p i s a n o z o n y a n g b e r j a r a k 2 5 - 3 5 k m d e n g a n kita m e n u r u t
u k u r a n t e n g a h - t e n g a h . Dan s i n a r - s i n a r s e p e r t i ini s a n g a t b a n y a k di
jagad semesta. Sinar-sinar tersebut berasal dari bintang d a n planetp l a n e t , s e r t a b e n d a - b e n d a a n g k a s a kecil y a n g b e r t e b a r a n di r u a n g
a n g k a s a , j u g a berasal d a r i l e d a k a n b e s a r y a n g k a m i s e b u t k a n di a t a s .
1 4 7
L e n g k a p n y a , A b u Al Q a s i m A d h - D h a h h a k bin M u z a h i m
Al B a l a k h i Al K h u r a s a n i , s e o r a n g p a k a r tafsir s e k a l i g u s s a s t r a w a n .
Ia m e n i n g g a l p a d a t a h u n 1 0 5 H sambil m e n i n g g a l k a n k a r y a d i b i d a n g
A d a p u n m a k n a f i r m a n A l l a h S W T , "Dan
204
Kami
tafsir.
penisbatan
sirkulasi langit.
sebagai
(hamil)
falaknya"
yang
m u t l a k ' , a k a n tetapi m e r e k a b e r g e r a k d e n g a n s e n d i r i n y a
, d a n ia m u s t a h i l
di d a l a m f a l a k s e b a g a i m a n a p e r g e r a k a n i k a n - i k a n di
d a l a m air. S e b a b o r a n g y a n g d u d u k d i d a l a m k o t a k a t a u
D a n p e m b i c a r a a n m e n g e n a i tafsir a y a t ini p u n c u k u p
di a t a s k a y u y a n g b e r l a y a r di a i r m i s a l n y a t i d a k b i s a
panjang.
disebut "berenang".
F i r m a n "Masing-masing
menyiratkan
sebuah
beredar
simbol
di dalam
tersembunyi
1 4 8
* **
P a r a filosof E r o p a s e k a r a n g , b e g i t u j u g a k a l a n g a n
p e n g a m a t p e r b i n t a n g a n m e n e n t a n g p e n d a p a t filosof
generasi lama yang bertentangan d e n g a n pendapat baru
mereka.
Allah S W T berfirman,
S e d a n g k a n k a u m s a l a f s h a l i h m e n a h a n diri u n t u k
tidak m e m p e r l e b a r pembicaraan masalah
tersebut,
-JLPU L S
UI
IJLP s J L * J
LUP
Y*
;Jb*
"(Yaitu)
pada
sebagaimana
Sebagaimana
ini m e r e k a k o n s i s t e n u n t u k m e n y e r a h k a n n y a
A l l a h , b a i k y a n g s u d a h j e l a s - j e l a s shahih
pada
maupun
y a n g m a s i h s a m a r . H a r u s d i k a t a k a n di sini b a h w a
l a n g i t m e n u r u t i n f o r m a s i h a d i t s y a n g shahih
begitulah
pasti
hari
penggulungan
Kami
Kami
menggulung
telah memulai
Kami
tepati;
langit
lembaran-lembaran
sesungguhnya
kertas.
penciptaan
pertama
Itulah janji
Kamilah
yang
lain a d a p e m i s a h b e r u p a l a n g i t j u g a .
melaksanakannya."
falak, (penulis).
206
akan
dari Nabi
a d a l a h b e n d a p a d a t d a n a n t a r a s a t u l a n g i t d e n g a n langit
1 4 8
yang
dan
'Anni
y a n g b e r a r t i s i n g k i r k a n h a d i t s ini.
D a l a m kitab Miftah
Dar As-Sa'adah,
Ibnu Al Qayyim
s e c a r a e k s t r i m . Ia m e n g k l a i m b a h w a n a s h - n a s h y a n g
y a n g b e r s e r a k a n , s e b a g a i "]anji
satu
kondisi
ke
(penyerupaan)
"Sebagaimana
arti p e n g u b a h a n n y a
kondisi
dalam
lain.
ayat
penggulungan
Zhahir
ini,
Tasybih
yaitu
kitab, atau
lembaran
Kami
tepati."
bukanlah
kertas"
pemusnahannya,
pasti
firman,
lembaran-lembaran
dari
yang
yaitu
perjanjian,
atau
l e m p e n g a n b a t u y a n g ditulis di a t a s n y a , j u g a s e m u a
y a n g d i s e b u t d i t u l i s di a t a s n y a b a i k ia b e r u p a k e r t a s
m a u p u n yang lain, tidak akan m u s n a h jika
hanya
y a n g d i t u l i s di a t a s n y a .
lembaran
Dan
fungsi
p e n g g u l u n g a n terkait s e c a r a h a k i k a t d e n g a n ini.
Kemudian, penggulungan juga tidak
berlaku
k h u s u s b a g i s a t u l a n g i t t a n p a l a n g i t - l a n g i t y a n g lain,
a k a n tetapi b e r l a k u b a g i s e m u a , s e b a g a i m a n a
A l l a h "Dan
Nya."
langit-langit
digulung
dengan
firman
tangan
kanan-
S e m e n t a r a i t u , f i r m a n A l l a h , "Sebagaimana
Kami
(Qs. A z - Z u m a r (39):67)
telah
memulai
penciptaan
akan
mengulanginya"
pertama
berarti
begitulah
bahwa
Kami
dan
Kami
akan
kami
tanpa
kesulitan apapun.
Atau bisa juga berarti m e n c i p t a k a n n y a
lagi
208
20?
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
Allah S W T berfirman,
3
- .-
i .
'
f7
f S
' 7.
* a
" '
. . . LI)JJ|J
"Apakah
kamu
bersujud
apa yang
bulan,
binatang
bintang,
tiada mengetahui,
ada di langit,
gunung,
melata...."
bahiva kepada
di bumi,
pohon-pohonan,
Allah
matahari,
binatang-
( Q s . A l H a j j (22): 18)
ketundukan
b e n d a - b e n d a di b a w a h k e n d a l i d a n k e h e n d a k A l l a h
S W T , dan pasrah penerimaan mereka akan hal tersebut.
Disebutkan
d a l a m k i t a b Al
Ar-Raghib Al Ashfahani
149
Mufradat
karya
L e n g k a p n y a , A b u Al Q a s i m Al H u s a i n bin M u h a m m a d
210
bin
berdasarkan
d i j a d i k a n l a h h a l itu s e b a g a i u n g k a p a n k e r e n d a h a n di
H a l ini m e n c a k u p m a n u s i a , h e w a n , d a n b e n d a m a t i .
berlaku
ikhtiyaar);
m a n u s i a d a n k a r e n a n y a ia p u n b e r h a k
atas
bagi
mendapat
(bi
bintang
Sirius
( B i n t a n g A n j i n g ) d i s e m b a h s u k u L a k h m d a n Cjuraisy,
bintang Kejora disembah suku Thayyi',
Merkurius
suku
Rabi'ah
1
menyembah
lain s e p e r t i h e w a n d a n t u m b u h a n . D i d a l a m s y a r i a t ia
s h a l a t d a n h a l - h a l s e j e n i s , s e p e r t i s u j u d t i l a w a h dari
sujud syukur."
A y a t ini i n g i n m e n u n j u k k a n
Penyebutan
seterusnya
151
matahari,
secara
bulan, bintang,
khusus
dalam
hal
ini
dan
lebih
d i k a r e n a k a n p o p u l a r i t a s b e n d a - b e n d a ini d a n p e n a f i a n
perbuatan sujud oleh mereka menurut
bahwa
benda-
berjalan
pandangan
***
disembah
sejajar
dengan
Allah,
baik
Allah S W T berfirman,
Al M i f d h a l , lebih d i k e n a l d e n g a n s e b u t a n A r - R a g h i b A l A s h f a h a n i
(502 H / 1 1 0 8
M ) , a d a l a h s e o r a n g s a s t r a w a n d a n u l a m a ahli h i k m a h ,
la b e r a s a l d a r i A s f a h a n ( I r a n ) d a n m e n e t a p di B a g h d a d . Ia s a n g a t
S'l
p o p u l e r h i n g g a b a n y a k d i s a n d i n g k a n d e n g a n Al G h a z a l i . Ia memiliki
f'
' l ' *
II
'
"
"\
'
'(l
taltqiqannya.
Di a n t a r a k a r y a m o n u m e n t a l n y a a d a l a h "Al Mufradat
Al Qur'an"
b e r d a s a r k a n h u r u f mu'jam
Tahshil
Asy-Syu'ara"
As-Sa'adatain,
m a s i h b a n y a k lagi.
212
Gharib
memperhitungkan
a w a l h u r u f m i n u s t a m b a h a n . K i t a b lain, Muhadharat
Muhawarat
fi
( s e b u a h kitab e n s i k l o p e d i Al Q u r ' a n ) y a n g d i s u s u n n y a
wa Al Bulagha\
Adz-Dzari'ali
Tafshil
ila Makarim
Al Udaba'
An-Nasy'atain
Asy-Syari'ah
wa
wa
dan
1 5 0
Ini b a r u di l i n g k u n g a n m a s y a r a k a t A r a b , b e l u m lagi b a n g s a -
b a n g s a lain.
151
India y a n g m e n s u c i k a n d a n m e n d e w a - d e w a k a n s a p i . (Penerj.)
"Apakah
kamu
menundukkan
yang
di lautan
Dia menahan
melainkan
melihat
balnvasanya
Allah
berlayar
benar-benar
tiada
dengan
(benda-benda)
dengan
izin-Nya
Maha
Pengasih
kepada manusia."'
52
perintah-Nya.
langit
Dan
jatidi ke
bumi,
Sesungguhnya
lagi Maha
Allah
Penyayang
Allah
yang
telah
berkat
SURAH AL MU*MINUUN
menciptakannya
gravitasi
itu t e r m a s u k j e j a k k e k u a s a a n A l l a h S W T .
S u d a h m a k l u m di k a l a n g a n k a u m Salaf b a h w a
langit b u k a n l a h falak (planet). N a m u n meski seberat
a p a p u n , ia t e t a p t i d a k a k a n j a t u h k e b a w a h ( b u m i ) . D a n
s e m u a itu b e r k a t s e g a l a K e h e n d a k d a n
Kekuasaan
"Dan
telah
menciptakan
di
buah langit)
dan
Kami
sesungguhnya
tidaklah
Kami
lengah
terhadap
ciptaan
(Kami)."
(Qs. Al M u m i n u u n (23):17)
"Ath-lhara'ia"
d a r i "Jhariiaah"
m e r u p a k a n b e n t u k j a m a k (plural)
d a l a m a r t i maihruaah
(yang dilalui).
Ia d i a d o p s i d a r i j a l a n s a n d a l d a n s e p a t u k e t i k a ia
meletakkan energi m a s i n g - m a s i n g di atas satu s a m a
,
yang
l a i n ( b e r t u m p u k ) . I t u l a h t u j u h b u a h l a n g i t . D a n ini
s a m a s e p e r t i f i r m a n A l l a h , "Yang
tujuh langit berlapis-lapis."
telah
menciptakan
( Q s . A l M u l k ( 6 7 ) : 3 ) , di m a n a
Al Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
m a s i n g - m a s i n g langit m e m i l i k i n i s b a t d a n k e t e r k a i t a n
d e n g a n jalan tanpa a d a dominasi.
Bisa j u g a ia a d a l a h b e n t u k j a m a k d a r i
"Tliariiqali"
matahari.
A s u m s i lain m e n g a p a l a n g i t d i s e b u t j a l a n a d a l a h k a r e n a
ia m e r u p a k a n j a l a n p a r a M a l a i k a t s a a t m e r e k a t u r u n
naik dari d a n k e b u m i demi kemaslahatan para hamba.
A t a u b i s a j u g a ia d i s e b u t d e m i k i a n k a r e n a s e t i a p langit
m e m i l i k i j a l a n d a n k o n d i s i y a n g b e r b e d a d e n g a n kondisi
lain, sebab Allah m e m a n g telah m e n c i p t a k a n sesuatu
A l l a h S W T berfirman.
j4a)\ j
tidaklah
lengah
terhadap
dari
mengendalikan
urusannva.
j
'
(Kami)"
v AJ
J AL)! j *
firman
ciptaan
a d a l a h tujuh langit t e r s e b u t . A r t i n y a , K a m i t i d a k a k a n
kesirnaan dan kerusakan, sekaligus
OI_M-WJI ^
r^Ji^I
kalangan
/ ^ J i
i |
'
9'
"
-r
V . S'
J L P
\\\
AJJI
^
*''},'
oi'^Lii
t-
|^ "
-*
oliL^
Air, .jjli.:
3 ^
' |
_ y y S .
"Tidakkah
nya
kamu
bertasbih
(juga)
apa
burung
tasbihnya,
langit
bahwasannya
yang
telah
dan
Allah
Dan
mengarak
awan,
Maha
celah-celahnya
(butiran-butiran)
gumpalan
dikehendaki-Nya
yang
Allah
bahwa
Allah
antara
menjadikannya
hujan
(juga)
keluar
menurunkan
dari
(gumpalan-
gunung-gunung,
maka
dan
dikehendaki-Nya.
hampir-hampir
yang
kerajaan
(semua
olehmu
(butiran-butiran)
yang
apa
mengumpulkan
seperti)
siapa
dan
kembali
melihat
awan
ditimpakan-Nya
Aliahlah
kelihatan
dan
shalat
Allah-lah
kemudian
maka
dan
sayapnya.
Mengetahui
kamu
(bagian-bagian)nya,
dari
di bumi
(cara)
kepunyaan
kemudian
bertindih-tindih,
kepada-
mengembangkan
dan
mengetahui
kerjakan;
makhluk);
Allah:
di langit
dengan
Masing-masing
mereka
tahu
es itu kepada
dipalingkan-Nya
Kilauan
menghilangkan
kilat
mempergantikan
malam
orang-orang
dan
siang.
itu, terdapat
yang
Sesungguhnya
pelajaran
mempunyai
yang
besar
penglihatan. "
IS4
(Qs. A n - N u u r (24):41-44)
Tafsir
ayat
ini
membutuhkan
uraian
yang
mengemuka-
k a n n y a , s e b a b h a l itu b i s a d i r u j u k d a l a m k i t a b - k i t a b
tafsir. Y a n g t e r p e n t i n g b a g i k i t a d a l a m h a l ini a d a l a h
tasbih benda-benda atas d a n jisim-jisim b a w a h , juga
m a k h l u k - m a k h l u k langit dan b u m i , serta penjelasan
maksud shalawat mereka.
T a s b i h y a n g d i m a k s u d d i sini b u k a n l a h Tasbiih
Hali
siapa
dari
aivan
penglihatan;'"
itu
Allah
10 k m . D a n a w a n ini b i a s a n y a m e m b e n t u k g u m p a l a n g u n u n g tinggi
d e n g a n puncak ketinggian y a n g m e n c o r o n g dan lereng y a n g gelap,
la juga m e m i l i k i k e i s t i m e w a a n bisa b e r g e r a k naik d e n g a n k e c e p a t a n
udara y a n g sangat ekstrem (10 mil/detik), sehingga
tetesan-tetesan
penggumpalan
terjadi d a n d o r o n g a n
angin
terus
y a n g m e m b a w a a s a p ke a t a s , s e h i n g g a a s a p itu m e n g g u m p a l d a n
m e m b e k u seperti es.
membawa
aktif d a n m e n g a n d u n g m u a t a n p o s i t i f di a t a s a w a n , d a n n e g a t i f di
m e n g u a s a i , m a k a t a m p a k l a h a w a n v a n g b e r l a p i s s e d i k i t d a n tipis.
b a w a h n y a d a n di p e r m u k a a n b u m i , s e h i n g g a t e r j a d i l a h h u b u n g a n
Lalu jika y a n g m e n g u a s a i a d a l a h g e r a k a n a n g i n y a n g b e r g e l o m b a n g ,
a r u s p e n d e k listrik y a n g m e n i m b u l k a n s u a r a petir d a n
halilintar.
jika
yang
menguasai
angin
adalah
horizontal
yang
Sementara
u a p air. Jika g e r a k a n
keras
angin
yang
t e r d o r o n g ke a t a s s e c a r a v e r t i k a l , m a k a a k a n m u n c u l l a h
gerakan
awan
' T i d a k d i r a g u k a n lagi, a n t a r a f i r m a n A l l a h ,
}
penglihatan"
d a n firman, "orang-orang
yang
dawai
"menghilangkan
mempunyai
penglihatan"
k u m u l u s ( k e m a w a n ) y a n g m e m b u m b u n g t i n g g i . D a n jenis t e r a k h i r
a d a jalinan aliterasi ( k e s a m a a n b u n y i = p e n g l i h a t a n ) y a n g s e m p u r n a ,
s e b a g a i m a n a k a s u s f i r m a n A l l a h , "Dan
(kiamat),
membesar.
K e t e b a l a n n y a bisa m e n c a p a i berkilo-kilo, b a h k a n a d a y a n g m e n c a p a i
218
bersumpah
orang-orang
yang
pada
berdosa;
hari
terjadinya
"mereka
tidak
saat
berdiam
jika
diartikan
"Masing-masing
tasbihnya"
telah
demikian
mengetahui
maka
(cara)
firman,
shalat
dan
dimaksud
adalah
Tasbiih
(tasbih
Maqaali
dalam
K a l a n g a n a h l i tafsir b e r b e d a p e n d a p a t m e n g e n a i
m a k s u d g u n u n g - g u n u n g ini. M u j a h i d , A l K a l a b i , d a n
sebagian b e s a r ahli tafsir b e r p e n d a p a t , b a h w a y a n g
d i m a k s u d langit adalah langit dalam artian sebagai
payung yang melingkupi, sementara yang dimaksud
gunung-gunung
adalah
gunung
dalam
arti
Pendahuluan
di l a n g i t
k e t i n g g i a n t i n g k a t a n d o a a t a s tasbih.
g u n u n g dari b a t u di b u m i . T i d a k a d a y a n g
1 5 3
es
gunungbisa
m e n a f i k a n h a l ini s e c a r a p a s t i d a r i s e g i a k a l , s e h i n g g a
boleh-boleh
saja m e n e t a p k a n
ayat menurut
arti
zhahirnya."
d a n t a s b i h y a n g k h u s u s d a n b e r b e d a s a t u s a m a lain.
d e n g a n p a n d a n g a n ahli syariat m e n g e n a i g u m p a l a n es
Allah S W T telah m e n g i l h a m k a n p e n g e t a h u a n
detail
o l e h k a u m c e r d i k - c e n d i k i a t e r h e b a t s e k a l i p u n . D a n ini
d a l a m k i t a b - k i t a b tafsir d a n b u k u - b u k u i l m u a l a m .
jelas
tidak
bisa
dipungkiri.
Bagaimana
mau
Kalangan
ahli
metereologi
dilihat
modern
telah
h e w a n y a n g p a l i n g j a u h d a y a j a n g k a u n y a saja m e r e k a
lembah-lembah di b u l a n
di
m e m p e r k i r a k a n b a h w a di sana ada m a k h l u k - m a k h l u k
Pembicaraan
masalah
ini telah
dipaparkan
seluruh
planet
1 5 6
bergerak.
Mereka
bahkan
firman
(butiran-butiran)
(gumpalan-gumpalan
awan
Allah
"Dan
es dari
seperti)
langit,
Allah
(yaitu)
(juga)
dari
gunung-gunung",
1 5 5
d i s i n i s u d a h m a k r u f a d a n y a . Ia d i n a m a k a n
"barid" k a r e n a m a m p u m e n d i n g i n k a n p e r m u k a a n b u m i .
220
langit,
es.
1 5 6
lafal "bard"
Tidak ada g u n u n g - g u n u n g e s di u d a r a m a u p u n
a k a n tetapi y a n g a d a s e s u n g g u h n y a a d a l a h a w a n y a n g m e n g a n d u n g
M a n u s i a telah m e n j a j a k k a n kaki di b u l a n d a n
mereka
m e n e m u k a n m a k h l u k A l l a h d i s a n a . M a h a Suci A l l a h Y a n g M a h a
Kuasa.
sungai-sungai.
Barangkali
juga
gunung-gunung
es
yang
gunung-
g u n u n g y a n g a d a d i b e n d a - b e n d a l a n g i t ' , lalu A l l a h
157
SURAH AL FURQAAN
Allah S W T berfirman,
*>o-j _J 4>J"}L<Jl J^ Jj J >LoJJL
f LJLJi
\
"Dan
(ingatlah)
mengeluarkan
hari
kabut
bergelombang-gelombang."
(ketika)
langit
S J L ^ J >\ J
J - J
pecah
dan diturunkanlah
belah
malaikat
(Qs. A l F u r q a a n (25):25)
dimaksud
keretakan
akibat
keluarnya
kabut-
menghalangi
k e r e t a k a n n y a d e n g a n m e k a n i s m e lain s e b a g a i m a n a
pemecahan bongkol kayu akibat kapak, karena
T i d a k a d a g u n u n g - g u n u n g e s s e p e r t i ini di d a l a m planetplanet yang terkenal, sebab planet-planet tersebut sangat miskin
a s a p air.
1 5 7
222
Allah
kabut
223
A l Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
bayang
itu, kemudian
petunjuk
atas
menarik
,
^ T-
_j _j
yang
w
nanti-nantikan
(pada hari
Kiamat)
(siksa)
dalam
naungan
datangnya
Allah
malam
istirahat,
dan
adalah
bergerak
158
ini
itu;
sebagai
Kami
tarikan
(sebagai)
Dia
matahari
kemudian
perlahan-perlahan;
untukmu
Ayat
Y a n g d i m a k s u d d e n g a n l a n g i t di sini
bayang-bayang
bayang-bayang
berusaha."
awan."
Kami jadikan
Dialah
yang
pakaian,
menjadikan
menjadikan
dan tidur
siang
untuk
untuk
bangun
(Qs. A l F u r q a a n ( 2 5 ) : 4 5 - 4 7 )
menunjukkan
bahwa
matahari
, s e b a b b a y a n g a n s e l a l u m e n g i k u t i n y a d a n ia
langit s e c a r a k e s e l u r u h a n , di m a n a s a t u d e m i satu
p a d a t (katsiif)
M e n g e n a i c a r a M a l a i k a t t u r u n d a r i s a n a , h a l itu
s u d a h b a n y a k d i s e b u t k a n d a l a m k i t a b - k i t a b tafsir.
permulaan
bayangan
tanpa
Allah S W T berfirman,
F i r m a n A l l a h , "Kemudian
L i r c
il^J
's*
1 Ijaj l ^
\ .v
'LLJI 1 .
JJL*'.
P
W-
_/
ji
'J
' i
petunjuk
bayang-bayang
itu."
matahari
berarti K a m i
J-
'
1 5 8
JL^JI
atas
jadikan
LJb^r ^
i
sebagai
Kami
J**-J
* Laju g e r a k m a t a h a r i s e s u n g g u h n y a h a n y a p e m a n d a n g a n
sekilas s a j a , s e b a b b u m i l a h y a n g s e b e n a r n y a b e r g e r a k m e n g e l i l i n g i
m a t a h a r i d a n g e r a k a n b u m i l a h y a n g m e n e n t u k a n letak d a n posisinya
dengan matahari. M e m a n g y a n g tampak, matahari begerak dari timur
"Apakah
kamu
Tuhanmu,
memendekkan)
menghendaki
tidak
bagaimana
memperhatikan
Dia
memanjangkan
bayang-bayang;
niscaya
(penciptaan)
Dia menjadikan
dan
kalau
tetap
(dan
Dia
bayang-
ke barat, sehingga panjang b a y a n g a n segala sesuatu pun berubahubah akibat m e k a n i s m e y a n g telah kami jelaskan di atas. Saat
m a t a h a r i b e r a d a di t e n g a h h a r i , m a k a b a y a n g a n y a n g d i t i m b u l k a n n y a
s a n g a t p e n d e k , d a n b a y a n g a n t e r p a n j a n g terjadi s e w a k t u terbit d a n
t e n g g e l a m m a t a h a r i . S e o l a h - o l a h d i sini b a y a n g a n b i s a d i m a k n a i
sebagai b e r h e n t i n y a b u m i d a r i b e r g e r a k .
224
225
A l Q u r o n d a n Ilmu Astronomi
Sementara
bayang-bayang
firman,
itu
kepada
"Kemudian
Kami
Ka?ni
dengan
menarik
tarikan
dan bumi
ada antara
keduanya
yang
masa,
kemudian
akan
Yang
Maha
buat
kepada
yang
Dia."'
( Q s . Al F u r q a a n ( 2 5 ) 5 8 - 5 9 )
perlahan-perlahan."
pelan-pelan
dan
sedikit
menghapusnya
demi
sedikit
matahari. Hal
ini
kawasan
maka
mengalami
sedang
siang.
mengalami
Para
bulat,
malam,
bayangan
banyak
sementara
di
60
Dia bersemayam
Pemurah,
maka
lebih
mengetahui
di atas
tanyakanlah
dalam
'Arsy,
enam
(Dialah)
(tentang
Allah)
(Muhammad)
tentang
kaiuasan
yang
lain
159
pakar
astronomi
baru
berpendapat:
B a y a n g a n m e n g i k u t i laju g e r a k m a t a h a r i s e b a t a s y a n g
dilihat oleh mata, sebab b u m i sesungguhnya
terus
mengatakan
A l l a h S W T b e r f i r m a n , "Dan
Allah Yang Hidup
dengan
memuji-Nya.
dosa-dosa
(Kekal)
Dan cukuplah
hamba-hamba-Nya;
bertawakallah
Yang
Dia Maha
Menciptakan
kepada
bertasbihlah
Mengetahui
langit
1 6 0
p e n g e r t i a n h a r i di d a l a m
menentukan
Al Qur~an Al K a r i m , a p a k a h
d i m a k s u d k a n - N y a a d a l a h h a r i di b u m i a t a u y a n g lain.
yang
kamu
hitung",
226
namun
yang
Padahal
lainnya
berevolusi
m e n u r u t h u k u m a l a m y a n g tentu saja m e m b u t u h k a n w a k t u
yang
l a m a . Y a n g jelas, Dia M a h a K u a s a a t a s s e g a l a s e s u a t u .
227
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
Allah S W T berfirman,
j3*Cai\
'y
"Maka jatuhkanlah
kamu termasuk
Syu'araa
jl
'^zjk
'y
orang-orang
LVIP
VLS
Jail. U
dari langit,
yang benar."
161
jika
(Qs. Asy-
(26):187)
m a k s u d d a r i "Al Kisaf
kisfah. (lihat Al Q u r * a n )
Y a n g d i m a k s u d langit di sini bisa jadi langit
, 6 1
Di sini s a y a lebih m e r a j i n k a n p e n d a p a t y a n g m e n g a t a k a n
b a h w a y a n g d i m a k s u d k a u m musyrikin d e n g a n u n g k a p a n tersebut
a d a l a h j a t u h n y a k e p i n g a n - k e p i n g a n d a r i langit tujuh, b u k a n j a t u h n y a
k o m e t , s e b a b jika y a n g d i m a k s u d a d a l a h k o m e t , m a k a s e t i a p h a r i
kita bisa m e l i h a t n y a tiap m a l a m . P a d a h a l a y a t ini m e m u a t t a n t a n g a n
yang lantang bagi M u h a m m a d S A W
(Dan tantangan
biasanya
22?
d a l a m arti z h a h i r s e b a g a i p a y u n g y a n g
menaungi,
atau awan.
K a l a n g a n ahli a s t r o n o m i m o d e r n
melaporkan
b a n y a k n y a k a s u s b a t u m e t e o r y a n g j a t u h d a r i langit.
Batu-batu
ini
kemudian
disimpan
di
museum-
membincangkan
m a s a l a h ini s e c a r a p a n j a n g l e b a r di d a l a m b u k u - b u k u
ilmu alam.
1 6 2
SURAH AN-NAML
Allah S W T berfirman,
' '
j.
.o
'
l'
o-UL?r Vg..,->_
jyiij lL ^
^JLssJl
(^JJi AUI
* * -
" D a n (ingatlah)
terkejutlah
bumi,
semua
kecuali
mereka
merendahkan
1 6 2
Fenomena
s e b a g i a n batu-batu
ini s u d a h u m u m d a n bisa d i s a k s i k a n .
tersebut a d a y a n g berusia lebih d a r i jutaan
Bahkan
tahun
segala yang
siapa yang
dikehendaki
datang
menghadap-Nya
sebagaimana
maka
jalannya
awan.
di
Dan
dengan
gunung-gunung
(l
padalial ia
(Begitulah)
silam.
230
231
perbuatan
sesuatu;
Allah
dengan
Maha
kokoh
Mengetahui
apa
( Q s . A n - N a m l (27):88)
mencari-cari
tiap-tiap
atas
asumsi
belakangan
mereka
tentang
p e r g e r a k a n h a r i a n d a n t a h u n a n b u m i d e n g a n a y a t di
atas. A y a t t e r s e b u t m e r e k a a r t i k a n b a h w a o r a n g m e l i h a t
g u n u n g d i a m , p a d a h a l ia b e r g e r a k s a n g a t aktif.
N a m u n k a l a n g a n ahli tafsir b e r p e n d a p a t
M e r e k a m e n g a t a k a n , "Dan kamu
lihat
(tanpa gerak),
ia berjalan
awan"
jalannya
SURAH AL 'ANKABUUT
gunung-gunung
lain.
padahal
berarti
jika
diam,
seperti
Allah S W T berfirman,
r <f
i'
"i
c e p a t . M e n u r u t m e r e k a p e m a n d a n g a n ini h a n y a terjadi
O '
, J-
J>J*B
* 'a >
*" t
J- J-
9, r
S*'
J^-
O }* *r & s
<rr^
i r i
"
s i
kepada
mereka:
b u k a n s e p e r t i g e r a k a w a n k o n v e n s i o n a l y a n g b i s a kita
saksikan setiap harinya. Jika tidak, maka
tentunya
"Dan sesungguhnya
"Siapakah
menundukkan
yang
mataharidan
menjaivab:
"Allah!",
Dialah y a n g m e m b u k t i k a n k e b e n a r a n kelak d a n D i a M a h a
dipalingkan
(dari
m e m b i m b i n g ke jalan lurus.
r i m b a b e l a n t a r a j u g a b e r g e r a k d e m i k i a n . (Wallahu
a'lam).
maka
jalan
langit
bidan?"
betapakah
yang
dan bumi
Tentu
mereka
benar)."
164
dan
merekaakan
(dapat)
(Qs. Al
G u n u n g a d a l a h b a g i a n d a r i b u m i y a n g b e r g e r a k di d a l a m
l i n t a s a n n y a d e n g a n k e c e p a t a n 2 9 k m / d e t i k , la b e r g e r a k seiring d e n g a n
p e r p u t a r a n b u m i . Di h a r i K i a m a t k e l a k g u n u n g a k a n r a t a
t a n a h d a n tidak a k a n a d a lagi.
232
dengan
l 6 J
* D a l a m hal ini k a m i s e t u j u d e n g a n p e n u l i s . A k a n t e t a p i
s u d a h menjadi hal y a n g m a k r u f j u g a b a h w a m a t a h a r i s u d a h d i a t u r
s e d e m i k i a n r u p a oleh Allah untuk m e n y u p l a i p a n a s d a n s i n a r k e b u m i ,
s e m e n t a r a bulan untuk m e n y u p l a i c a h a y a .
233
fS
pada
kekuasaan
SURAH AR-RUUM
s e g a l a s e s u a t u di t a n g a n K e r a j a a n - N y a , d a n h a n y a
kepada-Nya A n d a sekalian kembali.
Allah S W T berfirman,
. ' *
> _ .
f.
'
i'
cLo^i y
'
o-lJ^' i i - ' i
t
*
I * ' , ' '
jV
c L
'
^f'y
'
'
'
\i y>-
'
Jl
-J
Aj
J'
~~'
'
U ^ b j
J yj*
t'
't'
^2 jj\
p^Hjt
jl
''
"
'
-y>
^
'
j ,
JJJJL;
'
.j
'
"'
-J
oi'.iiJ
'
i ^J*^*
'y>'j^
AJL-If
'
^Jy^c
''
, -*
ir
'
'
JJC
' .
aJ
y*
' . . 3 't.
"
'
'
'
i'
\ ^/
<r
J^iU
" D o n di antara
memperlihatkan
tanda-tanda
kekuasaan-Nya,
Dia
(menimbulkan)
air hujan
235
dari langit,
sesudah
lalu menghidupkan
matinya.
itu benar-benar
Sesungguhnya
terdapat
mempergunakan
dengan
akalnya;
ke luar
(dari
Kemudian
pada
yang
demikian
bagi kaum
Dan
di antara
apabila
kubur);
Dan
Dia
itu
yang
tanda-
b u k a n l a h p e n c i p t a a n d a n p e m b a n g u n a n n y a s e b a b ia
telah d i j e l a s k a n haal ( k o n d i s i ) n y a o l e h f i r m a n , "Dan
antara
dan
itu (juga)
ini d i d a s a r k a n p a d a a p a y a n g telah d i s e b u t k a n - N y a di
siapa
t e m p a t lain, y a i t u f i r m a n "Dia
hanya
langit"
tiang penyangga
terbentuk
dari
asap-asap
yang
amar-Nya"
iradah
dengan
kata
langit
tanpa
lihat."
"Allah
tidak menjadikan
antara
melainkan
yang ditentukan."
yang kamu
menciptakan
A y a t di a t a s j u g a tidak m e n u n j u k k a n k e m a n d i r i a n
keduanya
L a n g i t y a n g d i m a k s u d di s i n i a d a l a h p a y u n g y a n g
dari a w a n
langit
merupakan
kamu
kali d a l a m p e m b a h a s a n a y a t y a n g s e r u p a .
dari
diciptakannya
tidak m e n y a t a k a n n y a s e c a r a l u g a s , n a m u n p e n g e r t i a n
kepunyaan-Nyalah
air hujan
adalah
memanggil
T a f s i r a y a t ini s u d a h s e r i n g d i k e m u k a k a n b e r k a l i -
kekuasaan-Nya
Akan
(Qs. A r - R u u m (30):24-26)
tunduk."
tanda
bumi".
di
bumi
langit dan
air
ialah berdirinya
iradat-Nya.
dengan
tanda-tanda
165
tanda kekuasaan-Nya
bumi
dengan
(tujuan)
( Q s . A r - R u u m (30):8)
A r - R a z i b e r p e n d a p a t b a h w a qiyaam
b e r a r t i ivuquuf
zvaktu
(berdiri)
(berdiri l a m a ) d a n t i d a k t u r u n - t u r u n .
menyatakan
oleh
daya
gravitasi,
tetap
tidak
bisa
dianggap
Kekuasaan
b e r t e n t a n g a n d e n g a n a y a t ini. S e b a b A l l a h s e n d i r i l a h
sebab-sebab (sarana).
a t a s k e h e n d a k - N y a p u l a g a y a itu a d a .
Y a n g d i m a k s u d p e n d i r i a n l a n g i t d a n b u m i d i sini
236
237
SURAH LUQMAAN
Allah S W T berfirman,
JSJY
L^JVj - U i -
^iil}
^-I
CJI}11JI j l >
s
"D/fl menciptakan
melihatnya
(di
dan
permukaan)
menggoyangkan
langit
Dia
tanpa
y"
tiang
meletakkan
bumi
kamu."
supaya
yang
kamu
gunung-gunung
bumi
itu
tidak
(Qs. L u q m a a n (31):10)
tiang
23?
Al Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
Kekuasaan
Sang
Penciptanya
yang
Maha
Agung keagungan-Nya.
M a s a l a h ini t e l a h s e r i n g d i k e m u k a k a n b e r k a l i kali d a l a m b e r b a g a i k e s e m p a t a n s e b e l u m n y a .
Allah
SWT
memperhatikan,
malam
bahwa
ke dalam
siang
berfirman,
sesungguhnya
masing
berjalan
dan sesungguhnya
kerjakan."'
67
Allah
dan memasukkan
malam
sampai
"Tidakkah
kepada
Allah Maha
matahari
kamu
memasukkan
siang
ke
dan bulan
SURAH AS-SAJDAH^
dalam
masing-
ditentukan,
apa yang
kamu
A l l a h S W T berfirman,
(Qs. L u q m a n (31):29)
T a f s i r a y a t ini j u g a t e l a h d i s e b u t k a n s e b e l u m n y a .
R i n g k a s n y a , t i d a k a d a m u a t a n akal s e h a t d a n naql
shahih
yang
menolak
penetapan
berjalannya
^_!>
,LJJ >
"Allah-lah
yang
1 6 7
bagi kamu
pemberi
v'-
dan bumi
dalam
di atas
daripada-Nya
lS
langit
keduanya
Dia bersemayam
selain
.'j/F^
menciptakan
%4
enam
'Arsy.
seorang
syafa'at.
Tidak
dan
masa,
ada
penolongpun
Maka
apakah
kamu
tidak
memperhatikan?;
Dia mengatur
(urusan)
tahun
menurut
urusan
itu naik
kepada-
(lamanya)
perhitunganmu." **
1
adalah
(Qs. As-
S a j d a h (32):4-5)
Penjelasan m e n g e n a i e n a m hari p e n c i p t a a n , 'Arsy
di atas air, d a n p e m b a h a s a n istiwa* telah b e r k a l i kali d i b a h a s . ( S i l a h k a n rujuk p a d a
pembahasan-
pembahasan sebelumnya).
SURAH S ABA'
Allah S W T berfirman,
cL
!l
"Maka
apakah
mereka
Kami
niscaya
jatuhkan
Sesungguhnya
terdapat
tanda
dengan
hal itu di t e m p a t - t e m p a t
lain,
s-
tidak
L> J \
melihat
dan di belakang
langit
dan
bumi
Jika
Kami
kepada
gumpalan
mereka
(kekuasaan
(kepada-Nya)."
mereka
mereka
yang
Kami benamkan
pada
demikian
Tuhan)
di
bumi
dari
itu
benar-
bagi
setiap
( Q s . S a b a ' (34):9)
Telah kami s i n g g u n g di d e p a n b a h w a
"kisaf"
berarti kepingan-kepingan. S e d a n g k a n y a n g d i m a k s u d
243
l a n g i t di sini b i s a j a d i p a y u n g y a n g m e l i n g k u p i a t a u
bisa juga
awan.
Allah S W T
pernah
menghujani
b e b e r a p a u m a t m a s a l a l u d e n g a n b e b a t u a n dari langit.
SURAH FAATHIR
Allah S W T berfirman,
J^
'i***"j
j^
'^/3
y' ,
JJ_SJLJ
L A J Y
j^PJU
ji"
"f"
JjJulJ
'
>
II'
>
J
*t
S*
^ J L L J I U
a
" D I A memasukkan
memasukkan
matahari
malam
siang ke dalam
dan bulan,
Tuhanmu,
yang
mempunyai
malam
seru
apa-apa
walaupun
dan
menundukkan
berjalan
menurut
demikian
kerajaan.
(sembah)
siang
dan
Yang (berbuat)
kepunyaan-Nyalah
kamu
dalam
masing-masing
ke
Dan
Allah
orang-
selain
Allah
tiada
setipis
kulit
ari."
( Q s . F a a t h i r ( 3 4 ) : 13)
244
245
dan
matahari
siang
dan
ke
malam,
bulan,
serta
juga
ke
t u r u n . D a n di a n t a r a m e r e k a a d a lagi y a n g b i l a n g
penundukan
b a h w a k e d u a n y a t e r u s - m e n e r u s n a i k di a n g k a s a y a n g
penjelasan
maksud
k e d u a n y a h i n g g a b a t a s w a k t u t e r t e n t u telah d i u r a i k a n
sebelumnya,
sehingga
kita
di
sini
tidak
perlu
m e n g u l a n g - u l a n g i n y a lagi.
tidak
jejak-
jejak k e k u a s a a n - N y a .
***
S e m e n t a r a i t u , k a u m Mutasyarri'in
(kalangan
F i r m a n lain,
"Allah
sehingga
,JJIP
LJu>- JIS
"Sesungguhnya
supaya
akan
jangan
lenyap
menahan
Dia
adalah
Mengenai
sementara
yang
JlJU
Allah
tidak
-jj J^~
menahan
lenyap;
dan
ada
keduanya
Pengampun."
kalangan
AJL
Maha
1 J)
dan
bumi
langit
sungguh
jika
seorangpun
selain
\ ^>
keduanya
yang
Allah.
dapat
Sesungguhnya
Penyantun
lagi
Maha
sebagian
"lenyap",
ia
berarti
kalangan
ada
kejatuhannya,
filosof
sebagian
mutakhir
terus-menerus
A y a t ini m e m u a t i s y a r a t t e g a s a k a n k e h e b a t a n tata u r u t a n
b e n d a - b e n d a l u a r a n g k a s a d a n b u m i s e h i n g g a m e r e k a tidak saling
b e r t a b r a k a n a t a u saling m e n d e k a t d a l a m b e n t u k y a n g bisa m e r u s a k
e k o s i s t e m a l a m . K e r u s a k a n s e p e r t i ini h a n y a a k a n terjadi k e l a k di
hari kiamat, hari s a a t bulan jatuh m e n g e n a i m a t a h a r i , dst.
246
d e n g a n n a l a r s e h a t d a n naql
shahih.
A l Q u f a n d a n Ilmu Astronomi
SURAH YAASIIN
Allah S W T berfirman,
'
\ ' t
'
.+A*i\
p jJl
V ..cJ
Li
l
'
't
^JlL" JJL'3
j^^Jl^
'9
LJ
bagi
mereka
adalah
dari
malam
itu,
dalam
kegelapan;
peredarannya.
248
tanda
SLp J > - J j L v i U j J J
(kekuasaan
malam;
maka
" '
Allah
Kami
dengan
3* Jt p s
^liilj
-*
yang
besar)
tanggalkan
siang
serta
dan matahari
Demikianlah
&
i U ~ J
" D suatu
S'
>
merta
berjalan
ketetapan
mereka
di
tempat
Yang
Maha
24?
Perkasa
lagi
Maha
tetapkan
bagi
(setelah
dia
dia
dan malam
pun
masing-masing
telah
Kami
h a r i n y a , di m a n a ia m e n y u s u r i u j u n g t i m u r d a n u j u n g
sehingga
barat
ke manzilah
terakhir)
b a t a s a n d a n t e m p a t b e r l a b u h n y a , s e b a b ia
sebagai
mungkin
Dan
manzilah-manzilah,
sampai
kembalilah
Tidaklah
Mengetahui;
bulan
bentuk
tandan
bagi matahari
tidak
dapat
beredar
pada
yang
yang
mendapatkan
mendahului
garis
tua;
untuk kemudian
Dan
(Qs.
edarnya."
lagi. Dan
itulah
tidak
melampauinya.
bulan
siang.
kembali
perjalanannya
Yaasiin (36):37-40)
tertinggi)
langit d a n l i n g k a r a n s e t e n g a h hari.
Di d a l a m ayat ini a d a d u a w a c a n a
menarik
matahari
di t e m p a t p e r e d a r a a n n y a d a n p e n e n t u a n
pos-pos
perjalanan bulan.
perjalanan matahari
Pertama;
berlabuhnya
(mustaqar)
berarti
pada
1 7 0
tempat
perjalanannya
falak
laha)
setiap z o d i a k dari 1 2 z o d i a k y a n g a d a d e n g a n m e k a n i s m e
khusus.
A t a u , ia b e r j a l a n m e n u j u r u m a h n y a , y a i t u z o d i a k
Lion.
k o n d i s i m a t a h a r i di d a l a m n y a . Ini t i d a k b i s a d i t e r i m a
kecuali oleh kalangan ahli p e r b i n t a n g a n saja, dan
h u k u m m e r e k a s u d a h tidak s a m a r lagi b a g i k a l a n g a n
A t a u p a d a p e r s i n g g a h a n d a n p e m u k i m a n n y a di
muhaqqiq
Islam.
Atau,
ia
berjalan
hingga
waktunya
m e l a m p a u i n y a . D e n g a n p e n g e r t i a n ini
berarti
170 * M t
a
a r i a r
m e m i l i k i g e r a k a n di t e m p a t
mengelilingi
berakhirnya
"mustaqarraha"
matahari
saat
hadits
yang
berakhirnya dunia.
Disebutkan
disebutkannya.
perjalanan
tanpa
dalam
sebuah
d i r i w a y a t k a n d a r i A b u D z a r , ia m e n u t u r k a n ,
"Saya
s a b i t ) , k e m u d i a n p u r n a m a , d a n s e t e r u s n y a . D a n i n i l a h y a n g kita
p e r n a h b e r s a m a - s a m a N a b i S A W di m a s j i d
ketika
m a t a h a r i t e n g g e l a m , b e l i a u b e r k a t a , 'Hai
melainkan berangsur-angsur
ke hilal
(bulan
tempat-tempat
berputar
tahukah
kamu
kemana
menghilangnya
matahari
Abu
ini?'
Dzar,
Saya
ke t e m p a t a s l i n y a bagi b u m i , b u l a n h a r u s b e r p u t a r 2 7 d e r a j a t , jarak
y a n g s a m a y a n g d i t e m p u h b u m i u n t u k mengelilingi m a t a h a r i . K a r e n a
itulah, m a s a p e r p u t a r a n bulan y a n g t a m p a k bagi kita a d a l a h 2 9 , 5 hari.
250
ia.
A I Q u r o n d a n Ilmu Astronomi
N a m u n k e t i k a ia h e n d a k b e r s u j u d , A l l a h t i d a k m a u
y a n g lain, m a l a m t e r k a d a n g j u g a b e r l a n g s u n g p a n j a n g
m e n e r i m a s u j u d n y a . Ia m e m i n t a i z i n l a g i , n a m u n kali
ini
tidak
diizinkan.
Selanjutnya
dikatakanlah
dan
pendeknya
di
garis
terbitlah ia d a r i b a r a t . I t u l a h ( m a k n a ) f i r m a n A l l a h S W T
terbit
kalian
7 7
kemana
ini?' M e r e k a m e n j a w a b , ' A l l a h
matahari
matahari
berlabuhnya
ini
berjalan
di bawah
'Arsy,
hingga
lalu
berakhir
ia
bersimpuh
kalangan
sujud'."
m e m e g a n g zhahir
misalnya
ketika
m a t a h a r i t e n g g e l a m s e t i a p h a r i , m a k a ia b e r l a b u h di
b a w a h ' A r s y h i n g g a terbit k e m b a l i . "
bagi
manusia
yang
tinggal
s e b e l u m s e m b u r a t m e r a h m a t a h a r i t e r b e n a m h i l a n g di
b e b e r a p a n e g a r a l a i n . B a h k a n d i a r e a 9 0 d e r a j a t ia
t e r u s - m e n e r u s terbit s e l a m a b e r a d a d a l a m k o n s t e l a s i
utara, dan terus-menerus tenggelam selama berada
dalam konstelasi selatan, sehingga setahun
dalam konteksnya.
Dalil-dalil yang ada p u n menunjukkan
matahari
tidak
diam
ketika
tenggelam,
bahwa
sebab
t e n g g e l a m n y a m a t a h a r i di s a t u u f u k b e r a r t i t e r b i t n y a
m a t a h a r i di u f u k lain.
D i p a p a r k a n d a l a m k i t a b Ruh Al Ma'ani;
berisi
terlintas di b e n a k p e r t a m a kali u n t u k
Hal yang
memecahkan
p r o b l e m a t i k a ini -wallahu
m a t a h a r i , b e g i t u p u l a p l a n e t - p l a n e t lain, m e m i l i k i a k a l
di d a l a m dirinya."
Masalahnya
ketika
matahari
menjadi
bermasalah
dikatakan
sujud
dan
(musykil)
menetap
perlu
"Kull-un
dengan
252
7828. (Albani)
Falak-in
Yasbahun",
menggunakan
kata
di m a n a
kerja
ia
yang
(kata ganti
orang banyak).
Indikasi yang sama, terdapat dalam firman Allah,
bintang,
171
fi
d i s a n d a r k a n p a d a d h a m i r j a m a ' uqalaa~
"Sesungguhnya
adalah bahwasanya
'alam-
kepadaku."
matahari
aku
dan
bermimpi
bulan;
melihat
kulihat
sebelas
semuanya
buah
sujud
(Qs. Y u u s u f (12): 4)
H a l ini j u g a d i i n d i k a s i k a n o l e h z h a h i r
hadits
b e r s u j u d d a n m e m i n t a i z i n , di m a n a p e r m i n t a a n i z i n
m e n a m p a k k a n diri di h a d a p a n M u h a m m a d d a l a m
1 7 2
yang pernah
dan
hal)."
D i r i w a y a t k a n d a r i U m a r bin Al K h a t h t h a b , t u t u r n y a : Suatu
1 7 2
P e n g a r a n g k i t a b Ruh Al Ma'ani m e n a m b a h k a n :
" B u k t i - b u k t i p e n d u k u n g d a r i Al K i t a b , A s - S u n n a h ,
perkataan
orang-orang
mulia
mengenai
tiba m u n c u l di h a d a p a n k a m i s e o r a n g laki-laki y a n g s a n g a t
p e r j a l a n a n jauh p a d a n y a , d a n tidak s e o r a n g p u n dari kami
mengenalinya.
Ia l a n g s u n g d u d u k
menyandarkan
lututnya pada
a k a l d a n k e s a d a r a n h a m p i r t i d a k t e r h i t u n g lagi
telapak
b a n y a k n y a . S e b a g i a n m e n u n j u k k a n k e t e t a p a n hal
putih
tanda-tanda
tangannya
di k e d u a
di h a d a p a n
lutut Nabi d a n m e l e t a k k a n
paha
lalu
kedua
M u h a m m a d , b e r i t a h u k a n k e p a d a s a y a m e n g e n a i Islam
Di a k h i r h a d i t s , U m a r
yang
Nabi SAW,
menuturkan:
Kemudian
Hai
(Al H a d i t s )
beliau
berkata
yang
tentu
yang
datang
kepadaku
p e r b a n d i n g a n , di m a n a tidak a d a y a n g m e n v a t a k a n
Muslim
(1/29).
agama
pada
kalian'."
(11/107) ( 5 8 5 1 ) . D a l a m r i w a y a t lain
Ahmad
"Jibril d a t a n g
pada Nabi
ada
dalam
(Shahih
bersama-sama
A b u D z a r d e n g a n t a m b a h a n r e d a k s i di a k h i r n y a : " K e m u d i a n
b e r s a b d a : "Tidak, demi Dzat y a n g m e n g u t u s M u h a m m a d
kebenaran
bukanlah orang v a n g
mengajarkan
t a m b a h a n di a k h i r r e d a k s i n y a :
untuk
beliau
dengan
kabar gembira.
lebih t a h u d e n g a n n y a d a r i p a d a
d a n kalian d a n ia a d a l a h Jibril A S y a n g t u r u n d a l a m w u j u d
Al K a l a b i . " S a n a d r i w a y a t mi shahih.
m e n g i n g k a r i ke^nz/ii/ian
Aku
seseorang
Dihyah
N a m u n Al H a f i z h Ibnu H a j a r
t a m b a h a n r e d a k s i ini d a n p e n g i n g k a r a n ini
m e n e t a p k a n k e p e m i l i k a n j i w a b a g i falak. S e b a g i a n dari
d i t a n g g a p i oleh Abu Al H a s a n A s - S a n a d i d a l a m H a s y i y a h - n y a
( k a w a k i b ) . M e r e k a m e n g a t a k a n , " S e m u a y a n g a d a di
Ada
lagi
riwayat
melihat
kuda
lihat B a g i n d a m e l e t a k k a n
berbicara dengannya'.
diri d e n g a n w u j u d r a g a n y a a t a u w u j u d - w u j u d lain,
254
t a n g a n di m u k a
kuda Dihyah
sambil
Saya
rahmatullah!
tangannya
Saya
"Aku
salam
kedua
tuturnya:
t e r l e p a s d a r i r a g a d a n ia k e m u d i a n p e r g i m e n a m p i l k a n
meletakkan
A'isyah,
SAW.
dari
di m u k a
b i c a r a s e b a g a i m a n a h a l n y a m a n u s i a , m a k a ia p u n a k a n
Rasulullah
atas
wa harakat uh.
, ' A l a i k u m wa alaihissalam
wa
yang
Arab
j i w a m e r e k a d a n k e s a n g a t - s u c i a n n y a , s e h i n g g a ia b i s a
t a m p a k di s a t u t e m p a t s e m e n t a r a b a d a n a s l i n y a b e r a d a
wujud Dihyah
Badui
1 7 4
h a d i t s shahih
1 7 3
Allah,
di t e m p a t lain. S e o r a n g Sufi b e r s e n a n d u n g :
dengan
Jangan
Setiap
katakan
rumahnya
di timur
Najed
adalah
rumah
t e r l i h a t di b e b e r a p a t e m p a t d a l a m s a t u w a k t u . H a l itu
Ini m e r u p a k a n w a c a n a d e t e r m i n a t i f y a n g s u d a h
tidak a k a n terjadi k e c u a l i k a r e n a k e s a h a j a a n k e k u a t a n
m a s y h u r di k a l a n g a n k a u m S u f i , d a n h a l itu b u k a n l a h
suatu rahasia. P e n g i n g k a r a n atas hal itu m e r u p a k a n
A h m a d ikut m e r i w a y a t k a n n y a p u l a ( V I / 7 4 - 7 5 , 1 4 6 ) ( 2 4 4 5 3 ,
2 5 1 1 2 ) : D a r i S u f y a n bin U y a i n a h d a r i M u j a l i d d a r i A s y - S y a ' b i d a r i
b e n t u k k e a n g k u h a n tersendiri y a n g tidak a k a n d i l a k u k a n
k e c u a l i h a n y a o l e h o r a n g b o d o h a t a u asal m e n e n t a n g .
Al A l l a m a h A t - T a f t a z a n i
1 7 S
mengherankan sikap
menghukumi
diriwayatkan
1 7 3
Al Kalabi, a d a l a h s e o r a n g S a h a b a t N a b i S A W d a n
mengikuti
b a n y a k p e p e r a n g a n b e r s a m a . Ia m e n i n g g a l di A l m a z a h , s a l a h satu
p e r k a m p u n g a n di p i n g g i r a n D a m a s k u s p a d a t a h u n 4 5 H.
1 7 4
S a m p a i s e k a r a n g s a y a b e l u m p e r n a h m e n j u m p a i satu h a d i t s
pun yang
mendukung
mengatakan
pernyataan
i n i . Al
Hafizh
(1/107) sewaktu
p e r k a t a a n U m a r d a l a m h a d i t s di a t a s , "la langsung
Nabi SAW,
lalu menyandarkan
lututnya
Ibnu
pada lutut
Hajar
mensyarahi
duduk
di
Nabi dan
s a n g S u f i ini di B a s h r a h p a d a h a r i T a r w i y y a h d a n p a d a
hari y a n g s a m a ia t e r l i h a t d i M a k k a h . D a s a r h u k u m
m e r e k a di sini h a n y a s a n g k a a n b a h w a h a l itu t e r m a s u k
jenis mukjizat yang besar dan mereka s a m a sekali
tidak m e n g a k u i a d a n y a k a r a m a h b a g i W a l i .
hadapan
meletakkan
T a m p a k n y a , ia (Jibril)
1 7 5
mengaburkan
i d e n t i t a s n y a s e h i n g g a k u a t l a h s a n g k a a n o r a n g - o r a n g di sekitar Nabi
p a d a t a h u n 7 1 2 H d a n m e n i n g g a l di S a m a r k a n d p a d a t a h u n 7 9 3 H,
o r a n g m e n g a c u h k a n n y a h i n g g a ia s e l e s a i b e r b i c a r a d e n g a n
s e r t a d i k e b u m i k a n di S a r k h a s . Di a n t a r a k a r y a
Nabi
peninggalannya
a d a l a h Al Muthawwal
d a l a m d i s i p l i n i l m u b a l a g h a h , Tahdzib
yang dilakukannya.
Manthiq,
Syarh
M e n u r u t s a y a , p e n j e l a s a n A l H a f i z h I b n u H a j a r ini h a n y a
b e r d a s a r k a n s a n g k a a n b a h w a ia d a t a n g d e n g a n w u j u d
seorang
llasyiyah
Ala
Al
Adhd
Ala Mukhtashar
Ibn Al
Al
Hajib
B a d u i , p a d a h a l seperti d i k e t a h u i s e b e l u m n y a b a h w a d a l a m peristiwa
A t - T a m i m i Al B a l a k h i , a d a l a h s e o r a n g a s k e t i k a h l i z u h u d
t e r s e b u t Jibril d a t a n g d a l a m w u j u d Dihyah
k o n d a n g , la m e n i n g g a l kira-kira p a d a t a h u n 161 H . B a n y a k s i l a n g
(Albani).
256
Al Kalabi.
Wallahu
a'lam.
yang
p e n d a p a t m e n g e n a i identitas d i r i n y a .
257
pendapat
d a l a m l e b i h d a r i s a t u b a d a n . A k a n t e t a p i , h a l itu l e b i h
m e r u p a k a n m a s a l a h y a n g j a u h di b e l a k a n g itu y a n g
ketidakmungkinannya
satu
Dengan
demikian,
dapat
dikatakan
bahwa
membuktikan
kematiannya.
M e r e k a m e n g a k u melihat Nabi S A W di
tempat
dalam
satu
waktu,
padahal
beberapa
Nabi
SAW
yang
terlihat
dengan
tetap
menyisakan
jenis
k e t e r k a i t a n n y a d e n g a n f i s i k , s e h i n g g a ia b i s a n a i k k e
' A r s y , lalu b e r s u j u d di b a w a h n y a d e n g a n
tanpa
sendiri s e d a n g shalat di d a l a m k u b u r n y a .
Sebuah
h a d i t s shahih
melihat
pamit kembali.
M u s a shalat di d a l a m k u b u r n y a di B u k i t M e r a h
Katsiib
Al Ahtnar) .
177
langit
(Al
B e l i a u j u g a p e r n a h m e l i h a t n y a di
1 7 8
SAW
m e l i h a t s e k e l o m p o k Nabi selain M u s a di b e b e r a p a
l a n g i t , p a d a h a l k u b u r m e r e k a a d a di b u m i d a n t i d a k
ada seorang pun yang mengatakan b a h w a
mereka
d i p i n d a h k a n d a r i b u m i k e langit.
H a l ini t i d a k b e r t e n t a n g a n d e n g a n
perjalanan
fisik m a t a h a r i d a n k e t i d a k - d i a m a n n y a , m e n u r u t k l a i m
k a l a n g a n ahli a s t r o n o m i d a n l a i n n y a . S e b a b r i t u a l itu
terjadi k e t i k a m a t a h a r i t e l a h t e n g g e l a m d a n m e l e w a t i
ufuk
yang
hakiki
serta
terputuslah
pandangan
p e n d u d u k b u m i t e r h a d a p n y a . H a l ini p u n
tidak
m e n g g a n g g u p e n a m p a k a n n y a k e t i k a itu di a r e a 9 0
(derajat) dan sejenisnya. Sebab sujud
dan
diam
m a t a h a r i di ' A r s y d a l a m k o n t e k s m a t a h a r i s e b a g a i j i w a
ahli
suci y a n g t e r l e p a s d a r i f i s i k n y a d e n g a n k e h e n d a k A l l a h
fenomena
b a h k a n s e p a r u h s i a n g di g a r i s k h a t u l i s t i w a p u n t i d a k
H a l ini b u k a n s e p e r t i t a k s i r a n k a l a n g a n
h i k m a h (Al Hikamiyyun)
yang mengklaim
m e n g g a n g g u p r o s e s ini.
Dapat pula dikatakan bahwa sujud
H R . M u s l i m , A n - N a s a ' i , A h m a d , d a n A b u N a ' i m (Albani).
(Lihat. Shahih Sunan
An-Nasa'i
Al A l b a n i : 1 5 3 7 - 1 5 4 3 . J u g a Musnad
111/148 ( 1 2 4 8 8 ) ,
1 7 8
258
terjadi s e t e l a h t e n g g e l a m m a t a h a r i d a r i u f u k M a d i n a h ,
toh hal tersebut tidak m e n g g a n g g u
penampakannya
di u f u k l a i n , s e b a t a s y a n g k i t a d e n g a r . N a m u n y a n g
111/248(13578))
d a n lainnya.
matahari
Bukliari
Muslim
A I Q u f a n d a n ilmu Astronomi
Selanjutnya
menyebutkan
pengarang
halusinasi lain
Ruh
Al
Ma'ani
yang diklaim
T a n d a - t a n d a h i t a m n a m p a k di sisi t i m u r n y a
dan
oleh
m e n g h i l a n g di sisi b a r a t n y a s e l a m a k u r a n g l e b i h 14
h a r i , d a n s e t e l a h j a n g k a w a k t u i n i t a n d a h i t a m itu
w a l i , p a d a h a l ia m a s i h t e t a p di t e m p a t n y a d i M a k k a h .
k e m u d i a n m u n c u l d a r i sisi t i m u r n y a . Ini m e n u n j u k k a n
bahwa
a n t a r a d i r i n y a d a n K a ' b a h terjalin k o r e s p o n d e n s i d a n
b e r l a n g s u n g s e m p u r n a d a l a m 2 7 hari 12 j a m 2 0 m e n i t .
s u r a t - m e n y u r a t y a n g i n t e n s . S e m u a itu j e l a s t i d a k d i a k u i
o l e h S y a r i a t d a n m e r u p a k a n k l a i m s e m a t a y a n g tidak
m e r u p a k a n rotasi t a h u n a n b u m i , m a k a rotasi m a t a h a r i
b e r d a s a r k a n dalil, k a r e n a itu j a n g a n d i g u b r i s m e s k i
pada porosnya
1 7 9
matahari
1 8 1
(mengelilingi
porosnya)
1 h a r i 22 j a m 12 m e n i t
tnutasyarri'in
b a h w a b e n d a a n g k a s a b e s a r ini ( b a c a : m a t a h a r i ) a d a l a h
pusat planet-planet bergerak inilah y a n g bisa dibilang
baku (dan diakui syariat).
matahari
kutub
yang
t i n g g a l 2 5 h a r i 14 j a m 8 m e n i t .
rotasi
peredarannya"
matahari
berjalan
di
tempat
y a n g terlihat p a d a bulatan
e d a r l a i n ini a d a l a h s a l a h s a t u p l a n e t d a r i s e k i a n p l a n e t
bulatannya.
yang
D e m i A l l a h , ia b u k a n l a h o r a n g y a n g a g u n g , a p a l a g i p a n t a s
dihormati m a u p u n dihargai.
iso * T h i lalat h i t a m a d a l a h k a w a s a n - k a w a s a n g e l a p p e k a t y a n g
a
m u n c u l s e c a r a t e m p o r a l di d a l a m b u l a t a n m a t a h a r i d a n diliputi oleh
g a s - g a s y a n g b e r k i l a u a n , la m u n c u l d a l a m l a d a n g - l a d a n g
bermagnetik kuat dan berbentuk melengkung. L a m a
F i r m a n A l l a h , "Demikianlah
ketetapan
Yang
Maha
yang
s a n g a t b e r v a r i a s i . K a d a n g s u h u p a n a s n y a di d a l a m k a w a s a n - k a w a s a n
Kawasan-kawasan
c e l o t e h a n d a n ilusi-ilusi s e b e l u m n y a .
keberadaanya
bervariasi a n t a r a b e b e r a p a hari h i n g g a b e b e r a p a b u l a n . L u a s n y a p u n
yang besar bisa m e n c a p a i 3 5 0 0 - 4 0 0 0 derajat.
Q u r ' a n d a n A s - S u n n a h ) , m a k a ia l e b i h b a i k d a r i p a d a
isi * M a t a h a r i b e r p u t a r m e n g e l i l i n g i d i r i n y a s e n d i r i d e n g a n
sekali p u t a r a n m e m o r o s d a l a m w a k t u 2 5 h a r i 3 8 m e n i t di k a w a s a n
khatulistiwa, d a n a n g k a ini terus b e r t a m b a h jika s e m a k i n m e n d e k a t i
kutub u t a r a d a n selatan h i n g g a t e r k a d a n g bisa m e n c a p a i 3 4 hari.
261
Perkasa
lagi Maha
Maksudnya
Mengetahui."
perjalanan
tertentu
sudah
y a n g l e b i h lanjut m e n u n j u k k a n k e b e s a r a n k e k u a s a a n -
hikmah
k e k u a s a a n A l l a h tidak a k a n b e r c a m p u r ( m e n y a t u ) d e n g a n
sujud
perjalanan
matahari
ini
bahwa
aktivitas
m a t a h a r i setiap m a l a m n y a di b a w a h ' A r s y
sengaja
bagi
bulan
sampai
manzilah-manzilah,
ke mamilah
bentuk
tandan
yang
yang
telah
Kami
sehingga
terakhir)
(setelah
kembalilah
dia
tetapkan
dia
sebagai
kami
jelaskan
(pos-pos persinggahan
panjang
lebar
pada
konteks sebelumnya.
"Ka Al Urjuun
L e b i h l a n j u t , f i r m a n "Dan
mendahului
siang"
malam
pun
tidak
dapat
berarti b u l a n tidak a k a n m e n j u m p a i
dan
tanda m a l a m p u n t i d a k a k a n m e n d a h u l u i t a n d a s i a n g ,
sebab m a s i n g - m a s i n g dari matahari d a n b u l a n beredar
tua."
M a s a l a h manzilah-manzilah
bulan)
telah
yang
m e m b o l a k - b a l i k k a n s e g a l a a t u r a n tersebut.
p a d a f a l a k n v a . "KuIIun
"Talak"
berarti
fifalakin
tempat
i/asbahuun".
berjalannya
planet-
p l a n e t ( p u s a t o r b i t ) , la d i n a m a k a n d e m i k i a n
Al Qadiim"
s e p e r t i b a t a n g t a n d a n a n g g u r y a n g t e l a h b e r u m u r tua
sekali hingga m e n g e r i n g s e d e m i k i a n rupa. M e m a n g ,
di a k h i r - a k h i r p e r j a l a n a n n y a m e n d e k a t i
matahari,
karena
k e b u l a t a n n y a y a n g m e n y e r u p a i k u m p a r a n alat p e m i n t a l
t e n u n y a n g b e r u p a k a y u b u n d a r y a n g d i l e t a k k a n di
t e n g a h - t e n g a h alat tersebut, juga m e n y e r u p a i
filakah
t e n d a , y a i t u k a y u b u n d a r y a n g d i l e t a k k a n di u j u n g
pilar p e n y a n g g a a g a r tidak m e n g o y a k k a i n t e n d a .
"Yasbahuun"
b e r a r t i m e r e k a b e r j a l a n di d a l a m n y a
d e n g a n t e l e n t a n g . B a r a n g s i a p a y a n g t e l e n t a n g di a t a s
lalu k e k e c i l a n n y a d a n k e b e n g k o k a n n y a .
s e s u a t u m a k a ia d i s e b u t b e r e n a n g di a t a s n y a . B e d a n y a ,
S e m e n t a r a i t u , f i r m a n "Tidaklah
matahari
mendapatkan
bidan"
mungkin
bagi
berarti b a h w a sesuai d e n g a n
berkumpul
ditentukan
ini b e r e n a n g di air d a n b e r e n a n g di d a l a m a y a t b e r a r t i
b e r j a l a n di g a r i s e d a r n y a di langit.
M e n u r u t kami, tidak ada hal y a n g
mencegah
s e b u a h p l a n e t u n t u k b e r g e r a k d e n g a n s e n d i r i n y a di
telah
l a n g i t , m e s k i s e s u n g g u h n y a ia d i a m t i d a k b e r g e r a k .
P e n j e l a s a n l e b i h d e t a i l m e n g e n a i h a l ini d a p a t d i l i h a t
d a l a m k i t a b - k i t a b tafsir.
262
263
waliyyuttaufiiq.
SURAH ASH-SHAAFFAAT
A l l a h S W T berfirman,
>
S ,y
'
' '
b"
'
^ ^ J'
. ^ J
. . JL?-'
U j j I
y U - J l
u> j
Sf
j j i l l ;
J L ^ i
i'
dan bumi
l s 2
264
9 ' ' f.
s
>
Z.
j l
' ' S
'
'' t '
llahmu
'
'
* " v f
benar-benar
dan Tuhan
j ' '
i v l ' l
"ir
s i y
S?/
"Sesungguhnya
langit
.^jLiu^jl
Z '
keduanya
'
' .
i*
i^y
jl
S\
IjSol
.^S
c 3
Esa;
ada berada
tempat-tempat
**
terbit
Tuhan
di
antara
matahari;
182
posisi
265
Sesungguhnya
Kami
terdekat
hiasan,
telah
dengan
memeliharanya
yang
dapat
mendengar-dengarkan
Untuk
dan
mereka
mengusir
yaitu
durhaka;
meteor
yang
bintang-bintang;
dan
dari
syetan-syetan
dilempari
mereka
dari
itu
segala
cemerlang."
maka
p u s a t n y a d a n d i l e m p a r k a n p a d a si p e n c u r i
berita
setiap
langit, s e h i n g g a k a r e n a k e c e p a t a n g e r a k n y a ia terlihat
tidak
s e p e r t i a n a k p a n a h d a r i a p i ( s u l u h a p i ) , t e n t u saja ia
para
a k a n j a t u h ke b u m i . D a n b u m i s e k a r a n g ini
penjuru,
pelemparan
mereka)
yang
memang
ia dikejar
oleh
pun
yang
4-10)
terjadi
suka
tiap
menipu
hari.
dan
Penyaksian
kita
belum
mata
pernah
Islam
Pembicaraan
mengenai
telah
sebelumnya,
s e h i n g g a t i d a k p e r l u d i u l a n g i lagi. D i d a l a m Tafsir
Al
j a t u h a d a l a h p l a n e t , d a l a m a r t i a n ia t e r l e p a s d a r i
siksaan
(di antara
(pembicaraan);
yang
langit
(pembicaraan)
menghias
(sebenar-benarnya)
syetan
malaikat
sangat
telah
terdapat
Ma'ani
uraian
panjang
dan
Ruh
f i l o s o f ia l e b i h b e s a r l a g i , b a h k a n p l a n e t y a n g s t a t i k
saja m e n u r u t m e r e k a l e b i h b e s a r d a r i p a d a b u m i .
P e m b i c a r a a n m a s a l a h ini m e n u n t u t p r o p o r s i .
detail
m e n g e n a i h a l ini. M a k a , b a g i y a n g b e r k e i n g i n a n b i s a
m e r u j u k l a n g s u n g k e k i t a b ini.
"Dukhuura"
menjauhkan,
Sedangkan
berarti s e l a m a - l a m a n y a . S e m e n t a r a
"Tsaaqib"
berarti y a n g menyala-nyala.
"Syihaab"
a y a t di a t a s t i d a k l a h s a m a d e n g a n
bintang-bintang
ini
tidak a k a n j a t u h . J i k a ia b i s a j a t u h , t e n t u h i a s a n l a n g i t
a k a n b e r k u r a n g , b a h k a n t i d a k a k a n tersisa.
Dan taruhlah jika b e n d a luar a n g k a s a
yang
267
SURAH ASY-SYUURAA
Allah S W T berfirman,
"
'
j'
>
ayat-ayat
yang
keduanya.
Dan
semuanya
apabila
(tanda-tanda
langit
melata
yang
Dia Maha
kekuasaan)-
Dia
Kuasa
dikehendaki-Nya."
sebarkan
makhlukpada
mengumpulkan
(Qs. Asy-
ini
secara
lugas
mengindikasikan
k e b e r a d a a n h e w a n - h e w a n di langit, sebab m a k h l u k
y a n g melata tidak m e n c a k u p malaikat, d a n di d a l a m
ayat lain p u n m a k h l u k melata ini
disandingkan
A l Q u r a n d a n Ilmu Astronomi
'O
*
di l a n g i t , m a k a a y a t i n i l e b i h l a n j u t
j-
i f
menunjukkan
b a h w a j e n i s - j e n i s y a n g b e r a k a l di a n t a r a
hewan-
Allah
di langit
sajalah
dan semua
bersujud
makhluk
segala
apa
yang
melata
yang
di
"(Qs. A n - N a h l ( 1 6 ) : 4 9 )
(mukallaf).
Hal
itu
diindikasikan
dalam
s e l a n j u t n y a , " D a n Dia M a h a K u a s a
semuanya
apabila
firman
Allah
mengumpulkan
dikehendaki-Nya."
(Qs.
Asy-
makhluk-
dan
makhluk
y a n g t i d a k d i b e b a n i k e w a j i b a n a g a m a (ghair
mukallaf)
tidak a k a n i k u t d i k u m p u l k a n d i h a r i K i a m a t k e l a k .
apa yang
tidak
ketahui."
Konon, para peneliti ruang angkasa p u n melihat
m a k h l u k - m a k h l u k di b u l a n d a n p l a n e t - p l a n e t
bergerak melalui teropong bintang mereka
1 8 3
lain
, namun,
m e r e k a tidak d a p a t m e m a s t i k a n m e n g i n g a t k e t e r b a t a s a n
alat d a n s a r a n a y a n g m e r e k a b u a t .
M e n a f i k a n hal d e m i k i a n begitu saja j u g a tidak
m u n g k i n , s e b a b ia a k a n m e n g g u g u r k a n f i r m a n y a n g
t e r m a s u k "Al
ma'lum
min
ad-diin
bi
adh-dharurah"
1 8 3
T i d a k a d a b u k t i k o n k r e t k e b e r a d a a n m a k h l u k h i d u p di
pun
t e r u s - m e n e r u s b e r u s a h a m e n g u a k r a h a s i a b e s a r a l a m ini.
270
271
A l Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
SURAH AD-DUKHAAN
A l l a h S W T berfirman,
Jl
"Maka
-Oir*
tunggulah
hari ketika
yang
nyata;'
Yang
yang
pedih;
(Mereka
84
lenyapkanlah
meliputi
langit
. . ^ J j U
membawa
manusia.
berdoa):
Inilah
azab
kami,
kami
(Qs. A d - D u k h a a n (44):10-12)
* A w a n kabut s a n g a t b a n y a k di langit. S a y a m e n g u n g g u l k a n
kabut
"Ya Tuhan
akan beriman."
1 8 4
g U J !
kabut
nyata
yang
membawa
tersebut
kesengsaraan
yang
karena
k o n s t r u k s i b e r b a h a y a n y a . D a n , m a s a l a h ini p u n t i d a k l a h s e p e r t i
y a n g d i p a n d a n g penulis
272
rnhimahullnnh.
273
merekapun
kelaparan
tangguh."
(Qs. A d - D u k h a a n
(44):29)
hebat
tidak diberi
D a n k a b u t itu b i s a d i k a t a k a n s e b a g a i p e n y a k i t
tidak d i a n g g a p n y a w u j u d e k s i s t e n s i m e r e k a . A y a t ini
m a k a n , s e h i n g g a ia m e n g i r a s e b a g a i k a b u t . D a n ia
dalam
memandang
(dukhan
mubiri).
tafsir b a n y a k
ditemukan
ungkapan
Di
yang
Arab.
Namun, kalangan yang menetapkan
bahwa
b e n d a - b e n d a luar a n g k a s a d a n b u m i , serta s e l u r u h b e n d a -
A t a u b i s a jadi k a b u t y a n g d i m a k s u d a d a l a h kondisi
dengan
k o n d i s i m e r e k a seperti k a l a n g a n S u f i tidak m e n g a n g g a p
kejadian
hujan vang
bisa
m e n j i n a k k a n d e b u - d e b u tersebut.
ini s e b a g a i
pun
m e n e t a p k a n hal itu s e b a g a i t a n g i s a n s u n g g u h a n y a n g
sudah
d e k a t n y a hari K i a m a t .
sesuai d e n g a n k o n d i s i m e r e k a .
Ada
juga
yang
mentakwilkannya
sebagai
k e s e d i h a n atau sejenisnya. A d a p u l a y a n g m e n e t a p k a n n y a
S e m u a k e m u n g k i n a n ini b i s a d i l i h a t s e c a r a detail
d a l a m k i t a b - k i t a b tafsir. S e b a b a y a t ini s e s u n g g u h n y a
tidak ada kaitannya d e n g a n m a s a l a h langit d a n b u m i
k e c u a l i d a r i a s p e k y a n g terjauh.
***
Allah S W T berfirman,
"Maka
274
langit
dan bumi
tidak
menangisi
mereka
dan
275
SURAH QAAF
A l l a h S W T berfirman,
L-4J L_Xi!(}
VjVO
lilTiOi
- r j > 1^
JYP
"Maka
apakah
yang
ada
di
tidak
retak-retak
mempunyai
bumi
padanya
segala
kokoh
macam
JSJ
I J
akan
langit
bagaimana
menghiasinya
itu dan
yang
melihat
mereka,
dan
gunung-gunung
atas
tidak
meninggikannya
hamparkan
276
mereka
dan
sedikitpun;
Kami
Kami
langit
Dan
letakkan
dan Kami
tanaman
itu
Kami
padanya
tumbuhkan
yang
indah
277
A l Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
dipandang
mata;
untuk
peringatan
bagi
tiap-tiap
(mengingat
Allah)."
menjadi
pelajaran
hamba
dan
yang
kembali
memperhatikan
s a a t ? Ini a d a l a h p e n g e r t i a n z h a h i r y a n g s u d a h m a k r u f
di a n t a r a m a n u s i a , b a h w a y a n g d i s a k s i k a n s e b a g a i langit
adalah benda khusus yang pada hari K i a m a t kelak akan
dilipat, dan inipun banyak dideskripsikan
memiliki
bahwa
warna
atau
tidak
bahwa
dan
ini
hadits
m e n u n j u k k a n b a h w a langit a d a l a h s e s u a t u y a n g terlihat.
D a n a p a y a n g d i s e b u t k a n oleh k a l a n g a n filosof k u n o
b a h w a h a l - h a l a s t r o n o m i k (al aflak)
udara yang
berbeda-beda tingkat
kelembutannya,
d i m a n a s e m a k i n t i n g g i l a p i s a n u d a r a , m a k a ia a k a n
s e m a k i n l e m b u t , d a n ia b i s a m e n y e m p r o t k a n
bagi setiap orang yang sampai ke sana,
darah
sehingga
m u n g k i n saja ia t i d a k c o c o k u n t u k d i t e m p a t i .
Pemandangan udara dengan warna
("biru"?)
ini t i d a k b e r t e n t a n g a n d e n g a n p e m a n d a n g a n langit
bola asap.
dengan
b e r a g a m sifat di d a l a m a y a t - a y a t d a n h a d i t s - h a d i t s .
l a n g i t y a n g kita lihat a d a l a h b o l a a s a p
keberadaan
A k a n t e t a p i , di a n t a r a l a n g i t d a n b u m i a d a l a p i s a n
sesungguhnya
(Qs. Q a a f (50):6-8)
d a l a m arti s e s u n g g u h n y a , m e s k i s e s u n g g u h n y a
sendiri tidak b e r w a r n a . N a m u n hal itu j u g a
seperti p e m a n d a n g a n dasar lautan yang
berwarna
berwarna
tertentu
jika
ia
tidak
dilihat
yang
lewat
s e s u a t u , p a d a h a l ia s e n d i r i t i d a k b e r w a r n a d e m i k i a n .
Sudah
(kaum
selama
P e n d a p a t y a n g m e n v a t a k a n b a h w a tujuh
lapis
l e b i h s u s a h d a r i p a d a b e r j a l a n di a t a s air a t a u n a i k k e
langit.
Adapun makna "banainaha" adalah mengokohkan
l s
" T i d a k a d a b o l a - b o l a s e p e r t i ini d i d a l a m r u a n g
m a t e r i di s a n a n y a r i s
s e c a r a k e s e l u r u h a n di d a l a m b i n t a n g - b i n t a n g d e n g a n
angkasa,
berpusat
tingkatan
y a n g lebih kecil s e d i k i t d i b a n d i n g k e b e r p u s a t a n m a t e r i - m a t e r i
dalam planet-planet.
278
di
dan
meninggikannya
tanpa
tiang
penyangga.
mini
dan
furuj"
279
bumi
itu,
itu"
makna
pintu-pintu.
firman
"Dan
Kami
kali. (Jadi, s i l a h k a n r u j u k h a l a m a n s e b e l u m n y a ) .
SURAH A L QAMAR
Allah S W T berfirman,
"Telah
dekat
(datangnya)
saat
bulan."
( Q s . A l Q a m a r ( 5 4 ) : 1)
terbelah
kembali
Al
Yamini
281
b a h w a d a l a m s e b u a h p e p e r a n g a n n y a di n e g e r i I n d i a
Ia a d a l a h s e s u a t u y a n g m e n g h i m p u n l a n g i t l a y a k n y a
Al G h a z n a w i " m e l i h a t l e m p e n g a n b a t u di
dalam
1 8
s e b u a h istana n e g e r i m e r e k a b e r p a h a t k a n tulisan:
I s t a n a ini d i b a n g u n p a d a m a l a m
planet-
p l a n e t s a n g a t kecil y a n g s a l i n g b e r h i m p i t a n .
terbelahnya
A l l a h S W T b e r f i r m a n lagi,
' "
"Maka
Kami
bukakan
(menurunkan)
air yang
i'
pintu
i' '
pintu
langit
dengan
( Q s . Al Q a m a r
tercurah."
10
ia
(54):11)
Ada
d a l a m k e l o m p o k - k e l o m p o k kecil ( t e r d i r i d a r i 2 , 3, 4 , h i n g g a
m e n u r u t kalkulasi teleskop. S e m e n t a r a g a l a k s i y a n g t e r d e k a t d e n g a n
silang
pendapat
dalam
memandang
(galaksi)
187
(satuan
" Ia a d a l a h s u l t a n d i n a s t i G h a z n a w i , y a n g b e r n a m a
lengkap
Ia
lebih
besar
10
-10
12
kali
besar
matahari,
sementara
A b u Al Q a s i m Y a m i n A d - D a u l a h , M a h m u d bin S a b a k t a k i n i ( 3 6 1 -
p e r m u k a a n n y a lebih l u a s 4 m i l y a r kali d a r i p a d a l u a s p e r m u k a a n
4 2 1 H = 9 7 1 - 1 0 3 0 M ) . Ia m e r u p a k a n p e m b a b a d
matahari.
dari
ujung
India
hingga
tanah India
dan
Kesultanannya
Naisabur.
Ibu
k e s u l t a n a n n y a t e r l e t a k d i G h a z n a h , d i s i n i p u l a ia d i l a h i r k a n
kota
dan
Gumpalannya
lebih b e s a r 1 3 0 m i l y a r kali d a r i p a d a g u m p a l a n m a t a h a r i . G a l a k s i
m e n i n g g a l . Ia a d a l a h s o s o k y a n g t e g a s d a n b e r p a n d a n g a n l u r u s , la
ini b e r b e n t u k spiral d a n l u a s n y a m e n c a p a i 3 0 . 0 0 0 p a r s e k . G u g u s a n
B a h k a n ia t e r m a s u k t o k o h f u q a h a v a n g f a s i h b e r b i c a r a . Ia b a n y a k
lingkaran
disiplin y a n g s e l a n j u t n y a d m i s b a t k a n k e p a d a n y a .
1 8 7
282
menyatu
berbentuk
kita
juta t a h u n c a h a y a d e n g a n j a r a k 1 0 kilo p a r s e k .
283
A l Q u r * a n d a n Ilmu Astronomi
SURAH ATH-THALAAQ
A l l a h S W T berfirman,
' .1
jj
JT
jiJiS
, .
"Allah
agar
Kuasa
lah yang
menciptakan
mengetahui
atas segala
ilmu-Nya
'
tujuh
langit
segala
..
'
dan
padanya,
Allah
dan sesungguhnya
meliputi
Allah berlaku
bahwasannya
sesuatu,
benar-benar
* '-'
dJ j i l_jJLcJ y^
J L P
3
seperti
f .O',
Maha
Allah,
sesuatu." **
1
i88 * j a g a d r a y a h i n g g a s e k a r a n g , t i d a k m e n g e n a l
adanya
b u m i y a n g m i r i p b u m i kita di a l a m s e m e s t a y a n g m e l i n g k u p i k i t a .
284
285
A l Q u f a n d a n Ilmu Astronomi
Pembicaraan
mengenai
jumlah
langit
mengenai
telah
dibuat
p a l i n g s h a h i h d a l a m h a l i n i . Ia m e n j e l a s k a n
yang
bahwa
k e b i n g u n g a n di d a l a m h a l ini. S i m p a n g - s i u r p e n d a p a t
p u n tak t e r e l a k k a n lagi.
bumi
masing-masing
menyinari
siklus
j a r a k seperti j a r a k b u m i d a n l a n g i t d a n m a s i n g - m a s i n g
K e b a n y a k a n ahli h i k m a h g e n e r a s i b a r u b e r a s u m s i
kuat b a h w a b u l a n a d a l a h a l a m s e p e r t i a l a m b u m i ini.
Di s a n a a d a g u n u n g d a n s a m u d e r a . M e r e k a m e n g k l a i m
khabar:
kalian."
N a m u n m a k s u d k h a b a r ini a d a l a h b a h w a s a n y a s e t i a p
lapis b u m i d i h u n i o l e h m a k h l u k y a n g berasal dari
hal ini b e r d a s a r k a n p e n g i n d e r a a n m e r e k a
melalui
spesifikasi
seperti y a n g d i s e b u t k a n .
s a t u k e t u r u n a n s e p e r t i a s a l b a n i A d a m di b u m i kita
P a r a ahli h i k m a h ini j u g a b e r p e n d a p a t b a h w a
y a n g b e r s u m b e r p a d a A d a m , l a l u di s a n a a d a p u l a
personil-personil
sementara
yang
memiliki
keistimewaan,
ada
di
jagad
raya
Artinya,
d i b a n d i n g y a n g lain s e b a g a i m a n a p o s i s i N u h , I b r a h i m ,
semua
planet
1 9 0
beredar
dan
p o l a y a n g telah d i t e n t u k a n . D i s i n i , a d a p l a n e t - p l a n e t
berekor (komet)
N a m u n hal ini p u n t i d a k b i s a k e m u d i a n m e n a f i k a n
1 9 1
keberadaannya.
1 9 0
im * P e n d a p a t - p e n d a p a t ini s a m a s e k a l i t i d a k b i s a d i b u k t i k a n d a n
tidak memiliki basis kebenaran ilmiah sama sekali.
286
* Ini a d a l a h p e r s e p s i - p e r s e p s i k u n o y a n g d i p e r o l e h dari m i t o s
bangsa-bangsa kuno.
191
mereka
b a n y a k s e k a l i d a n m e r e k a b e r g e r a k s e p e r t i b e n t u k telur.
L e b i h lanjut, m a t a h a r i a d a l a h p l a n e t y a n g b e r a d a
di b a w a h g a l a k s i kita (Bimasakti)
d a n ia j u g a b e r p u t a r
satelit-
an
najm).
B a h k a n m e r e k a m e m i l i k i d u g a a n , b a h w a ia t e r m a s u k
satelit p l a n e t lain. B e g i t u s e t e r u s n y a . M e m a n g , k e r a j a a n
Allah Yang Maha A g u n g sangatlah besar, sehingga
n y a r i s tidak b i s a d i e n d u s o l e h w i l a y a h p e m i k i r a n d a n ia
t a n g a n K e k u a s a a n di a n t a r a d u a l a n g i t . D i s a n a a d a
s e s u a t u y a n g m e n e r a n g i p e n g h u n i b u m i , s e o l a h - o l a h ia
b e r e n a n g di d a l a m l a u t a n K e k u a s a a n A l l a h S W T . B u m i
b a g i l a n g i t s a m a seperti n i s b a t s e b u a h g e l a n g d i b e l a n t a r a
p a d a n g pasir, begitu pula nisbat langit d e n g a n langit
yang di atasnya.
B i s a j a d i b u m i , b e g i t u j u g a l a n g i t , b e r j u m l a h lebih
dari tujuh. P e m b a t a s a n p a d a b i l a n g a n s e m p u r n a y a n g
telah
tidak memiliki
mengharuskan
penafian
tidak
bisa
M e n u r u t m e r e k a , l a n g i t s e t i a p j a g a d r a y a seperti
bulan
tidak
halnya
disebutkan
batas akhir
udara,
s e h i n g g a b e n d a a n g k a s a ini s e o l a h - o l a h b e r a d a d a l a m
ruang kosong tanpa ada sesuatu pun yang m e m b e n t u r
m a u p u n m e l e m a h k a n gerakannya. Dan ketika sebuah
j i s i m ( b e n d a ) b e r g e r a k d a l a m k e h a m p a a n , m a k a ia tidak
akan p e r n a h d i a m m e n g i n g a t tidak a d a n y a penentang.
1 9 2
d a l a m Bahr
Kalam.
Begitu pula ragam pendapat y a n g dinyatakan oleh
k a l a n g a n ahli a s t r o n o m i g e n e r a s i l a m a m a u p u n b a r u .
Di antara r a g a m p e n d a p a t y a n g
dikemukakan
S e t i a p b u m i d a r i k e t u j u h lapis b u m i d i p a n g g u l oleh
1 , 2
edar
yang
panjang
mengelilingi
sekali
hingga
milvaran
matahari
memakan
dengan
waktu
t e m p u h b e r j u t a - j u t a t a h u n . K o m e t terdiri d a r i k e p a l a v a n g t e r b e n t u k
g u m p a l a n beku dengan komposisi air, gas mitsan, gas arang, dan
amoniak yang bercampur dengan
debu.
Ketika
mendekati
kepingan-kepingan batu
matahari
kepala
komet
dan
mengalami
jutaan
L e n g k a p n y a , M a i m u n bin M u h a m m a d bin
Muhammad
Di
Ala'uddin
antara
Adillah
d a l a m b i d a n g disiplin i l m u k a l a m , At-Tamhid
Li Qawa'id
Al
Idhah Al
At-Tauhid,
Mahajjah
dalam
A'immah.
289
A l Q u f a n d a n Ilmu Astronomi
oleh
syariat,
dalam
artian
tidak
d i k o m e n t a r i n y a d e n g a n a f i r m a s i m a u p u n n e g a s i , tentu
saja tidak b i s a kita n a f i k a n m a u p u n t e t a p k a n .
Jalan terbaik d a l a m hal ini a d a l a h
memilih
pikiran
dari
Allah
mengasihi
BERBAGAI SURAH
seseorang
yang
m e n g h i l a n g k a n segala g h i b a h dari d a l a m d i r i n y a . K o n o n
I b n u A b b a s p e r n a h m e n g o m e n t a r i a y a t ini: " J i k a l a u a k u
j e l a s k a n t a f s i r n y a p a d a k a l i a n , p a s t i l a h k a l i a n a k a n kafir
karena mendustakannya."
Secara u m u m , barangsiapa yang
membenarkan
berkaitan
K e k u a s a a n - N y a , m a k a t i d a k s e y o g i a n y a ia m e m a n d a n g
w u j u d tujuh b u m i m e n u r u t perspektif y a n g telah kami
kemukakan, untuk kemudian memaknai ketujuhnya
sebagai wilayah-wilayah atau lapisan-lapisan tambang,
"Kepunyaan-Nyalah
langit dan bumi."
kunci-kunci
(perbendaharaan)
*'
.' '
'.
* >u
f '
'
..
. *
s e c a r a definitif d e n g a n dalil-dalil k a u m M u s l i m i n .
"(Malaikat-malaikat)
yang
berada
Tuhannya."
290
yang memikul
di sekililingnya
(Qs. Ghaafir (40): 7)
'Arsy dan
bertasbih
malaikat
memuji
Al Q u f a n d a n Ilmu Astronomi
l i
.'-vJUil
\JOR\
j J J i
L/,
tidak seimbang.
bkJJl
aJ
kamu
jJL*i'
lihat sesuatu
pandanglah
kembali
"Sesungguhnya
kepada
menciptakan
dan
Yang
kamu
bersifat)
adakan
patutkah
bumi
demikian
itulah
Tuhan
semesta
payah;
dua
masa
Dan
Dia menciptakan
di bumi
Kami sediakan
yang
nyala."
itu gunung-gunung
kokoh di atasnya."
^jCI
+5"JQ
bagi mereka
s L k i U
'
'^JYS\
'
J J l ^ j^JJI
J*
.
^ i *
3.
*
.--a.*'
O'
3*** j*
UJI
i-
J'v'
T*
t *
i
*
'3
* '
I*
1 T
menguji
di antara
kamu,
siapa
Dan
Pengampun;
berlapis-lapis.
Tuhan
Dia
Yang
Kamu
Yang
"
kamu
Maha
telah
hidup,
Perkasa
menciptakan
sekali-kali
Maha
tidak
Pemurah
'
'
'
supaya
yang
lebih
'
''
'
j U j
*'
'
'
baik
lagi
Maha
tujuh
langit
melihat
pada
sesuatu
yang
? i-
.'t''
Jl
apabila
jL*Jf.
*
'
'
'
'
'
bumi
dibenturkan
keduanya
'
y^<-i
'
1
J y P J j ^ t j j
# '
sangkakala
diangkatlah
1 , 3
i>
^_
'''i.
'
'
"Maka
o>
-'j
Dia
dan
menyala-
4<"S liS"ji
.eJo-l'4
>>
l'
syetan,
-J j
A-SL>-
U - b ^ ^^aJ
\' \ '\' '
dan
' ' i
- -
F'-
pelempar
j' % s
langit
jadikan
(Qs. Al M u l k (67):2-5)
.A
mati
ciptaan
, >
U
'
" Y a t t g menjadikan
amalnya.
292
3
?"v
'
-B
s,
menghiasi
dan Kami
iSl'Jl o i T IC'CLI
11
J> L , j , JuJj . j i w ^
!l c U
J |
s *
'
3
^r^S-
keadaan
af
F
,A
akan
sesuatu
dalam
telah
itu alat-alat
'-t
Kami
Kemudian
menemukan
bintang-bintang
Mlp
adakah
penglihatanmu
tidak
itupun
Sesungguhnya
(Yang
alam";
lagi niscaya
penglihatanmu
kafir
bagi-Nya
berulang-ulang,
tidak seimbang?
dengan
kamu
dalam
sekutu-sekutu
sekali
dan
lihatlah
yang
kepadamu
cacat
"Katakanlah:
Maka
ditiup
dan
sekali
tiup;
gunung-gunung,
sekali
bentur ;
lalu
Maka
193
dan
pada
Ini a d a l a h i s y a r a t jelas m e n g e n a i g u n c a n g a n m e n g e j u t k a n
y a n g a k a n m e l a n d a b u m i , p e r s i s s e b e l u m t e r j a d i n y a K i a m a t . Hal ini
p u n telah d i i s y a r a t k a n di b a n y a k t e m p a t d a l a m Al Q u r " a n , m i s a l n y a
p a d a p e r m u l a a n s u r a h A l H a j j : "Hai
Tuhanmu;
sesungguhnya
kegoncangan
surah
goncangannya
manusia,
hari
bertakwalah
Kiamat
itu adalah
kepada
suatu
( Q s . A l Hajj ( 2 2 ) : 1 ) , begitu p u l a
Az-Zalzalah:
"Apabila
(yang dahsyat);
bumi
digoncangkan
dengan
beban-beban
293
hari
itu
terjadilah
kiamat;
dan
terbelahlah
berada
Tuhanmu
orang
dihadapkan
(kepada
keadaanmu
yang
mereka;
Tuhanmu),
Dan
'Arsy
kamu
(bagi
sesuatupun
. ^ 1
dari
. ^ a J l J:y
J
Jl
JU-J^/I
f'
sesungguhnya
(rahasia)
langit,
penjagaan
kami dahulu
untuk
maka
dapat
kami
telah
mendapatinya
menduduki
barangsiapa
yang (mencoba)
(seperti
itu)
akan
tidak
(untuk
ataukah
(dengan
yang
Tuhan
di langit
itu
Tetapi
mendengar-dengarkan
panah
Dan
adanya
dikehendaki
mereka
dengan
sesungguhnya
tempat
menjumpai
membakarnya);
mengetahui
keburukan
penuh
(bereita-beritanya).
sekarang
mengintai
mengetahui
api; dan
beberapa
mendengar-dengarkan
tentu
mencoba
sesungguhnya
penjagaan
bagi
orang
menghendaki
api
kebaikan
yang
kami
itu)
yang
bagi
bumi
mereka."
(Qs. A I J i n n (72):8-10)
.L-
JTJ
\J)\
JuwJ U J J
JJ
J J ^
bagaimanakah
kamu
akan
dapat
beruban;
Langit(pun)
menjadi
mata
"Bilakah
terbelalak
tidak!
kepada
294
Tidak
apabila
bulan
dan bulan
ada
tempat
sajalah
pada
telah
dikumpulkan;
lari?";
berlindung!;
hari itu
tempat
(Qs. Al O i y a a m a h (75):6-12)
kembali."
.o^r}
jL^jt
IJ
r j _ J
.cU.i
.LlwJ
ciilji
L , 'i b i .
menjadikan
belah
bintang-bintang
apabila
langit
gunung
telah
telah dihancurkan
rasul-rasul
telah
dikatakan
kepada
ditangguhkan
hari keputusan."
berkata:
Tuhanmu
itu?'; Maka
dan apabila
dan matahari
'
hari kiamat
(ketakutan);
hilang cahayanya;
Hanya
jbl JL-J
bii
.c^i-J
VJ^-KS
memelihara
pecah
pasti
. j^JUI
"/a bertanya:
"Mfl/ca apabila
"Maka
JjJi)
apakah
di
itu
bU.JL.Llll
t ' *
kami
janji-Nya
H a a q q a h (69):13-18)
"Dan
Adalah
(Qs. Al M u z a m m i l (73):17-18)
terlaksana."
(Qs. Al
Allah)."
Allah.
pada
menjunjung
tiada
tersembunyi
malaikat-
langit.
malaikat
di atas (kepala)
langit,
lemah; Dan
di penjuru-penjuru
itu delapan
dibelah;
dan
menjadi
ditetapkan
mereka:)
(mengazab
telah dihapuskan;
waktu
apabila
debu;
orang-orang
gunungdan
(mereka);
"Sampai
dan
hari
kafir itu);
apabila
(niscaya
apakah
Sampai
"Apakah
\<\
. b u \ l J l J i j
-."si^j
'
. b u ^ . V^'
.i_j,g
ji>
li^}
langit
meninggikan
fi^-y
.u-C
kamu
ataukah
J * i J
dan
Dia
1..
U~^j
j^o
. ^ / j l
.-jt',
LsLflJl
o u > j
U^jJlj
jUj-Jl
U U W j
b r ' j - -
U]jOr_j
. LiUv
. U r l i j
.ULJ_j
W'"
"Bukankah
Kami
hamparan?;
dan gunung-gunung
Kami
jadikan
jadikan
telah
kamu
tidurmu
malammu
bumi
sebagai
istirahat;
pakaian;
dan
dan
penghidupan;
Kami
awan
tumbuhkan
tumbuhan;
air yang
pasak?;
dan
dan
Kami
dengan
daripadanya
di atas
dan Kami
dan Kami
tercurah;
yang
jadikan
turunkan
supaya
dan
lebat?"
Kami
tumbuh-
(Qs. An-
Naba* (78):6-16)
' i
t ' '
. U U j !
sL-JL' ji U l i 1
-&UJ
'
'
J . L a J l j
i. u'
. U U / ;
i'
t'
'.
'
U c L .
"
^ - l
dan
Dan
bumi
benderang;
la
memancarkan
Dan gunung-gunung
teguh;
(semua
dipancangkan-
itu) untuk
binatang-binatang
twnbuhkesenanganmu
(Qs. An-
ternakmu."
b. . o , J L _ & i
bl, o , /
JJiJl b
"Apabila
matahari
digulung;
bintang
berjatuhan;
dan
dihancurkan;
ditinggalkan
(81):
dan apabila
(tidak
>
dan apabila
apabila
bintang-
gunung-gunung
unta-unta
yang
bunting
diperdulikan)."
(Qs. At-Takwiir
bt'.
.o>l cuL'i bi
1-4)
I<\F\\
jU^c
Uji
Jtii
gulita,
ii'.
.Lafol-i
gelap
dihamparkan-Nya;
tumbuhannya;
untuk
terang
Dia
menyempurnakannya;
jadikan
dan kebun-kebun
Kami
siang
yang kokoh;
banyak
sebagai
jadikan
itu
berpasang-pasangan;
untuk
sebagai
untuk mencari
menjadikan
itu
penciptaannya
lalu
malamnya
siangnya
sesudah
dan
sulit
membangunnya;
menjadikan
Nya dengan
lebih
telah
bangunannya
menjadikan
b i j
yang
Allah
. U U j
"Apabila
langit
bintang
jatuh
dijadikan
meluap."
terbelah;
berserakan;
dan
dan
apabila
bintang-
apabila
(Qs. Al Infithaar ( 8 2 ) : l - 3 )
lautan
1 9 4
S a m u d e r a d a n l a u t a n b i s a s a j a m e l e d a k , jika a d a b a t u
297
'
'
"Apabila
diratakan;
i '
"
. '
langit
akan mengetahui
. '
_(f'
kepada
akibat
bj
J
Tuhannya,
apabila
itu patuh,
"
d J
kepada
itu patuh;
dan patuh
bumi
.c-AIIL
dan patuh
dan memuntahkan
kosong;
-f
c - o j
terbelah;
semestinya
manusia
' f '
semestinya
dan menjadi
sudah
* '
langit
dan sudah
. c ^ - j L^J
b i j
dan
itu
(Qs.
perbuatannya)."
Al I n s y i q a a q (84): 1-5)
(yaitu)
binatang
"Maka
ia
dia
ditegakkan ;
hari
yang
dijanjikan;
yang disaksikan."
dan
yang
menyaksikan
dan
dan
memanas
itu?;
tidak
penjaganya."
bagaimana
bagaimana
bagaimana
dan
dan
kepada
ia
cahayanya
malam
ia
dihamparkan;
di pagi
dan
apabila
jiwa
dan
apabila
menutupinya;
dan
penghamparannya;
(ciptaannya);
itu
hari;
siang
sesungguhnya
jiwa
unta
langit,
memperhatikan
Dan
mensucikan
dengan
tidak
mengiringinya;
yang mengotorinya."
bumi
matahari
apabila
ketakwaan;
berskala b e s a r d a n b e r s u h u s a n g a t p a n a s ( 8 0 0 - 1 2 0 0 c e l c i u s ) m e m a n c a r
hari;
hari
ada
gunung-gunung
peringatan."
menampakkannya;
bintang;
malam
menembus;
melainkan
mereka
Dan
"Demi
gugusan
pada
pada malam
cahayanya
(diri)
Dan
193
mempunyai
datang
diciptakan;
ditinggikan;
bulan
langit yang
yang
yang
apakah
bagaimana
Maka berilah
"Demi
dan
(Qs. A t h - T h a a r i q ( 8 6 ) : l - 4 )
dalamnya
waktu
langit
tahukah
bumi
Tidiannya,
(pada
"Demi
maka
Allah
(jalan)
kefasikan
dan
beruntunglah
orang
yang
merugilah
orang
( Q s . A s y - S y a m s ( 9 1 ) : 1-10)
B i s a kita t e m u k a n di sini s e b u a h i s y a r a t i n d a h d a r i A l
Qur"an, mengenai metode baru keberadaan gunung.
Kebanyakan
p e n d a p a t t e r d a h u l u lebih t e r f o k u s p a d a t e k a n a n s a m p i n g
terjadi di k a w a s a n - k a w a s a n
pegunungan yang
yang
mengakibatkan
inti g u n u n g y a n g
ketinggian
bersuhu
s a n g a t p a n a s ke a t a s ( p e r m u k a a n ) , s e h i n g g a g u n u n g p u n m e n j a d i
tegak l u r u s d a n m e n j u l a n g ke a t a s seperti k a s u s g u n u n g H i m a l a y a .
299
A I Q u f a n d a n Ilmu Astronomi
dengan
segala
dan
kemudahan
yang
sesuatu,
segala
dan
tinggi
pula
status-Nya.
diciptakan-Nya.
Dan
betapa
m e n c o r o n g n y a k e b e n a r a n F u r q a n (Al Q u r ~ a n ) - N y a .
S a y a m e m o h o n k e p a d a A l l a h , T u h a n p e m i l i k tujuh
langit d a n y a n g d i l i n g k u p i n y a , T u h a n p e m i l i k t u j u h b u m i
dan yang dicakupinya, Tuhan
syetan
dan
yang
tuhan
selain Engkau.
P e n u l i s a n kitab ini selesai, n a m u n s a y a
yakin, pada bulan Syawwal tahun 1339 dari
tidak
hijrah
300
pilihan