Indriani kesumawati
Alfian
Mela
ATURAN CRAMER
sehingga det (A) 0, maka sistem tersebut mempunyai suatu penyelesaian yang
Dengan Aj adalah matriks yang diperoleh dengan menggantikan entri-entri pada kolom
ke-j dari A dengan entri-entri pada matriks
[]
b1
b2
.
.
bn
Bukti:
. . . .
. . . .
. . . .
an 1 x1 +a n 2 x 2+ +a nn x n=b n
[ ][ ] [ ]
a11 a12 a1 n x 1 b1
a 21 a22 a 2n x 2 = b2 AX=B
an 1 an 2 ann x n bn
Keterangan:
Jika det (A) 0, maka A dapat dibalik dan dengan Teorema 1.6.2 X = A -1B adalah
penyelesaian unik dari AX = B. Oleh karena itu,menurut Teorema 2.4.2 kita dapatkan
[ ][ ]
c11 c 21 c n 1 b1
1 1 c 12 a 22 cn 2 b2
x= A1 B= adj ( A ) B=
det ( A ) det ( A)
c1 n c 2 n c nn b3
b1 c 1 j +b2 c 2 j ++b n c nj
x j=
det ( A)
Sekarang anggap
[ ]
a11 a12 a1 j1 b1 a1 j +1 a1 n
A j= a 21 a22 a 2 j1 b 2 a 2 j+1 a 2n
an 1 an 2 a nj1 bn anj+ 1 ann
Karena Aj berbeda dengan A hanya pada kolom ke-j-nya, kofaktor dari entri-entri
dalam kolom ke-j dari A. Dengan demikian, perluasan kofaktor det (A j) disepanjang
kolom ke-j adalah
det ( A j )
x j=
det ( A)
det ( A 1 )=b 1 c 11 +b 2 c 21
b1 . a22+ b2 . (1 ) . a12
b1 . a22b2 . a12
b1 . a22a12 .b 2
det
[ b1 a 12
b2 a 22 ]
det ( A 2 )=b 1 c 12 +b2 c 22
b1 . (1 ) .a 21+b 2 . a11
b1 . a 21+b 2 . a11
b1 . a 21+a 11 . b 2
det
[ a12 b1
a22 b2 ]
Sehingga diperoleh: A 1=
[ b1 a12
b2 a 22 ] dan A 2=
[ a12 b 1
a22 b 2 ]
[ ][ ] [ ]
a11 a12 a13 x b1
a21 a22 a23 y = b2
a31 a32 a33 z b3
b1
|
a22 a23
a32 a33 | a a a
| a
+ b2 . (1 ) . 12 13 +b 3 12 13
a32 a33 a22 a23 | | |
b1 ( a22 a33a 23 a32 )b2 ( a12 a 33a13 a32 ) +b3 ( a12 a23a 13 a22 )
b1 a22 a33b1 a23 a32b 2 a12 a33 +b2 a13 a32+ b3 a12 a 23b3 a13 a22
b1 a22 a33b1 a23 a32a12 b2 a33 + a13 b2 a32+ a12 a 23 b3 a13 a22 b 3
b1 a22 a33+ a13 b 2 a 32+a 12 a23 b3b1 a23 a 32a12 b 2 a 33a13 a22 b 3
[ ]
b1 a12 a13
det b2 a22 a23
b3 a32 a33
b1 . (1 )
|a21 a 23
a31 a 33 | |a a
| a a
+ b2 11 13 + b3 .(1) 11 13
a31 a 33 a21 a 23| |
- b1 ( a21 a33a 23 a31 ) +b 2 ( a 11 a33a 13 a31 )b3 (a11 a23 a13 a21)
b1 a21 a 33+b 1 a 23 a31 +b2 a11 a 33b2 a13 a31b3 a11 a23 + b3 a13 a21
b1 a21 a 33+b 1 a 23 a31 +a11 b 2 a 33a13 b2 a31a11 a 23 b 3+ a13 a 21 b3
a11 b 2 a33 +b 1 a 23 a31 +a13 a21 b 3a 11 a23 b 3b1 a21 a33a 13 b2 a31
[ ]
a 11 b1 a 13
det a21 b2 a 23
a31 b 3 a 33
b1
|
a21 a22
a31 a32 |a a
|a a
+ b2 .(1) 11 12 + b3 11 12
a31 a 32 a21 a 22 | | |
b1 ( a21 a32a22 a31 )b 2 ( a11 a32a 12 a31 ) +b3 ( a 11 a22a12 a21 )
b1 a21 a32b1 a22 a31b2 a11 a 32+b 2 a12 a31+ b3 a11 a22b3 a12 a 21
b1 a21 a32b1 a22 a31a11 b 2 a 32+a 12 b2 a31+ a11 a22 b3a12 a 21 b3
a11 a 22 b3 +a 12 b2 a31 +b1 a21 a32a11 b 2 a32a12 a 21 b3 b1 a22 a 31
[ ]
a11 a12 b1
det a21 a22 b2
a31 a32 b3
[ ] [ ] [ ]
b1 a12 a13 a11 b1 a13 a11 a12 b 1
Sehingga diperoleh: A 1= b2 a22 a23 , A 2= a21 b2 a23 , A 3= a21 a22 b 2
b3 a32 a33 a31 b3 a33 a31 a32 b 3
Contoh:
1. Gunakan aturan cramer untuk menyelesaikan
3 x4 y=5
2 x + y =4
Jawab:
[ ][ ] [ ]
3 4 x = 5
2 1 y 4
A= [ 3 4
2 1 ]
Det (A) = 3.1 (-4).2 = 4 + 8 = 12
A1 =
5 4
4 1[ ]
Det (A) = (-5).1 (-4).4 = -5 + 16 = 11
3 5
A2 = 2 4 [ ]
Det (A) = 3.4 (-5).2 = 12 + 10 = 22
Maka diperoleh:
det ( A1 ) 11
x= =
det ( A) 12
det ( A 2) 22 12
y= = =
det( A) 12 6
2. Pecahkan dengan aturan cramer
x 1+2 x 3=6
3 x 1 +4 x 2 +6 x 3=30
x 12 x 2+ 3 x 3=8
Jawab:
[ ][ ] [ ]
1 0 2 x1 6
3 4 6 x 2 = 30
1 2 3 x 3 8
[ ]
1 0 2
A= 3 4 6
1 2 3
Det (A) = 1.4.3 + 0.6.(-1) + 2.(-3).(-2) 1.6.(-2) 0.(-3).3 2.4.(-1)
= 12+0+12=12+0+8
= 44
[ ]
6 0 2
A1 = 30 4 6
8 2 3
Det (A1) = 6.4.3 + 0.6.8 + 2.30. (-2)-6.6.(-2) 0.30.3 2.4.8
= 72 + 0 120 + 72 0 - 64
= -40
[ ]
1 6 2
A2 = 3 30 6
1 8 3
Det (A2) = 1.30.3 + 6.6.(-1) + 2.(-3).8 1.6.8 6.(-3).3 2.30.(-1)
= 90 36 48 48 + 54 + 60
= 72
[ ]
1 0 6
A3 = 3 4 30
1 2 8
Det (A1) = 1.4.8 + 0.30.(-1) + 6.(-3).(-2) 1.30.(-2) 0.(-3).8 6.4.(-1)
= 32 + 0 +36 + 60 0 + 24
= 152
Dengan demikian,
det ( A 1) 40 10
x 1= = =
det ( A) 44 11
det ( A 2 ) 72 18
x 2= = =
det ( A) 44 11
det ( A3 ) 152 38
x 3= = =
det ( A) 44 11
[ ][ ] [ ]
2 8 6 x 20
4 2 2 y 2 =
3 1 1 z 11
Penyelesaian:
[ ]
2 8 6
A= 4 2 2
3 1 1
Det (A) = 2.2.1 + 8.(-2).3 + 6.4.(-1) 2.(-2).(-1) 8.4.1 6.2.3
= 4 48 24 4 -32 -36
= -140
[ ]
20 8 6
A 1 = 2 2 2
11 1 1
[ ]
2 20 6
A 2= 4 2 2
3 11 1
[ ]
2 8 20
A 3= 4 2 2
3 1 11
Dengan demikian:
det ( A1 ) 280
x= = =2
det ( A) 140
det ( A 2) 140
y= = =1
det ( A) 140
det ( A3 ) 560
z= = =4
det( A) 140