Anda di halaman 1dari 302

r- \

IAKA.{\
TINIT R

-
____
(laVyt ero06uv)
pl'lou'pel @, nlotlPi.lBl'u :lleu-3
o?Lgl BUPIBn 'SBCBtt3
OOL 'oN e[eg Outdeg 'H 'tf
t
:BSEt,|P8 t{!lv
.i:,: :.rj .;;:: r,:li. So* .lip:$t
r,:l'i.,l ':, rlii.l:: 1i'' t
r!
uonoN lsur=l t
n i{i
u (A
r' Perpustakaan Nasional: Katalog Dalam Terbitan (KDT)

Neufert, Ernst
Data ArsiteUErnst Neufert; alih bahasa, Sunarto Tjahjadi; Ferryanto
- -
Chaidir, editor, Wibi Hardani Cet. 1. Jakarta: Erlangga, 2002.
. . . jil. : ilus. ; 21 x 29 cm.
{
Judul asli: Bauentwurfslehre
lndeks.

rsBN 979-41't-307-7 (iit. 1)


rsBN 979-411-552-5

1. Arsitektur l. Judul ll. Tjahjadi, Sunarto lll. Chaidir, Fenyanto


lV. Hardani, Wibi

MILIX
PerFtakaen NaiorC
Propbsi Ja'va Tiauf

.g.BD . svf /arr /,r1az

PROYEK T.A. 2@3

Judul Asli: AAUEUIWU€FSIE {eE


Judul Terjemahan: PAfA ,AtrSlffK

Hak Cipta @ pada \;i*w€g l/erlag


Hak Terjemahan dalam Bahasa lndonesia pada ?ensrbit Erlangga

Alih Bahasa : Dr. ing S*r:ari,* Tj*hjael:


{.J tt r u s a i t lt is;lelrf:-ll' Ur:l,tisirars i :l t ; i't 2
r-; 1 i gq2y ri
Dr. Ferryaritc Chaidir
:.i:.:r::san Ar :;iiektit' Fa&i;lles'i'ekrttL Lii:

: 1,,. 'ri,;lbr
-r
Editor l-1 Harce,':: l:.

Buku ini diset dan dilay-out oleh bagian Produksi Penerbit Er!aitgga
dengan Macintosh G-4 (Helvetica 8/7 pt).

Dicetak oleh : PT. Gelora Aksara Fratama

050403987654321
Dilarang keras mengutip, menjiplak, atau memfotokopi sebagian atau
seluruh isi buku ini sefta memperjualbelikannya tanpa izin tertulis dari
Pe,,;erbif ErlanEga.

' OI.iAK C ! PTA A : LI T.J DUNG i * i- C i.i IJ }.I iiAfii O-U N DA r.I G
-
t}
'eIe6 uep pn[nan
'ueurDutal ua;pnlnaleul u:e1ep ueqn66unsel uelnuauout uep
uBBuJesol !ep1eq;pel1edep lul leH 'Bseu nlens uep elsnueur 'ueJnIn uEp'eue/{'ueqeq'uelenlal ueutle[uelrsersose6ua.u
eqesn uelJequre66uauu 6ueI ere nles urelep al uellnseullp urelep ueurleIel uelntueuer.u gedep snleq 6ueloaseg
snJeq ]nqesJel uelenquJad leq uelep ueure6erasay
'utpues ue)llesap€
'!$ uep Inlueq ueunsnlued leq uelep undneur e1 ledep e[ues;s uep 'qeleseul ueqecaued uep ueuraF
'uqndugsel uep erlels uelenquad uBlep urpueu Inlun B1ul -uaue;e elueq uelnpad e1 6ue1 'efueryeq ynlun rsueleduo>
eslpureul 6uel '1eqr1e qeqes lelsraq qlqol luls gp ue6uecuel lllllueu, und prpues el eueJel 'qeleseu upqeoauiec
ueuiole-ueue;e reueOueur uere[e;ed'un6ueq 6uecuer nlBns uplUaq;p eluepedey elrlelueleut uep e6ur;a1 dnlnuatu
nurll uelep uelnlel lurel rlelal 6uer( ;padag '1eda1 leEues uele-usod-1e1sre geOeqas Jlqepel 6ueI Oueloasag
6ue[ uelepu[ nlens r]elepe eletxes :,JLii a,u .,;ri;iii+ B.Iueq '' ; l j 'rulpues rJeo er snJeq ure; 6ueA ppns
B/r^srsBr{Br.u ered epedel ualspe^ eui '1eq;d u;e; ;6
.t
e'lnpns qenqes nlpunuJ Ueqtxeu elueq eleg. ue1e1e6r.etl
'urpoelulllecpurcq 6ueI pes!lBeJ upplunl uep ueun6uequrad qeured 'n1e; 6ueA unqel 00gZ uep Lltqel 'snlcnJuoo
Inlun uplnlrad;p 6ueI uelenlel unsnlueur eqesn 'ueseJelassl uep'ueunsn{uad' rsln4sucr
-pqesn eped lpel:et nI leq euarpl 'lnlel uep Buedury(ueur 'rseurquol opoleuJ ue6uap qequteilp'mpns-lnpns' uauja€
uep 'JoDlop re;e6 ue6ue-ue6ue uelayp repnueur 6uel -uatuole e{ueq epe 6ue1 'lpef snunJ nlens ueluaqN.lla-
gsledso4ser 6ue1ue1 ue6uepued ueluequeu eg 'e{u;pn1s
lBp[ null 'e{uue6uequel.red eped lelepel nult}elrIeH
uelep eIDeI 'Jelpeueqos zlUJ qelo ue4rnfuegp qeu:ed 'rue^eleJ de1al ueye elp 'qeqrueq &rei
;u; 1eg 'efunpades uelpaq;p eAueq gsladsoller uelDuepas
'uedap eseur eI ue6uepued nles nlnqep qlqepet uelpeqlp edegg,, :epszle!N uelrlrued ryadeg ';repu;q;p ledep pqas,a.
er(ulgeqas 166up uen:n6rad nlens ule;ep'nllqeqes qelO
qgplq elpul 'efurqnte6uedueu snlel ny ue6uequ.rax;a:
uep '6uequlelJeq snJel uelulBleu 'uaueuJad 6-e,
'eloJet! rnlnqepuaur qepns 6ue[ pnl unel nlenses qeluplnq nqesol nuJp eA qpq uryel e1q e1r1
uelenq lleqrel ueun6ueq Inluoq lnluaq depeqral ueqel 'ue6unl6ur; uep nDle/v\ 6un1ue6le1 'llyelqns le]rs-e:
lepllpseJeLu 6ueI epnu IellsJB ered qalo n66unyn66unyp
qeldelelnu:gr dpllos'se1^!Ueho uep ueleueqel uBryesec-e:
6ueI eler{u uendueual nlpns qelepe rur unDuequrau se6nl
eluuelnle;eu qelel tulel undrlseyl 'rlpplq Ipe[uer! tq.
'er(upv'qepnur uep lenl qlqel 6ueI ls)n4suol ue6uap uep
ue>lueq 1ue1 6ueI ede e66u1qas 'qnrn;e{ueu qlqq e-e;
'lleq qlqal 6uer( uernln uelep'JnleJeg qrqal ue6ue1 ueurleray
uelequ:e6 ueluoqueu ueue;eOued eueJel ':t_t.;,:, .= .
lntuaqJeq qrseu 6ueI'g!-ol nelp Bl-ol peqe eped ;4snpur
tiiiiA! e!'\L::i:tiiiai.U li{iAp ;,,=.t:::,;ri.ttari 'nUg/Y\ UeIqnlnqrJif-
ueOuap lull eseui plsnpu! uelEulpuequeu 6uerg
eluuerelua6 aJeueq lul luel ueOuepued qeledy
'u116unu uelsgees
'!se^&l3-
qreqredrp tedep lupl slulel pJeces nleq 6ue[ ueun6ueq
e{ureseq eue:e1 undneur ue6un16url qrue6uad eua:e} qela
Inluoq-Inluaq'11uye1 6uep1q ;p uen[euel lelJeg'ueunDueq 'epeqJeq 6ue[ uelrprpued uep uenqela6uad refundu.ra;
sru1a1 ueDuequrel.red rnlelour leJIuoI qlqe; 6uer( Inlueq
ruel euorel 'uedap al rseluolJoJeq qtqel tuJey 'elutunlaqas
-Intuoq uelnueuauJ ug6u1 ;r.uey 'nil Inlun 'pleJertt ueur6ur
-e1 ue6uap renses 6ue[ qoluoc-qoluoc uelnueuauJ IepB lsereua6 ueDuep epeqJeq 6ueA rseleue6 qe;epe rueq
euoJel ueue[ ;plr6uetu snJeq lule>l 'nil eped ruele6
eleJau eles e,(ueq'Bnl unel qalo qndtuellp qelel 6ue[ ede 'e[uueqnlnqel uep ueurl6unulel ueepeq.]ed
ue6uap eues elureueqes rug ueqeqn:ad lnlueq-Inlueg l
e;e6as ueEuap 'ueun6ueq ueeuecuared tuelep Duuued le6ues
']EeJuetuJeq ledep er(uefuel eIEt! ueglurep ue6uep 6uel sryeld uenqelaOuad uep 'ueuele6uad 'uetnln6uac
'dnp1q ue6uepued uelqnlnqlp 'nil Inlun 'ulpuprt.t eJeces teOeqreq FUoq lul nInE 'Jer.ula6 ueun6ueg nu1;
uElnlellp srueq eluenuag'uerqrd tue;ep rp eluynluequeu.r r66ur1 qepqes lp qellnl e1qe1 sr;nued euueyp 6uetr
uep'snul eJeces eAurlrprlaluau:'e{u;lseq-;rseq ;le[eledueur uelefe;ed Jesep-Jesep dnlecuau rul ue6ue6ed n1n
HVINV9NSd VIVY
-;Elt

Pembuatan contoh model disusun dengan bantuan Untuk semuanya yang diberikan, kami mengucapkan
Arsitek Gustav Hassenpfug (f). Selain itu penggambaran banyak terima kasih.
contoh dibantu oleh Arsitek Richard Machnow, Willy Voigt,
Fritz Rutz dan Konrad Sage. Pengerjaan teknik cetakan oleh . Kepustakaan yang disusun berhubungan dengan bagian
Arsitek Adalbert Dunaiski. teks, yang memberikan pandangan yang lebih baik. Buku
teks ini dirumuskan dari dasarnya secara singkat, dan selalu
Badan standardisasi Jerman menetapkan aturan-aturan berhubungan dengan gambar dari segi yang sama.
yang dalam buku ini hanya diberikan dalam bentuk ikhtisar
singkat. Untuk ketetapan norma-norma ini, yang menjadi Jika para pembaca menganggap ada sesuatu yang
standar adalah cetakan yang terakhir. kurang dalam buku ini, tolong beritahukan kami, agar hal
tersebut dapat diralat dalam cetakan yang berikutnya.
Pengerjaan untuk bidang-bidang khusus didukung oleh
badan-badan konsultasi dan informasi yang tentunya
menguasai bidang tersebut.

Sejak edisi I terbit tahun 1936, teknik bangunan dan renang), Dipl. lng. H. Nachtweh (Pemanasan), Dipl. lng. A.
perencanaan berkembang dengan pesat. Dalam 4 dekade Schawabe (Bahan-bahan sintetis, petunjuk bangunan), prof.
ini sebenarnya setiap cetakan baru disusun setelah adanya Dipl. lng. J. Portmann, lng. L. Arsitek S. Lukowski (Alat-alat
penyesuaian dan semuanya telah diteliti. Tetapi pada dan Bangunan Olahraga).
dasarnya semua revisi dan penyesuaian tersebut baru dapat
dilaksanakan setelah kerja keras selama bertahun-tahun. Pengerjaan redaksi dan pengubahan gambar disusun
oleh Arsitek Ludwig Neff.
Sehingga praktis tidak ada halaman yang diperbaharui,
mengingat halaman yang baru dan petunjuk yang berubah Tak kalah pentingnya adalah bantuan yang diberikan
dalam buku itu sendiri. beberapa perusahaan dan perkumpulan untuk merealisa-
sikan isi buku ini, sehingga alamat mereka dicantumkan dan
Bantuan yang besar dalam hal ini adalah persetujuan
pemimpin redaksi "Deutschen Bauzeitschrift", sahabatku S. tentu saja ini dapat memberikan informasi yang aktual.
Linke, untuk penilaian dalam Artikel "Deutshen Bauzeitschrift" Secara keseluruhan edisi ke-33 ini terdiri dari 6000
(DBZ) yang khusus dengan sumber petunjuk yang berlaku. gambar, tabel, dan diagram, dan indeks kata, semuanya
Namun perlu juga pertimbangan dari ahli-ahli teknik untuk mempermudah pembaca. Petunjuk dalam daftar isi ini
juga berkaitan dengan artikel khusus dalam majalah "Deutsche
bangunan saat ini yang ikut serta bekerja sama.
Bauzeitschrift", yang meskipun dalam buku ini tidak dibahas,
Kontributor buku ini adalah: tetap relevan sebagai sumber yang sangat penting.
lng. E. SiUack; (LifUEskalator), Dipt. Phys/ W Tubbesing
(penerangan), Dr. lng. P. Bornemann, (Perlindunganterhadap
Api), Prof. Dip. lng. J. Portmann (lnstansi Dinas Kebakaran),
Dr. lng. P. Kappler (Atap datar/pelindung panas/kolam

*--'-. .- . -
-
6ue[' !ul uee[:eled uelep leqrpel 6ueI'ga1 Dyvrpnl eures.raq
166 L Jequraldas uapBqssri\^\ elusnsnqy'1ul nlnq uelsruoueuJ eserlueues 1nlun'eluuemel
-uE^ el uep Ue;neN Jeled UBp se6nl lpelueu qepng
'986 t
unqel ge66u;uetu e! urnpqes (Ot eI uelelac eped) OeOl
'ueFeN lsuJl desuol lrunueuJ ueleqesnlp unqet lp r,{Blepp JeseqJal uep J!LUBJel 6uer{ ;s6ar ueeLa6ua6
dBlel unueu 'rueq 6ue[ ueunsns uep desuol tuslep'Ptunp !p 'uer.ue[ueqnpqa>l ue6uap eAuuelsae;elueul esetlueues uep rl
leuolseuJelu! eseqeq uJelep e1 uelqeua[e1p qelet 6ueA
tl e{uepnur eseu 1e[es gut efue1 ueldegsladueu qelel ua]naN
unbueg duecuey nw11 eped e66ueq 1e6ues UqJeued 'euecueJed e:ed uep lellsJe se6n1-se6n1 ule;ep uelnpadrp
ue>lelellp unqe]unqepaq qepl 6ue[ ueele1ed uellemeueu: 1e6ues 6ue('unbueg duecuey nuil ueryseqleolaw \nun
uBp 'lul e/u\euJlls! se6n1 elulesales uBleqesn6uaut 'e6eual e6n[ uagule;atr: 'epg uel6uequn[ueu elueq lepu
';sedlslped.raq lnll qelel 6uae6uad dnp;q eseu 1e[es ueJneN lsuJf epnuJ IellsJV'peqe qe6ueles uep qlqel euelas
EE-aX islpl ilnlun yqreLlad Uep :e1ue5uo6 eley
'lenye eJpcss unsnsrp qe1e1 elutsg ;de1e1 'sn6eq 6ue,(
iiaJnaN lalad L66f reqLUaldaS ur0)t
nlnq leurJol uo;ueqeyadueu delal eles 'tut *nteq,,6ueA
un6ueq 6uscuer null nlens lnlun 'ueme ge6eqes teledtp
'elaleu t6eq qslal lul lees eped ru! nInE 'n1e; 6ueI unqq gg tut ,,unbueg
6uecuey nu;;r uep I uelelec eAuyqrel lelas:ei(uueeuesle;ed
eun6:aq ledep de:eq IUIBI lul n>;ng 'ueun6ueq nlnq uecuotll urelep eluuge; nurll undneu: llule] uep ueqeqnlad
6ueA elaraut ;6eq tut efue1 ei^qeq 'de.req.req leOues
lococ lnlunueu !u! lees Oueque>paq 6uer( uBun6ueq etun6
enures lurey 'unrlpl ft eruetes ,!suolu! eJeces eluntu;;
uel6uequn,(ueu qelel6uer( 'eluu1e1 eAes e6epl 1e[ueq uep '9g6! UBnuBf uelnq lp eluueqetuel Duega[uau UapaN
yqreuad ;.rep eselq:en; 6ue[ 16:eu;s q;seq qelppe lut nInE lsuJf uep uenfnleued ledepuerx eMsl 'nJeq 6ue(,,unbueg
duecuey nu,r//,, uqlqJeueur lelnuJ ttuel 'ulel uelal uep'JJoN
'uelnaN lsuJf
byrnpnl 1e1sry'6ug 'p;6 er(utunlaqas !uel ueunOueq g;qe'pg
uagluad eped pled.req de1el'e6nIundeueu;e6eq';nqe1e1;p PJllul BuesJeq eley\
Jeled uep uuPuJuly\ Jeled '!uel
sn:eq 6uef, edy 'e6nf !u! lees seqeqlp ledep ueOuecuel
euecueJed uep leISJe Inqelellp llseur 6ue[ enules le6e 'rueq 'lul ueslJeA nlnq llBqulel ueunsnr{uad t,
Jeueq-Jeuaq 6ueI nlenses ue6uep !u! uesllnl senpadueu uBlsrueueu ledep 1n1un eles ueldegsradueu.l qepns 'uoJnaN
uep.reque66ueu 'unsnlueu pe1euag truel nu Inlun tsuJf 'llpuJoq 1ue1 6ue[ ruel qely'er(udnptq eseui etxelas
eg-al lslpS 1n1un Sue-re6uad r:ep *sp:e6uod eley
UVINVgNfd V]-VY
M. Horton, Teknik Sanitasi
W. Sommer, lklim Ruang
Dipl. Hj. Vetter, Pelaksana
Bangunan
M. Menzel, Bangunan Tekstil
M. Bauer, Teknik Pemanas
Dipl. lng. Arsitek Dipl. lng. Arsitek Bagian Perencanaan H. Jaax, Pembangkit Listrik
Bagian Perencanaan Bagian Perencanaan Perusahaan Neufert R. Bomer, lnstalasi Pembangkit
Perusahaan Neufert, Perusahaan Neufert Mittmann, Graf, Part. Listrik Tenaga Air
Mittmann, Graf, Part. Mittmann, Graf, Part. T. Stratmann, Arsitek Tenaga
Matahari
lng. B0ro Trtimper/Overleath,
Peredam Bunyi dan Akustis
Ruang
Hawli2eck, Jalan dan Trem
St. Cargrannidis, Sanitasi
Bangunan Kuno, Koridor Kaca,
dan Renovasi
U. Partmann, Pemeliharaan dan
Sanitasi
J. Weiss, Perpustakaan
U. Kissling Perpustakaan
Arsitek, Pemimpin Diplom. Designer, Arsitek, Perbandingan Ukuran, Terbuka
Redaksi, Layout, lllustrator. Penyusunan Modul Jaringan Kabel, H. Rochhol Toko-toko
Pengarang Konstruksi Tegangan Naik dan Prof. Nogge Kebun Binatang
Turunan Pelindung Api dan Akuarium
A. Beckmann, Bioskop/Theater
effi#liii film
KFJ. Martens, Ruang Bermain
B. R0enanver, Gereja
ffiffiffi
iiffiffi'ffiffiixr*
G. Hoffs, Menara Lonceng
:S*M
i;WQ}
A. Ruhi, Masjid
@"ffi{iiffiffiffi3x W. Hugo, Museum

ffi
.Hi{lsryE&ffiffiffii Dalam penyusunan yang baru
dan pengerjaan gambar yang
terlibat:
T. Alkogge, St. Badtke,
Arsitek Perbalkan Atap dasar, Pelindung ;;;,:; A. Briehan, A. Dummer,
Atap, Kebun, Pagar Panas, Kolam Renang K. Fegeler. A. Graf
Taman, Kamar Mandi M. Menzel, l. Schimacher,
Pribadi S. Wierlemann, D. Willecke

'I :{:.r1{.

Cahaya Siang Hari Direktur Kepala Bangunan Arsitek Bangunan Administrasi Arsitek Bangunan lndustri
Miha Dipl. lng. P. Pastyik
Perguruan Tinggi dan
Laboratorium

Bangunan Rumah Sakit, Teknik Arsitek, Bangunan Rumah Sakit,


Lapangan terbang Theater Gudang, Ruang Praktek Dokter Teknik Gudang Praktek Dokter.
:

-6uenr senl uernle ue6uap er(uue6unqnq uelepeq epuv'//Z
'e^uueuJez uebuep lococ 6ueI leJoc uep
NIO lnJnuour (rur)resey e:eces 6uenr tst Dunltq epuv '(Z plllf)
' ueesered' uegeler(srad ue>llleqladuetu ue6uap' ueele1ed tZ ueueleq eped rserlsrurr.upe ueunOueq nlens ue6unqnq
snsnql uelnlunl-uenlun1 ue6uep seJeles 6ueI ueunEueq rlrprles
epuv'eluueceues nele lequefu eq 6ueI ueeluepad
qenqes uellJ!pueuJ urye[ uep ledac ue6uap ledep ueun6ueq qervref epuy Ouns6uel uep ( L plllf) y7 leq uee{ueyad regep
Ouecuelad Oueroes 'qellul Jesep te6eqleq uPIJBsepJeg eCeq epuv UelpnuJey 'iSi::!;u!i-i";l]e 6Unpe6 qenqos Uep
'(Z plllf) ZLZ-OLZ ueueleq eped ruler('ueltdue;uelOeq ue6uecueJ-eJd nele ue6uecue: uelenqued leqrl elrl ueu.r
eped uelnuel epuv ledep '(t66ult Jepuels ueleun66ueru eluqoluoc re6eqag alur nlnq ueeun66ued erec eueuge6eg
6ueA ueOunlq:ed er{usnsnql) lul n>tnq uelep Jeleu uenJes 'ue1o1ed e;e6as pep lesnd te6eqes ersnuBur uebuap '(qtqal
uralsrs ueleun66ueu 6ue[ uebun]tqtad ue6uap ueleleJ -6ue.rn1) e[unUedes lepue]s ueJnln uelrseluasaldareu 6ueA
6ueA '6u;1uad 6ue[
;se:eduol uep tsJa^uol 1eqel le6eqtag e16ue uep 6unlnpued 1pe[ueu elueq uep qoluoc qelepe edrl
'( ptttf) uep'Intuoq 'ue6uolod 'ueOuecueg '6unpe6 uep ue6uecuer
t. 99-t9 ueueleq lp epe repuels euJou
ueprepuels uernyn bueluel'( t plllf) ge I-82I uPueleq lp epe uenqeleOuad leue6ueu leped 6uer{ er(uueunlOuer
upqeleu uereugluad uep ue6ue.raued'(;, ptllp) 26-96 ueueleq uJeleplelepal rur nlnq snsnql leelueu '1e1;sre t6eg
rp epe lsellluo^ uep seueued '(l pllf) t8-Zl ueLueleq !p '(t. pllD L ueuieleq ueleunODuaur eduel eAutpe
tt
epe dege 6ue1ua]'( t pll!f) /9-r9 ueueleq tp epe 6u;putp;eqe1 rnqeleOuetu qelel letxJec 6uer( ecequed ered ef,uulnuln
'6urpur6 '(t plttf) t9-69 ueureleq lp epe qeuel ueqequelel eped euerel qllldlp lul nreq leq 'uelnurayp ledep leualrp
uepurqDuetu lfl]ufl .,.11.,1, ..r' :::r.il ...::.,..r", '(t, ptttf) 1ep11 6ueI uegelDurs Inluoq-lnlueq uereleued Eureles
oZI-Ogt ueueleq rp epe : : : uEp ueledueued
'(t 'ue1eqrl6uad qepnu:edueu uep ledua1 leureq6uatu
upp sen"l plttf) 9gt-9/t uerlreteq tp BpB y;1 'e66ue1
ueun6ueq srua[uep 1e1a1'1q1ru1suo1 uetOeq 6ue1ua1 e[ul1q1e eueJel 'ueyn;redrp Iellnu uele16ugr(ued '; ueueleq
uep (l plllf) 902-86t ueueleq !p epe ueutel uelenquled eped uelnuallp tedep 6ueque; uep uele16ugs uese;efue6
'(t.plttf) t6L-ggtuetreleq!p : :: :rir,-. i ..,, .,...,. ']nqasJe] qe;gsg 6ue1ua] Jesepueu leq-leq InseuJal qeltlsr
'(l plttf) gZZ-tOZ uptxpleq rp Ueclp ledep snsnql 6uen.t 6urseu-6upseu 6ue>1e1eq rp ueueleq Jourou upllnlunuaur
uedey6ue;red uep 'senl ')tnlueq )nJnueu uep (t plllf) 9rZ
-
-gtz'leq rp er(uuecueu ledep epuy'er(ute6eqes uBp lPseul .:1., luij a.:ljrisl/aiij\ iil!-
n.ln['6unpe6 e6eluad'rafeueu 1nlun 1e66ur11edua1 6ue1ue1 'ueueleq derlas
'(z ptlr) ort'rot UBp rsr uesr;nued nlens ueluaqueur uep sele !p lodtuo;a1
upurBlBq rp :;>ped ledure] uep rnlrl."yri '(Z ptttf) Ot ueueleq uep 6ue[ued qrqel 6ue,{resep ueg6equed n}ens uelUequiaur
fp lseq Ueruol nlens ueun6ueg '(L ptllil 7LZ-OLZ ueueleq .,,:ri,: rqj ;1,'
|p r.unpoleroqel uep ,:- ;.-:- : i .... . '(z plllf) 8z-9 ueueleq
'yodruolel gg qellncunul 'nil ueIJpsepJoE 'ure1 6ueA ueDuecua
!p ;,,.;1 uPUISI]S :.,. , , :.,,;:':6 oueluel '(Z ptttf) Olt
-geLueueleqrpepeuebuereleleyesaq,, .,.,. - . ue6uap ueqel upp ueeuecueJed uep uedegsred unurn lntunlad
e{ue1nu eped 6ueI:esaq 6uenr '(Z ptlf) rct-LZl ueueleq e6n[ nyepaq uep UlpuesJe] seqeqrp '6ue:o qe,{ueq !6eq
rp ; ,rrr1 Inlun netE (z pl[r) ozl-6lf ueujeleq lp ]Pqll epuv qeleseuJ ;pe[uau 6ueI 'ueun6ueq snsnql uegOeq Entues
ledep'ertuuebueJelel eueseq dey6uel'ueleul qeurnJ-qeunJ 'qesgdrel eJe3as uelledualrp
Inlun ,rr:1..", j ,,,.,.r,., ldelouglouJ uep 'l6equeu 'ln1n6uey1 >1epr1 efuupe; 6ue,t Oullued ue6unqnq e11[ 'eues :ldueq
'(t plUf) Z? leq elel seso.td lnrnuau 6ue[ leq-;eq 1er(ueg 'ueun6ueq nlens uep ttue;e uenleuual
6unpa6 Duecuer epuv'epe 6uer{ ueun6ueq qelun[ uep ue 1gny16uau uelodtuo;e6ued 1eq uJplep 'rur nInE ueunsns
l,
__-a
:AFTAR ISI

Kata Pengantar................ Bangunan lndustri


Petunjuk Bagi Pemakai Buku Bangunan Aula ............. $5
Perpustakaan Bangunan lndustri
Perpustakaan Umum (PU) - Bangunan Bertingkat .................. 5ii
Dasar-dasar Bangunan Administrasi r Bangunan lndustri $
Landasan Bangunan Pemerintahan/ADM/ Ruang WC.............. 67
Tata Usaha Bangunan lndustri
Bangunan Administrasi Dasar-dasar ;.
Perangkat Kebersihan ...................... 58
Dasar-dasar Pemikiran v Bangunan lndustri
Bangunan Administrasi Dasar Tipologi 195G1960.... 1 L'r Perangkat Sanitasi 69
a1
Bangunan Administrasi Dasar Tipologi 1970 ............. Bangunan lndustri
Bangunan untuk Kantor Pemerintah Ruang Ganti dan Penyimpanan Pakaian 7A
Pembagian Dasar Pada Tahun 1 980-1 990 ........... Pemanfaatan 8an9unanLama................................. 71
Bangunan Administrasi Kandang Hewan
Perhitungan luas Lantai yang Diperlukan .............. io Pengembangan Hobi 73
Bangunan Administrasi Pembuatan Kandang Unggas 76
Kalkulasi Pembagian Ruangan 'il Kandang Ternak Babi ............. 77
Bangunan Administrasi Ukuran Kandang Babi ............. is
Ukuran Teknik Bangunan 19 Kandang Pembiakan Babi ............. 79
Bangunan Administrasi Kandang Kuda dan Pemeliharaan 8C
Contoh-contoh.................. ...........;.... 2.l Pemeliharaan Ternak Sapi ............. 8:
Gedung Administrasi Daerah Pertanian 84
Contoh-contoh .................. Wilayah/Daerah Pertanian
Bank-bank Kotoran dan Air Seni .................................. EB
yang Umum 2g Rumah-rumah Pertanian
Koridor Beratap Kaca Kondisi Kandang 89
Tipologi :1? Kereta Api
Koridor Beratap Kaca Penempatan Rel Kerta Api ............... 9C {
'a
Contoh-contoh Bersejarah JJ Kereta Api
Penampang Atap-atap Pengangkutan Barang ...................... 93
'3.1
Kaca, Atap-atap Terang Kereta Api
zToko Stasiun Penumpang 94
Terminal Bis...............
1.:
Toko Bahan Makanan 96
Tempat Pemotongan Daging dan Penyimpanan ....... 4J Dinas Pemadam Kebakaran dan Gedung
Pusat Penjagalan .............. t1 ,1
Pemadam Kebakaran .. 98
Tempat Penyimpanan Barang yang Bertingkat Kendaraan .. 100
(Tinggi) Kendaraan Pengangkut
Teknik Penyimpanan (Di Gudang) Ukuran Model-model Truk dan Bis ........................ 101
Daya Angkut Sistem-sistem Penyimpanan Peron Tempat Bongkar Muat Barang, Jembatan
Tempat Kerja ............ Peti Kemas, Jembatan angkat.......... 102
1n,1
Tempat Kerja Kendaraan Bermotor.....-
Tukang Kayu ............ Tempat Parkir .......... 105
Tempat Kerja Kendaraan Bermotor
Pabrik Kayu dan Bangunan Kayu Pabrik .............. Parkir dan Putaran 1i;'6
Tempat Kerja Perparkiran dan Gedung Parkir ........... ^rfr7

Bengkel Reparasi Mobil ............ Garasi dan Gedung Parkir ........... 108
Tempat Kerja Bangunan Tempat Parkir ........... i0s
Pembuatan Kendaraan Bermotor...... Pomba Bensin 111
Tempat Kerja Bandara 113
Perusahaan Roti .............. Tempat Makan Pengunjung 119
Bangunan lndustri t,l ; Restoran Bergerak Fahrende 12i
Bangunan lndustri Dapur Restoran ................. 127
Teknik dan Pengangkutan Barang Dapur Besar 125
-----
:-l """""'laoJo IIIPS
""""' E[eJaC
'lar.r-€
.,I ueJnln uenluale)
epeJM llued lDles qeurrt
qeuJnu "" suBlnqtuv
atl, snsnq) uele/v\eJed eoJV lqes qeu.!r't
llles qeurnu ueun0ueq Inlua€
.ri,.,. deg uele/Y\eJad ltles qPurt
uep uelJrqelel ellueM
l !6e8 uele^ eJed """' ueeueguale4 dasuoy
ilIes qeulnu lDles qeurrE
"' r6o1o1e6 JrllnN ueleqo6ue6 uelearre:e6 dn16u;1 """"""""' """"'ueun6up8 euecuau
ilIes qeulnu ltlBs qer!ct
_':-,". "'snsnq) Mes qeLunu . """""""" unun uelue6ued
IIIBS qeunu lHes qPurnE
.-
.:. """ uelef leqoleg 6uer(
uelsed Inlun IIes qeurnu eeJV ...........................Imec6ueJo>lnlunueunoueg
euesJe8 lauelo
lllBs qeu.lnu "" JaUoO leYetd
uB[lleued uBp ueq[eled : . uteulleg 6uen5
]rles L{Purnu
"""" llles qeunu lse4slulLxpv EaJV "" unuln ueeuPcueJed Jesep-Jeseo
ules qeunu
a,:a """' uBBJPqllauled llun
:]-::il:::ilffi:i3::::x;:i:i
IIeS qeunu
: : : '""" dnpyel 6ueuag ue;oy
,:71. """"" uePlpa^ue6 yul 6ur;og ueselurl
IDIBS qeunu
......'........'.....'.............qsenb5
"" sr16uelnlng
' :-.': rderelorsr3 11u1'1
""""""""ebeu qelg uep uieues 4n1un ue6ueng
IIeS Lleurnu
"""' e6ey qelg 6uengTelny
- ., lsounl esou6e;q 'unuoleJoqel
]rlBS qeunu leqLuaf ue6uedel
""" """"' Xt lS-ssot3 epadag
,,, . r6olopeg ]!un ueleqo6ued eeJV
"""'(6ugelS ecl) rncunl r1g
llles qeunu "
"""' s3 ue6uedel
::.' ueJeul^ue6 tdelel
sf uesPlurl
Iles qeunu
""'ueullesJod : HS uelecuol ledua1
: uEouolouad PaJV ueleqooued IUn epnIJaE resag 6ueng 'epnryeg 6ueng
lrlBS qeunu ernv epn)re' 6ue66ue1a9
uEle/'AeJAd . .. . .. . . ...........:.1''"8
""""" rlV ebelqel6 6ue66uegag
lHes qeunu """" 6unr(e6 nqera4-reIe1 e6eg qelg
,,,',' uele^ eJad uB6unl6ull
ueqnqered-re'(e1 e6e5 qels
Dles qeunu ............... ]:]::1. l::"' ""'lloC ue6uedel
ii.a uEle^ eJsd eeJV
lulhl 1oe ueOuedel
llles qPurnu sruel ue6uedel
lj i,1 Jlsuolul uele/v\eJad lun sseulll 6ueng uep lslpuoy 6ueng
ilIes qeunu " """"""' Mepy 6ue66ue1eg
:.i: nlutd-n1u16 """'e6eg qe16 ue6uedel
IIeS qeunu ""' euresJeg s1a;duoy
.:;, ,: ueueuee) lPJe^sisPledo uorpels
IIeS qeunu ur e^UO dolsorg
,: rseJedo ecsPd uolsed uesBMeouad """'do>1sorg
llles qeunu ,:i..: """""JelEol r;
i - 'tseJado eueln 6uen5 lr trnuenlv uep 6ue1eu1g unqey
Iles qeunu .": i """""' lelofl
(! - ""'qepeE/seredolun rr: , ';e1o;1 tnde6
.) i ........"...1atoH
llles qBuinu
iSI HVII! C
.-r;lf i r'\h il;'

Sinagog <*'i, lnstalasi Penyusutan Asap dan Panas .......... .i:tril


Mesjid .......... Penutup Pelindung terhadap Kebakaran ;c,'
Museum .::::., Pencegahan Perlindungan Kebakaran ...................... .:rl>
Museum Sifat Ketahanan Api dari Bahan-bahan
Contoh lnternasional ti:"t Bangunan dan Bagian-bagian GedunS.................... .,iti:
Museum Ketahanan Api dari Bahan-bahan Bangunan
Contoh Nasional l:.' dan Bagian Bangunan ...................... .7ii8
Tempat Pemakaman .: Bahan Bangunan dan Bagian Bangunan Tahan Api . 2fr!
Perlindungan Mencegah Kebakaran t:t', Ukuran dan Berat .r,
lnstalasi Pencatatan/Pelaporan Kebakaran :/,=, Tranformasi/Perubahan Ukuran lnggris
lnstalasi Alat Siram .'.:'' i dalam Militer
.,. ':.:

lnstalasi Penyemprotan Air dan lnstalasi Muatan Tetap ...........


Pemadam Kebakaran Beban Tetap ':a u

Daftar Pustaka .................. l: !i:


lnstalasi Pemadaman dengan menggunakan bubuk . z:':t lndeks 2??
lnstalasi Pemadam Kebakaran
dengan Memakai Busa............ z:i

{*o_

\
--.--.-
(iolou uetep uanln) pn$le-urp-6ue^ oueplq ueroequod ueds 'e
eoateq lpdual Inseual oolelol ueual usp utlounu 6ue^ upunsnluod nles lnlun qols e
ueqequeud&f p
0o'r=m'! -r ue6u^t\tuq/ '/-
zutt'r= SL'00962
(9/o9!) eletaq tEd@.t+
(ll>llpas qlqet ledtueg ueqnlnqel'rlel-rlelraq zu rS'll = 0r'0.09'02
6ueI ueunsnlued) nO3 6olele>l reOeqes nele (ylrpes 6ue{ ledulal (%Ot) rsB uelel-uelet+
ueqnpgal ue6uap eceq 6uen.r rp 6uesedrp 6ur.res 6ue{sgollrtu 1nluaq zu09'62:00'1.S8'!.9!
6otept leuot uqqaFd oueptE Emr-
ue1e6 '(resaq 6ueI ledtuel ueqnlnqel ue6uep le4ues ueunsn[ued) utploq lques tolEdtp
nperl ueunsns '6oge1e1 rnleleu leqrlrp qnln;a[uaur 6uel rsenllg 6uBI eleu lnlun % uelep ueqequeuod = %s
ouEues ueleltnlun % ue|ep ueqpqueuad :yoN
'1edure1 leIueq ueDuep 1el edrt ueeun66uad ue6uep ueuel 6upfued = |
ueuot 6ue(ued de08 €el = 'u
uelneqredrp sn:eq qelefeu-qele[eu rselueserd uep ueunsnr(uad De_'l detas Eolelol nuey tu
ue6unqnq dercs 6olelel
= tu
'oToggg = nyey plNffir-
;edtues seysedel uebuep ueqequel epoleqTuelefueq ledep mq49xtp
6ueI >1er rselelsur uelsrpeslp dnlnpel ue6uenr ule;eg 'ueunsnlued ru
6uel 6qEe( ue|ep ueoufttnq qet@nf =
6uep1q eped 6unlue6ral ler reluel qeltunl uep nqurns leref 6olelol lreuol
$iod lePf = a pp€a.o.4l l-
zu uepp oolelol ueualpduel ueqnnqay ='f
'(w gZ'Z ppuels yey 6ueu 166u9 'nrc A7 1eg 1elueg r66uu
'rl ;, delEuer >1eg 6ue[ued) 'Jelnpour 6uer{ re1ue1 ueOuuef ure;ep
ue6unqnq tuelep Ielapol snreq 6ueI'rensas 6ueA lereltuelep seqeq
'urBl-urel uep uebueled euoz INH zu yer leue; deues ue6unqng
1e1e;ray 6ue( dey6ue.r 1er uernln6ueg uepp rsrsFurdu6 uelef oueprg uerntD6uad $
'rselrunurol 6ueprq rpedas rs6unl-ts6unl qelalas uelueilredrp ledep /ueounlrqJad ueouop
ualad uelep uerdeg =%N
Iei 6uefuEd = |
6uenr urer6o16 'epeqraq 6ue{ ue;6equred ue6uap !sBsrueOJo )nluoq urel 6ue^ sele rp nlBs Ia leluel qelunf tu
= zu
lnJnuau burseur-6ursBru'rseJlsrururpv uep'6uepn9'upreleuad la pluet u L d?04 ue6unqnH qetunf =
6uesedrp 6uel ueounqnH qelunf = 'u
:6ueprq g uelep rOeqral qerulr ueelelsndled nlens resep 6ueprg U
uelepolouerlerue6uspsood/nquns)tsef = e
,u ue|Bp ualaa6rad 6uep!€ )lnseuol rj
u ueounqnH/uqelr Inlun leduat ueqnDqay =
'uereletued 6ueprq 6uolouaur oot \ tutu z
Iepn snreq podsue4 urolsrs uep Uodsuerl lselelsul '6unpe6 nlens %N 'J r'rue !
eped uelledurelrp nlnq-nlnq ue6uap ue6unqnqlaq 6uer{ ueefueye6
'uotnpsdrp 6ueI rs)ttutsuol ue6uuef eped la letef qo1uo3
'snsnq) eJecos uelrleqradrp snreq (qeue1 qelreq @
6uepn6) rre uep rde Ounpurled epe6 'lesndrel ereces 1e1epe1 6ueI 89'! x 96't x, l8'l x, 08't x t
0r't x 'g 99't x9 09'! x 9 tt'I x I u uelep soJod leJef x u
ueuutOued uegsrs ue6uepreseq 6ue{ uengesellenquouJ Ireq qrqo'I 0z't x I 0e'! x I gz't x g 0z't x I
'6uns6ue1 redecrp ledep 6uer( 6uen.r u 0''8 u 08'L u 09"1 w 0z'L
urelep ecequrau uep efue1eq Oueptq uebuep uebunqnqreq e:eces x u ot'B xu 08'l x u 09't x u 0z'z lslrulsuot wouupf
)elopal e6n[ rsrs urel rsrs 'redecrp ledep 6ue[ dnlnpeg 6uenr eped
'(;eue1ey1 Uodsuerl) rse4srurupe Oueprq qnsetu:eg OO'9 x 08'/ ler loE eped ueouet ueouap qreirp lpdpp 6ue,( oueptq ueleo nlnQ 1et oueprg
Ielepal snreq @
uep nlnq 6ueprq ue6uep uel6unqnqrp rsrs nles dnlnyel 6uer{ 6ueprg
'r.u gL'O uelef 'ur Z eureln uelef eJBq ouen, ,r
1el uelelreqel uep ur 9'1, 9 00e
I
uep lssu +IEH
, 09', ,oru ouEplg 6*sT
ye.ret uelep redeclp ledep sn:eq e66ue1 '6uenr ueqe6u"r"oi"t[ ue6uE
--rEEt
ueouap led DUee I
99 oL'l
'ue1ur16unur rp e66ue1 -arp tPdep XEN I
9'9 0t't 6ue^ oueptg 6*tf
eped ueleelueured e66urqas re1ue1 1e>16un t 'sl€u.l lp Gueluaqrol -xEsl
L tt'l
eLeleq uep ecequau ledurel ueDuap (seqeq 6ueprg) ,,ueEuel qreup (oz'!) qeleler\l q
ledep,, 6ueI 6ueplq-6ueplq'dn1nc 6ueI ue6uepued/ueleqrl0ued uep 9 0e'r teu I
rseluauo ueurl0unual lnlun :ecequler,u uep ueeun66uad Eueprg qet u wEep Duec I
ues qe6uel re8 I
nl6 ler sqod nwif
rPue'l laef
ueoueredTueraured1n1unueqeqr.rr"o*"r"lo1lll"otl5Ji3#,i:iltHiE
uerqequeOued uep urelBp rp nlnq ueuequted 1eduel'1nseu ue;eluep
uelurued snJe ueJpouelol Inlun ueueluruad uep uerleque6uad
6upru nlnueu Ounsouq Brmas redmrp tpdep 6ueA dnlnual6ueru ue,"O r"O11 nrnO rrrq8,l'#,[
ledurel 'qesrdrat 6ueI 1e1o1-141o1 eped uep o1ur7ue0ue.le1a1 @
gesnd '6o1e1e1 'rseurorur leJlues = uele1 Dueprg ';de16ue11p
#f )leu
7de16ua; snJeq lslrulsuol uep rs6un3 '6uenr uernleDuedTrsesrue6ro uee
ynlun 1e;e ue6uap ueunsnlued ureceuTsrual1runueu Dueprq deues t?ft
t-l# leu
'srleulelsrs 6ueI ueleduauad uep 6ueprq-6ueprq uerDequad ue6uep ue9
)le8
uelurlDunurp rseluoug 'elep Iueq uep 'OC 'Breurel 'rulgor)rul t1$ ue9
.* lBl*
ryedas 'uedurs.rat 6uer{ sluoJllala nele lensrlrpne rspurloJur 'Ielac ts li-T+ lau
luEd
erpeu Ourdues 1p 'e6n[ uelre/v\eyq 'eLe1 1edue1 eped ueeluu.urad I -{g WU
ebn[ uelure;au Jn]BJell ueledueued Inlun 1egnur 6ue{ leduel lnts uec
t:1d- EX
ueqnlnqal qalo ei{ueq lepu qrue6uedral rsesrue6.ro adg 1e.rei(s1e.rei(5
6ueel
'eluuereleured uelep ueyderelp uelnduec >gnlueq er{unsaueg +1tr Ieul
(e[es ;eleurad 1n1un nele dnlnye]) dnlnuet 6uenJ uelep unsnsrp ne]e
'seqaq lnseu eles ledep e(uueurale-ueurel3 '(lelueq nele nles)
reseq uep gtcal 6uer{ Jeururos nele }nlrlsul ueelelsndle6 n}BS uep 'sesuelueaug 6ueprg uernlnbu€d uprya6ued ueselatued
lngun es1a1g @
ueelelsndra6 lesnd nlps uebuep uebunqnqreq del6ueg uelstg
'(nguayel 6ueprq 1n1un) qesrd.rel 6ueI llpudot 6ue,( )leu ls)lnlsuot ueouuef
snsnql up€lelsndred y-6 erpdsiel lrs'eu ti."f)G"rfifri,i,'iiil".nO (loourxueep,qor'6ouerued) _4f-t-
uee>lelsndled urelas eAurpe'1esndral elecos snJnrp 1e66un1 6uer(,,66,,,,on",,6"o*ni""--'lffiil
6UEr( (16o14r reqau oretuea)
u.ralsrg'de>16ue.r nele 1e66un1 u.relsrs uelep spusJonrun ueelelsndJad
re6eqas r6eqrp qeru1l ueelelsndra6'ueelelsndrad rsesruebro edu-adrl *I
lrunuaul uelnluelpreleued nele e,usrseqeul Inlun (6ueJelas rsenys)
ueelelsndrod uelep ueeun66ued nele ueuelurtua6 'ueurlsued uep
uetef.eOuad Inlun lnlEJaltl uellndunOuayy':siL;J:i r.rij:'.uL'l.r:iii'-',.:
tarque6uee : -
lu tol8
@i.jYYHVLSi:Er:
Penghitungrn lu.8 (bidang)
Luas elalas dibutuhkan dalam fr 1l5 &ro yang
'*gr,{#",m+ dipGrlukan bagl otala$ dan bdrpd p.nyimpemn
auratkabar untukmasingfrsirE 1m. SuEt kabar
di bawah perhilungan derEtr pa{€drba€n faktoF
,|,8 faklor dengan mengikuti rum6 perhitrngan berikut:
Jack m 1,44 m 2,40
Dalam merancang program ruang suatu pendidikan tinggi, maka 10 - 15o/o
hlBh dasr Ek
yaig terlel,ak 6 10 dari seluruh luas ruangan perkuliahan masing-masing akan diperlukan untuk
di alas yang lain
6 - 1 e.ft.1 ,. H.
@
'2 bh 1m' menampung kegiatan yang berhubungan dengan kelengkapan sarana
=^ membaca dan kepustakaan ilmu pengetahuan yang memadai. Pola kegiatan
!i;
EN
SuEt kaba.4umlah
tid(lmdaridas
yang pada umumnya perlu dilakukan oleh ketiga unsur utama: perangkat
oc 6k43.5 1 = Luas yang dipe*b 6.* n SlEt kabar.
oo Bidang yarE bq!6* d&m rn'? lunak dan keras bahan pustaka, para pengguna/pembaca maupun kesatuan
!! Buku-b{ku kada-
= Jarak Ek dobd (w) dda m (reter).
oo luaE tiap Ek karyawan yang mengelola perpustakaan dapat berbeda-beda terganlung
!a = Jumlah (da) etde 6 hpat penyim-
OE b6rgum 48 70 4E paMn s@t kda pada kebijakan organisasi. Walaupun mungkin terletak pada dinding luar,
ES Biayatambaha 25% 25% 25% =JumlahM&@r m@rrak

i.q Standar lus


o3 untuk 100 Swat
t
No/" =
=Jumlahdagd*ffihin
Pl@EEfaffi6tukpnlugfr
sedapat mungkin ruangan ditata sedemikian rupa sehingga tidak langsung
terkena pantulan sinarmatahari, untukmenghindari kebisingan maka peletakan
'6' kabar/reja 4,7 n, 2,6 m2 6,3 m? prE yang tidak langsung di dekat jalan raya lalu-lintas yang ramai akan lebih
Sumbs DIN Fdbrd{ 13 hdamn 17
menguntungkan.
fi)
\L/
Tabeldanpenghilunganluasunlukpenggambacn16farEdlilirl*anddamr#luasutama
u.^^ ii^o*,L..,,^i,,L ar.r..6 a,,El r-h-. /-6 1.*,
Ruangan kerja sebaiknya dilindungi dengan memasang layar pemantul
cahaya matahari langsung. Kebutuhan jenis areal kerja disesuaikan dengan
Ternpat y€ng fungsi yang berbeda, hal tersebut berarti perancangan pengadaan ruang
Jarak rak Baris per Dasr di Bais per dibutuhkan Baris per yang memenuhi untuk keperluan bekerjaseorang diri, berdua, dan berkelompok
v;;o;anda 1m dari atas stu rak g6nda
stuk 1m0 1i*
' iril dasar rak sma larn
baris (rf) yang masing-masing dapat dikunci. Baik ruang kerja untuk perseorangan
ataupun kelompok harus kedap suara.
30 6 360 3,99 250.6 15Yo dari areal ruangan kerja harus dirancang sebagai ruangan kerja yang
E 30 6,s 390 3,68 271,7 dapatdikembangkan. Perpustakaan llmu Pengetahuan adalah suatu kesatuan
f; i,2o 25 6.s s2s 4,43 ns1 ruangan yang senantiasa beda dalam keadaan paling memungkinkan untuk
; 30 7 42O 3,42 ?s,2,3
dapal dikembangkan dengan fleksibilitas perlengkapan yang telah dirancang
* 25 6 300 4,80 208,3
untuk itu. Misalnya dinding dirancang tidak memikul sehingga dapat diubah-
g 30 6 360 4,16 240,3 ubah sesuai kebutuhan yang timbul. Dari sini dikembangkan sistem moduler
'E 30 6,5 390 3,84 260,4 dengan konstruksi grid, sehingga tidak perlu dikhawatirkan bilamana terdapat
Bo 1,2s 2s 6,s 32s 4,61 216,9 perbedaan pembebanan karena pemasangan rak-rak menerus yang lebih
HH 30 7 420 3,s6 280,8
tinggi di atas plat lantai dengan kemampuan daya pikul tertentu.
E. 25 6 300 4,99 200,4
30 6 Perluasan secara vertikal atau horisontal harus sudah diperhitungkan dalam
8.6 360 4,33 230,9
€€ 30 6,5 390 3,99 250,6
program perancangan gedung perpustakaan.
tg 1,30 25 6,s 32s 4,80 208,3 Dengan demikian maka penanganan buku ("Lalu-lintas Buku"), dan arus para
E307420 3,70 270,2 pengguna ('Lalu-lintas Pengguna") tidak saling bertabrakan dalam ruang
?256300 5,19 192,6 pada permukaan lantai yang sama. Pengadaan untuk perlengkapan
.l 30 6 3oo 4,50 222,2 transportasi dan Energi (sirkulasi udara, pengaturan suhu dan pencahayaan)
I so 6.5 390 4,'15 240,9 lebih dahulu ditata secara teratur.
E r,ss 2s o,s s2s 4,98 200,8
Yang lebih menguntungkan adalah pengguna kerangka bangunan kompak
83o74zo 3,85 259,7
25 6 300 5.40 1 85.1
yang lain, misalnya 7,20 x 7,20 m dengan ketinggian bebas lantai ringan 3m.
Kebutuhan daya pikul beban disesuaikan dengan tiap-tiap penggunaan yang
30 6 360 4,85 206,1
berbeda , berkisar dari 7,5 10 kN/m,. -
;^ 30 6,5 390 4,47 223,7
Ef r,4o 2s 6,s s2s s,'17 1e3,4 Untuk pemanfaatan lift khusus (penggunaan kursi roda) maka tempat masuk
*H 30 7 4zo 4,16 z4o,s harus dilengkapi dengan ramp yang landai. a
SE 2i 6 3oo s,g2 't71,a
Perancangan pintu-pintu bagi para penderita cacat harus dikembangkan
€E N 5,5 22O 7,63 131,0
secara khusus.
"pE ,5 6 3oo 6,00 66,6 Jalur pejalan kaki diusahakan bebas dari persilangan. Lalu-lintas dari para
g,o 't,44 25 5,5 275 6,s3 53,1
pegawai administrasi perpustakaan dan jalur bagi para pengguna/pembaca
q.O 20 6 240 7,50 33,3
$O 20 s,5 22o s,17 22,3 sebaiknya terpisah.

;E 1,50 2s t 3oo 6,28 60,0 Transportasi/pengangkutan buku diatasi dengan pemanfaatan lift (untuk itu
Ee 25 5,5 275 6,81 46,8 diperlukan ukuran dari kereta buku yang biasa digunakan)
E€ 20 6 240 7,81 28,0 Dengan atau tanpa transportasi penumpang terjadi pada waktu yang
20 5,5 220 8,5'l 17,5 bersamaan. Untuk peralatan dan lift barang perlu dibuat perencanaannya.
25 6 300 7,00 142,8

a^ 1,68 25 5,5 275 7 ,62 131,2


Ruangan Majalah dan lnstalasi-
Ruang bae
Oo\ 20 6 240 8,75 114,2 p€rpustakaan maralah yang instalasi dan ruang
Administrasi
66
trN 20 5,5 220 9,53 t04,9 model langit-langit bebas dipiniam kompak b€bas
Administrasi
e E 130 ,o ss zzo 10,22 97,8 tangit-langit dengan
Pg 20 .5 200 11,25 88,8 bagian silang 7.5 12,5 5,0 5,0
5 E ,s7 1 20 s,s 220 10,62 e4, i langit-langit tanpa
* $ 20 5 200 11,68 85,6 bagian silang 8,5 15,0 5,0 5,0

Eg
B- 2,io
zo
20
s,5
5
220
200
11,52
13,12
83,8
Daya tampung untuk langit-langit dalam KN/m,
204 160 16,40
76,2 @
60,9
Sumber: Schweigler hal. 120 Jamk mk (m)
Jumlah bagian
dasar
1.10 1.20 1,30 1.40 1,50 1,60 1,70 1,80
4 3,83 3,72 3,62 3,54 3,46 3,39 3,33 3,27
5 4,38 4,24 4,11 4,00 3,90 3,81 3,73 3,65
6 4,93 4,75 4,60 4,46 4,34 4,23 4,13 4,03
7 5,48 5,27 5,09 4,93 4,78 4,65 4,53 4,42
1.05 't.10 1.05
1_08
I 6,03 5,79 5,58 5,39 5,22 5,07 4,93 4,80
rhyangbebas (H) 1.20 1.20 1.20 .10 1.20 1.20 1.20 1.1211.2 9 6,58 6,07 5,85
6,31 5,66 5,49 5,33 5,18
1,29
@ Sanan tatu-tintas untuk membedakan jumlah bagian dasar dan jarak
:::_.
(F)
baca
[] 1,44
1.40 1.37 1.35 '1.33
1.50
1.32
't,47
'1.31

1.44
1.40

IIJ 1,60 't,54 1,60 1,53 Dasr rak satu sama 7 6 5 Di bawah ini bsrdasarkan dari:
lain
1,68 1,65 1,68 maksimum tinggi bukl 25 30 35 25cm -657"
fi ruang ba€ (L) tao lao 1,71 tao dalam cm cm
25 - 30 -25Yo
't.92 2.00 Setengah kedalaman 18 20 22 cm
30 - 35 -
10o/o

2.10 2.O7 2.10


buku dalam m menyerahkan daya tampung yang
diperlukan untuk rak majalah
Tempat-lempat keria (2,25) 2.& 2.10 2.40 2.10 2.40 2.20 2.40 2.'to Beban setiap dasat 0,38 0.51 0.55 dari 7,5 kN/mz
Tempat kda kelompok 1,60 4,m 4,80 i.60 4.00 4,40 3.6( 4.20 dalam Kn

@ Kegunaan laringan konstruksi yang dikenal umum unluk kepentingan fungsi perpustakaan.
@ oayatamOung untukrak{akmajalahdari 7,5Knim, Sumber: DlN. Fachbericht 13

:i
-V
6oraelleu @)+- tel6ult 9 m
@ t leue-leue lnlun uqOuepas 'lq6u[ g redues 9 se]e urpra] eseilap 6uao lnlun nrrrc s. ,.
BE NIES xleq-repg
Foe-r F-rS + +00'! +
l'--00.1--.-]
qelefeu peuapeg ue!6eqAot6uq g uebuep nI.E E: 0,
@ -1ssp )rn1un 1e1ou[ 9 r"or"p nrnqliJj @
urp:aquep ,"a meq 6ueru ^
@e @<- ,5t srerer uarss ue6ueroagad e{ra
--- a
--' e
tnpnp rsred erEue ue)isi6:ad seturr-nle'l Qy' uenel6ue(ue;eprpunururuleJaoouEnE \9/
'redecrsl Iepll elepn uelnle
-6ued te:ei(s-lere^s e66uttlos ]esndlol ll
rl
6ueI ueunbueq JnUruls uJalsrs tnleleuJ ffi\ Fffi gzlala
ue)lrsrpuolrp eue.rel qnuad elepn us)ln[aIu F.---)
-ed uelueqrp 6uepn9 uelteqetp ledep I l[---]l
elepn Inla^ued ue6ueseuted e66utqas t,r
reseq ro1ue1 ue6uenr qe;ue1nq ueutdtutS
:i:iiitr@qqjx$
in$ )ieu
eaJv'eaJe-Poie ueepeqJod ]nlnueul
'6unpe&6unpe6 eped ueqrunlasel eJsJas T
eJepn nqns ueJnle6ued epe qepl ule[.ted 91
Terepn ueqeqn6ued uerelndled /-€'elepn 1
ueqeqtrelal lai 0g - 69 'ut6utp tutsnu.t
eped co/! 'seued ulsnul eped cozz -
1p :6uepn9 tue[ :edTe.repn ueqeqn6ued
uerelnd.red / - g'eJepn ueqequJalal riitfitJ
'ler %Og - 09 'ur6urp ultsnu.l eped '3002
'seued u:1snur eped a"77 - OZ :seqaq
ueredecued ue6uep Ouen:Teceq 6ueng ulgoqru 6o1eye1 regep y <- uluo:1ru 6qaq.qs:
@-@ *uernrn O @ @ fi
:ue>lneqadtp 1n1un teltu-!el!N
' unDueqrp 6ue[ ue>1ueq:edu.teu ue6uap (d) (u gg'g x tu g2'g) ue16un1
-
-ueDrpYuei( sr1n1 ueded (00 !-) Og Ieurs
Ireq eieces eJepn Jnle unuJeu 'eJepn -Ieui ueOuap relnd:aq 6uedouad t1e1 rl- l-----.,"ri ;
ue.rnle6uad uelrleqradurauJ ueOuop (z-) t tnlun uc og U91 eAu-elau eped rl T
{req eJecas qelun6ueg :ueu:opad n>1e;.leq
ootelal eceq ledual - aqcsuolctyw rl oL'l
erepn ue:nle6uad 1n1un'nplntput e:ecas tr irt
rnlerp uep redecrp ledep elulteqas ef.:e1 gf') e uelOunl I
qereep )nlun ueef,eqecuad uanleoued -ueDrp 6uer( sr1n1 ueded g{leuLrsleu e6
!- lOnl _
'x-l O9B - ggg 6o1e1e>1 nye>1 6uenl uep -6urq JeudJeq 0uedouad Dlal lnlun nele
ld tr/
ueoueloasred efJox 6ueni :ueer{eqecued Jelnd elau 1n1un a[au
9! leur$leu
eduel eceq 6uen:-6ueu x1 669 6uedouad rlq
ue6uep uJc 991,792 efau.t ---;la,
'n 00e eped 6o1e1e1 eceq 1edua1-u;l1o:1ty1 E
- o9z rseJlsrururpe uep Joluel -
gg I 6uepn6 'x"l Oee - 00 t, n66un1 6ueng [L
(6ue>leleq ielel - eleui v (o e (.oBr uerelnd ueqeqnred tr
ueelnu.rad -n1nq) I : g : g; ue6utpueq:ad
- tellud(o! leursleur ue6uep) elou I lE t-ii
6uedoued rle)l ueouop uJc OZ!/09 etoul
orse: urelep ut16unr.u lsdepas efualoq .t__+ --01 ,
eped 6olelel eceq leduol-uluorltyl
ledtuel eped ueeleqecued uet6equle4
'lnqesre] euel ueeun66uad oueptq.u/A\
( leduey6ueprq ue6un1tqra6Q.,l
^l)
6uers er(eqec uep tOunpurlrp e[ulteqas - elau relue unuluru r- ue6uaoarad p{q! ru r
lael @ @
nlnq-n{nq ueroeq qaaep unuleu 'uel
-6unlun6uaut 6uets ef,eqec eleu-t eLeleq zw 8?'Z = l)
uetexeuJ .00t F- PlolrE
uep ecequraul leduJel lnlun (oEi*') (se'o+oz'o) uoo'!=!l
-ed qer(elrm rs6un; ueceur-u.tecelrrJaq :r.loluo3 T T-------- -
ueOuap uelrensasrp uEe^eqecued 0uernI
zui 09'Z l.lrqel 6uernI 00't t:
'uenlng unrsels uerlepetp uty6unu.r 1e6ues (resaqos) rlnd!pur uelulOurrp Due,{ ue Lca--
'uepurqrp ury6unur ]edepes !lequal leuel ue[nqasrp
-slnurad senl 'nlessrod-nles ue)lnqas!p -
t
-euJ uelenuad euel er{e6 uee>1e1snd:ed r.lelel oueA lere^sieJe^s ueljesepJog +
ueeplaouad u.ralsrs r.rep sasoJd >1e{ueq 'elal leduJal ueeun66uod Inl
|-0t.t.-----_-]
qrqal ueeperued ueldeJeqrp ]edep uele -unueqequrele^erqaselueslad - %N
e[.re1 eleu ouefued qelunf - e
e,(uln[ue1ag (uequese6ueul ueltdureuad q
-elau Jeqa'l
ueOuap) rseuroJUr rseuodsuerl rsele etuaI led
-6uau ledep uele uelde:er..lrp uenqela6u T
-u:a1 releured 6uerooslnlun uel
-ad nuill ueelelsndJad tJep elepn 00'l
-urouflp oue^ upolnuJad sen"l - !l
ueueleueq lqeunauc 6unqel ualsts
1
I SnUrnu (ffi*r1 a Q=!J
NVVYVISndEfc
,:. i

''' !. -;.::;!'i,.- i. .,..ri, l.ai.,idfi l_;i ,,i. tidak mempunyai


tugas mengoleksi buku-buku dari berbagai disiplin ilmu maupun
Pembukuan fungsi sebagai kearsipan. Akan tetapi PU berfungsi memberikan
pelayanan bagi siapa saja dari anak-anak sampai orang dewasa.
Sebagai tempat yang memberikan jasa pelayanan sekaligus tempat
berkomunikasi bagi semua kalangan masyarakat, PU melayani
peminjaman koleksinya baik secara tradisional maupun meng-
gunakan katalog. Disamping itu didalam PU juga terdapat pelayanan
informasi, kafetaria, ruang audio, ruang santai, ruang pertunjukan,
dan ruang baca/kerja individu maupun kelompok.
Yang tergolong dalam PU adalah Perpustakaan Musik dan benda-
benda seni dan perpustakaan keliling. Koleksi di dalam PU yang
@ Stema fungsi Perpustakaan Umum golongan menengah. biasanya bisa dipinjamkan antara lain berupa buku, koran, majalah,
brosur, alat peraga, dan permainan atau media dalam bentuk
3000
perangkat lunak r. i:
.,i ,,. seperti: CD, Video, PC-Software.
Ruang-ruang di dalam PU ditata sedemikian rupa sehingga
2400 memberikan kesan yang menyenangkan yaitu dengan adanya
E pembagian kelompok berdasarkan usia tanpa harus terpisah oleh
E'.
S rsoo ruang yang berbeda.
o Hal inidilakukan dengan cara membuattangga berjalan antara satu
o 1200
E kelompok dengan kelompok lain. -+ @
E eoo
Luas tempat koleksitentu tergantung pada jumlah koleksiyang ada,
6 ooo
yang jelas tqp 2 jenis media bisa ditempatkan pada satu rak atau
' 3oo
tempat. -+ :2
10 20 30 40 50 ... 80 ... 100 Luas minimal 300 m2 untuk setiap 10.000 jilid media/koleksi. -+@)
Tiap 300 m, : 10.ooo Jitid
Hubungan antar ruangan sebaiknya berbentuk segiempat sehingga
dapat berfungsi dengan baik, fleksibel, perluasannya secara
horisontal sehingga mudah untuk keluar masuk pengunjung, media
@ Skema kebutuhan tempat Perpustakaan Negara yang tergantung pada jumlah koleksi
dan lain-lain. -+ (i;
Setiap rak terdiri ilari 5 atau 6 bidang yang disusun ke atas. Tinggi
rak maksimal 1,80 m3. + @
Untuk satu bidang rak bisa memuat 30 jilid bahan bacaan, 33 jilid
bacaan ringan atau 35 bacaan anak-anak.
Lorong rak maksimal 3 m. Begitu juga dengan relung untuk
mengangkut koleksi yang menggunakan kereta dorong dengan
ukuran 92/99/50 cm. Pada perpustakaan besar digunakan lift untuk
ttt mengantar bahan bacaan/bukan.
LL Untuk lantaiatas Perpustakaan Umum, dihitung dengan penerimaan

H-
*+'.'-fr- ,ar-fl IrF -r-l r-n
T
3,00
beban dari 5 KN/meter persegi. Bidang yang dapat dicapai oleh
tangan dengan banyak rak menuntut suatu kemampuan penahan
langit-langit rak dari 7,5 KN/m2. Peletakan yang campuran (rak
putar) antara 12,5 dan 15 KNim'?.
Lorcng *mpit Jalan untuk lalu-lintas pengunjung Luas yang ldim

Denah
@ ;amk-jamk minimal untuk lorcng/jalan
@ nuang masuk gedung @ Administrasi

@ Baean untuk remaja o Ruang baca

@ Bacaan anak-anak @ Pergola

@ Lift untuk buku-buku @ Cerita liksi

@ Tempatpermainan @ Pemainan

#
m*,*,
s s
Rak bulu dengan
sistem putar E;TE
@ Ruans katalog

@ Perpustataan di Got€Eloh Acitek Gsller + Moller @ Lantai oasar perpustakaan di Vierheim (Renovasi) A6itel: RiHmann Sperger U.P

\.
s^eo uPp slunc :lsllsv vsn rp J63q uryrafiE :
ffiffi r l'lB @
EEEEE.E
E'm H @
EffiHHHffi HHffiH 9 #
EEEEE=
Ellses I fi=*4.1 F :t=
lFnu uep lues / E@ aoor .EHffi ,ffi.E
m![null I
FueJsleu I @ Lrl ffiHHHH ffi ffi
vdt
,
qelelen e ffiFt d--lo d--'lo d-'lo
qnq reuBp ledual Z H fF"=q- F, d lo d loot ls
)insBu bueru/uelef I EEEEEEEE -4
JoJ LS-trI- ffi
-- ffi[
mEE* ol--b of-]o f-'lo
I
ffi::H: HJ d_lo {Jo ollo
0
n- €" .G
=# f,E{} ffiffifrflfl
trtrtrtrtrI
tf; Ei
lnulsut ueetelsndJod eusuad rque't /2
loptassno ueelEsndred eu+ad 14ue1 @ \!.
Euaurrouedueuaa r 9/'e <r 9/'e
--.rgtt. ---F9.1'€
@ -@<- @
I ' ct'z ' t t'c ' q[z '
09't
l
laruPp e66ue1
loplssno ueqeuruod seulo ue6umueu loplssno uealqsndred eueued Iauer G
F *u"lw
7F J
'JeOuaO
TT- ,--1 6uBnu
=ll=
Ftsll!ry
uPu@usd u
lIifll-ilHll'f tt
#
pa*tT -- tqq"lv
E I e el r. fi il
-qq4rn
Ir-.P,EtEI.:p
DASAR.DASAR
BANGUNAN
ADMINISTRASI
-+l
Kantor Dinas
Sama halnya dengan pengorganis-
asian dan pengaturan dinas kantor
(struktur biro, manajemen pelayanan,
teknologi biro) maka kesesuaian
ruang di dalamnya juga diperlukan.
Penelitian terhadap ruang dalam
waktu yang panjang menunjukkan
bahwa tipologi gedung makin
berkembang dan berubah.
Selain bentuk yang ada terdapat.iuga
gedung-gedung yang sama jenisnya
yang kemudian mencerminkan
pernyataan terhadap kekuatan dan
pengaruh yang semakin berperan dari
waktu ke waktu dari pendiriannya
sebagai keseluruhan yang represen-
tatif. -+(Srl Manusia semakin meng-
geser menuju titik sentral dalam
bentuk dinas kantor -+ @
Dengan adanya tugas biro yang
semakin berubah (Pengaruh lekno-
logi) maka transparansi kerja menjadi
elemen mendasar yang mendorong
motivasi kerja. Maka perancang harus
memperhatikan proses-proses
pengaruh dalam semua bidang pem-
bentukan ruang-ruang kerja dan
tempat kerja Jang berdasarkan
Gottschallk -+(a) yang mengandung
arti penting bagi kep{asan kerja.
Kelompok ruang 2)'.l-lBagian kan-
-
tor = ruangan-ruanfan kecil untuk
Skema rencana tugas kantor. Skema ini menggolongkan pada istilah- 'l-3 karyawan dengan tempat
istilah bagian atas yang berhubungan dengan pekerjaan se€ra umum
kerja
o sedangkanbagianbawahsecarakhusus. Masalah-masalahyangterdapat
pada skema bagian kiri dapatdi atasi atau diperbaiki dengan cara prefentif
yang sesual dengan kelul u san pergu-
ruan tingginya. Ruang kantor kelom-
pok yang dapat menampung 20
dan mendidik. Sedangkan bagian kanan sebagian besar dengan cara
teknis dan organisatoris. orang dengan tempat keia lulusan
Pf. Ruangan besar yang dapat
menampung hingga 200 orang pada
suatu areal. Ruang kantor kombinasi
yang terdiri daerah ruang-ruang kecil
dan ruang bersama dan efisien.
Basian yang behubrngan Seluruh ruang multifungsional bagi J
dengan bagian khusulNeto
kerja individual dan kelompok, 2)
Bagian Arsip: Penyimpan dokumen-
dokumen, Mikrofilm, Komputer, alat-
alat untuk mengarsip, mereproduksi,
mencetak ulang, meralat pemasukan
data, menerbitkan, menghancurkan,
menghasilkan gambar, pengiriman
dokumen melalui band berjalan atau
alat mekanis3. Bagian dokumentasi
sentral dengan alat perekam
percakapan. mesin foto kopi, mesin
pencetak, pencetak klise, laborato-
Bagian pemakaian berdasatun kelompok kerja
B4lan pembahasan/evaluasi qua!s tusas rium foto 4. Ruang surat-menyurat,
B4lan relistas gugus tlgas
Gugus tugas yang m€ngurusi mes n kantor
administrasi material (sedapat
Gugus t!gas perylmpanan/pengarsipan mungkin berada dekat dengan lantai
Gugus tuga3 komputedeminal
Gugus tuoas metagambar dasar) 5. Bagian representasi, ruang-
ruang direksi dengan kamar ganti,
Jarak, Bnlan9 proPo6ionar jalur masuk ruang pameran, ruang konferensi,
Keb s ngai, ialur Fmokaan
Pivasiiarak p€m!kaan ruang bicara 6. Bagian Umum; ruang
Jarak pemuban umum, tambahan ball penyimpanan mantel/jas, dapur kecil,
mebe kecl renlan! permukaan Fnempatan
WC, ruang istirahat, ruang.senam,
J6luinl6mal, jalurpembesuk,ialusampng.
kasino dengan dapur, 7. Bagian
tambahan dan perluasan tempat
-+ -:) kursus dengan tambahan dan
@ Kerangka organisatoris areal gedung kantor (berdasarkan Lappat
perluasan, tempat kursus dengan
perangkataudio visual, 8. Areal parkir,
jalan utama, tempat pengiriman
barang, garasi yang dapat menam-
pung banyak mobil9"Bagian penghu-
Pe*embangan keekonomsan yangpesal
bung: Koridor, perluasan koridor,
Senraliss/ ekondmi tenaga, lift, luardan dalam '10. Bagian
-Undary-lndang Pa*lson
-'F€nomenE'pada pembasianlu$s,
pemeliharaan sentral, teknisi,
Eqeseran, percmbabn (Bsionalsasi) pengatur suhu, ventilasi, pemanas,
-Mesin-mesin kanlor ;
pengatur/distribusi energi, sentra op-
-PsrabolFrahl kanlo.
-ookumendan sistem Kanu
{aGnd kanlor
erator, telekomunikasi, pembersihan
-Aahan-bahan ousbka -&pek kemasyamkbn (waktuk€rjayang dan bagian perawatan.
reksibel dan lan- Iain)
-Ksmajuan kanlff €bans dan pasar di luar
Perencanaan: Penc3tatan detail
struktur perusahaan dan*oroanisasi
-Pork6mbansan konjungtur
-Tugas knid langslng abu lidak angsung dan dengan usahalersebut mewujud-
uniuk nshnsi pemenntah kan suatu program kebutuhan yang
Penselahuan pasar kerlallmah
konkret (analisis kebutuhan) dari
@ Dinas kantor dibawah pengaruh tertentu (berdasarkan .A.G. Henkel -J X ) lfungsi dan hubungan khusus'
;
perusahaan dalam program kerjanya.
''<\-
.

6
l.
a
- f -l !
!"
L
(fl]<- lteqcsuog qqv eeg
ue6upni ueloequad !6eq uqeelueued drsuudie{
'euBsJoq eljol 'rqnuadrp srueq 6uei( eOnplel 1e1 'rso 'rPda -esj
DueJo 9L -nl stuo[-sruol e:?:
reupd ueqnlnqa;-ueqnpqa>1 ueDuep 6uero )buLrc |
*i;,",;"--d;;.:
tedura]'m<- leluaH e v N lolue{ - s )toduolsr-rod reaeood ueOuqo6ar-
er(uueounqnq uelep 'e66uel qeu.t -uolol ueDUenu
rseulquio) 'ii <- sqcnl 'M uep )toduolol 6un rrj
-ru ueur[e.re1 ebeuol ueqequeuod ' ot"oz I o/"oe
i[e suo^ers 3'lnrnueur 'xodurol o/o9z 4l
'%09 .relqos 16uern1tp rnquel efual
-al ueouEnr uProeq 'uEllndurl^ueu lrteqtp ledep
se1nryv %92 eJDl-e111 n66utu deues 6ueI uel6eg
6ue,( 'fi<- IlBqcslloC O lnrnuoul e{ue!a1 npleivr 6ue[ (1edet 'tsualel
:>1odruole1 ue6ueru-ue6uen.t le!elorios
-uor) rsollunuo>l uele;6e>1-ueletOe>1 uPUe^e-l
uep 6urseu-Eurseur n1t ue6uent uep uep (ueqeq-ueqeq ueqe;oted 'ue
ue6uenr lsdasuol 1edue1 te;nu '.to1 -uecued'uelelacred'uetqolued'ue
-ue) eueres ue.!e6nuled 6utdules !O ledeU
-druee>1) ltlalstuturpe ue1et6e1-ue1e
'@@ - euresroq -r6e1 nndrlau tut tsestleuorseJ tsualod
ele1 leduerledulal uep ;peqt:d @ <-'rueq ueulduld
efuol ledule}ledulal 'Iodtuolol ue ueun6ueq ue>lleqtle6uetu 6uPI Jol
-6ueru-ue6ueru uep utpueslel ueEue Icf -d,gl,
-ue>l ueunsns nele tetsel 6ueI:o11es
-ru-ueEuenr uep ueteleued tseutq
7ue;6eq uregep a1 ueqnqulnpad nlel
-uJoI qenqos uenlueqTue6uo:op qe;
uep !Uades eluuene;a: eules uedel //
-eues ueO q:e:aq 1e6ues eulesleq -6ueped-uedel6ueped ualsts ePed
ueleunorp 6uel uede>16uepad e6nl <-) uenreqeqtuad uep tsestulepoyl
lnseurel '6ur1uad 6uei( eLal 1e1uoy '(:f<- laluoH ]nlnuou.r %0/ erlx-erlI
I
'@ <- reqeg uep llduras 6ue^ ef srqrrL€Lzttlol6 I / 9 I I t z
-ra1 ue6uen.r ue;ep rp 6uns6uepeq eI 986!) te:eAs rqnuauoul t6el lePll
uede>16ueped-uedel6uaped 1er(ueg
-Jol uetl-uBq yo92 (uen66ue6-uenE 'en1 qepns 6uelroluel ueunbueq ue
-6ueO depeq.rel dnync 6ueA ue6unputt
-6uenl rsern6guo4 ue>;6uequle6ueut
-red 'uee[eqecued 'etepn tseln4ls
rOEl lepll 6ue^ 'rpeleq 1e6ues 6ue,(
'unsns.lel 6ueA rpequd efue1 ue6ueru yodurolal reoeqas ouuued 6ue,( el
'dn)ne 6uel ue6uen:) n1t uee[e1ed
-rey uerode; eped ueqoqle^ueq qlq uea
uebuedel lnlun qeruele ueqaq ueP
-ol'uJnururur lslnpo.rdTrsetedo eIe;q -etual')|oduop)ue
Lleluele eJeces up)lteual eped taq -urdurd loduolo)
'ueeqesnred senl seltltqtxeu ueu ^
-[r,nsJaq Jeseq qrqel 6ueI ueueqe6 etedal ueurdurd Q)
-ruref '6uns6ue; 6uer( elel seltlen>l
'(ef,usn.tales ueP spelaqeg @
'rpedes uete;tued Eualul-Eualul
e[:a1 rsesrue6ro'e1ep ueqelobued) 'uer6eq
uelqeqer(ueu roluE)l 6uenl uep senl
leuro1 6uer{ elel rnl1n:1s euele>; elJal eledal uolsrsse
uEqnnqal lnlun uerolueyed stu1el Ioduolol-Ioduolal ep 'uer6eo eredax
e^ueuleu qequeueq 6ueA're1eu:ed -ed PAP6ad uerOequsd ueuloul6 rnilerrfr
rs uep lelsos lsleJelut 1edue1 qenqes
ledu.reg zur B! - g! Jettlos tpeluau.l @
qelepe e!e1 leduol (ueqeq ueelp zw E - z relrles uep Jlllppe ueJol
-ueryed ;6eq 1e[ueueuJ uueulos leu.l ,o/o
uelBp 6ueptq-0ueptE eluuerOec
-eluadTueereqr;eured'ueqeq-ueqeq
-ud ueqnlnqel'(Joldepe) ueqequrel :rotue) uelep ,rq-rrq". u""rlr"raa @ -ue!6pq lnJnueu e0al ueouenJ elumeg g
uereleu:ed'st6o;o1e ue6uepued)
lple euos relnduol leutuJJelleulu,
uelerbel uep '(;6reue ueteletued -Jal uep (dVE rnlerolrl ]eqrl <- %02
'ueEun46utl ueOuep ue6unqnq 'ueq 0t'
relqas 066t )leqcsloC lnlnuau) eluunlgqas 6ueI
-uBLlos sell^rUe) eIe>1 ledue1 se1;1en1
efue) ledulel rolt0otu tnleleYl lel6urllel6ull
selrleluaur urelep ututeclel 6uer( '(urel eues nles pOfClS
'lrdu:es leOues qe;epe 1e1ele,(setu
l[do leles
ue6ur:e[ uebunqueg) NUSlelS / eLolleloull
urelep rp ueuluop 6uei( uetepese>1
ue6uep eLel ue6unqnq qenqos lnset!Jol (zleutsyoeplauule3
'Elal Jase;sele sepeubolul se6lPueq g etral lod
uetOEquad ueleP
llarg) Not-el€ nele '(>poi'a1ep ;e1 -uolol-pduola)
rp qeqn6ueu e6n[ ueutrlOunual -r616 serruns pelerbelut) p631 tyades
uep sler6eluuat 6uei( ele) lodtuole>l
ulnurn ueEuuef Oueseuteut ueutal O! sPnl 6ue^
qeqnDuau.r ei(u;ebeqes uep 'tlqe eLsl lPdual
le.repe1 sod uelemef '@ +- 1er6
e6euel'si.releqes'ueurdu.rrd ryedes -e1ur 6ueI uerolueped tse1unuJol
'se6q ue!6ecludJiicel q;qe; rpe[ueru q9'
urelsrs qenqes eped uebuuef rpe[ueu Iduos qnel 6ue^ eselrouas uelPp ueouequafred
efu e1 rn1yn.r1s qeqn6uau (tseslue6lo (a
rur le66unl r.uelsrs 'lequreO ueP elrat tPduol
elod uep uernles elod) ue6e:eq 6ueI
sxel.rnpeso.td'e1ep tnpeso.rd uep 1eE
efue>t ]eduel uelnlunl uep tseulolu-l 066L 086t
-6unl ueuodtuo>l-uauodtuol ue1l1ueE
r6oloule] lsesrleuotseJ qnle6ue6 -6ueuL .r;q>1e lele-lele epue6 ls6un1 BoEu4 %9'8+ lsuanq
'e[req ledutel eped ueqeqnrod 'ueroluelJod 1p af.re>1eq lelels. 6U_ C9a O auEU
6ue^ uenlesd ntelil Esrau€sao .
'oap!A !sueJaJuoI
|{pqr]p_u-au-tsPxlnugL!9e sED{-s4{ t %o'8f,t4
rnlelaur -lgJ-e-^s"
%09 reyles ue1n4e1tp ledep-- rseuJroJu! t6o1ou1a1 ue6uequelle4 'ls6[EUoser hlePu
6ueI e[.re1selutpnlel 6unuad le6ues ien) qlq.t 6ue^ reaeood Eelotdstf . 'K*.^uu,.,
'ueloluel.led I!uIol isE4uasuol eq*n
uepue6urBdueouopiEsBduesenu€d . '0 esea
6ue{ ueue.red ueluteutaul ndu:eu: uep !serurolu! !6o1ou1a1 qnre6ue6 rsueinseisuBnsv tt-;
'@um!or rduqq EesrustuO .
6ueI '(qe,{e11i'rt qenqes eped 6ue6 6uDue@tquepOuBqaquqEqpdql .
ueiled quqq uesleuqduad .
-6ues npervr rp uelelbel uep uee[:e1 'qequ44
6uetr rsenueslo, ueousp unrnu€u ;'L u6nrn6ued
-ed 'eluerqure 'seynurluol uep 6ueq rolusl uFau llu)iol /i\ uBounqq tueq uPPryeE
-ue; rebeqes e1o>1 ue6un16ut1 'ue uep etep sesoJd rsellunuoFlel )ilulal uep ueounqPg \L,i $6[e4u8ep ouPI etat
rsesrueoo eiEpue6uad rcuos .
lrlenued qeJaep-qe.raep lesnd qeI uP6uRqualad .
epqeq 6ue^'sqFsuor
-elr/rA-qe^Elriv\ eped lserluesuol) nlteI hads rqnueueu 6uBI uqnsuoru4ns
-uor eped ueqequwed) lcal q'qet 6u?I
uoleDlp - uPeq6nr*-ueEqEsrud ueqqueuad .
rsesrleJluesep nele utpueul qefeltlrr rdo)touau lele - :eIuuq 6er
,npnpud upountou{ %8'0 +
rp ledep.re] eluutel utler6ued e6eue1 6unlq ulssu - uep rsu€urprsq 6uel rsEsne4uosoo . uP6ue6epFd
']nqesrel ue1er6a1-ue1etEa1 Ill uFau - (rnpnBd
roluel ulsou lrulgl uerpuspued tBq!.d :rpedes) lsuolur
pu6d oue^qelqh{PleF'sqqdslS .
uep uesulerde>1 lnlun elnd unsnstp u6 6ue^ uants{snF uep sqqdsll .
ebdea. qaaep qqo
Llelal rurlr.r..r-l .ro1ue>1 ueOuenr tuelep qeIeIA upr6eq-uer64 upp rsE,uqsEAS . 6z-t- | *r,
anoel u6tunbuoa
rp (e^ureoeqes uep ']Bder) ue1er6a1
qequq{ Equslo, . ulsnpuJ
-ue1erOe1 qeluelBpErp eleuJ'.rolue>l uelq 6ue^ ueourBd 6t0'€
nppu ruee - ueoueoepod lduop) Ee4stutupv e
6uep,q rslnpar qeqn6uau leptl uqemef/ueouucl. _. ^- "?:1-1:9::9:P.*.l:P-::1*:l I
Jolual uelep uBOulef . ----''---------'-'--' Go-uid"e-.a
'po
-6uaqeuruueurEq-qslBpEdEUepJ'
Puqals uaeqq uElnsnluad uelPUey
vlu3ltuy-vtuf Juy -ud upo s[nuau usndudsl FatuU .
'uer6unlun
/rivcNo0NoSly -6uau ouBnr toetr uele!&l uqRnqu€d . oll4 uelep uelnqsal{e
\' leJas lrulol- t66unl 6uePrq
-6uepE qsp nUea pnueu ueepeead .
ilqes )rulel- (rsFP)
rsolrunu uBelald uetoruorueouoprsRslBuoEeu .
:e vHvsn vrvr -o)ialal }ulol qsnput Bea
/nov/xvr{vrHIu3}l3d -ueqeqtu6d epsd

+
6esruetuo ueqPqru€d
ueouequ.udlldsed
NVNn9NVS XVSVoN\n
r
t
{.

BAGUNAN ADMINISTRASI ?1

TIPOLOGI suatu landasan DASAR.DASAR -+:


penghimpunan ciri dan sifat
Pengaruh Fungsi dan Su$En yarE makili Posisi utama
TATA RUANG PERKANTORAN Sistem
Tabel + ?, (menurut Gottschalk Pada gedung yang hanya menghadap

€--E
:r=E
-
M6in hitung dantulis
mekanik, Telepon,
pengaturakta, sistem
+ -) meiielaskan mengenai tata
perancangan denah konstruksi dalam
ke satu sisi, penghematan dalam
pengelolaan selaniutnya, hanya akan
dapat dicapai dengan membuat
pengrflman surat keterkait-nnya dengan fungsi dan
:E mH melalui pipa teknik perkantoran sebagai dasar ruangan-ruangan perkantoran yang

1958 1961
q kt faktor-faktor penentu dari konsepsi
gedung.
Adapun teknik pelaksanaannya
bentangnya (cahqya siang?) daPat
diubah-ubah -+ (3)
Dalam pada itu-kebanyakan per-
mukaan gedung administrasi meng-
t
1963
Kota pusat sangat erat dipengaruhi oleh penen-
pinggiran tuan tujuan k.e arah pemantapan hadap dua sisi, di mana ruangan per-
Pemturan yang representatif 1 950-1 965 kota teknolooi r 2 orangan tunggal dan ruangan per-
Pelaksa'naan struktur di tahun-tahun kantoran kecil dimungkinkan dengan
50-an, 60-an, dan 70-an dengan pencahayaan cahaya siang. - t4J
Mesin hitung dan tulis Tipe permukaan gedung menghadaP
listrik. pendaftaran adanya teknologi informasi dan teknik

EE*HEEil perkantoran masa kini daPat


disempurnakan, meskipun demikian
yang 6angat dominan memPengaruhi
tiga sisi dari perkantoran tingkat tinggi
+ (5)
Gedlnq dengan ruangan besar tanPa
kerja perkantoran dan lingkungan dinding sekat, sistem Amerika Serikat
kerja (lihatiah pengubahan-pengubah- di pusat kota: semua ruangan Yang
an di tempat pekerjaan) adalah memanfaatkan cahaya siang atau
konfigurasi denah yang lebih baru dari cahaya buatan dikelompokkan di
Kota perkantoran,
suatu bangunan yang lebih sesuai sekitar ruang inti lalu-lintas vertikal (
1965-1975 Pinggiran kob
Fleksibilitas organisasa denqan kebutuhan dan juga me- lift, ruang tangga, cerobong ventilasi)
menuhi harapan-harapan. Bermula atau ruang inti konstruksi bangunan
Alat pendata, dari tipe gedung+ yang dilengkapi yang kokoh yang terietak di luar+ (q)
teknik
ruangan-ruangan sel/kecil dari tahun Sistem USA: di luar kota. Ruangan
Komunikasi
50-an,+ kemudian konsepsi ruangan keria yang besar terletak di dalam,
yang luas dari pertengahan tahun 60- kedap suara, pengudaraan dan Pen-
bn dan prinsip pengelompokkan cahayaan berasal dan langit-langit dan
ruanoan dari tahun 70-an dan 80-an, ruangan-ruangan kerja sempit yang
maki kemudian terjadilah pembentuk- mengitari di sebelah luarnya diterangi
Pinggiran kota an tipe kombinasi ruang perkantoran cahaya siang.
197' yang hijau (+ . Fuchs, Gottschalk, Sieverts). Ruang perkantoran kombinasi: Pada
Contoh pertama sejak 1976 ada di pertengahan tahun 7G-an di Denmark,
Denmark -berwujud ruangan kerja dengan sistem USA yang kedalaman
bentuk baru dengan dinding pemisah bentang denahnya 16 18 m, juga
-
+,.[!) yang tidak sampai langit-langit yang dapat disebut sebagai suatu penge-
St*ttw Runcangan sejak tahun 1950 (menurut Gottschalt;
@ ilikohbinasikan dengan denah dari lompokkan besar ruangan atau
segala ragam bentuk Yang telah pembangunan perkantoran dengan
Waktu Tipe Bahan bantu Skema arah dikenal sebelumnya. ruangan-ruangan sel sempit yang per-
Arah mata angin yang berbeda Patut mukaannla menghadap ke tiga sisi
diperhatikan. luar + (7). Cahaya siang sampai
Mesin kantor
Ruang kecil, mekanik, Linear ,/ Menurut Rosenauer -J ,, 90 % dari kedalamai- bentang ruangan 7 meter
Sejak 1950 berbaris,
bertumpuk
Telepon, .+.t---+ semua bangunan perkantoran di USA masih dimanfaatkan secara ekstensif.
Sistem teknik pemanfaatan cahaya
pengatur akta menoanut arah sumbu utama Timur/
Barai, karena menghindari cahaya siang yang lebih baru (teknik cahaya
matahari pagi dan sore yang bila sianq) mengenai pengendalian arah
Mesin tulis

Sejak 1950
Ruang besar,
transpamn,
fleksibel
listrik, mesin
fotokopi; pusat cK*)._ memasuki ruangan hingga jauh ke
dalam akan mengganggu. Selain dari
pantul cahaya dan transportasi cahaya
(prisma, reflektor) menjadikan a
dala elektronis pada itu sinar matahari Selatan dapat pemanfaatan cahaya siang lebih
diatasi dengan menggunakan efektif lagi.
Ruang EDV (pengolahan penghalang matahari ringan. Menurut Dalam suatu pengkajian ilmiah dari
Sejak 1980 kelompok, data se€ra sekwen
+r Joedike bangunan dengan Poros Prof. M. Sommer -+ Lit, maka suatu
be6ambung- elektrcnis) yang program ruang direncanakan melalui
f:.- utama SelatanTUtara dipastikan untuk
sambung,
berbagai
terbagi-bagi,
pengolahan teks; alal .:-- dapat ditembus sinar matahari ke 5 oroses alternatif, untuk
m6mperoleh perhitungan kuantitatif
daiam semua ruangannya. Dalam
pada itu hanya dengan syarat bahwa luas area yang paling tepat se-Qagai
fipe geOung oan struktur kerja (menurut Gott*halk +l!) ruangan-ruangan di sebelah Utara landasan pelaksanaannya + (8).
@ - Standar Perkantoran dengan
tidak menggunakan dinding partisi
pemisah. dengan lajur
ruangan-ruangan sempit,
modul 1,25 m terkecuali 3 ruangan
poros ,

- Perkantoran dengan ruangan-


ruangan sempit yang lebih
menyenangkan, dengan lajur modul 1,

?,6\Penempatan yang menyeluruh dan


50 m , bentang ruangan daPat
\9/dengan ruang kantor yang panjang bervariasi,
- Perkantoran dengan ruangan-
ruarigan luas, kedalaman bentang
ruangan 20 - ^30 m, luas ruangan
hingga 1000 m'.
I
- R-uingan berkelompok 1 5 - 20 yang )
para karyawannya saling bekerja
sama, ruang kerja berjarak maksimum
7, 50 m dari tampak luar,
eenempatan yang terbagi dua
@ /A\ Ciri perkantoran dan perbandingan ruangan-ruangan kecil dengan ukural
\9 luas daerahnya masi-ng-masirig kurang le6ih 10 m2,
dilengkapi dengan suatu ruangan
bersama dari kedalaman 6 - 8 m.

HMffiffiE (tabel halaman 286)

Terbagitisa
O

@ Tanpa lorong
@ Kantor dengan ruang

ltIttI
kombinasi
ruang besr, ruang kelompok;
8 kecil. kantor kombinasi
te=rbrt Flajotd
lrrpfi Jrwa Tirur
I
6
u 0s qElppp e66uet 6uenJ enp eJelue rp reJef nqe u 97 r'dsaqes 6un,,rprr-"P;
sEleq redues e66uel 6ueru uep rerefe,(usuisd rnlun nlr uebuap ueounqnqeg(i) - u
0e ueouap eu6 nete 6ueJn)i )teJel eped E66uet ieomip teoep snreq tJrJ4oH
i @ @
'e66uel 6uenJ nlurd a)t "or
ela)|gq leduol ueouEnJ IIU deFs Uep aleu ueunouequad uelele,($od uEvesepjeg
redues uelpnsleturp 6ueI ue6uen.r
qebuafqe6ual rlep rnlnrp ]nqosra]
>1ere[ eueur lp 'ur gZ - ue6uop
eues eluqnel-qnefes ndle 6uern1
lelef eped redecrp ledep 6uei( e66ue1 e""1-"' a;;*..--
rdelEuepp snJeq elsnueui ueler6ay
r6eq uelynlun:edrp 6ueA uebuen.r
-668-
eivrqeq eIulnlue1es uep 6uerelas
re;nul uelqrleivup 21 g gg3 1runuay1 (*
0009+ 0'92 + ---{
'@'@'@ -F
Euepn6 uep qeuEzeql 'de1e6 retuel
-
r:ep dela6 uer6eq-uer6eq uelep I
'rselrues urelsrs uep gr1 'e66ue1 6uen.r
@ @
uretep lnpns eped'@ redues @<-
00'92 --l- -t- 00'92 --1
ledualas ueei(eqecued ueeun66ued
uelueresrp uereled rlue6req 6uen.r
epes uesernled uep'lr3el Jelxel 'ue
-drs:ea1'6urdues ue6uenJ-ue6uen.r Effifffiffi*ffiG
uep rpadord ueOuenr ueurelepol
eped O uep @ <- sruouolaxepn
qelepe e,(eqec uelntueured ueouap
6urdues uep ue6uen: ueer{eqecue4
' qe6ue1-qe6ue1 ;p grl buoqorec
uellelolaur n1re,{ qrles >1n1ueq @
ueunbueq qeuep dnlnuau ue6uep
'@ e Euelued^ueun6ueq ueletelad
etel uelep 'Q) - lt ueun6ueq
'€D - t ueg!6ueq'ED - ueolouad
ueun6ueq'LD_uep Q, e deles.raq
ueun6ueq '(q) e yepued 6ueI
ueun6ueq eped (lqfufuuop) sep
uep 6uns6ue1 uee[eqecued uebuep
(uelenq) qerLup elegos ue6uen.r
ueer(eqecue6 ue6uenr 6urpurp
eped ledeprel >lepn 6ueA ecey nlurd
uep elapuel uep r66un 6ueI 1e;e1
ue6uap eles 6uepas-6uepes 6uer( L.
F- oo'09 I
ueeleqecued BlulreueuJ uerlrurap
ueEuap ueJoluelrad ue6ueng
'I - (e) e uretep 6ueA uerolueled
6uen.r eluepe uelurl6unuteu
e6n[ 'epueb 6uBI ueun0ueq
Dunlnpued lolruol uur 6uenl ue1a.re6
'6unpe6 uelerei(sJod uelednJour
6uer{ ueunOuEq 6un>lnpuad
leIrUeA rnllnrls rlur 6uenl uep @
url nelp ueuel rp ueEuenr uellequrel 00'0s
elunlied ueqnlnqol reOeqes ue1 F
-eseJrp epe @ ,"p O +- qeEueg rp t-r-t
epereq 6uei( ueunEueq 6unlnpued
lexrUaA tlur 6uen"r ue]a:ep uoue]
-:edu:o1 epe3 ue6unqu:Pursaileq
ereces '6uefued 6ue,( e[re1 ueEuenr
urelep JrlleJolur 6uer( uetreuel
-a1 6urles eluepe uequrl6unurp
le6ues uerlruep ueOuep e66urqes
'@ redues @ <- efeqec 6uoqo:ec

=mTtr @ G
relryes rp lEtuel qe6uel-qe6uet --{- 00'92 --t
rp epe.raq nele'@'@'@'@'@
<- uebuenr uep urp ue4eueqa[uar.r.r r:r
eledn nlens ;e6eqes 6un[n eped '@
@ '@ - @
eped '
.@ uEtEP rP lnpns
-
- (e) * 6unpe6 uep rsrs
I_ffi_t
' nles eped '(O uep C <- ueun6ueq
-ued >1n1un{eues n-e1e lrca>1 qrqel)
yere[ ueunBuequed ueeuesle;ed
2
uelere,(sred uelresepJoq er(u1ele| @ e
e1e1 lnyerp elurebeqes uep yg 'e66ue1
6uenr 'rselrues uelsrs ef,ulesru oo'92 -+- -J. 00'92 - 00'09
ruedes 'uPun6ueq r.tep qolol uep
de1el 6ueA uer6eq-uer6eg (eSZ S) r--t
<- eluqervreq rp Jnun4s 16ue1-1r6ue1 l-El-*l
)oleq qelo ln)trdrp uep qeputdtp epas
qeqnrp ledep 6uer( ue6uenr 1e>1ei(ued I
rsrlred 6urpurp ueOuep 1er(ueq
lel6urpaq er(uuntun eped :eseq @ G
qrqal 6ue,( ueJoluelJed ueunOueg
F O0 SZ -+-- +- 00'sz -l F oo'sz +- oo'92
T
-
;6o1od;1 r. _t
!
NVUtXtht3d
0002 :L !,{
uvsvo-uvsvo
+rJ
Y

BANGUNAN ADMINISTRASI
DASAR TIPOLOG| 1950-1960 --) :
1 H. ts
ES
KONSEP BAXGUNAN I
Hubungar a.ta'a organisasi perkantoran dan konsepsi ruangan adalah

t
E EE g + Lit., klasifikasi dan kriteria mengenai
berlandckac suatu sfirdr lapangan di USA
xa
fr Fo
kons€psr rua.€an rerEpunakan tolok ukur pengubahan-pengubahan pada struktur
-+erkantoran ya"g *rengi kuti perkembangan TAT otomatisasi perkantoran.
6 ,' Perkantoren dsrg6n ruangan besar (Mies van der Rohe : "...........rin9kas
flE
ot.lo ft EN
tetapi jelas. bdax d'bagtsbagi. hanya susunan ruas tulang kerangka + Lit.) cocok
untuk kelomco< !€s3r dengan kerja sama yang tinggi, yang berkepentingan
i aq ? r -;
berkineqa canggrr. s€suar untuk kesibukan rutin dengan luntutan daya konsentrasi
yang rendah. Pada waktu ini semakin bertambah iumlah pengecualian (untuk hal-
-E { e hal Iuar basar daripada pentaatan kepada peraturannya (untuk hal-hal
E CE I -9
biasa).Pengr,npunan konsepsi-konsepsi dari tahun-tahun 50-an dengan
perbedaan dan ahsan pendapat yang,transparan dan sekilas dapat dipandang
dari pros€s-ffGes kerla, perkembangan daf ia$ kebeGamaan dan kemudian
menghasrlkrn pervuludan ruang?n:ruangan' yang diorganisasikan secara rasional
-mum-fJh4sr.
Perkantocn dengan luangan-ruangan kecil. @ variasi perkantoran dengan ruangan- oan Siitem inforriasi yani ber:hasl bai( tadinya hanya berada di
^
(1 ) ceoungGanict<oichi€go.AFilek Dankmar ruangan kecil. menurut Henkel + nnrgpf,-ruangZn khusus, karena belum dapat dipasang dalam setiap ruang kerja..
- Adler dan Luis H. Sulivan 1892. Ruanganflan€€n yang besar dengan kedalaman 20-30 m teknik pelaksanaannya
telah menghabiskan biaya yang tinggi dan akan diikuti biaya pemeliharaan yang
besar puli. fleksibilitas potensi dalam mengolah suatu perwujudan, untuk
0 memenuhi persyaratan-persyaratan masa kini yang diinginkan sebaiknya

I
H] 0 mempunyai batas-batasnya (iendela yang dapat dibuka, pengaturan dan
pemeliharaan pencahayaan, suhu serta instalasi teknik bangunan yang dapat
0
mengikuti tata letak masing-masing ruangan yang di batasi partisi) ( + Lit. AG
0 Ful 0

II H I
Henkel). Penggunaan ruangan besa( dipandang dari segi sosiologi cenderung
0 I memiliki watak agak memaksa (kontrol sosial, ketergantungan pada tata pengaturan
0 perlengkapan, gangguan-gangguan pencahayaan dan akustik), juga telah

I
H 0
' -memp€ngaruhi timbulnya suatu sikap yang negatif di antara para pelayan/pesuruh.
Perkantoran dengan ruangan kecil adalah sesuai bagi pekerjaan yang
0 0 memerlukan konsentrasi dan bersifat mandiri, baik untuk kamar satu orang maupun
ruangan beberapa orang bagi kelompok-kelompok kecil, yang secara konstan
0
0
ffi I 0

0
saling melengkapi informasi yang diperlukan. Di Jerman se.iak sesudah perang
dunia kedua, dibangun perkantoran yang lebih lebar, yang sampai sekarang masih
0
0
ffi 0
terasa kegunaannya, ?ada saat tuntutan terhadap ruang kerja menjadi harus
memenuhi harapan ( + Gruner dan Jahr/Steidle, Kisler atau+ Bangunan
perkantoran baru untuk Dewan Perwakilan Rakyau Schurmann), atau pada
bangunan tinggi perkantoran, di mana pengaruh strukur bangunan mungkin begitu
/e\ Ruansan besar, Geduns Lerer r, chi@s" G[-) f3*'ilis"ll:ltHlieBxt1'x3: f#iJ-: menentukan, sehingga dapat menguasai dan mengalahkan kepribadian dari tata
\9/ Arsitek: wiliam Le Baron Jenney, 1879. fiil#ill.ri i8t""i'frgi. dan organisasi ruangan dengan persyaratan kerja yang kuat pemanduan
- rgs+,s2.
normalisasinya.

fA KantorPusatAdministEsiBlABerlin,A6itel ,z.A\ a)BIG FranHurt . Arsitek: Nowotny - z:\ b) Gedung Wilayah, Bem, AEitek: Matti.
\9/ Rave dan Rave. !!,,1 Maehner, HPP Speer dan partner. \!, Burgi, Ragaz. Liebeleid.

,.)

tt\l

nuanO ee*antmn BM tingkat atas di Hamm A6itek: Verfass !--i--r---.,'


@
Penjelasan

fJ Rr"ng"n kecil/sempiusel

! nuangan kelompok-kelompok
{ Lifr

O Tangga utama

O Tangga samping

X Pelayanan kantor

@ aiaanglnti
{ J"t"n masuk EG.

,A Perkantoran Bu6a- Kantor ougt LVA


(!J Rtreinprovinz. Ddsseldort. Arsitek.
Deilmann
@-O Fa\
\ltl
c) Gedung Pere G + J. Hamburg (dalam pelaksanaan). A6itek:
Steidie, Kiesle( Schweger dan Partner

10
It lp asseH ue!6eq elEoaN lerluos Iu?8
rauuPd uep sua^olls 'JaueJy )allsJv /to\ 886|, ueqe6uouodrunguerl (0
d nsua^ors'JaueJIIaIsV punuuooruonqeqn-qPqnlpledep6uelueJoluelad V9
'% g! uePp p eh6Eq oueprs o/^ oo! rEs4 6uEru repuqs reNPl
. % re l6q/es ueroluerrd rePuels eluel
ru, 6uRpq
cl
loduolar 6ueru l:f
rloor 6uenu ff
rorel/ lollf ')tolr$vk6t 6i\ u6epQad
poplassno snJs ounpec \Y7
euBsEq uelgleued lnlun uEouenJ lep
-
- uetoeo euoz ueunlnoal ueEuap ue)llensoslp
*v T ''''iilJi,im ueb qeqn-r]eqnr'p tedep 6uel irc€)i ueoueru ^
*'r"3..3ij
lunH uEp ::31:?,"'ff 1i""ti"J3Hl3l} l+:]!d:i AD
suaqlv )iallsrv /86! " | :.""T,:","J:: H
@ rduo') u€ouenu
El r".i"l)61?,.'J O
'rsounl [ueoJsq l6el ilPqual ledep Inqauql seonl nles qeles
,prrrrpouad eoBo onsve'uiai etralr reoulei eudul lP'lensas 6uel t60un seltlen>i 6unP.9
e.recas ubleun0rp dets nlelas 'eue-sraq A
t86l u€u€rE p,ol!qqu6sv 'l
;;eil;lr,;retia;tinr-sbonr inrun insnql
;#;L"'i;;;";;;niri ueeun66uad lntun erelu-autas uernleouod
J#'oJiriuJro>l
;:i;i;;;;;T";;;;iJaLu' 6u;i'';bilbved 1 n1u n nirnt
pul ue6u en'r rd eloualt p
i;ffi;;';rrov'uevurvounuau taqisrau e'(uuere)teulad oue^-6uenr uere/ilel
"rehdas
;ffi il;;dtild;iiqi ii- iJeeru^l,u5o tenqip- snsnLll 6uE^ 6ueru dasuo)i
nrpns splE ueroruevJao,ses'ueoJo-,iep 6urseLrL-6utseu depeqlal :eoe
ueelurule<i
;L;;il;;;-dJ;l[atiulq,uo>i rorupv brsuui) rueq ue0uruapusrol-ueouruopuocov
e,{erq ueoue.lnouad uep'ellal uPouenl eale uBeloleouad''?L?9Pil:?::9
uenrLqequled uep n.re( ueloluel:ad )tlulal sellllqlslau sela ueleoouluolal
';r,";-iea,,Lii se-]ltelrr i.rep delieil.rao'qijlebd- uu-er'ulasuag uentnl
't";;lr:;'rreeu'esnrad tsestue6lo Dirr6er"u-6urseLu lnlun e^uuelocogel eules lepll
,orurrl u;r;p;6u^;ul uese6eo uelOirepos ue)tsenulaur e^uueepeal
'"i""-,ri-r-ot.i;
Lt'5i'sertseoq uep l6es!ue6.ro iniGq rpllb""'eped e'(ueq.ue1ense'(uad
!n!rn BLrnraouac reoatau senl unOnereil leluednl Jesaq 6uenu (efua)taq
i;li;;l-il;i rEeirntijS+ueqeqnoua6i ueme'te1 e'red,1:ep.-uesendleptlel
ir-uileri u'esete uriotia6 qolst51nc gueulaspag n lse4slultupv^lep rnunls
lP
;;;;6;;-;;i;" *linslo,r iritunra[, ireouap (elepe rseli;lqeqar leuaouau qo1uo3
'ueouenj tiestueOlb uriuhsris tiiidneLu 'qsp ueOunqtues
'uelaqel0uad uellepua6uad l!a^dos se6hl-seOnl uerllle Hq%g-u-a-d-tle'lllelouJ ledep
loduolal a qeqn-qeqnrp ledEp6ue^ 6\
uerj drobuec ueunbueq ued'e16-ua1a1 ud6uap lrq>leinr'u ue6,u19-9irad rsesrleuolo ueloluPuodepedEun6JaquebuenJuEprs?uldg V,
,,"6uao e6nl teirvtadtp 6uti,{"uelotublL'ad 6uenJ ueJnle6uad ele} ulalsls -loduole)i 6uenJ uedelueuad/ ,i1"np'ej Q!
'rir"| ;;, jfljii[l{
H;;.il,i;"d; uEtueoaad uep aepn uerslpuol0ued ueP^eqecuad
,r6ilJJueinjvriq ouer 'ntnulbq 0uei qeuep ue6uop e[/al€q leduol e]elou eJe3os > !en16 > oog
sren = lerouLu.g uep
uq{sq.l re6eqss ! BE,
,rrJul"u-i,'r iuei-reo ueroeqr.uad eped leqrllp selutdes ledep 'uelep ueuel sele lp -u nmL r oF
ileqn6uaLu ledep^6uer m4P lelnFdP |
ffi3",J1#"qt'clffirIr"liJi,ra"6r;.j ugteoe isi^slueorores59
eped ireqeqnoueij-ueqeqn6uad) u-e6uenr rsern6uuo)i 6uei uBroe$ s uRuequel ' II -.-tr- y-
-^l
rrdtual 6ue6 UPP tii" * I
"uilLs1t-"ir"i"q ueeiejad ueliend.ret unlaq qrseu
oeplqiai-,ililli,jis r6es 1e'{ueq uelep 'lnqosial 6uns6uPl l-j sreu . J
-z _reu = zO
\nseu lept lnuaq leuruurw = n
;;'6uiiGdal ue6uap erelas 'nll OuldLles lo uelolue)irad. ueunoueq lsellllqeqaJ /-
p6nf uevdereuouau urseul orL,t'-'ijtrerrJs uelal eled llloJ-d ue0uequolJed teduol
uep nieq ueulOurel-ueul0ural depeqlal leql)te eMequau ouel ueloluelJao
{eqn6uer-u qqlal ql66uec
lu?sae=l +
or5"j-,fireri Ip uebteueio Leiere,isr<io-Ldreieiuad(r]i66uec-ueun6u-eq
Lrrveuas 6ueA rses[euolo uep rsesrueleur lru>la1 llulal) &r.ril4li; I 4.^=-\ -------=-
uep u ePplar / s.r)uetePl \
rI uepG'1
unuBleu v/4! /
teuBeu .7t \ /
Ifiiil!'.-triio-o-utlre,iieuei,p neie ubluroLirpip nped 6ue'{ 0ueplq-6uep!qElepn
,eiho'urjo oeries-oer(es rLep ueibp qelaqas ueelnulad eped elEJauJ buEAqr66uec pu.u^:F .t.,,t,
;il;oriiGd ."tfitet'Lutirsts uep urelas ltlnuoulau 6ue'( - uqep resoo \
,eur' LoerDut
;##;:i;;;; \ _/ -.-JE6ueru up6J.r
ueoLelr uegJsp^uerollexrs r
Iseitiuea,ttrlar'nrens ep'6 'qnuad drecas elepn uelslpuol6u€d-t'un)inpuou eune pped eL.tuaq bJe^ bLeoe:t:I::-l_,e,or.e!:er
6,,... pileL
'uexeuJndLuaslp qlqal lnlun uele-qesnlp qellepuoq
lrDeoud uPseoeqav'ueelepnouad'uPe^Bqecuad) lesoq ueouenJ nlens elJol
.uelolue'ad e[1al euesens depeqJol uelnlunl
ii[OinyOurr uaro rrldec,er r,unieq Oue^
IEiriilr-,ir1.rliil"lii nr,'Goiu,i,n"orr,qnqbs tiep (etra{ ue6ueru eped ueqeqn0uad
-LrelB'on6ued uoruob) ueltsetelsullp elulleqas lesaq qlqal buel npl^lpul.lelao
nirpnr Le6uao 6ueni irnrutiq ue0urpueq.rad (elapuaf uep [u 09'/ sleu) ueeua)ao uraquuel\ uetsuernseJad V ? O toduoleltaQ 6ueru ueropevaS
reululs :)iellev 1861, @
*ri,ij-.irrorfivou,r ueieiaq ileruetiladuail lniun uereqesnlp qeldeleg tseulolut
i;;;ril:,ii.;i';'.oiirlrli rJiir"'qu.reursaqiail e.ra:as 6ue'( loduola)t-lodLUolar
ue6uen: uep llcal gJqal) Iodulolal'lotluola{ ueDuEnB
iniun locoi (.resaq'uraquuen-vnci
!lei: 6Linpag qelepe eureuad qoluoc lcal
6ue^ vodurora)-)ioOuorai urjri:d'iErdedrue0loOu-ad Lielutl6unuleru (zlesulf cd
eLer rntrnLls
6ue'{
ffiEiii,u;'d;"j----'rrsorouie-j uelsepuelLaq qeq.nlp-!9Lel-gY:I 6ueleles
'ueveaueuadro rnieci rprifuau e'tuueepblaqel
reseo ueouenr uelednLeru 6,(uleme eped 6uE^ ueJolueuad )tnluoq uelqeq€slp r
h,rpl"uatstra veotr'Oue{ uesoJoquiad Llequeuou ul)teuas leleq ueqeq eoJeq +
,errteua, u-eOu'eqLiiauod ueledocal eleu !eleuad uep uesendlep[ol o',9"1r?t'"o, I
o
Jepuels nlens e66ulq sele aI e,{uueeueslelad eueles )tlJeueu u-eOu€p laqlslau
s
Lrffi. ,"ft'-iriiEripieoep uele 0ue,( sruiei uelere'{sred-uelere'{ll?-d !U^'.aH?y
oue^ -D rrtr
erec reou5p ntrbl tria>i-tical ue6uen:.ueOuep ueJolue)rad !9qm!p qeloleMLleq/
ore-Lgeods ,6oun'rseridbsubuaq ueefualed uellesalaluaul ledep lnlun qelepe
irprrrv6un-ar ue6Liah resao ue6uenl nlens lslpuol llleqJadulaul ueDuap 1)x.?"(,
t*rsrire uec r:cc -E"66ue6 '6uels eAeqec 'eJepn nqns ueepaqla^d epe lepll) t- ol
iiio'sioooo -e: -zre-eua{uau 6ue,{ eLal euesens eldlcJal Eboulqas. oueJo "H
irirri,rueqe,r ,ensas 3' 6ur1trr"J:l,y;uri"".ol"j,l;I.
ueqn-qeqnrp r"dre
-e. -e_e -
..
<- oz6t l0010dlr uvsvo-uvsvo
ISVUISINIITSV NVNNCNVE
I
BANGUNAN UNTUK KANTOR
PEMERINTAH
|--:
,fu.rr
PEMBAGIAN DASAR PADA TAHUN 1980 - 1990 -+ [!
'w,j KONSEP BA}{GUNAN KE III
Kemajuan rn€kanisasi dan otomatisasi telah mengubah tuntutan persyaratan
terhadap ruangan perkantoran dan menghasilkan tuntutan baru dari para
fi&) karyawan, yang menghendaki Rehabilitasi dari gedung perkantoran yang ada.
Eq
- dt
Di samping itu dalam,umlah dan derajat yang sama, mereka yang dalam banyak
segi tidak rnemiliki cukup perasaan sentimen terhadap konfigurasi ruangan besar
=4 -+ Pengubahan pada tempat kerja). Sarana untuk menyelenggarakan re-
organisasi adalah mengadakan perombakan pada gedung, cahaya siang di atas
F^o"% taman{alam bagian denah bangunan, tempat kerja yang kualitasnya setara,
ffi
yang berkenaan dengan pencahayaan, pengudaraan, dan peredaman suara.
{} Atau memasukkan J
sistem tataletak interior perkantoran, yang bila diperluas
.juga dapat rnencakup tugas penanganan rancangan. instalasi gedung, seperti
pengkabelan, penyambungan dsbnya, demikian juga berfungsinya sistem
Satuan Kantor Kombinasi, Edding organisasl ruang. Suatu contoh rehabilitasi adalah ditugaskannya konsultan untuk
6)\ KantorKombinasiZanderS lngstrom.AEitek: AG
mEngadakan reitruKurisasi dari Bertelsman-Adminislrasi Vl bi Gutersloh @+
€, Lennart B€rgstrcm AB Stockholm '1978 @ Ahrensburg, A6itek: Strunk dan Partner
r29i Disebabkan karena ketidakpuasan dari para karyawan (pengubahan tempat
kErja). Ruangan besar rupanya, walaupun areanya luas meleba/'berkecenderung-
an untuk rtengaplikasikan penyesuaian' , hanya pada sedikit bentuk organisasi
dan kapasitas kerla tertentu keadaannya memuaskan, sedangkan gagasan
mengadakan rasionalisasi kantor tidak sama kecocokannya bagi masing-masing
organisasi perusahaan. Tujuan dari Bertelsmann adalah perbaikan dari kualitas
tempat kerja, untuk menyusul ketertinggalannya atas fleksibilitas teknik
perkantoran masa kini dan pembaharuan pengelompokkannya, pengelolaan area
ruangan kerja dan penekanan biaya mengoperasikannya. Kecenderungan baru
(Prinsip KANTOR KOMBINASD, adalah mengusahakan agar terhadap masing-
masing permintaan dari suatu organisasi perkantoran atas suatu konsep ruang
yang khusus dibuat sesuai keinginan yang diminta yang bersangkutan
dibandingkan dengan suatu penawaran ruang yang pemakaiannya adalah
fleksibel, memungkinkan kerja kelompok, dilengkapi ruangan individu untuk
pekerjaan yang memerlukan konsentrasi, pengaturan sementara untuk
p€nggunaan kolektif, kegiatan luar biasa atau pemakaian bersama, selalu siap
untuk digunakan secara khusus untuk tugas{ugas mandiri dengan kualitas tinggi
yang sepadan, kemudian setelah tugas termaksud berakhir tempat kerja tersebut
@ Kantor Pusat dari Ameri@n can Company, Greenwich, Crnntrticut, A6itek: Skidmo.e, ovrings & Meril dapat kembali berganti fungsinya.

,
6 KantryKombinasi,GedungpemasEnPPCHeihge,Stuttgart, A6itek: Bernhard Steiner dan 6A Kantor Kombinasi, Nafslund Ny@mmed Ii/S, Oslo, Arsitek: Niels Torp, 1987
Ky Arsitek: Bemhard Steiner dan Bemhard von Wallis, 1991 Bemhard von Wallis, 1991 K/ A6itek: NEls Torp'1987

ffim'i#m'

:EE
H
1. Hall
2.
3.
I
RGng tsmb@Eaildiskusi
5.
6. Gdang
7.
8. C€rcbm /$d udaE *juk
9. P*nhn Ru6ruan bsr

P6@asn dad #p.

1 : 1976, Bagian gedung dari


^ Penyelesaian
(24 rrirc, Pusat yanq uaiu ivt) r.intutr 6A Pengubahan bagian yang lengkap
@
Restrukturisasi campuran dari ruangan kecil/sel dan
v Bertelsmann E)z dari ruans keria 1985 ruangan kelompok.
-@ - @

12
tl
quaurv Susv uep rsEl[uan uernlerad (] _eVqulppl dsg (qeunJ rp),rseurquoy ueroluery€d. ^
^
uelep lrcol DueA ueDUenJ nlens lnlun ut)ibunu bue^ ueJnln-ueJn)in ij
6ur1es ledep srueq 6uero 7 elu,inurn ep'd 'rfr", ,rorrul?t?1",1Ji3
6uenr ueqnlnqel uep efua1 6uenl uep uelepedel qolo uelnlueltp
uelnpedrp 6ue,( ropuo>1 reqo'l 'uelenq e,(eqec ueln;ledrp rue;ep
q1qe1 6ue[ ue6uenl Inlun euerel '6uers eleqec eluynseu eped
6un1ue6re1 eserau lepu ue1e,{ueqe1 efue1 1odtuo1e1-1oduoley
'ue6uenr ueuelepol uep e6ryedes telnul ruelenq ueOueleuod
qe;ueleunO uelep rp qne[ q1qel lelopa] 6ue[ efiel ledurel eped
'(r.u09'r=f'ru
00'0 = H) elepuel uesnl uer66uuey JH 9' L = efeqec elulnseu uep
ueuelepex = : BsBd 6ueI nyeq uernleJed (seqeq 6uel ue6un16ur1
I
nele ltdures 6uel ue;e[ rp lo]upl 6unpe6 >lelol eped 6un1ue6:e1)
tu Og', qlqq 6uern1 ueure;epe1 redu.res efue1eq ledue1 ueurrtueu..r 6urpurp eped )iesedlo
6uers eleqe3 'u OO'g - Og', Joguel 6uen: uep eler-eler ueurelepay
'Joluel u.rnuoypne nele'lodurole1->lodruolol Inlun 6uen.r leseq (.3USV uEp (upuraf Jnlursul upntesrad) 6i\ lsalsrulupe ueunoueq /a
ueOuenl 'ederaqeq 1n1un 1edtuel 'nles lnlun eluledueg :qepnsos IOA rrpp rsel[ua^ uernle ue6uap laqe1 V/ uetep ueeleqmuad le16un leqer ,.ll
qelede undneu'ueOuenr senl eped 6unluebrel ueDuenr ueurelepey
(zw 68'LZ) xwe Jnllaro lr)eM I uEUtdutdEUEy
m, .oqet
89- t9 {uFt rBrE=
( zu ?9'8 ! ) zll 9lZ rnl)ero lHeM z t9- t€ m0r 0@
( zw On'il) zll JnuaJro tr-0e
ttl fr -92
(zu 00'6 ) zU 00t uerOeg ueurdturd Ioloed usln8 m-02 m9 092
roluq 6uenu LZ-Ot GZ ozl iaFroa Et
( zu 0/'9
) zltZl srJPloJlos 09 eOAr-
(zw9t'tl ,ll8t JOlueI ue/v\Efue>l c o0 qemeq p er 0e totu=
6ueru-kt
(n1ueq eueres nlens Oueprq senl ueLlntnqol u€6ueplopied
= r.uc Og Jelt)es 6ur1;e1 + uqnq 6€E 0t 6uo+6(tu-
Jesep 6ueprq) uBJoluBUed nlueq eueres lnlun ueueABlad uBp Jesep
6ueprq lnseturel (e/'Arf rsueJnsv) e)ueuv uep ue)nseuJ lnJnuoy\l elpeuv Susv rcA 6Blllu0^ (au17) EueFs uBB,(
iefus Eiepn leduet
ueJoluelJed
eLeI 6uenJ )nlun uJnuirurur ]Bdlual uesenl teue6ueuJ Jtltugop qtqol
6uert sr;nya1 uelnleJod qeloredrp lepu 6uepun-6uepun lenqule6 ueg
'zu 9! z! uedap eseu 6ueio enp sElrsedeileq roluel eoed Jorupx xeJ ueoueD ,"r'Ji5'"3Blll r
- - :z[r oI - I - elueselq gg6L redrups
6ueru 1n1un leururu uelnln l.Ifl
6 6!eI etuai 1edue1 ynluri qo1uo3 \5./
:@ - @ e/lt'l-Ileqcspoe lnrnuoul eLel 1edue1 senl eler-eleu ll96uol rsErlstulupe
@-oz'r"r @=oz'r"e ueeuecuarod
zw 9l- Zl tlnulrurru leseq ro1ue1 6ueng F--+-j+1
zu 0L - I unuJrurr.u lrcal/las ueouenJ toluey .u 09'Zt
,,ueJoluelJed eley leduref Inlun uBuBtueoy
+ E;-_-l
lr-To I
ueJnleJsd ,, uelsepuBuoq elol leduol ueDuenr uBqnlnqo) i-___=T le I
u gz'e T
zu 0002 092 sele !p
- EI
ru 00'g zur 001. sBlB rp E"m" ! E zu 00'91
w 9IZ zur 09 sele rp 1 |d+b; I
ur 09'z ztu Og redules
E=r---l
le (cD I
:6ueprq Eped sBqeq uer66urloy It----I o I
- -ot't- l--08't-
lnpnp pqures uelnlelp lepl 6ueI selr^rqe eped -08't-
ei! gf r,ttnururur ')npnp lrqures uelnlelrp 6ue^
selr^rue eped euJ zLtunuflurru slolllHql
eJepn 6uenu -
= t lsed uep unun 6uel ^
fO]
uemlere3 \9/ u 00'9 u 00't - 09'z uB6uBru r66uLL
ut .lBqel nBle lunurlurrll zur g'
! uBA e^Jel outseu u 09'z u 00'z - 09'l 6udol rsrs rp uEelreled
-6urseur seqoq lela6 6ueng - u9z'e u 09'z - 91'l 6uorol qeoual rp ueelropd
6i lil u 00't t u 09'l - 9z't uolol sorod lEref
leluel senl zul g urnulrurtu eLeI 6uenu - ql
+tq u 00'9 u 9z'8 - 00t eppuol Inpou )Erel
uBefueleOeuolel uBJnlerod uelsepueUeq eLeI ledual 6ueprq senl o li' u gz'6 u 09'1- 9/'e 6ueil ueuElepay
h re.
zw 0O'Zl - O0'L ue/v\efue) Jod slo ledual ueouEru
o5' ryIuEE 6utp( Elueselg qlqal uep nlBs
,,rseJlsrururpv rse)lulldu.rls eune rselrunuolrog
le)eJe^sey\ ledurel, ]nrnueur eleJ-eleJ ue6uenr ueqnlnqo),i
zu 00'9 - 00't ue/\^e^rey )nlun @
o, -,sz.e /fl 1.1
';l<- Euerluesou 'JO lnJnueur eleJ-eler ue6uenJ uerlnlnqay @t'os's
('qes;&e1 sele[ lpelueur reseq 6ueI e!e>1 ue6uent nBlB ]Edluol
edereqaq ue6uop ueOuBnJ 'leduel nles rp epereq 6ue[ uer6eg) "'+fud
zur 00'91-00'6 sele !p Yo 9L
zu 00'6 - 00'L Gu s'e 't'r ) "/" ss
,,*#,'j*,r*, @'h
o/o
ztu 09'f - 09'0 0t
ueuref rp (qere
eduet) e^uueueleled 6upnJ ueploluell nlueq lele Inspuuol ue^ efue) ,"u,"ro#fffili',lll@
denes eLel ledural lnlun ue1npedtp 6ueI 6uenl senl eleJ-eleu ueduiluod
^
teduel roiEuou s!tn| urseu efari (@
zur00'92-00'91
ueountunr r",l"# if['Xil,? ffi*
zw 0O'Z 6ue:o red 6uent senl
leder ueOuenr rp"or"r @
zu 08'?-08'8
ztu00'9 senl qrqol 6ue,{ ledue}
1p qerre[ 6un66ueued BuEsIelod
ztu 00'6-00'9 urpueu qerref 6un66ueue6
zu 00'0! i slJeloJlos ueuefie;ed Oueprq uep toluey nlueqtued
fi<- eueres InseulJol 6uenl senl
zu 09'Z urnun srusrq qerref 6un66ueue6
zu 06'! npel npueued reOeqes qeme[ 6un66ueue6
zu 0€'Z qerref 6un66ueue6
zu 01.'L srlnl ulsou, 1edue1
:ueuele;ed Oueplq uep uetolueled
nlueq lele eduel 'l<-allauqcs lnlnueul .resep Euepgq senl fi ft n
me Nvxn'Tu3dto cNvA tvtN\n svn-I:NVoNnIIHUSd
lsvulslNlsrsv NvN ncNvs I'L
_jA
BANGUNAN ADMINISTRASI
KALKULASI-rT
PEMBAGIAN RUANGAN

c
.a
Pembagian ruangan G
6
o-
Meja tulis (Besa6n 7811,56 m) --
Pembagian modul 187,5 adalah sesuai untuk ukuran jarak poros 62,5 dengan alat pengukur yang normal. Karena dengan o
o demikian dimungkinkan memperoleh sambungan yang menguntungkan dengan dinding partisi yang dapat dipindah-pindahkan.
-
Hendaklah se€ra cermat direncanakan ukuran modul bangunan perkantoran 1,75 1,85 dan 1,875. di mana ukuran yang
E
o
J

terakhir, berdasarkan pengalaman, nampaknya lebih menguntungkan.


OE
=l
E_o
lo
tr]]

| 2.3o I

zer "Rumah pangkalan" Ruang salu sel dari


€1,/ suatu "Perkantoran Kombinasi .

l\,leja tulis organisasi (Besaran 70/1,40 m, Sistem Velox)


Denqan menqkombinasikan meja tulis organisasi dengan meja bercirikan pita khas -Velox pada perabot kearsipan di sepanjang
^
(2) @ maka penghemitan tem[at dapat diaiakan pada satu modul, pada lima modui maupun karena perleiak6n di
-
iena6ta -
tengah dengan lebar 32,5 cm yang menghemat kurang lebih 21 % ruang dalam meter kubik. Jarak meja tulis yang hanya 75 cm
dimungkinkan bilamana dimanfaatkan kursi putar beroda.

1875 1875 1875 1875 1875 1B75 1875 1875 1875 1875 1875 1875 1875 1A75 ,-l TiIr
u. :Lla'
E+
#trffi u+
_31
["8
b_
€.8.f,
m e
E;r.
oi: ::
E:i "E
.E ti-E: ':ff'P+g'
El l=s

Rincian pembagian ruangan suatu


Pengaturan tata ruang dalam cakupan pengelolaan meja tulis organisasi. /t\ "Perkantoran Kombinasr" dengan ruang
Berbagai ruang perkantoran dalam sistem ruangan Besar: a) Kepala, ruang duduk yang kecil atau ruang untuk mengadakan l{./ satu sel mengitari di tepi dan yan! berkaita;
@ pembicaraan; b) Asisten atau Pimpinan Bagian; c) Sekretaris, resepsionis wanita; d) Penanggung jawab (dengan Hubungan dengan bidang-bidang untuk kegiatan
Kemasyarakatan); e) Ruangan kerja besar (kelompok-kelompok kerja) komunal.

ll
-f-
tl*
l=,

eotongan, ruang satu sel/kecil dan ruang kegiatan Komunal sebuah " Kantor Kombinasi " (Edding 49.)
@

14
\
\
9t
-zur
9'6! rpEluoul UEIB
JEpuEls ue6uenr lnpour e6[el rJBp I e elepuaf lnpou IeJe[ upJnln tebpqlaq eped uelee1upuad upuDi6unual
@
ehal 6ueprq senl ueqequreuod'ru 9/'t
Oe'l et.pual lnpou lerEf
ue6uenj uelxelepa] eped reseq qrqal
6ueA ue6uenr upurelEpol lnlunuaur
senl qrqal 6ueI ue6uen.r eualel nele
uelqesrureur eue.rel lepu 6ueluedes
dnln3 qelepe zur gI ueouenJ senl
ue6uep tu gy'7 ueEuenr ueurelepey
'r66uu qrqag 6uer( ueeun66ued selrlrq
-rs1eg 1e46un uep Ireq lebues 6ue,(
uploqeJad uernle6ued ueurl6unue>|
ueOuap L! g;,'y ue6uenr reqel
0r'! lnpolu uEJnln
'6urpurp
-6urpurp ue)Llepururour npod eduel
r66uu 6ue,( ueeun66ued splrlrqrsXeB
1e16ur1 luelurybunuetu'eserq 6ue,(
roluel elreleq ]edurol enuas ueJnle6u
-e3 6uero , lnlun ueeJecrquod
eleu uep srlnl eleu ;.- :st|n1 eleu i uep
:eque6-ursau uep urprel 6uer(.requeB
elau !- r-uBlepas uelueJesrp
:u 06'0
e[:eI ue]erelsred renses 6uer{
11 relepeq Efualeq ledLuel Z- :rsejl
-sr6er ueloqered uetlequel- :]edtuet
lnlun nlrPI'uelpsPqlp urybunu.r
6ue,{ eunbraq 6ueprq ue6uopgI 'euJesJeq uedap 6updouod 6uen ueOuep
uepEdas qelepe u 08't "tuue6uenJ reqel
eleu'Jesoq qrqal 6ue,( ue6ueln6ued eulu uelnpedrp
Ioleq uep e6ryedes Oueleles 6ueA uep tu 97'; redues elrqedy'rseredo ueler6e1 sruel enulos Jrdtrteq ueqnnqal
ru 0t'|, lnpou ueJnln
r.uul 929 JnlEJel lBJe[ eped loleq-loleq ueleduouad ue6uap rensos 6ue[ 'ei(uure6er Ielueqredrp elnd
'eluepees euruelrp lnlun uelrensosrp snJeq e6n[ rur lnpou,l lere[-1ere[ yn1u1 ledep rseuen rebeqreq ueOuep 6ueI uel6unlun6uaur
ueleslPdrp ledPp Ieprl leuors6unl 'eIu.rolue1 ]oqeJod ueunsnlued ueury6unuel 1er(ueq 6ueI ueloqeJod lelol Elet reDeqreq ueluq6unueu @
ue6uenr ueqnlnqe)i uele ueqnueured ur)Etrtas e)eur'eqn6:aq 6ue,{ leuorsOunl qo}uoc le^ueq
'uedep - @ <- er(usruales upp 'uJ 0'g :g/'e :69'7 r.rep rsq.rei
el lnqesrel uelerer(sred urleures @ - (4) uerolue>ued bunpe6 Jnllnrls Inlun burpurp erelue )e.le[ uerlr.uop ue6uo6 ueJoluelec
rqnuaueu qrqel 6ue^ (O/'?) elulnluaq JBsaq qrqol 6ue^ lnpou yerel n1e,( eqn Zlt | = u 6uen.r ueqnlnqel rensos uBJnXn re6eqreq rqnueuau,
resaq qrqol ueOuenr uelqnlnqurau.r g/8'1, Lu 97';. ue6uap etues 6ue,( leJrs-1eys re,{unduau >1n1un uelnpedrp 6ue,( '29'g <- Jnlelo] eJecos 6ueln:aq
snsnql uelele.red uep uelep qrqel 6ue,t <- ru O9'Z = 9Z'l x 71erc[ ueleunorp ledep nluapel 1e.re[ ueOuap 6uBI 'elepuel uebunqnq -
6ue,{ tr1 rer(e1 ueOuep efuol uEOuenJ npad elrg :n1erp ledep ll-al leJel uer>1ruep ue6uap lnpou 1e:e[ nele-elepuef urnurrurru Jeqol qelepe Lu 9Z'L
uele ueqnlnqey lrduras nedurel:al
qelepe nuel Euuauetu ledulel ue6uap
qer'iret 6un66ueuod leqeled Eueroes 'elapual Inpou upJn)in qn)irOuau unururu ueOueru Jeqel
Inlun u Oe'Z JEqol ueOuap sorod O
7 ueoueny lrdruos nedulplal qelepe
(u Og'g = srlnl eloul uEurelepol ur 8+6
0B'0 x Z uep Oueprq yerelu OO'! x Z ) t1l 1J-
liJ tu
p;6 rselerdelur ue)JesBpJaq 're^ e6ed sxnl rEUEy :(lA) Ea0
{el^ ;
ualsrsP z lnlun qelEpE repuels i''-' 8.- 11"
uBloqPJad ue>1eun66uaul elrq u.r
gg'g ue6uenr :eqel ueEuep ueeuelreq '--l
6ue,( (rslyed 6urpurp r.r.r gg,'6 rEuernlrp t1-
+lb
0Z't x e ) zur 8f IJep repuels ue.reseg 3
ru 0z'L Inpotu ueJnln ! eLe, iill"
'..-
e
6ueru ueJesaq
^
ueupsepJaq uetplatrad ueull6unuey ($)
lu;
zu 0€ uep rElnu
updel6ue[ad leleJele senl uedn]m ue6uap I
,t i; eleu resl'
ueouenr-esen6uad nele uerOeq Blpda) nres
6uPnlll
,w0t-tZ
rf +I er---r:
s?le rp leq uep plpda)l nplE pups-puE$oq :l
ualeun6rp Inlun lq ursau uelelapad lpduel [.1 'i!
al :
ue6uep qeaef 6un66ueuad Z nele l[eOuad
eoEuel'qeaef 6un66ueued e nele 6ueJo ,l
g qrqal 6uern1 lnlun uEeJmrqued e[eu tlr
upouap uldurueu 6ue,{ uemefuel uelsrsy ill i.:'
qrqel DueJnl .-l6l
zu 8l io l'o i l'
6ueJo, qrqal 6ueJnl Inlun uEeJmrqued +3
efau ueOuop ueaelJel uals!sp L nple
(aeuequeqlwl ln)i!6uad )inlun ueqpqupl _"t"t-
ledual ualnUadrp elrq) qEApt6un66upuad Z |I-: f
zu zL qrqal oueJn)i -ll. t-
el I li,
(rseJluesuol uelnpauau 6ueI
eserq renl ueepeel nele) uele1ere,{seue1
ueounqnq ue6uap ueeuelJeq 6ue^
ueeuesle[gqa1 up)irJaquau upOueuamsl
Iii
uPOuap qPffe[6un66uBuod seOnlad L lt ld
ue6uenJ Iep oti -.
=, I
il :fu
'ue6uenl ld
uereseq ue)iJesepJaq uelepoqrp 6upI .il
3r
-L
l.r
e,(uuee:eqr;eued rselro;ds1e e[erq I
I
rselgrlenl nele rlreJorq uelrun ue6uep ,
!e e,(urseuel uep lenl ledurel r!q
'it'.-l +1
:-.|
ue;rdueua6 ueJnleJod eped >lnpunl @
lrca>gas ue6ueru ue6uep uerolue4red bi
.,I I
1_
eAu:esep eped eueLu lp tle lqe)'f .tt i-lo
uep ueyrprle{uad resep uesepuel !t
-il tt
;euorsEunl ealp-eeJv
'l t1
I
i e uvcnnlxuEa ::
ISVUISINISIOV NVNN gNVE
II fl
V-

BANGUNAN ADMINISTRASI
PERHITUNGAN
PENGATURAN KEBUTUHAN TEMPAT

xuni putiar beroda


@ xursi standar @ xursi putar @

@ Mela ueroiri @ u"y" tungg"t \r-l alat tulis menulis di belakang @ M"i" ,"r"rr.

u*. Baris meja tulis dengan koridor zar Earis meia tulis dengan rak di (il) Baris meja tulis dalam bentuk blok dengan Za\ Baris meja tulis tanpa tempat
fV-,l di belakang (!, belakang v tempat duduk yang letaknya dapat digeser \Ey' digesr
duduk yang letaknya dapat

Saat pengaturan tempat, baik


pada waktu meletakkan maupun
mendirikan, akan timbul jarak di
antara meja-meja tunggal
(berlandaskan DIN minimum 1
mm) -+ @ - @, yang tergantung
pada dinding, meja lainnya
ataupun rak alat tulis menulis
-, @ @ -+ Halaman
-
IaBn "0"
Kebutuhan tempat pada ruang
tanpa lantai penghubung

9,3ffi6t 94 U
3,70 mz, {9'1,90 mz, @ 2,25 m'.
asic @ Lemari arsip dengan koridor Rak penyimpanan akta Untuk lemari arsio vano oendek
@lemari @
mencukupi -+ @,'un[uk yang
lebih .panjang -+@,. karena
penqaturan clenqan meia-meia --)
'@ j @ mara silatu koiidor harus
dimungkinkan.
Pada jendela maka sesuai
-Peraturan Pemanasan Sentral
harus diberi jarak, yang dengan
lebar 55 cm iuqa dapat berfungsi
sebagai kori'do-r -+@.
Pada jendela yang letaknya tinggi
akan diperoleh pencahayaan
dalam yang menguntungkan,
demikian juga biaya eksploitasi
yang menguntungka4- dari
ruangan dan parapet +Gr.
Sambungan meja tidak di tengah
irfA pada parapet (sepanjang bagian xo,iao, di antara meja dan jendera @ [:TjljriJ'ieanij"i""Y?l)tj3,i33::
\Y/ bawah) iendela @
16
r ++ r 1_

il .rr,F pJ[ir'dr_},-:r"
r.ta '.-.&l
\ ",*..r"*,
Jnrl,i Estf lsqae{
plopo|. riltrtdred
LI trltt{
'Lleuap uep uPouolod reque6
'puou drle ue6uop ue6ueru ue6utpueqrsd I 11qou1 lae&eq dlsy y ^
@ ueuBdurluod lpduo, *"1",g @ 'xo1a1- reseq drse 1eg(!|
%mt %@r
%oz %@ lnd uilnpc
of %s %lt Jffilueunq
%tt %& tor.std pulq lT--ti
N tqua^ lqmzpH
l+_ oc,L ______lI
tqu8^ uduq 14u@uoH q,l €
- uqqqd ueFE l--i
N
leueq!p ledep
6ueI roNE! senl Bt B iF+=
uBouopd
E EEE
E EE'E I
EEE'EJ tu ffi
EEE.F
EEEO
l*' 'lr+E-I
- ueouoroa ,,6,"p 3Jfi,$d43"",i uPdlseal ualsls lBOeqJoq !JPp /'i-|
@ @ @ ljii#,rflr*,ld#1ff-H# O drse ueEeuad Inlun EerV uPp Jopuol Inlun eeJV erqup uBou!pueqad \?
T
I
I dtee la BaV 3 |
I

!-r
I .l
l- l. ropuol tnrun earv Ei I
-9
I dtse reJ eary X I
q
l------------- J
.o t fil
qenq 06! rBduBs retourq oundueueu
1 unlnpuod ^
f-- /s,r ----{ 6unluP6 dPU lnlun lnxuad !al6u!E (00 uendueuat' St resel lnrun (6
Iuellp lEdep ouPA rBsBp uPlPquv -
ueuBdul^uad lpduol ruolss reoeqJeq eped 6uEru ueouloue+a4
@
6uldu6 JBquq 9z
roppo)i eduel qqel 6uaDl
slo|oq Intun (ElIe leduel
.u pduol sBnl eduel ) uu
zu9e zu SZ'8 zw 9Z'9 uBqnlnqoy (z z uelenrcuoq
6upurp q!q6t 6uernl
"
,qn6u6d eue 000 01
u t'z u 00'tt w 9z'L nqe ptt uBuel"
elnu ue6uap refe(as ueunlop ,/6\
6un1ue66uau 6ueI 6unlueO uelelerod \9,,i Eunrue6 1eg
o0z uPaielsndrod @
/8/r'99 la uelep ozz Ezl 0079e alnq
lndunOuod /0, 6untn66ued .jet la uePp
dBu BpBd !etbulqrsq sedol ssual
6unlue66uau lEuel BpBd pll{ued )inlun
? ulpJac lehs d!$e ueu"du{uad
dlsB Fautquoy ueuedu!(ued 6uEprq senl
'lBuorseFdo uaiero6 nles ueouep ueleueslep;p ledep ue;6sqss BIueq nEe uedtseol
qnJnlas llndlteu 'llJlsll ulsau nele ueoupl ue6uep ue11e:e66uod uBlouPquluodlp
nuad leluet 6ueprq ,u Jad !66u0 qlqel 6ue,( lelBd ue6uepn6Jod uep 'ueelelsndJad
'uBdlsreol'rserlsrEar ueeupcueJad lees eped ueleJelsJad ueouap ueltPnsas!p
uep ueqnfqol lmll6uau rdEal uple 'Jepuels nlEns Bped 6unluefuaq lep0 uEuBdulluod .qenq le66unl
yeduel gf! e (o/o OZL - OOf) lleq qtqet oue,t uB6ueni uBlpplueuod qetoraduau t9! sErsedq redues ulgolru lisej fQ'1 unBels 6t l[eu6eu l6at 6
1n1un 1ue1rp ledep 6uel Jesep uelequv \y Pud xnlun 6untnpuod ue6uday €
rnlun ueleiiarl6uad uelull6unuou 6ueI qeOual seluld uplel uelpdnJoul (ueleuuaos
reduol-tsetelsu!) ueleheq drsJv- slapu! nlq lBduat lBoeqas nple sllnuau lnlun
ledual lpoeqos ouoJop eleray lleq ueouap elalgq lsdual uel6unqnq6uau ledep sllnueu
1n1un ileq uep 6un1ue6 deu-deu ue6uap@ uep@ e BIau !al6u!E - uelbunlun6ueu
lepll rlpuEl qeapq uep dele qeaeq 6upnJ '6uual 6ue,( ue6uenr uellBJe^sJod!o
'(uedlsJsol 6ueru lqoull= e teuou iglue)i 6uenr r66u[ leluet zl u ot'z ']'t 6uenr
.uj
l66ur os,z _ sz,z rEuas qptepe )tleq 6ueI qepual tnpow
efeu'Jluos-leJ ueouap "rrr$lfli";L!:llri"",i_?]ilBl
rnleleu eDlE-Ele uelnlousouedo edBU uBuedul^uad
"Ull,
do)tsatol rnountad lete ueouop /A u 1e'! Jeqe e
Iuelp ledep 6uel resep uelequv \2./ uo zt Eun&aq 6ue,( >1e1o1 :eeg !
uep leJ aelue ueIJpqu"6!p up6u!pueqrad @ e sruouole qnel uelep 6uBI dlsre !Jeual
ropuol/ouoJol poJV + dlse IeJ peJV = ueLlnrnlosa)t senl
JllouoJol eoJV = 90+1 xdZl! +
dtse 1a eary = (dtsie loqerod) (Jeqo)'t x (6ue[ue)d
'elueielue rp ouorol elnd leqol qlqel
rppfueur eleur 'ueu.rel ueutelEpel eluqequrpuaq ueoueo O,ll<- Jaupe'l
]nrnuatx) uedrsJeel ueouenJ ueeun66ue6 1;eq qlqal ue6uep e^uueouPru @ - @-espp€ @ v slieq pP0el mls€
uellBelueu.reuJ uep eluuelBl Jnlel lopuedJeduleur eJEc ueouap dlsie
ueuBduJ^ued Jnleouorx qrunlaluau erEcas sepl uep 6ueia] ue6uo0 :uenlnl
'lelluJaq
6uer{ selre>1 rp6eqas uelue}sollp qeued nlnqep (qele[eu 'ueslln] 'lerns)
E^uepox lEnqrp lepl 6ueI lseuJolul 6uns6ueuaq up]nl6uEs.raq 6ueI ro]uel
rselrunuJol r,.uelsrs susulre6eq ue)ldel6un6ueuJ lBdep 6ue^ rseurolul JequJns
ueledrueur 'ueuedurlued Inlun Jalnduiol ueleelueuJed 'ledll llPI enp
qequreyoq qelal seue) uerE)leurad'unqel t eurBlas'086[ redules lseuJJoJu!
uenleuiel lel6ur] uelp]e^ueu ]edEp 6uel uernln reoeqes de66uelp seuel
ueeun66uad nU lees pped nreq 6ue^ ueJoluelod !6oloula] ueouequlalad
uexleE]ueuaur 6ue.rn1 ln1un ue6unJopuacal lBdepJel nlel 6ue^ eseuJ lo
lseJls!6du uEPues{Blad
fie nvcxnuxu=a
rsvulstNtlrov NvNncNVs
V

BANGUNAN ADMINISTRASI
+ KONSTRUKSI UKURAN +]
Sayap- Pengaruh konstruksi pada pembagian bidang perkantoran e O - @. Usulan-
+ konstruksi untuk penampang lintang bangunan dari dua rangkaian bangunan kantor
dengan penerimaan bahan sebagai berikut: - biasanya 5 konstan/meter kubik, tambahan
2 kN/m'?untuk iantai beton/semen (8 cm untuk saluran/parit dan sambungan pelayanan).
- KQlilgSlA! IuTg yqrlglgl_a-s_2r75., diukur menurut peraturan yang telah ditentukan
(memungkinkan pemasangan lantai (dasar) ganda aiau langit-langityang dapatditurunkan
lebih dalam). Untuk pekerjaan yang sebagian besar dilakukan sambil duduk, maka
pengurangan ketinggian ruang sekitar 25 cm dimungkinkan, tetapi minimal panjang 2,50

*iii m. Lantai - lantai daerah sanitasi diizinkan setinggi 2,30 m (Pensgunaan untuk patokan
garis untukjalan instalasi yang akan digunakan). Menurut Kahl + [lefisiensi sayap hanya
sedikittergantung pada optimalisasi ratio per satu komponen (misalnya bagian yang telah
siap pakai), namun lebih pada integrasinya pada bangunan yang berfungsi wajar.
Perbedaan antara sistem penyangga memanjang dan melintang + O - @ Kelonggaran
dalam memutuskan yang konstruktifpada contoh langit-langitSTBdengan lebar rentangan
_fl______ 6,50 m. Kriteria: -
Biaya hampir sama-Bobot yang lebih besar mempunyai pengaruh

i""..*fril li
pada biaya untuk pemindahan beban dan pondasi. - Kekuatan langit-langit mempuhyai
keuntungan lebih karena kekakuannya yang lebih besar. Pada tuntutan yang berbeda
ii il s,@
P6nuasan

I -5,m -1.80 |
, 4.80 PU. l,u 5.oo , (penyediaan tempat khusus, yang dapat ditukar{ukar, dengan beban sendiri-sendiri,
berbagai lebar rentangan, berbagai susunan lantai)
/i\ Srstem statis dua penyangga yang
6\ Sistem statis, penyangga bidang yang Langit-langityang berkasau baru ellsien pada lebarrentangan yang lebih besar(besarnya
L, tidak simetris \€/ jumlahnya banyak lebih sedikit, bagian upah yang lebih tinggi untuk pelapis kayu dari bangunan beton).
Penerobosan ke dalam kasau tidak mungkin karena sempitnya ruang sehingga tidakdapat
Dua penyangga bidang langit-langit yang tidak LangiFlangit diregangkan ke arah panjang
simetis diregangkan ke arah melintang bangunan. bangunan. Balok-balokpenopang ke aBh melntang dipasang instalasi balok-balok penopang pada bidang yang sama.
Balok-balok penopang ke aEh panjang bangunan. bangunan dari penopang-penopang luarmelewati Balok-balok pelat Pelat berbentuk T yang rangkap atau runcing . Lebar rentangan yang
Balok penopang tengah dan penopang terlebkdi penopang-penopang tengah menuju penopang-
tetap menguntungkan. lnstalasi paralel dengan daerah melintang, patokan-patokan garis
samping bidang lantai, terpisah dari dinding lanbi. penopang luar.
- Fleksibilitas balik tak terbatas. - Fleksibilitas dan dapat dibalik tak terbabs. jalan dibangun melintang ditempatkan di lantai + @ -
@. Tempat bagian muka/dapur
- lebar lantai cukup untuk lorong yang terang - Karena ketebalan langillangit kecil, maka gedung dapat terletak di belakang, atau di depan tempat konstruksi. Variasi terbesar
antara penopang dan dinding. ponambahan pengamanan suara dibedakukan
- cocok untuk tanpa langit-langit, diturunkan/ (langit-langit dapat daturunkan) lantai beton/semen terletak pada pemisahan konstruksi dan kulit luar. Penempatan penopang bagian muka
dilepaskan atau pada tempat menaruh mobil (se- yang mengambang gedung menurut lapisan luar, bagian muka gedung menurut lapisan dalam, di depannya
dan) dengan jalur yang dibuat di bagian atas -Co@kunluktempatmenaruh mobil sedandengan
jaluryang dibuat di bagian atas bangunan ke arah atau di belakangnya, mempunyai pengatur elemen-elemen dari bagian muka gedung dan
bangunan ke arah panjanO bangunan.
panjang bangunan. susunan pembagian 0aringan/kaca raster, pembentuk pajak bagian luar)
5 00 2,OO , 5.m
Penopang-penopang terletak di bagian dalam -
@ E H pada tangiltangit yang
-
menulang dengan panjang menurut bentuk tangan yang menjulang c = 1/5 panjang- 'l13
-12 m
panjang dari panjang penopang itu elisien melalui kaca-kaca dinding, kerangka-kerangka
Lareillanglt yang dillhat dan bawah
lantai gedung dan melalui keikutsertqan inti-inti pembuka yang masif, maupun daerah-
daerah samping yang sudah pasti + i]
Perluasan - Dinding pemisah yang masif dapat menggunakan penopang dan balok
penopang, juga konstruksi kaca-kaca yang kaku. r
@ - @. Tidak dapat dibatik, tempat-
tempat yang terbuka harus ditetapkan sebelumnya. Pemasangan dinding pemisah yang
ringan tidak saja menguntungkan dan dapat dipindah-pindah , akan tetapi juga
+ memungkinkan keputusan pembagian ruang di kemudian hari, padawaktudalam pengerja-
I an bangunan (perluasan pembukuan standar/akan menopang kedua sisi 2 x 12,5 mm
3t
petak gips dari karton kira-kira sesuai dengan nilai peredaman suara dari tembok setebal
,t
Dinding{indire 24 cm pada ketebalan kotor 1,2 kg/desimeter
1 kubik, kedua sisi dikapur).

P*;p";s -

=ffiiil
Penafr pang-FMhpang yang
L6manl6men
fl - -A-iano-rem-adn;
II11 I ttE;
dibuatdan&ton baja, misalnya
pada 3 lanla S/35 cm.
f_iHl_
f-+F4+-.
|;.ffit+-
?1 60. -aao
=ffiih!t.+
Pembroi.n b.tes rnnrk
-.ao
Sistem statis, dan penopang bidang F-iEgi-
f Tj
,.6\ Sistem statis. langit-langit yang dibuat ^ langit-langit diregangkan ke arah
\9/ dari pelat balok. @)
melintang bangunan.
-''16n. -
Balok-balok penopang tanpa penopang tengah Balok-balok penopang ke arah panjang bangunan,
=-ll -l-i + i!
iHt
diregangkan, bebas dari penopang luar ke di tengah bidang kedua belah sisi lantai (dasar).
Dinding lantai juga berlaku sebagai batas yang
- tit l- l{
lFl
;#]*
penopanq luaa.
=r*
-ti
- F,eksibilitasnya dan dapat dibalik tak terbatas
- LangiLlangit dapat diturunkan.
membual kaku penampang dan sepan.ang
bangunan. It-1--[
-Di antara benda-benda yang melintang,
penempatan instalasl melintang kearah bangunan.
Pemasngan dan pendirian memanjang dalam
-Dindinglantaiyangditemboktidakdapatdiganti-
ganti, fleksibilitasyang terbatasdi kodalaman ruang.
- Kekuatan bunyi langkah, apabila langit-langit
L- r_[ l-l
penerobosan praktis tidak dapat dilakukan dapat diturunkan atau lantai beton/semon yang
- Konstruksi lengkap yang tidak efisien. balok- mengambang ditiadakan. Penyangga balok Balok penyangga A 4 buah pembagian beban langillangit
balokpenopangyang tinggi (yang dibuatdari baja), - Tidak @@k sebagai ka€ penopang karena dengan kerangka. (!J
volume bangunan yang besar, hanya terjadi pada /A
\Y./
dengankerangkase- ra\ menyalurl(an
padapenopangdandaerahpusatpada
bagian atas suatu bangunan yang tanpa penopang.
biayanya tidak menguntungkan
- Konstruksi semakin efisien pada kedalaman
hingga mengatrhkan\L/ yang instalasi yang terdiri dari 3 unit.

trr
Pengurangan tinggi balok-balok penopang bangunan yang lebih besar dan jarak penopang
maiuknya angin. angin ke Pondasi.
sebanyak 60 cm, konstruksi yang peka terhadap yang lebih besar ke a€h memanjang bangunan.
getaran dengan pembengkokan yang besar.

1t+--+-
I[- ||-
il!
,ru t

II
lltt
I

lll ,E @ e-H e"nga,ut t onskuksi pada bidang-bidang

l1l-- +1-
kantor yang dibagi oleh dinding{inding pemisah yang
dapat dipindah-pindah. A. B penopang-penopang luar:
-
C E penopang-penopang oekat di belakang bagian
-
deoan gedung: E F penopang-penoparg di bagian
ABCO da ah (kemungkinan-kemungkrnan bentuk rciok G - H )

G)
\9-l
Hubungan konstruksi bidang-bidang kantor-Sekat kanlo'yang dapal dibagr

18
6l '@-@eqeqn-qeqnleq
6ue,( rs6un1 uelnJn eped selrlqrslau lseJlslu!upe uenlJede)i srlnl efeu epBd lenpr^rur eJeoas elepn uBJeleu* r--
ueulureI uEp.ioluel r6o1ou1e1'(1aqe1 lnrun urrnou"q'-ur;";;6;"i @ eiepn ueqequelol uep nqns Jnleouad uplEmeiad uelsls 6uH*?_:-
-leqel) r66url qequrEuaq ueerpes lrulel rselelsur )inlun r6raua e^elg
-red lnlun ouelurleu ouedueued roluef doF ndunl l[1 lnseu aepn lanles aepn u&eJu ff:
00t ,zt-991 qepnf
uesu; r66u[ rselelsuueq 6ueI uel
-npadrp 6ueprq-6ueprq ueerpa,(ued z qedues
uE6uenqued uep nqao
uep 6uenr rselrluoA uenlJadel z €-9 (Iulsl ue6uap uelser
1n1un epue6 lelue'l r6raua lesnd -odorp) rndep tseplsul
resaq uep e.repn que66uad re6eqes z z- | lselrues sel4sul
9€-8' edud uep Jopllua^
rre ueerpe,(uad 6ue1urleu-r ouedtueuad (ur6utp erEpn leque]
zt aepn uerente6ud ted0.1
ue0uern6ued'(ueleDueqal rlequel ueqepleued ue6usp)
ueqeloJed'dnlnfal rsPlnurs'erepn 89 uGurpuad lEte rsetqsul ,erepn ueqequeFt uep nqnsrnte6!.d
0l -8 (seued rcqus) eLql*uel6u[tqs ndue]
epedr:ep etues 6uer( e,{ep eped 1oe1 uPFtoauad ue6uep)
qlqal llel nquas e,{uuelelourued Je seueuad ]sle rsEleFul
eun;on) rseredo er(erq uep rselso^u! I 0't -9'0 qeuet sruE tsEtelsul
9 e-t 6uereq
eAerq ue6uernOued :rAunqJaq -6uereq eaequed
1epr1 iur6ue uelJenleOueu leptl 0, 0s 0g pte uep ut \!
:pIulelrsJeIS';euorsue,ruol 6uer{ ueElEusued Eetqsul
erepn uBqBquelel uep nqnslnleOued
1e;e uep r66un qlqalleplt ueun6ueq qP6ual teltu
urOurpued lele/pJepn ueqequala)i
uep nqns .rnle6uad lBlE )inlun e^etg
'@ - eueqlapes 6ueI uPunsns
rnlelou uelleeJuet!rp Duep!q ue . lse:edo e,{erg
-6unluneI) uBseueurad qqunL.q ueEunqnqos
^Bs€zn @
1n1un lnseu"t LPsPrado6Lod
6ue,( erepn lnseurel 'tdnyncueu.t
6uerosoro,
6r4purp seued.ueJecued eIEO @ "",o,"0.,",,*1,,'il
ui,,<sadoou.d p^ers 6eq p0er leoril Lpeqestusd OI
uep 6Ens u uPe 6unPa6 depeqral
- (0) e Iulsrl EAE|q qelepe ueunDueq 0g6! lnqE Ud uetndunV.d ueilouod
nlens rseredo e[elq Uep eutl red enO
'(3"97 6utPutP
'1rOue11r6ueg lnlun C"Ze euJeln
ueelntulad) nqns eAuunrnl euerel @
e 6uenl rp ueJrlp upp 1r6ue11r6ue1)
eped le6ueq lot (laqau uep reluel
WO
uep ueurepuod qeJaep rp uBirleOuad)
relue; rp r;e6ueu le6as erepn re6e
(roquns rselrluen) uB:ele6 seqeq
6ue^ rse|tluel upJr)OurIuad uep ueJec
-ueured 1edue1 1t6ue11t6ue1 tnlelau 926 nO
,,qeu.re1 6uer( ueutbutpua6,, leurtuttu ur6urp nqns
erepn uellueDrad uedeqpl rqnuauaur 6urpurpOuPlurl-6ueduPuad /6\ Jalrdel , uep seueuad lelP eJepn ueqeq O
erepn ueelpelue6'.,ueun6ueq reluel ueOuap LlPsruad 6urpuro \9/ edrd ue6uap seueuad 6urpur6 @ -u€lo) nLlns uelnle6uad llulal \4
derl rOeqra] 6uei( ueut6utpuad,, rnlaiuad = ratqn)
drsuud uEpJre upleun66ueLu efuelaq rrst (snrE) qeqnouad
rolrdel edrd eped BJepn ueqequlelel
uep nqns ue.tn1e6ued ualstg
@-@ <- qeurel 6ue^ ueul6urpuod
'lo1ue1 ueleun6tp
6ue^ 6ueprq ue6uep eAuue6unqnq
uelep ueunDueq er(erq rqn.reOued
-urau uelrelJeq r66uu ueun6ueq
uauala enuras Lu g7'7 e[u1e10uu
r66ur1 ueDue;ts:aq 6uer( tseltluerr
uernlPs ueJnles eueJey ur 00'e u€tBunoro ouelsRUEd nv I ;9 F
4-LSV lnJnuetrJ 0ueJal 6uP^ 6uenJ J +- -
r66un leseq uern>1n 6uenr-6ueny g.
ur gz't teluel !66utl
'reluel qeJoep rp epe duelueuau
6ue,{ unoueqrp uele 6ue,( euecueJ
I [,"il
1n1un sue6 ueloled [!e 09 leulrutu]
rse;elsur ouen: ue4rnluerp 3y-raq
:o1ue1 0uen:-6uenJ lnlun lsellue^
erpasJel Joluel 6uenr-6uenr ue6uep
ueun6ueg 'u 0/'e leluel !66u!I nLlns rnlP6uod
'un6ueqtp laqel ueJnlps upouap epueo re1ue1 6\
\J/
@ lete{ete rntetau 6uenr uerrleOuad
uele 0ueA rselelsur euPcual
1n1un sue6 ueloled ledepral te1uel
qeJeep lO JrP uPp Iulsrl seuetuad
lele )nlun ue.rnleg (tuc 77 = q) 1t6ue1
116ue1 qerrneg rg rselquer 1tu1a1 eduel
'rselBlsur uelnlunl ue6uep ueun6ueg
u 0?'g lEtuEl !66u!I
'unOueqtP
ueye 6ue,{ rselelsur euecuaJ d
1n1un sueb ueloled re6eqes relue;
qerap6 qesrured 6ulpurp Jepuels nBle
0uoso)i Bdrd-Edrd rnleleu uelerpesrp
lr0uellr6uel uee^eqecued reluel
uernles-ueJnles nele elepue[6ueque
ue.lnles le/r^el 1t.t1st; ueetpa,{ueg
'"ren1 6urpurp eped 6uesedrp rselelsur l$l6uu ue6uep rensas le)Ou[/retuel r66u11
O
seueued lelE lnlun edrd-edtd ffif.a-.q;I-
'uelsedalrp/ue)iun.rnlrp ledep 6uer{
yrouep1rouel edupt lr)irpas qrqel e,{u lii:E:::a=a!==
-rselelsurlel6uI ueun6ue ueun6ueq
lnlun- ur gf'e/O6't gelue1 g66u;1
O * - lBdrl rlel g' ! - e' I redLues h;ifl{ 1
l,e: OV-raq 1epr1 6ue,{ ueOuep THI I
5u ouec,p '3y-raq ueun0ueq-ue
-Jntuea tltun uellnrnlasel erecas _.11il_
l_ F
ueun5re: ?(erq uep rolol aurnlol -llr.r I
6ueru :<: JV qnued 6uEI ue6uenu
{HIf.'liHl-
._ NVNnCNVS Ii:::f-----t
xtNylI1 Nvunyn
lsYursrNll10v H
t:::.1
NYNN9NVS Ii:'l
Ruang pandang yang
BANGUNAN ADMINISTRASI
z Ruang pandang UKURAN
t?r{ dr@mkarv
I. dldrh Tempat-tempat kerja dengan layar TV + f
RuarE paaEarE Di tempat kerja, elemen-elemen layar TV, papan ketik alfa numerik
yang diinntan
dan peralatan akustiUsound sisfern yang khusus untuk pekerjaan
sangat diperlukan. Pekerjaan dengan TV tidak disesuaikan menurut
cara standar, melainkan pada sifat-sifat pekerjaan itu sendiri misalnya
tempat informasi, tempat pemasukan data dan sebagainya).
Ruang panoang huistal Peraturan-peraturan disimpan di "peraturan-peraturan keamanan
@ Ru"ng pandang vertikal @ untuk tempat kerja dengan layar TV dalam wilayah kantor "ZH t/618
dari kelompok utama asosiasi profesional yang berhubungan dengan
bidang usaha, peraturan-peraturan yang tercantum di dalamnya:
- "Pedoman-pedoman tempat kerja" ke "peraturan tempat kerja"
- Lebih dari 40 peraturan DIN (norma industri Jerman), khusus
- DIN 66234 Y -17, Tempat tempat kerja layar TV
_ ZH 1/535 peraturan-peraturan keselamatan untuktempat-tempat
kerja kantor
- Noima-norma VDI dan VDE pada kepentingan teknik (alat
pemanas, ventilasi, listrik)
Tempat kerja dengan layar TV harus sesuai dengan peraturan
keamanan ini, dan harus dibuat sesuai dengan peraturan teknik yang
7@ m ffi 400 m2@ 1m 0 1@ 2m 3@4m ffi @ 7@
diakui secara umum, atau sesuai dengan tingkatan pengetahuan
@ eidang langtauan yang diutamakan dan diperbolehkan ilmu kedokteran untuk pekerjaan dan ilmu pengetahuan tentang
penerapan pekerjaan pada manusia yang tepat.
Susunan tempat kerja
Sarana kerja yang sering kali digunakan harus ditata di ruang
penolong dan ruang yang mudah dijangkau akan lebih diutamakan
-+O-@
Perkakas mebel
Sikap bekerja yang benar adalah lengan bagian atas dan siku tegak
lurus di sudut sebesar +90o, bagian atas dan bagian bawah tegak
lurus di sudut sebesar 90o -+ @. Untuk dapat memberi kemungkinan
sikap badan yang benar bagi orang-orang dengan ukuran badan
yang berbeda-beda, maka ukuran meja dan kursi harus dapat
diubah-ubah.
BAP yang disusun sesuai ilmu Dua kemungkinan penerapan pekerjaan pada manusia yang sama
Sikap dasar yang benar terhadap tentang penyesuaian pekerjaan
^
(4) ilmutentangpenyesuaian pekeriaan
i/A
\2 nilainya itu ada:
pada manusia dengan meja yang
pada manusra. dipasang tetap.
A : Tipe tempat kerja 1, meja dengan tinggi
bervariasi 60-78cm
m 00)
Kursi dengan tinggi bervariasi 42-54 cm
B : Tipe tempat kerja 2, tipe tempat kerja 3, meja dengan tinggi tetap
72 cm
Tinggi kursibervariasi 42 -50 cm
bervariasi
Penopang kaki tinggi 10 - 15 cm
Memperhatikan keleluasan kenyamanan kaki -+ @.
Daerah jangkauan: Semua barang-barang perlengkapan di daerah
jangkauan kerja yang lebih sempit, pelat meja, dan sebagainya
khususnya menunjukkan tingkat refleksi 20 - 50o/o.
Kekuatan cahaya antara 300 dan 500 lux.
Batas penyilauan cahaya, karena dipasang lis untuk kaca yang
@ Kenyamanan kaki Faktor yang diberikan di dalam tanda kurang dipasang di langit-langit tempat kerja yang berlayar TV, atau
itu harus diepai
-
pencahayaan 2 K --l halaman 128 135. Pita-pita cahaya disusun
paralel ke jendela. Bidang-bidang di ruangan yang tidak mengkilat
dengan tingkat refleksif dianjurkan (langitlangit +70%, dinding-
Tempat k6rja lipe 1
dinding t50%, dinding-dinding yang dapat disetel t2! .50%).
mejayang dapatdiubah-ubah mengarah ke alas Arah p-andang layar TV paralel ke bagian depan jendela dan ke pita.-
kursi yanO dapat disetel mengaEh ke abs pita pencahayaan, layar TV sebaiknya berada di antaranya. BA
dipasang di zona bebas dari jendela.
SAran-s5ran untuk syarat-syarat pengatur suhu dan udara dan
pelindung kegaduhan harus diperhatikan dengan diperkuatnya
T (tingginya meia)'(63o - 0 - 030 - 0(6m-D - (780-l penambahan alat di ruang kantor agar tercipta keadaan yang sejuk
S (lingginya kuci) 420 - 460 4m - 500
hangat (-+ teknik rumah)
Tempat k6rja tipe 2 Dampak psikologis dari tempat kerja dengan TV
meja yang tidak dapat di$t€l ke ah kursi yang tidak Akibdt negatif pekerjaan yang dibantu dengan komputerdapattimbul
als apabila strategi iasionallsasi diikutsertakan, yang dapat
menyingkirkan manusia dari proses kerja, dan mencoba
Wanita dan Pria menempatkan manusia pada pekerjaan akhir. Prof. Watter Volvert
-+ ffi memformulasikan 9 kriteria untuk menyusun tempat kerja
T (lingginya meia)'Om - t) - {730 - 00s0-0- (780-l
derffan tugas pekerjaan yang kontsruktif/mesin-manusia) dengan
S (lingginya ku6i) 460 -5m 5m- 550 ciri-ciri sebagai berikut:
P (tngginya peno-
pangkaki) 0-1m 0-1m - ruang geiak kerja dan pengambilan keputusan yang luas
- untuk itu, penyusunan waktu dapat diterima.
TemBt kgda tp63 - kemungkinan pencatatanipenyelesaian (dapat memungkinkan
penyusunan) pribadi permintaan yang ada.
meja yang lidak dapat disetel ke ah6

kurei yang dapal disetel ke alas


- tuoas bebas dari hambatan
- akiivitas penuntutan kualitas sikap yang beraneka ragam
penanganan yang konkret dengan benda yang riil (lebih tepat
-
Wanh dan Pda
dikatakan hubungan langsung pada persyaratan-persyaratan
sosial)
r (ilo -0 - (800- t)(ffi -0 - (8m -0 tawaran pada kemungkinan yang bervariasi
(linssi meja)'
S (tinssi kursi) 42O - 460 420 - 500 -
- kemajuan dan kemungkinan kerjasama sosial dan kontak langsung
antar manusia (+ perubahan pada tempat kerja)
')Inggi tengahrengah dad papan tombol di atas pelal
mera

Ukuran untuk meja tempat kerja


@
20
tz
ueraled 6unluP66uau lnlun 6i\
uotnlualp 6ue^ uBrqed Ueua't 6unln6-rerI ueouep usus'] le6al dpu lnlun urrelal 6ue,( ueue'l
@ teduol uPouap nlurdiaq ueuo'l VY @ @
ot
'@ <-. uBlurbuttp 6uer{ rses;ue6:o 'uelnlesad!p lPdep 6i\ '(xotan) Ie6el ouP[uPral epue6
rG\
uEqeqnOued uelurl6unutp BIeul oue^ dlsJe 1reual uetoegV/ ueJElndrad uB6uap relnduo)i play{ \\,
1
te66uir] .raiunoclpet ueoLi'ao @
uPp @ e qelruoru lnlun rceugq_
:i38',., 9r;"9* T
?8& ffi f,'Jx &
6uenr lerel re6eqas roprJol epP -L
rcepeq elau Oueyeleq !O 'elout sa
bue>lelaq uetbeq a1 tede66uau
szE
ledep leprl 6uero uetlturep
uebuap'66 1, e,{uuet66uue1 eleru
gg eAureqal eueurelrq '@ <- 06
tlrqal 6ue:nl eAul66un eleu g'79 9'Zt
reqal relunduratu eltqede eIu L
-uE)rleqal lsgs pep uereseleAuad
lnlun,rarunosT;celraq e[ey1
'6t9t Nto uPp F Z9_
qrs, Nlo <- edrues 6uer{ uelnln J Z, J
rsesrleuJrou ueleun66uau qe1el
eleq ueloqereS 'rJrpuas rJrploq
6ueA rr66urd uet6eq ue6uep ueseleqJaq
'6ue6el esa louernoueu (erpeas rues) eluuedap
ueuel lorop-loJop uBp ueJlq{e ^ 6ue,( srlnl B[au ueouoo =I
tedep uuounu 6ueIleduel le6eqas rp srlnl B[ou ue6uep nlenses uel (4
-6uea @ e nuel slopu! uep @ e^qlBq {p ropuol ueoueq =y @
uqdaBq!p'te06unl ue66uplad e[af'l -qeJe^uau lPdual'ue66ueled ele!\
uedgsreel urolsrs uEp Outdutes uB66uelad e[a]\
uer6eq eduel ueual uepeq ueleO
' ! <- uelut6utrP
6ueA 6uenr ueeleuod ualsts
ue6uscuered ue;ep dnlaclel uep l'.
6uen.r leureq6ueu 6ueI uenlesel I
uexedepueu eun6 st1n1 efau uep "',
srlni ursau efeu elEuB iluru 6ueA
rseurquoy'..srueutp 6ueI 4npnp m'l
L
loqerad ,, uebuequeOuad tlep
qeloradrp lnpnp tstsod teOeqlaq
'I
uelrenser{uau ledep ln1un
ue6ueqrutued'eAuue6ut.ttural
rsrsod rnlerp ledep 6uer{ stdeled
urel rsrdegrp 6un66und ueJepues
uep uElnpnp'uBlrlepuellp @e repuels 1e1o1-relol uernln
ledep 6ue[ epol ue6uep lslny 'nUalJepuPls reOeqraq lnlun /,F\ 'nuB)t OO9! qlqsl ouernl rseJlsroer nUeI
'1eda1 lnlun eluPnpol erelre ,p ,esoqorel (7.-; 6
rselsr6er nuel teduel las nles E/ Inlun Jepuels upJnln sele a1 ue1uel \9'
ue6uep Bpue6 lsErlsr6eJ nue{ leduaf
6ue,( ruoleue uer66u11a1 eped -
rIeI uelletalou 1edua1 'etens
depel snreq sele uePlnulod
'rselqrA seqeq snreq efue1 r9l
eoJe PIeu ';66un 6uert ueleleAs
-red nlnu ge16ut1 tqnueuraut T T
et
)inlun ([! exolen Luegsrs) @
@ <- VLlOryOyl ueullduo>; I
I
sr1nl elau rpefueu qeqnJaq T l__
inqosial rsesrleurou euoJel €e
zel-Ezr
lgLtBLtggl repuels stln1 efeyl L
'Pleuod
-orlue uelrprlar(uad lrseq-lrseq &
I
uep rtuouobre epedel tselueuo
-Joq qelol ueloqeJed E99
"roluPy lz
,, reueDueu 6t9t NIO undepy I 'zu g'O leduol ueleuaq6uad epe
e:etue Oueprq ssnl ueEurpueo:aa I/6t9t NIO rensas JPpuPls
72 uer66una1 uebuap sllnl eleu 8Z
@ ue6uep'@ @ uanln Inlun !3el ueOuap s1n1 efayl e
nlens sBle '11 .rer{e1 pteoqla>1
1p ! 'ppoJoq Jqnd lsJnl ueouep rsBsruefuo srlnl etay{
uelelaped reuebueu uel6uequI
-raduratu qe;a1 edo.t3 tsest tll
-leuJoN uerrirao e,(uue;e6e6a1
uelnuraueur qela1 senl qrqeg 6ue,{ iw
ue6ueru ueeleued uelsts dn16ut1
uraep rsesrueO:o sr1n1 efau nele T
Pueqrape€ 6ue,{ srln1 eletu ue1 zi
-tedegjaL! lnlun )irEq 'ioluel ue _t
loqe.nd ueqnlnqal ueqnuaued
Inlun qeso? erecas nlelJaq v
zt
9961 leias 5;eA uernlete6 rf .==
dlsre 1el sare ueqnlnqay 1
TI
=--"__L
NVENNJHUSd
ISVUIS! NtlltOV NVH nC NV8
T
BANGUNAN ADMINISTRASI
aa
'F CONTOH-GONTOH

[-
dr-
r[r Organisasi denah
aa

tltHltltH) *[-fr-
[E[EE$
rl

IJ .E
ntl

4-r
Gedung kantor persewaan sampai 93 % area yang Pemisahan antara area perkantoran da. a !- ^E :a' Peran€ngan tata letak denah tanpa dinding partisi
fi\disewakan. Lalu lintas vertikal lebih sering merupakan /^\ zona sanitasi. Penyelesaian khusus da- z" a^ga ,r\ dengan inti /core gedung yang kokoh terletak di luar.
\l-l lalu lintas utama: dengan peranengan tata letak yang \f/ denan ruang perkantoran yalE resa' (::- \!/ Ruangan tunggal untuk pimpinan yang ditunjuk yang
tidak simetris maka dimungkinkan pengadaan penyangga luar memungk nkan ,e^_,e esa a- dapat dimasuki dari ruangan besar perkantoran.
ruangan-ruangan kecil maupun ruangan kantor yang penampilan yang bebas. Lebar bentang E53s '- 5: Arsitek: Skidmore, Owings & Merril.
besar. m.
ABitek: LM. Pei dan Rekan. Arsitek: Sk,C-o'e 3r i ve-

ata

. .Hffi..,,.ffiffi.
iltE :::ilE:r:':':U
I::tr H --

Kerangka baja sebagai konstruksi pemikul yang Pe* ^:za^ R-3^! :e-<a"io'ai dengai larak Bentuk khusus, di atas tanah
zar kaku, karena itu trda( drperlukan pergka(-a- R l*n4s te 's.!ia' '-: o€ gedung
!!/ melalui ketebalan d,ndrng S,s, T,mu- da- Ba-a: I =-a- a:
E?:e : :eTE'- *<-z-3<JE6g.ya suatu area /a\
bangunan kantor. Ruangan perkantor-
an di sisi luar. Sekretariat, perpustaka-
dibtri plat tipis vertikal sedangkan sisi SeLata. drmi Qy' an. dan ruang rapat'be'batasan
penghalang matahari horiental. AErex: H. Koska dengan taman dalam yang hijau.
AEitek:V. Gruen & Rekan Arsitek: Ph . Johnson

@
Bentuk khusus, Pada umumnya lingkup perletakan
departemen
administrasi
gedung tergantung pada kondisi
ditampung pondasi maupun kecanggihan
masing-masing konstruksi dan sebagainya. Ber-
bagian gedung landaskan peraturan maka panjang
sendiri, yang tidak suatu bangunan berkisar di antara
ada saling
ketergantungannya 30-60m.
dengan mengadakan
tambahan sehingga a) Pengaturan yang paling sederhana
dapat saling dalam pembangunan dengan beton
dijauhkan. Arsitek: O. adalah untuk mendirikan tabung
Apel; Skala 1:1000 perpanjangan ganda yang tertutup
guna menghadapi efek-efek cuaca;

b) Melengkapi lipatan pada penutup


^ Pemisahan antara ruangan-ruangan untuk umum bidang yang bercelah di antara
f7)
v
di lantai dasar dan administrasi intem di lantai tiga. kedua lipatan lengan, yang lebih kuat
Sayap Utara.
Arsitek: O. Apel, Skidmore, Ow. & Merr. seperti menjadi penutup lapangan
lainnya
c) Bangunan yang rumit pada
sambungan berbentuk swastika,
Sambungan dari kedua bagian
rangka gedung pada penutup dan
parapet dengan yang dipikul oleh
lapisan pelat pada konsol-konsol
yang memperkuat satu sisi .

Terjadi karena tiupan angin pada


tampak bangunan tinggi. zona
(11) tekanan atas atau bawah yang
dibawa masuk air hujan melalui
sambungan jendela dan celah
Pemisahan dari badan gedung berlandaskan fungsi-fungsi utama + D, s . EG dinding
Lalu- lintas umum, ruans pertemuan dan rapat dipisahkan dar,fr".ll3Xiilrl",3lrb1""
@

Ruang perkantoran yang sangatdalam yang telah dibagi-bagi, sekretaris atau resepsionis, pejabat penanggungjawabdengan
@ ruang kerja yang terbuka atau tertutup dari lantai dengan pengudaraan dan pencahayaan buatan.
Arsitek: Skidmore, Owings & N,!erril.

22
ez
@ zez l'l - I"t" eno depeqouou alnuJaq 6ueI 6unpe6 uep ueunoueq uepeq enp eped 6unquesrp 'laluo^ selurt n1e1 psnd nleg
@
'llel uelEfod
rnlef Bppd wc OZTOZ Jesoqas uelefuel
uEourpueqlad lllllxotu 'ul 0g'0 e^uouernl
-6uern1es Jeqal tEIunduJauJ snJeq leJnlpp
B66uet 'u 9Z ' ! reqalas snJeq eIubuErn)
-6uern1as rdelol uEIe'r66uu ueunOueq
upleelueuad Bped qeJebuaur ueJelelad
ueouop uelleJelsradrp.e66uel uplef 66rurlcslod uep qcuulaH :lsltsv uaBolssou : loilsJv
lPqatJal -^ 'uelenq ueaepn reileucc:yailslv
rEqe'l 'elnqrp seqaq ledEp 6ue^ e;apuef
6uel ueroe^q 1p y1; ,r1"1dpi,i
ledEpral snteq 1ey6ut1 derles eped uep uep ueJnleougd euerel 6unpe6 @
- :i:"J Jrjd ff fit;i,' Bi,i:,;i:i : "-y""! O
resoq qrqal oue^
Jenl 6urpurp Bped lelouol snleq e^uouernl uepeq sEurFnlel qeouolqeoual tC ue6ueuueoLn'uirp;udl;fu;i
o,* :i?ji'Tiilili,-ti", reuel uernln -
-6ueln1as elueJeluetp nles'p66uel
enpol rJeo 'lerels rqnuatuau 6ue^ ]eJnJBp
e66ue1 rebeqes ueleun6tp 'telupl Z! sele
rp r66url ueunoueq eped 'ue1le.rer{sJedrp
6ueA e66ue1 reEeqes rs6unpeq e{uurel 6ueI
uelbuepes'uBun6ueq uelnle:ed tue;ep .E:
ue4ere,tsedtp EueJe) epe sruEq nles 6ueI
e66ue1 'ue6unqnq.raq 6ur1es leptr 6ue,( FtEii
e66ue1 6uenl enp elubuetnl-Oueln1es FHEI.,,
rnleleuJ urp uelleuJeloluau uelef epe snJpLl
reluel denas 6uent Eurseu-butsetu tJeO iffi.,
'LU
0e uep qrqal Ieprl lerpf ue6uop butseul LEBI
-6urseu rde ueqel 6uel burpurp tseleqtp .rm.rJ. J
6ueA qefelrarr-qe,{e1ran ue;ep t6eqtp snleq ,EE..
t66ur1 ueunbueg 'lrduletel 6ueA e6euel
qolo JEnl uep uqe;eled ueDuap uplrltsJoqtp , I l'l
sn:eq '6unpa6 ulelep uep uelqtsleqtp
elrq ueurB >1epr1 6ueI 'elepueI EaJV 'tde
ueqel uep u 66'9 uer66una1 relunduer.u "H.,.
elu6uernl-6ueln)os snleq elapuoI lodelpd
'er{u6urgrla1es qeuB} sele tp ul
ZZ uep qrqol
lelepel uep ueunOueq ueqel nlens eped
seleJol rpluel rp redues qeuel teluel tJep rruoN-[uod :)iall$v
EpeJoq uep rue^e;tp 6ueI ersnueur ueduayp 'e^ut66u[ u g/'O elueq uBp u ]Z 6ueluaq leqel ueousp
ueueurad eleces 6ueA'6uent-6uenl ueoue6uoroa uqsl eJd lelod lop eJeue !p'@ eeJeuou rnluaquau lnluau 6ue,( rs1ru1suoy
uebuep Ounpab qelepe r66uu ueun6ueg @ @ @
';66u;1 ueunEueq uelnlunlad eped Ul'I
'Burnduas lEpu uolaq 6unpurlad 'leJeryoq
qe1el efeq 'rslnrlsuol ueqelesel rpefual
6uuag'6ue1ueq Jpqol lepuadteduaur
uep oseluorx ue6uuedtueu IeuE
ueplnpur Inltusd ualsts eleu 'lseluqelatd
rslnJlsuol eJEc [uelep undneur efeq
rslnJlsuol ueunOuequad welee' Jpt$ ue]
-:nc,, uelre6eq renp Ourpurp eyer.u 'e,{uue1e1
-e;rad uellnseutp 6uEI .ren1 e66uei(ued
tuolol Inlun'tslnJlsuol uer66ur1e1
u 92'6 efiueq llel ul 0'92 lelnu qtsraq
Duepeq reqel eueln ;n4ued ol Eueln
lnltued rJBp ru g'Z! ulnultsletrJ 'ru g'l
- 0'9 lap-qlu 'u.! 9'9 - 9'Z qnued 1eled efeq
-uolo8 'rqn4suol apoleul uep leuoleut uEp
6un1ue6.rag Ouelueq .reqal 'Ourpurp un6u iFt'lr
-equroru ueefueled lesopuau, qelol tseueA
ueuebelerl uelsepuelJoq ueleleAste6 ruE 5st5H
'repuels ueefia6uad nlens uelednlau.r
uolaq eleq nele efeq ue6uap 6unpa6
el6uera>1 ueun6uequed ete3'lslrulsuoy $fl $$$F ffi
renl tp Url uep e66ue1 e>1 6urdues uosq@er.v :)|altsJV soreftn U ? xsnbzen Ud : )aI$V
nlurd uep ueqeq-ueqeq ledua1 uelue.reA 09/l:l elots epBd u Oq,g
-usu nrEq ueuulbunuel-ueurlEunu:ey uEedn'qeaBq ouelued loleq Z Inltdrp dnlnuad ]etod erais ounpao uepeq enpar uer6unqnq6uor,"rrr""orn"1"'r"!
'uelenq uepleqecuad uep ueelepnOued )|oO seqeq snquolounsouEl ualuDlounuau gfJeId Z \9/ 6uel leltus^ selun nlel 'u O! ue6uenJ ueueteps)t (^l,
"rate>r
sruouo)ie rsrs nles oI depeq6uou elnu ue6uop 6unpe9
u e>1eun66ueu eleul-eleules []eEuayqe6ual -
rp rspnJrs uelep burdures uebuenl undnBuJ
'e66uel 'llrl 'leltpa^ selutl nlel uoulola
IrpE 'ueroluelJad euoz teltu uelunJnuoul
6ur:as ;eueleur undneut nlnul ueinln
uelep Irpq sele rp ueunbueg 'e,{eqec
5ueqnl eduel srueuau srueg 6ueI ue;enlued
e:ue1 ueler6ey ue6uap qepual Lltqal
e,ir,arellel6uI qelunf 'eAusruales uBp Bpe
iqcsnlo8 d:lal$v
eqJas ueoloUad ueunbueq uelelueqel : 092 1,:! elqs '900 H e rslrulsuol
E)e6 66u11 ley6urllaq ueunOueg Inpou ueJnln = Joluel Inpou ueJn)tn :ue)i6unlun6uau
^
a:-l -?)5uequ-JaoueuJ euel-Buleued teptr :ue)Ounlun6ueu 6ueI srlels rsrodora euatel (J)
sruouola rsFenpoIdepeq6ueu elnuaq6ue,{6unpoe
5ied -e E3e ueloluellaS ueun6ueg -
'ueeue$lelsd uenel6u"(
l66uq lel6ulyeq ueun6ueg uelep qeuel-qeuel !p uEldeJsIp
t. ll ledep .neqaOJV" utlJog uBp ueuJar
Ilqnda uep ueqeueuad uolusrl qelepe
F'++++.Effi+T{ ualaduo) 6ueI lelse ue6uequa6uad
uep'uerunq'ueunOuBquod ln l6uelue
6ue^ elolad le)irJoS tJep ueuopsd
renses r66uI ueunoueq uelnlunloc
@[H:ffi'#Hno*o" :uelelE3 L
NrL=
BANGUNAN ADM!NISTRASI
CONTOH.CONTOH
GEDUNG BERTINGKAT BANYAK
U +
Sebagai ketentuan untuk mengatur bangunan pencakar langit di New
York, pada tahun 1 982 kota ini mengeluarkan atuian-aturan baiu dengan
tindakan yang.sesuai, dengan kepadatan lalu lintas, arus pekerja ying
setiap hari pulang pergi dengan kereta api atau bis yang tiap 'nailnyi
berjumlah 3 juta orang, aspek bangunan kota, seperfi peiatuian ruang
jalan, perluasan bidang jalan umum dan jalan masuk m'enuju kereta api
bawah tanah sirkulasi pejalan kaki, penyediaan cahaya si6ng hari ddn

i!E i.o!16 gg F 3=
E E <*
g
E
cuaca mikro dikuasai -Zona --) @ - @

6Q = =; E Teknik bangunan untuk gedung pencakar langit


+6o V-'€
E
v.3
9)x B
8.9 gE E.E
g3
oq
q5 ;e rB fgr5'E *s rg
9E. CE iEEEE} }E 9E
Yangmenentukan dalam pembuatan gedung-gedung bertingkat banyak
adalah sistem konstruksi dan elemen vertikal yang digunakan.
Perbandingan antara bidang yang digunakan danbiaya pembangunan
dengan semakin tlngginya gedung menjadi kurang m6njuntungkan.
Bidang konstruksi dan bidang penggunaan memerlukan ruarig dasar
yang luas.
Pembag-ian gedung bertingkat dalam bagian yang disebut,,sky Lobbies,'
melalui lift-lift ekspres membatasi waktu perjalanan. Efisiensi t-ergantung
pada" Sway factol, perbandingan dari perubahan bentuksecara h6risonta]
maksimum-yqng diizinkan terhadap ketinggian seluruhnya dari gedung
(maks. 1 : 600)
Penentuan ketinggian gedung berdasarkan kekuatan horisontal (angin)
dan bukan beban vertikal. Perubahan bentuk horisontal sebesargd% Iari
pergeseran
.kerangka ("shear swaf), 10oh, dari kecenderungan
keseluruhan bangunan itu sendiri.
Gedungjedung berkerangka, tanpa adanya kumpulan pengikat angin
khusus pada tingkat ke-sepuluh tidak eflsien.
Sistem kerangka yang konvensional mulai tingkat 20 membawa dimensi
yang tidak menguntungkan. Konstruksi kerangka STB, pada tingkat 20
-
trtrIItrI
30 dengan dinding-dinding yang dibuat kaku di-bagian lu'arsangit berarti,

l--trl FE tr tr tr di atasnya tabung beton alau konstruksi tabung ganda efiiien untuk
gedung ditentukan oleh penempatan material, jenis konstruksi yang
cocok dan pada penempatan teknik bangunan ydng mendukung.j g-
O eiarng yung
"konomis
dari sistem-sistem konstruksi
Tujuan suatu pemecahan konstruktifyang efisien -+ @. John Hancock
CenterChicago'1 965 dari Skidmore Owingi and Merill. Strukturkonstruksi
yang tampak adalah sebagai konsep bentuk. Dengan prlnsip pipa,
penggunaan baja berkurang cukup banyak yang berhubungan dehjan
ekonomi perusahaan dengan cara penumfut<an tingkat ke-6 k;12
-
lgm.pal.pa*!r, tingkat 13 - 41 kantor untuk pemanfaaian yang fleksibel,
tingkat ke 42 -45 untuk teknik dan sky-lodby, tingkat ke46:93 untuk
tempattinqggl, tingkat ke -94-96 untuk paratamu dan restoran-restorah,
+
i:Hffiffiil:
tingkat ke-97 dan 96 untuk instalasi penyiaran TV I-l
Brosur dari Departemen of Lift Planning menguraikaXlampiran dari g
contoh bangunan dengan petunjuk umum untuk mendapatkan cahaya
siang hari yang cukup dan ruang gerak yang cukup meskipun volume
bangunan menanjak.

@ Oenan kantor tipikal dari J. Hancock Center SoM 1965

I
Gambar Eugitable building, l20 Brcadway, dibangun sebelum peatwan zoning yang umumyang terietakdi dalam bangunan. Jumlah bidang tingkatsampai menGpai ketinggian
perlama tahun 1916. Gambar 2
peraturan tahun 1916 menentukan lebarnya jalan dan 21,6. Gambar 7 Peraturan-peraturan terbaru . . . . lagi dengan cahaya siang hari, itau
tingginya gedung dalam relasi tertentu. ltu menghasilkan gedung pencakar Iangit model sepanjang suatu belokan €haya siang hari dengan.jumlah tingkat15. . . . Gambarg. . .
'kue pengantin". Gambar 3 Pada tahun 19'16 jumlah tingkat tertinggi yang diperkenalkan atau sesuai ukuran €krawala yang tidakdigunakan untuk membangun. Gambarg. . . atau
adalah tertinggi 1 5. Gambar4 Pada waktu yang be6amaan terdapat ruangjalan yang lebih koefisien lantai bangunan kabel cahaya siang hari terbaru 0umlah bidang untuktingkat.lg)
banyak. Hasilnya menara di plasa. Di sini: seagram Gambar S Gambar 6 untuk avenues
tertentu, adanya plaza akan merusakjalan. ltulah sebabnya orang menciptakan jalan_jalan

ffi, 234

@ O- O Ketentuan Zona J ft (Penentuan dari volume bangunan)

24
9Z '9g6l 'qnuad rPluBl uelednJeu /-, leluP-l
'pl'l drqsreuued sr36ou pJPqclU :)telLsJV ,861 repuBls reluel
6D 'repuels letuel ssel\'aopuquec 'Uo maN 'suouuls IreH 'oa6rng A
uopuo'l lo s .p^ol'l
'uerreu'r qbnn .ldloi
@ urlot'uosuqof dltlqd lallsrv
t Q,
"irtqdnrs
)|Jo maN Jaluoo droclltC Irol aeN
1 I lv rsErlslurupv
Hffi
'lel6u[ /L'o6ectqC ralueC fA
'ssv nlqoruy g Jelsa'l uoqPf ;leltsJv /6\ \=/
'ueJoluB)uad telue'l \12/
srourlltloalES' 986[ lesPp re]uEl
le)l6uu lolue) 9861 rPsPp rgluEl
'lesoq ueouenJ
'le66unl ueleelueuad uPOuep JnlPJal
'ssv eruv rtf :la1rsry l$tOuo gt 'IJo MeN anuo^V lrEd
las ue6uenJ ue6uap ueloluel 6i\ rElue'l razuemqss uey :lallslv @1 @
-rad uelee;ueued 're1ue1 qeua6 VI 'z26! uoqcunnl 'M!!8 rsEJlslurupv @ 'eJeueu EUoz repuels teluel \Y/ !Or'uBndunl Puoz repuels lElue'l
t3.."aHe CE":
*ffi-$im"[
$s_P w
*mmH .@ Zd-\
'.U 6
B9;qffi;f: s\a-J,/ qalrra
.-&er-'Tl,rta)<r*6.Wq
'696I uuog IeABU uPMeNad
uelsu ? xol uesrapad /t\ ta16uu te 'o6a
Ogg ueouap uueuJorl 3 lalsJv ueme6 6unpe9'lellel l!)tea ur.loy :)ialrsrv 'repuels relue1 -rqc a^uo ralceM €7g resPp retuel
'6uPpts 6uenr uep 8z - 6I leluel @ eJed uBJoluaued uep LL -Zlelue1 @ \p @
resep lPlue-l
EO
ffi
'trJ H ffi
.f, IE'EIE EIEE
Etdd r.ti
ffi
Es! I
Er-
ffi H#
lluray! uep soulmo'arouprIS lel6u[ [Z'uolsnoH /i\
'dn1nYe1 6ueA :laIsJV'Jepuels !Plue'l @ ezeld IueE palllv 'Jesep telue1 \7
unule rebBqos ueJadJaq epunloJ 'nJeq 6uer( ezeld ouoqolec uPJPloull rPpuels leluP'l
6un16ua1 ue6uap renl ledurel ueltdueuod Eped 99p[uot uep uelnlol
uEurEurad rD <- raluo9 slouollll Io olels 'zle uel66uluod Inlun snuoq
uelhUedlp nil ue6uep uelBf.os e66u!qas 'ueqnlnqa) nlens Inlun uPlnpadlp
6uuas qeuel Oueprqes sele tselloldslS @ <- -IroA maN anuolv
Uia fOU e6ur6os qeuap lnluaq ue6uop uleuroa6 6unpa6 uebuecuel
Jeouap-uercguelrod ereuay\ O e a^Uo rolse6 tte'% Qt le^ueqos
'% 9Z
letuaqip ledPp rslnrlsuol etEi ueeun66uod uellruap ueouao
ueOue[ ;riOures Due.rnlleq ui6ue uednl] ueqoq E)Etx 6un16ue1eu 6ue,(
renl oueprq ueelnulad eusrPy @ - O'+ uolsnoH Ezeld IuPS palllv
:r66un le16uryeq ueunOueE qoluoc-qotuoC
-ts
rsvulsrNruuov NVNncNVS
Skala 1 : 2000 dan Skala 't : 8OO
Contoh yang 5ax dari susunan instalasi-
instalasi bes. Crpedlhatkan pada gedung GEDUNG
PBBNewYc*-. _ AR ADMINISTRASI
CONTOH-CONTOH +[
Elemen Vertikal
Skala 1:2000
6\ Bangunan tinggi di Bertin-siemensstadt,
\!-/ Arsitek: Dr. tno H. Hertein

/6\ "Bieberhaus"Hamburg,
-rc,4
\, Areitek: Rambatz & Jotasse
3 -lir4
!.sB -
-l3rs

tntig"Orng pada' Beb€-a6'


O

(O tnti g"orng pada Battinhaus


"Colombushaus' Beriin
fA
v /F\ SgrenslEus dr Esn
A6itek: E. Mendelsohn
Q! lrertet, H Hertein.

6\
\v/
Gedung Administrasi .1.G. Farben-ii tepi Frankfurt Main
Arsitek: Prof. H. Polzig- Berlin.

a Rumah tinggal di Dusseldorf.


/6\ Bangunan Administrasi dari WerneMerkes Berlin-
Q! Arsrtek: prof p Bonatz, Stuttgart.
\9 Siemensstadt Arsitek: Dr lng. H. Hertiein

89 56

,^ Kantor Penempatan Tenaga Gedung Administrasi dari perserikatan pekerjaan


($) Kerja lntemasional, Gent. ^
(0) Baja Duisburg-Ruhrort
- Areitek: G. Epitanse - Areitek: Direktur pembangunan Blecken 6n\ lnti gedung pada cedung
v Perserikatan Pekerjaan Baja.

26
LZ
'ssv ralsol :lallev r0\ @ e resaq ue6uenr
i',^h'o^',D,.,p,,'rr
repue]s lElue'l \v/ -ue6uenr ueleun66ueu rensas uEp 6uruopuac 6ue,{ tsestuetio-lseslue6lo )inlun 6\
'9861 lue8 6uol6uoH [ep lnls] uelnlal e6ll ueouap
undnEu ue6ueJoJad ueOuBnJ lnlun )teq uellnlunJadlp ueloluPlJod qElella eaJV (,
'lelueq lelouluaq ounpao uep JPpuels lPluel
o _-._- oo
E@
oo
oo oo
ffi ffi'_l
oo oo
elej 6up^ sele esls ueloeq !p JlsPl ueouenJ-uPouenJ 'sele lB)i6u0 lelue'l @
lEleq rnu4 ueDuopd
ereln qel€
nuel qPunu = o
rsenslulupv = 3
euelelo{ = I
uellptpuad uep
ueL|leled lesnd = V
@ - @' unule6uenruelep
'Jolue)t eeJe uelep uPloeq al uellnluedrp 6uels e^eqec'JollaU€J /A\
^
qalo nn1,,p reiuel lelOun uelo{uoi (}) uelPun66uau ueouap qEmEq 6ur1ed \!,/
d,iurnp,inu nleu ueuteutaS - e)i6ueJal uep lelep lnltuad tn;e1ay1
Gr
(ueur6urpusd lrsEq )ilteq snJV'utOulpued ulsoy{) )ilul3} lsPlelsul 'uedlsPal uefluPnJ
-ue6lenr ledepral 6unpe6 a;oc41u1 uelep uelouEpes'slulal ueouBqu€oued uep
ueeJeqrlauad iueroluelrad EeJe-PaJP ]edeplal )iPIueq lel6u!!aq lo1ue1 ueun6ueq
ueleq le1nqra1 rt4ed 1edue1 ledPple] qeu?l qeaEq lelu"l lp uEp 'ueue^Pled
dn16ur1 'uelentued oJq-oJrq 'ueqeloousd lesnd 'uetl[eled ueOueni 'sleleiles lnlun n)
ueoueru ur'e1 erelue ledepJal uellplpuad euos ueLllleted lesnd uEunoueq uelep \f-l
16 nuel ered >1n1un r66uu ueunouPq Jenl )eduEt uep uellplpued Euss ueqllelad
idsnd ueunOueq uebuolod 'IeIueq lel6uusq JolueI ueunOueq 6uElullau ue6uolod
uueualf :l :lallsrv ' z16L Wrunl)lal Da^lto otl.slnao
vvANVE rvvCNllu=lg cNnof c
HOINOIHOINOS
lsvulslNllrgv NvN n c Nv8
BANGUNAN ADMINISTRASI
CONTOH.CONTOH
-,U
Bangunan Bertlngkal Banyak
Bangunan tinggi pe*antoran FmnkfulU
M 1990
Pelaksanaannya adalah berdasarkan hasil
sayembara yang diadakan sebelumnya di
antara para ahli. Untuk penggunaan oleh
pihak-pihak luar maka ranGngan bangunan
perkantoran harus dipertunjukkan dan
dijelaskan terlebih dahulu. Peraturan yang
O Untai 41 - 47 Kantor (lnti 231 m,) 6v Aupol,.5
-:
telah diketahui secara luas mengenai zona
koefisien denah bangunan maupun denah
bangunannya sendiri diharapkan akan
mengingatkan kepada para praktikan
peranGng mengenai perlunya pematuhan
terhadap aplikasi peraturan dari hukum-
hukum zoning.
Kota New York, atas pengaruh tata ruang
kota yang luar biasa, telah menghasilkan
krileria menqenai penilaian sayembara. 5'l
tingkat laniai, di antaranya 45 lapis
perkantoran, lebih dari 200 m tingginya, luas
keseluruhan lantai banounan adalah 66081
m,-O- @

Lantai 5 - 25 Kantor (lnti 3Og r"nt"i 26 - 40 Kanto( (hti 231 rn')


@ m'?)
@

Lantai 2 densan sky/obby rantai 3 - 4 Kantor (lnti 307 m,)


O @

Loooy Lantai oasar Oenah Lantai Mekanikal


@ @
@ ,o,onn"n-@-@ @ Perepektif; A6itek: Murphy-Jahn

Perusahaan Jepang "Ohbayashi" telah mendapatkan tugas


mengadakan studi mengenai proyek yang terletak di teluk, 2
km di depan Tokyo, di atas suatu pulau karang buatan dengan
diameter 400 m yang dijangkarkan ke dasar laut. Menara
direncnakan menjaditempat kerja untuk 50.000 o€ng, untuk
perkantoran sampai ketinogian 600 m.
Diameter gedung pada lantai denah tanah adalah '130 m. Lift
untuk 160 orang sebagai transportasi cepat menuju kepada
ke lima 'sky-cenle/ yang ada pada setiap 30 tingkat dan
berfungsi sebagai distributor kegiatan. Konstruksi umumnya
berbentuk pipa akan tetapi pada banyak tempat beMujud
cincin, yang diangkurkan sedalam 80 meter ke dasar laut.
Sebagai perbandingan atas akibat dari tekanan angin yang
menimbulkan gerakan terhadap bangunan, maka digunakan
suatu sistem pengontrolan terhadap keseimbangan neraca
pembebanan yang aktif dengan €ra menyarankan tambahan
berat beban dan tangki air pada konstruksi, adapun hasil
pengukuran tekanan angin yang bersangkutan dapat
Z?\ Denah "SkFcerte,'tingkat 33, ZA Denah Lantai Kantor tingkat 17 selanjutnya secara otomatis menyesuaikan perhitungannya.
\! Y diameter 106, 8 m \E7 diameter 116,4 m Oleh karena itu maka akan dapat dihasilkan konstruksi yalg
lebih langsing dan menghemat material.-+ (, - (?+ (4

lr

Eiffel Tower Tokyo Tower Bank Hmgkong Bank of China Chrysler Building Standard Oil Hancock Tower Empire State Sears Tower 800 Tower (Dalam Prcyek).
gedung{edung terkenal. z'x
@ PerOanOinOan tinggi Menara Milenium. Tokvo
[9 Amitex, Fostel Londo;

28
& i sq"lat6u!t!platodrq luBqnlpns uetepOueru ue6unqnq-ue6unqnH .(JeuraM
@ elolallp qe6uel ueuJof rp lalodtq lueq )inlun uplBnqued ue6uecueu) qeaeq !4upt 6
uee&qlNnCMUs&@ !p Jpseq qlqol 6uE^ )alodrq IUpq nlens rJep lpuorsOunJ 6uBnt ue6unqnq-ue6unqng g
u@duql@tntdu.l
.APpl6u9 tquass uep e6nl
'leuep qepn0 's4urilB rnPl
u?6uels* lduq ueldD.o z p$uD rprnu.Jrp
-*nt 6u.I aq 6uEnU 6uetu ar nlnuou Ul
ueousp rptud R66u.1
,e&
uer6eq uep r€rs,A
lduat 6udu6 D s
6ueletqrpumlllw
F &q
uep t66uq qep @
,qua*uPp n66uN
6uenr uep uetqsrc..
'sen toel lo|ot uBp ueouer ot
rBuet u 'eueln R06!q rFq 6uetu uep sele Uep t
RpEd qunFtru.u 6uel uR ledual uRouap 4ue
-toeDuud uPOueDrcNa ,BuE ueuErpr!.ry BuBtrA uep e& rnNn ugd
squFtq uep ouold rol uRtIEt6t.u ledurl
p Ftatp qu4ud reury ErFdq. totduE rp
'Rpde! uetoap ude@q uenrqudqspnsG Useu ueplturtuE E
rnuerF6urdu6rp6nqrury tonstoellueq nffiunt ,euBUOu6r
rqqh l*a.I
u4or qae.r eFpua{
Rr 'q!q squtng rent D unueu FF&
'tuq qeto3rq&.! rp ldB EpV ueou.p udeffi
ueleu 6uBnU 'n66uq 6ueru totuE
'&4udwp lqep tp Pldlq uaeuP.q
'snuetaunruq0ueru smuil Fdual Jfuq
uq eeq rtuq r@rp
J@q uBtoepudepEu< qetu uEps[lr@
rt.d.I rlutl'r.uey utunrcp ercquil
e60uqrp uounrq 6ueru
lnlun snuq lardL
Uunutqep4En uesnrn uBr?satsAu..
el rqsr&r pdu.l t.tBttu 'tueq ioFrtu ldusl aeue
squrtstq uep qs@q Fda uepraFrtuldu.l RJqu? p !r!pd6tt 6uBnr lqdlq rry
Rn? todc ,p EqF.uor ,RUry
'ffienp.l qrylpleq r€&
'uenfp PAequ.u rqun utl -etuq0u(u6 uepFtdgu?tquek
rp ueunfp silq(6@ rrtun X[ BpRd usunr eped 6unquesrac
{Fueuqq uduilueu pduq qeuel qedeq uep n66unl 6uer
6ueil nhue( rear e$uel lsrdsro.) nlnueu dntauausnn!60r@.
reueluepJoluqr€16
!Rouep Pluue6unqnq uptep uep retodrq r.dn
uRBuuaud ue6u.p!Edepeuq/q.!tulBdu.1 !esnrn uere.el.Iu.d
tAUn 6ud4qlR rp eper4
'usstun uqiBepluou
lEsoq fueq /,A\
ntens uelep 6uenr relue ue6unqng $y'
@uep6e-
lolodril uesnJn ueresele,{ued ueJecuelol r.lBlepe Jesep telupl rlBuop
ueuoped rpeluoru 6ue[ 1elod1q luBq-Iueq Bppd 'snsnql e66uel
rnleleur rur ue6uenJ-ue6uenJ oI Inseul ueuJnlop/selJeq e/v\equed
Url ue6uap drsJe e6n['elureoeqas uep ]elt) sod tselelsut edrd rn;e;eu.t
lerns ueulurOued ulelsts 'Utl OuoJopued ulsorlJ utsoLu uep 'eJeq
nleq 'seuetuod lelv 'uei e,tel lnlun eluueceuJos uep 'epedas
'uereled ue)ileleleur 1nlun 1edue1 ledepJel qeuel qe/v\eq 6uenl rg
@ €- snsnql 6uenl 1n1un Utl-Utl nele sen; 6ueA sell 6uenr
e) snsnq) de4 ue6uep '1odep rsellsruLupe efJol 6uent ledeplel
lnsetu nlurd uedep tO 'snsnql 6uer{ lueq tsoq ueuol teAundueuJ
qeqeseu rsoq ueuJol ure;es elueserq Jesoq q;qe1 6ue[ tselelsul
i(D Lt ueuelBq 1eqrl e- nlurd 6ue1e1eq rp ltoa) tselelsut LUBlep
qeqeseu rsoq ueuol uep lueq tsoq ueuel ulelep lOeqrp elueserq
rur rseq ueuol uelep eI ynsetu nlurd uep (9'! x O'Z = 6ueto 7
q?qeseu rsaq lpual nfnuau:n;ep
Inlun 9'l x g' ;, redues g' ! x O'[ = 6ueJo ! )nlun las ueJnln) qeqeseu @
-qeqeseu lnlun lesles lelapol rur 6uenl eped'tsoq ueua;1edua1
tun;eqes 6uenl e1 dnlnued rleJel tnleleul uelep qtqel e66uel nles elueserq ,eoteqleq 1e:nslelns ,1odep
tseq ueuo-l
rseJlsrur.upe uerDeq rleivra;eul 'n1urd ueDuep senl 6ueI.rrsel 6uenr uep eluesetq lueq e/v\os Ielol aI lnlef
dnnued
@ e selp lol6u[ lp nele snsnql 6uenl-6uen.t lsgq ueuol unloqes
ue6uep JBnl tp Jtsel 6uenr eped )elopol elueserq llequJal ueuelurtuedTueesluetued uelDeq 'tn1rpe.r1 dnlnusd
uerbeq 'rn11errp reuer q:edes 'qeqeseu selurl-nlel 1nlun ueyeunorp urel 6uer rueq roluBl ueouenr
-ue6ueng 'rruoilralo egeq lple-lele uBouep nlueqrp 6ue.ro1es 6uer 'ese>1 lelol lp 6uen euuueueu.r rseq leuol nlnueu deJl
ela6es etp uetpnulol '1ueq Dutueyel uen>1nqu.red lalol !p Jrquerp 6uer{ qe;runt srlnpel tDlnq eluturatu
qsqBseu netv 'O e- Jtsel tp uB)ueqlp 6uel 6uen ueelurtu:ad-ueelurrured ruele;eul uep esluauloru leinsJeJns ue!6eg
6ue,( uen>lnqulod upp 'Iueq 6utuele: uenynqtued ledueyledual leloUol elueserq 6ue1e1aq rg dnlnuod
senl ouel rlsai 6uenu
ol;6
uet6eq uep 'Eunqeueut 1n1un uer6eq 'e6.req.req leJns{eJns uelrque6uad 'ue:o1e,tued Inlun Jtsel lalol
re6eqraq uep qeqeseu rDeq sr;nueur 1n1un 1edue1 uep n06unueu lnlun )npnp ledurel n16ueq-n16ueq )iupq-rupq 1p qeqeseu rnpl @
ue6uep senl 6ue[ ltsel 6uenr nfnueur elnu 6uenr rler'ne;eu qpqeseu ered ln;ep 'senl 6ueI teseq
ueeqesruedlnlun uel6unlunDueuJ euas uep'ueuje'eueqJepos snreq rurJnpesoJ6'reun1 6uen eduel nele
reunl 6uen uebuap lque6uetu nele lolertueu qeqeseu eA qeq Llelepe )ueq derles tp tunun 6ueI rdelal
'yelodrq lueq-)ueq undnetu 1en1 6uel
1rlqnd ",,ilit
sslulprlet lqun ue6unqel )ueq-lueq 'resaq )ueq-)ueq 'lelueq qrqel 6ue,{ letsreurol leulu ueEuep
'else^rs lueq lreq lueq sruef eped 6unlue6le1 'ueoeleq leoues lueq nlens ueun6ueq uen]uo]ol ueJnlv
ffi^]
nruraeoetusa
uln}In 9t{v^ 4 +
,rn"",u,r"r
vNvS-vNvs f Y1"
Pribadi- BANK.BANK
Lemari-lemari bank
Penyimpanan pribadi adalah lemari dinding dari besi -+ O dan @
tersembunyi di b€lakang permadani, dinding tanpa lukisan di kamar
tidur, untuk benda-benda berharga, perhiasan, dan sebagainya.
Mungkin luga dimasukkan di kamar makan untuk perkakas makan
(sendok. garpu. pisau) dan semacamnya

Ukr€- -a' Ukuran dalam Dasar untuk


meletakkan
lrngg LeG- uaiam Tlnggi Lebar Dalam
3€
4 50 3-. 45 35 35 JJ 1
E
6 t- 60 45 45 1
16 30 3C 30
80 45 65 45 2

O *@ Lemari yang masuk tembok berukuran kecil dan berukuran bebas r00 6C 45 85 45 2
124 6a 45 105 2
Penyimpanan perusahaan
@ l"-.- -a-.-a re.Jkumn kecil

Pengusaha memakai lemari baja untuk buku-buku, kuitansi-kuitansi


dan sebagainya --+ @ dan untuk uang tunai maupun kas kecilnya
+@.
.Z 60 97 55 39 2
55 125 50 34 3
60 172 80 4

i.S LeB 9abr


@ ."-"' suaen yang tahan api

Benda-benda berharga yang iarang dipakai disimpan di laci bank


Inooi Lebar Dalam B yang disewa + g di lemari laci bank -+ halaman 29!
150 70 50 137 Lemari-lemari besi dibuat sedemiklan rupa sehingga pencurian
a2 mustahil berhasil sekalipun dirusak, dan pintu harus tahan terhadap
Lemari kas untuk buku-buku dan uang
usaha pencurian dan pembakaran akan memerlukan waktu yang
@ lama menurut pertimbangan akal sehat. Dengan demikian, lemari
besi tidak boleh ditempatkan di sebelah, ruangan bank yang jarang
6x20x 36
digunakan, misalnya ruang bawah tanah menurut pengalaman para
perampok mempunyai kesempatan untuk membobol dengan tenang
8!30x 50
dinding dari tempat yang tidak diawasi sampai lapisan yang tipis,
untuk kemudian dalam waktu singkat menembusnya. Dengan
demikian apabila lemari-lemari besi tidak dikelilingi ruangan-ruangan
bank yang terus-menerus digunakan di semua sisi, luga di atas dan
22x30r 50
di bawah, maka tembok-temboknya harus berada pada jarak yang
dapat diawasi.

l\ Pinggiran lemari besi. Menurut percobaan yang dilakukan oleh F.


2,02 Riser -+ ..l.l bangunan tembok dari batu bata yang dibakar sampai
>( hancur memberikan pengamanan terhadap perampokan yang hampir
Lemari dengan kerai (yang dapat sebaik bangunan tembok dari batu-batu yang keras, ada bidang
^
(5) digulung) untuk surat-surat berharga /a\Safe deposite (Laci-laci bank)
{0/ ukuran-ukuran biasa permukaan yang licin dari adukan semen yang kurang menempel/
dan semacamnya
, Lemai hsi nasabah tidak baik, yang paling baik bertahan adalah beton (campuran 1 : 3)
dengan beton ( 1 m3). Untuk membobol dinding semacam itu dengan
ketebalan 40 cm, seorang tukang batu yang piawai dengan pahat
yang ditajamkan membutuhkan waktu 12 112 jam, sedangkan pada
bangunan beton yang dibakar terbuat dari adukan semen 1 : 3
dibutuhkan lebih dari9 jam. Sisipan besihanya sebentar mempersulit
perampokan (rel-rel yang diperkeras dapat dipotong dengan palu
@Lemanb.sbank dan yang kerasnya alami dapat didorong keluar) dan karena
O) Jenoeta kamar dari baja keterbatasan dana, penelitian F. Eiser menyimpulkan bahwa lemari
besi yang paling efisien mempunyai sisi beton yang tebalnya (1 : 4)
50 cm. Beton setebal ini akan membutuhkan waktu pembobolan 20
jam.
Jam kerja kantor sebanyak 8 jam, dan yang paling tidak
menguntungkan ditambah satu hari Minggu dan 2 hari libur, seluruhnya
terdapat 88 jam bagi perampok. Karena dengan pahat dan bor yang
/A\
\9/
Saluran untuk pergantian udara di /a\ Lemari besi bank untuk bank kantor dipakai dengan semestinya, waktu pembobolan yang diselidiki F.
dalam dinding lemari besi \? cabang dengan ukuran biasa
Eiser masih dapat diperpendek, maka sebuah lemari besi harus
dijaga dengan jangka waktu lebih singkat, juga di luar jam kerja.
dengan-alat pendeteksi suara di luar.lam kantor di kamar jaga bank
atau dapat langsung diberitahukan secara otomatis ke kantor polisi
terdekat. Lemari besi bebas dengan penjagaan oleh masyarakat
dijamin akan merangsang tindak kekerasan, keributan lain (ledakan
bom, juga bom yang tidak diarahkan untuk lemari- lemari besi yang
terletak di dalam bangunan). Selain itu nasabah ingin uangnya
disimpan di ruang bawah tanah dan tidak gampang dilihat dari
manapun. Untuk itu disarankan lemari besi di pojok bangunan -+
halaman 29 @

Lemari besi bank, secara umum dibatasi dinding-dinding sebelahnya,


selain alas (di sini lemari besi dokumen)

L
T-
!e
uEOunl6url
'dolsuou selurl (pJepn ue[ue66uad laE
-ntel)inlun uep il;;;;;;;i @ ::ixl,ll; ##:.":3::,1':;31 @ ue6uep lueq) Jpcuel 6ue^ ueuelelad lni!. .;
@ @ rDijed tedual 0 < nuad 'qeqesBu ueue^el# -4
ielrd-JElrd upOuapreoloJl qeaeq tp Iueq lalo-
I oe's -{
oo'e{szz {oo'e
I {sz'z']
T t-
r ouen )nlun ut uep
FOi 'erens selaouad
rselelsul uenlueq
ueOuap ueDunqnH
_t_ 6uen lnlun Ur"l
|
-E--tq--
o egey
I
-I
@e 6uEI rcpl dppeqr€l
BUes 6ue^ uEueueouad uu 9Z < leqeles eiq upual lpduo 'lecuolau 6ue^ efau
depeqiel nJnlad ueqel 6ue^ J€supd mpl up6uap tstdelp e^uesetq sai la)iol 6upreles
sorl re6eqes I'qo* 1"1o1 1",1o1 rp Jpsaq
@ ",p"rg.r1 @ rueq rp ueuJer *, iJi:i @
euJel nlle/u ueleuJeur 6ueI rsyesue4
-rslesue.rl lnlun Jesoq 1e1o; 6uen.r uplerposrp e6n[ rur ureceuras
ueeqesnred-ueeqesrued eped nl.eue.le>l' u-eNJ plalol rp uelrBsalosrp
ledep lueq uesnrn enuos lepll ()llep Og nUei\^ ueleureur
elpr-elel ueuefeled) ueq deues qeqeseu 697 ruelelau 1e1o; deuag e^uOurdues
rp e[]al leduol Ti
@ e Duesedrp 6uen rseyodsuerl 6ueprq-6ueprq /$1
rselelsur uep eJens sere6uad-ece1 qenqes eueu'r rp 'JeoloJl ue6uaprletua6 1n1 V
rr66u1d ;pre1;d qenqas ue6uep'qeuelqemeq reluel rpreoloJlqe^ Bq rp -usqreq lelol ts-T-
nBle€)'@ <- )ueq ounpeo urelBp o) )nseur la)ol lrqourr)Jeuour
ue1rlnse1
eduel 'n11ein leu.req6ueu )nlun lolol e>1 nfeur ue)urelaLlJ Iit;
')ueq uJelep ol )nseur )eprl Lleqeseu eueu rp 'ufa^yp\ueq-\ueg
('N_ qelo uelreduesrp 6ueI
selJoq ue)iJesBpJoq )oc rer{equreur rrse>; e,tuqepnses 'nl eJeurel efiel Bleu-efau (o
@ luadas Jelepuau lalol ueunsn,{uad
uedep rp ue11e1elrp 'e[ure6eqes uep 'ue6uel epuel'pns)eurp uerol @
6urue>1er eueu rp 'uoloJlruJ le/v\al Joulou '1ueq 6urualer uenlnqurad tl Iueq tsls
a) uelsnJouai! 'loc euruouotu rlsey) n1 rn;e;au Ouerelas uep 'gt
ueue;eq e- e,(ure6eqes uep ecel edrd rseyodsuerl ueDuap ue>1ure;eu
'edrd sod rlei\Aalau ue6uep )eprl .roluel urelep !sel!unuJoy r_J LEr r_J
? + ,--r-t_:r,-
';=r-t-rr- r.t -t t-t :
0 u e,{ eteq u eurar-rreru ar red epr e} r r
o, u"S $il,''f"tji,f ",i#^"rt Lleqeseu rsrs qeqPsPU tsts
=
t6 ue6uel nele rlel qelo ue1ueleftp 6ueI "rr turele ue6uap 1u1sr; rure;e ueq 6uets elnqJat a
ueueue6uad rselelsur Ouesedrp lueq ueloduerad uep 'ueuncued nlurd ueOuap lsaq rJpu€l n1ur6 \-U
'uerelDuoqulad depeqral 6unpur;a6 '@ @ <- ecel 6unpur;ed
-
ue6uep elueq 'uue6o1 eduel 6uereyes ueler{ueqe} Jrse) lolol-lolo-I
'undede
lrcayas nlurd uereleb eped eleqeq ue11ere,(sr6uetu 6ueI'1r.r1sr; urele
'e,ieqeq epuel rselelsur uep (;e>qe.rru rcunl) 111sgpe rcunl ue6uap
rcunl 6ueqn; eduel 'uc Ot, LZ ueqnJnlese) leqel 'Joq ueqel
-
uep 'qalal ueqpl'rde ueqel ueqeq ue6uaplocrp 6ue,{'qe;e; ueqel uep
rde ueL{el 6ue,( 6ueleqOued relundueu 'uelJncuellrp ledep yeg uep
roqrp ledep vet 6ue[rasued 1eled re,(undtueur uep ue6ueres enures
depeqlet ue!slaq rur nlurd un.rn1 eduel'qepnru 1e6ues uebuap e[eq
uep lesed.le : eced relnuraur lesued nlurd uep lsaq Ueruol nluld
vNVE-vNV8
KORIDOR BERATAP KACA
TIPOLOG| -+ !l

E
Koridor/lorong beratap kaca adalah penyelesaian suatu bangunan
yang menarik dan sekaligus populer dalam arsitektur masa kini.
Jalan beratap dapat dibuat di atas permukaan tanah atau tanpa
dengan kubah
terasa bersambung dengan alam sekitarnya, atau dapat di atasi
dengan cara penyelesaian split-level, separuh bertingkat yang

-fi- membedakannya dari lingkungannya. Jalan beratap hanya


melayani pejalan kaki. Walaupun (mengapa tidak) bisa saja
dianggap sebagai separuh jalan umum yang dapat dimasuki
sepanjang hari. Koridorjalan beratap muncul dari berbagai sektor
Koridor di pusat kota ini merupakan
/:\ gang penghubung menerus yang kegiatan (perdagangan eceran, bisnis campuran). Kesibukan-
U beratap (mhaya siang). Panjangnya
yang jelas lebih panjang daripada
@-@ kesibukan. yang sering berfungsi sesudah jam tutup pertokoan
lebar dan tingginya.
untuk men.jamin agar usahanya tidak saling terganggu. Konstruksi
atap kaca bisa terbuat dari baja, aluminium, atau kayu.

)l-:--
I rt I
#ll
I

Seri urutan berbentuk seped ple


_-l i
,
].....fu
ii
,"".::""": -/-\

IR
oailrr I AEp pelana

B:l[n**"'
Y
-__JL-
Gans luffi dan tekubn
Koildor beratap pada hakekatnyatidak
/a\ terikat pada lokasinya. Karena Beban segi banyak
k2 penyesuaian sesuai kebutuhan maka @-@
dapat saja koridor beratap teEebut Iii\
\-il
Tempat penjualan beratap Dudweiler;
tetap merupakan arus utama bagi AEitek Gottfried Bohm. Koln
pejalan kaki penduduk kotial @
ialan

llk-
memubt

rYL
-fr +ffi
I Abp mimbar

A E I

--.i
'<41
Yr

-l t-- Efl '"?i"'J":fi :'::;'.o!:3:o]""n


Bentang hanya
zona tengah
dr Bentang pada
keseluruhan lebar

@-o @-@ za\ Kemungkinan-kemungkinan lebar


@-@
_z\ ,/-
_lxrrt --_/l-
U2 bentangan.

I I I I Konstruksiberrinsr€rsatu

Koridor beratap dapal mengisi tuangan ialan di


antara gedung{edung yang sudah ada alau di
-----r\- I I Diletakkan pada bangunan yang
berdampingan
antaE dua bangunan baru. I I

Konstruksi bertingkat lebih banyak Kubah dalam bontuk yang lebih murni

-.4-
tJ \\tt
-'-l
Konsfuksi mandiri yang didirikan di

,/ / a\ \
anbra bagian bangunan yang terdekat

Lebih sering adalah kejadian di mana: Koridor Konstruksi bedingkat satu dengan l-
be€tap menerobos menembus blok-bangunan serambi pada lantai bawah. tt
yang sebelumnya sudah ada atau blok-
bangunan yang baru dibangun Keadaan sifat bertinokat. Pelataran
(Q)pejatan kaki yang utamipada umumnya Kubah karena dalam keadaan lerdesak atau

Posisi dari koridor beratap.


v berada pada ketinggian lantai dasar. akibat p6nambahan-penambahan
@
@ Posisi dari konstruksi pemikul @-@

Dengan serambi pada lantai atas

fr
>o
--G-
p E Beban yang sepatuh bulat

F
E
E
E
E
-,L

L
Serambi pada kamar tunggu rumah Bockenheimer;
Garis lurus dengan kubah Tikungan berulang DerE@n ffimbi peda lantai atas dan
AEitek: Speerplan GmbH.

7Q1 Jalur koridor beratap dalam t:\ kaca


\Y/ berbagai bentuk denah. @ Konstrutsi bertingkat lebih banyak
!9
Konstruksi pemikul. keranqka
yang membentangi ruangin
@ - G
32
tt aparv ueoron 'J+!prEC
@ @ e spmJv
t96t'ssoJc'puae 6i 9z8r 'sued '#ao puPie np roppoy
uelelas ueroeq /a\
'sueeno epmJv s,uoluoql'spee'l \tz COD ropuor'gzg !'sued'euuanrlaua;eg Qy'
:
I
Ei
-Lp.-
r-:-:-
r-l==
&#i
oe6[ +'Pnuae '1u1zey1 epe;1e9 gtgI 'sued 'Ior1no1 roprroy(9) 8611
'r'-"y1 "r"11r9 @ @ relrles 'sued rjJoC pupJe npiopuo) @
I
H-
(
!Y\
e,(u>lnsetu nlurd 7 rn;e;eu lesaq 6ueI 9961 slJed'!ec puerg nproproy
'nqr1r"1'r1". "'116 @ @
qeqny ue6uep Duegrue6 6uer( ueresalelued '6ue1rs 1nluoq )nlun
ueyeuaqrp )eprg 6uel e:ec ue6ue6 '@ *@ e
I opequrn Buollee 'i t:/ ,rg/
reluel e uep urprel delereq ropuol 6uenr uep uedep uer6eq qeuny
@ e opBsrv s,uoluroql spool
lelueurnuou delereq JoprJol urelep el )nseluJol
@ * @ +-tuvzell euollee 'W*@
'm ggy Eue[uedes dele uaqrp r-) .f
6ue{ ryel ueleled 1n1un ue;e[ uelsrs ue>1edrueu eurBS-BuesJoE
@ <- ueepien uep Io4no1 .roplroy
're1nd e66ue1 rnlelour urpuasJol plnqrp qeulru derleg 'sue6 '/,il I /rE
rp e{uure; JoprJol-Jopuo1 resep uer6eq uep dele rieqrp 6ue,( uelel :-./ i /n
ueDuenr qenqas pep tllqel u 961 elu6uefued 6ue[ deleroq roprroy ::1t:x /u
Inastoqc JoptJoy
oe
;e66u11 qeun.t /
er(usele rp uep '1e16ueq7efue1 ledLuel e^uledal 'roluel lelaual o)ol llf "ill-
euoz selp rg ueunOueq1o1q nlens6uefuedessnrn; uelefuaq tu 971,
6uelued 'tu y elueq reqol '!eluel e6ll Uep !.rrp.ra1 6ue,{ delereq JoprJoy 996! unlrpr'sppd'yaqgo3 eueleg @ 296' unqel'aJrPc nproppoy c
'euuahtn auale0
@ + @ <- loC puere np ropuoy
'eures 6ueI ueun6ueq rselol rp lelepel 6uel peq;og ueleg
ue6uep ueeuresreq 6ueI nllen eped .rrdueq unOueqrp ouuar^rn
eueleg '(9691- ggzl) nouuelag senbcep srocsuerl :IeUsJV
@ * @ <- ouuat^ln uelee
orol-oror l nlu n red u or u erer posrp eont 1nqes.re1
""#lgrf 'l;tlli;
'(geGBrot qeuru-qer.uru ureles 6ueJp)oS 'ur O/'Z elueq ei(ureqe; ege.r
-sla n14 rsluel enp Uep Ulplal delelaq topr.ro>1 'lleluesaldel Ouelny
'sped ip eper€q L! g1g oueluedlel uBJnIn ueouep ecel deleleq
6ueA 6ue.leps edures epe 6ue,{ erunp tp enyo} deleleq loptJoy
O +O<- aJleC nP JoPlloY
ff e xwvrssu3€ Holfi oc-HorNoc
vcvv dvrvu3S uootuov
KORIDOR BERATAP KACA
CONTOH-CONTOH TERAPAN +[
Gallena Vlttono Emanuele ll di Milan merupakan puncak dalam
perkembangan tipe bangunan koridorberatap. Di dalamnyaterdapat
sebuah proses menemukan penyelesaian. Proses ini mulai dengan
koridor b€ratap di Paris dan telah mencapai tahap antara di Galerie
ST t -3€': d Brussel. Galleria sebagai denah menggambarkan
S..;3i; J€F.36 si;ang latin, yang titik pusatnya diperluas menjadi
5e.:-< 3rcago{].
3ecez:a 'J<urao urnurTlr Tiang penyangga atap terpanjang 196,62
- giaes :engah oktagon (segidelapan) 36, 60 m, tinggi ruangan
--pa 5tk tertinggi dari lentera47,08 m -+ @ - @ * @-@
-<.ranrkuran ini diungguli oleh koridor beratap yang dibangun
(eri'rud'an hanya untuk tujuan yang khusus: Dalam tingginya oleh
Milan. Alun-alun katedral dan Galle-
Garrena Umberto I di Napoli dan dalam panjangnya oleh deretan
z\ ria Vittario Emanuele ll. Keadaan
\l/ tanun r9oo. kantorperdagangan di Moskow(GUM) + @. Didalam pembentukan
bagian depan (gedung) dapat dikenali bangunan penting terhadap
bagian depan kota dari Paldio. Deretan-deretan kantor perdagangan
baru di Moskow (GUM) + O - @ + @ - O)
Blok bangunan GUM mempunyai garis bentuk kurang lebih sama
denganjajaran genjang dengan panjang sisi 90 m x 250 m di tengah.
Perluasan poligonal di titik tengah darijalan yang di tengah silangan
tampak seperti suatu keuntungan pada koridor beratap di Milan,
meskipun penopang melintang tidak sampai ke atap.
Galeries ST. Hubert --) rt + rs

Merupakan contoh pertama sebuah koridor beratap yang monumen-


+ | tal. Volumenya hampirtidak terungguli koridor beratap yang dibangun
@ xuuan aari kaca +@ @ Pandangan dari kubah
kemudian. Galeri ini sekaligus merupakan koridor beratap pertama,
yang dibangun dengan partisipasi umum.

J x+r#srsll 4TE
aa+A.+

ilffiFffiffi t-lhl
Bagian depan
J-+'l+!
Mar&e aux Hetusl Denah lanbi dasar

il ,',lJI

TI
li
Lapangan merah 1839
Rancangan tahun 1839 j

/a\ Moskow, deretan gedung perdagangan baru GUM. Arsitek: Pomeranzen


V Denahlantaibawah-@-6 - @ arusset, caleries ST. Hubert
*@- 9

,i-x

Pandangan ke ruang koridorberatap BaSian samping ruang koridor z:\ Galeries St. Hubert. Briissel Ruane t<oridor yang beratap
A)
v J 6) \], Kea.laan tahun 1866 @
bagian tengah (31
- beratap + (3)

&
Ruans koridor beratap bagian
@
Koridor beratap Pehowsky
Ruang koridor beratap
G) +@ @ nr"ng koridor beratap, @ @ xuo"n o"ri kaa + (l
- tengah
a4:--
7-r'
9t
6unpa6 6uelurl 6ued \i) - uopeqserM delaeq @ e 6ued
-ueued srnoUees tp,,rrtr"y,tr"ul"ty @ aqeJlsulaqlr6 rp-deleiaq Or"g @ 6ue^ropuo) pEap 6ueoueuao @ - @ -ueuad UP6$nlS r"^1r3 @
aueleC,, uEJaco ueOueOep:ed lesng "6r."16
zlaS
€)+(}eOuntoual @e sele uedele6uod ueqel Plep
@+@->inseueuoz @ rslnltsuol rnlelau 6uedueueS @ -elPp uepuPdapleduel'uEOumueE @ :.?::1."1*:Y
lJebllnls :1"I:1v- :"Yl9Y:9
rp eDessed Jamlec @
CI
r{
j
-l
@ -@e ue1da6e1
qeuep srnolens rp,llsEr{ reurely Z:i\ JaussoJe M:lolrsrv @- @ deleraq 6uPO 6uedueuad
@._ /i\
oualec.. uBiacs ueoueOepred lesng V/ uep qeuap 'lr3al qeqn>1 6uedueua6 \9/
- r"p"q."i*p "o;";o;,"r; @
ffiffi\ ,H
L/--\lilili--\siti\s\ =-tsi
=ET
ECI
E
l--m '11
V
iil I !t I
t# xI
!! )t:l
'(-
=--ruE m i.i
TI
ecBl dPlBleq
qemEq reluel (q rr4ed 61
ropuoy @ e:6ue1ur1eu ue6uogo6 @ delE (e :delpraq 6uel qeua6
leduel \9/
'deleraq 6ue,{ oueoeped uele6
JaueJe) rJoqueu Lle/v\eq reluel6ueprq uerEqoled JoleleISe ue6uop
reluBl e uE)leeJueuJor.rJ '@ - @ e- srnouees.l)Jer! rauroly ualec,,
6urdtuepued uep
lersos 6uenr uep uBrolsal qenqes sPle reluel rp 'Lleh Pq reluel rp o)ol
'urleLllrM uele[uep ece] Lle6uel rp qeJeep erelue ue)6unqnq6uey\'
@ - @ <- uopeqsolM epocrv-tllloLlllM @ - @ - @- Q; <- leseq
6ueI 6uo1 lnluoqraq ecel dele rdnlnyp UpOUnlS o6essed re/v\leo
qe66urs )nlun r)e) ueleled
eJed rOeq lrJeueu snJeq dolsorq 6unpe6 uep 'ueJolseJ 'oJeI 'sorl
')rtnq '(nlueuol ouereq lenfuaur plueq) snsnLll olo] ueounqeg
'6I-aI peqe uEp rquJeros uep deleJoq asoly g:1a1rsry @-@eqemeq
leluel qeuap .uebessed ,es,ey,, G) ue1:a9 :le1sY @
Jopuo) qelepe le^ord )nlun LloluoS @ - (, - uuog oopssed:esrey uuog rp dElEraq upoloyad 6ueC ;"q",":"::: O
telsrJn-asueH DJnqu?Ll
'uepas 08l, Inlun ruJed ledural ue)erpa,{uaur ueelepuel
rnlelrp lpdep 6ue,{ dele le)6ur} t uelep zLu 0ot6 olo} senl 'zru
oo0'1. L qeuel senl o <- ornqueH rp o)ol nlens delelaq Joprroy
-
'uenueuod ledurol reoBqos rs6unleq
uep Ieua }eprt 6ueI ecenc depeqJel ue6unpuruad uaqureul 'rlel
uelefad In]un euoz upLlequJel rpefueu deleJeq Jopuo] uep rqtueJos A
'roluel uep ueunoueq
uelounqnq6uau'pzeld'[co) uelEf'uelEf rouneuouJ ueJedsueJ]
6ueAdelv lalsre e.lpd Llelo rlequral uelnuolrp 6uel ue)nluoqurod
rnsun ue>ec.raL! deleJaq JoprJol uep rquelos-rqureJes
i<- xwxncgN3d HolNoc
v9vv dvlvu3g uooruov
t-E- flfl
PENAMPANG ATAP KACA, ATAP.ATAP TERANG
+[
Guna memenuhi permintaan perkotaan dan para penghuninya
dalam jumlah yang semakin meningkat, telah dibuat penutup atap
Penopang Penopang yang besar yang transparan sebagai pelengkap konsep arsitektur
direnbngkantidak gedung perencanaan kota modern. Pemasangan atap yang transparan

H
tergantung pada
bangunan tidak hanya memberikan pengamanan terhadap angin dan cuaca,
tetapi juga memberikan aksen ke dalam gambaran kota kita.

Balok penopang untuk


_o b6bas Penahanb€ban.
Konstruksi Penopang pen-
Pemasangan genteng transparan memberi kualitas hidup yang
lebih baik kepada penduduk kota. Hal ini menaikkan nilai waktu
senggang, apakah ini pada waktu berjalan-jalan di pusat
perbelanjaan yang terlindung dari cuaca dan pusat pejalan kaki
atau pada waktu mengunjungi teater terbuka, kolam renang atau
penguabn dengan penopang gedung di bawah
pengkaitan penopan9
jutang dari gedung
tempat olah raga yang terlindung dari pengaruh yang mengganggu

ffifrffi
atap karena konstruksi atap yang terang. Dengan demikian, harus
,/i\ Kemungkinan pemasangan /6\
\g/
Pemasanganatapyangberdiribebas
diperhitungkan bahwa kemungkinan, pertolongan waktu kebakaran
\L/ pada gedung-gedung di ruang jalan
untuk rumah tetap ada, bahwa keadaan suhu udara di ruang jalan
toko, rumah makan, dan kantor tidak berubah ke arah yang
merugikan.
Pada atap terang, orang memasang atap menggunakan kaca yang
tembus pandang/piramida dari kaca silikon.
Kubah dari kaca acrylic yang tembus pandang
Penopang dongan gan- Ponopang yang tak ter- penopangantaEgedurE Kubah yang tembus pandang terbuat dari kaca acrylic murni
tunganyangdiregangkan gantung pada gedung dengan gantungan
polykarbonat;
Pemasangan atap yang menyeluruh kulit dengan serat bahan sintetis yang dapat dipotong, dan lainnya
@ Kaca tahan api + halaman 137 dan seterusnya

O@OO Kubah yang


beBilangan
Alap pelana
Kaca yang dapat dilengkungkan (3 8 mm, jari-jari antara 50
230 mm)
- -

AtaD berbentuk tenda Gedung peristirahatan (temPat


(l) t,ioun di lapangan Lords Cricket di 6iD hiburandan/atau pengobatandiBad
Krozingen. atap di atas pintu masuk
- London -

Tempat bemain anak-anak

a Pemasanganatapjalanyangtembus
Q/ pandang

Pehesengan atap jalan pada gdiJung


Nimes, kota di Prancis
Atap berbentuk bantal yang
melengkung dikaitkan/diperkuat
@ pada sebuah cincin, yang terletak /iA Stuttgart
pada penopang baja di tingkatbagian \Ij/ Atap tempat istirahat sekolah
atas jangkauan arena. Romawi

Kafe yang terdiri dari 2 lantai dengan atap- atap ka€

f+++

sffi
Atap depan stasiun kereta api utama
(t) Hamburg, Rencana Arsitek Graaf - 66 Taman Rhein.Koeln
^ Pintu masuk ke tangga dengan atap bagian muka Sehnueger + Partner, Hamburg \I/
at"p t"r"ng untuk stadion (10) dinding rumah yang berbentuk segitiga (yang terletak
@
- di antara kedua belahan atap)
36
F:
2e
ueIplEMs olol uelep lp upueieled elau 6uedueua6
@ 6ueyelaq ueroeq rp ounpurted 6ueyeleq
lttt ^
(6)
I
6urpurp ua6uap Ouoroplp uer6eq rp 6unpulsd e3ef ueduop
'99' oolr o€L ledep 6ue,{ ese;e1e elopuoe €
lel6url-lPl6urlJaq 6ue^ oseletl
ui:uepu 6unourar
teururu uelnyn uB6ueo
= 'uererequ:ed
uere,tequad irsel nl"n.,t"r"o
^
€9 rsel 6uelurteu ue6uo1o4 @f
o lurrzlJ r 0'9 )itsq qtqst
O'? a olol nlens ,nl-uuu ]"q;i @
08t
! sreu
-+ ,1,
Y ' Due DuEleq uellel o9z I
'ulu
!eqeleu
reurs 6unpu{ad
6uelusal
-
uedu(uau leduaf
I
'upouepec tcpl uelBp sl
P OI epPd Dadas JB)nd-JqndJaq uplel teIBUou
lepi) ue66uplad qlldrp leprt 6uel 6ueJeq uellelotau ue66ue1a6
'SBFIleduel snleq (psDl) pJluol leduol uep ue66uepd
1n1un o1o1
,^
@ (ueqequel) uersrOuad ( $) nlel )iep[
1n1un topuol ue6uap lpq tednJalusu 6ue,( 1eg - 6uel Dupreq seq€q /a\
leduerledujef ueqrtrd rex E/
F-- 091 - 00I--
'ue)t6unqnq!p q eped ue)louepas ,qestdlel c uep e eped
lnseu n1u14 .yreq ue6uap 6p,
rse:6a1uue1 6uel uetEBq ualednJau srueq e6nt ue66uelad se1url-n1e; ueln>1n6ua6 Q! ue6ue6ep 6ueteq-6ueteO lntun 1eg qorgos
@ @
'sPqaq ereses tsltp
lotoq
ledep 6ue^ ouereq loloq Iniun
(qequel) uersrouad,/t\ -6uaeq uepuan,(es 6utpurp 6
,ul (y'
@ <- tBluel tJep u Og,O qeMeqral lnlun Jopuol ue6uep o1o1 6urpur6 'ueqenq-qenq lnlun leduauau L!./
08'I 'sIeul t66uttos sele 6utled uel6Bq tp 6ueJeq 6urpurp Eped lad 6uel )iPU
uellelelau leduel -(!€uau 6ue/( IeU
Eueprg '@ - O e- eluqteJauJ ledep 6uero uelutlOunueu 6ueI Fgzt-06
.ueledo6ued - r o9-
6utpurp eped ledulauour ler-)eU efou-ptou uep esel
eped rqlerol uep 6uereq qtltueur lnlun 6uoJoptp eierol elnu-elnn
'O - .6ue.req
O<- uelpl)nfunlod ue)[eqJod ueEtpesJod lnrnuou
selef eJecas uBIle]oltp uep led uelep seuollp ,lenttp 6ue^ ouereq
N
enuros ueJnles uep 'ueqenq-qenq ,stsos ,6ur6ep uer6eq eped E!
uBuele|ad uesosojuted,ueOuoloued,tse)lnsuo) uelUaquour elueq
o lol reh\6ad ueueleut ueqeq olol e^ueset8 .ue^ple/urs oIoI e6'
+
[<-
oyor
11
TOKO
BAHAN MAKANAN

Toko ikan
Karena ikan mudah membusuk, ikan disimpan di tempat dingin, di
mana ikan yang diasap mutlak harus disimpan di tempat kering,
berbeda dengan ikan segar.
lkan mempunyai bau yang sangat taiam, karena itu toko harus di
kelilingi pintu udara atau bukaan. Dinding dan lantai dapat dicuci.
Lalu-lintas pengiriman yang besar harus diperhitungkan. Jika perlu
disediakan akuarium (sarana promosi untuk ikan) + @ - @

Meiauntukikan-ikandenoan Toko penjual binatang liar dan unggas


e Sfema lalu-lintas untuktoko ikan ()^ oenoingin dan tempat Juga sering dihubungkan dengan toko ikan. Pada umumnya tempat
pembuangan cairan
penyimpanan hanya untuk keperluan satu hari. Ruang tempat keria
dan mesin pencabut bulu dan penggaruk bulu untuk binatang liar
harus diperhatikan. Karena unggas peka terhadap bau, maka
unggas di toko dan di ruang pendingin dipisahkan.
Bidangtempatpenyimpanandandinding: marmer, porselen, mosaik,
bahan silinder yang dapat dicuci. Meja pendingin, tepatnya lemari
berkaca banyak -+ @ - @

Toko buah-buahan dan sayuran segar


Buah-buahan dan sayuran segar disimpan di tempat yang sejuk,
tetapi tidak didinginkan, dalam keadaan utuh siap masak. Kentang
ditempatkan di ruangan gelap. Biasanya sering dengan wadah-
wadah yang dapat dibawa-bawa atau ditukar, kotak-kotak dan
.4, sebagainya. Di bawah tempat penyimpanan yang berkarat
/6\ Skema lalu lintas untuktoko penjual ,\ Meja beton dengan tempal
disediakan laci-laci pengaman -+ O - @. Toko buah-buahan dan
\9/ hewan liar dan unggas \3/ persiapan keria dari marmer
sayuran jika perlu mirip dengan toko bunga. Swalayan melayani
barang siap saji dalam kemasan yang transparan.

Tukang daging
Urutkan kerja: 1. Penyerahan, 2. Pemotongan, 3. Dipotong-potong,
4. Pengolahan,5. Pendinginan,6 Penlualan -+ @ @. Lebih -
menguntungkan bila diletakkan di tempat datar, jika perlu memakai
rel yang berialan atau kereta dorong, karena separuh daging babi
dan seperempatdaging sapi beratnya l,S -2 x 1/2 kuintal. Ruangan
1,5 sampai 2 kali luas ruang toko.
Dinding-dinding: porselen,mosaik, dan sebagainya yang dapat dicuci
Bidang penyimpanan terbuat dari marmer, kaca, atau keramik

Skema lalu lintas unluk toko roti. /i\ Meja tempat penjualan
@ Gudang harus beruentilasi baik, iika Q] dengan pelindung
perlu dengan sedotan asap

.A Meja dengan pegangan untuk kotak dan


Skema lalu-lintas untuk toko buah- ^ keranjang dari kawat. Kaleng untuk 6\
\9/
Penjualan di trotoa/'pada waktu lewaf di atas meja yang dapat didorong
buahan dan sayuran. Tempat (8) terpat menampung tetesan air dan laci atau pada bagian depan toko dengan etalase barang yang menarik.
@ penyimpan kecil, karena hanya untuk untuk sampah
keperluan t hari. h
lj
#i
6ItE
ffi\)E
"l;ri
Il
, u6t""""""'1t
|-- 1 .00-----{
Alas pemanas
Kondor pelayanan yang lebih lebar
elektrik
unluk kesrbukan yang mendesak

Uela Oengan/untuktoko daging @ u"]u oi""" rntuk toko daging + juga 2 toko ikan
@

38

b--
6t
!t ueueleq e ue,(elemsresed
@ 6eueOuerutpleu @e Durpurp eped 1eg
@ @
14
d
6
q
e.
@ ueo rseren
@ @ ueo rseuen l9 f/)
IIl
_ll_r \tl
Tffi
\, '\" \'.
(:" (" ,. """r ('
\.. o;', h.\,
Fl\ vtd
\l
...
'a' \ g, tRit
'\, E
\.\, =a'.
\ r '.''t.'"'\, \..,' r :i ----4:l
' il t:l
I TTTI *
4 L_-rFl
pld leuqsu ueqea
lb*-@r
lffil t_l llll' l| rl'11 -0zt-fE-lJ
l:

i6d
u"i l?NQ
.,.,..':g::g- reuer?EUe,1a lEii i@
I FTTTT] I 4 ti tttf
usunuu uqentud pdu.l leuqeu uern8 ueueleu uqng
@ lep rseueA @ ueleteasresed esel ptoy,l
O
r'====Frl
l#ll
ffiil iffir F-oe I ---l F--08 r ------.1
usunuu uBpnlud ledu.l
rI-
I
TFF=HI
tl-{-i*.Ft I
iEF:--rr-fl
:|J_J_J_Jr in-l-t-l
14
lstoqq qen€ T
.-t lHl J ll.--"
i
i t-l-l-tl.]
ueouet4 qsn6 LL.l.. I r |l tr l_.i | .l
ueusol olol

N Iutl=
qudorueleEw
FE---r ,44-r il-
:-l
lEl+ T',u lHI,
ll+,il-i..ll1 rr'l I lt tEil
qildqueuqew
tlTrrE qldJoluruqefl
l LEI riEl
. L.J. r l r r r t_t_l_J_.J
I
It.r IrII
uefl8q ueue&n
...].......j.......].....:.,l rl4.l'
u*luBW
t< 610oz
! ueqeq ln)Oupouao efuetaq plarey \2./
@ 'oer 'ozr 'o* 6ue(uera1
---u!-t"i.q
- "Jf,"ti @
"r"rry
t;
!
t;
l+ l iliiilgl
l- !
+88-+
-19-
re nlurd (o g7'7 r66un 6uuop n1ur6
@
l--* 08't-
El
tii-:.+ -t-
lil !
0z'z uel66ullo)]
I -- OO'Z ----.1 relnd nluld
ELlYfl-
t/\
El
H
. 550 L = 2,60 + 3,85 m
TOKO
Secara bersama-sama luas lantai
Ei-r r -.t T perletakan = 3,0 + 4,5 m'z (Toko Diskon) Areal belanja 300-500 m,.
lsinya yang fungsional = 910 + 1360
''l Liter Terletak di pusat daerah pemukiman kota besar dan menengah.
{L f Perlengkapan yang hemat, pelayanan terjamin. Bahan-bahan pokok
berbagai pilihan makanan kering terbatas, bagian makanan segar
kurang.
(Toko Swalayan) Areal belanja 100-250 m'?
Terletak di pinggiran wilayah pemukiman kota besar dan menengah.
Berisi bahan-bahan pokok berbagai pilihan bahan makanan dan bagian
selain bahan makanan.
(Pasar Swalayan Kecil) Areal belanja 250-400 m'?.
1465 1465
Terletak di tengah daerah pemukiman di kota besar dan menengah,
(i) Kobk pendingin dengan rak Kotak pendingin tanpa rak Berisi bahan-bahan pokok-berbagai pilihan bahan makanan dan barang
@ selain makanan.
1 130 910
(Pasar Swalayan) Areal belanja 400-500 m'z.
Terletak di tengah kota besar dan menengah termasuk pula lokasi pusat
pertokoan dengan banyak pengunjung. Bahan-bahan pokok berbagai
pilihan bahan makanan. Selain makanan, menyediakan juga perkakas
rumah dan bahan-bahan tekstil.
(Pusat Belanja Swalayan) /(Pusat Grosir)
Areal belanja 1500-3500 m'?.
Merupakan kombinasi antara pasar swalayan bahan-bahan pokok dan
pasar barang kebutuhan sehari-hari, terdapat di kota-kota besar dan
menengah yang juga penting untuk daerah atau distrik sekitar. Bahan-
bahan pokok berbagai pilihan bahan makanan; berbagai barang
kebutuhan.
Pusat Belanja Swalayan Serba Ada Areal belanja sekitar 5000 m2
Terdapat di pinggiran kota besar yang mudah dijangkau kendaraan,
dekat jalan bebas hambatan dengan jalan penghubung menuju jalan
@ Etalase pendingin dengan rak (D Lemari Es
besar yang terletak di daerah pemukiman padat.
Tempat parkir yang cukup. Berbagai pilihan seperti pada SB-Center,
dilengkapi restoran, pompa bensin, laundry, dan kios toko-toko kecil.

Karakteristik Dentino untuk mekanisme dari 399 m'? 40H99 m'? 500-599 m'? 600-799 m'? 80H99 m'? 1.000-'1.499 m'
'1. Kebutuhan pegawai dihitung balik dari 10,6 12,9 15,3 't7,7 22,1 30,2
dasar kekuatan yang dapat diberikan 7-14 10-16 12-18 16-20 18-25 25-33
seorang tenaga secara penuh
2. Bagian daging segar dan sosis 22 21 20 19 18 11
a) Bagian, dalam % 1 9-28 20*32 20-28 17-25 16-24 14,5-24
b) Panjang meja penjualan, dalam m 6,50 7,60 8,75 9,08 11,75
6-7 7-8,2 7,5-9 7,5-10,5 9-'10,5 10-1 3,5
c) Ruang pembereihan dan penyiapan 14 19 24 26 30
dalam m3 8-20 13-25 1 8-30 20-32 23-38 23-50
d) Ruang pendingin, dalam m3 11 13,5 IA '15 22 25
7-15 9-1 I 10-20 10-20 14-30 16-35
3. Bagian dan lemak 6,75 8,00 8,75 10,25 1't,25 15,70
a) Rak pendingin dinding, dalam m 6,3_7,3 7,5-'t'l 9-12 10-13,5 't2-18,5
b) Ruang pendingin, dalam m'? 6,00 7,60 10,00 '12,0 13,0 '15,0
4-A 5-10,5 8-15,5 8-18 10-20
4. Alat pembeku (tanpa es) 5,50 6,10 7,50 8,75 10,10 '13,5 a)
Pulau wajar, dalam m H 5,5-7,0 6,H,5 7,5-'t0 7,5-12 12-15
b) Lebar atas pulau, dalam m 3,85 4,10 5,50 6,75 7,75 8,75
2,64,6 3-5 4-7 4-7,5 5,t-8 6-1 0
c) Lemari-lemari, dalam m 2,40 2,75 3,60 4,40 5,80 b,ou
23-2,5 2,3-3,2 3,24 44,8 5-6,5 5,H
d. Ruang pembeku, dalam m'z 2,4 3,25 5,0 8,25 8,5
2-2,8 24,5 4-6 4-7,5 6-10,5 6-1 1
5. Rak dinding buah dan sayur 6,5 7,5 8,75 10,00 10,75
(dengan dua dasar), dalam m 5-8 6,H,5 7-10,5 8-12 9-12,5
6. Jumlah tempat pembayaran 2,5 2,9 3,4 3,9 4,9 O,J
- pada jalan keluar 2-3 3-4 3-4 4-5 6-7
'1,3
- pada bagian-bagian 0,2 0,3 o,4 0,4 1,3
0-l 0-1 0-1 0-l 1-2 't-2
7. Jumlah kereta dorong yang diperlukan 85 105 120 150 180 240
70-100 85-130 100-160 100-200 150-220 200-300

Dutu p"run*nuan untuk pengaturan toko dan pasar swalayan 1) Penjelasan: halaman pertama: Potongan melintang menjadi halaman 2. Lebar bentang dari
@ pemeriksaan keadaan karakteristik waktu itu.

'foko diskon dengan areal belanja 3OO-5OO


@ m'?

40
t?
lelreuredng @
uEunururesPd @
ueremeoedel uelsls @
urOurpued
reue)i @
remeoad @
Durbep ueu;6u1pua6 @
6ur6ep uedersa4 @
ueur6urpue6
ueetuale4 @
rselrruel flf
r66un qerep ueuelal @
o1er1 @
qepuar qerep ueuelal @
ueseueue4 @
elunqns rnlPlp 6ue,( euoT @)
srsos ueqe;o uep 6u!6eg @
Lrsey @
uelt @
rslanuoyTluslet @
uelPnfued eduet @
ue6uepueueS @
rrsey @
uesnlOunque4 etayl @
erens uereleq @
eu67e1ue11 911 @
ue:olsag @
qeseq eny @
olol @
e6ung @
ueuelefuad
orrg @
uqqrsJeqrp lnlun
oueJeq ueeuueuad fa 6uerEg uPqPJa^uad
qe1e1ey1
f;
@ -e €- eluueqnlnqel rLlnuouotx Inlun de)Ouol 6ue,( ueuttllos
lodrrola) qeJe e) nfnuaur 6uert qeleueul 6ueI ueutpos ue)elepod u OI x O! Ielol-Ielol Bunlnpuod le] uep uelenluad eleu uernrfn
O
nele ler ueJnleouod rnlelour Inlun nue^ uBl6uBquJrueduoru
)nlun nlle/t^ ue66uelod uelrJoqtxour Bluelaq eloJaI rsrsod
'reluBl uBBlnurad splp lp ru 0z'I
- ru o [' I l66ulas qBlBpe ouereq -!r
INN
InseLU leduol uelef 'eures qelepe repuel uele[ uep 'ouereq
lBpuBl I o 'ossz
tsz'l
upqerelued'6uepn6'uelenluad 6uenr erelue rpl!0uel-il0uel tedLues
reluel uel66urle) 'ztu/d) OO0Z resoqos (6ueteq Inlun) repuel uelef I t r----.] niTrrrrrn6
e -f )ieu i
Pwu \nqn uep zuldl OO0 L - OgL Jeseqes 6uepn6 uep uplenlued E t: uqentued efey! I
ue6ueru Inlun 6uecueJrp rEluet Inlruaur uendureurey '(zruld)l OZ qqal t+
6ue.rn>1) l6ueJnlrp ledep elure6eqas uep 'rel)uuds ue6ueseLuod ll
'ueJnles 'rseJolep 'qe/v\eq srdelod 'ueeleqecued 1nlun 6uenr I+ I l*' ,)t-EEf--r--r--T--fl
ueqequrel e66urqos ednJ uer)irLuopas ouBcueirp snJEq Inlrruod L_.]rL r I I I I I tr
tslnrlsuoy 'e66ueIued eduel ueloueluaqrp uuounu leoues ur
t+
ll
gZ redurps ueOuEnr Jeqal 'uelleJeIsJodrp 0ueI ueDuenr uer66urlol lo
r6ueJn6uour qoloq lepl B^uurel rsln4suo) undneur eJepn ueJnles It
di B
u.r 09'0 = zu 0091. sele rp uelenfuod re]uPl senl
o-r
uJ 00'0 = zur oo, sele rp uelenlusd reluel sen'l t_t
ru 00'0 zu 000? rBdujes uPlenluad re]uel senl
=
lllt
:ueOuepnOJod uep
l3 Ur lll
---------------J I
uelenluad ueouenJ ueJnln uer66urlol rBueouour Jesep ueuopod tr I
ueuopod
'e^ureoeqos urel uep 'eqesn uEururef ue6unqnH
++ l_ oo,o r_+_oo,o r
_______]
'uereleqax ueLleoocad ueJnleJed'Bqesn sruar uelsepueuaS l+
ueunoueg uernlered 'rlr.lv eoeusl reuaouor{ ueJn}erod 'leuorseN IL
ueunOueg ue]nleiod nUeI'eIulelrOuou 0ueI ueJnleJad-uBJnleJad HffiHHHEH
uednlE ue)lqeqJadlp dereq ueo>1oped unbueqtuetu nuei\A epBd J
l-r
Ifj I
l3 't
lro
rtb EffiHHHEH
Ftio,o,,,.
I
D ( Lorong untut< masuk
1. Tempal pajangan kue
2. Jendela yang pemanen
3. Tempat paiangan roti
4. Pemanogangan
5. Tempat penyerahan hs atau
pemb€dan tas
6. Koridorpdbadi
7. Ruang pendlngin
ZONA.ZONA DI MUKA KASA DAN PUSAT MAKANAN
SEGAR (PASAR)
Berdasarkan pengalaman berbelania makanan ada dua pilihan belanja,
makan di tempat atau untuk dibawa pulang.
Secara spontan makanan itu:
Memberi kesan kepada panca indera, peraga yang sugestif, gaya hidup,
TOKO

8. Gudang kualitas hidup, keringanan bagi pekerja dan ibu rumah tangga. Produk-
L Tempatmendci
10. Tempal genyimpsnan dan produk yang disiapkan sebelumnya, biasanya hangat atau yang siap untuk
,emenbsi makanan dihangatkan = fas, food, bukan swalayan. Toko dalam toko berbagai macam,
11. Tempatfrakan sambil berdii
12. Tempat hakanan kecil konsentrasi perusahaan-perusahaan yang lebih kecil agar omset meniadi
13. Lipatan kaE-kaca
'14. Tanaman dan bunga-bunga lebih besar. Hasil karya yang satu diselaraskan dengan hasil yang lain.
15. Ruang pengikatan barang Bertahan di tempat penyimpanan untuk satu hari. Penyerahan bahan mentah
biasanya pagi hari, biasanya makanan segar. Ruang-ruang dilaga agar
higienisnya minimal untuk pelanggan-pelanggan yang berdiri dan yang
duduk, WC kolektif untuk pegawai.
Persediaan barang:
Kafe, toko roti, kafe es, untuk bidang tempat penjualan langsung 40-80 m,
dengan tempal untuk makan di tempat, min. seluas 220 m'?. Penjualan ikan
dengan tempat untuk penjualan langsung seluas 40-80 m2 dengan tempat
untuk makan di tempat, sekitar antaraEO-12O m'. Pasar ikan dengan tempat
unluk makan langsung di dalam supermarket, min. seluas 600 m, hanya
sebagai pelengkap saja, terletak dalam zona sebelum pembayaran dr kasir
+1
.,.-j,jr-l . Budh'-buahan panlai, buah-buahan, sayur-sayuran, bunga, minuman, anggur,
ilr--!i: sampanye, makanan-makanan lezat lainnya dan jamuan santap siang.
-./.\
L1:--u
I Tambahan:
Pi-za, steak, bio, (makanan yang segar, alami), penjualan bir, dan lainlain
-.I- I
J3.
l::-]
q;ll-r.. J

(--::i:-'l r Panq unfuk


merebus
Penggilingan
1---.'.{J ke€mbah gandum
yang kemudian
r:::l-l 16.Ruang penympanan bunga
lB

r:::"I
17,Barunfu kmnumblrdanmakanan
18. Zona pembaya6n/xasir
19. Ruang speial untuk makarcft dan
3
4.
dikeringkan.
lkan
8ir/steak
Me,a pelayanan
(wrt, tr-
rtr.]n

A
5.
spaget
untuk makanan
r:::f--l 20. Lotere, lndian, rokok
21. Ruang pendinginan
yang panas
-kS"s
.--{l-l r 22. Makanan yang lebuatdari ikan

,---'1I
23. Ruang ponyiapan makanan
24- Bat 5 ww
C:::I]
25. Tempat bersantap sambil berdiri
-t I
w ,o//,/
-.-t
f--_aJ
I
i

(-.-.'lI
J--l .

,za\ TemDat pembuatan bir unluk dipamerkan dan Arsilek: Maier and Pistor
@ zona sebelum pembayaran A6itek: Maier and Pistor \J) restoran ili pasar yang meniual makanan segar

Yang frengurus: Bidang:


(t6masuk ruang-ruang samping)
1. toko roti dengan m8kan di
tempat kiE, il m,
2. kedaitoko daging dengan steak
dan bir kiB, 89 m,
3- makaf,an khas Bayern kira, 50 m,
4. nakanan khas lElia kira'? 54 m'?
a 5. makanan khas Jepang kiE, 43 m,
6. makanankhasterbuatdariikan kira, 43m,
7. makanan khas torbuat dari keju/
salad istimewa kiE, 45 m,
-,j2 8. makanan khas Mesiko kira, 46 m,
9. nakanankhaslerbualdan
sosis daging (paha) babi
yang diasinkan dan diasp kira, 68 m'?
10. buah-buahan/salad/saribuah kia, 12m,
'11. €s+minumanpanas/Expros$ kiE'z 20m'z

Y 12. Penjualan anggur dengan kios


unlukmencicipinya
13. manisan (gula{ula, @klat, dan
sebagainya)
kia'?2Bm'
kira, 35 m,
14. pemanggangankopi kir€' 28m)
15. penjuslanteh k'ta, 23m,
16. bartehpat menjual sampanye
dengan hakanan segar yang
sedap sekali kia, 21 fr,
17. tempat penlualan gula-
gula, mklat kia, 25 m,

"4ll]r-]li\ keselutuhan ktd r24 it

[-ffi
oa
bidang lalu lintas umum dan
komptgks WC €. 95 m.

Arsitek: Mai6r and Pistor

42

t-
*
t16L + 0161 ueunouequad unqel:rur nlnq 6uere6ue6 :1a1rsry 0OZ : I elpls lopuoueyl-urpeg '6ur6ep lnpo:d tesep ,- l
uPqeq
s r
ueloidua^uad 6uepne Ot oE's sr 1-
-----t-
@@e! ----+-
'qeduoJ-LleduoU 6Z
- urOurpuad 6uenu gZ
snsn 1z
ul6utP
-uad6uenJ l$inpoJd llseH 9Z
uPJe6 uelep 6uro
-Pp uqaaeouad 6uPnU gZ
rdes )ieual
tnlun urourpuad 6ueny 97
6ur6ep
>1n1un ur6urpuad 6ueng 67
ueuecuau lnlun 6uPnU ZZ 09 9t
srsosuBlBnqued]Pduel !Z
IOIOJaU
lntun snsnql 6uEnU 0Z
urourpuad 6uenu 6l -r-iff-ffi-.i_--
rsrpeds)tf gl,
ueeuuauad leduej /! I r.=ri']-: r+-fr-T Tt
ueqeloouad g!
rcnc urseu qepeM 9l
urourpued 6uenu t!
C.gZ nqnsoq u!6utpuad e,
oueJeq ueuuroued Z|,
lsJ-leJ ledua$ !
6uer
09'9i
-eq uPunquruad qe,(e1r6 g1
ouereq uEqeJalued 6
ledrl ouPqrao nturd I
sPduP PSls lPdual Z
@F._
l
rlequel ouBreq lBduel 9
ropuey! roluey I
qeduEs lBduel t 0s'st
t{PO uel!que6uad leduo-L E
ueeuuauad 6uenu Z
InsPu uelEf I
<- V nqunp Inu Eppd 6uelurlau ue6uoto6
e g nqurns )inu eped Euelurlau uesut @ @
@@@@
'uj Z l66urt ueouap unoueqrp ourpurp
-6urpu16 'ue6uenr urelep e) leqrleur
= ledep Ieprl lrcal leue B66urqas
l66u11 6ueI leduol rp uellelolrp eIu)reqas le6ef 6uenr elepuef
-elopuorur og'! ueJnlnJsq de)6ua1ed re6eqas u!6ueledLuel ue6uap
reseq ueivleqAeuJol lnlun le6e[ 6uenE e ur e upp; elur66ur1
uelnluolrp uelenluad 6uenr uep 'rs)npoJd 6uen.r '1e6e[ 6ueng
<- Dur6ep
ledurol Inlun lrcol uBrnlruoq 6ueI ueouenr urourpued uep CV
ue)eun66ueur seued ursnur lees eped uep'ounpao luBlep rp ppe
6ue,{ ue6uenr-ue6uenJ uellebueqOuoru )n}un )elurur seueued
)edurel ourdures rp uellelelrp qedures ueJelequed ledural
'urJe6Jeur uep eoolueu
ledurot )nlun leuol ul6ulpuod uep 'rodtulp uele 6uEI se66un
-seo6un )nlun Jesaq sel!sEdelraq (se11n1) u;6urpuad ueyqnlnqrp
nll lnlun srsos rpefuour Llelorp ne]e uelenluod ledLuo] oI e/v\Bqrp uaiEUJalad uep upaaq 6ur6ep ueouolouod ledual ntens euelg
eluenuios 6uer{ 'uemeq uB6uo}oulad }eduel rJpp rdes bur6ep @
qe6ualas uep rqeq burbep uelledepuau e^uLLlnun 6ul6ep oIoI UBMAq Jaloo 'ii
6uBreq erd 6ubm
'sele rp JelseJ ecel ueouop eLues 6ue^ uBJnIn uelrquebuod lZ ,J;;,:;1"; eL "X?:l;l:* '
unqal ueJolsau 9z tP6efbuenE ZL uep lersos 6uen5 9
ueOuop eLlesn elel 6unpo6 uBsenpod ueu116unuauJ uEp f, x J = ue)l ueael qeJeep ueseueuod
JoilB66uqledua1 9z uedluuad 6uenu ueLlrsJoquod ue6uap uetoeJad 9
uBlen[uad 6unpo6 uerOeq ueOuapeluleLl euJes lnpour ueJn)nJepue]S lsel uep nlnq 6uenu |,Z leouol l! ouepJey t
-uauJe^llp uep ued (seItn{) ur6utpuad 0Z uepeqtnlerouelutl €
'6uereq ueOuepec/ueuedturs 6uereq-6uereq -urslpoue^ouelnl ulsawouenu 1L
. )nseu
nlulo eoeluad
tz 0 L Jesed Jeseq 6uenu Z
ledurol )nlun qelepE sele rp lpJ t 'loled-]eled upOuepec ueururOusd rpEqud6u?n! eZ ueueteH 9L ISIaJUISaC 6 ouepno uEp 6uEJ
urourpuad6uen! ZZ [co]uelBoefued 9L lsellues buenE 8 -pq uEJen166uad i
)nlun leduol qe/t^eq rp )eJ z eluurel 6ue[ selerp.x I ueJnlnJaq
IeJ uelBp uedulrsrp 6ue,( 1e;e4 eze 'leLl (- unsns )er ruedos
lenqlp 9'91 x 9'9t uern)nreq lnpoLu ecel uep lenqrp - +
'rselrues ledurel eped eLr.relnJal 'lnqesJol teduol
efulep[ nele LlrsJoq eped elueq eluueepeq.red 'Jesoq ueJnlnJoq
ueMaq ueouoloured ]eduol rp eues uelrdluB] ueouep 'ouolodrp
qepns 6ueI ue/vraq ueqelo6ued ledurel uep ueebeluod ledLuo]
ueOuep !de)OueIp 6uepes uern>1nreq ueiv\aq ue6uolor..uad 6unpeg
uep ueqEr erep rqnrebuaduatu ue)p euaJe) 'r"r.r"3['93,1#iffii
eAulreqes ue,ueq ueOuoloured nele'lelol uesBrque6 'dnprq 1n1q1eu
eAuleq ruadas 'ue)ipspqlp 6ue,{ Dur6ep se}rlen) rqnrebuedueu
ue)e euarel 'leqerlsueq dn>1nc uep unuru 'ue)eur ledep uel otl
lnqas,al ue.uaq redural uElep puBr.u rp'uJepour 6uepue>1-6uepue>1
uelqnlnqLuaL ler,au uebuoloured leduel lp uer oLl-ue/vroH
ne
NVNVdlilAN3d
@ NVO CNI9VO NV9NOTOH3d rvdht3t
I
k
PUSAT PENJAGALAN

Bangunan pabrik = bahan mentah telah diubah menjadi bangunan Dalam bangunan terdapat berbagai ruangan dengan suhu yang
di mina bahan baku daging babi dan daging sapi dipotong dalam berbeda-beda, WC 20"C, ruang produksi 18'C, ruang AC 14 -
bagian-bagian kasar, dipak kemudian dikirim' -+ @ di atas bidang 18'C, ruang pendingin 10-12C, ruang pembekuan 0 sampai + 8 C
seLas +SO0 m2, dihasilkan makanan terpilih dan sosis Kantor, ruang pembekuan sampai -20 derajat Celcius.
Untuk mendapatkan hasil yang baik perhatikan konstruksi bangunan
laboratorium, kantin dapur, ruang cuci, dan tempat ganti pakaian di
OG -+ @. Produksi setiap hari mencapai kira-kira 25 ton'
dan matenalnya.

@ eimpinan toko @ Bahan pelarut basa @ xantor


@ Potongan melintang -+ @ - @ pan"rran Q) Bahan pelarut asam @ rantor
@wc/"tat
@Tempat
pembekuan @ Pembersih ber- @
tekanan tinggi
\@ Ruang Pendingin
Ruang sanitasi
@*"
tl@Ruang pembet<uan @ @ latan masuf
@ eengket
@ Ruang pendingin daging
sepatu @ Dapur I
@
@Pengolahan usus @ Produksl
@ 1t"noo'

Lantai atas
@

ql{Te*e
E e
E EI!
E L_r r l, E
rl

I]trtrDtrtrND
H5""85ffi8
Ruanq Fnonqm barang_baEng
vanq audah dibungkus a:-- -ti'
trtrDDtrtrtr4 Llii
ENDDtrtrtrtr --r --1i-
trutr!0tr4tr
Pembungkusan barang

PT/Derusahaan dan alamatnya di


' ZPN Rhinstr. 149 Berlin
@ Lantai dasar Pusat Daging Thuringen Planungs AG Neufert, Mittmann, Graf. Koln

I
44 .t- l * . -.5 '-
r+rp; l'' '; +sla !+;, 1

qi,*r rJ g *! r,raq*t*
T Jr3!l r&{ Rq!e{
plcrrl EilIGdIa{
9?
Irtrtt
6uereq >1er tsts eped 'sple al )ieraoraq /i\ (ollsuaualed) r66un 6uel r6i\
6\ qemeq o) uelPlInlun uesetu,yl"g
ra: enp uep urprel 6up^ uBleleq ueg Vy @ 6ueI taJ ue6uap )taJapuad letv E-, ledualrpOueiequeunqutuad6uenE V9
E
l
l
ndre6 lnluaqraq 6uereq
'ndre6 1n1ueq:aq rase66uad
6i\ 6ueu lnluaqJaq Jaso66uad 6 ouerEq /tiil lPt6ue6uad lete ue)ieun66uau ril
lele uep )ieJ lnluaqJaq up)indunl \Jy lele uep leJ lnluaqJaq uelnounl \1-rl lnloueouadilaJap ursau ue6u€C \Yz ueOuoo 6ueJeq ueuedur,(uad 6ueng Y7
z --- ----------1 o'qz + o'92+ osz
-
it
I
@e 1e: lnluaqLaq bueJeq eaequad lele uep setrsede) uetndunl r66urg leJ rnluaqJaq 6ueieq emequao 1e1y @
@ @
eduatal ueqPpuruadpN
soeuqo rcpua6$d
tsPstsrool/uEOequad
bueleq seH
l;l:l;l;l;l;l ZE 9Z 9Z 6uPpn6 uetep ouereq q IP
z€ ZE
uBndunuaduaedoe!
0t 0t ZE 9Z zt 6uaeq
09t 09l, 091 9Zt 08 ueE!aq 3lP
6uetr tep ueledoaoy o:I
00rl 00zt 096 6uorouustPLeqal
i;@
0002 008 I 0081 - 09zl -
- 0091 - 00tt 090, :+
E IE
0000 00qL 00s I )0! 00t 002 00(
9I 8 002 6:tr
(dr)
I OO€ ^^ uEqi8
It 9l ^^^ uPeunDoueo
uu: rrr rprrrrorr 166rrr
000t ' lia
ot 0t .. 1.,1,.1,,1,,1,,1.,1,,
I 0 z edI
ueleLaq uPq
'6uer'q rnr6ueouadlele-tele sluef- a1e1e6 ue6uap OueJeq ueunquruod
uesEut qep ue\uesldlp 6uel
@ #f#t r*1;"]Ji'r?1i i,,]Si#1j?J @ ,"t",g @
-^ -ueuau dui'{ uernddr'nuidt"'"d
SE""J;tYBt'.?,?Jl l"J:cS"^'#l'l?d3is-?pi,I#
"#
Ei""ffi''[H ,*** l*f...$$*ffi+ffi , *"
HHH &* 1}
i.i.uii?."i:trit"{qxa:;
E EH EE 1P \) '""
E H ffi #Hs d3:" -tr-|--::j]
HHffiffiffi *$ t*rr#l rl,
'rser*erp ledep lepn er(uu:e1ep tp 6uer(
'dntnyel 6ue( 6ueprq uelep ueleunOtp 6uues @g 6ue.req ueunsn,{ued e
zr!91 Nto tEq ruades )tnluoqraq 6uel oupreq sete leduaf O - @
uelep 1e16ue6uad ye:ap uep @-g+- 1er rpades lnluaqteq 6ueI lnln6ued 1e;y
@-,,UIt tro1,, qelepe 6ueJeq lnl6ueOuod lelV
'ueleunOrp 6uei( 6uereq
ueuedu.,r^uad leduey6uereq se;e eAusenl uep t66uu ue6uep uelnsedrp 6ueleq
salrsedey r66un 6ue[ ]edua1 uelep uedutstp 6ue,{ Eueteq eIule[ueq uep
6ue.req sepsedel qequreueur )nlun eIuuelnl6ue6ued ueledecel uepleduel
seusedq ryreq.radtuau 1n1un tpe[.re1 6uei( ue6uequelled ue6uep lenses
ep€gr€q 6ueA r"uelsts te6eqraq lenluau 6ueleq ueqaq lnl6ue6uad uep Ull
nnloueouad tele lenqurad ueeqesn:ed 1e,{ueg (t66un) le16utpeq uep senl
6ue,( 6uaeq ueuedulluad ledulel eped Blnd ueleunOrp rur 1e;e-1e1y rs1npo.td
ue{e16uruao rn!n uersUe qrqal rolndLuo) ue6uap ueltlepualtp 6ue,{1e1e1e1e
ozrlogrr!9LNrcr"r"our";tt*'"oro,* @ z0Lgr. Nro,1r1r"q ou"r"q"ry @
redtues Ie,rS,ugc-ad tete Uadas )itu>lal 6ueteq-6ueleq ueeun66ued tut leeg
G :€_
(recxD rvvgNlLu3s
ENVA CNVUVS NVNVdSIIANSd
I
I
L--.
TEKNIK PENYIMPANAN (DI GUDANG)
DAYA ANGKUT SISTEM PENYIMPANAN -+ ,l

Sebelum Anda merencanakan dan memutuskan untuk


menggunaka" s'stem penyimpanan barang seperti ini, sebaiknya
pertrmba.gkan aahulu hubungan antara barang-barang material
dan kelancaran produk. Perhatikan segi komersial dan bentuk
rencanan! a

Penggr.:^aa^ s,ste!.n penyimpanan barang tergantung pada beberapa


,{b ha 1:

te - G,aa.g 3€^! npanan sentral atau desentral


ti - S's:e- 3erirxbunan barang produksi cepat
Itr -
-
O.3a'sas penrmbunan barang dengan metoda kerja.
Hu5.':a^ a:tarajenisgudangpenyimpanandanalatpengangkut

ffiffiw
e Klasifikasi sistem penimbunan barang

SedikiUkurang berhubungan dengan modal Biaya transFn€s ::' =: <_

lkatan model lebih sedikit Jalan yarg ea - 3 _=:


Pengawasan yang lebih baik Pener*3- !er1; ,a_€:c:
Sedlkii biaya peny!s!nan oeng,ca_:a_ ae'az'-z' tz\ ea"'
S.sre- <.-s. e-5ag a. Sistemkomisi/pembagian: Sistemkomisi/pembagian
Hanya memerlukan sedikrt biaya !@. s& €tam kerja persediaan yang kerja: persediaan yang
Sedikit biaya yang dikeluarkan seseorang
Ps6ucn re-3i @n9 ia.g .bFT.g)dsJh re- dinamis/berkembang,pe- dinamls,pemindahandengan
amb,a. secara ranua mindahanyangmenyeluruh, penengkapanyangsulit,
Banyak memakai alat otomatis
pe.goFra. yang tedagi, Fnqoperan yang ierpusat. Engoperan yang tebagi.
&!,

Keuntungan-keuntungan dari sistem penyimpanan yang terpusat dan Altematif cara sistem pembagian kerja/sistem komisi,
@ @
terbaql

@ffiffiNffi
penvimoanan secara

Penyediaan barang yang


Gudang dengan
ruano vano tnoor
Penyrmpanan pada
yang meninggi
ra\ Penyimpanandenganrak
keatas aEu pemasukan barang

Pe6ediaan jenis baEng


ke dalam rak

Pereediaan barang yang


besar, barang-barang yang besar, !nt!k
yang dapal dilumpuk, Frekuensi pergerakan
setiap adikel/jenisi
penyediaan barang yanq Penyediaan baran9yang
yang lebih tinggi besar, ap
lebih kecil setiap lenisi set ,enrs
Penyimpanan yang se- Cara kerja yang otomatis p€nyediaan lempat yang

Pengambilan yang iebih Sistem FIFO terlamin,


Biaya pedengkapan tidak Eiaya investasi rata{ata baik unluk setiap jenis, pengambilan barang
tingkat penggunaan yanq lebih baik, untuk
ruang dan tempal yang setiap jenis kebutuhan,
lut,i: ,j* "uai"ii v""g baik skitar 60%. sislem tlngkat Penggunaan
tinggi sekitar 80% FlFOdenganpengatuEd ruang dan bidang yang
organisasi tukup lnqqi (65%)

Tidak ada sistem FIFO,


tidak ada pengambilan Banq!nan satu fungsi, Biaya inveslasi yang
Sistem FIFO harus tinggi, Biaya teknis yang
langsung yang beilaku
bercyarat, pengqunaan/ biaya inveshsl yang linggi za.r Contoh suatu montase/pemasangan alat pada gudang untuk barang
unluk setiap alas barung,
kurang dapat mengguna- tinghatpenggunaanruang
tinggi, rentan terhadap
perubahan struktur peF (U produksi
kan alal otomatis, renlan/ dan b,dans yans kecil sdiaan barang
/sekibr45o/d 16bih intensif
perubahan strukur pe6e-
diaan barang/

o000
@ Alternatif cara penyimpanan dalam gudang

00G O Tempat pengiriman barang

Kantor dan pusat pengepakan


@
Penyimpanan ke gudang
@
@ cuo"ns

@ tempat atas barang


Gudangfrempatpenyimpanan yang
@
dari qudang lain

Komisi palete
@
@ zona proses cepal

fr A
fvi r empal pe0anlran

@eengepatan

@ nuorngun fungsi sebuah pusat produksi suku cadang @rantor

46

+
t?
lnqesrel 6ueprq uelep aI lenqlp ^ rasneN ueeqesnred dtsre 6
r66urd rsrs rslrulsuoy (ue6ueseured) nJnlod uelelueq (ZD \!2 tnlOue lele 1edue1 1o4uo6ued 51
Inlun relnd leJ-ler 1e141 uer6eque6 qelepeuelndunlleduel(11nlueq.leq) vz
Inlun (6uepn6 6uereq sele) 6uepn6 uesut uel6e8 - rsaq )inlun 6ue:eq sele 1er uet6eg
08rr {- jlzz
I
I
! fl3
t- L8
'I
t:
i l5
q I
3 +3
't I
:il
(;rce>1 6uereq-6ueteq) 1e1e uep
g
uii6uril_ ueouirp uepiiriuboueii
i3 re lnlun oueJeq sele leJ uel6e8
@
j3 4'
006' oetl'006' sr€z '006'
-8
?
-o,
-P
I
itu
+q
o@r- ----- *- 10981 089t 0981 Irez 1098
f
Dueteq 751 bueleqsele1eltp1edep761 ueqoq
ue1e1e1ed leduel nlens qoluoC\9 -la1 6ueA Duolopued ueue6ue6 \9 uelep uel6eq ueqEuad ues!del
$;
uc 0S leurull l lsuooep er6.s olereq
uassobred uetep BuEreq e^uqOel
!epurq6u.u lntun ueEpu66ued
ueuel r66uu ueouap 61 llEl,IJel uep uer;1e.le6tp 76tr
r.reu.re1 e[utuelep uelburpueg \9 ledepoueller-lerbutputplerep \9/
euEln uPlpl
eDed uelPp ueun6ueq
ueusl l66u!l /6uell ue)eroorod qerv
llEuol l66ut1
l;:.:.:i
'(OOf - Oef) rslrulsuo) ledurerleduel ledecuotlr lde Blueuel -
re)eqlol Llepnu 6ueI 6ueleq-6ueleq >1n1un
'+
le16urpeq )er rp ueletpesrp stleulolo uere)eqol urepeuad ]ElV -
'uelerposlp eAu)teqas uereleqol uepeued 1e1y - uuo09=q
'zu 0000-0002
rqrqelaur qoloq )tep[ Blusenl releqrel qEpnul 6uBI uesrdel -
'rlJ 9t leulsleul senl uPouop ffiffi
leJnJep e66uel nEle seqoq 6ue,{ 1edue1 oI snJal uBl )n}un uelel -
:ruados leLl-leLl ue)llBl-uaduotu
W,ffi
e^ulrBqes 6ueJBq ueunqutuod leduol lp ueunOueq seiv\e6uod eJed
!dV dEpPqral uebunpu!Uod Eurdules tsts eped 6ue.req 61 ue6uel seleqas 1e16uu ,.1
ue;elueuetueouednlensqoluoC \g/ -Jeq)iel-)teJelelueJoptlolJeqa"l \!/
@7p1y 147)efoy rsuElnsv ueuropad uep selllenl ueulurel In[un]ed
rpades un6ueq urzr uenluolel uebuep lBnses e^ulleqas u ZL
sele rp
)eJ-leu '1e16urpeq 6ueleq uedr.ur,(ued ledual un6uequlau
lnlun upsnlnday ;rque6uau.r ulelep bulluod le6ues 6uer( ulelut
efial sasord uep'ue6ueseuted'ts1ru1suo1 bueluat ue6uequJlpad Jopuryos
lel6uluoq IEU G;
-.l-
s'o
lu u'u
ueueuPoy le.reIs-leleIg +
qnrnlaluau 6ue^ uqenu
<_ /uelenu uenlese)l
NVNVdUUtAN3d ylNv=lr
b: &dirE be*isi-kisi
-E"q
TEKNIK PENYIMPANAN

Sistem Rak
-+ t'.
Lapisan samping dari Sistem penimbunan barang tradisional di ruang industri adalah
kaleng
Kerangka penopang dengan bagian dasar rak sebagai sekrup/ rak tersembunyi dengan
alas
Patokan penahan
bentuksudut berlubang, atau sistem raksembunyi (dapatdibongkar
I pasang) dengan bingkai yang dapat dirakit, disimpan dalam lantai-
Pmbas, Pembagi bidang
lantai baja. Rak-rak ini dikirim dengan pelaksanaan yang berbeda,
Mar€ -+t yang kecil
misalnya dengan kaleng berlubang, lempengan kaleng/logam penuh,
atau jaringan kawat yang dapat menampung beban dari 250 kg/
lantai dengan tinggi kira-kira 4,5 m.
I Lantai rak

Untuk pesanan yang lebih besar dan lebih tinggi lebih cocok
e Bentuk dengan banyak lubang-sislem sekrup untuk se
mua,enrs penggunaan
Sistem Fa. Hofe
menggunakan sistem penimbunan barang dengan palet. Bingkai
yang dapat dirakit dibentuk dari U - Profil. dengan banyak lubang di
r --t
800_ 1200
I
sekitar bingkai, balok-balok terbuat dari profil IPE tergantung pada
pelat sambungnya. Pelapisan vertikal dengan besi-besi yang datar
yang dipasang secara diagonal. Bidang tersebut dibuat dengan
jarak sumbu kira-kira dari 2,80 m (cocok untuk 3 jenis alas barang
lr"*"r","r"-+J- EURO secara berdampingan). Alat penyusunan barang dapat
dibuat setinggi 12,00 m. Alas barang yang selang-seling dapat
dipasang untuk rak berlantai banyak; alas yang tidak ditopang
Kombinasi beban balok, bebannya hanya sampai 500 kg per meter persegi. Rak-rak
tidakmenguntungkan
khusus yang dapat dibuat misalnya, rak untuk tong (untuk beban
bidang kira-kira 2000 kg), rak untuk gulungan kabel (berat gulungan
setiap sumbu kira-kira 1000 kg), rak-rak yang berkamar-kamar,
Area lapang
Areal dasar
rak yang berkisi-kisi, rak untuk barang-barang bulat, rak yang
@ Sistem nal eabb untuk euro-pallete Sistem Fa. Handi/Opitz memanjang, dan rak putar.
Panjaru Fnahan kerangla

Panjang penggunaan
Dinding belakang
Contoh plpa @nyanqqa
Cantolan penyaruga dengan Fngaman
aqar baEng tidak jaiuh
Lapisan dinding
samping dan pembagi
paniang bidang
Camolar Fnyan$a unEk penyangga.las

Kerangka penopang

Cantolan pada sistem rak Sistem Fa. Hofe


@ Sistem Fa. Hofe @ nat panlang dengan ukuran 600 - 1 OOO mm

seJumtah tong/ Kedalaman alas


Jatak elemen mesin pa-
da rak yang berputar, Tinggi Rak H Kedalaman bingkai b/B pahang 2006 dalam mm
dalam mm 3000 400 x 900 3600/1450
3300 400 x 950 4800n450
3600
3900
400 x 1000
400 x'1050 ffi
ocol
laal
85, 2200 t 85 2200 ,85
1-t-
ffi
occl
OOCI

Tiang kabel - Rak standar Rak Tong tempat-tempat luar


@ O

@ Rak+ak dengan rol dengan dorongan tangan atau E - Motor Sistem Fa. Mauer @ Cantolan - Rak beqalan.

48
7
6? @<- ueeqesruadAuqed qenqes qo1uo3 @
oll oHo ta
o rrE
o il
l
@
o usou 6uRna
a Hn
J ,:T ":,.;:,i"*'.J:..,;:";
@
Lr-
8S o8
ffiiruil x m
rgpueuad fetuag vS :
]ilmn
lerd€d q*,ud us.tr E i IiTIlli tr I
sd[&rs{da6ud)ev H:
roleN!.A nt :
uq$ueu nloueegM .
srudpduoludpV dS
usEy ry .
strEuoto er6ss -1
ueJ66u!d lenqued !63W ey uRupt60d liql€ eseluow tt
iturd UEqU
,H '5 :t iQ:
ue6eq rc#ud ud.w iq.s -.ud qqatss uduus6ued et
rco$uod utsaw AqcS
rq6l ue0u['6tod
ue'6eq pso66ud urssn€€cs uEddu.Iu* usuerlu.d Z!
pun6! ueq6
-ednrdatuad tBlR/ursaW .quod uetuua6udpanu
Ola €lud laE! uPiuerqtu€d !L
6uelued
ouqnpq 6ue^ rq !6aW tA !eqnu E=-
t6ed rq/q uE6fl OA ,ad ueroeq leereqr.ood 0l
i€ra6dlqnq uB6tr Oj uqrpr*/ueEs.l.I!.d 6
rEua ueouopDqnq uEaW ,J uesnpqtod
seP uepFqnq u6aw ol /ueupnad-u€l€Iilod I
ebuuqnquBaW g !qn@d
pq6t u@6ud !66W oH ue&q-u6ou6uenu 1
sdryqdd u4€6ud ursaw vH
FduRtoqod 9
tnd0Gruelelr rlRO60 ursatr dS qopt nlq-nlet ueouopd 9
derouer to€Ir6pu6u6d
ue6ue6ep
/r.puad rle6ro6 ursow OrS Fqil lnpn ouRpnC t =
etu]lnpn rqnd rletu5e ilS
reNnq tpelEuaqloun6uRpng €
lqu4@drh&.6u6il ys nIq
q"ilEq ueFq |epd CdS t€|dJerdupn toEpnC Z
qopl n{q tqun ouepne !
rElldrp 6uEI uB{q-uRqea
ueseueud 6uenu q! 6uEHq uep 6uEnU
'(tu
90'l - 00't)ue16ue; 166u;1 ;eIundu:arl elepuef relOurq elutunup
'ueueinepeq eLeleq e[:e1 (6ueru) leduel enures rp ndr.r.re1 'n1eq nlel
uep srdel nlel 'nr(e1 :uep lenqJal 1e16ueq teluel 'ecel qesrued
seleq ue6uep ueqBloqosieq )elepel (.ropueu.r 6uent) e1ede1 6uen.r
uep 'ueeqesnJod rolue>1 ';e>16ueq lC @ <- ngurd qelo qesrdrp lnpnp
6uenl uep urseur 6ueng'ueleda6uad'6ue:eq ueunqulrued'uedep
TueelnuredTsele uer6eq uee.reqr;eured 'ynpnp 6uent 'urseu 6uent
6uue6ued reuel 'uebuolotued 1eduel 'nIe>1 ledtual :ele1 ;;seg
6uereq ueuurOued
'ueeuueued 'uenlnl 'unqtlrueuu bueleq .re16uoq ledulal ueted
uelenuJ relDuoqueu uep lenueuJ 'n1ur6 :eluurel rs6un1-rs6un3
1| 1 'recuel qrqel (gerpenl) uere16ur1
uep n Intueg :efua1ed OL Uep qrqel qe6ueueur uepqesnrad
-+ --l <- lnpns
'sue6 :efieled OL BJ!)-eJlI lrcal ueeqesnJo6 = rslnpord ueJecuele)
ursor.u )tsuoq 1
erens r[unq-rr{unq tue6o; Dunlue6 sasotd ueuedutrr{ued rnleley1 I I
*wqall
'ueeqesnred rsuersuo uep e[e1 ueOunpurped ledBpouer'niait I I
1n1un desrq6ued ofl i 0e .. oz ---i
lele qenqas lnlunlrp'pce) upeqesnied tue;ep e6n['snse>1 enures lr , 6uduE!6d
eped nqap uep ';[ebre6 lnqres 'n{e1 ueqrdtes r.repurq6uetu 1n1up
'(e1nqte1 leduel eduel) e[re1 6uent denes
,ur gg
- O/ eere uielep ue)seloftp qoluoc-qoluoC = 6uenu ueqnlnqe)l
'r9 uEurelell <- deles
rpedes >lnluaqraq uep rselluon reEeqes ueleun6rp .re1ep uerEeq
rursal EJecaS '1;eq 6ue[ rr(unq uep seued uepe.red ue6uep.reseq
1etu.ro1 ueunOueq ueqeq uep lenqJal dele uep burpurg 'nle1 uep
Jese) lnlueq uereselelued sesotd
eleq uoleq efeq uep rsyn4suol e16uele1 uep ulpiel Jesoq uerBeqes O
ueunDueq ueelaye4 srdrl nIel uesrdel-uesrdel '6uepnb '6urdues
6uenr:o1ue1-.rolueI Inlun lococ r.ltqel 'ts)npord 6ueprq 1n1un lococ
lepp 1e16urpeq ueun6ueg 'sele uep uee,{eqecued 'uetsue rltqel
6ue,( uelealered erec'1e16urs 6uer{ e[:e1 e.rec'yreq qrqel 6uel ueqeg
ueiee]Ueued 'srurouolo leJlsioq ueLlnJnlesel eJeoaso
@ - ?
ueun6ueq geluozuoq uerDeq uep:eseq 6uenl qe.reep ue6uequreOue6 F6
if
sg
sq
1 pe6pn;g 9962
'EL 0N .raqcralg-llllM 'lf 'eqesnbued qetung
fu aquagn6,4-uepeg [,lBluuauod Joluey :uebueleley
Ed
[<- f-:
9.6
'd
vluSv rvdlrSr-
TEMPAT KERJA
TUKANG KAYU

Keterangan: Kantor Usaha Pemerintah Baden-Wurttemberg,


Stuttgart ---rl
FK = Mesrn bubul dengan
Penambahan ruang besar didapatkan dengan penambahan
BL = Mesin b. lubans
bangunan ke atas, sehingga pemanfaatan tanah, lebih ekonomis.
Fz = Mesrn bubut pask
BD = Mesnborlnllk Tidak memerlukan tanah yang luas, perawatan untuk pemanas,
lubang pasak
SKF = Geqeli benllk
pompa, elektro, pemipaan, dan sebagainya. Pencahayaan juga dari
hD - M€sin penselah
atas. Bangunan bertingkat untuk bidang produksi tidak
Ruang bangku/ruang
menguntungkan, bangunan seperti ini lebih cocok untuk kantor-
kantor ruang samping, gudang, ruang sosial, dll.
BA = Kebutuhan ruang: pada area kira-kira 70 80 m2 setiap ruang kerja
Mesin Fng€bh
bagjan yang tipis -
SKB = G€rsaiibundaryang (tanpa tempat terbuka)
bo.pula/bentuk

SA : GeryaliFmotons Ruang dan bidang


ScB = Mssin pensgosok
Tempat: untuk kayu kokoh, pelat, kaca, Iapisan kayu, bahan-bahan
SB = Ge.lal untlk slnpul/ seni, bahan-bahan batuan dan alat-alat bantu dari logam, gudang
hsburuankay!
sementara, gudang untuk barangjadi, gudang untuk barang setengah
jadi dan gudang untuk mebel atau peralatan rumah tangga yang
siap dijual.

Penggambaran bahan-bahan yang dipakai temasuk ruang-ruang yang dipakai selalu saling mempengaruhi satu sama lain
^
U_) Ketebalan garis menunJukkan seberapa besar hubungan antara kedua hal tersebut di dalam suatu pekerlaan

Peralatan dasar Hasrl kerjraliran barang Ruang-ruang kerja: ruang untuk


SK = [4esin gergaji pular pemanas kayu, Ruang potongan
SB = Mesrn gergajr srmpul/
penghubung kayu
HA --+: Transpoiasi kayu kasar, lempengan kayu, dan
= Mesin pengetam
bagran !prs ----+: Pengerjaan pelicinan. Ruang mesin bagian
HD = Iresin pengetam
bagian tebal 4vlr: Penopang/penyangga/gudang produksi pengolahan kayu,
ZM = M8sin bubut meja semenlara
BR = Mesin bor pasak pengolahan kayu kasar, pengo-
PR = Penekan keranoka
SchB = Mesin lahan lempengan kayu, penge-
leman dan pelicinan, produksi dan
pembangunan serta pelicinan,
penyelesaian, dan perakitan,
Gudang kayu-kahu penyelesaian bangku, ruangan
berlantai kayu, perawatan bagian
permukaan barang.

peEwalan baoian
Ruang administrasi dan toko: kan-
tor perusahaan (kepala), kantor,
kantor pengusaha, kantor usa-
B ha, ruang, ruang diskusi, ruang
i penjualan, kepala perusahaan.

Ruang sosialdan ruang samping

i Lantai:
Lapisan luar kayu atau semacam
batu kayu (tanpa beton). Tempat
f6\ Sketsa suatu pabrik dengan urutan kerja yang telah ditandai
untuk gudang harus bebas debu
\a/ (industri/pabrik bangunan meja-meja).
(dari debu perkakas kerja).
t19t1_!949I1 baSrs Penyusunan/pemakaian mesin
harus sesuai dengan urutan kerja.
-- +: Transpo(asi
Pada semua tempat kerja,
---.-+i Pengerjaan
cahaya yang masuk harus
4!a| Penopang/penyangga,/
menghadap pekerjaan. Bidang
0uoanq sehenEra
untuk jendela kira-kira '118 dari
luas bidang lantai.

'l
----'*+ -[; tf

.+
;4
}---_--- 22,50
Lantai di atas tanah 84 m2 Lantai bawah lanah 25 m2

o Sket$ pabrikdengan urutan kerja yang tergambar(bagian dalam pabriUbengkel (pelaksanaan


ker]a pabrik)).

50

L--
!9
@* @t 1"1u4 @
""1"
@ oSll+
!
o
o
l
s
l qo&l nlel fntun ouPpng t
I
@
J
G
_.1-,-
10\ i
@ - @ <- - resep reluet - nlet )iuqpd qenqas qotuo3
@
;--r if
€M aM
rnpnp tedual qnpora q
ona 6uen8 !l
ueteled 1tue66uenu Oi
leqerDsl 6uenu 6
nIDi lopueu Jolue) I
esls uep )ie,(url! ueqldras nIe)i UPUEd
seu -eued D16uel O - V -ur^uod teduea'1 Wtenvuoro\
lseurquoy oy seueuad 6uenu '9 tr.]JU 6ue^n^e\
etr.)i nl6ue8 EM rnpnp )inlun olepnC 'l
eld lndurs ursgr1 gqcs tPduel rslnpord I
pqnq ursau relueu yl urssu ueDuap uedufiued 6uepno
lnqnq ulsol l I ueiesalaluod i
leqel uer6eq lbe) uernln
uele6usd uFal1 OH uFeu )inlun EuEpne '€
uE6ued +4
lPleu €eurquo] fdH :
uelep/6ueluPd -ual lnlun lPduel'z i--:-=
roq 6ueqn'l '18 qolox
rle6ra6 uerqoull )s nlol Inlun leduel L
(ece1 luqed)nIe>1 luqed qenqes qotuog
@e @
n^e) rsE )nlun seued rl6ue1 llay
qetaquad/ouolouedlEtV Z
lotbutq lelec utsefl Ud
etJo)i nlbueg EM
lDlaJad urssy\l e'l
)esed roq ursen ua
'uesn)/rol6ulq qese ulsey\i UqcS
)esed oueqnt lenqued urso!{ y')z
lnqnq urseu relueu yl
e(au tnqnq uFey! ,Ll
snleq uela)i ulserll nH
snleq lnras ursel nH
rseurquoi ueloouad ursel{ VH/oH
nlot
ueounques lnlun r{e6roC gS
repunq lnlueq rle6JsC J)lS
urlebuau/uoseOueu
uep 6uolouod repunq lfeoJeC als
retnd r[e6]e6 u6ar1 yS
ouoloued ile6ree Vs
uE6uEJ€ley rndeo rpel6uereq )nlun ouepnC@
@
ueqrsrequsd
lcncuou 6uenu ecel-eoot lntun ouepng
@ 6
u 9! r66ups nlel uElrdros leqernc
uBelnurJod
uerelBurad euecueJ ehol sasoJd uep ueeLlesnlad eluuelef luqed nlal ueun6ueq upp nlp)i )iuqed ls6unt eua>iS
@
6uereq esrs lsuorsuo'6uenr ueqnlnqo)-eieC :esls ueLleq-ueqeE
'eJepn ueue)al
'oJDiolo 'seued : r6rouo uele/vleradTeIueurel uenlueuad : ueuedLulluad
ledursl 6uenr ueqnlnqel loqoq'Llelu,n['eJBC :Pfu e1 }e1e-1e1y7ueqeg
'ueeLlesnJad
Irulal rsesrue6ro'6uero ueqequrel'rsInpoJd nlle/v\'slulol
erecas xuqed rsesrue6ro rslnpoJd ue)epull'eA os'6uenJ uBqnlnqal
'ueleLrraqOuad ueleelueursd'ueeqesnjad uel6eq'6ueplq uep elep
reua6uai..J Jeeqesruad rsrulal ue)rprlelued :ueeqesnJed euecuaU
L leOUntS 01]r 6r oN raqorel8-rllrM lf 'eqesnoued
Lleurnu fu acul€:.t- -,,,,--ape8 Llelu uau.lad eqesn Jolue) ue6ueJoloy :
l- ytuwa nl\rx NvNngNvs Nvo nAVv vrugvd
vlu3y lvdlr3J.
7C

TEMPAT KERJA
Keterangan: Kantor Usaha Pemerintah Badan Wurttemberg
Rumah Pengusaha, Willi-Bleicher Str. 19, 7000
Stuttgart 1

@ Kerangt<a yang memutar


@ Kereta angkat

a 4-!a frr b Ls untuk c untuk d Lori untuk e Lon f


Lori pentepit
=#a-ary :2- -? 9 kdyu- barang untuk alau
:G ]l€Bc_ -c
iHi kayu se€c penge- perkakas
# y:- renba€n bedrngkal ringan

@ fuas pengungkit putar an


\!/
Kereta/lori untukangkutbarang ,q Berbagar macam lon/kereta dengan bentuk yang berbeda dan dapat
barang \9 salrno b€rtukar

1{ Bangkumesin bubut
5. Eangku/mesin bubut
?,4^
=.[J A
H
bagian pinggir
6 Mesin bubut otomat
7. Mesin berbentuk batang
yang memutar
8. Letak penyemprot
trr-= L Meia peniliDan
10. Alat pelapis resin
11. Lemari pengering lak/
-BL pemrs

Ei . Hj- s" l-EL


12. Mesinyangberputaruntuk
oembersihan baoian-
bagian kerja
HA-HD LJ
t--r-']
I
.+L

@ Conton sebuah bengkel bubul


Perakitan bangku - Ruahg mesin
1 Bangku/mesjn serut 13. Mesin peftakas dileng-
2 Mesin perkakas kapi sekrup dan mesin
3 Lemari bor meja
4 Pelat dengan ukuEn 14. Gergaji simpul
bangku (pelat patokan) '15. Mesin bubut 1 (besar)
Pengerjaan kayu 16. l\resin bubut 2 (kecil)

E[E 5.
6.
7.
Kombinasi mesan ketam
tebal kayu dan ketipisannya
Mesin peringan simpul
Gergaji
17. Mesin kikir/penghalus
18. Mesin kikir/penghalus 2
19. N4esin penaJam perka-
kas
1

8. Gergaji lingkaran 20121. Lematl unluk bahan


Pengedaan logam banluan dan perkakas
9. [,lesin penggosok berbentuk 22. Rak untuk pengering
€kram/piringan kayu
10. [4esin Bubut 1 dilengkapi 23. Tempatpenyimpanlem-
dengan mesin perkakas pengan
1 1. [resin Bubut 2 dilengkapi 24. Pintu di lanlai untuk
dengan mesin perkakas pelemparan/jatuhnya
l--l -f 12. Mesin pengebor bentuk kayu

#t o24 [, E[ ED tiang

A\ Contoh suatu model bangunan


\i./ pabrik (5 pekeriaan)
bagian

12. Bahan-bahan
perusahaan/
pabrik
'13. Ruang penjualan/
palanqan
G
Mesin las /Konstruksi
sudul Penyelesaian <- - a
|'_+
metal
L
tttl
I !
ffi:ffi
Lo xantor xeoan
zu+-i
d=,-_i_ r-l---r
lt
F-=-
ru
1 Konsruksikevir':
_l +-----=:t

@|m
L_l
u*,"*nn"n
fl]I.,
Derek
+-----
8 Gudang
(serpihan kayu)

Lantai bawah
1. Gudang untuk kayu kokoh 7. Pengolahan logam SA Penyingkatan gergaji FT Mesin bubut meja Pembuat meja
2. Gudang untuk kaca 8. Tempat untuk SPZ Gergaji potong FK Rantai mesin bubur WB Bangku ketam
3. Guidang untuk perkakas dan cadangan kayu SKB Gergaji bundar untuk B Mesin bor Ko Penunjuk tekanan udara
alat batu
g. Gudang untuk pemotong dan mengelem B-FO Alat peletakan perkakas Fi Filler debu
4 Ruang mesin serpihan kayu SKD Gergaji potong ganda BS Mesin bor pilar CAU Peralatan penyelesaian
5. Produksi, pembangunan 10. Kantorkepala SB Gergaji pita ZM Mesin pasak panjang srpihan kayu
bersama 11. Kantorteknik Mesin ketam tipis HV-F Mesin pembuat sallran Schw
6- Pencelupan 12. Hasil penjualan HD [,,lesin ketam lubang SchR t\4esin penggosok kerangka
13. Ruang penjualan GSch lviesin penggosok kaca GTA l\,4eja pemotong kaca PR Penekan kemngka

@ Conton suatu toko/pabrik kaca

52
t9
ueptpasad ue6uop up6unqnq uetep ueouplpq ,**(ffiL?:)d;r':: @
{ ..............*. :"il#....... :
l
os'l
)ieJ aelue Guelued uepr.q"1
F0cr !Oe.H AD OTir
O @e ueun6ueQ:uuou pppd efua)i sesord nlens Inlun qorrog
@
6urpurp ler uep urpues urpreq 6ue^ leU
ueouEeq upqpq lnseuet ue6ol uesrdBl Feuodsual upp lplepueu 6ue^ uBueduli{uad
@
sger6 ereces ue6unqnq euels
uE6ot ue6ueduot uppdqel 6uB/( ueuBdul{ued @<- @
)tapuod oue^ ueoueleq )nlun ouepno
?
a
a
6uep1q-6uep1q uep uernduec
BJecos ueledureuad BpEd - %OZ'V 6uenr ueleelueue6 ?
'eues
6ue[ ;r1o.rd ue6uep uerOeqtued
erec uebuep ueleduaued eped - %Ot'U 6uenr ueleelueue6
'("Zo
OO t. redures) qnued lepu ueleunOrp ledep 6ue[ued )Br r.lBnqos
(letu;1do lepn uedurlueui )nlun ueleunOredrp 6uer{ 6uenr 'urpues
?
n1r 1er 6uenr lreq) epe eseuueuas 6uel 6uenr uesoroqued euerey a relep 6u?pe eped ueouol@ed
o
Dueptqg=Og
* ==;Y :ueuedturlued uerlueored rsuen1arl I a 3 3
3 : 6
t 6 i3
109 = VA 9'1. 'V8 = E d E lq
3
unqel derles ehel ueqeq ueqnlnqel ueeJrlJod E' q ts
+ d i3
d
i+
g = u :rsynpo.rd uelep efue1 uelenle>l e>l6uv l-
3
'uRtut usun6ueq uep elpq
l0L Pr=8'0.o'zt=J.fi=! usqBpoud ueouop rssa ueeqBtu.d
ueqninlosel ereces efue1 ueqeq qelurnf lnpn ousu uqeBlu€uod PU6u6a
eu/l B'0 qrqel 6uern>1 -.r.tu deues efue1 ueqeq qelunp eteq uep leleu ueetla6uad ue6uep Jesaq lllqedTueeqesruad qnlun 6ueru uebunqnq ue6eg @
%OZ'pJ 6uenr ueleelueued :uernduec eJecos ueledueua6
twl'zL =0'9.0'2.0't = !.'l .a =A
re16ur;eur 6ue[ 1e.r 6ueng
uJ0'9= 16uefue6
ru0'Z= q166ug1
ur 0'L = 9'O .Z 6uqpugp 1eg
= q reqo'l
:r.loluoc
5-epnE rp Ouereq ueuedr.ur,(ued uep Dunduel ele6
1<- qequueurad er{"sn loluey :ue6ueraley
vruSv tvdtr3t
31,25
33.75
15 12,50 + TEMPAT KERJA
----r25o+3,75+
_+
ii
- Keterangan: Dinas Perindustrian Negara Bagian Stuttgart

Tempat keqa di bengkel besar terdiri dari: -+ @


Bengkel las. bengkel las ketok, bangunan bengkel dan bengkel reparasi,
bengkel seni. konstruksi dan pengelasan mesin dari ruang kantor mudah
terlihat. Lantai dari beton, pelapis kayu bantalan dari alas beton.
DN E
Pengeiaan besi ketok
CT
Bengkel/tempat kerja paling baik menerima (mendapat) cahaya dari
;T;1 B
jendela bagian atas. Penerangan yang cukup dibutuhkan mesin dengan
penggerak khusus (kabel di dalam lantai).

Ruang p€ngelasan dan bengkel sebaiknya ditutup dengan pintu-pintu


baja. Ventilasi yang baik, meja las dilapisi dengan batu tahan api.
1
Penuangan besi cordan pengelasan logam, tempat perapian kayu untuk
pembakaran. perapian kecil seperti itu cocok juga untuk menyolder
perunggu. bengkel, dan penyepuhan. Di samping itu tangki air dan
tempat minyak dapat digunakan untuk menyepuh.

I
Gudang untuk ba€ng
yanq sudah jadi

F-.,- -----.-- 18.75 15,00


Jendela di ruano keria:
33.75 Ot"rprt xeq-a (dengan penglihatan yang bebas), langkan yang rendah @ Ventilasi
(Xyap yang tinggi) Q) Cahaya yang masuk ke dalam ruang cukup (iendelajllbuat tinggi).
@ tempat pengerjaan besi dengan mesin-mesin dan
- susunan
gudang G) Keamanan kerja (dalam menggunakan bidang-bidang yang berbahaya) (q) Terlindung
dari sinar matahari pada sisi selatan bangunan

WB = Bangku Kerja

Tempat penyimpan bagian-


bagian perlengkapan panel
"'r T-l E: I:
Schw ! rschw.bchwp
: Mesin las
RBL
TR
RP
Schw
= Mesin pembulat
= I\resin Penghancur
= Perata Pelat
= Mesin Las
SBB = Gorgaji besar
0 Schep
ST
= Mesin Las
= Mesin Bor
l1.", l[l.^".
n
WB fl fi* EE ss 8,,",.
Mesin ras Mesin pembentuk
n tr logam bulat, Mesin

Iu RP
las titiUsepertj titik

E. f J, E----r-=
E
l+ i*'
WB

-
Tempat pengeluaran/
penyerahan bahan/
I
-6 ,r A Mesin bor lubano
panjans

$ ill_-_--
I
o
Jalan l€wai (alan kenda€an)
1
o
o
Io
Tempat ps.ympanan elemsn€lemen t",l:f8:P"t.' I
be€lyanq *lengahladr

Perkakas-perkakas keia: mesin pengukursisi logam, mesin bor pilar, mesin pembentuk logam bulat, alat pengukur,
!I
pelat perataan, gergaji besi, gergaji besi simpul, pemotong lapisan logam, pemotong profil (pipa besi), alat
menipiskan logam, alat pembuat lubang pada logam, alat las, autogen mesin las, mesin las listrjk, mesin las satu
titik, meja untuk penghancuran, WB meja ker.ialbangku kerja.

@ eagian perusahaan untuk teknik Saniter dan teknik pemanas


8,00 16,50

oI
E
o
I
o
c
o
Lo

@
Bangunan bengkel besi dan besi-besi bangunan
@
54
99
(utelsts a ueerepual lrqou: rse:edag 1e>16uag qoluo3
e) ueroeq den-derr ueE'undnir (9 /rqou ueqeJelued '6 @
lseredollo)i6ueqPueltu€1 8
rssq ueeLa6ued 1 - - - -"lE-o-u-l
sruod uPdersred g eIPqB qsqn)1 = )1-l
Iprapuo ouepne 9 ueepP6uad I tqou qFroquad ueqe8 = Fld
uen)nqusd t
uPJeued 6uenu € ueeJepue)i 6uenu -
ecrruas 6uenu -z errues 6uenu -
ue66uelad roluq 6uenu ! uE66ueled roluDi 6uenu -
ueJeuEd 6uenu -
gvn ueeqesnrod
eped ue66ueled leduol
:uelelec
l. EuEiBq uetenlued J
ll ue6uelea I
l_ -'
@o
l6ep Etuel
-ir- ' nrpo roournlunelsxteduet Fu
i .t-:
'ttl 0Z'l ueeJepuol
= LA
V
eJelue IeleLuPerepuol \r-rl rrt"l t,rOurq.* f
-!i I ursau rse:edeu I
I zw lZ eJI-eJr) @ <- qnuad */ L'J,
.-- J-i;l
6ueI ue:eued 6ueny -ueerepua>1 8E -i:
tzw 9l - ot erI-eJrI ledural I
senl uelqnlnquiotx (uppos) nJeq :.8
lopour ueeiepuoy :repuels lsl!N
:qep
=qulai#,'r
uep!6d_ _ ;.
@ -@<-@ <-'tu g lerefuelnl rrTi
-Jauror.u leuleouad 'selo[ eJe9as
;;iLr-+j,
.,,:I[:FFE+]:
ueerepual rleue6uouJ ledep
lnlun 'urPl Eures nles ueerPpual #;
l._r-tlTttffi Pfiel
)eieI e^uOurluad eOnI ue] L-I+L+
-urelouJ 'uellleq:edtp snleq 6uel [-fi
ueerepuo) lnlun ledulayoueplq 6uenU
elueq lep[ e66urqas 'elnqra]
(6uenld uelnlrauour nlt leq Fo'r+ 0't.'-0't +0!t o r-+ "0 t- !-0't-+ 0', +0'r+0!t +oil 0 t -t4', -t -.0'9. +^ 09
- -oit- -
'ueoueleq Bpe eduel ueuouedtP (re1nd:eq
6ueI lrqou-lrqour uel!6uau ledep
ralouaq ,a. -ed,, ueerepuel uereued rili3 fiJi?,J:rH:Ui3l"'lj,??:,'"13fl
snreq leurued :ueJaured 6uenu
lnlun leduel ueqnlnqey E/ ledurel ueeun66uad eler-eleu ^
ty' ledLrLel ueeun66ued ele.t-eleu Ky' ^
z € I 8e 00t, 0e't OLLg 0000 t 0002 000,
x z e 9 ze c/cc 9t't 009, 0006 9ZIL 091
z z z Z c7 oezz 9nn 0862 0001. o9zt 009
Z I z t 6t 096 r 06', 0z9z 0009 0001 00,
z t I e 9t 0t9t 09lz 0009 928 00e
I t t 0t. 0zzL 0r.'9 lztt 000, 009 002
t L 929 qz'g 000€ 00e 001. f-
T
I t 0z'l 08t 0002 09t 09
! (, - -t -c -x
go Lq - =T
cd
oo r) o o o o o o o
@f 9. 3 3 iq
s q.. c 0's
E ! q -
H{ o o o o .rc o
xE o ! 3 o EEo
6 a_ o @
o5
Jl
EH o @
:
c o 3
o5 =
f6' a. !
E q. @ o o 3
o ! o o
c_ o )o o o lio6 o g
a a 9. @: o o @ ffi@-iiEw.il
o -p E 9l qB 3 o 4
3 a. o o o
o 0 3 f s
C 3 o P. oQ o o
o o o o
o s D = o
{
o s
5 f ! @ <- ueeqesruad iepuels 'cv1 O
etneet uev B uedepouod Il! 6untun6ued E
(uebuu ueerepual Inlun 6uenl u.t OI x I :slu.radueu 'lJleulaul
'rseJedeJ 'uepes BuBlnJet) ul / x t Jesoq uBlnln efuol 6uenJ s
BuretnJal) u / x, Jesaq PfteI 6uenJ (tseq 1n16ue,(uauJ e^usnsnql ruPqel lqou r
upp uelreqrod eurBlnrol) 'zw 9z - zz fir]€waw uep ue)leqJad [[[[![ ai,ilffilll,[.!rD
etrJelnrel) efuoI leduol dertas ueuedul^uad leduel sen; 'zw Ot - 9Z
ueeqesnJad rolue) 'zul 9 L - 6 sru)ol elep ueleleJed 6uenl 'zwzl - 6
uelenfuad 6uenr 'rru OZ - Z l, uBnlnqurod 'ztll ,Z - Zl lsnlslp 6uenr
'zu 9 ! - 0I ouepno elede>1 6uenr '.ru g; -7, esef ueuBlelad 6uep;q
eledel 'zur OZ
- g, uelenfuod elede) 'ztu I t - O t uedop 6uenr 'zLu
g7 - g; egeda>1
6ueng 'Qeseq ueeqesnrod lnJnuau) :roluBl 6uenu
'z -+
lrprapuo 6uepn6 uep 'uePqesnJod lo1ue1 's!ruos 6uenu
lrprepuo 6uepn6 uep'lol6ueq 'ueeqesnlod roluex
't
@ letl 0 qalo Dunlnprp rur euecuag lseslue6ro/ls6unJ
-
g'E: ! erll-erq 6uoso1 qeuel
ue6uap ueun6ueqruad eaJe pJelue ue6u!pueqJod :eole/ueqe-l
9vn ueeqesnrod ueuesepJaq qoluoc
i * rtgoil rsvuvd:'u'r=lvcN38
vruly rvdlr:lr
IT TEMPAT KERJA
I 6,0
a-f -r-,-ra-r-.1 r'i
r r | ) | I i t+ BENGKEL REPARASI MOBIL -+ [
|ll ',i
rI|||||i
r r r I r I i rl
13,0 Peduasa. li uo Pada umumnya, konstruksi baja lemah merupakan bagian dari
l1
Benskel

:;liliiJ konstruksl produksi. Konskuksi ruang tanpa penopang (di satu


rt,trrrt
-L _L r _ I _ l_ I _L,/t
/- II sudut) diutamakan tanpa tiang penyangga. Perluasan ruang
i
ditentukan dari kecilnya jarak penghubung. Lantai bengkel disegel
untuk mencegah masuknya minyak pelumas dan minyak tanah.
Pemisahan bensin dan minyak sangat penting. Saluran penghisap
l- 17,s0-- F_ 2,50 _______..1 (kanal hisap) dibuat untuk tempat gas knalpot. Pintu-pintu mobil
@
LandasMantai @rusahaan
yang terbuka otomatis direncanakan dengan alat pengatur udara -+
z
- -
kanrormnenmaan
_.__(--'-__ untukremoatbnoki
_e9T) - - 3.
4
KantorkeDala
Rlmahbngls WC
dan sebg.rny.
menylmpan m,nyak
-
hal. 170 171, hal itu dianjurkan pada bangunan instalasi kanal
untuk listrik, tekanan udara, minyak bekas, dan air. Pilihan tanah
5 R!6nq slBh.l
fi\
\!.u
Contoh pada suatu perusahaan (area) untuk perusahaan jasa pelayanan sedapat mungkin memilih
VW skala menengah
tempat yang menguntungkan (uga pada tingginya harga pembuka
(uang muka) dan harga bangunan). Tempat-tempat di pinggir kota
diusahakan untuk iklan dan promosikembali kepada para pelanggan.
Aturan pokok dasar: 1/3 bidang tanah dibangun untuk kantor
(gedung), 2/3 bidang tanah tidakdibangun (dibiarkan saja). Perluasan
kantor untuk selanjutnya diperhitungkan terhadap luasnya tanah.
Untuk perusahaan besar berlaku nilai rata+ata di bagian depanl
muka 200 m2 setiap tempat kerja untuk perusahaan bengkel.
Kemudian terdapat ruang-ruang untuk penjualan, kantor perusahaan,
ruang tunggu pelanggan, ruang sosial, dan sebagainya. Sambungan
pemeliharaan diuji. Pada instalasi kebersihan (pencucian),
dibutuhkan banyak air. Bengkel petusahaan besar -+ @ - @ untuk
truk, traktor, kendaraan khusus, mobil tangki dan mobil gandeng,
sedan, truk pengangkat barang, kereta (dorong) listrik, dan alat
@ Tempat kerja/bengkel kendaraan bermotor dengan bagian administrasi pembawa barang.

4. Kantor 13. Rlang transformator/ 19. Ruang legangan redah 25. Reparasi tambahan
5- Toilet listrik 20. Ruang legangan inggr 26. Ruang kompresor
8. Saluran instalasi 14. Ruang depan 2'1. Reparasr sepeda moior dan ruang
11. Tempatpengujian 15. Perbaikan lingkaran besi 22. Ruang peralatan pengeluaran uap
pengereman mobil 16. Perbaikan beterai 23. Ruang kalkulasi 27. Ruangtempatminyak
12. Ruang tempat 17. Ruang perata arus 24. Penerimasnkendaraan 28. Ruang inslalasi
kerja pernis 18. Ruang mandor

liolo::ei.masdil4$d flU,rtg:is:[, ln(


t$)$*)S
zt

il0M000

Bagan
-!
i[[!u[![il[ I
U il!

@ Pembagian tempat kerja untuk kendaraan angkut, ruang bawah tanah pabrik BASE

2. Tempat kerja
3. Arsip perencanaan
6. Ruang cuci mobil
7. Ruang penggosokan
mobil
L Pendaftaran
10. Ruang konsultasi

@ eotong"n memanjang pada sumbu 5.

@ Ruang bawah tanah @ eotong"n memanjang pada sumbu 16 Areitek: Verfasser

56
ar-
r
L9
ru O'g x ur g'g uep e[:e1 ledueg 61
0e uelece6ued uedersr€d 1nlun eLrel ledurel eua)is ue6uereley @ ledLuel Jepuels , sele urprel u 0'r[ x rx 0'9 lnJf ueefue6uad ledueg \9
"ng2nr1 f
resep reluel - rseJedal lo)6uoq lnlun qeuec
'sele leluBl lp ueull
-6unure>1 lersos 6uenJ 'uPurdutd

'M'IV
roluB) rsP4srururpe 6uenJ'etueuod
reluel lp ue66uelod ueEuJlJauod
'elnqial ledurel rp ueunsnlued
Inlun del6ual uelelered nelP
i 3::f3 I I
rsElosrrel 6ueI efeq leled ruBlep
ueunoueq rslnrlsuo) :ueunouBq +h,fliTffi l-ri*d l'4"ffi1
uBrprn/ueouerala) 'LU 98'z l66ull
'rx 00', reqol 'ur 00'/ ouelued
:(uelef uetnln) uelo.td
r.u O'9 x u 0'0lB)6ue ueleqtuel
-ualuod 6uenr e6nI sn6rle)os eO-u6tluediep
'ue1ec56led tu 0'9 x Lu 0'Z
761 qele uelnpnpel - tlesoley 6\
\J/
uepos uelPceoued 6uBnJ )nlun uederirad 1n1un etu51 ledue1 \9
Jepuels ueJnln qelepe lul ln)ueE
'reluel sPle lp uelLlepuldlp uele/vleJod )inlun ledulal'ueelEpue)
0o'E
rlp)aprp ledBp lrqour rseredar Bped 6ullued 6ueI efue) lele-lele nelE
lel6ueq e[Je) 6uenr e66urLles 'urI6unu )teqos lenqlp efJe) teduo] T
'ueleuBsuaJlp llesldJal ulseu, leduiol uep efualeq
I
)nlun leduo] er(u>lreqes'rseledar ueefue>1ad uep llqoul lseledsJ lJep
resaq 6ue^ ueepeqrad eIuBpV ueleoeouad 6uen.r uep uelqestdtp
uesoJe) 6uenr 'nqap uen66ue6 uep ueLlnpe6e) uepultl6uouJ )nlun
se)e)Jod rJsusl
l"
'rJrpuosJal lnseu nluld uB6uep ue66uElad L
Inlun uelel uep uBlqesrdrp uep Jesep le]uel rp uel)e]ollp 'lrqoul
rseJBdoJ ueOuep ueOunqnqJeq 6ueI';euotsDunJ 0uenl-6uenJ ent!aS
'loluel rp 6uero 7 uep lo)Oueq lp Blo)od ueouap ue6uu
,l g'2 x g'p lndo nqurns ueJnln
ur O'/ x u-r 0', uesoJEI tedureg rA
ueqeq ueouap ueeJepual uBp uepas uele/t^eJod uPp lseJedel 1n1un @ -6ued >lnlun ue:nln6uodledurel \9/
F- 00,' _------l
rJesoJe) rseJedal ueeqesnlod uellnfunuau @ e- ue6eq qoluo3 F-00.r -------l
'uelnluollp Llelol
6ueI ue>lreqrad leduel epBd tesolas redures le)Oueq rp uelledueltp
ueEJepuey ',,efuel drsur.rd ueouap lensas lo)Duaq ueunouequJad ousdoued nps
'ueEJBpueI rseJedoJ snJn6uoLl-.1 6uer{'ueeqesnlad ln}un ue6u€p )rlorprq
)ieq6uop leled
{
'Ireq 6ue^ efual erec
ueouap lelours nue/v\ ujelep uelefuallp ledep snJeLl uep ualsuo
rlrqel ueefualed nll eueJel qolo'6ueqruellaq uueulos lpefuauJ efueI
leduol'epoqJeq 6ue,{ ueeqesnled lepoul ue6uap rdel6ualtp 6ueI
'de1e1 ueeLaled ueOuop ueOunqnqJaq rJoso.leI lsBJedsJ ueet.lBSrued
ereces rsounJloq ueelalad uelut>16unuau snleq euleued deqel
""ffi
@
ueunoueq 'ueunoueq uedeqEl tnleleul unqel detlas lesaqladtp u Of'L - O1'O lP)t6ue EAPp t66ult u O'I leloue eiep I66u[ uBouop
:u o 9"r'uig'e-'-le}6ue uerequ'ii- oui @ :u g'g-x ui gig 1e16uri uerequet - leit
ledep elusn.leLlas ueBqesnJa6'lgseds uelnlunl ue1tletlJoduauJ -[ enp ue6uap efual ]eduo] Jepuels -uals uP6uap e[sl tedual repuels @
uep ueBqesnJed snsnql leq-;eq uelEuequltpeduar.u ue6uep l ---dE--"-r
efue>1 seso.rd uep ueeqesnJad e,{uuelef Jesep se]P ]enqtp 6uPI
'uernlered qenqos ueldelelrp 'Lleleseul ueqecouod lepuels tlue6
re6eqag 'reseq 6ue^ ueepoqJad ueOuap ueleJe^sJed []elo ueI)nlunllp 6uedouad
qe;al e,{uunurn eues rp 'de}e} 6ue,{ euJo)s Llolo lnlnqBplp }edep 6ueB
enp ueouap
,jl lor p!r..1
leprl uasoJel rseJedel ueeLlesnJed ueeleuad uep ueeuecueJod )ie)i6uop
lelsd r6raua
'- Jolallpu!
<- aqe4g-qeuporJl lJEy oqnJsuey
'ueurof ue6uel ueurleray lnlrlsul uele6 uetttleued
}n1[SUr 'Ue6ue1 ueurlerey u]snpul llu)ol ]n]nsul :ueoueje]o)
ssle)psd ueue_l
vru3y tvdn3r
TEMPAT KERJA
PEMBUATAN KENDARAAN BERMOTOR
Keterangan:
lnstitut Teknik lndustri Kerajinan Tangan, lnstitut Penelitian dalam
lnstitut Kerajinan Tangan Jerman (Perkumpulan terdaftar), Karlsruhe,
-+I
Pembangunan pabrik: Setelah meneliti kebutuhan bidang dan
memilih areal tanah, kemudian dimulai dengan perencanaan
bangunan.

Berikut ini adalah sebuah pertimbangan penyesuaian terhadap


lahan yang khusus seperti ukuran tanah (luas), bagian-bagiannya,
jalan yang menuju ke lahan tersebut, keadaan jalan, dan lain-lain.

Contoh perencanaan -+ @ Bagan sebuah bengkel dengan ruang-


ruangnya.

Rencana semua ruangan yang diperlukan (ruangan penting) dan


untuk sebuah pabrik khusus mesin-mesin pertanian dengan 4 sampai I perlengkapannya.
O .;,H:.".**
llr &ngkel reparas;
Dalam sebuah bengkel terdapat 4 ruang kerja.
Suku €dang
(sudans untuk) Besar ruang kerja 6,50 m x 3,50 m. Ruang kerja dilengkapijembatan
angkat dengan 4 tiang dengan pengukuran tanah.
Ka$r

WC (untuk lang- Kebutuhan besarnya ruangan 6,50 nix 4,00 m.


gaDan)

Ruang tunggu
Contoh perencanaan -)@1 lantai pertama bangunan: Pabrik
Ruang ganti pa- dengan 4 tempat kerja. Perluasan akhir: Pabrik dengan 8 tempat
r0 Ruang cuci
11 RuangWCuniuk
bekerja, bangsal cuci mobil, dan ruang pamer mobil.
12 Mesin pembang-
kit listik Bengkel kendaraan bermotor untuk pengangkut barang-

Pemilihan tempat untuk suatu usaha tergantung pada lokasi (tanah).


Untuk para pelanggan dan montir telah dirancang dalam konsep
20m secara optimal, yaitu dengan membuat pintu masuk dan pintu keluar
yang terpisah pada ruang reparasi.
/6\ Rencana contoh unluk sebuah perusahaarrpabrik dengan 4 lempat bengkel untuk sebuah
\6/ Iahan bagian depan jalan yang lebar Terutama untuk kerja yang mem-
butuhkan mesin-mesin sebagai
penyelesaiannya, maka lebar
1
2
Bengkel reparasi
Gudanguntuksu- tanah atau luas tanah ) B0 m.
ku €dang
3 Kantorrerusaha-
an; PendatuBn; Dengan demikian usaha reparasi
Kasi
kendaraan juga dapat mengguna-
5 Kompre$or
6 Ruang tunggu/ kan tanah seluas min,40 m -+ @
lobi
7 Ruang ganli pa-
kaian - @ Tipe perusahaan untuk
6 Ruang cuci kendaraan ringan, seperti omni-
I Ruang pegawai
10 HallaDangsal bus dan lain-lain.
l1 WCuntukFlang-
gan
12 Ruangkonsultasi
13 R!angpajangan/
Contoh denah --> @) - @
merupakan bengkel kecil dari
perusahaan reparasi kendaraan.

Ruang kantor dan ruang sosial


terletak di lantai atas + { .

1 LelakFsislrepa-
rasi kendaraan
2 Pendafraran re-
/a\ Contoh perenmnaan sebuah perusahaan dengan 8 tempat bengkel bangsal mencuci dan ruang
\9/ pajangan/pameran 3 Pengeluaran su'
ku edang
4 Kantor mandor

5 Penenmaansuk!
Gdang
6 Ruang kompres'

7 Ruang Fmanas
8 Ruang pimpinan
9 Ruang gant pa-
10 Rlang cuci
11 Wcr&dr€a-
12 KantorFrusaha-
13 oap!r

l?\-r'i\
v

Contoh bagan/denah untuk suatu perusahaan kendaraan motor belal


@ lrntuirtu. -@ @ tanpa jalan kendaraan. @ oengan xemungkinan jalan kendaraan

58
69
l4-reu z I qeuap qoluo3
rquel Jre uerleou€d l 9
uleFulBl I @
(uu oozrqq6 quel
uep ueqepueFt) ut6upued ps/6uenu ! 6,
rselueuel msed ueueduilugd 6',
ui6urpud uBUeVUfuDued levE't
upfnsns
ues ueduiluau Inpn uFutpued leuel /t
6uuel6uuel ueouop pniuen g',
)|euatptequd leH9 t
se6 ieteq ueqeqlseu levr',
6usuq xnuq{ tnp6ud ursen €'t
lnpe6ued uep l@6ued utsen z y
uPt Inlun urourpu{ sePlf L't
onl uPouBlEd lEduel ,
rpB[ entfuseq ueueduilud ]eduall 0
6uatq qpquad utsen9 g
ue6uE pnc leSr't
oueled snl dntouad teNe g
ue!6erd 6uenu Z'e
uaelequed ue o L'€
ue6ue66ue0d uqBe€ 'C
sprprqinl r6Pquad lBv6 z
dntoud ursaWB'Z
loaHrsl [d Inlu4uad lqvl z
ouplueuau 6uel ueuope 6untn66u€d leHg Z
ueuooe lenoued urseilq'z
6uequtud
urgu uep uEUoPs 6squd u6en'z
rnpuq lntu4q 4or 6untn66ud uren e z
ueuope 6u[66ud uEeN Z'Z
ueuoP tnluqusd
ursau usP ueuope r6equd uEan t'z
usuope uEqEto6ud ue!6Eg z
lnpe6uad isxtN 8't
uee0a6ud efenl'!
n6uat q€ret uep ueelreoud elerl9 tr tr
ueqeq-uPq4 slan I L
intn6ud lep uep !P
rnduaud lete 'ue6uq l3nouau tnlun teg t'! I rwe +r
jqEp
I
: +.--.- llL
letd ueouequq uep 6unluB6 ue6usqurl0 l o
ueuopeypeoued qepeMz'! r,. lrin r"h E#r-i-._
ueuope rcpo66uad ursen !'!
-
-
'- r L+! r'i7ir
_+__\..__+ls
ueuope udstlued uetoBg ! ir!
apol ueSuueley
qeuepueouerolax
lo oo
@- @
'ue)6unlttlJadlp
lBdep 6uenJ uetl n$qa\(uedetldue\od) ueeuexuolad uenlueq ueOuaO
'6uereq
uelrque6ued 6ueru' ue;elselut; n1e1 1n1un 6ueny'ueuedut,(uad ledulel
uep (6ue.req 1n16ue6ued ye;e) eteluatuas Ouepnb 1n1un 'ueeftalad
uep 'uereleuad 1n1un 'ue1e;ered 1n1un utpuosJal 6uenl uelnpadt6
'er.r.res 6uel ledurel eped lelopol uelenqtued leduayeltel 1edua1 -u-+ nz szvz
'uelelequlad ueraiequed W o,
1edue1'.rndep'enl uer.leq-ueqeqledutel:seued 6ue,{ledual ueqenq
-Llenq 'leleloc 'nsns 6uetq 'uuy :utbutp 6ue[ 1edue1 :anl o1ol u!e6ulpuad
'ders qepns 6uenu
I t r
6ue,( rlo.r-uo.r ledurel uep 'uelelequed 1edua1 'ueuope uedetluad "ffiHn
gedr,uel 'ueuope 6uenl :1n1r.req re6eqas 6uent tefiundu.tottt tloJ olol
ualnuaurouJ onl olol'qpquol uepleoueq 6uer(.U". rrr.l]:[:fi;:
olof'onl olol uep BoJ olot eped uelnlellp ef;e1 6uenl ueqeslulad
rsOunl er.uelg
'efue1 6uent ueP uetentuea orepng rsrinpord @
I I I
6uepnb e.relueroprJo) lnseulel'efie>1 6uent detlas .u.t 3;,- g 6uepn6
enuJas Inlun ueeJrlrad 'ztx g IueJn)nJsq leultutu.t 6uepnE1n1u6'uelel g
1n1un 6ueny'(6uoro1) 6uepn6'ue1ndu.rnl'(ueruel'yet) ueuedut,{ued lN
3V 6uolodas 6uqelI
Inlun ueLlnlnqel 6ueng 'ueyedaBued 1n1un 6uepnb 'ln;e1
'lelurtu '6ur.re>; ueqeq 6ueng
qenq '3or uesrde; 'ueqenq-Llenq :n>1eq q ueuopE ueqelo6!ad
'6unle1 nele
ueuedurlued ledurel rp 6undel'(6uue>l ueqeq) depeluad 'tlor lenqued
ueqeq 'r-uereO 'e;nD 'uer[rq-r[;q :Lle]ueur 6ueleq-6ue:eq 6uepn9
:sele uelepaqlp 6uenr ueceut-tueceyl
'efue1 6uen.r rp uedr,urstp rJeq-rJetlas ueqnlnqay uelede6uad
trcoxlrgo) [oJ ]edua1
uep nleq ueqeq'ueqeq-ueqeq ynlun ueuedu-ttlued 6ueng
@ <- urpuosJal 6uen.r-6uenl eped ueleuesle;tp ele>1 saso.t6
@ <- Outdues 6uenr relue ue6unqnq uebuecueg C[)
6uen: uep 'uenulauod 6uenr uep 'eLlesn elel 6uenl 'stu1e1 6uen.t
'rleq ;en[ 6uenr 'ts>1npo.td 6uenr 'ueuedultfued 6uenl :;ervre r.uel6o.t6
:eqesn 6uenr uep 6uen.r uet6equa6
'ueeuecuelad
nlens ue6uap r6ua.reqrp qelsnJeLl rselo; uenelutue6 ueun6ueq
ueuodr.uol-ueuodtuol )nluequrauJ ledep ;euots6unl eJecos
eAuenuras 6ueA sasord epas stpgerd uep slulol ueepegl enuas
uednyec uep uaryruad qndrlau sueuralsrs 6uer(ueeuecuered qenqeg
1e
ye6gnls 6r€c-,eLia. .,' uet 6eg elebe6l ueulsnpuuod seul6
-Japeg
IIOU NWHVSfIU3d
vnu=tv rvdtr=tr
7
TEMPAT KERJA

Keterangan: Dinas Perindustrian Negara Bagian


Baden-Wuerttemberg
Urusan/Bagian Perekonomian,
Jalan Willibecicher No. 19
Stuttgart 1. 7000 +fl
Tempat pemotongan daging -+ @ Model (6-7) pelaksanaan.
Proses produksi dari pembuatan sosis di perusahaan daging:
P€ny€€han Fngsmbilan
daging masuk ke dalam ruang mesin (Perusahaan Wolf dan Blitz),
ke ruang pengasapan, kemudian ke tempat pemasakan (dapur
sosis) dan selanjutnya ke ruang pendingin atau ke toko.
1 piF
Rel untuk
peng$soran
dengan kercla listik
8
I
Lintasan/jalan
yang tinggi Tinggi ruang kerja (menurut perusahaan besar) ! 4,0 m
Jalan untuk lewatnya barang-barang ] 2,0 m.
Bagjan yang
2 Perendaman daging
dengan airpanas digelinci*an
3 Mejaperontokn 10 Meja baskom

4 Bagian yang dicelup Besar ruang kerja pada perusahaan Wolf dan Blitz di bagian depan
lunsu
dan yang diangkal 12 Alat cin€ng dan bagian samping setiap '1 ,0 m = 3,0 m2.
5 Bandul penskaf,
untuk posisi 14 Meja penganalisaan
6 Lif,bsaf, pipa 12 Meja pengolahan
Jarak mesin dari dinding (untuk reparasi) 40 - 50 cm. Mesin
7 Penyangga
16 Tlmbangan
17 P€nopang gudang
pendingin yang bekerja siang - malam merupakan peralatan penting.
bsar
hwan yang
Tempat penyadapan air dengan penyekrupan selang di ruang
Contoh sebuah toko
dapur sosis, diperuntukkan bagi ruang mesin dan ruang
^
\U pengotahan daging penggaraman. Lantai yang kasar dan tahan air sangat baik untuk
aliran air. Dinding-dinding yang tinggi. Secara keseluruhan
1
2
Gudang
Pemotongan
penerangan untuk tempat kerja dibutuhkan 300 Lux. Ditentukan
3 Tempat k€rja
laki
lakl juga ruang untuk para pekerja, ruang untuk perlengkapan, lemari
4 Tempatksrjawanih
pakaian, WC, dan kamar mandi pancuran. Peraturan yang harus
5 Ruanq pas {ruang
ganti pakaian/
men@ba pakaian) diperhatikan sekarang adalah peraturan untuk bidang usaha,
6 Ruang bntor
7 Ruang ganti dan peraturan pembangunan dan jaminan keselamatan kerja -->pedoman
8
I
Tempal tinggal
Pajangan toko
U
P. Mesinjahit pinggir Tempat tukang jahit laki-laki dan wanita -+@ Pola untuk 10
BBA = Papan setih
TBA = Meja *ldka ruang kerja.
TN = Me;a pengerjaan
TNB = Meja kerja dan
$hka
Perencanaan dan perlengkapan teknik radio dan pesawat --+ @.
TZ = Meja pemotongan
SB = Eblase bahan
Besarnya cahaya ruang kerja i 3 m dan volume udara minimal
setiap ruang kerja 15 m3, karena besarnya bahaya tekanan listrik,
maka bengkel dilengkapi dengan lapisan lantai yang berisolasi.
Setidaknya mejaservisdipasang padatempatyangterisolasi. Daya
penerangan yang ditetapkan menurut DIN (Jawatan Standardisasi
Jerman) 5035 adalah 500 LUX.
Untuk memasang komponen elektronik syaratnya 1500 lux.
Meja servis haruslah tempat yang luas, setidaknya berukuran 1,00
x 2,00 m, 2 meja untuk penyimpanan pola, gambar, peralatan, dan
lain-lain, seperti penyimpanan alat-alat pabrik.
Contoh untuk tempat pernis -+ @ dengan kemungkinan perluasan.
I 7.00 m---,
Perluasan
I T
- [r_=-.-51
ti
ti iirl
iirl
lr

@ Conton sebuah usaha konveksi (lantai dasar)

Gudang ,E
material

E Ruang mesin
_::"::":": J
E
F

T
E
R
I

i;l
I

i@1"I"J4U"1"_""_ ]
I +
I
E

+ I Tehpalkerjauntukteknid o-
L-]
2 T6mpat keia untuh magang
3 Bangku keia dengan m€ja- 1
meia sekrup
4 Meja paiang untuk pemula
5 TempatpidnganhiEm
6 Rak untok alal rapa€si
7 Rak unluk bagian-bagian

; I
9
kecihnderdil kecil
Rak pajangan
Meja untuk penjualan t
10 Eblase dan €k untuk Tempat masuk
pajangan

@ Contoh sebuah perusahaan teknik radio dan televisi @ Conton tempat tukang pernis pada lantai dasar

60
r
!9
luqed nlens euecuer r.lret6erq @
(D <- utel ueutlbunurol uep uB6uue[ euBcueJ Itulal :)ntun]od
'
uerurouoleled-uesen;:ed :uetenselua4
'1uqed ueeuecueled 1n1un Jesep uesele qBlnll
'(qepual rslnpotd erterq
11r;rtuaul 6ueI urseu ueqeq 'efue>1 e6eue1 ue>11odr_uo1e6ued
=) ulsnpur
ueeuecuoJed denes eped uelleJaqltltltp :Ielol elel ueeuEcueJad
ueunbueq eulals g
ue6uenl ureJ6oJd 'g ulsnpur lesrrlens euelS (D Iuqed tos-les rsrsod2elal
lBI6uloq 6!nF6
@
e[a>1 e6eual ueeuecueJad 'V ueunoueq eped
tel6ul
utseur ue6ueseuad ueeuecuela6 0
(1e1a1 e1e1 ueeuecueled 1n1un Ouuuedlal 6ueI uesele,tuJouolo
lr---------+ L
ue6uequrpad reOeqes 6unuad 6uel eua1r.r1) ueqeq ueeuecuolad z EffifL-
(rs>lnpord uelsrs) ueeqesnled ue.l6er6 't
:1n>1ueq re6eqes Llelepe q
uergrlaued lrseq lnJnuoul ueeuecue:ed qenqes tJBp Jesep ueselv EtnFd Euepq uqeo
'uBqnlnqol
renses efue1 1e;e-lele uep utseul-ulsau ueeuecue:ad ue>lleduteueu
ledep snteq r;qe 6ueloes eleu 'ueue;e6ued eluepe 1epr1 ue6ua6
'ele>1 ebeuel qelunf r.rep nele e{uunqel deues rslnpold pseq trH
ueleureOued uep tnqeleltp tslnpold saso.r4 .uelequ.re66ued ue6uep
ulsnpur los nlens eulels @ luqed losles rsrsod2elal
ue)euecuoJtp snleq ueun6ueq qenqos ueeuBcue:ad 1n1un uelrlrula6
F o8!--J-' osz----1
@
!eoueouord 6u6ou6r A
ueun6uequBeuecuolad .,
-L
uesenped eIurpefuel ueur>16unule1 nele uedeleue4 I
I
ue;ef uelnleOue6
a
i
,Hr;";:i"fJ:3 I
>1epeled ueqeq uep'uncet'rde'uele1a6'elens depeq.ral ueOunpurpaj :t
'eulegn uede16uelle4 '/
:urpuosJel uPqaq 'selutl nlel ueqog
-l
sl .ls
urseu ueleduteued uBeuecueJod <L
(rselrues 6uenl) elusrueflnlnuelu ue>lqesrdrp ,efue1 6uent qe1un1
ueer{eqecued ueOuep renses 6uenJ elulesag
snrdoJC M :leIStV qol Jenl s)i uelel ntnuau /a\
zuJ uelep Jnlntp 6uenJ ueJesag uesenUad ueurl6unuel ue6uep rde eyetal ueselu!l eped Iuqed leduel qenqes euelg Q,,/
'ueqnlnqel stuaf
:1n1uaq rebeqes ueEuelelel rlndr;er-u 6uenl ueeuecuele4
'6uenl ueeuecuete6

'O e leJ tle/vlelouJ 6ue[ se1ur1 n;e; lnle[ eurelg
'dnlnpel ueJ) tle/tnolaul ueqepuruled
)nlun eueln e;ne eped lelepal lnqosJol tnlef uep rsrs ledu3
"leuo6erp erecos )elepol 6unpab
nlt utelos '@ <-. leuo6e1p 6ueI euleln ln;e[ ue6uap lreq 6ue,{ ueqel
'ledual uelqnlnqueul >1e,{ueq 61 <- neybuefrp qepnu 6ueI
ledruel eped uellelelrp rselnlrs rnldi uelenqued ueeuecuare6
'tselnlJts rn;e[ uep
uesentJed
elutsts Z uep -uj";;;;
'ue;e['ueunDueq senl ueqn]nqaI Llolo ueln]ue]lp qeuel ueqn]nqey ueurl6u-nuJ1' snJnt 6ue^ reuo6E o
,;bJ;6 -rp eupln ueselurt ueOuap (1d1duo1 ([ )
qeuel bueprg .Z rp ueleI eped lrJqEd latduoy @ uepep) luqed ueselurl euaIS
(;euorseiado elerq 6ue1ue1
ebrle>1 6ueI'rsepodsuel1 6uelual enpol 6uei(,qelueu ueqeq e6.req
6ue1ue1 BureUed ueeluel.red) :1n1uaq reDeqes Jol)et-JoUeJ epedal
rseluarJoJoq ulsnpur ueunEueq uep rsrsod Inlun tse)ol qnle6ue6
elel e6eue1 uep'ueJespulod ,n>1eq ueqeg .t
:rsBIol JolleJ
')elal/qeuec 't
ueeuecueJed 'L
i<-
IUISNONI NVNN9NVE
e
s "-tr -tr -fl.
'-F"1fr*u',*
BANGUNAN INDUSTRI
DIN 18225 -+1,
5. Produksi.
Perencanaan produksi.

.Q q.dltr
\a' 150-2oo
Jam kerja dan jam belajardi Jerman
melalui REFA (semacam Panitia
A - B,dang yang dapat dt(uasi (dtpegang

I -
dengar lanqan) semaksimal mungk,n
Salas-babs bidang gerak tangan s€@ra
_ 65 cm
I \1 10
Negeri alau pemerintah Jerman
frsiologis
Bidang gerak tangan yang nomal
_ 50 cm
- 32 cm - Tempal keria dengan meja kerja untuk studi kerja), sekitar tahun
C - kecil - 15 m,
D - Batas-batas bagian dalam bidang gerak
-
mesin
Mesrn.mesr. noma,
10
15 - 40 r:
1924.
bngan se€ra fisiologis 1F20 cm
- Tambahan: Bagian dai ialan.
bidang-bidang peletakan 3ao/"
Perencanaan kerja: Penggam-
Ukuran yang sesuai untuk zona- baran hasil kerja di dalam hasil
751 Nilai standar untuk kebutuhan
(1-) zona yang dapat dicapai tangan O Proses produksi \9/ tempat pabrik-pabrik mesin
produksi merupakan alasan dasar
- pada suatu tempat keria untuk menempatkan mesin-mesin

# dan bahan-bahan sistem produksi


ditinjau dari penyesuaian alat dan
hasil produksi
# - Susunan paralel
Sistem produksi menurut susunan
modal produksi dan proses
produksi
- Sistem tempat kerja
1. Sistem tempat kerja 2. Bengkel
3. Sistem jalur 4. Sistem kerja-
sama 5. Sistem aliran hasil pro-
duksi, dapat menghasilkan lebih
- Susunan yang berkelok: lurun naik
banyak produksi. Bentuk dasar:
ffi oooo pen6rimaan barang-gudang bahan

- Sisiem tempat kerja - Susunan yang seirama mentah - gudang sementara -


perakitan mesin - pengujian -
@ si"t"* produksi O Sistem jalur/berjalan gudang hasil produksi - pengiriman
rn 1. Gudang bahan baku
dengan pengfiman
barang -@ O G
ii 2. Tempat prduksi
3. Gudang barang jadi
6. Perencanaanbangunan.
denga^ pengidman
4. Penyediaan ene€i Contoh untuk metode perenca-
5. Penambahan
naan, lay out, perencanaan sesuai
7. Tempal kerja fungsi, perencanaan sesuai
8. Penilaian
9. Laboratodum dengan pola -r [1.l
10.Temp6l Fngujian
modal dasar M = 10 cm
12. Ruang sos)al
13. Pelatihan Satuan ukuran di dalam bangunan
industri 6 M = 60 cm, sistem jarak
horisontal. Contoh 1,80 3,60 - -
-
5,40 10,80 - (perhatikan satuan
A- Tempat produksi
8- Transpodasi
E- Pemisahan
F- Penguiian
sampah hitungan) ukuran standar untuk
C- Energi
D- PenambrMn
G- Penilaian kebutuhan tempat di pabrik mesin
H- Pegawaj
sebagai berikut: tempat kerja. dan
rar Diagram perusahaan suatu
@ Tempat yang terbuka @ Tempat yang tertutup mesin kecil 10 - 1 5 m2lruang kerja,
U fungsi utama mesin normal 15 -
40 m2lruang
kerja, tambahan untukbagian jalan
Simbol peren€naan
o
Nr Jbungan-hubungan 30% -+ G).
= Pembantu/p€qawai (operalor)
7. Jalan untuk lalu-lintas ber-
Pengerjaan o + 2 LEtrik (elekronika)
lawanan.
2 v A 3 Af (hidrotik)
Berdasarkan pemantauan bebe-
D
Uda6 bdekanan (pheumatik) 3 rapa orang, pada daerah penyang-
E 5 Zal pendingin (Coolanl) T ga banyak berdiri berbagai jenis
5 6 \r perusahaan. Kemacetan lalu lintas,
6 o Simbolsimbol yang lmum dipakai unluk bagan-
contohnya pada pergantian jam
bagan leknis kerja, perlu diperhatikan.
n
Luas suatu koridordapat berukuran
VDl = Persatuan lnsinyur Jemant ASME = Sema€m 0,60 m.
E6aluaf, siandadsasii Usulan simbol ini di Jeman
yang berlaku adalah yang ditetapkan oleh VOl,
internasional adalah yang dianjurkan oleh ASME simbol.
Banyaknya orang. Luas daerah
yang memenuhi kebutuhan kota
@ Perlengkapan tempat produksi simool perencanaan 4-=r Macam-macam hubungan/
@ v bagian
tertentu
(daerahpenyangga) normal
Kebuluhan lempat menurut iumlah tenaga Wc/kamar mandi 0,2 - 0,4 m'? sampai 5 0,875 m
Ruang ganti pakaian
kerjayangdipakai untuktempaibekerjadan
kantor-kantor perusahaan bermekanisme Lorcng-lorong
0,5
0,5
-
-
1,0 m'.
1,5 sampai 20 'l
,000 m
ringan dalam bangunan yang bertingkat
(menurui Hedlein)
Lifttift
Dinding luar dan peranlara
0,0 - 0,2
sampai 100 1,250 m
Er 0.5 - 0,8 sampai 250 1,750 m
2,0 - 4,5 n'1l
^t Bidang penggunaanl baoian sampai 400 2,250 m
al Bidang keseluruhan 8,0 - 12.6 m,
Ruang yang ditempati Ukuran bangunan
secar; padat 4,4 - 5,0 n'1l bagian dalam rata-rata 10,0 m'?lbagian
I bagian Ketinggian minimum diperhi-
Tambahan untuk tuanq Nilaistandaryangumumuntukkebutuhan
sekundeilkepeiluan lain 2.0- 2,5 mzt tempat dari perusahaan/tempat kerja tungkan 2,00 m.
baoian
- 6,0 - 7,5 mtt
indusri tidak dapat disusun teEendin, Di bawah alat transportasi dipa-
karena dapat berubah dengan pengem-
bagian
Brdang tambahan untuk:
banqan syaraLsyarat dan pedengkapan
teknis awal, sehingga nilai yanq statstidak
sang alat pengaman, dengan demi-
Tangga 0,3 - 0.6 m' dapat ditentukan kian bahaya terjadinya kecelakaan
dapat diperkecil. Untuk ketinggian
4A Macam-macam hubunoan/ cahaya diperhitungkan tidak
@ Perlengkapan tempat produksi @ si.oot perencanaan \9/ .
oaglan mencapai 2,00 m
62
t9
@- 6)
<- aut14)o ruolsts uep eu!1-llo '(IuqEd) eluuelenqued lnrnuetu urpuesJel
6n buelueuau 6ueA le.r re6eqes -. /
ualsrs 'oueqnuoq nuel ualsrs e,{uuernyn :ueurel ler uLelsrg E? (leJ rua}srs) rpel qelel 6ueI \2y' lnlueqrp or"x n,f"l"rlp l"u @
:uerlppuoouad ulolsts (tde ueLlel uer6eq uep 6ue.req sele 1eg
6uenr) 6uenr ueqesruted uelur>1
-6unuretu 'reseq 6ue[ seltltqets
:ue6unluney
'uoloq 6urpurp eped Ouefueru
-eu uep 6ue1ur1au 6upsedtp IBU
uoloq tsln4suoy z
6uepn6 uelnlDue ue;e[;et rs
-1n4suoy rpedes'6uepn6 6urpurp
uep dele eped Ouesedrp >1eg r-
'eleq rslntlsuoy 'L efeq nele ni(e1 t66uu Durpurp uelsrg (q
:1e16uryeq )eJ ts)nllsuoX uep r.rrpuesrel 6ue,{ 1e.r uerOeq r.rep 5 urpues rsetado rlue:ed lal6uebuad
ler16utl enp nele nles '1er ue1e1ere6 (/ ue6ueplolq re6eqes6uepng (e
reDeqas sauell ue6uep (q 6i)
3@e 70997 6uePn6 ounlo^ @
(elureqet) unu.in Buepng (E-
uebuep 'seleq:al 6uert ledtuel :ouoDpued < lete OZ'L
.p)i6ue el.lal
senl'nlr ue11ndun1-ue11nd ? OOt
'6uero 9g )inseu <
-uln1 ueOuep renses 6ueI urseuu qetacanseu uetet
ueDuep eIu6ueJeq lenu.lau telnu
l6ue:equnsnr(ued1ele6 g 61e
ue>1ndr-un1 g rpeluer.u unsnsrpE6nf
lede6 'uPrI uelequ.ref redures 00'92
esrq ueJ) ueunsnlued uer66uuay
---
V @ - urel euJes nles oo
ue>;ndun1g ue11e1eleu ledep
snreq unsnlued lege 'Lu gr'e
(e
sen;es ledtuel ueln;.reureu ndleD
ueunsn,{ued :e1ne qenqes eped 6uereq
rsegnlrrs 6uepn6 rebeqes 1o;q 6uenr r66un uep 6uen.r
6uepnb ue1e1e.ra6 '@ <- (6uepnb
6uepng (q)'leLuudo 6ueI 6ueptq 6ueprq uep lelurldo 6ueI buepno
ueqnrnlasal uep e/l et;1-el;>1) Oueon6 6uen: - uep 6uent ueeun66ued ue6ueO ueeun66ue6 (q) 'uep rdnlncuelu
lele-1ele 1er ueledureuad >1n1un ueeun66ued ;;;;il;;;; @ Ielo)i lntueqreq Ouepne (e) @ @
lepu 6ue,i 6uepnb ueeun66ua6 (e)
letundo 6ur1ed n1>1em uebuap
1;eq 6ue,{ 6uepn6 uelep tp
,,1eepr
0ueI 1edue1,, uenluauad
'c r
@ - qlqel nele enple16url eped I F
rensas 6ueI 1edu.ra1 eped ue11e1
L tqL
-e;rp rs>lnpord lrseq uep Ouepng
'I
@ <- rs>1npo.td ;tseq 1e>16uu ffiffi b,l I
qemeq rp ue)leleltp 6uepn9 =,|lffil
'voe .l--oo'oe,-
eurepad relue1 eped uelleduelrp %Uolllalilrlllllrllll
rslnpo.rd Euepng
WJrffit
eJeqseleqetunfl I olrrr|rr rr.llrl
+IEIHTEIHIHI$IH-]
leduel uep
:Ouereq ueued
-urrlued leduol ueunsnlue6 6uepn6 6uereq-bueJeQ lnlun ;61 uaueured eleces rs>1npo.rd
ueqeq efiel sesotd ueunsn,{ue6 \9 Ol,liSlUe)iAtU UeUnSnr{Ua3@ 6uepn6-6uepn6 upunsnS
'ue66u;d '(req @
-Luo) 6uol 'ue6ue[ '(lelo>t) Ilaa 96
q+9
ltce>1 6ue,{
qelunI ueuedur,{ued ledue1
'1en1 6ue,( ueuedurrluad E
1edua1'elne'ueueleur rseluoru rT-Tr,
-Jol uep ueuedu.ulued leduaf
:Jesgq
qelulnf ueuedurrlued ]eduaf L!_l
'64 <- buereq qelunf
ue6uep uelrensostp efiusen;
6ue,{ 6uepn6 eped uelledurelrg
:>1teq6ueI 6ueleq ueuedturrtue4 uenueyed lnpns 'ue1es
uepurqrp url6untu ledepos ts)np
-oJd pseLl ,,ueunJnued,, '6ue.req
@ <- 6uepn6 ueqeq-ueqeg @ -e6.red

E
lnpns'ue6r"nr"d 1npng, @
ueulurbued uenlelued = rsynpold
requeOtp 6ueI suEO uetoled
uenler(ued - ulsnpur uenlelued rEque6Jel 6ue^ sd16 Lelqnlelp 6up,( ueqenq
- -qenq outuerl uelep 6ur6ep lpl),oc elEq nqop
u e6u ndtu eued 1ed r.ue1 uenler{ued ^-
'{requeoJol) sue6 uoioled rals,{lod letnuero ":c
qeuel ueqequele)i lEl)ioc eJeq nleq
ueqeq-ueqeq uep uer6eq ue>1 'rseq )ieral'sDalu6 --
plnus6'uoleq u$inpv "0e
-edrueu uep rslnpotd uep uerOeq
Eeq uolnpe'unpue6'E!n6'IIUor'solo)t
qelepe ue6undueued ledue1 "9t
(6uepn9)
'seued )ieral ue6uolod '"0n, ,",r- "Ot
ueuedturAuad ledrual "r'ffi38
uepnqurad ueEUecuaJod ueOuopd-ue6uolod uelep rndey
"q,
:e n)ieq ueqeq ouepne
IUISNONI NVNNONVE
i
i
I
I
t
BANGUNAN INDUSTRI

w
TEKNIK DAN PENGANGKUTAN
BARANG -+ l_
Alas-alas barang di Jerman dan
Jeruii/kisi-kisi peti
Eropa (sejak tahun 1 960) biasanya
Rangka peleiakan berukuran 0,80 x 1 ,20, DIN 151414.
Sisi alas-alas barang tersebut
(empat sisinya) terbuat dari kavu

@
denganukurin 23-32kg G
Alas kotak yang berisi dinding-
dinding yang kokoh yang sisinya
terbuat dari baja dengan tinggi
tumpukan maksimal 5 tingkat.
@ nt". barang dan alat tambahan @Bagian atas petiuntuk penguncian + @ @ Kotak alas barang
Transportasi merupakan bagian
dari perlengkapan. Penghematan

tr
Ar/ fa-l\
-
biaya dilakukan dengan cara mem-
permudah bantuan teknik. Untuk

N/ .--) '
0vv M#ffi
I memilih bahan-bahan yang cocok
(contoh alas-alas barang) disesuai-
kan dengan bahan-bahan teknik
pada pekerjaan untuk bangunan
Kereta dorong dua roda Kereta dorong tiga rcda teknik yang dibutuhkan. Alat angkut

.t fl'+H
-v- puEr yang , .&. I
yang digunakan di lantai, pema-
kaiannya bervariasi - @ - @
Tinggitumpukan sampai 6 m, untuk

N*W
Kereta angkut pelat Roli barang
hal-hal yang khusus mencapai 10
m melalui alat angkat. Secara
'ekonomis menghasilkan biaya
yang sedikit. Dengan tidak adanya
pemindahan jalan yang melewati
/;\ Alatangkuttanpaalatpembantudorong
6) ruat yang Oigunakan di lantai 6\
\9/
Pengangkut ban berjalan untuk barang-
penggunaan alas-alas barang,
\!/ (tanpa mesin) barang yang dikemas dalam peti
digunakan alat penolong yaitu:

{IK-Z//4 /fu dF
// /t lB
penekan dan alat penghisap cairan.
Pengangkut barang yang kokoh:

/d%(,%
\ 2,,' (\irz
\c-O dengan
=ru
(
gii
' I
Luncuranbarang
GL
tF=tr
peluncur spiEl
merupakan alatyang baik; alatyang
tanpa pegangan.
Pengangkat keadaan benda atau
untuk kotaUpeti adalah alat yang
Pengangkut butat
/w berbentang menyilang, yang
Batang P:l
Ll
/ffi) ,s'1
berbentuk terikat dan yang berben-
tuk silinder (menggulung) seperti

alas
dengan
Pongangkat
sabutr
Pira pelat lapisan,
sepedi sisik,
saling melapisi
lkahn/Pita alas
seperti jeruji
W{W
Pengangkut
palung berantai
- Pengangkut spiral
tabung -+ @.
Pengangkut ban berjalan untuk ba-
rang-barang yang diangkut dengan
peti/kotak atau jenis kotak lainnya
(kotak gudang) untuk barang-
barang yang ditumpuk: pengangkut
Pengangkut, (ban berjalan) untuk putar; pengangkut satu jalur; ban
@-o 6)
o-@ v metuncurKan Darang berjalan bentuk lingkaran/bundar
-@-@
Derek pengangkut angkat dengan
:
rel merupakan alat pengangkat
yang paling mudah untuk pengang-
katan yang tegak lurus. Katrol
(dengan peralatan elektronik)
dengan beban untuk 0,5 - 5,0 ton.
Pergeseran tambahan secara
mendatar derek gantung atau derek
berjalan.
Alat angkut yang dapat diputar m
-@ - @ memungkinkan alat pe-
ngangkut ini dapat melebihi titik
Denah
pusat dari tempat yang telah
ditentukan.
@ x"r.n putaran pilar
@ Derek gantungan

@ r;;:;3u%:lvats0sa-standar:beban
i; iiiffiii +m*=
@ [?'flrr,:y.$il3ifg1f,f"#.ii"qnn: @ j:?iitfJ.fHlx'!:Jt1'"','*"'kereta
dan
@ j3f.J?sp"flxli.#il'J]t.o,il3J:
',.*'
99
'nqns Jnle6uod
'erepn deJoluod 'elepua[ rpedes
(dpuEl Wp[) ]epunq ppns Bnuas :E66uBIued
I tuoJd uollEq/oueled - - I luord
(reuaq) dnlnc 6ueI rseltlua^ :deleloteg- ;\ :JePUnq
'111o6:6unque,{ue3- 6
ueunsn[ued uep uenluaued :6uesed ders 6ue( ul"rl"qiUr"r; Lleaeq 6uE^ Ppnsd:uerleq
€E 6uesed ders 6uetr uoloq uerOeg Q!
'dn1nc 3n:gil,{2il; @
6ue,{ e.repn Irulel In}un ltco) tt-
6ue,{ ue6unlunel relundueut f ozil oAiTTAT--El
elueserq r66ur;rag elnv 'r'0 - I oqLl oqLl ocLl pl
g't uer) ueseleqled-yoqulal lqlq fdafoaTraT--{-l
L_s9!t_s!91_s!zI__3Pl
roFP
-olaur 6ueI le16urpeq 6uenl eIu I oosl oozl 006 I I
-leIueq eyes Duedoued uelen>; I 00il 00al ooe I 'q I
-e1 ueEuep ueyrensesrp '(uet1)
ffiffi{ ffiEl "q l-ocl-oortooet-- q I
,EJ
"q Effiq
IeJep lele eluresoq ue6uop
uelrensasrp r66ur1 6uel elny lT-|E,fssH n i
'rn;eI ueqeqn:ed uepurq6ueru
uetep
uep 6unqnqbued 1e;e1e;e ue
-6ueseued nele 6urseu-6ulseu.r
il'l ffiLJI I uu uPrnln I
,q. ,r[i tl--
ueunsnrtued 6ueB ueouesetued
lere[ uenluaued epe6 're1ue;
eped 1en1 6ue,{ ue1e1r ue6uep rent uer6?q ?66ue^u€d /tN
:,{eqaeldue6uapelny 6un)i6uarou 6uei( r[e6re6 ereu dev
ue1e1r
Q/ @ ,rur* ii]fJu"o'j,y;ri3ir.'d,rejf,X"*T: @
@ - O <- e16uele1 6uelullau uE6uolod
e{ueq Ie1ureleu'e66uer{ued
eluepe 1epr1 ueur>16unuloy '@
- @ <- 6uepn6 dele uep Duepn6
e;epual 'de1e uer6eq rp eAeqec
(e66ue[ued nele rsrl-rs11) qemeq
uerDeq eped lelapal lq6ulpeq '---T'oz:
0
,o'q 0H'0t
6uenr eped ueuedturfiued 1n1uq
'@ <- tu gg reduesJesoq uernln
ue6uep renses 6uedoued euetu rq
'u 0e - g;, redues leseq ueJn)n
-req 6uel1n1un u gil-9 uep ue
-JnlnJaq qepnu 6ue[ ueunbueq
eped rnln6ued 1e;e @ - @ <-
(uelreselesrp qe;e1 6ueI uer6eq
uep ledr; ;1e1 ledue) q;qe; 6ue,(
r","norXiu'r"3u",l5|,]il,"-3',""i1 6ue1urlau6uei{e66ue,(uadepedpuodd"lv
ueue>1e1 elnd ueleunDrp elueserq """r-".rr @ @ urornqnq ue.uep nrq r", urffi @
leseq 6ue,t ueJnIn Inlun ",n"
'(seleqrel 6ueI ueeynuled) e;nd
1rce1 6ueI ue6ueluu )nlun ltcel
6ueI ue1en1e1 er(ueserg 'tJlsnput
uBun6ueq Inlun ue)qnlnqlp
1e6ues n1r eueJel qelo 'etutl
ueqeq uelenlol ueivre;eu ledep
e[eg ;e1ed ders ueun6ueq nele .........::99i.'.:lf:t::.1:ti:.1::.',.":::::.1.. les6ua Z ueounques
uoleq lnluoq urelep uBlresolos
-rp ledep :uoleq eleq rs)nJlsuoy
'leqeu le6ues ueunbueq (ue
qece6ued) ueleme:ed elerq 1n1un
'ua1e[:e1rp qepnut eleq ueun6ueq
Inlun ueqequreued uep bunpe6 sEle rp 6uEI ruadas eJm/ueqrld o
uere6ntred'>1ococ 1e6ues r:lsnpur ue)pemed€u uE6ueru ueun6ueq uernln6ued ( $) uelrp 6ue,{ n,(al uep elny ueunOueg srual elnV :seqoq 6ue,{ ue6ue6et ueEuep elny
ueun6ueq 1n1un eleq ls)nJ]suoy :eueqJapos 6ue,4 elne ueunOueq uelsrs v @ @
'@ <- len) 6uel nley 1e>16ued los6ua e ue6unl6uo'l uo6,(lod dele ue6uep sruel elnv
nele (urel-urel uep 'lrBI '6ue1e6
nled) n,telTrsrdelrp 6ue,{ u.re
-poru 6uel ueunDueq ue6uecuet
ue6uap senl 6uer( ueun6ueq
dele 1nlun Bu.lelnJel 'eupqlopas
ueunDueq >1n1un ue>leunDrp
BT
elueserq nlel uep rslnrlsuoy
leMe ueqnlnqal rBsoq qlqol - 6unl6u€p!,ll les6ue e ol6uers)i
uerenlebued elerq eIu:eseg -
e,(eqec uebue;rqe>1 er(uleseg -
:re1ep ueunbueq uerOntay
lil!pes
6ue,( ueelelecel eleqeg - elnesrueldelas)intunEuluodOup,(ueunoueq ueqequetuep
uEl6eqre6eqeste66unlEl6u?JaI6unqnqOued
/i\ /1 seqeq 6uel ue6ue6ar ue6uep elny adrl
ueunbueq Jesep ueltlnsay - \9/ eueln e66ue,(uod ue6uep tnpow_'t"qietni \(y' @
ueun6ueq Jesep uelen1e) -
eures ueq efou dele Eln4suoy
6uers rp qe;o.redrp 6ueie[eqe3 -
,tu7rlu detles
leueq 6ueA ueunOueq elerg -
:Jelep
6ueA ueln6ueq ue6unlunay
sluo)i e66ue^ued'loteJed e66ue^u€d
1<- rnnv xvxncHvg
IUISNONI NVNN9NVE
L
BANGUNAN INDUSTRI
BANGUNAN BERTINGKAT --) J]

Keuntungan bangunan yang berhubungan dengan bangunan datar.


Bangunan yang datar merupakan jalan/koridor yang pendek di
antara setiap ruangan dan hanya memerlukan saluran pipa yang
pendek. Biaya murah, cahaya dan udara cukup. Tempat seperti ini
cocok untuk tempat pembuatan (pabrik) bir, pabrik kertas, gudang
dan bangunan lain. Di mana semua bahan baku diangkut ke gudang
atas dan kemudian melalui tempat{empat yang sukar dijangkau.
Pencahayaan yang cukup, nyaman untuk dinikmati, mesin-mesin
ringan, industri elektro, kebutuhan hidup, dan industri pakaian.

Bagian atap atau balok balkon yang


Cara pembuatan:
/i\ memanjang terhadap lapisan zar Jarak gedung yang baik untuk
\-!/ dinding luas: penyinaranyangtidak
\€/ penerangan yang baik Dari seni bangunan dan fungsinya. Pada sisi pemasanganjendela
baik, tidak seimbang ke arah timur laut. Bangunan yang luas dengan jendela sebelah
timur dan barat yang menghadap utara dan selatan dibutuhkan
pada saat musim panas. Sinar matahari hanya sedikityang memasuki
.I i- ruangan. Tetapi pada musin dingin bagian utara nyaman dari sinar
.tl
matahari -+ @. Sebelah utara adalah tangga, WC, ruang kedap
J
l
1
F
T
suara dan ruang kerja.
Sebelah selatan diberikan pembatasan dengan motor penggerak.
Pencahayaan yang baik menghasilkan bangunan bertingkat yang
3l baik, kedua bangunan tidakterlalu dekatseperti bangunan bertingkat
r: (yang dari lantai bawah berukuran 27') -+@. Bangunan yang datar
Selata dapat menerima cahaya yang tinggi.
"l
f6\ Panjang gedung menuruttinggi 71 Sambungan ruang tanpa ditopang. Pengukuran ketinggian ruang serta penyusunan bangunan untuk
\g/ lantai yang ada
(l/ penggunaan ruang yang bebas gedung usaha 2 3,0 m, ruang bawah tanah dan loteng > 2,5 m.
Kedalaman gedung tergantung pada tinggi ruangan. Umumnya
J panjang ruang dari suatu bangunan lantai pabrik pada satu sisinya

l
6l
-l
1:
1"
dua kali panjang dari tinggi jendela tersebut tanpa kusennya -+ @;
(Jalan lintasan ditengah gedung tidaktermasuk). Pada tinggi ruang
3 meter, sehingga jalan lintasan 12m+ 1,75-3,00 = 13,75- 15,00
m panjang -+ @ . Panjang yang ekonomis untuk pembuatan atapnya

!i T- tanpa penopang di bagian tengah -+ @. Ruang yang tingginya 4

I
'1 li +

1:
meter termasuk panjang 15 - 17,5 m, biasanya dengan satu atau
dua penopang di tengah -+ @. Tinggi ruang 5 meter termasuk
panjang 20 - 22,5 m, dengan dua penopang, agar lebih ekonomis
-+ @ (juga, untuk lebar regangan ini untuk loteng dibuat tanpa
Lur.u I I ,t,r,u ] penopang tengah seperti -+@)
Penopang tengah memberikan Pada bangunan khusus, seperti stasiun dan lain-lain. Kedalaman
Penopang tengah dilengkapi jalan
1fi1 yang berada di tengah{engah. di bangunan dapat memungkinkan pencahayaan yang disesuaikan
v kiri atau di kanan penopang. bidang
yang besar menghadap utara
dengan tempat.
Pengaruh sampingan dari jendela yang datar
.T
"+ Ruang samping dan gedung 10% dari luas tanah
Bengkel kerja berat 12o/o dari luas tanah
*i Bengkel alat-alat lunak 20Yo dari luas tanah
Keuntungan cahaya yang diperoleh dari kedalaman ruangan
I (pengatur cahaya penyimpanan cahaya, pemantulan dan lainJain)
"T
'+ -+ @ - Q) jaraktempat kerja dari jendela = 2 kali besar jarak dari
penyangga jendela sampai ketinggian jendela -+ @.
"l
'1
L*,ro I
Bangunan lantaidenganaula derek
^
Ruang-ruang yang paling panjang/ (Q) sekaligus terowongan pengangkat
r7t lebar dengan dua penopang untuk benda yang masih dikerjakan
v tengah sebagai penguat: penyang- menurut balkon-balkon lantai atas
ga bandul yang luar yang dibuat menjorok ke depan

Ukuran sistem b

,llT:--
ffi
ffi
+,!i
t> 150

> 200
-200

6 Sambungan palang/balok balkon. bantaran perat


@ erofit TT (9 Profil lintinq seqi empat @ sambungan barok/beron atap,
Profil I
@:ff:f#ift
66
/9
lsts z 3M rre uerrle uelep al qere n1ur6
@ .,,r r"o, $"r:fi @ @ qere nrurd ueEuep rsrs
"la'iAfrY,:'r'5ffi ",fi3ii @
r#ffiHl IfrffiI
T T
98 98
T
tiffil 09 1 I
+
9t
iffil -t
rml
?[W f_
HI
09!___-----t
(ueulep ulsnpul) 6
gZZgL ou CMresog rsesrp.repuelg (l! ____t_ ____l
OOz__--_-__--{__ Sz !
elruem 091 nelE 092 ilep ueJeleuad uep leseq qtq€l lep[ CM oupnu (,
CM 6uenJ ! dnln, etJal 6upnJ g ueouap upeqesnJed (, uJelep al E)lnquleu lenl al
'uEErpasJod nlurd eles er(ueq@ ryedes @ alnqureur nlutd)touun r"Or.i#
Inlun unqBs uBp uelpqoJeqo tuades updutluad lpduel epe CM uedop 6uBnJ tO (.
@
Iere[]aq lenqrp etluem CM upp pud CM (z
uetoeq g'L p/s uellreurp ledeo (,
I I t € 0t ts09l t e e 0'9 0t 0t rc09Z
I I t € 6 otL E e € t9 6 6 0zz
t I 0 e I 0zt s z z 8't I I 061.
L t 0 I 00t z z z z'n I L 091
L I o
z Z I 08 z z z I 0et
L I z z I z I z 0'€ q I 001
t L z z n 09 z ,'z b t 9l
, L t € 90 I I 8,1 e e 99 L _+_ ______t
09 r- 09 t t__ 902 -___-___+_9zt _l
I L t z 0z L zt z z
u.relep el elnquour nluld (lrcel JtE 6uenq) ue:ntes a
, , L t rl0l 90 L tuOL
@ leduel ue6ueptenl a>1 tjete n1u16 Q/
@ I x x I x I x lre ueJnles JtE UeJnPS
o o o € o c o o € o o
g 3 3 6
=
c ao3 o o o ! o o o =
F
o 6"
o oo3
o L =
o o o o
o co T T
9..
o o 98
3 o c 9.. 98
D o d q
o c c 1
J o
I
o
o
EIUEM elJd
'qenq ? trpp qtqal sgL _.l_ 091______-.1 f- 06 L
______+_ 9Z I -_---.1
)el qelurnf ueouop ]osol) ueouop -
dnlnc u OZ'Z l66utl uebuep CM 6uenu 'epe npod e6nf utuleC
'dnync undlelelse/tn enp .leJelsei\Alelep uJelep
)nlun unqes leduol qenqas aI elnqurour nlurO uebuep 36@ ol exnqueu n1r,a u"or"p f"fil o
rp ueouel 6uue6ued lBle ebnf'qlqol nele lole]se/n qpnqes nuod
rur 6uenrlO ueltleqJadtp nuod e6n[ CM uedap 6uenl rp tselt]uan
'coLz ueouep sues nele qtqol 6uenj JnleJaduJal .uexLltsloqtp + ort: -r
Llepnur e66utr]as 'u Z > CM 6uenJ oulpurp r66ur1 .JecuEl snJeLl
T T
iasoll rp lte uep 6uue>1 de1e1 telue-l uelnluouou, ]e6uES 6uenJ Ua D\] s8 98
rouervrad 't6ue/v\ delol snJeq pltue^ Og L > nele eud 0gZ > )nlun CM I OID I
'"'zuc 001.1 sEnlos elapuaf epe cM
derl '6uen;1nseu Jenlal seqeq snJell eJepn tu)e^ CM detlos tp epe
snreLl ru.lelE 6ue[ rse;uual 'dn1npel snJpq cM 'tseltues 6uenl uep
'uereled rlue0 6uenJ 'leLleltlst 6uenl 'efue1 6uenl rp rpedes ,CM epe T
6uenr derles rp uep nles t)tltuJotu elueq 98
leptl lesoll CM 6uen: elrf
eruelnJef 'epe snleq leptl ure; 6uenl upp CM pJelue 6uent qenqeg I
'qesrdrel lenqrp npod eltuel uep eud ynlun ,ueeqesnled
CM eleul
qenqes eped qtqal nelp efro) 6uen.l eultl epe elrg 'e66ue1 ourdutes
rp nlrel'lel6urt nele teluel detles tp elulestu'6unpe6 uerDeq derles
eped 3p1 r)tltueul Jesoq ueeqesnte4 uelefueq ueq ueOuap efua1
ledural uep ur 9/ uep'ela) tedural uep ul 001. + eperoq CM 6uenu cMlelet uernleoue4 @ uegedueuad ue6eg @
'ueleqo6ued uep eunes tpueu ue6usp
url6unur 'rseltues 6uent 'gg ueueleH <- t,.lepuoJeq )nlun )eq uep elue,l 091 > cM
eud O9Z > ueounqeg
remoqs uebuep tpuelrj Jeue] '0l ueuleleq <- uereled tlue6 6uen.l
'CM 6uenr nltel 'uel6ueualuoul ueeLlesnJod Llenqas euesens
uelrpeluau uele lteq 6ue^ rselrues 6uent ueunsns uep rsuatsus
(ueurrof ulsnpul) 6ZZ9L 0N
3M ONVNU
IUISNONI NVNNONVS
u
{

BANGUNAN INDUSTRI
PERANGKAT KEBERSIHAN DIN 18228

Perangkat kebersihan mencakup kebersihan fisik seluruh karya-


wan pengurus peralatan dan ruangan. Termasuk pula di dalamnya:
pencucian, pengairan, dan pemandian.
Perangkat kebersihan dilengkapi pula dengan sistem pengaliran air

r{l - dingin, air panas, dan air hangat.


Tiap{iap perangkat kebersihan memiliki sekurang-kurangnya sebuah .li
,l,ooL*-t- klep pembuka kunci lengkap dengan sokdan juga selang pembuat.
Dari laniai Selama perangkat ini digunakan, perangkat ini harus mendapat
I pergantian udara yang cukup.
I
Jumlah setiap alat kebersihan disesuaikan dengan macam kegiatan
/?\ Wastafel khusus air minum. De- 6\
9
Pemasangan peralatan pencuci- setiap 100 orang pemakai, yaitu: kegiatan dengan pengotoran kecil
V masangannyaberjarak<106m andengansistem Rotter yaitu 15 peralatan kebersihan, pengotoran sedang dengan 20
dari tempat bekerja peralatan, pengotoran tinggi dengan 25 peralatan (seperti: panas
A137cm 6-Soranq lembab, berdebu, beracun, mengandung kuman atau bebas kuman)
Tempat penyimpanan
dan untuk pengaman serta kegiatan selingan dibutuhkan 25 peralatan
kebersihan.
,tI Pembagian peralatan kebersihan ini tergantung pula pada macam
kegiatan, dalam hubungan dengan peralatan cuci dan aliran air.
Posisi yang tepat untuk setiap peralatan kebersihan berada tidak
1,17
jauh dari tempat kerja. Contohnya: Kran khusus air minum -+ O
T
I
Temperatur pada peralatan dalam ruang ganti dan dalam ruang
kebersihan harus berkisar anIara20 - 22'C. Kebutuhan air setiap
orang per hari adalah 50 liter

Perangkat cuci yang dibutuhkan

@ Perangkat pencucian kaki 6 Pencucian dengan air pancar.


+ Jenis kegratan Pemakaian setiap orang
Jumlah pemakai setiap perangkat
cuci pada waktu mencuci se€ra
QJ Menghemat tempat 25%
keseluruhan
@*@ mtn l5 min a 20 min b
Pengotoran kecil 2 7 10
Pengotoran sedang 3 5 6
Pengotoran tinggi 4 4 5

tt, )
2
6t Tempat kertas toilet dan sabun
M I
1,10
I

A\Tinggi cahaya sesuai dengan /6\ Ruanganyangdibutuhkanpada


t,

@ a"r pencucian kaki v/ sekaligus tempat persediaannya \t/tinsslpancuranair \9/ peralatan cuci dengan bentuk

45

t + o
60 :
70

o o
,:
60
I o o
I o o
o o
:35r-'1,00r F s5i50'F- 1,00---l i3s+- 1,10 t> 35- 1,05 Z0l
_>1,3S_ -35- ->
(1,10 zeib)
6^r Perangkatcucidengan bakpen- /r?\ Perangkat cuci dengan tempat
\]Y
61 Perangkat cuci dengan bak
@ Perangkat cuci dengan wastafel \LV cucian kaki aliran air \Ey' untuk cuci kaki

T
90

I
90

I
90

I
90
l-

F1,05-t- 1,05 ---+1,05 --{-1,05 r F1,05-55 F 1,00--+55.F 1,05_. r 60 * .1,00+ 90 --l_ 90 l


3.60 --------l
Model khusus Model aliran air

la\ Perangkat pancuran air semi ter- A\ Pancuran dengan bagian peng- /44 Perangkat pancuran airterbuka nuanO bak mandi
\l/ buka \-v qanlran paKatan \9 dengan tempat pengeringan. @
68
7
69
ueouelnued ueler6el urelep reMoqs uep 'rpueur 'rcnc lelouered eped tuades ueleroel sluelInlun qoluoC
@
rpel ueqeq qeloOuad )itrqed
'6uelnl uep snsn Eodes !uemaq nleq ]!DiPOrpeJ reurs rs ualeAeqequau
I q z q zt 9Z ueqeq'nleq uEqeq qPloouad luqed -)iaJu!Ja]'uncereq epueq 6uPI uelProay
'rodsoqd'lpJad'unluasre'esleJ JrV -ePuaq UPP ueqelo6ued
UPAAq UepPq ueleelueued sesord neqiaE
e z 9t 9Z
rseq lfiq uedeilued sasoJd'pJeq
I 0 0t ZL 9Z nleq uercnauad'rseq rfiq'ejeq nleg Jolol uEp qPquo'l
t e )- ot 9Z ueeuJeaad uep uepncued qequa'l
elal ueleJelsJed
lrueJsl rJlsnpur uer6eqas'inc nqopJaE ueesElqal uep renllc
z € OI zt 9Z -ueq6uad ursau'uEnleq-nlpq urelas
ulsnpur 6uereq
-6ueJBq uel?nquad ueouep urEl seued
Z e 0t elral 6ueprq 'selaO luqed 'efeq luqed
t66uD
0 0t zt ledsB'rndel'uauas'ereq nleq ulsnpul uProloOuad lel6url
6uep
(or) ursau luqed 'le66uI ledual -as ueJoloouad lel6urf
z I 0l oz
ue6uI utsau eselq
t , (o r.) OL 9t ulsnpur 'nIBl ulsnpur 'uereled uldnpug efuaI ueele^urad
ueOuep ueler6e)
ueqeluuauad uep JoluE) l0el ueJoto6uod lai6utl
!! ! qa a ! !r 9.9 6uero derles 1e1e qelurnf

o o J o @
f J = :63
o o! C d= {o c o
d d o
l l do
OJ 'ueIepuEOrp
c= o o Jrouun uep 'lssol) 'lalrol pleu qelunI elulreqas lrcel ]oluel qenqes ueEuEauaJad eped (r
c C -
*c
Q, o
9. o I e t 69-09
3. q !
o o L e e e 6r-ot
3 @ f i'_I
I 6e-0e
L I z- | z
ue6ue>1npad ueler6ay 1nlun ueeleue6
@ I I L L et-0t
'Jalrl OO L Llelepe unuru Jre snsnql lalelsea a)i efJal ledua) Uep )eJef (e
.,,)6uec _ ,"qi,",r
a s rnrun dnrnc,e rarrr L s1,0
"^.l!;;i!1jfl,i:ilTBil,Ji,l::i$8,:|,f Jlouun PUd
qenqes elulrxp€s rxlrusu lasolx 9 )nlun tesoDl OL $leu rllruau CM 6uenu dellas (r
6uero OO L lnlun unuru rE snsnql leJelseM ! (reLeI 6uenU t t z I 09-9t
e^uueDuenqueo ueJnles uPouap lsqop Jre Ie8 L I e 0 t 0t-90
JrB leley L
PluueOuenquod ueJnles ueOuop leE , (zr.lrsJoq rndeO t z- | e
L t z 0z- L,
eiuueouenquod uernlps ueouap IeE I dn-a)py! 6uenu
uErcnouad 6ueni t I I I tr 0L - 8
de[6s uelep unuru ]re snsnql lojBlseM Z - |,
uetncued lalel seM lolrol P[ar\ laptE lssoty elrueM
I - 9 ueouap euB[] rusequad llel JaMoqS |,
6uPJo g L - oL lnlun rlal ueJncued I reluEl
erlsla uPOuenquad ledepral uerolo6ued qeluuetued 6unpe6 uep rolue)i )nlun ueeleuad (D
6uero e - Z )tnlun ueJncued I
ouero 9t, - olintin'riueu ramoq! i I66un illoupc A - 9 )inlun Jrp lll ! 'ueqfll 92 e eIuOu?Jo de[as leseu ]rp ueqnlnqe, (z
ejlslaueoupnquadledepJal ueJolooued lasoll O! leursleu (CM) rpuEu leuel deqas (,
ueOuPnquad ueJnlEs ueOuap IEE ! Jle up6uenquad ueJnles ue6uap uer3nc )ieq L
6uero rouun I (zJlP lolo)i L Llrsraq rndeo
9L - 0t DieI uejncued t
(uerncued) Jaaor]s t ouEpas
lallol e[eh] e uerolo6ued ue6uenqued uern;es ue6uap 1eq ; dn-aIPU 6uPnU
uPOuPnquad uelnlBs ue6uap leE L
6ueJo JroulJn z 6uEJo 1 - € lntun lalPlsea L JoluEl
91. - 0L lesoly z llsol ue6uem 6urseu-Durseu )inlun e^ultltpas nele uelnUadrp
lallol elar1 E uero]ooued eud cM 6ue^ lEduat zu OO L nete 6uero O l, - I lnlun lalro] efau ! Jolu$l 6uEnU
ue6uenquod uernles ueOuap leg
lalPlseM 6ueJo g e,{u)ielueq-Ie^uBqas lnlun }elo} eleu L
6ue:o lasoly CM dP[as uelPp lallo] elau g - L
9L - 0! r)iP) uerncued uelnUadrp
JAMoqS 6uepes 6ue^ tedual (zu Og[ - 09 senl '6ueJo 9[ - Ol. Jlouun e L -
lolro) efahl ueJoloOuad uolnpedrp
6up^ lpdual (zu 09 l, - O I senl'6uero g l, - O ! lnlun lesoDt L
ue6uenquad ueJnles uPOuep )eq L tLeUd CM
ueOuEnquad ueJnles ue6uap )jeg t
6uao lelelseM I .f
=a lesol, e llca)
1a1ro1 elayl L uerolo6uad PllueM cM lesoll 9 eIuIEIueq-lp^upqas Inlun lalol elou !
CM de[as uelep ]alrol eleu € - !
ueeleuad uelel6alsruef 6uPnU
(zu OO! - 09 senl '6uejo O! - e )nlun lssol) !
uEOuenquad uernles ue6uep Ieq I (relrueM - cM
sru)ial eJeces ueqrsreqal
lBl6uerad ueunsnluad 6ueng srual
ISVIINVS IVX9NVU3d
rursnoNr NvNn0NvE
BANGUNAN INDUSTRI
RUANG GANTI DAN PENYIMPANAN PAKAIAN
DtN 18228

rcffiffi
ts50+ 1,10 + 804 Perangkat ganti mencakup ruang ganti dan tempat penyimpanan
fi Perangkat ruang ganti pakaian dengan Gantungan pakaian pakaian baik pakaian, yang dikenakan di rumah maupun pakaian
\j/ penggantung sederhana @ kerja para karyawan sebuah perusahaan atau pabrik.
Letak ruang ganti sebaiknya terletak tidak jauh dari tempat kerja,
sehingga mudah dijangkau. Ruang ganti pakaian harus mempunyai
i
lampu penerang dengan tinggi 2,30 m untuk luas ruang 30 m2,
untuk luas ruangan lebih dari 30 m2, tinggi lampu penerang ? Z,SO
Jalan
i
m. Luas ruang ganti harus berukuran 6 m'. Apabila ruangan ganti
Jalan
Perangkat ganti pakaian dengan
tidakterlaludiperlukan,setiapkaryawan hendaknya memilikitempat
,/i Perangkat ruang ganti pakaian dengan ,/h
E/ penggantung sederhana, L4elayani E,l qantunganpakaiannya.melayanisendiri. untuk menggantung pakaian dan loker. @- @ -
sendiri Ruang ganti untuk pria dan wanita haruslah dipisah. Aliran udara
dan batas pandang dalam penataan ruang ini jangan sampai
Lemari pakaian
dengan bangku terlewatkan.
pada ruang ganl Penyusunan lemari dan rak sangat menguntungkan pemakainya
pakaian
apabila disusun bersiku. Tinggi jendela hendaknya disesuaikan
dengan tinggi lemari. Ruang cuci dan ruang ganti harus memiliki
Lemari pakaran jalan masukyang sama antarsatu dengan yang lainnya, tetapitentu
dengan bangku
dorong saja kedua ruang tersebut terpisah satu sama lain.
Lebar ruang gerak menurut standar yang umum adalah.
F 90 + '1,00
100orang i 1,t0-t,zom
250orang i 1,6s - t,ao m
400orang Z 2,20-2,40m -+e-O
Jarak gantungan baju atau cantelan untuk lemari gantung pakaian
t- 90 r 1.00 9Or 90
-1,00-
',1,00 - 90 -l terbuka haruslah diperkirakan sebelumnya.
-
@ Perangkat ruang ganti pakaian dengan ukuran kecil Kayu gantungan untuk pakaian sehari-hari adalah 20 cm, gantungan
pakaian 10 cm, untuk pakaian kerja kering kayu gantungan pakaian
10 cm dan gantungan 6 cm, untuk pakaian kerja basah kayu
gantungannya adalah 30 cm dan gantungan pakaian 20 cm -+ @
-@
Perangkat pada ruang ganti pakaian:
1 Lemari pakaian per karyawan setiap karyawan
1 Lemari dua pintu untuk pekerjaan-pekerjaan kotor per karyawan
Tempat penitipan pakaian dengan gantungan pakaian (satu jalur)
@ (pakaian kerja dan pakaian rumah dipisah)
Luas tempat = 0,50 m2 per karyawan untuk ganti pakaian
Tempat ganti pakaian yang dilengkapi lemari dan meja kebutuhan
ruang toilet 0,50 - 0,60 m2lorang, tanpa meja kebutuhan toilet 0,30
- 0,40 m'?l orang
m
(?) Tempat penitipan pakaian dengan gantungan pakaian dua jalur (dalam gedung teater)

i Pipa venulasi

,L
,1,.
I
I

j,

(O Lemari pakaian ganti berbentuk trapesium Lemari pakaian dua sisi dengan bangku Loker dengan penggantungan pakaian @ Lemail penitipan pakaian panjang
v denqan sistem Rotter
@ @ terbuka
Ventilasi keluar

I
l.
I
"\ .to
@ Lemari bersusun 2
@ t-ot",
@ Lemari pakaian dengan atap miring dan
saluran udara

70
'L
uepJollou eldoln loduola)] nlnp ueiolualad'upJolsau 'ueolouad :6uetelas/ueo)iopad sletduol 6uelelag
@ eue6uoto4 @ @
ueruasal lesnd :6uetelesplltp ta6tuog unutu lre ueeqesrued {euaq @ q| e Dualurlatu ueouolod (0)
Q, - G) e uopuor G)
v
@-@-ueue6 @ uEpre6[eno3 Eseld
lluo8 u:lalrsJv @ eue6uepue6 @
@ e rnllaltsre.roluel :bueJelasl uerl6ueped ueuao @ 1e16uryeq ueunu @
oc) (}
TN l,ld
II Jt')
-'-A
o(9
a-)
(9
'9161 untlel ueouep redues uleplollou elo) l6eq
Jre uelerpeluotu Llelol e^uirinlaqos lnqoslo) tunulul llB uBBLlesnJod 1a66un ledLuaf 'laloH 'ueolouod 'elol leleg = ouelelas _
' doqsspon'ueluasal uaqc.rlsla0u3 11ts1et 1uqe6
lesnd G
tpefuaur 6ueleles @ - @ e- uJnulu lle ueeqesnJod :eluulnlaqas
'spdalrp snrpq eluulel l)OuBl ueouop
nles r)Ouel uelounqnqoueu 6ue^ uedBd uelequaf uep 'nlnqep
qrqaual qeqnrp qelsnleq lI6uel 6ulpulp eluulnleqos !nuel!sJe JolueI
:uelBB]uBurad @ - @ e l)6uBI/6uPllI'elunlno
'ueJolue)Jed lnlun sele lelue'l 'qnd 'ueJolsal 'ueoloued
:ueleerupuled o - o - ueolouod slelduol :eluulnlsqas
'laloq qenqos
tppluau., lol uelelululad 'uPoloued uep le66u!l qeulni lpElueu
6ueueq uelengi-uad 6ueru 'e1o>1 leleq lpe[usul uele]uluad 6uEnJ
:uelePluPruad o -o<- )uqed :e^uulnloqos
,- <-
vw\n NvNncNvS NvlwJNvtr3d
I
f
PEMANFAATAN BANGUNAN LAMA
-+u
Gedung Hunian di Boston, Amerika Serikat
Sebelumnya, pabrik Piano; Sekarang: gedung kesenian + A -@:.
Bangunan berdinding empat ini di dalamnya dikelilingi halaman
karena gedung ini memiliki banyak jendela dan sebuah bangunan
dalam yang tidak begitu berarti, maka gedung ini sangatlah sesuai
digunakan sebagai tempat hunian.
Gedung Serbaguna Baltart Nagent Pavilion
Sebelumnya: Bangsal atau kios dagang; Sekarang: Gedung
serbaguna-+o)-@
Gedung dengan aula yang besar ini cukup untuk menampung 300
orang. Lantai dasar dimanfaatkan sebagai tempat parkir dan sisa
ruang yang ada digunakan sebagai cadangan dan sewaktu-waktu
+@ dapat dimanfaatkan untuk berbagai kegiatan.
@ eotong.n melintang gedung
Gedung Pusat Kebudayaan Genf
Sebelumnya: rumah potong hewan; Sekarang: Gedung pusat
kebudayaan -+ @ - O. Struktur bangunan yang sudah ada sejak
tahun 1 848 akan direnovasi menjadi gedung pusat kesenian beserta
ruang pameran, teater studio rekaman, dan juga sebuah restoran.
Perumahan seniman, Nestbeth Housing New York,
Sebelumnya: Pabrik Telepon; Sekarang: Perumahan -+ @. Pada
bidang seluas 60.000 m2 ini dapatditempatkan di dalamnya sebanyak
384 rumah tinggal, pertokoan, workshop, ruang pameran, dan
studio fllm.
Galeri seni Gottorf Schleswig .
Sebelumnya: arena pacuan kuda; Sekarang: museum -+ O - @t.
Arena pacuan kuda akan direnovasi menjadi sebuah galeri, di mana
karya-karya seni modern akan disimpan.
Sebelumnya: gudang; Sekarang: sekolah +@
Pembagian fungsi bangunan ini berdasarkan lantai gedung. Lantai
4 dan 5 digunakan sebagai laboratorium, lantai2 dan 3 dipakai untuk
,,A\ Sebelumnya: kios dagang ,\ Pemandanqan dalam bangsal/kios
\J/ Sekarang: gedung serbaguna \3/ tempat belajar dan ruang tata usaha, sedangkan lantai satu untuk
O"g"ng -+-@
laboratorium dan ruang TU.

(5) Scbelumnya: rumah potong hewan Sekarang: gedung pusat kebudayaan -+


v Sebelumnya: Gelanggqlg pqquan kuda
@1
- (6)-Q) sekarang:Museum i-(o):- i

eotongan melintang gedung


Pemandangan dalam rumah 6\ Pemandanga! rumah potong hewan @
@ potong hewan + @ V-/ dari luar +(s)

@ S"b"lrrnny", pabrik telepon @ S"b"trrny", gudang; Sekarang: sekolah LaboratoriumsekolahSanFrancis@

72
EL
'Iur 9 -, lnlun 6uepuey Duepuel qeuaq GD (aqcglautuo6) es6uV (6urye6) yul
@ @ @
'6uepuq updep rp uallelolp ueuaieu qBpea 'eled-eledroq qeuel rlllluau eluledepes
ou"'"" ! derlas uepueOuenqusdleduolueOuapucO€Jeqal Jre Jenle) uplnles )n[as uep '6uLoI 'snln
6) -6-D - = lu 'uo Ol6uelued ueOuop ro)talad ualleduallp seqaq 'lep?d ouepuel lelue'l liu 0Z uep
-ue^e eped ueEuop eues nele Jesoq dnlnc 6ueI ue6uenJ eped ueluetad |, = ouepuq )tnlun r66uual el6uv
6ueJes uelelaled uplerquad 6uepuel eped
uc 0r/0r " oueJes Jesa8
ue[edus]lp ueaall'eluualerquod ]nlun u Z- L'l t66utl
'esOue 6uepual
H[ lnlun elnd nleuoq IU ouepuol lnlun qBplBy
zu L (Illl Jo)ia 9 - t) ouepuel senl
-uV
ffiJ - ttt 1u"or", 6 rA--tz
""{}"" I iH,
Il'
nn
'n t*t
.-- "
/
-et
@ e:re -ren1e1 ueJnlBs ue0uop uieAe bueOuOt
@ @ e Ouepuel 6uegur;atu ue6uolo6 @
ur6ue Bunpulad 6
soduol
uelndunl/ueunquq
ueuulouad nluld I rlereolal uernpsedld LI
soduo)i ueunqull I uerls renlol
Jrsed
)teg 9 uernles ueouap reluel Ol,
re l?npl dal).| 9 ueJolo)
unuru rle ?dld t ue6undueued ledusl 6
ueuDieu qBpeM e re66ueueq ,8
lEdual
oueJes z rueJef ue6uequ!l 'I
eluLleaeq unulu re edrd 9
!pueJolol ueunqulu sleuolo
-sd ledual ueouap ueu9leu qepeM 's
Ja66uauaq 6ueled 'L 6ueJeS t
r66u!l oo'z - q1'L )erer lnseu eJepn uernles 0
Jenla)i erepn ueJnles z
J!V 't
'ueuJnulul
e6n[ uep 'uBueleuJ qepeiv\ 'ueJo]ol + ue0uoro6 fr e epasa6 ureAe 0uepuey @
@ e qeue6 @ @ @
ledual 'ro66uauaq )nlun ledural spJoc M:)slrsJv
'uelerola 9 - 9 lnlun dnlnc oueled u L ounyel ledep
lnqssJol elnquod uededroq 6urpurp eluepe 'te6ueq delal re6e nqns eoeluau
lnseuJJel e[es ntuo] ]nqosJa] qPl 'uelrqueouod ue)qepnuau u 9
ueouop Dunpurpal uep ur6ue qeJE ueouap
-ulnf zrr] Jod ounduelrp ledep uefie -t ouetuEdos seqaq ouedueuad uc a lnlun unoueqlp lul ouepuq uep sElequad
ueueaEp?q uoilelalp 'uc Oe x OZ rEdues Llalo uelLlBsld!p uep uellBOu?Lllp Jnprl
-q r66urt uc 1-?reqgl ueouap'ue^e uc OZ x gl ueln1nJoq ueselauad ledual 6uBnU JenlrpaepnnqnsuBOuapue}ensasrp
Jola Z dnlnc lrduras qrqal e^uleroo l66ul Uep 6unlue&alro66uauoqleduol '6uDru ouesEdrp aepn 6ulpulp uep uEJolo) ueouenJ )nseu ledep 6ue^ BIBqm 'dnnual
6uenr e;rg 'zur Jod urele Jo)a g 6und srdll ue)npV ledual 6uas u"6uap'leOueq uep qesFral 6ueI lpdep eJepn uernles nluld elapual ueouap
)inrac ueousp uele Jola Oz lnlun 6uepuex ueqslaqasaq 6ueres'seqoq 6ueIeEpn ua[V
-uteuou lBdep e^u6uenj 'seleqJal
IEprr 6ue^ )ero6 6uenu '6uepue1
6ueprq sen; uep IereO 6uenr senl eped
Dunlue6ral efes n]ual uele qelurnt
'rlsBd Ieq
uep sodruol ueunqurl ' @<- ue6uneu
reOeqes uor.lod 6uelEqos uep ueunep
-unep nele lndunJ uaqrp e^urBluPl
rseleqrp xepll e,{ulreqes yere6 6uen.r
senl '@ @ <- elusele lp ledel
- 'nlurd uB0uap lr)iounf 6uereS (o
ledepral re66ueyeq r;nlun n[e1 eueu 6uer( lrl6unrrounlu"u"olr?lJ"d @ (eunoq uol6urd.r9) urer{V
rp ueJolol 1eduel uep lueref unqelrp @
BUIIAq 'eluurpuas
6ueI srebueur leduol nlreI 'uer6pq ueIP ro)o t - e lnlun ounlueo 6ueJes ueouep dnlnugl uele uep l?IouBJsl .u I senl lnlun ue^e zL - 0L = ia66uauaq
enp uelBp rbeqrp Duepuey 'delob ! purloq uele)inlun elnqJel 6uaps ug uaip dnlnl alpu'6ueJes nlnuau uelELaq tedu"l uas I = leJaq loqoq ue^e g - ? nele
qc r66url uep retuet sent u ot ot redues ue,(e elll @ e ueOunqnqraq Ourles ueOu! loqoq uele g - 9 qelunflnlun Jnpll 6uenu
6ue,( rsrs eped uepelaltp Oueres u 98x90 = 6ueresJesog JlrlleJal ouEres zuo! t uE^e 0Z lntun ledual
uep Jnull qeJe eI nlurd 'ue1e1es eped 6uuru rsrsod uEouap urel eues zu9 : ue,(e o[ lntun ledual
nles € unsnsrp nele reluel epeo oueJes zuo : ueIE 9 lnlun ledual
LleJe
oI uBldepeqrp elepue[' ueqeleru
eleqec er(u6uelep LleJe uebuop TAT
ue)rensosrp snJBq ouepuel Inlua8
'6uepn6 uep uBuP)Err )nlun 6uenJ
elnd ue>1n1ue1 'le0ueLl de1el le6e so
erepn ueqeued uesrdel ue6uep nlel
I fai
uep lenqrel 6uepuel re0e ueIBtuBln , #^l o,
'6uepue1 6ueprq sen; OL/l leursleur __/
uBJnInJaq snreq PlopuaI resag
'eluuerolo>1 ue6uenqued tuelsts
uelnlualrp eOnInped nlr ure;eg ecenc
eleOes uelep ueqel uep seued ueq letoy relDueg @
-euaul ledep e66urqas '6uue>l delel elnquad ueouap unuru uedLau Ouepuey @ uedaw
luE qepeM lDal elnquod lsls ueouap
O
'lrpq erepn rseln)Jrs '1nfes 'qrslaq 6uePUe)i nlutd
n^e) lelo) lnlBlau ueualeu ueuequad
'snsnql uelelos lsrs nele JnuI lsls epBd ledepJal qenqos uetep ledJou ouEsed 09 - OZ'nlurd t
de1a1 ue>lde.reqrplnqosJol Duepuey nlurd senqoueleurque6uerasuepurqDueu qenqos uelep seJ lledJau 6uesed Oz - 9!
r-tepem ue)eun66ueu ue6uap nele nlurd
'urpuas nlr uer*aq rbeq ueueueiuel lnlun 6uas ouesedlp u 0'z-9'l ue!66u[ot eJepn ouenJzu 0! seJ lledrau oupsed L
leriop reluel sele !p ue)ilelalrp 6uei( 6ueJes eped'u Lllqel 6ue!l !66urj eJepn6uenJzug'0 sod[ed]ououesedL
qenq Z rlllrusu lledJau ouesedes dellas t- e uep
uaquraLU ledep e66utqas'elu seJ llBdrau lnlun rensos rlqal
-rl.l zu 0Z'0 - 9 !'0 ouesed iod ouepuai sent
-ueeueslelad undneul ueeuecuatad
uielep lreq elrl uerirlolal lnlunuot! o[:l
"o
'" llll--gl. T
lebues ue.r,raq 6uepuey uelenqu:ad -8
' [J 91.
t80H NVoNV8H30N3d 1ft/+h rE
NVIIASH 9NVONVY orror4*}
t
r
KANDANG HEWAN
20
\ l
M
T T

PENGEMBANGAN HOBI
VI
Rr Kandang kelinci -; @- @sisi
L I kandang kelinci yang terlindung
Saluran tinja ^,1
Landaian angin seringkali tidak ditempati.
Luas kandang untuk setiap ekomya adalah
Salur,n air Koridor dalam kandang satu
Untuk ras kecil susun 3, untuk ukuran besar
0,65 - 1,0 m', LPT susun 2. batas ukurannya seperti telah sama lain disusun -+ 6).
Kandang harus bereih, kering , terlindung dari Ras kecil 80 80 55 disebutkan sebelumnya (panianqnya tidak Dengan demikian kelirEi akan
sinar matahari, terlindung dari binatangbuas Ras sedang 100 80 65 tglbatas). lantai terbuat dari papan berkisi +
(tikus). Biasanya kandang terbuat darf kayu. Ras besar 120 80 75
terlindung dari tikus besar dan
Lantai kandang dilengkapi dengan pengering. kedalamannya sama, penggolongannya
Q) dengan pengeringan terletak di belakang, tikus kecil. Kandang tersebut
dan tempat penampungan air seni.
+ (, Kemiringan 5% mudah dan sangat praktis. akan lebih mudah dibersihkan
dengan adanya saluran pem-
Xetinci (Jenis Belgia)
O @ Besarkandangkelincidalamcm
@ Xandang kelinci susun buangan ai -+ @
Pembiakan kelinci potong dan
kelinci bibitdilakukan di ruangan
tertutup dengan udara yang
cukup -, O - @. Karena
kelinci lebih bepat bereaksi dan
lebih peka terhadap udara

W
kandang yang kurang baik
dibandingkan dengan anak babi
atau anakayam. Kandang yang
dapat menahan hawa hangat
Diletakkan di depan atau di antam kedua
dan memil iki saluran pertu kara n
kandang sehingga memudahkan dalam udara sangat penting diguna-
membuka ke 2 sisinya + @ kan dalam pembiakan kelinci.
Sisi depan kandang terbuat dari ram kawat
Kotak sarang diperuntukkan untuk kelinci yang
Setelah pembiakan harus
lapis timah. Kandang untuk kelinci betina disediakan ruangan sebesar4,5
menggunakan ram kawatwama gelap, dengan
masih kecil-sarang terbuat dari kayu atau .
panjang dipan 10 cm. Sangkar terdiri dari kawat kisi berlapis timah
polyerethan (PUR). Untuk mata iata tantai
sedikitnya 70 mm di bawah tingketan lantai -betina
5,5 m2 untuk setiap kelinci
denoan ukuran kawat 25125 alau 12170 mm. sangkar. dengan suhu udara
Sangkarkhususpembiakanlengkap
dalam kandang pembiakan
@ Palung makanan dalam kandang /,E\ Sangkardari
\9/
ram kawatdengan
tempat makanan otomatis. ^
@) dengan sarangdanwadah makanan
sebesar 10 - 28'C dan yang
otomatis. terbaik adalah 18"C, sedang
pada kandang peranakan suhu
0,85--'1,25
1r^ r3o' yang baik sekitar 20"C.
-
r.I:i( \ Kandang kambing ada baiknya

h: T

+
menghadap ke arah timur
sampai selatan. Kandang harus
tetap kering, mendapat udara

TffD
dan cahaya yang cukup. Besar
L
jendela adalah 1i5 - 1/20 luas
lantai kandang. Untuk jumlah
yang besar diperlukan sandar-
Luas kandang per hewan 1,5 -2,0 m, an sepanjang 75 - 80 cm
Lebar sandaran per hewan 0,75 - 0,8 m Anyaman kilat terdapat di atas palungan. Palung makanan dan airminum dengan ukur- dengan ketinggian 1,50 -
Tinggi sandaran terikat
Tinggi sandaran bebas
1,8 m
2,5 - 2, 8 m
Kemiringan lantai sama dengan datamya atiap.
terdapat saluran untuk air seni. Luasjendela =
an umum pada tempat penyimpanan
Kebutuhan makanan per kambing = 1.2 kg
2,00 m dan sudah termasuk
Tinggi kandang 1,9-2,2m 1/10 luas dasar kandang rumput dan 2, 3 kg ubi-ubian. ruang gerak di depan dan di
Suhu kandang 10" - 20.c Jendela terdapat pada punggung sisi wadah
makanan.
belakang sandaran. Dimung-
kinkan agar ruang gerak itu
Kandanq kambinq modern dengan
^
(Q makan ian air riinum antara dua /A\ Palung makanan dan air minum menghadap ke selatan berba-
@ Kambing(kambingsaanenJerman)
Kan0ang.
\y/ untuk kandang kambing. tasan dengan kandangnya

T T
-45 I

I
I
i

1,20 +80+ 1,00+


Kandangjalan dengan lantai berkisi
@ XanOang dua kamar
@ @ fanOang banyak kamardengan dipan menempel
-
Musim panas = 5 kg Rumput segar/hari dan
0,5 kg rumput kering,6 kg
daun semanggi merah
Musim dingin = 1 kg rumput kering/hari
Air 2 - 3liter per hari

Ruang Palungan Kandang terikat


gerak
m2 cm Sandaran Lebar Panjang

0,7 20 -
muda 1,2 30 - 40 50 50 40
g betjna 1,5 40 50 80 50-70
2,2 80-
40
q jantan 80 60 50
4,0
Jendela 1/1 5 - 1/20 luas kandang Tinggi > 2,50 m. Wadah air minum
= '1 baskom unluk 30 ekor hewan: 0.4 kg jerami/han, 1,5 dt tahun/
hewan, peEbukan 7-'17 dvekor

@ fanOang dengan dua kamar yang menjorok ke dalam @ Pemeliharaan kandang kambing.

74
9L
lnue6 equop O0! 'Equrop rr(eq gg7 uep epntu equiop 0! ! 'equrop Input Oge lnlun equrop Ouepuey (60
f oo's -+oo's-+
@
Tr
.T t*
6l
L^9
sl
ql 9
AE
Sr
3l
3 ]
EI
I
1 +^;
equrop6uepuey
@ uPlqepurd!p 6\
euJ qepnu 6uel ueded uep Ouepuey \9.t
zw Z'0 (6uoso)i ueepeal %OZ | ) lzloraq ueueleu.{
oo'e uern)nJaq equrop dellos zu 9't (6uoso| uPEpeel 6uenr o/ooe) rueref
lnlun ruJeJa[ uep lndun] uBunq zu 0't ebelts F-00,2-0s,r--_-_-J
-turued 6uBnu'uerqurn-rqurn zu o'L 6uual tndunu
zu 0'e 6uual mdunu --r
bunqunl senl zur g < r.lelepe leduq ueqnrqa) ueuBleu ounqunf
uPlnl.,adlp 6ue,{ ouepuel sen; I
lrcol uBrnIn )euJol epBd 'IPro6 00'r
6uenr senl 9 ;7 1.
-O !/ ! uern)nraq 01 - 09 9I - tt equop uolelquad "'
91 - 09 tt - 0l equop uEbuequeoued "'
IeuJel ueue)eui uernduecuad Sl - 09 0t - 8 euleq equoo "'
ledual'lnqer uB[uBre66uad uetep
Co nqns tnlun 6uepue) _t
sosoJd nluequiaui }edep enu/as
(ueuruElu€d qetol.s) EuEpuEI lEultdo nqns uep 6uas uep 6uepuey
nll 'InqeJ uesrdel selE rp uJc lemelteuefue (D
se;epesep 9' uetuefequoO
OZ - 9 L leretueOuap epnu equoo
9'0
eped uellElo;rp n,{e1 ueroeq uelPE equoo
z'l equop )iEue !e6u€p euqeq equoo
'uauodruo) qnJnlas'e^usele 8'0 euleq Equoo
rp Ielelrol 1r>16un elepueI sru-
uep '6uepuel resBp sEnl gziL qel$Jeq lqusl epEd toduolol uetep equop lntun uEIqnFq!p Suei{ 6uen!
- ozi I uernlnreq elepuo[ reqa-l
u.r 09'E - 0e 'E uErnlnroq snierl u 9g'o u g/'o 6I og - 01 euqoq equoo
u o6n u cn'n 6) ocl - nzl ueruefEouon
Duepuel l66u!l nl! qeqos Llolo
Duoiod <uod
'ur og'z < nlurd r66uu uep ounquEt 6uefued 6un66und r66urj lerag puelouuew equoo
ru 09'z < uernlnJaq nlurd reqel 'aEJ ueNE[equoO alua!/e!il uep ue]nln 6ues gep 6uepuey 6.)
'ueleles LleJe el ueldepeqrp 9'0 0z-sl loduotal )ielq uquel equoo
9'0 0', - 0'e (E66unl) Ierq uetuelequoO
Duepas r66ull ue6uep nlurd e0 80-10 epnu !q-ulg
'6urpulp UEp 'ur OB't IPre[ llq z'o s'0 - t'0 InueB equoO
9t'0 ,'0 - e'0 n66uru B p/s uq-urg
-ole6uaul ue6uop r]r og'z qelepe 9'0 9't ' z'l urq'uq ue6u€p Input 9
TsT
eluurel 6uEA ueouop nles oue^ 9r'0 0'l 6I O/ sEe !p equop Inpul 9 fo'l
98'0 6t Ol p/s Eguop Inpul zr
ueue)eur Elour e.lelug leJsr 9 +oo'!
Joleru uelep rcI€/zu uetep 0z
ueleu |edua) ueqnlnqel )p66 6uetu uep uedlo ueMaH
9
'equJop o0 - 9z Inlun dnlnc
lnqosJel ueJnIn'ul 0?'t 6uefued sguop lnun ueteu 6uEni ueqnlnqet lero6 6uenr 'uedlo
+
0zl
s -1-l
nele u.l oz'z Lle6ual sue6
uBOuap |Blnq ue6unlBd uBOuep BquJop 'equop-equrop
eluledBpos'Lleqn-qeqnrp 6uepuel urelep ueuel uEp lnpul-lnpur loduolal ,
-Pur u?Jndtuecuad ledural
^ lnlundnlnc6uepuel 0uedueuad /Dl leuJel uPueleu
ledep e^ulepuaLl lnqesJal uep ounqunt ueeleua6 (9) tu g1 Ounqunl ue6uap buepuey \J/ ueleftnlef eduel Duepuey
uE6unled nI euarel LlalO O
e euelas uPlurerprp 00,2t
'uelnq, -
qelol 6up^ InqBr Llolo (..lnuadlp *-oo'r-Joo'zF oo'r
uele uro 0g - 09 leref rrep T
l66ull dnlno 6ue[ ueepeq.ra6
?
'qBuel selB rp lelouol
uc 0z Jeqol rlrlrurau rJrpuas nlr +
Duepuel nlurd qeuel qe/v\eq rp a
08-o1
Ielauol urc 09- 09 Jeqelas !elue-l f:-=-
I I F;=:-
'e,tuurue1a1
sruef uep ersn ueyesepraq 6uEduEuod
qesrdrel lnqosra] 6uepue>1
lueJ0r'uolEd
-6uepuey'(equuop ueueueurod
Llelalas Pseu uep 'equop
ueueueured eseu eurEles'ruas ue6unled ue6uep eLueln Ouele6 eqLuo6
u-trsnu 'urburp rursnru) epe 0ue,{ 6ulpurp 6uelBd
@ O
ursnu ue6uep ue)rensosrp PIU
-ueunsns ueOuep resaq dnlnc
6ue,{ uernln equiop Ouepuel ,1,
uelenquad lnlun ,/ ueueleq
<- 6urqu-re1 6uepuel uelenqued
ueOuap ewes eAu:esep pped r L--^-
equrop 6uepuel uelenqurad
I€-
NVM3H CNVONVX
PEMBUATAN KANDANG UNGGAS
-) ll
Pembuatan kandang terkecil menjadi patokan dalam pembuatan
berbagai kandang unggas lainnya. Kesatuan terkecil dalam
pembuatan kandang dengan lebar bidang 7 m. Untuk pembuatan
sangkar yang dialiri oleh tenaga baterai diperlukan lebar 6 - 15 m.
-*_| Kandang sebagai bangunan pelindung udara dingin harus bersuhu
I"[n"",,";
15'C dan 22"C (tergantung pada tujuan pemakaian).
Pada saat perencanaan harus diputuskan mengenai sistem
pembuangan kotorannya, karena luas tempat pembuangan kotoran
tergantung pada sistem pembuangan kotoran itu sendiri. Begitu
@ Pemelifraraan lantai untuk sarang ayam pula dengan aliran udara dalam kandang. Ventilasi udara harus
terdapat pada kandang. Khususnya ayam betina O- @. Tempat
penampungan kotoran terdapat di bawah baterai. Saluran pergantian
udara terdapat di bawah jalan.
Kecepatan udara yang masuk 0,30 m/detik dan setinggi-tingginya
0,50 m/detik pada musim panas.
Sirkulasi udara maksimum pada kandang ayam bertingkat 10 m3/
jam/kg hewan. Anak ayam dan ayam Broiler4,00 m3/jam/kg hewan.
Kemungkinan penyelesaian:2 kotak pergantian udara pada musim
dingin. Gangguan pada peralatan pertukaran udara dalam waktu
yang cukup pendek dapat membawa akibat yang cukup serius.
Gunakan perangkat ventilasi yang dilengkapi dengan alat peringatan.
Bila perlu agar hal tersebut dimasukkan ke dalam hal- hal yang tak
terduga.
Kepadatan yang baik dalam setiap meter area kandang adalah 5
7 ayam, untuk kandang papan yang cukup panjang dapat memuat
-
@1 Sarang ayam dengan pengaliran baterai kering dan tempat penimbunan
v kotoran B - 1 0 ayam per m2 dan untuk kandang dengan pemasangan lantai
miring dapat memuat 16 ayam/m3 luas bidang kandang.
Wadah air minum berbentuk bulat: satu wadah air otomatis cukup
-
untuk 75 100 ayam betina. Palung memanjang seperti saluran:
1,00 m untuk 80 - 100 ayam betina. Dengan menggunakan pipa
pendek cukup untuk 2 3 ayam betina. -
Wadah makanan ayam: Setiap wadah bulat berdiameter 30 cm
cukup untuk 25 ekor ayam betina.
Sarang: 1 Sarang cukup untuk 3 - 4 ekor ayam betina (hanya untuk
pembiakkan induk). Sarang terbuka cukup untuk 4 S ekor ayam
-
betina. Sarang besar dengan luas 1 m2 cukup memuat S0 ekor ayam
betina.

Luhbung pahan
@ fanOang bentuk datar (Deck-datar-Tanaman)

a3

HI
sI tHl
H
IH
1
I
1 H IH]
tHl
2 HI
I 4

Hl.
@ Kanoang berpalung
4 m H trl-
+12,99+ +
1. Sarang, 2. Saluraa udara keluar 1. Baterai, 2. Suku cadang air
3. Palung makanan,4. Bak pasir 3. Wadah makanan, 4. Saluran pertukaran udara

A\
\J/
Pemeliharaan lantai untuk sarang /6\ Pemeliharaan baterai denqan tiga
-12,99
bagi 1600 hewan €/ tingkat yang memuat i 48do
hewan.
Pipa ar A[ minum

|_-- --'180._ +150+


.-
kurang lebih. 220

Kepadatan 8-13 ayam/m, luas Kepadaian = 3 t ngkat untuk 20


iingkat untuk 27
- 23 ayam/mr. 4
kandang - 30 ayam/m,. Sedikitnya 3000 Kepadatan = 13 - 14 ayam/m, se@ra Luas kandanq = 430 - 450 cm,/avam betina
ayam per kandang otomatis. Kepadalan yang tidak seberapa Panjang = 40- - 45 cm, hsa lebih. Trnggi oagian
depan 50 cm. bagian belakano 40 cm Daljang
paiungan 10 - 12 c-m/ayam betin'a
@ ranoang bersusun @ KanOang bertingkat @ Kandang datar

@ XanOang untuk per ekor hewan.

76
LL
r'duar 0zi uep u,piar 6ue^ ouepuel ounoouno r*t!?:iXtr";LtJfJ"1Xffij O
9V' LE
geOueqemequeqeuauledep6ueA Y ^l @-O- og' +s6Z'62--
qo1o1 Ouepuel uelep uelnlelrp qeuao dnH oge +
Jrsuelur eJecos euieln uelPrquJad +90'1-
l:L F 09't+01r I +9/+ Oe 'e--=--1
:ueueleur 6uen: nele leraD 6ueng
ue/'Aaq/Zt'O i +l lgl F-
:uPueleu, qepe/v\ senl fllz : trt :
-'1-
lnrec/zur gg'1 :eluqnrnles : IDI
6+
:
dllH OI lnlun InJec bueptg oe{ f-
gt'g oe : Iql :
ue/v\aq/ztu :ue6un1ed J
uer6eq eduel lnlec 6uep1g er'z IEI tr+
ueh aLl/zuJ zr'0 | l-l :
:ueiolol ue6undureued 1edue1 -:
Uo:3"1'51
ue^ eq '6ue[ued lnrac 'selequed ourpurp ueouop .uro
6uedueued , ,,0#i5ij'r""1 @
/zur r0'0:ue/r\aq ueueleu qepeM
+- ltce) InJac z1
o +
uB/,AALl o?
t : L :ualeu ouenuAelao 6uenu dltlHoze+09'61+
/r.,lc gt :ueueleu qepeiv\ Jeqa-l rola/zu €€'O :ualeu leduq sen'l
dtnlHOiZ +-01'tl+
lnreoAeuJel Ol, :reseq yodruolay \lPuao Jolalzu of'l :l^ldl-l 0t )nlun senl
lolo/zu
6l OOL red lerag
- 97 :uer6eq !/'O :ue6unled eduel')irum sen-l r---: rT-- =:
Jola/zu t€'0 :uejolo)i 6undueuad rl
ueq 001+ Jo)ia/.u /g'O :uedrp/uPleu leduol l,
:euJBln uelerqued apoue6 u
ue^ or.l/uic a'g! T
+-s18,il- tl
ll tr
:uEueleur qepP/'A Jeqal 9t'z rl
InJacfieurol 0Z :Jesaq lodruoley - It
^^ ll
u U
6l Of - 67 :uer6eq rad lereg [i:
nt' 11
09 + :uererqured unleqes tl t
1l ir
"ll",i
:nleuaq
uP)erq .l
-ued uerbeq ueselequed r1n1up
'Llelecloq
reluel qnJnles nele uerOeqas ueueleur ledural'6uelued 1ruac's1leq enp'!qeq leuJal Ouepuey (O
ueleun66uau ue6uep lnrac
-InJee uelep rurerel ueunsnlued
ue6uap elnd ny6ag 'uelerqr-uad
uerbeq ure;ep lnrac ueleun6 u9u€n
*- 02,8 T
-6ueu edueg nllen -nl)elrnos 09l,
F09'| I+09' t-+-+o' t+09't+
6ue[ 'eue1n ueyerqued uep o, (ueaort uelerquad leduoD d!,'lH 0g F- 0i'6+
ueyerqured uJnlaqes uelerquad
qelmraq relue'l
uer6eq enp uelep uellelelrp i '-OZ8+
9t'z --08'8t+
lF==--==: ir------:=
Irsuolur eJPcos ue)erqtuod
'qeseq uep 6uue>1 :.f-tniiiiii:rriiii{i.:t:ii.:.:.ii il lll_i_l
ueJolol :uBJoloI ue6uenqure6 ,i,
'ue6un;ed J:ep
6unsbuel ueuedue6uad lrueleu I @ t=,=__-__ L==__=== ffiFffi
eJecos ue6ueg uerleun66ueu.r
ue6uep uelnlellp ueuedureOued
:ueuedua6ued 1ru1e1 T uererquad oueng selequad ourpurp ueouap suro o ',o"oor'3ur"!nuffi?I
L8 O
([eq 1
00r oZ0-00'82+
0gl - 091 ;) uelerqurad eseu .L
I
puleles rqeq ueqepurtr.rad qe;unf otz+00'!Z+
:
rnlElou.l uPlnluo}p uBPJeqrlaurad ueuao
+Zg dhlH'09t +00'tL+
'IeuJal
FZrl+0r!+0'! +9'24
uelerqured uep ue6ueque6uad
ueeuecuered ue;ep ueqesruad rr--
eluepe Llelepe rqeq 6uepuey 1 l:
uelerqLued ueeuecua.rad ure;ep 09'e t:
uelnlueual! 6ueI rol)eJ-royeJ [-:
'rslnpord J
er(uuele[ rsesruelau uPp rses I 5=
-rgersedsuelnlusueur le6ues ue
-euecuoJad'rqpq leuJol rs>1npo.rd
Intun n)eUeq elusnsnq>1 lnqeual
IEH eqesn uelr;rulad ueepe
-Jeqa) ue)nluaueur lreq 6uern1
18 6u'nr 'ouelu'd ueoun;ed 'rapuad rnrac 'srreq enp 331
6ue,( uep lreq 6ue,( ueeuecuara6
: *'r9"ti'dflXffil O
'rqeq leural 00't
rslnpord epas nsns rslnpord pep I 09l' +-
psuaq o/ozg
uep'1eute1 rslnpo.rd UPUAN 0Zl+-00 12+
+29--+
rJep leseJaq ueleurelad uep +029- dVlH08 +00'tl-
ueruepad qelunI ueqrunlase>1 o7og2 tZ'l+0'r+O't+g'Z +
0,
(lpelsu.Jeo 00lg reuep
-ral ueincu]nva6) ueleutale6 ffi
ueun6ueque; serrC ue6ueralay : llell ;
rlill =V- l!=-_==Lt=:._-=_ ffiffi
[<- -;:
=Ei 3 L{ F-
=t ruf**r
IEVS yVNU3l oNVONVy -')J
=q
-!-/:
T KANDANG BABI
II p
tl
r1
T
ci -,
rl
I
lr
i::__14,875+ Pemeliharaan
1i

li
Alas bercelah 0.71 m'lekar I Pada kandang yang kokoh (2
Alas ceruk 10 x alas 7,10 m'?/
_-==J ekor l---3,30 -----+75+- 3,30 ---J tahap): makanan kering atau
0.33 m/ekor +7.35-,- makanan cair diberikan dalam
F_=- 14.70 ____________t 240 HMP 1 :'1
palung. Penjatahan dengan
r-19,60+ 320HMP pembagian atau langsung. Masa
24$0.+ 400 HMP (Ruang lnduk) ffiIIflIruIIIIflIIil flIIIII]TIIIilIIIJ]]] -= + 100 hari berat rata-rata 40 -
fi\
v/
Kandang babi, 'l12 tinggi dinding, 2x rangkap, panjang lubang, palung l.;;......1.Ejb
Penampang
100 kg. Tiap 10 ekor dalam 1

bersilang, lantai bercelah kandang atau disatukan semua


tanpa perubahan.
T Alas kandang dilengkapi dengan
---==--ir dengan cerukyaitu lubang untuk
ll
II kotoran dan saluran ke tempat
tl I= penampungan. Dapat diguna-
=1
kan untuk menyimpan kotoran
ll Potonoan s selama 4,6 atau 8 bulan. Serta
-----+ ,----1- tttt'+
Denah
I dapat dibuka karena berupa
Denah +3,30+75-3,30+ kolam.
240 HMP
---22,40 +7,35+ Ceruk dapat dipakai untuk
29,925+
-..'- 320HMP
37,45 4OO HMP menampung kotoran 20 ekor
g
/-6\
\.7
Kandang babi, kandang untuk 80 tempat, panjang ceruk, palung, alas
melintano, lantai bercelah
rI.J.j.}l:fllfiItrliliillllTll
fllTl]Tliltrfiilflfiljll babi. Tempatnya terpisah dari
kandang. Juga berbeda dengan
Penampang tempat pemeliharaan bila
T memungkinkan. Luasnya 0,72
I
m2lekor.
$,
+ Dilipatgandakan 10 x jadi 7.10
m2lceruk.
Gi Lebarnya 0,33/ekor. Tempat
makan 1;1-
Untuk perlindungan hewan,
tempat untuk berbaring tidak
Denah
dilubangi semua. Pembagian
l__22,40 __ ______-- 360 HMP
tempat berdasarkan berat,
29.92\ ---_-i 480 nMP
+ kondisi kandang: dua papan di
37,45----__-_,_____i 600 HMp
- -I tempat makan, 3 papan
/a\ Kandang babi, kandang dengan 120 ruang lubang memanjang
Penampang sepanjang 20 cm disusun.
\:)/ melinlang. lantai bercelah - Papan dapat diputar dan
E berhubungan dengan pintu.
ll tt Tempat makan: palung 2 buah,
-T-* palung untuk tempat minum,
H-t
I
lantai dihubungkan secara
simetris 2,5 cm, 10 cm di-
F-14,875
l bawahnya beton, 25 cm pasir.
Tempat pakan/dipan: 0,33 m:/Ekor
__3,30____75r_ 3,30_- Dinding luar'. 24 cm pasir, 6 cm
Pehampung kotoran: 0,44 nzlEkot F_--7.35+ 4 cm lapisan udara
Denah
==J :=ll Luas ceruk:
Luas @ruk,
untuk 10HMP:
0,73 m'?/Ekor

7,44 filEkot
tanggul,
(ventilasi).
t........"........._ 15,00 -------1 240 HMP Luas tempat pakan;
0,33 m,/Ekor a.
Ruang gerauRuang makan: 1i1 Jendela: 75 x 100 cm berkaca.
F- 20,00 320 HMP
------------{
25,00 ----_-- 400 HMp
Penampang

6 Kandang babi, dinding sekat meman.jang. rangkap, lubang memanjang,


!!!/ palung melintang, bagian lantai bercelah; tempat paralel untuk palung.

q
p
e
E
8
6
E I

L
l- 3,30 ------+75+ 3,30 ----1
Denah
l-- 7.35 ----+
22,40 240 HMP
-------------i.
29,925 _ --___{ 320 Ht\4P --
37 45 400/600 flrHilllx']fiTl] IIiIIlIIIilTrilTI] E
ry^- *'
HMP
lL*.gatBLi{l.
tsts
ra, Kandang babi, kandang 80 ruang, lubang memanjang, palung melintang,
Penampang
Q,, bagian lantai bercelah; tempat paralel untuk palung.

78
rqeq rslnpoJd 't9 '99 'Ot lnlun ueueleu ledu.tal eduel tqeq buepuey
@ leue ueereqrraurod 6uepuel enp,uerrrr", rror"r r[?,?JoJr;"i?::r'rH @
:iil
iil v'LZ-
q4 uqeFud 6uepuE)
dnn06d ouepuey
ue€reqrcud 6upDuey
'uEI6uua)rp 6ueI ueuerey\
@ 1edua1 edue, n"r" ,"or"o H"r3iX?I @ r eu e u er e rq u ad ou epu er1 u e u e1 e rto'"orT
ur,#i"ji}ffi i liil?i @
'3J cz'sz-
tduaf ueereqnauodOuepuex
ueq gZ ueerpssrod lnlun 6uepn6 selsedey T
B
6uepue)i erepn nqns et"6 i
@
08t e/ 'II t'li,
9tz 89 i6i= 1-'r ,00 t
FiFoSda 6!pdu.!r
ttz 601 l0€=
rge gil t0'z=
'uffi i uPereq[.u.d 6uepue]
ffi
ueouaprqeqr"r9#fi"J @ reue ueaeqrrauod ouepuer enp,ueuereLu ledurr r:ff1?t"??:3rrTi O
erepn g
+ 9t'92
uPp tqe8 rqeq leue
leuE)eu tE0u.1 letpquad 6uep!e,
Eept neduauau qlnq qetepp snsnql 6uet teH
T
sq L
Er
gs I
d
FgZ L +e0'L+qz't r
0, 0,
- @Fuelerqu.tad /Dl uEJoloI ueJnles _ tqeq leue ue)ietqLuad ,/A\
0t68t NtO '6unued e6nl buepuel uep rqeq leue ouepuey \7 ^
ouepuEl uEueleu ledual up6uap lqeq Ouepuey \9/
ueletu red ouepuel u]elep I0'1-
-
BJepn rseltluon 't - I oN 91'82-
leLlrl 'uelBet{rodrp qrqel nped
'lrqrq lnlun euoJey uelBeqJed
-!p e6n[ ue)eul uer]eqruad
'uelJesoqtp uep leiv\eJtp
'uelqestdtp rola gz uep rola
I 'ereqrledrp )nlun snsnq)
ue)ledureltp 'epe 6ue^ tqeq
)euE qelunI uep %g eluleapl
'6>1
97 redecueu eIu

rEffiI
-eserq eIulPJaE 'uelad g - t
rnunreq rlelelos lenftp ledPp
ue)Brqr.rred ltseq tqeq )euv
'lolo Bzl nelP lole 96
rpefuaur epuE6 ledtUaq ]pdep dnlnued 0uepuel Luelep ueunsng
@ reue uererqurad ouepuer - ueuererr.r r"orro r"orlr'iool8JrY.'Jl Bi*il5rt
rolo ,g uep tqeq uPleuJalod 6
rslnpord'ue)nuadrp leoues
t0'Lz
rqeq uPlerquled ouepuey
'lpelsuileo 00Lg
reuPpJol uelnduinlJod'ue)eu
I
-raiad oueptg ruelep ueunou
-equrad uPp lrulof uesei\^
I
-e6ued seulC :ue6uelolay I
cd
-.<_ 00'L+08+00'r+tO'tr
IEVE NVyVtShtSd qep.raq,eruer_-
iir
CNVONVY
ii
lr
I
t
KANDANG KUDA DAN PEMELIHARAANNYA
-+ :r
Keterangan: Dinas Pengawasan Teknik dan Pembangunan Area
Peternakan Terdaftar Jl. Bartning. 1600 Darmstadt
1 2. Perhimpunan Penunggang Kuda Jerman. Terdaftar
Jl. Freiherr-von-langen 13, 4410 Waren Dorf 1.

Kandang gabungan sebaiknya tidak digunakan untuk kuda pacuan


-+ @ - @. Keterbatasan ukuran kandang menjadikan kuda sulit
@ eony bergerak bebas. Ukuran kotak kandang ditentukan oleh ciri dan
perilaku ras tertentu, yang berkaitan dengan panjang tubuh kuda.
Karena panjang kuda tidak biasa diukur, yang berlaku adalah tinggi
(ukuran tengkuk).

@w
Aturan umum bagan kandang:
2,80 Lantai kandang = (! x tinggi tengkuk)'z

*6
-3,00
h Panjang minimal kandang = 1,5 x tinggi tengkuk @ @
Kuda tunggangan memerlukan tinggi kandang antara 1 ,60 - 1 ,65 m
-
2,50
dan luas lantai 10,5 m2. Format kandang adalah 3,00 x 3,50.
Panjang maksimal adalah 2,50 x 4,20. Agar kuda bergerak bebas

2,so #.: fl
1uo
1
maka diperlukan lorong jalan selebar 2,50 m +
@ @. Oatam
kandang, setiap baris dilebihkan 50 cm untuk keleluasan gerak kuda
J @- @. Di samping kandang ada ruang pelana, kotak obat-
-

obatan, ruang penyimpanan makanan yakni ? 15 m2, tergantung


jumlah kuda. Ruang perawatan untul6 20 ekor kuda = 5,0 x 3,60 m,
juga kotak obat-obatan sesuai dengan kebutuhan 20 ekor kuda.
Kandang 1 ruang yang digabungkan Kandang dua ruang yang digabungkan Kuda-kuda yang rentan terhadap angin keras maka perlu dilindungi
€) @
dengan sistem ventilasi yang baik pada kandang. --, @ - (}.
Temperatur ideal dalam kandang harus diperhatikan. Juga perlu
disiapkan agar kuda dapat bertahan pada suhu udara rendah
bahkan sampai di bawah 0'C di musim dingin.

Saluran udara ke luar


hansat)
f ?(udara

Kanoang I ruang terpisah t<anoang 2 ruang terpisah


@ @
tekanan udara di bawah
@

ffi

fA Ukrrrn ointu kandano @ t"Xrnan udara di atas

=:
---\t')f
44- /t /\

A_
(, rempar mrnum @ tinggi patung @ t"xrn"n udara merata

80

\
esetq ouepuel /i\
\Z P^usenl epn)t ouepuey L \L epnr Lrenqas r::'ri1?"',h33 "r.,?,:"13
rnlun ueqequrel O
'uepuer
ix
F,i I
uPleu 6uenE
I
6uen: ren; rp sueq Z Ouepuey
O
Jent aI uep uBtep a>1 nlurd 7 0uepuey
6D
'_ __t__ _L,__
-;__b_r
6uen::en; lp ouepuel ursreg (9)
epn) Ouepuel ue.rnln6ua4 :esaq 1opuo6
@ pcallopuo6
6D @
00'€ x 00'e 006 rBluel ueJnIn
u 0e'l uPp qrqal
00'z - 09't gt'zx gt'z 00'9 r66unas epnl leuy
009 relue'l uPlnln
u o€'L lPdues
09't 00'zx 00'z 00't r66uqas epnl >1euy
00't x 00't 00 9t EU[aq
08'z'o9'z 09'€ x 09'e 00'zt uep ueluel epny
09'e x 09'€ oo'zl
08'z - 09'z 0e'0 x oe'e 00'01 ue6ue66un1 epny
6uepuq r66ull 6uepuel uernln zu Euepual selv
ueq/epnl/epnl 6uepuol ueJnln 6l O! uedurl(uau )inlun 6uenJ ueqntnqay 6uepuel ueOeq uep 6uedueua6 ue6eq uep 6ueduleued
@ @ @
L' (0't,) rueraf
9t (2'g) ruerep
(9'g) ruerel
6uoso1 6uent oTogg ueueduriuad 6ueng
- OZ eped uplnq g puelas
€u uelep ueueduduad 6uenu selrsedey
ueq/oF/61 Ot )ip^ueqas tueJel ueuedutlued 6uEnJ ueqnlnqey
ueqlola/6)t g - 9 6uuel lndunJ ueuedurluad Oueng @
lp ZZ - g, rensBs 6ue^ c p Zt - OL renses 6ue^(r
tt-zt 6-L (8'!) unsns rueraf
8t-9r tt-6 (9'!) )indun]]eq rueraf
9e-0e oz- Lt (9/'O) 6uual rdunU
epn)i Ouepuel rElrles rp Ouenr Ouedueued eualg C[)
ouosol 6uenl
lPq 99€ %0e - 0z eu uelBp
BUelos ueuedur^uad 6uenU ueuedur,{uad 6ueng
epnl de[as ueq/6I 9 - 9 )iBIueqas 6uual lnduru ueupdufiuad
'uelefuoladtp l6el lEl Epnl E66urqas uPEleqtlad
ue^ aq epe qelal eAueuEl unqel o0og 'B^uleltsleJls ue6uequtasel puas
epnl ersn eulel'eluselt^tllnpoJd'p^uueleqasa{ :tUados,lBq Edaoqoq
uetr]gr.paduraLu e>1t[ uelsenueu uple )iteq 6uer{ epnl ueeJeqtloulad
I- -"il-r*ao*-nJ
'roluoi'rpequd ouepuBl
n66unl 6wnY_l
^(- Ipelsureo oolg 6t burupeg 'lr teueprol L Inlq
'ueleuJalad ueun6uequJed uep uEsE/v1e6uad sputo :ue6uEJale)
llulel
VANNWUVHI]3hI3d NVO VONY CNVONVY
7
PEMELIHARAAN
TERNAK SAPI
Keterangan: Dinas Pengawas-
an Teknik dan Pembangunan
T Bidang Peternakan Terdaftar Jl.
Bartning 49. Darmstadt.
: Kita membedakan kandang
yang tergabung kecil-kecil
I dengan luas kandang -+ g.
Luas lantai/ekor 5,0 - 9.0 m'z Luas lantai: 3,'1 3.5 m': Dalam kandang, sapi menetaP
Luas tempat: 1,05 -1,25 m saoi 1th3,5-4,5m'?saPi1 -2th
Luas kandang anak sapi 1,50 m' dan menempatinya. SaPi ma-
kan, membuang kotoran dan air
seni serta diperah susunya di
anak sapr
@ Saoi peran sini. Luas kandang adalah
antara 1,10 - 1,20 m Panjang
kandang '1
,40 dan 'l ,80 m
tergantung pada besar saPi
(ditentukan oleh umur dan
jenisnya)-r@+@-@
r:i,l*_il,+--l-s+B6u--r '
70*
-10 '
70r
-1.0 Kandang yang luas -+ @ + @
-
- @ memiliki tempat makan
sepanjang 1,65 - 1,80 m -r @
-4,60 lylakanan biasanya ditaruh di
sana. Kotoran dapat diolah
menjadi pupuk sebanyak 2 -
F-- 2'30 4 kgbagian dari jerami Yang
p 1s----1---1sj 1'!
F1,0--+-1,o--t-_;'; -l dimakannya. Di kandang, saPi
--r Kandang untuk '1 ekor anak saPi dipelihara dan diberi jerami
Penempatan kotoran (U) Kandang sapi @
@ (sampai 14 hari atau 10 minggu) (0,5 kg/ekor sehari).
F 45 --fol
T
Kotoran diolah secara mekanik.
+
Pengolahan sesuai banyaknYa
t kotoran yang ditampunS -+ @
+ Kotoran cairpun dapat diolah.
T Tanpa alat penampung kotoran
+
jumlahnya hanya setinggi 1,40
6 - 1,50 m, sederet kandang
tidaklah ekonomis. Dua deret
+ kandang plus tempat makanan-
nya sangatfungsional, 1 0- 1 5%
I luas kandang. Pengolahan
F4.6(F4,60+ 4,60 + 4,60-+-4,60- +"4,60- f -4'60--l makanan secara mekanik
fanOanO 3 sisi, untuk sapi perah dan anak sapi
mencapai 10 - 12 m. Penem-
O patan makanan dengan Per-
alatan yang dapatdigerakkan di
antara palung-palung (selebar
t
? 2,5 m). Ruang-ruang Yang
+
penting berada tak jauh dari
+
kandang, misalnya ruang Peng-
olahan susu dengan ruang atau
t kandang sapi perahan.
I

:
8,96----t 4,6+ 4,60+-4,6*.4,60-1. 4,60 -t4,601
-
@ Kandang2sisi, untuksapiperahdananaksapi /ii\
\iY
Palung untuk sapi perah di
kandang gabungan

F 3.45 + 3,45 + 3.45


:- 3.45 + 3,45 - 3.45 + -3,45 +3,45 + 3,45 - -
T

l-
.L

.. :
1

I
. :-
I
5N

KandanS SaOungan 2 sisi, untuk sapi perah dan anak sapi (D Kanoang gabungan 2 sisi, untuk sapi perah tanpa anak sapi
6)

82
Duepuel uelep uei!\aq uelelolod ureceu:-[uecetlJog
seq eae umu€p
uSu€P 6uepue)
Duepuey qe@raq Etuet ouepuq seq eerR ususp 6uepue,
€)
oo'cz{o'rz-xo'zz--ooozoo.e.-
oleNry qetd.q epel 6uepury
lrue tquet
oo'z!{o!! + +mztio!I
00 9t{0 tt
6ue>1e1aq rp rente)i 'uetel rruec ueouop rdes Jora 96 tn]un 6r3[ig!l @
6unled uelenqued uaLuet3 Ounled uelenqtred ueLuel3
@ @ l-9t9<
E91ZH 9 '
0t
oe's+ ossl @r+ oor+ oo't
;- .t+
r3
I
r0l+ 0t+
+
i
rdes Euepuel lnlun leluel qelac ueJn)n uep 1edua1 ueqnlnqay
@
01 0z'z 009 <
09'r
uelel'1n:ac ue6uep rdes tole 96 lnlun de16ue1 6uepuey
e9 00'z 009 - 00i @
p/s 08'r 00r - 00e
0z'L 09 09'! 008 - ozz + 0g'9+ 09q+ 099 + 09,9+ O9,S+O9,q +
9t 0r'l 0zz - 09t
0t oz'l 091 - gZL
uu UU UC zu 6l +
qelac 6uefued reqel ualeu 6uepuel leuJsl
uern)tn Iedual ieqa'l sPn'l ueasq leJag
.l
rdes ouepuel denas ue6ued uBqnlnqay
@ +IZiZZ+LZ4
0l 0r 0r 0L
'-096--.-_
st'L, e'08 zz 61 099 - 09€ 6uepuey rdes tedulag
rdes leJaq lElol @ @
uc 00[ - 06 ue Ot! 6)j OO9 p/s
eseMep rdes 6l 09€ - 9zr
uc 0g-01. uioZL 6IOOep/s
oe'e - 01'z ledual tdes lptaq
z'L 8'r 9'0 8'et zl rdes IEJaE L Foe+-'..-....................-.-...."....'-...........-
leJeq lrunueu 6unlue6r6l
Jeqel ouefued ue6upquo)j]ed
ueq/6l (au uBlep)
(eu uelpp) uPuedufiu Upq/61 reluEl rp
reuedurluod unqel -ed
ledual unqel ounoet uun ueJnles
leduel luPr€f uPqntnqoy /lueJaf uBqnlnqey
tL + 'ueqequel upueleu teoeqas 6un6ef
lflq-lflq ]edepuau ueluef tdBs e^usnsnLll uBp 'lelerap OZ tstsod
eped ueueue^uey ueluel]radtp p6n[eJepn ueue)a] uep tseltluon tdes Euepuel ueun6ueqtuad ueunsns
'Inseu Jenlol e)rle) lllns Ipptl tdes JeOe lpnqlp 6uepuey 'qestdJol C
lenqrp ouueqreq rdes leduJol uep upleul )Edurol 'Jelep 6uepue>1 rg _T I
'6uueq.raq rdes ledual uep '6un1ed 'buepuel ue6ua6 'qepuor ro 9?l-9
IeOp -+ d
i$:T E
relueueq 6uepue>1 uep Jelep 6ue[ 6uepuel ere]uB ue)epeqtp nued f JE o ,' 6 Yl
i..! 3 9.='
urel 6ue^ rdes Ieue ue6uop lndurnuaq o
: f
uexeserqrp e6n[ tdes leuv'roxo gL g ere]ue tdes Iodurolalos -
'B^uuepeq lploq uep Jnuln ueeueso) qelepe
lodLuole)i uelep ueeteqtleuad lele^S ue)altp snleq )odruolelraq
dnprq 1nlun rdes unleu 'Jo)o lod uepJeqtleuod uele6 'tdes Jntun
ueryesepraq uelodrlroleouod ue leperp EOnf nUod e66utLlos 'ledoc
qrqal oueqtuo)loq tdes uelqeqe^uau, lola Jod ueeJeqtloulod
O
<- lodurolelJed uep tola tad e.relue ueyqesrdtp tdes ueeJBqtlotuod
-. (- lpelsulleo
'6? ts6urupeg ieuppJal 'ueleuJelad oueptg
urelep ueunouequad uep ttulel uese/v\e6ua6 seur6 :tsBtutojul
Idvs NVNV)tVtr-tdvs yvNu3l NwuvHtlll rfd
7

DAERAH PERTANIAN
lnformasi: Dinas Pengawasan Teknik dan Pembangunan
Pertanian. Terdaftar 6100 Darmstadt -+ I
r'-* T T\
'i'l$tfl
d1ftd
f-
-(\l
7,80
+i-I
I (r--'\./
t--6,00 ---------l
Gedung dan Jenis
perusahaan

Garasi untuk traktor


Besar
ruang

Bidang dasar
10 ha

26 m2
Besar perusahaan
'15

43 m'
ha 20ha
44 m'z
30 ha

62 m2
mesin penyabit Luas ruang 5,0 m 5,2 m 5,2 m 5,4 m
Tinggi ruang 2,7 m 2,8m 2,8m 2.9 m
Garasi perusahaan Bidang dasar 46 m'?
I
20 GVE Luas ruang 7,3 m
Transportasi dengan mesin Tinggi ruang

z,oo-,\
"ei pemuat barang, mesin
penyabit dan alat peng-
Transportasi 2,9 m
2.2m
garuk (tanah)
Bengkel Bidang dasar 12 m2 12 m2 14 m2 16 m'?
Satu gedung untuk Bidang dasar
Perusahaan makan Luas ruang '160 230 m' 260 m2 350 m'?
/i\ Traktor dengan mobil peng- m'?

rc@
\U @ latpengangkutdi bagiandepan ternak tanpa gedung Tinggi ruang 7,6 m 8,7 m 8,7 m 9,5 m
angkut barang pertanian
Satu gedung untuk peru- Bidang dasar 3,3 m 3,4 m 3,4 m 3,5 m
sahaan makanan ternak Luas ruang 180 m' 310 m'? 370 m'z 520 m2
dan pertanian Tinggi ruang 7,6 m 8,7 m 8,7 m 9,5 m
Satu gedung untuk Bidang dasar 3,3 m 3,5 m 3,5 m 3,6 m
pertanian dan perusaha- Luas ruang 240 m'z 340 m'? 450 m'z
an pertanian Tinggi ruang 8,0 m 8,0 m 9,7 m
Satu gedung untuk peru- (Alat pemuat 3,5 m 3,5 m 5,8 m
sahaan pertambangan barang) 120 m2
20 GVE 8,3 m
3.2

@ K"brtuh"n tempat untuk garasi dan gedung yang dipakai bersama

fa\
\rrl
Traktor dengan alat pemotong /;\
(1,/
Kebutuhan tempat duduk ialan Kendaraan fanda Panjang (m) Lebar (m) Tinggi (m)
di depan dan pengangkut barang kendaraan
Iraktor (dengan
pegangan yang aman)
Mesin penarik barang s/d 60 PS 3,30 -3,70 1,50 - 2,00 2,20 - 2,60
Ukuran standar 60 -120 PS 4,00 -5,00 1,80 - 1,40 2,50 - 2,80
Mesin penarik barang
dengan rcda
120-200PS 5,50 -6,00 2,40 - 2,50 2,50 - 2,90
iJ iengangkat barang)
Alat pengangkut
s/d 45 PS 4,50 1,70 2,s0
dengan bak
Alat transportasi s/d3t r6,00 1,80-1.90 11,50
(dengan gunting tarik) 3-5t t 6,50 1,90 - 2,10 r 1,60
F__3,50 _____-
2 porcs
Kendaraan terbuka 5-8t t 7,00 210 - 2,20 I ,80 1
Kendaraan terbuka s/d3t r 5,001) 1,90 - 2,10 r 1,60
Mobil m3 lebar rnggr dan kendaraan 3-5t 5,00 - 5,501) 2,',t0 i 1,60
pengangkut dengan bak yang
dapat dibalikkan 1 5,50-6.00 2,20-2,25 r 2,00
t2 5,50 - 6,50 1,80 - 2,00 1,80 - 2,20
pakan hijau 6,95 2,35 2,26
pakan kering ,OA
poros - mobil gandeng
(dengan alat
3-6m3
pakan hijau l1 7,80 2,46 2,45 penggaruk tanah)
T pakan kering l7 3,10 yang dapat dibalikkan 2 kelompok 12,00 t1,20 t1,20
2,O pakan hijau lu 7,25 2,25 2,30 Kendaraan trangki 3 kelompok 2,70 - 3,30 1,20 - 1,50 .t 1,20
Alat pengerjaan tanah
t8 4,50 - 5,50 2,00 - 2,50 t 1,20
pakan kering 3,25

i (pada alat 5 kelompok


pakan
oakan
hijau
kerinq
14
20
8.00
2,90 transportasi) 2 kelompok !2,30 r 1,10 1,30 - 1,70
, 3.66 lYqlGfan tsmsk 3. 2.4{) 3,',]u
Mesin baiak tanah
(penanariran) 3 kelompok 2,90 - 3,30 1,40 - ,60 1,30 - 1,70
1

4,50 - s,50 2,00 - 2,50 1,30 - 1,70


1

Mesin bajak putar 5 kelompok


M.bnan kenno 20
temak
3.40
(penanaman)
Mesin pembuat lubang
1,50-3,00 2,30-3,00 0,60-1,10
3,20 - 3,50 1,70 - 3,50 0,70 - 1,10
Kebutuhan ruang untuk sebuah UkuH baku untukmobil E,70 3.40
@ mesin (Traktor) UktJ6 hku unlul ru€ng
Mesin penggaru
berbentuk @kram 2,70 - 3,00 1,10 - 1,30
(Ukuran asli untuk garasi) Frudlgunskan b6ama
Alat kombinasi 1,10 - 1,40 2,00 - 3,00 1,10 - 1,20
Mesin penggembur
tanah 0,80 s/d3m 1,00
Ivlesin bergun€ng 2,00-3,00 s/d3m 1,00
T--;l Sekop
N4esin giling 3 bagian 2,50 s/d3m 0,80
lct
r.-I Bahan-bahan jerami
Kotak jerami o,70- 1,20 2,70-3,00 0,70-1,20
Mesin pemisah jerami
s3.F Ruang penyimpanan 2 1 ,00 - 1,50 1,40 - 1,50 0,90 - 1,40
o: I
jerami 2 4,30-5,50 1,80-2,80 1,70-2,O0
r)Kandang jerami dengan panjang kira-kira 0,5 m

l,r
+12,0+ 20,0-30,0- @ Ufrr"n alat-alat pertanian

@ tempat kendaraan kecil dengan jalan kendaraan di samping

T
6

i
q.
9!

84

b--
98
ouepes rp 6unqu.rn1 j,t%ll"'r'dt""2:l @ geqrslap 6ue,( Eunqunl qenqas ueEuecue:ad rualsrg
@ "?:".i'igefl
O
Ie uelnles edrd
rLuerep uefl\aq ueueletJ quel
@ @
6uuol unp
F- 08r08t----{ -ue6 qequecay .zz
lnaeael oez
udol n6uel'6un6ef.90
uelq unpueo 01€
lepJ'unpue5.9' - Ot
resel unpueS oos - 9,
unpueo bundet.99 - os
h6lng - qs
po'r# s'1, "og
n6uol uep
uelrq unpueo uep )iPpeo.99 - Og
Iqsqp 6up^ rueJof
snleq ueuoleu 'lreqral
oundot uep oundet .Og - 0Z
'zur 001 Jeltlas
gf1qeq qenq uep ueqenq-qenq unqe) sen'l 'zur 0g - 09 Dueloeses
qelo snrnrp ledep 6ueI unqey 'zul 009 - O0rre11es eluueqnln;ese>1
'uereledrnuefuau ]edulo] uep'Ieue utEuuoq uetuel'nplad'uee6unq
-e6unq uetueuel ledurol 'ynpnp ledtleyledtuel 'lndunJ ue6uedel
(se1ur1 n;e; tnlef'ueunqel.rad ,ueun6ueg) 6
zur L lBrururli! 'qeurnJ uelelas rp nele eJeln lp qeloq e,(uueledueued uerueuad qereep uep lnsun-Jnsun ueunsns eluels uetequeg \(y'
'1e66un 6uen: uesen;lad ue)iednleu ueweL 'o/oOZ leults)eu
1ercl'oyogy -.rolouJoq ueelepuol'o/eg = uBeJepual ueDuep renses
snreq 6unpa6 tenl tp undneui uelBp tp rsepodsue4 uep ueelaled
eluue;e[ uelnle6ue6 '.tu OO0 L + unqo) uebuep ;e66un ]Edtuo] sen"l
'u 9, - 90 Brelue reqol 'zu 0009 e60u;q 66gy senl :ue.lnle ue6uop
'uerurnued >1u1e1
ue6uap ueleuJeled ueqe;oOued ueeqesnJad
@ e- 'qnln) ueseleqled
uebuep ereln el u g nele uelelas oI Lu 0 L leututul epeJeq qeunu 'ul
g! leururrx Ouepuel eI LleulnJ tJeO uJ OI ye.reheq ueunOueq lelue
:uelneqradrp nped 6ueA ler.l BdeJoqog .6unsbue; BJecos Ouepuel
uep uerueyed qeunt ue6un16url ueOuep uelOurpueqrp relruteq
uelep tp se}u!l n;e;.rn;ef selr;eny utel-utel
1e6ues uerueyed qer{e;wr
uep'nsns ueqe;o6ued 'ue6ue6epted leq urelep lpedes nluequeu.r
le6ues Jenl qe^elun uebuep uerueped qer(e1m ue>l6unqnq6uar.u
6ueI renley selu!l nlel tn;ep '(>lnsetu uep JBnlol .rnle[) ueluepad
qele;rivr urelep tp uep JBnl rp ledtual ueqrpr.ued rqnle6uadtueul
ueIB rur leq eueJey 'ur6urp utrsnu uelOutpueqrp ueltleqJadtp
qrqol snJeq uep Ouuued le6ues ur6ue qele seued uJtsnu eped
'ur6ue eleu qBJB uep 'e[uJeltlos rp
lnpnpued ueulrlnuled senl leduol eped lepueueq '6ue:e1 e1 eules 6ueI qete rnle1ey1
C[)
ue6unl6url eyos'ue)ueq.radrp n;ted ueeqesnled ue6un)Outl
ueOunqnq eOnf '.rn1elp e,(uure; ue6uep nges ueun6ueq eJelue tstsod
'1en1 leOues 6ueI ur6ue nete 'lnqeI 'urOurp u;;>gq uep lepurqle; le6e
uelelednrp n;.red 'le66uuleduel r;redes n1e;raq 6uepuel eueseng
'1rlrurad eueres eped euteln seltJoud uerueped ueqeq-ueqeq
ueqe;obuad ueeqesnrad.relqas tp euesens uep ueegeued eluelelue
uoqod uelndunles eped telusl
rp ';eq edereqeq uel6uequlpedrp nped leduel ueqtltuled ule;e6
l<-
lpelsuue6 OOlg'6? 4sburupeg regepref 'uetueped
Dueprg ueun6uequlad uep ltulal uesp/v1ebua6 seur6 :tseulolul
NVINVIU3d HVU3VO
- Kebutuhan Makanan di Kandang kecil DAERAH PERTANIAN
tempat kandang sapi
lnformasi: Dinas Pengawasan Teknik dan Pembangunan bidang
dalam m2 Untuk. . . sapi Untuk. . . sapi Peternakan. Terdaftar Bartningstr. 49, 6100
40 60 80 50 80 120 200
Darmstadt -+Y
Tabel berikutadatah hasit penelitian Herm/Hillendah. Tabel menunjukkan
Tempat 200
penyim- 300 kecenderungan besarnya tempat{empat di daerah peternakan
panan makanan
Tempat pangan 80 120 160 100 160 24O 400 berdasarkan perkiraan. Tabel (! [)
- tidak berdasarpada penempatan
Tempat kotoran 160 240 32O 200 320 480 800 mesin-mesin dan tempat kerja.
Lalu lintasjalan 400 600 720 500 72O 960 1400 Tabel berikutmemuathasil penelitianatas perbedaan Herms/Hillendah,
Tempat perta- 800 1050 120A 1250 1760 2400 3000 yang berisi dimensi-dimensi properti yang penting untuk berbagaijenis
nian produksi, maupun untuktujuan-tujuan lainnya, berdasarkan pada asumsi-
Jumlah seluruh- asumsi yang berbeda. Properti permukaan juga dapatdireduksi, misalnya
nya dalam m2 1900 2710 3330 2750 4080 5760 8400 dalam penggunaan silo menara ketimbang silo farm. Tabel 1-7 yang
memuat ukuran properti tidak mempertimbangkan kebutuhan area
Luas/lebar tanah
dalam m untuk mengakomodasi mesin dan tempat kerja, juga bangunan
manufaktur/pabrik.

@ Sr", sapi tanpa pembiakan susulan


Kebutuhan tempat Kandang untuk. . . Tempat makanan
dalam m2 500 1000 1500 2000

Kebutuhan Makanan di Kandang kecil Kandang 850 1700 2500 3400


tempat kandang sapi Tempat kotoran 250 400 600 800
dalam m2 untuk. sapi untuk. . . sapi
Lalu lintas angkutan 240 400 440 400
40
..
60 80 50 80 120 200
Peternakan 1300 2300 2700 3000
Luas seluruhnya
Kandang 320 470 630 440 700 1050 1750 dalam m'? 2640 4800 6290 7600
Tempat pengo- 20 20 30 60 80 80 80
Luas tanah
lah susu
Tempat penyim- 250 380 500 310 500 750 1250 dalam m 35 35 55 55
panan makanan
Makanan kasar 100 150 200 130 200 300 500
Tempat kotoran 200 300 400 260 400 600 1000 @ eang"n ternak babi
Jalan lalu lintas 500 7s0 900 620 900 1200 1750
kendaraan
pertanian 1000 1270 1500 1560 2200 3000 3750

Luas seluruhnya
dalam m2 2390 3340 4160 3380 4980 6980 10080

Luas tanah
dalam m 33 33 43 45 45 45 45
Kebutuhan Tempat ayam betina Makanan anak ayam
tempat seluruhnya 3 kandang pemeliharaan kandang
@ susu sapi dengan pembiakan susulan
dalamm2 untuk...binatang untuk...binatang
10.000 s0.000 '100.000 '10.000 50.000 100.000
Kebutuhan Makanan anak sapi -
Makanan sapi jantan
tempat pada kandang tersendiri kandang. Lantai bercelah Kandang 630 3000 6000 400 2000 4000
dalamm2 untuk...anaksapi untuk...binatang Ruang sortir telur - 400 800
100 200 300 400 100 200 300 400 Tempat kotoran 110 550 1100 50 250 500
Lalu lintas ang- 200 1200 1800 100 500 1000
Kandang 340 640 930 1200 400 940 1410 1880 kutan
Makanan kasar 50 100 150 200 Peternakan 1260 5050 8000 '1000 4000 7000
Tempat penyim-
panan makanan 560 1000 1250 1500 Luas seluruhnya
Tempat kotoran 50 100 150 2OO 12O 200 300 400 dalam m2 22OO 10200 17700 '1550 6750 12500
Lalu lintas ang- 200 200 200 200 650 560 750 850
kutan
Peternakan 1110 1600 2200 2640 1210 2100 3140 2170 Luas tanah
dalam m 35 100 100 35 80 80
Luas seluruh-
nya dalam m2 1700 2540 3480 4240 2990 4900 7000 7000

Luas tanah @ Pemeliharaan ternak ayam


dalam m 45 45 45 45 35 35 50 50

@ eangan sapi

Pemeliharaansapi ..,
Sapidengan.,.tempat
Kebutuhan Pemeliharaan sapi makanan untuk anak Kebutuhan tempat Ubi-ubian penanaman Penanaman gandum
tempat untuk. . . sapi babi dalam m'z gandum untuk. . . hauntuk makanan ternak
pada...ha
dalam m2 80 100 120 150 46 S.88 S.
142 S, 60 80 100 80 '100 120
400 M. 800 M. 1200 M.

Kandang 720 850 1020 1200 880 1760 2640 Ruang mesin 250 290 320 230 270 300
Tempat ko- 90 100 1'10 120 240 400 600 Penyimpanan 250 250 250 250 250 250
toran Lalulintas 180 200 220 180 200 220
Lalu lintas 230 250 270 300 240 400 480 Angkutan
Peternakan 1600 1850 21OO 2400 1480 2640 3120 Pertanian 200 230 250 200 230 250

Luas seluruhnya Luas seluruhnya


dalam m2 2640 3050 3500 4020 2840 5200 6830 dalam m2 880 970 1040 860 950 1020

Luas seluruhnya Luas bidang tanah


dalam m 45 45 45 50 45 45 50 dalam m 33 33 40 33 33 40

@ Produksi/pembiakan babi (. . . dengan makanan sebagai berikut)


@ Pemasaran buah-buahan

86

L
7-
ueeu.rueuad olrs eJPuoli\l uEeurusuod olrs ejeuey\ ue6uoso6uod'rlueJal e]euaru ueuur6ued'!urere[ ereueul
@ @ @ @
sele uasroued uPOuoP ue6uE ueousp
lruaouad ueousp qsileq uplsrouad ueouep
ynJe6ued /:i\ uelel.req
uelBlJaq ueq
ueq 61, rueret ueued urr,{ued C0) rurerel ueunqulrue6
Q/ ereueuu \97
orrs ereuoyl
ue6uap (6ungn1e€)olts
G)
e.reuew
ueOuap (6unlnJeg)olrsj ereuol\
|- 0'09-
tde ueqeuad 6u!pulp
!6eq lpqrol )|eJef
rerep olrg
rBnt! rerouoq ,"0 ,rriJ?i8 @ @ reseq 6ueru7e1ny @
t66uu ueueuad 6urouro
'rder6eo zr
ueledsca)iJgq ueouosooued ujetsls rreoer iirdi
leual ualPd -s -
uEUnquruad
- rssseruolcls
)inlun uE6uenquad lPdual
^.":iz
N#)...r/):
rolcsJf 6u!llou
ue6ued upurlilDued uep ueleduaue6
leutel upoued uelndtunoue6 6) @
uatOulJaltp 6ue^ ueueler\ .....S/-.........,.......g9tt8g rquer
rBsq 6ull!0lp 6ue^ uPuqen
uBnun-!qun uep uBUBlen
uel6uuelrp 6ue^ ueEued
tnbzn) lPluei
r€'0 - 8€'0 9'€ - Z'e
6t'0 9'9 - 9'9 ueOuEd
- zz'o 6uBI uBoued
rt'0 - 9t'0 0'1 - 0'9 uelqunjqun !Jep lBnqlp ---ryffi*
dnpyel
zr'o - et'1 9'6 - 9'8 (sr %oe - gz) ounoef 6uePn6 tP
9t'0 - 8t '0 9'/ - 0'9 (s1%92 - 9e) nlet qepns uedurstp 6ue^
9r'0 - 0z'0 0'/ - 9'9 6ueI leuJal ueueley{ :leural ueuelenl
tl'o - 0z'0 O'9 - O'9 6un6e[ ptouol - 6upa] uneO
s'0 g'l - S'l eleuau !66u!l
^r'0 - fGGp,ruatl fwwA[iiu%l FeuEGJ-l f- ]"d*I--l
/'0 - 0'r L'' -Z'l lsEl[ue^
9'0 - 8'0 0'z - 9', unsnsal 'el9pueq - oH
l.'0- 6'0 L'l - e' t unsnsrp lep[ 'elapueq - oH
0'f - €'t 2'r -o'o u g - z ouepno t66utf
ureceur-ureceuiJaq 6ue,( ruere[ ue6ued )nlueq-lntueq ue6urpueq:e6
(lreq lPoues ledues yqeq se11enl) c
uc A ouolodrp 6uPI luetof
u g-Z ouepno !66u!1 (01 x
0't- L'l Z L- L'o
(lreq leoues ledues lteq seltlen1) oz! x ogL)
otz x
ln66ue'l:!ueraf t-r'0 6'H'0 09tx09t reseq etoq
q9uel )inlueg
lp/cu ueuq )nueg q
(lrquelp unleqas uP t-9'0 8'lJ'0 0e osl - o8t u
-uedurluad euetas) euAP )ieuJel
)edual ueqnlnqay ue6uenr loqog ueuBleu s!uar qeuel )inlueS 't-s'0 9'l-!'t 0'€-{'z )8x09x9e Icoy
(ospJl 'ssgnee)
qeuq Inlus8 i0-9 0 0 l-9'0 0 ei'z q'e 9 nOzn)t
(uozlsruolsoo)
lpelsuleo 00!9 '6? .risouruueg JeuPpref 'uelBuJalad qeusl lnluog ,'0 80 l't< t oz 8-t ln6$luqcs
oueprg ueunouequJad usp IruIeI uese/v1e6ue6 seutg :lsEtuJo]ul
{reteie) s'0 Ll tn66uel
qeuel InlusS €'0
[<- ruaef o/ogt Je6es ua qeuel
ueuel )nlusg lndunU uerntn
NVINVIUSd H\TU3VO
WILAYAH/DAERAH PERTANIAN
KOTORAN DAN AIR SENI -+ [
Pemanfaatan kotoran dan air seni hewan tergantung pada jenis
hewan ('l GV = 500 kg berat hidup), makanan dan minumnya. Hal
ini hanya teori saja, karena dalam kenyataannya proses pengolahan
kotoran hewan ini tak tergantung pada kandungan zat kotoran
tersebut. --; @- @ Umumnya dari 1,5 2 kg jerami sehari -
menghasilkan 2,O 2,5 m tumpukan pupuk yang berasal dari
-
kotoran sebanyak 0,5 m2. Kotoran itu ditanam juga air seninya,
semua dicampur. 1/3 bagian akan mengendap, 3 m'zmenjadi pupuk
setelah penyimpanan selama 6 bulan.
15 liGV x 365 hari
l/GV bulan
Kotoran = 456
12 bulan

O lkhtisar tentang tempat kotoran padat, kotoran


tinja seperti pembuangan
eir,
Air kotor
2 l/GV x 365 hari
= 61 l/GV'bulan
'12 bulan
Pengendapan
750 mm - 250 mm = 500 mm = 500 mm
500 lm'zx 3 m2lGV = 125 l/GV'bulan
12 bulan t = 640 l/GV'bulan

Campuran cairan dan kotoran, dalam tempat tertutup tak ada


penimbunan. Di tempat terbuka akan didapat 20 - 30 cm
pengendapan/penimbunan. Dengan pencairan, ruang penyimpanan
akan makin membesar.
Dalam pengolahan susu dihasilkan sampah '1,4 m3 sebulan. Dalam
+ PomPa 80 x 80 pemberian pangan dengan fermentasi sampah yang dihasilkan
@ Penyimpanan dalam @ erX alami dengan zat kotoran mencapai 1,0 m3.

Kolo@n padat Tinja zal yang terkandung


Jenis hewan dUGV bulan m3/GV N P,Os K,O CaO MSO
m3/GV bulan bulan kg/m3

Kuda 7,5 '1,0 0,1 4,s 2,1 4,0 1,8 1,05

tq Sapi
Sapi peEhan-kan-
9.0 1.2 0,6 4.s 2.3 5,9 1,8 1,8

dang pengikat
+ Sapijantan-kan- 9,0 't,2 0,6
dang pengikat
Sapi jantan-jerami 15,0 2,0 1)

Kambing 6,5 0,9 1) 5,2 1,5 4,4 2,1 1,2


Pompa H
Babi 5,0 0,6 0.6 2,A 3,8 2,5 2,0 ',1,0

Babi -jerami 0,0


't 1,2 1)
/A
\rll Penyimpanan tinggi dengan pe-
Ayam petelur (kotoran 4.6 0,4 16,3 21,4 11,2 55,8
nanaman kering 80o/" T5)
Ayam petelur (kotoran 0,7 14,3 18,7 10,5
pemelihacan ayam
di lanhi 78% T5)
Ayam jantan (kotoran 5,9 0,8
pemeliharaan di lantaa)
Kelinci (kotoran kering) 3_3 0.4 1.7 4,O

Tempat kotoran padar di atasjamban


1)
terikat pada jerami

@ campuran kotoran

Zat yang dikandung


Jenis Cairan
hewan kotoran N P,Os K,O CaO MgO N P,O5 K,O CaO MgO
m3/GV bulan kg/m3 kg/GV bulan

Sapi 1,4 10 42621 5,6 2,8 8.4 2,8 1,5


Babi 1,4 7 6433',| a.4 5,6 4,2 4,2 1,4
Ayam 15 8 8 5 15 2 15,2 15,2 9,5 28,5 3,8
Tempatcairankotoranyangdita-
@ Pupukdarikotoranyangditanam O
@ xotor"n dan campuran

ii + Perluasan
t
t"iltiil'.i;ii+-*ijiia :l-----------.
t i
i+
=t
@5'
-d I
I

Fii
!lrli
:l,li Pipa dari bahan batu

itti yang dibagi dua

ilE]
illi
uluf*
Perluasan
I
Aliran oas hasil oenanaman ko-
fA Penyimpanan kotoran cair se-
@ ^
@
\Y/ hingga jadi pupuk @ eenyimpanan kotoran cair Penempatan toran djhubunglian dengan arus
kanal

88
68
Duepuel-Euepuer uerep rp J*erer ueqequraror ,"0 @ qBuel qE/v\eq uep Jelltj (O
"r"or'iHi3]JotfSl
duns eduod
+ 0z t- 00't 3
ueu",ial rEp )ireq urreuas,re6uou erepn rnl'reqdefrf,lS,[3i"#iJti#,, ueuelieuoq 6uenu
w
08 oi 08-09 ,91-tl uelupf 6utquey
08 0t 08-09 rI-9 eurlaq 6urquey
08 ot 08-09 tt-91 ue6ue66un1 epny
08 ZL 08-09 9t-0r efrelad epn)
09 0z 08-09 ,0e-0t l!ll
oun)inpuad leE
08 9t 08-09 -81-0t n66uru / relnu l[l '+1
nqop destqbuod 6uepuEI
09 08-09 .9€-8t ue)iqeputdtp n66uru e deoes
nqop destqoued leualeu Bioueloy lnseu loo
ualqesrdtp ppnu 6ueI
lerpeu uej
oL Sl 08 - 09 zz- It n66utu g de[es es6uv
rsellluen un6ueg ( ye11 pnbS) suleu.rrs rselnue4
09 9Z 01. - 09 ,8t -zt UPIV @ €)
09 9Z 09 - 0? .92-zz (upladg-Z)OIOZ-9
09 0z 08-09 .zz-8t 6>195 - uelad 9
01 - 09 zz- oz n66uru g prsn rqBq )euv
09-0t ze-os 6uo1od rqeq leuy
08-09 9l-zt tqe€
rqeq leue uep PU[aq rqeS
08
08
ol
rt
Zl
81,

08 - 09 .02-9t
08-09 9t-9
08-09 .oz-9t
uqueI rqeg
!qeq )iBuv
ldes leuv

q
08 9t 08 - 09 .oz-zt !des IeuV
08 0t 08-09 0z-0 qerad rdES
rdes )ieue 'upluel 6uelueE
uPluelad rdes'qeJad tdes
v. c. c"
PJepn eJepn eJepn eJepn
ueqequalal rnlEioduel reqequatax rnleJaduoj
6uepuey

-@"'"
-saJd onueboN qemeq rseluue4
(luen oJns (luan oJnsseJd enu;so1)
uroulp @ sele rsetrluen g)
ueasq qalo
utsnu ro ueleelueuad
ZJ
(uelnluel Ip I = se16uu e1r1 ledep ueeurndulelued 1n1un)
i
Zzul ulelEp eoejJns lte lsneqxj = zl
Lzul ujelep ocelns Jte r(lddng 11
.
[uer/6r.u rJlelep 016gL NlO lnJnueu .sEued ultsnu lp eJepn
= ,n
y uelep Jenl lp uebuep uJelep tp etepn ueEurpueqlad = 1y
(C.e1Z +) Ouepuel len; rp lnleteduial
= 11
=
ul uJelep r66uu = 1.1
G-slu-r lg'O) runq rselnetb = 6
s/ui uelep elepn ueledscol = M
M 009e 211\ + t
(S/ul) (uonelnuel ebpuloo.r) dely rseluuel (lueA W) rlepue>1 rselnuel
GLU) rA- ='l '' =rvr @
1nv H.D @
ue6uep ounlqrp ledep ur6uereq seued ursnu.r eped ,.,"rn ,'r",lJili -
qepueJ rDourl uelrleqJod[ueLu ueDuep
-uep ueleusJuo.Ip
:tseltlua^ eulstue)eti\
eJepn lnleJaduel eoed a
rp se6 ue6unpuel rse.4uasuoy ^\
Q9 6unlue6.rel erefn uelede5ay (U
090 9Z+
eLelleduoleped leulsleu rse4uasuoq (.
9e'0 lZ+
L0'0 t0'0 6uera;eq rrec 1e7 tz'0 ZZ+
90'0 90'0 0z'0 oz-
Ieruouv
00'9 0s'e eprslorpuoqJey It0
8t-
rselrluaA uolsrs ue6uo1o66ue6
stPlrt ( lnlun eJepn ueledacay O" tnleladua-t O
Z_ -
Z <- pJepn ouJstueleul uep uBlenlel :eJepn ulelsts .Itlop
rad u g'g - O'Z eJepn ueledecel uelueq.radrp e6nt n1.re6 .6uepue1
selrsedel 'elepuaf 'tselt]uol ,Jeuts ,eJepn rsrsoduro>1 ,elppn snJB
'erepn ueqeqLUa;e1 'lnletadutel rpedeslollel ede.reqeq
ledeplel ny
ure;es 'leu.tal uei^orl-uen oq elulepu leqes uelnlueuout Ouepuel
rsrpuol 'e,{uueeteqrlauad upp ,ue/tlaq ue6ued ,1edu.re1 Eurdtues rg
l - olsgt Nlo gNvoN\rx tstoNoy
NVINVIU3d HVITNU.HVN NU
r
F6,7-t o F6,7i KERETAAPI

"'ffi+ *WA q PENEMPATAN REL KERETA

l_
F
12,5__1
7,6-'l
"^,w.:I
hi
t-
|
12,5--.{
7,2--l
hi
l-- 12,5 --1
F- 11,3-
lnformasi: Direktorat Jawatan Kereta Api

T T
t 163 {

F- 15-
1 i @ Jarar Ret

O Rel-rel biasa

Jarak rel-rel yang penting:


I
G
'kg/rdm) (cm') (cm") (cm") (cm5) t"h,'l (crh.)
4,00 m(3,50 m dengan
41,7 368 260
- Jarak umum dengan trayek bebas/lin, jarak gerbong)
s41 40,95 52,2 196,0 200,5 1

s49 49,43 63,0 240,2 248,2 51,0 1819 320


s54 54,54 69,4 262,4 276,4 2073 359
80,5 3253 604 susunan ditandai dengan ruang 4,50 m
s64 64,92 82,4 355,9 403,5
utc 60 60,34 76,9 335,5 377,4 68,4 3055 513 kosong tiap 2 rel untuk keselamatan. 5,40 m
Ri 59 58.96 75,1 372,6 351,8 81,0r 3257 781
Jarak lebih dari 200 km Per jam. 4,70 m
*) Wy, 1'18 cm3d Asimetri
=
- Jarak umum di stasiun kereta ter- 4,50 m (4,75 m)
kelompok 5 - 6 buah untuk rem uji. 4,00 m
@ utrr"n rel -+@ Dan untuk pembersihan kereta. 6,00 m
5,00 m
TM l.- 26 -+
5,00 m

eb ba
=H-:
@

n
Bantalan kayu

tlz

l- 2,50 F 26 ----l @ Aagian bawah batas aturan ruang lampu


a > 50 mm untuk obyek tidak bergerak yang tidak terikat kuat
@ Bantalan baja dengan rel; a > 1 35 mm untuk obyek tidak bergerak yang terikat
kuat dengan rel; b = 41 mm untuk perlengkapan-perlengkapan
yang mengemudikan roda pada bidang muka bagian dalam; b
21
I @ ) 45 mm pada penyeberangan jalan; b > 70 mm untuk semua
hal lainnya; Z = sudut-sudut yang dapat dilekukkan.
r.'30 -l

Jalur Normal Jawatan Kereta Api Federal Jerman


20,5 ,*(^ Lebar jalur (pada 71o/o rel kereta api di dunia) = 1 ,435 m.

(6) -3/ + 30 mm pada lintasan utama


Bantalan beton B 58
-3l + 35 mm pada lintasan samPing
F w -l
=--2,40 1401- L +401 F- w..l (Lebar jalur lainnya: Soviet 1 .520 m; Spanyol dan Portugal 1 ,668 m,
Afrika Selatan 1,067 m, Cili, Argentina, lndia 1'673 m)

..1120 i 1:2o- _ min 3,0 Daya tahan bantalan


- dengan dilumasi minYak ter
Bantalan kayu 25-40th
Fw, -l - bantalan kayu tidak dilumasi 3 -
15 tahun
- bantalan baja kira-kira 45 tahun
.,<s
minimal 60 tahun
- bantalan beton, diperkirakan

Kedalaman lubang dalam setiap potongan B 0,4 - 0,6 m di bawah


@ eotongrn satu rel satu sisi planum penurunan lubang 3-10% tergantung pada jenis
pemasangan dasar lubang.
rw.t t4ol---- r .------+4ol 1aoF- L ---J+ol Fwl
Pada tembok pelindung air tanah dialirkan melalui pipa atau celah'

Penurunan panjang jarak bebas lintasan utama


<12,5%o, pada lintasan samping < 4096 dan di rel-rel stasiun < 2,50/m'
dengan izin pengecualian sampai 25%odimungkinkan pada lintasan
t4ol l4o l
utama adalah mungkin.
l-- L --
x("s Tekanan roda yang tidak bergerak = 9 t. Pada rel dan bantalan
kereta api dan gedung-gedung yang cukup kuat beban roda yang
F- min3.O +. Z.O
--|-2.0 -+min3,0 lebih tinggi (sampai 11,251) adalah mungkin.
n-n ri ,, !

@ Potong"n rel dua sisi

90
uern)tn
@
16:r,
r.99'1.€ 16:L ubl 6' MC
0ez'€€ 6:l UbL 6t Mvo
set'Lz 6:l 06t 6t M!
6e0'0€ 9'tt| 061. 6t Ml
00t'zz 8'riL 9tz 6' MSV
(u)
6ueluPd u:l (u)r lol ue
pep uelueleIp '6un1!f ppuee qepuluad
qnef uep ueluelefip 'epueg qepuluad
rseluasardou pquits
@
qnef uep ueluelelrp 'loU rlEpuluad '3-u F---- ,nrn
-------_---t-
d Li \----{ d ----------------i
H a-- I --:-
e66ueIuad loleE elu6uelued |
E qepntu 6ueI ;a.r qepurure6 (?)
--
ralaur uelep lar uep Elarol uedea
@
00e 800'0
0te zt0'0 OZ 0002 - 00,
00t L0t'0
rdV eloJay 00e 09r'0 0e 09€ - 092
lou )nlun ueuref lerapoJ Irlqndeu rseln6eu eped nceoueu lreleo oze eee'0
ueqllPJed eleJoy ozc 01e'0 0? 002 - 08t
uDireue)l U 6uetued snrpeu
ul 9'0 + leulluluj leJeq - JBsog
6uoqre6 uelUeuod ue6un>1u uep uorod
@
I
l- zl 4t
ur o'ez - 9'z[ ]ueIp 6ue,{ lneuo>1o|
ru o'01. - 9'e luelp 6ue,{ e1era1
-f
we-z )ueltp 6ue^ soJod
r.ll 9I9'9 t/uJ 002'00 = 6: t - 000 - 6,
w tzg'jilw 8tt' LZ = 6:|, -061 -6,
w tLg'zllwZZZ'92= 9'L:l -06! -6,
uelLlepurdrp 6uel ;er 6ue[ue6
uPlBnlal nBle luel e,(ep '1n1ueq ueouap repuelro
loJ ueqPpu!uad
(>Uap/u 99'6 >) ueqeq r6uern6uoru
ledep eluueledecre6'ue1r66uurp sn:eq e^uuelolequred nele
ue6unln 'eluueqr;erad ueOuap uerel6ur;:nsnq eJelue Jnlerp snJeLl
elare>1 efu.rrsOuel uep Llqel ueledece>1 ure;ep ueleunOrp 6ue,( leg
ur 9z < snrpeu u 09'0 Jeqel
tll 0t < snlpBu ur 9/'0 reqal
rr 09 < snlpeu u 00't Jeqol
ur g0r'! e^uJeqel 6ueA e1are1 1n1u1
98 ueureleH
'BlaJol sruaf Bnuas qalo rle^ app ]edep lepl] Lu 0e L snlpeu
<- rOuEJnIrp urlEunu qlseu ur 661, uep 6uan>1 leJ ueloloquod snlpau O
relncL€q
:ru 9t snrpeu < u 001 = eped lPdual ueouap lqou resep nquns
u.r gg < 'e,{u6ue:n1-6ueJn)es
= unureN
ur 00f < ' 'lBJapoJlrtou.rolol qolo rnlPlrp
leprl 6ue^ ue6unques ueurl6unue>1 g e66utq nquns \
' u 9
z elueq ue6uep rcou u6qu[ saeF
r.lr ort < ' ' lnlellp 6ue,( '|er ueounquBs Pped ;
rx 001 < ''
unrsels ueeJspue) eduel u 08-sg nquns
Z elueq ueouop llqou ueselull sele€ _oot,r.
ru 0gl < ' unrsels ueBrepuol ue6u0p lal lsrs ro
rlr 08f < "" "unrselslal
ro A
(llqou enuos lnlun tepr) 9't qpaeq U,,
ur 00e < unrsels lp eu.rBln loE !p nquns ueouap llqou leurou uesqur_l - 's'l
g = (1ar qe6ueg ue!6eq ledues) uelolaq qeGueles uernln u OO! > U ue6uap ueselurl seleg .!
oo/
s
fi - vt=urv'r:ru Nvlvdy{3N=d
llqou rnlel enuas lnlun 'u g't
IdV VI3U=IY nquns ue6uop llqou leurou ueselur-]
r
Tata ruang bagian dalam KERETA API
Ukuran kereta api biasa
Pada rel yang sisa
Rel utama yang dilewati kereta

I
untuk keluar stasiun dan
transportasi penumpang

F__ 1600 _1--

^.JIT
5001 r
1600 _-

o
o
I

J
s
il *"-|-'-
o
ol
N
]- zooo I zooo i
f- tzoo ' rzoo ------l I
I

1600
--t- 1600 ---l
.^
nts-)- ers-4
1435 I 1435
I

vt t--;-i--r- I ,

e = Perluasan jalur dalam yang kosong


_1
1l sxatat:too
ruang berisi yang kosong
-ruang
pada bagian atas. I
A-B rel utama bertrayek bebas dengan kelengkapan barang, kecuali bangunan seni
- Pada bangunan atas, terowongan dan ruang lokomotifyang semula untuk pergantian cara
C-D di stasiun, rel-rel utama bertrayek bebas dan bangunan seni seperti pada sinyal kerja uap ke cara kerja listrik
antara rel utama bertrayek bebas
E-F peron barang
@ a"t"" atas ruang bagian dalam dengan tegangan listrik 15 kV.
/i\ Ukuran ruang bagian dalam, berlaku pada bagian spur yang lurus
\!/>250m M. 1:100
Radius Setengah ukuran luas a
ab ba m mm
SO
- l---+.1
'o o l-H B sampai 250 1445
-vi 1455
200 1465
180 1475
a > I50 mm untuk barang tidak bergerak yang tidak terkena bea 150 1495
a > 135 mm untuk barang tidak bergerak yang terkena bea 120 lczc
b = 4'l mm untuk barang yang digunakan dengan kereta
100 1555
b > 45 mm tempat penyeberangan
b > 70 mm untuk lainiainnya
Z= sudut boleh diabaikan
@ Setengan ukuran lebar batas atas ukuran ruang bagian dalam.
@ art". bawah ukuran ruang bagian dalam
Perbesaran ukuran untuk h
Radius lengkungan
m setengah lebar ukuran ruang bagian dalam pada
lenqkunq baqian dalam I
lenqkung bagian luar Bangunan atas yang sulit dengan luas sampai 15 m dan
250 0 0 terowongan 5500 m
U'E 25 30 Bangunan atas yang sulit dengan luas di atas 1 5 m 6000 m
200 5U 65 Bangunan ringan, seperti tempat pejalan kaki atau termasuk
190 65 80 pintu. 6000 m
180 80 100 Penghubung sinyal dan tempat sinyal 6300 m
'150 135 170
120 335 365
100 530 570
@ ringgi minimum di bawah bangunan.
6\
v Perbesaran syarat ruang dalam rancangan pada lengkungan dengan
radius < 250 m Luas bagian dalam
Ukuran kereta kecil (sempit)
Untuk pintu masuk > 3,35; pada bangunan baru ) 4,00 m

,fr,] Ih,' Untuk terowongan:

IiI
I il iJ li )tr
jI-#r- iE
Sebagai tambahan ruang gerak terletak di luar garis sketsa bagian
dalam sampai ke tembok pada jarak satu rel 40 cm
pada jarak dua rel 30 cm

Jalan keluar masuk darijalan kereta ke peron melalui terowongan

I atau jembatan:
lebar 2,5 - 4,0 m, bila untuk lalu lintas yang berlawanan lebarnya 4
1.,i:1,_:",:l -8m
el,s=_.ffI iE&l-E-ilg Lebar tangga 2,5 - 4,0 m -+ Halaman 149
lebar rel = 1,00 m lebar rel = 0,75 m Ketinggian dasar bangunan
Rtrrrn untuk bagian dalam pada bagian yang lurus Skala 1:100 Peron di atas 38 cm atau 76 cm, untuk kereta ekspres 96 cm
@
Bentuk bangunan baru setiap negara bagian berbeda.
Sebagai contoh di Hessen, jarak bangunan yang mudah terbakar
JE--v-:o-;
z*3
F------f
|
- dengan alatpelindung ) 7,50 m dari daerah stasiun. Jarak bangunan
2 yang tidak mudah terbakar tempat penyimpanan barang-barang
z Sudutyang dapatdibundarkan
=
yang mudah terbakar.
@ 4"t". bawah yang ukuran bagian dalam. Keterangan ini diperoleh dari jawatan kereta api yang berwenang.

92
t6
3 @<- 6ue1urler.u r^,
o@* ue6uolod'ue6uecueU V 1ar ueouap 6 lenrrp )ielaual oue,{ 1ar ueouap 3 . #',5UlJ;AiB?i,jiii
6uetuleu ueOuolod'ue6uecueU O
lenurEt6uoq uesaui
ffi '-6df-tr{.fifr.dE1
'-6df-tr{.fifr-dE-'
6uen.r qenqes lesep re1ue1
@ v edtt<- Dueleq ueuedturAuad @
g od!1
u ,--l-
-Enil-q-oqGiq,
O,E, Ilo''d '0'e'

]H
- 1-0'9-+0'9 -+lo's -{- o'9+
9+0'9 -+ +0'91
'6uereq uedtullued 6uenJ
uep %09 L - oo L sele ue)nuoulaul )ep[ 6uPI 6ueleq-6ueleq 1n1un
'ueuedur^uod 6uenr lep o/oolZ- 08|, ledual ue)nUodrp 6uPreq sele
-sele Inlun 'ueuedur^uod 6uenl tlep %00r- 08 llce) )Blol-)elol
)nlun 'urpues ue)eJluadlp eselq ueouenJ Jopllol uep selull nlel
snre )nlun lBdurol uenuodo) 'eselq uBq uep )e^ueq qlqol %00 - 9z
Jelrlos'sPlull nlel snrP e6nIuelllPLuedlp nuod lul leq ureleo '6ueleq
Llelurnf uEOunlrqOuod uEouop uBlnlellp ledBp llsed 6ue^ euecue.l
nles )nlun nrlal 6ue^ ledurol ue)rpllolued 'llzu 0'0 L - 9'9 = ls/zt!
zl.'o-€ l'0 = sBlP nuod )epll6ue^ouerBq 'lizut 9'9- 9'9 = lslzwl?'t
- z'l - lnlun lele yzu 6'9 . T = ls/zu I = llco) )elol-IPlo)
:uelnuodrp
'ueJeq6ue^ 1edu.rel Inlun uBuroped leoeqes ueJnln lnllrog '09'0r- 09'6
'nlnLlep qlqauol ueltlleuod uelepelp nuod (sele nuod ueuedurlued Dueprq 1n1un 6uoq:a6 1ere1 dnlnue] 6ueteq ele:e) @
lpp[ 6ueI 6ueJeq '6uelpq-6ueJeq lnlun sele '6uereq 1e}o1 lUedos)
buereq qe;u.rn[ uep uedutstp ue)e 6ueI bueleq leseq uep sluef
eped ounlueoJa] @ - O ouereq 6uenl >1n1un ledLuel ueqnlnqa)l
ru 09'z x
00't redues 0gZ x 00'g = ler oI n[nueu 6uer( 6ueq.re6 n]uld reqo'l 09'0t - 09'6
ru 09'z x ur 00'0 = uelef oI nlnuou] 6ue^ 0ueqle6 nluld Jeqel
@ - u.r 09'Ot - uJ 09'6 :utel 6ueI ueOuap nles 6ueI lerel:n]uld (D
'dele ueqrp 6ue[ (ue6uent) ]edtuel enpol ue]enur lelDuoq (') o rls - 6uues 9 S) lenLu rel6uoq 1n1un uegetlnlueg
gedulel nele rdp elaJel loJ sele lp u OZ't ue6uenl resep t66ut1 6uereq lnseu
Jenta)i
cg't 00 s Fo€'z-+99'1.-..1
ul 09'Z = ue;e[ e1 ueouEnJ lsls uep )eJel F . ledusl
--i F oo'zl
elalel uelel a) ueouenl lsls lrep leJef
ur 09'0 = (lel)
t-
'6uereq
uelndunued srde; g lentueur ledepleleu g 6uenl uer66uue>1 epe6
ul O0'9 - u 69'9 :6uen.r t66ut1
rJr 0o'9 :uelnlueltp 6ue,{
u 00'Lz - 00'9t tsls enp
lenu relouoq uoJad eJelue leJel 'u 00, lBtlJls)eul 6uenl 6uelue6 lenu rel6uoe lnlun uelel eged
\r.
w vz-w 9l _r/ _,. _-
6uereq uJojleld
:nele u gl - rx 0t - ue1n16ue6ued leduel aI leopl 6ueI leqel F u009t-00zL I
rsE nles lenu Jelouoq )nlun uelBl Bped
:6ueleq ;es6ueg
're)eq ueqeq uerst6uod leduol
uep 'lal rselelsur 'uelenul Jelouoq leduol '6ueqJe6 'Jnlnoued plnu uorea
OZ :I - Zl: ;, uer66urtey uebuep Ourdtues uep @
';epod lerep ursour rpados utel uede)Ouapad '6utdues tp uep e>1nu
rp uelenur relOuoq ledutel uotad ueOuep uelel lp uelenu lelOuoq eueln uoJad
,
ledurel 'eaq uerelequad ledulol 'buereq Ouepn6 '6ueleq 6uen.t '-6*tuil-
qegepe rur 6uereq uelny6ueDued ue6uep ue6unqnqJeq 6uP^ leq-leH
'tde eleley uBlef selurl nlel uep or,r- rr,rl
uet66uuex
e,{er uelef selurl nlpl ue6uop ue6unqnqleq 6ue.req ueln>16ue6ua6 I
t---------------:
ueeun66uod 6ue[ued
[l.- sxwvs NvrnvgNvgNfd
tdv vl3u3v
,r'
7

KERETA API
STASIUN PENUMPANG
Ruang tempat sinyal. Letak ruang ini seharusnya sesuai dengan
gambar untuk tombol sinyal -+ @ - @
Ruang bagian teknis tidak perlu jendela. Lebar pintu 5 t,OO m.
t_ 2,20 _______1 t-45.i t-- 1,'t0 -l l-60 -l Tinggi lampu dalam semua kamar 2 2,80 m, dengan energi listrik
o Tempat gerak penumpang dan energi baterai. Ruang kepala stasiun dekat ruang komunikasi
dan dari ruang tersebut instalasi rel dapat terlihat dengan jelas.
Jendela seharusnya diatur tegak lurus. Tinggi kusen antara 1 ,60 m
- 1,80 m.Tirai jendela terletak 0,40 0,50 m. Ruang pesawat
-
penghubung terletak di dekat kantor kepala dinas perjalanan.

@ -"r"r-N Luas ruangan minimal = 0,23 m tebal tembok + 0,66 m per kerangka
+ 1,25 m lebar jalanan.

T I FDL = Ruang kepala d.nas perjalanan H Pemanasan


F = Ruang telekomonikasi E Ruang energi listrik
cn SO = Ruang santai dan sosial K Ruang sakelar
AI
I
LZB = Ruang untuk mengatur perubahan
jalan kereta
P Ruang energi listrik
T
I R
W
=
=
Ruang pesawat penghubung
Ruang kerja
DVA Ruang pengolahan data
Tata ruang untukperlengkapan sinyal
N = Ruang pemeriksaan - Perlindungan penumpang dan
F 90 -+- 1,0 -t F-1,35 -+- 90 l S = Loket barang
B = Ruang energi baterai )
+
Tempat jadwal perjalanan Jalan keluar masuk
@ @ etatase dan mesin karcis otomatis
L = Tempat untuk onderdil
Jalan keluar masuk udara
WE = Tempat reparasi
LB = Tempat bahan bakar

60-80
--t- 1,30 --+- '1,50 ----+- 1,35 --t

@ r,l"iu or,rns
@ nrt u"r"ns
tinggi
tinggi

@ Lantai kedua.

6
tr
1
L
maks. 59.7'

Lacibarangtertutupdengan4lacisedang Lacibarangtertutupdengan3lacibesar
@ Lantai pertama.
@ @

@ Lantai dasar.
l- 3,52+,80 ----+ 1,60 +- 3,52+,80 ---..1

@ Ban berjalan untuk barang pada eskalator

-I Ket. teknis
Lebar ruang
p Panjang r tinggi: 4,40 \ 2,30
;- jalan:
Tinggi ban betr
si 4,20
X- Panjang ban: 4,20
I Kemiringan: 27" -30'
' Kecepatan: 0,3 - 0,35 m/s

(]) rampat< atas -+ @


@ untai bawah tanah.
15 15
f65r 1,50 -{-1,50 -+-1,50 -+- 2,70 ---11651

l-j
E3
:-
+N

[1

fampak depan
@ Bagan ruang tunggu ber-AC di atas peron lC
@ Lantai dasar bawah tanah

94

l-
96
ouBJeq ue + ue6eq
qPJOIUOd Uep UP @
-BuuAuodleduol = 0! eped ElnqJal raluno3'36 uelEd
UEUJAI @ -@- ,n ^
-ueued lnlun efial leduel tnlue8 (9,)
rdE elorol lempet = 6
uenlnl ueuelBfuadJoluelue6eg Q9 @
tedual leMpet = I tt zZ z?
elaro)i tempBl
+0 -
YA ------------
sot q9;----108
nlnq lBdual = 1 L
ueuelelodioluDl = I E€ T
I I
)npnp ledual = I -tf T
rseuolurlgduol = t ZE Po a
Jrsai e E= I
= I
llsal : z +d I
6ueJeq
EEE
uedllluod ledual = ! &6. ".t
:T- EO
@^* lca>r Or 6
ueool ouen -rd I
usuala-uauelo = llllll }E
les 38 1
-nd uenleluod = fZ
ueqequel 3* H
o< I
uousle = l3g I
Xelacuad= O r6'
slnl ueded
= 1
Je^el
= Sg
uluorllu 6B *-*-j- *l
mequed llht
lelB =
senl 6ue^ led
-ualue)lnpadrp euaJel !!tllEJal un
-rsEls lnlun )to9oc e,(ueq ;er sele tp 6ue.l
uu6unu ledepas 'unrsels uedep /a\ -eq uep 0uedunued lntun_ueteq
uerOeq rp6eqes
ue6uEepal 6uenu (U/ -u-re1
|e.r sele 1p uebuelepel oueng
@
Ioplessno unlsels E\
uueupuf ) JoJd 11e1 uelelad 1nlun deleroq Jopuoy (/
Jnulf)insE!,'/ nluE
t
d-m
@I
Iduas 6ue^ ulel 6ue^ ute;6ue,( tyades
ruadas e^ulnlualas e,(uue;e[1e1ep e(u1n[ue1eg snoeq n66un1 6ueru
ueosentuetefte.t-teJeJelueuel eq /A\ ueouaJouad'lrcal ueletlal qeaeq
rp lelairal ub6uetepel 6ueng \9 rp 'r.teoual 1p ue6uelepal 6ueng (p
^
N
i
d
uPl!Buol epe
ure;6ue,{ Uadas elulnlueles eduel 's111erd 'ueuiJo^f !p u.lnuln
Jrsuel}unrselslnlunlococla.l-leJ qPpns lul lselelsul ou-BJeq uEp
elelue rp lelaUal n66unl ouenu /A ouPduJnuod ln1un ue6uorvro:e1
\Z/ J
'lal qe/r eq lp ueouetepe>t 6ueng lal qe^ Pq !p ueouetepal ouenu (U ^
iim
liffi,itrq
lll-.'tsfl.iri::::;
eleln
r4
lnseu nlud
eueln rnsen nlurd
'(6uepas rselelsur) lar sele lp (leitlel eslq lep[
'@ <- untsels elnuj uet6eq 0unsoueueqouereqrseuodsueJl 6uo:ope1e:e1'ltcaltselelsul)inlun
eped tlpncay '@ redrues @ <-. (uopuol 'uo6equeddo) 'lpels
'(leduet >lepll e,(uue>lleueIJ e,{ueq)selerpbuns6uepaqOueleq
ouedunued>inlunueouomorel ;ar 5 uep ouedunuad tseuodsueJl lel /n
lujeo) lal uep r66ull t]lqel )elol n]lEI uelleqrad e6n[]edeprol luls !O selerp lelapal ue6uelepal 6ueng QJ sege rp >1e1apa1 ue6uelepet 0uenu (U
'leqlual )epll uElleuol e Jesoq lselelsul ue6uep
Euereq epes Duedrunued ue6uo/v\orel '(uuog) @ <- Euepes
tselplsur uBouep ouedunued )nlun uBouo/t^oJal'(ulleqsapnu)
7;\ <- ue6ueJoqo^uad leduel uebuep uoJod nlnuoul Dueleq uep
B"uedunued lnlun )nseuI nlurd 'laJ uet66uual eped ueOuelepel 6uenr
rdrueilol rurs tO qeoueuour uep llco) elo) Bdereqeq eped leqlllp
lpdep uelet uelBnquad ulBlBp uet66ulle) )nlun ueuroped LloluoC
CNVd!INN3d NNISVIS
ldv vr=tu3y rdy eleray uelei\^el eledey :ue6ueteley
7

TERMINAL BIS
Pelebaran khusus pada belokan kendaraan dan putaran harus
diperhatikan + @ - @. Dalam pembuatan halte dituntut ukuran
khusus. Penempatan halte hanya pada jalan utama saja dan jalan
11,2oi7ot t- 2,25-1 yang ramai --) @
1,40 _+ F2,50i
Atap halte sesuai dengan yang diinginkan. Berbagai kemungkinan
Bus biasa
peron ditunjukkan -+ Hal. 97 O - @. Peron depan dan tempat
untuk naik yang enak di atas ketinggian 30 - 40 cm -+ @- @
Tempat parkirsementara untuk kendaraan pribadi juga diperlihatkan

L L
Mobil Bias 12,00 40,50 47 62 {49.05\
bus tingkat 25.00 53.00 60.62 (62.05',1

bus gandeng 18,00 46,50 53,62 (55,05)

F2,25-) Faktor ruang berlaku pada penempatan halte seluas 3,00 m


t1 ,20170+ 1 ,30+1 ,201 .) 25.00 m penempatan halte bus untuk bus gandeng
t--10,10+ F2.50
-
Bus tingkat

@ Hrt"
Bus gandeng, biasa terdapat di Eropa
Bentuk teminal Tempat khu. Dengan lalur Paralel Miring Teg€k
sus untul khusus untuk rrah jalan masuk
O ukuran bus mendahului
Aa
mendahului
rBb I Ac Ba I Bbt Bc
Janlang tempat
P )a*ir, dalam m 32 12 24 t2 24
Susunan arah r !
perjalanan E I
:E :E E
d c emungkinan E+
= !;
Panjang teminal 24 6- 36- 6!
0 69 E E

T Lebarterminal 3 3 3
4,0 ,0 -ebar sebuah
empatparkir,da- 3,5 i,5 3,5
I Radius luar
iukkandengan ga-
Jumlah tempal
a) untuk mobil
penderek 2 2 2 2-3
am (m)
Leoar lalan ma-
suk, dalam meter 4,O ,0 8,0 4 14
b) Untuk kenda- (m)
I -2
Tempat parkir
Bidang pada ter- denganjalurtem-
minal alurkenda- pat kendaraan
raan dan t dalam teilutup, dalam
(m')
a) Setiap mobil
t3l 17t ta! ,g! 11: derek 88 t3r 89
b) Kendaraan 276 \7t )) setiap kenda- 176 178 182

Putaran 90" untuk Putaran 180" untuk Luas area untuk tempat parkir
Luas area untuk peron
f|) kendaraan yang kaku /i\
v kendaraankaku. oan- @ @
v danpanjangnya12m ;ang12m
l---> 15,00
F- 30,00

ffiffi
-
,e'iap f.-\
bidans yans T

-
(m)l
\T:yd ,r tJ^r- ;

,: \ [l ,/ ,/*..)f\
x

W{:
f'r'i!!I

^=rr,ii \irn=';,' Iiiiiii

fl/-..$."":...liiiiii
r7\
(!/ Putaran 180' untuk kendaraan
til Sanlqungan tegak lurus biasa
gandeng, yang panjangnya 17 m @ Tempat putaran 6a\ Susunan berbentuk radial memperluas
\l/ -+ I Time-SavetrStandards \2 ruangbebasdidepan

Pintu masuk

,,("H,)"nsah,inska
Peron dafam benluk setengah lingkaran
ran
^ (letaknya di luar) tidak ada
(14) tempat
penyeberangankendaraan
-
Pintu masuk

Peron di jalur jalan dengan bentuk se-


Peron luar pada tikungan/putaran @ Peron datam padalikungan balik /,A lengah lingkaran (letaknya di sebelah
@
Terminal pada putaran kecil
@ \l/ dalam) harus ada penyeberangan
kendaraan

96

{
L6
qeue] qemeq W'ty snq unrsets
@ <- ueneo teluet @ @
n66unl6uen! el
uBoueqrauad lalll uep ueouelepali ZL
Joluey I I
eduod npJe9 0l .Ol,
ueutdud loluex
dFrv 6 lsBoeq leduol 6
ouepn9 g
lseoeq rotuPy I
rdos 6uenu / lel6ueJoq 6ue^ ouedunuad lBnpl ntutd 1
u[uey 9 eql 6ue^ lseoeq lnseu nlurd 9
rndec q
eql 6ue^ ouedunusd lnseu nlurd 9
uedllluadledual t tse6Bq uesrunouod .t
ilPq 6uenu 0 [eH e
eluea 3M z eq[ 6uel ouedunuodrenlal n]urd z
eud cM I lqoueraq 6ue^ ouedunuad lnseu nlurd !
)inseu nlud Inlun pleJed lped leduel ueunsng leuo6erp ueleloueleqal tnlef '1eu
. ueereoue, .
@ -o6erp ppirs u66uep uelelOuera<ia1 6uuru rsrsod uetep 6uelued uora6 (D
deleso'zE rnlp['srunl Ie6el uelsi6upJaqa)i lnlel @
---- -r:- -.;;iffi - _1-,,q ---ifr - r --
Jnre[
iuelepal Jntel
ueouelepa) ---+ .ii'
- - - * <-T J-..::Ii.:II::,F -
l-,::rirrr,-,r=r,-r=rr'fr]=:---'i
;;+f e i-nQ !
t-rEl $'Ei-:: j::::l o lJ l
l_ O'Zt ___1___ O'Oz ____---+ o'2, _--1
qesrdrel e,(ulelal 6ue,( lryed 6;1
ledual uep leuooerp lslsod uEelouereqel uep ue6uelepel uorad ue6uep unEels ueretelad \gU
e,(ulnseu 7;1
'ffilJJ O nlurd )inlun snrnl 1e6a1 uelep uota6 \9
uelel selull nlel
oup^ uelploueJsqat uep ueouelepel uorad ueouep reseq qqet ouEI unrsels ,J'#:"j @
seual lad )irul nelp 6ueoue6 lrut 1ntu6 )inJl-)irul l6eq snJnl /A\
@ Ie6al )ins?u nlurd ue6uap rrped 1edua1 \p/
5
seNn nlel sod
I
I
1
t
,B rr4ed 1edua1
dnlnpel 6uer( r14ed ]eduiel ue6uep Jeseq qrqel 6ueI unrsels uerelelad
@ 5 --L!
l
ursuoq eduod = g :n66unl 6ueru = Z :seaeouad =I I
I
il I ,i
]H[
l .i
ued 1rug nele e1era1 lntrn r,rirrO rffi O
("9t) ueouurual ,rur", ,n.Jl"r]iril @ 8l
--l_
I Fo',q { I
_6
| '.
iruedleduer-IXO\\r
S\
---*G"deal:1;F--'\
5..
DINAS PEMADAM KEBAKARAN DAN GEDUNG
PEMADAM KEBAKARAN
DtN 14092 + []
a) Sebuah gedung dinas pemadam kebakaran bagi usaha lokal
dapat terdiri dari:
Tempat kerja 4 E, ruang peralatan, ruang gudang untuk
perlengkapan khusus 1E, ruang informasi (ruang serba guna
untuk toko usaha dan sentral) 5 E, ruang umum 3 E, gedung
teknik 1 E
b) Sebuah gedung dinas pemadam kebakaran bagi usaha lokal
dan non lokal merupakan contoh pencegahan kebakaran dan
bantuan secara teknis, servis pusat, sarana perawatan, sarana
khusus dan sarana latihan, yang dapat terdiri dari:
Ruang kontrol 16 E, mobil ambulans 4 E, ruang perlengkapan,
gudang untuk perlengkapan khusus 4 E, ruang informasi 7 E,
ruang umum seperti ruang cuci, kamar mandi, WC, ruang ganti,
dan ruang pengering 4 E, ruang umum seperti pos penjagaan,
ruang santai, coffeeshop 3 E, tata usaha, ruang untuk pimpinan
dinas pemadam kebakaran 1 E, kendaraan dan perlengkapan
kerja, gedung teknik 2 E, ruang untuk dinas -ABC 4 E, bengkel
pusat (kebutuhan utama). Sejauh ini tidak tersedia bengkel

m.
perawatan kerusakan sentral, bengkel perawatan utama 7) 9 E,
selama ini masih belum tersedia bengkel pengisian tabung gas,
Perubahan ke@nderungan dalam jalan terusan
bengkel sentral untuk merencanakan ruang gudang yang sesuai
Susunan Ruangan dan Pengaturannya sebagai tambahan.

(f Contoh-contoh untuk gedung-gedung dinas pemadam kebakaran


- -@
Bengkel-bengkel: bengkel pengisian tabung gas,
ruangan tabung cuci dan ruangan uji coba (minimal
panjang 26 meter dan lebar 3 m) 8E
.g
ts
Lorong gudang 1E
Lorong menara pengering dengan tembok latihan4)
Puncak cahaya di dalam menara 23 m 1E
Luasjatan gEmm *--t-.a Direncanakan sebagai pengganti lorong menara pengering sebuah
b, terusan (hanva 0,5 min b, 0,5 mn
orpenuxan Ire
tiang penyangga tersedia).
instansi tabung pengering, jadi semua ini untuk ditempatkan di
dalam ruangan tabung cuci dan ruangan uji coba, yang harus
@ Rrrng kerja dan Pintu-pintu meliputi tempat-tempat minimum dan harus pula meliputi puncak
cahaya minimum 3 meter.
Bengkel pengisian tabung gas. 4E
I mpar Kerji
Perawatan, perbaikan, penyimpanan termasuk perlindungan
Pintu ke DIN 14092 Satuan (E) untuk terhadap sinar matahari5).
Lebar Panjang bagian 2 (lebarjalan hitungan setelah
Luas2l
b, terusan) bagian 2.23\ m2
Ruang untuk dinas ABC 4E
minimal minimal brx tinggi)
Bengkel mobil dan peralatan termasuk stasiun pengisi-
1 4,5 8 3,5 x 3,5 I
(kemungkinan an aki, tempat menyatukan dengan ruang kontrol
untuk dihindai)
4,5 10 3,5 x 3,5 11,25
yang tersedia 2E
2
3 4,5 3,5 x 3,5 14 Ruang cuci 4E
4 4,5 3.5x4 14
E = Unit
'?)
Lihat juga di tabel 2 dalam penjelasan 3)
sama dengan 114 atea patkir

tertinggi
T€mpat Panjang
@ rempat kerja Massa -+ @ Mobil dinas kebakaran kg rcda U dalam mm dalam gemua
mm mm
bercd€
denqan

Dasar-dasar ruangan -+ @ Satuan mobil pemadam koba- 5450 ( 5800) 2600 1 1700 (Sr.) 5650 '.170 2800
kaEn LF I
Satusn mobil pemadam keba-
karan LF8 7490 ( 7490) 3200 150s0 (Allr.) 6400 t410 2950
Satuan mobil pemadam keba-
Yang menjadi ukuran untuk dasar-dasar ruangan adalah satuan karan LF 16 11300 (11500) 3750 16100 (Allr.) 8000 t470 3090
denoan
(E). Satuan ini untuk menghubungkan gedung dinas pemadam Dinr-s
Satuan mobil pemadam Pemadar
kebakaran dengan berbagai macam tempat kerja yang luas pada kebakaren LF 16 - TS 10200 (1 1000) 3750 16100 (Allr.) 3100

tempat-tempat kerja yang paling luas. Melalui satuan dasar-dasar karan ILF b/l I 7490 7490 3200 14800 (Ark.) 6250 1410 2850
Mobil tanoki oemadam keba-
yang telah ditetapkan akan menghasilkan luas minimal ruangan karan TtF t6/25 10700 1 1500 3200 14400 (Ark.) 6450 1470 2990
Mobil tenoki oemadam keba-
(lihat dalam penjelasan-penjelasan). t--^^ n c \,tE^

Ruang perlengkapan 1E Mobil pengering


TLF 16
kebakahn
1'1500 (12000 16100 (Allr.) 7000 1470 2990
Gudang untuk perlengkapan khusus 1E Mobil pengedng
1 000
k6bakaran
7300 ( 7490 3200 14800 (Arh.) 6100 2410 3250
Ruang informasi 4E Mobil pengering
2000
kebakaran
10100 r11600 3200 14400 lAllr.) 6450 1410 3300
Termasuk ruang samping 1E >ucuk pimpinan DL 30 12ss0 (13000 4400 18600 (Str.) 9800 |430 3250
denoan
Ruang umum: Dinis
Ruang cuci, kamar mandi, WC, ruang ganti, ruang pengering 3 E )uilk pimpinan LB 30/5 mil 20200 (21000 3800 x 19900 (Ark.)
Pemadar
9800 1490 3300
Pos penjagaan, ruang santai, CoffeeShop
3E uobil tambahan RW 1 7200 I 7t
11Un
32 14EO0 (Ailr.) ilo0 2650
Tata Usaha 1E i.,lobil tambahan RW2
\,lobil tambahan SW 2000
r osso rl 1r
to2oo h 1t
37
3i
16100 {Arh.l
14400 larrr I
7600
6500
3070

Ruang direktur/pimpinan petugas pemadam kebakaran 1E


Pusat pegawai 'l E @ Ukuran peralatan umum petugas pemadam kebakaran dari salah satu
pabrik terbesar di Jerman.

98
-\
66
rseree g
loduolol 6uenu 9 uereleqel
olpBJ'uodalol oe ileH ZZ spouersrouad ,L uelpteouod
lele-}eN,
uiepeuJed seutp ueleleJed 6unpa6 fOt
lle 6uenu 6Z ulouede)toueued lZ lalousg eL qe/v\eq leluPl uep etueyed re1ue1 v/
6uepn9 gZ uereled6uenu OZ ouepnoue!6e€ Zl, uerefeouod
eJepn ue6uuer '12 pncouenu 6l, rgncouepnC lL tesoueg 0
seueued 9z [ue6Fdual gL pncOunqel Ol. le66u[]eduol'Z
ueoueosrod 6uBnU 9Z uee6pluad ll lrqou)inlunuerqelad 6 leluel L
ueq[el 6uenu ,z uepueuo) 9l pncuad lrqonl S
Iqqot ez uelepuerelelad It llo6uEpn0 1
@ <- 6uetueu.reu.r ue6uolo6 @
@<- sete 'e1ue1 7 @
z a-c
-r
-e
-eE
5E
E=:
uereleqol ulep
''o,.,!i,YX3,Yff @' @ -eu:ed seurp rerereijJbnhpe{ @ d + uueu.Uolcv:lellsJP'JeqCunt ? /a\
ueJe)eqal e6elued unrsels qervreq relue"l \9/
sele relue-l JesE9 relue']
seuPu
-ad ueoueoJ€d 6uenu eI
rr Jte ,see .zl
,l ouepne !!
q) llue6 6uenE O!
eduod 6upnu 6
luls!l Jolerauee S
=l )iuls!l ue6ulef 6upnu I
JrB nlurd '9
EJepn qPla9 9
IJ , qEuel qeaeq ouepne t
6uel€s 6uenu e
IT uPq-rBqas 6uepnO Z
tr qeuel qeaEq tsBJee'f
li
'ueJBleqal uepetrJod
seurp ueerepuo) rp )npnp 1edual qe;u:nf ueOuep renses lrqouJ
rrlred qe;urn['Lu 0t x gZ 'ulr.u ueLluel ueuJeleq '6uefueuau elel
resep relue-l
ledtuel rpedes lesos 6ueI ue0uenJ :Jpnl rselqsur ueqeouel reEeqeg @
'elruei\^ CM L epe leururuJ 6unpa6 uelep
rlo 6uepne I
'rpueur reurel 'ue6uenquad uern;es Z'CM :efue1 1edua1 7
! t ueueleH 1
unurn ue6uenr deu-deu'u 7 rseu.uolur 6uenr'u.r 7';. uele;eted 6uenl snquel uElef 9
ueepeouadouenu 9
'tu /B'O 'uru nlurd reqal 'ury x 9'e lErnJBp 6uenl 'u.r g't x g'e 'utul lEsnd t
'1'1 nlurd 'u g'6leqa1as eluEurdt!es rp.toptJo) ueqequlel teOeqas'ur Jnpo 6uenu e
lrqou lpduaj Z
g'Zl ne1e Duelued 'uI9'r'ur.u Jeqol uebuep eLa) leduel'g6gy1
il leIeleq
uersrOuad 6uenu !
y16 se6 uersrOued ueqrlel rselelsur 'se6 uersr6ued 1e16uaq '(ur
gZ ulLU H) uequel Inlun eJeueu uep Duuebued eJeuaur 6uenr nele
(u (e x SZ)) eqoc rln 6uenl uep tcnc 0uenr lnseutel lesnd lay6ueq
'CEV - seurp 1n1un 6uenl 'uele;e:ed-ue1e;eled uep lrqotu 1a16ueq
'seurp 6uenl 'ueJe)eqe) uepeulad seurp ueurdrurd )nlun 6uenu
'eLlesn elel uep '(doqs-aolJoc 'relues 6uen.r
'ueeoEfued sod 'our.reoued 6uenr 'rlueb rEtuel 'CM 'tpueut Jeue)
'rcnc 6uenr) urnurn 6uenJ 'rseurolur 6uenl'snsnql uedelDueped
1n1un buepn6 'ue1e1e.rad 6uenl 'efue>1 leduel gL redues urplal
senl Llqal 6ueI qe,(elrrvr lnlun upJeleqal uepeutad seurp Eunpeg sele reluel
'urseu 6uenr upp 'unurn 6uent '(1esnd ue1er6a1 uep eLlesn ueJalPqaI O
sPurp ueurdurd t
e1e1 1n1un eunD eqras 6uen.r) ueLlrlelod 6uenJ 'snsnq>1 uedel6ueped pnc 6uenu e
ynlun 6uepn6 6uenr 'ue1e1e.red 6uenJ 'ueeJepuo) ledueg 7 rnpu 6uPnU Z
lqarto t
:uep urpJel ledep 1ulsrp )nlun ueJeleqel uepeuled seurp 6unpe9
[<-
NVUVYVS:IY ttl0Yll3d SVNI0
9Nnorc NVo HW${VS:D| HVoV}r3d SVN|o
I
I

I
+1,70 + F60 f +2.25+ F75r KENDARAAN
UKURAN _+ fl
MODEL MOTOR DAN KENDARAAN PRIBADI

Ukuran/penilaian, radius putaran dan bobot setiap jenis kendaraan


berhubungan dengan permintaan dan peraturan bengkeligarasi.

@ sepeoa @ utotot
+3.05+ F 1,41+ 95r Fsr I F +88. -l

#*tffi*ffiffi
1,82 Fp3t

-5,16

+ Radius 4,8 Radius 5,30 =.-


@ Mini cooper @ Mercedes 560 SEL

+3.65+ ts1,5s+s6r fq-tt I r-1,e+1,0r l-rJtl

ffiJfuffiffi
@ vw Poto coupe
-
Radius5,0

@
-5,35+

notts-Royce
+

+1,0r
Radius 6,35

+399+ F 1,68+1,02, l-qs?- +5.7


-2,0 Pn-

-l
F 1.6i
-r 12 r fl-sJt

+ Radius s,3s/Syncrc 5,65


VW Passat
@ @ VW Kombi (ruang tinggi)

4,57+ ts1,71+e6. r1J5- +4,64+ +2,041,121 tlssr-l

+ Radius 5,35 + Radius 5,35/Syncrc 5.65

@ vwPassatVariant @ vwn"rt"u",
F1,70 +1,0. ITmt.l

-4.40- i: ,I^rRe

5,80- +Radius 5,35/Syncrc 5.65


@ nuor too @ vw xarran - Cheetan, Gipsy
-Radius
+4,72 F ,,7s + 1,00{ -l +4,11+ E1,70+99r
f 15t f 1B5t I

r GA ,t,-El
@ avw 5er - Reihe
- tuffitu +Radius 5,50
6a\
\:/
=J@
Mercede-s Stasion Wagon,
pendeK 3 ptntu
+ Radius 5,70

+4,42 Fl,68 +87r t.]J|-l +4.56+ F 1,70 + ger tr,074


-
z-R- I E\A JmF tr-.l\"

i:+iiiii:.:.:.:.:.:.:.:.: iiiiiiii:';':':':':':':' iliilir];.:.:.;.:..':.:. .


+ Radius 5,30 Mercedes Station Wagon,
@ Mercedes 190
@ panjang 5 pintu

100
r-
tu 09'Z = d repuPls 6uopue6 .ne @ 09'Z = I 'ru 8l = d uepuel buapue6 lnrr @
u.r 9! = d ue6uapue6 1ru1
+oqz+ }--00'zt
qneI lere[ repuels sng tu 91. = d uPqoq ueouap )uEuod lnrl @
+09'z._
u-r 09'Li = d e66uel InrI
0'lza
F-0qZ+ so8'/+
l-26'lt Lu 8'1.1. 6 uolaq eduod 1tqoy1
=
ts6t'z- sto'6----------------
nqurns z )nll llqon @
or6ta
* av'z-- lte+
1,ce>1 yru1
6i'za @
@
Gg
::lalDu
lffi -tt'z+
+tz'g+
(>irut) leq ttqoy!
ouepueO lJq ue6uep 1nr1 @
-try O
sql'z
I
+ Lt'21 stg'9+
ffi r<l@e-aGh+
(ln4) leq lqoy\
@
@F-U
tw
+09'9+
lppeSyeqttqon O
-'l3ooy{-'l3ool,tl
Sns NVo YnUI
It - nwnvn
INYONVONSd NVVUVONSY
PERON TEMPAT BONGKAR MUAT BARANG,
JEMBATAN PETI KEMAS, JEMBATAN ANGKAT
LihatGint : 2,5 3,5 7 13
Bdalamm: 1,0 1,0 1,2 '1,5

ldalamm : 2,4 2,a 3,4 3,6

Peron tempat bongkar muat barang dan kendaraan harus benar-


benar dapat diatasi demi kelancaran muatan. Barang muatan
jembatan menghubungkan setiap kendaraan atau kereta barang.
Hal ini dapat menjadikan tempat muatan mobil lebih tinggi atau
lebih rendah dari poros -r @ - @dan pasak tanjakan terbuat dari
L aluminium, untuk mengimbangi kendaraan yang rendah
F- L ---i pada peron yang tinggi -+ @. Pasak tanjakan ini dapat digunakan
I dan mudah untuk dibawa ke tempat yang berbeda. Jembatan
rorkin dengan muatan lebih besar dari logam dapat diputar ke berbagai
@ uouit pengangkat @ arah -+ @.
Jembatan dengan muatan lebih besar, yang dapat dipindah-
a pindahkan, dapatdigulung, dapat diangkat dan untuk kereta muatan
selisih tertinggi 5 90 - 1,1 0
-+ @. Jembatan barang muatan dengan hidrolik otomatis pada
ujung depan -+ @.
Jembatan angkat berbentuk gunting yang hidrolik digunakan untuk
jembatan dari tingkat perbedaan antara pe_karangan dan kendaraan
-+ @. Antara kehdaraan dan peron -+ @ atau antara2 peron -,
@. Tempat muatan yang bergerak -+ [p.
Pbnyesuaian pada jenis truk berlaku bagi muatan atau

m.
pembongkaran muatan. Truk forklift , ienis forklift yang ada adalah
forklift dengan listrik, mesin diesel, bensin, dan forklift dengan
Jembatan bomuabn banyak bahan bakar gas. + @. Pintu masuk peron bongkar muat barang
yang bergerak bagi muatan dari truk kontainer, truk barang, kereta
barang secara otomatis menyesuaikan dengan truk barang pada
Jembatan bemuatan banyak yang dapat
dipindah-pindahkan @ Kabng muatan, fleksibel pemuatan dan pembongkaran barang --+ @.

barans vano (12)


z:\ Tingkatanpekarangan,pemuatanbarang
@ Di samping poros belakang
@ ffiiTl;,"tfllilrinsvansterusmeneru' @ 3,,1lll,l"H95l'at dengan penampang angkat atau muatan
- miring -+ @

Peron tempat bongkarmuat barang yang Bongkar muat barang yang terletak di
^ Pun€k keseimbangan halaman peron
6a memiliki atao denoan lerenoan muatan ^ dalam denoan lerenoan vano elektro
(14)
(/)
v bongkar muat barang jembatan angkat (U Halaman truk V +
yang elekho hidrot-iX
berb;ntuk gunting hidrolik @- - niorotit<-+@

@w
rt

Panjang mm Lebar mm Beban kg


Atas Bawah Panianq Lebar Beban
6

1 500 1500 3000 290 300 2300 2000 1500 3000


1750 '1500 3000 360 300 2800 2500 1750 4000
't750 '1750 5000 430 300 3300 3000 2000 5000

f6\ Jembatan beton yang dapat diputar ke Jembatan bemuatan banyak


@
*' @ Lereneanoereerisidensanpercnterbatas
\Y/ berbagai arah @ iiJ,:ifi"?"ff1T"Jil3.l"YnJln

102

l"
delaeq OuEI 6uaeq loplnlun ueJnln ro6uu ou,^ ouereq uoiad ueou€p ouereq )iop rrr#T^;u,i,Xtfl'51.'5 @
@
0'2 ,
----------------
ueerep
-ual !66u11 Imund
0' L-
lsrs upJplouoqued uep !66u!l 6ueI /F\
uel unJel qerpas upuq q"1"q". ."1u,t n14
@ lenu ratouoq )inlun toe) ur",3li,i5l @ uorad uB6uap Ouereq lenu rel6uoq 1o6 E/
INSBU
nlutd
--*Li
H[ liii
,i"r-r
&F,'Ji,i
ii,ffi
ffi [ii
upouaplad uelep rp uerqouoquad uep uElenuaa renlelntur6 6uereqlenu Je)i6uoq uoea
@ @ @
g'tt e't
6'tl L'e ,rrflrrl:ii F__ g,LZ
n'lt 0'e L'eL nlrsJaqAnp
."Jl]1"33:iffi E li!: -nsJaq 6ueI
8'Zl 0', Ouered lenu
t'tl L'e f"1"r','"X,i:i::ffi | | liii Jal6uoquoad
9'rr 0'0 z'zL
6'll e't I
l.'01 L't,
l'nl 0'e r'01
lillliii !o'rt
I
lnseu I
nlud I
uEdsp 6uereq ouspueo J
sueS lstsod Irul liii
csv ,i'_[]
I ijilun fiii
ouelued 6ue^ ueq uepsrsol ue6u /a\ unsmrp 6ueI lu'u gt Ouefued /a\ senl qrqal 6ue,( uerelelad 1edue1 uelqnlnquau 6ueleq lenu rq6uoq uo:e3
-ep lrulqeto )1teq sue6 unun uan11 \p,/ ue6uap lrleq sue6 qenqas unun uern11 \9./ @
:q
redep nlr teH
"^;niir"iio'tt- f
I 081
---F-
liii[ii
0sz----t---+-J0'sil:a
'dl?:l[,i":ii ,' il i[:i
':j!#3J,"4 i--:----lil l, .," ,ii i[:i
uerelduoquaj ," !----. a--_--_-
ll "ft _--J----'
i){ I :l="1----:-----'' 1dii
Idsounoequf ii--\---J ti:
i- F:,
uafunlqtedrpsrueqeluplpdleJetrduesp6uesOuelupeJepuel:6uercqlenutelbuoquorcd /T\
OueIdeleepedelepueluebuepugg'g uru.r'uoradrsranue6uepu -'l66Uli - \l/
Og'f ulrx :ure1 etues nles ulpreq 6ueI1rug 7 elelue rlsed 6ueI letel
O'Zt e)Dl-er1 reseq ourled 6uert 6uepue6 1n4 uep )ru1 ltleq .n,OrI
'@ -@'@ *
]elaap g l+ 0 1, uep (lnpnslnpnseq) ;Qre6teq 6ue,( uo:ed lEnqr-r.retu
eAqneuralle e1eu.r 'rqnuedrp )epll rpel uellnqesrp qele1 6ue,{ rOueleqOusu
uele:eAs:ed elrf 'uelnluo1p 6ueI ueelepuel ueselutl ue:nle6ued IepI
JeOe'ueqelaqasJsq 6ueI rlnJl
ue6uap r66u[ 6ue^ 6uedueu
1n1un 6uguad rur IEH
Jecuel uebuep >1nseu renpel ledep undr;e1es
-ad relunduau ouereq lru1
Ouefued ue;e[ 1n1un u.r 99 Dueluedes
Eurqed 6ue,{ IruI 'lnseu
Ounuad 6ue,{ uesepuel eped Ounlue6lag rur uele.reIsra6 691 qeqn-qeqnrp ledpp uer66uqal
<- 6uapue61n4 ueOusp 6ueJeq Jal6uoq uqad
- ur Mnlun leu.rndo 6ue,{ uelep ue.le}eled r.lolud-C
l<-
CNVUVS IVNH UVYCNOS IVdYII3I NOUSd
I
I
t-_ _
-

Standar Pt(W Keterangan: Hasil pene- KENDARAAN BERMOTOR


litian untuk jalan dan lalu
lintas 5000 Koln, Alfred- PUTARAN +1
Schutte Alle 10

Jenis, luas, dan susunan penataan putaran disesuaikan dengan


kendaraan-kendaraan dan fungsi-fungsi terencana sesuai dengan
Pembukaan terusan minimal lebar x tinggi pemanfaatan daerah. Hal ini sangat sulit, untuk memberikan
=*tt rekomendasi/saran yang berlaku secara umum pada pemilihan
penataan putaran yang benar. Perlu diperhatikan mobil pemadam
kebakaran dan angkutan sampah untuk memperhitungkan
ts85+230 -----+1351
_ r140--l penetapan penataan putaran. Semua pejabat menolak untuk
L__ 450 -_-.1 +180-
mengusahakan pembangunan jalan raya dan jalan-jalan, yang
@ Ukuran kendaraan pribadi
memungkinan kendaraan pengangkut sampah dapat berbalik hanya
dengan jalan mundur atau harus jalan melalui jalur yang lebih
0,5 m batasan cmbu{ambu panjang ke belakang.
Penataan putaran dapat dibentuk seperti putaran palu --) @- @,
putaran berbentuk lingkaran atau putaran dengan belokan -+ @-
@. Putaran berbentuk palu memerlukan gerakan langsir. Putaran
berbentuk lingkaran dan putaran dengan belokan adalah lebih baik,
yang dapat dilalui oleh kendaraan bermotor dalam sebuah truk.
Peraturan-peraturan sebaiknya disusun dari dasar teknis yang
terarah asimetris sisi kirinya -+ @- @ Bahu jalan yang cukup pada
sisi luar dari penataan putaran sebaiknya dikosongkan untuk
kendaraan yang menyalib dari (bangunan) tambahan yang pasti
/a\ Pintu keluar kendaraan pribadi dengan
-; @. tni dapat dikembangkan dengan putaran berbentuk palu
Putaran bagi kendaraan pribadi \2 radius garis lingkar: ffi,50 m -+ O hanya diperuntukkan untuk mobil pribadi.

Radius putaran
Jenis kendaraan ranjang (m Lebar (m) Tinggi(m) karan
Sepeda motor 2,20 0,70 1,004 1,00
mobil pribadi
- Ukuran tertentu - mobil pribadi 4,70 1,75 1,50 5,75
T - mobil pribadi ukuran kecil 3,60 1,60 1,35
'1,50
5,00
- mobil pribadi ukuran besar 5,00 1,90 6,00
j Truk
- pengangkut 4,50 1,80 2,001) 6,00
- ukuran tertentu - Truk 6,00 2,10 2,20\ 6,10

-T I -
-
-
Truk 7,5 ton
Truk '16,0 ton
Truk 22,0 ton (+ '16,0 ton)
7,00
8,00
10.00
2,50
2,50
2,50
2,40\
3,00,)
3,001)
7,00
8,00
9,30
tanpa trotoar Mobil pengangkut sampah
- mobil terkecil 7,64 2.50 3,301) 7,80
l-3 00+3,00 'l
-l l-- 12,75 ------l F-u,, -.1
- mobil terkecil
Mobil pemadam kebakaran
't,45
6,80
2,50
2,50
3,301)
2,80')
Mobil fumiture 9,50 2,50 4,001)
Pularan berbentuk martil untuk kendaraan (dengan gandengan) (18,00)
Putffi berbentuk martil untuk kendaraan (^5 Bus standar I 1'1,00 2,503) 2,95 10,25
@ .v ) pnbadr dan truk dengan panJang sampai B m
(truk sampah, pemadam kebakaran. truk 6) Bus standar ll 11,40 2,503) 3,05 '1 '!,00

Mobil standar - bus trayek 11,00 2,50E 2,95 11,20


Bus gandeng 17,26 2,503) 2,95 10,50 + 11,25
Truk 18,00 2,syt 4,00 12,00q
l-- 6,00 -j Truk 2,5V1 4,00
gandengan 2,50 4,00
H6chs twerte der stVZO:
I Mobil dengan 2 poros 12,00
Mobil dengan lebih dari 2 poros 12,00

I Kendaraan berpelana
Bus angkutan seperti bus gandeng
Truk
15,00
18,00
18,00
2,504) 4,00 12.00

j
Catatan: Untuk bagian 10 & 1 1 masih ada kata-kata dalam b. Jerman tapi kata-kata tersebut
trdak lengkap jadi tidak diterjemahkan

@ Oata-Oata dasar dari kendaraan-kendaraan

F-- 20,00 ---------i l+


2 5Ut Ra-
l--
I 13,00
Jenis jalan raya
Peman{aaten Ukuran dius Catatan
daerah kendaraan
---]
Tambahan Perumahan mobil . putaran untuk mobil pribadi
Penyesuaian pribadi
. kebijaksanaan khusus untuk
@ Penataanputaranuntuktrukpanjangllom @Senerti @ Jalan Raya
mobil sampah (contoh . . .

.3,31 10,51 .3.31, Jalan Raya Lebih besar (mobil sedan) 8 . PutaEn untuk bis-bis kecil
E/rf' r6so) t7+r-I-
8,00
(6!0) - dari seperti mobil sampah pada
Perumahan
.
umumnya
Putaran bagi kendaraan cl
sertilikasi

Jalan Raya Perumahan Mobil seden 10 Putaran lebih efisien bagi area
Daerah Truk sumbu komersial, sejumlah kendaraan
lndustri Bus Kecil seperti bus kecil kendaraan
Bus besar besar
11 Putaran untuk bus kecil
.T 12 Putaran untuk bus besar
:_l Area Trailer, 12 Putaran untuk seperti bus kecil
Komersial Kontainer kendaraan besar
Bus besar
117&l
Pada Eksterior Putaran, zona bebas kena ran€ng drei 1,00 m toleransi yang
di ren€nakan
A Putaran untuk2 truk samoah dari
@ Puuran untuttruk dan bis gandeng \Y 6mmobilangkutan
Sffin-".,an ,ntuk penetapan radius putaran berbentuk lingkaran
@

104

t
90r
uelelueq uEded uep 6uelurlauJ ur 09'z rued lEduel
ueJelepd leuooerp ueunsns ^ selrl nlel qBre oog ueouepJl)lled
@ @ reqal 'ur og'g uelel reqel '006 Q' @
+20'92- t--9e,62+
09-!tI F9ti9+09,e- 0/.8-09 ets 9li9 r - 00'9+ 09'9+OO'9+ 0O'9+.09 9+ 00',9- F 8r'9+
0€-0zI 00'r_6e,ot + oo,t+ 8r,9r
F0t l-F O!'ti
(uBOueq
rpequd trqour uPrnln -ua6uad lnlun ledurel) selurl sEurl nlel qere e^ueq.9,
NI @ nlel qeJE ueouep e^ueq Jrled @ @
OZtrI O,Z = loqoS
u 99't = H r66uI 00,s +19'LZ +20'92
u 0€'l =
q epoE -----.----------i
u oe'Z = nquns tt-- os''----t7 F 9t,9+ 09,0{_ zt,ot___+ 09,0:9!,9: ts 9t'g-09'e+- 01'8- 09't- 9t'9r
u 9e'I = ;n 6uelBleq 6ueqre^O
u 98'0 = n uEdop 6uEqJa^O
u 08', = I'l Jeqs'l I
0t'z 08'l
u og't = 6uElued
I
u6Ppusl F- I --1
'ueleun6rp 6uuas leoups')ipduo)i U
6upI r)iJed lpdual ueelpuad uplpdal€) u oe'z rPqe"l Llere rd\
'rlred ledua] ueOuap 6urpueq!p 09 z rlred ledural reqo"l qe.re
z'9 z'61 z uep JrIJed Inseu-renlel 006 \y enprJepJWed )nseur-Jenlel 006 v/e)
lrduas leouPs 6ue^ ledual ueepee)
'(u O€'Z llrBd teduel reqal) eIPr
uelEl Inlun .06 sninl
le6el suee(o e 09,91 ---_l F-09,9,
F 00 9 -F 09'9 --F 00',9 { 00'9
F 9t'9 -l- 09',9 -l- -{
6uIued
0t t'6t 6up^ userepua)i uep tpnl 6uE^ )illeq
qerv (u Og'Z uued tedual rpqal) p^pr
uelel tnlun .06 sn]nl le6el suee
@ e
JDiled
ledual ueunsns uPleun66uou 6upas
L€ z9 z'61 Idues rlrBd tBdual upouap qelellM
:Jr)|lEd lnseu-Jenlel Inlun llpq dn)nC
'e^er uElef lnlun oO9 ueouuruay@e
ualeun6rp unun 6ue^ ueunsns
'02 sruef .lrduas l[eloJ r)|JBd lBdual uep
te 6't e
qeJeeo Jqred lnseu-Jenlel lnlun lre8
'e,(er ue;ef 1n1un .97 ue6uuruey
6 e
JrsuSlur qeJe nles l.lEP//C\ qeJe nles uep /6\
qeJapo rlppnu J!)|Jed )inseu-JEnlo)
tz 8'€ 'eIpJ uelef)inlun eIueLi lnpns uE6uep rlJed\U/ eIueLl .S, lnpns uEbuap Jr).red \!y'
ueoulJluey e "09
"Ot @
+gr'91 + +28'et+
F8r'9 + 09',t-+- 8r'9+ F 91.'€ + o9'0 + 9!'e I
lrduos 6uei uelBf
LL ,'n z 1nlun uel6unlunOueu lepIJr1led)inseu
-Jenlay pler uelpllntun leleJed e "O O
(sure ) uelef
6ue[uPd zu 001 deu ' ' ' lnseuel
.u 99; deu rIJed leduel ruJed ledual rl)ljPd ledua] ueunsnS
trxed ledual uB6unlrH usqnnqay
ueOunllH
'u og'e < elureqel lernrep Jr)Jed ledurel Inlun u oe'Z < Jeqal 1t'z,
uep rrj OO'g < ouelued ueouep rpequd lrqouj )nlun rsereo uBdelolox
'@ <-
qeJe nles eIuel{ unureu 'Llepnu /€\
lerel nele ueded ueouop dnlnc ourpurp uedep rp ueelEuad )nlun qrqel ryedInseur-Jenlo1 ogt \(y' "uel Jnlel t"trj"a'rffi O
@ <- e{uuelofuol uelneqred 'uo 0 ! re}rlos eIul66u[ 6ue[ Oueled "p"O
+09 11+ 09'z
qelo lseleqrp urel eures nles lrqouJ rsrsod uer66urle) sy redures 00'z 002
--t
F00't+ o9'8ts oo't{ F+ 09'€ + ti
reJq nele'leleluad 6uequel'e66ue,(ued >1el'ueJnluaq 6ueleqOued
lnlun rwed leduel Iep selequed eped nele ourpurp depeqral
ueunsn^ued uedelele>1 uelednJeur'ulc 0l r66u!l uep Luc OZJBqol'urc t.
09 - Og + uelxtuep ue6ueo lofuoueu 6unquielao )nlueq Uoqlp e6nI
selequred reoeqos lreq ueouap (1eq;1;p ledep) )edurel JeOe ur O'1,
redujes ourpurp depeqral uB)r66urlrp e^ursrsod 'lxc 0Z - ZL eJelue
Jeqal ueouap uedap rp uep ourdu'les rp lelapol 6ue[ (6urun1 nele ,,I,
qrlnd) euJei$raq sue6 qalo rseleqrp Bluurnurn Eped rlJed lEduJaf I
o('",
ueue6ued
4td
utvuvd rvdlt3r
KENDARAAN BERMOTOR
PARKIR DAN PUTARAN

Tanda landasan yang jelas Pada


truk terhadap besar kendaraan
bermotor yang berbeda akan tidak
sesuai. Dasar ukuran untuk
pengadaan ruang dan tempat
kendaraan bermotor tergantung
15.00 {_ 13,00 ----15,00 f t-12,00 ----+- 12,00 ----l pada pengukuran lamanYa
perjalanan, kurva Perjalanan, dan
gandeng @ Penyusunan 90' Truk tunggal
@ P"nyr"unrn 45'truk gandeng @ P"nyu"rn"n 30'truk keluar masuk Parkir untuk arah
perjalanan yang mendasar. Yang
penting dari kurva Perjalanan
adalah memperhitungkan kurva
penarik roda belakang Yang ber-
@* putar ke dalam.
Setelah penataan lalu lintas jalan
b *ffir putaran berbentuk lingkaran ini di-
perbolehkan untuk kendaraan Yang

.$u l
4,00
paling besar sekalipun; radius Pu-
taran luar 12 m, Putaran lingkar,
yang cukup untukjumlah Yang mak-
simum untuk truk radius Putaran
lingkaran yang diPerbolehkan
F 15,00-20,00 + 16,00-22,00 < r
ts7.50
10 m. -+ Hal. 104.
+18,00 +
Kerugian tempavpenataan
@ P"nyrrrnrn 90'truk gandeng @ eartiran di bawah 45' @ horisontal

EI + 16,00 -----l F7,50 +10,00 + Fi

/t\ Kebutuhan tempat oleh sudut daram hu- o *"*'n @ norisontar


V./ lalan @ flH:?'ii"Hutaran ;ilT3:,.?xi,:?l?,T

T
1 0100

t
I

T
26,00

-;1,,'r*-
----i
-\ .7
T
,l:,

}F
F- 10,00
3,00 s,00

@ xemungkinanyanglain+ @- @ @ @ @

ll_
r'.-1\
Tempat kosong unluk keluar-masuk

Panjang kendaraan Bentang /lebar


pada posisi berdiri (b)
Zona bebas
(c)

\nj
I

Truk22 3,00 14,00

tffi Fbl
'10.00

Truk singel
3,65
4,25
3,00
13,10
1 1,90
'14,65
13,50
%.1 F,,,P
12.00 3,65
4,25
3,00
12,80
17,35
Truk berpelana Kendaraan truk berpelana 3.65 15,00

% 15.00 4,25 14,65

@ rauet untuk @ dan @


@ Penataan tunggal @ Penataan berderetan/sejajar

106

!.
-----'
t0t
'seloI ueun6uaq
qesrdro] unJnl uep lteu Jnlef a upbutdulepJeo ourtes lreu ,^ .
':n1e[ enp rel6urleur @<-ueoes @ lnpns epEo eJeuauJ InlueqJoq
ueleluel @ uep unrnl jnlel;;err<is ui:1ettie1 Q] qesrdrel ueptey6utlau ue)elueI @
Eluueselutl
reqol urletles ue>1efue1 snrp
@-@ - sel.req re1ue1 @ _lar,i,olki,Z?,:Ji',?SJ;iflfr:E @ -Pr'loel ur)ieuJos6 - ueo"g @ rerlOurlau: ue>lefueg
@
tTlII r
I EiLji t
@<- ueoee @ reluel qe6uelas ueletuel
%0! ueouurue) ____---i @
F-- oo.or_
'Jesaq
qgqel 6ueI Jolouireq ueeJepuel )nlun ltt 0g'g uep 'u Z ledules
elueLl Jolor.uJoq ueeJepuo l tnlelauJ ueeun66ued ynlun u e Jeqel @<- ueoes @ %9; ue6uuLuel
'r66un rsuersueJoq ueleluel
:r1ndr1eu snletl leululrrJ Jesoq uep qe6ueueur lseleb eped
ueerepuel Inseul renlo) )nlun uele,uel Jeqo-l 'tlBI uelefed )n]un
elusnsnql uelefeun66ued rOeq n66ue66uoul Iepnre6e lr66uu 6ue,(
Jeolo4 rlrlruau 'uc 0g ue6uop 'Hq uelelod qolo ue]eun6tp
=JBqel
6uel'leseq rseJe6 ulelep tp snleq uelefuel'ru g LUBIBp qeleqos
uelelue] uPreloull snlpeu '%t q Duelrs uBouutulal= tltllulou snreq
Ouedel 6ue,{ uelefue} uptbBg '@ - G} <_ uep @ -@ <- ueleun6rp
ffij i
ledep >1ngun >1eq Ouernl eoJe ueqtqalol rul uele16ur1 lnluaq lnleley\
'rnlerol)epu upp leqeu 6unlepuac'JeI6utUoq 6ueI ue>1efue1 urelsrg
qnuad reluel nles ueyetuel
@-@+-uep@-@e- @<- ueoes @ @
'>lepued 6ueI ueleluel ueOuep tseletp
tut uer66uue1 ueepeq.rad 'Lle6uales relue; rsrsod ueOuap ledtlel
:(uedueg Iung,6) qepurdlaq 6ue,( relue; 're1ue; qe6ueles 1e16ur1
@ - @ <- seduel le*reqbuer"r.r Duer .uelsrg il',i?u=r[:u,[1fi;;
/uesepuBl rJBp t.rrplel eluqnlnles ledtual ueunsns' (uel6unlunbudu
6ueI qnued uele[ue1 ueunsns) Ouopuoc 6uer( 1e>16uu uesepuel
@ -@* 'ue6uereqesreq leleue] unrnl uep lreu ue;e[
'er(uenpel BJBIUE tp unrpod ue6uep snJaueu uep laleled ,sn.rn;
6uer{ >leIueq ge>16urpeq ue1un.rn1r6 sele dnlnuad ue6ueO
ueleluel ([} - @ <- pure}n loduolol @ @
ledure uelepledeplel'ue1e[ue]lnlueq uep uBegeued ueurl6unr"uey
'ui e Duelued uebuep %O! ue6uep ledutes e,(uue6ur.rrual _r€E-eEL-
=
:n1e[ rpequd ltqou,
Inlun ueleluel 'u 9. 6uefued ue6uap telepueu rl-
6uer( rn;ef qenqes ledeplel snleq %g Uep qrqe; uebur.rrulel ue6uap ffi-Ere
uelefuel uep selutl n;e; lnlef BJeluV se]eq rnedule;eu Iepu uep +00,9-----i-{-00,9--l
(os'9)09'9
elulreqes uele[ue1 ue6utlure)
yogT e66u1q ;gce1 rseteb 1nlun 7og 1
'.rrped ledural ueleelueued redecueur uep uet66uual
Inlun (e1o6red) rnlns ueureuel delereg
ueepaq:ad rseleOueur >1n1un epeq:eq 6ueI ueyeluel uelsrs
ledeplel (r[unq uep 6unpurled) delereg (O
'(nqep uedelelued) @
r6olo>1e uednptrlel r>lreqleduleur tut leLl uielep ,ue6unpur;lad
e6nI ueyurelar.u 'uer.]eputol qequeueu elueq Ieptl tut ueneltr.l6uad
@ @ <- e,{udele eped ueneftq6uod ue0uop tdelDue;rp nele
-
qepuan qtqal tBnqlp ledu,ta1 ueunsns'6uoso1 leduellelueqleduerl
e
1n1u61'e{urs6un1 r6uetn6ueu eduel'eluue6unlbur; ueDuep qeuel 6urpur6 uesepuel ueunrnl
eluuelrensasrp 6ue,( 'tryed 1edua1 uelynlunueu @ - @ <- qo1uo3 @ C[)
i<-
ulyuvd 0Nno30 Nvo Nvulyuvdufd
%
S\-
7
GARASI DAN GEDUNG PARKIR

[{ m
Dalam setiap garasi dapat diparkir 2 mobil
denqan posisi bertumpuk, melalui landasan
yan6 beigerak-+ I i q, oengan layanan
elektronik. Bila listrik padam dapat diatasi
d F--?-Bo----r dengan pompa tangan. Parkir bertingkat

.lum
berkapasitas 3 mobil sedan -r @ sebagai
deretan garis di pekarangan atau di ge-
dung parkir melalui dorongan suara pada
pintu gerbang yang dapat dijalankan.
Beban setiap area tersebut adalah 2,500
kg. Kemiringan jalur keluar masuk mobil ke
L 4,80
+ garasiadalah5 14%. Sistem menggunakan
'2,50' 2,40 2n
pelat sebagai tempat kendaraan, yang
dapat diatur melalui kotak kendali untuk
lubang @

=iMTI
e part<ir tingkat tanpa tanpa lubang membebaskan jalur keluar-masuk -+ @
bawah tanah 6) , maka ialur masuk kendaraan menjadi
-
Oe5ds. Terirpat pemindahan mobil -+-@
mengangkut mobil pribadi dengan boks di
2.53 2.46 4.83
jalur parkir ke tempat parkir dalam hal ini
|--:--+i-:--t
mrn 15
------+--l
15
hasuk atau keluar lift. Lempengan parkir
@ aagan di jalur panjang atau miring dapat meng-
gunakan ruang parkir sepenuhnya dengan
lebih baik sekitar 50 - 80% + @- @
Garansi lift -+ @ - @ memungkinkan
penggunaan ruangan secara optlmal.
Dikendalikan dengan sirkuit kunci oleh
pengemudi di sekitar pintu masuk, mampu
mencapai 20 tingkat. Dealer mobil hidrolik
sampai 10 tingkat. Gedung parkir tidak
dimasuki oleh orang-orang, hal ini untuk
menghemattempat dan dapat mengurangi
ketinggian yang membahayakan lingkung-
an. Setiap lift menampung 40 - 80 mobil
pribadi dengan waktu rata-rata 1-2 menit
untuk masuUkeluar tempat parkir. Tumpuk-
an silang -+ @ sesuai untuk area yang
sangat sempit.
a Peroarkiran bertinokat
bawah untuk @ Perparkiran
@ indeipendenuntuk2 riobil @ tffgtlt-Fsian
mobil kombi
independen 3 tingkat

2.30 2,30 2,30 2,30 2,30

@ e"tat parkir mobil @ P"l"t g"r", untuk perparkiran G) Perparkiran dengan @ e"t"t perparkiran dengan arah
- geser-+ @ memanlang

F-Eir--*--mr--* '2.50 " 3,30

tinskat (ArR) eotongan -+@


Perparkiran berkapasitas 20
@ Ttd 9"6"i @ Srtrnrn melintang @ @

108

t
60r.
uolsd ueunsns uep eulels (D
,"Hfr PasJod ueu3 loosrod ledug
E-HG
ffiffi @" EEE ffi # ffi sPnl qrqel 6ue{ ueselurl reqal ,
eaJe InseuJo] ledulel ueeleued uep eoJs ueutQeley :eln&eq rr).red uo.,e6 @
@ lrcal qrqal 6ue{ uo.red @
"n,prp
uEaepuay
oE sz 9z nzzz oz 8L 9L rL zt ot I L Z 0
0
09 \r'
00t
iE
0st re
lq
ooz 3
092
3
00e
09e
00,
09t
009
e66ue[ued ueunsns 1neu.relly
099 @
009
099
001
09r.
W
'zulMl 0 L upsepuor.rr 6ue[ de]V zulNl g uorad uenlueued >in]un
'zLulNI g'e loqoqraq Inrl )nlun rsereO uelqequreueutTuelledueueu
1n1un r66un 6ue,{ ueleqruep'rde ueqelresep uep uelelse;d uebuep
nele rde ueqel uesrde; 'uo1eq ue6uep rsrdeltp snreq uep euJeln
Ioleq uolsrs uerbeqes JnUnJls u.re;ep un6ueq;p eleq ueunOueg

ffi
t-
1;eq 6u;;ed uereleqel ue6unpurped uplnlunl lLlnueureur Qnduec
ueun6ueq uJelep nele reseles qelel 6uer( uet6eq urelsts uetbeqes twl
rslnrlsuol'uo1eq ueunOueq uelep) uoleq ueun6ueq-ueun6ueg
'qeqn-qeqnJaq 6uel uolad ue6uep '.r1>1red uoled
uored uep ue6ur.lurel ueuue6re6 (O
6unpe6 re6eqes'selurl ngel qe:e ueOuep uored'ltdures 6uenr ule;ep
'srJeq ueuo 'sueq ledura 'sueq Bnp rle) enp uelqeputurer.u 'uoled alErpeueNll!euJnlef ue6uopeueqJopos qrqal(g
ueunsns ueprl.red 6unpe61n1ueq ueyln[unueu @<- eped qoluo3 l- oo'r. F-oo's -----l
'rpequd ueerepuol uep nsed 6ueI e16ue
qenqes uelepegl;p ledep n1r >1n1un'eeJe-eeJe uegeelueuad >1nseule1
lnqosJel Dueprq eurels osel urelep lnqelelrp >1epu ureibetp epeS
'ue1e[ 6uoro;-6uorol rsrs enpel rbut;tle6uau relndreq ueeJepual
)nluaq 'OOl ';eq <- Ounpe6 relue; dele ue6uututal rnleleu.r rpe[:e1
relnd.req 6ueI nele snrn; 6ue[.rryed uore4 '@ <- ueloled tpe[ueu
snreq uep Buequrras Inluoqlp snreq uored-uoled uep uelefuel
@
<- Ouedoued lesep uesepuel %Zt - L lrylpes 6ut;ed tytgtueu seqeq
Duedoued ue6uep uelqnlxeueu 6uel ueun6ueq-ueunbueg @ -
6 <- e,{urs6un1 ueledn;etu eduel'eIu>lecund rslnJ}suo) eped ure
-potu 6ueI ueunsns ueEuep ueunOuequed er(erq ueleueu ledep
ydues 1ne;e.r 6ueI e66uer{ued uebur.ref qenqeg 'ul Og'0 - O/'Z le}uel
uer66uue1 ue6uepqll1d1p6ue,tueun6ueq ueDueprenseselutpe'ue;el
6uo.ro;-6uo.ro; sele rp ueunbueq sn;d u gg'7 e[uuet66utley uetrltuep
ue6ue6 'nreq 6ue,( uep ueerEpuel uesrdel qenqes ueqedn6ued
rDeq uc A ueqequeued npa6 t1e>1uelefed uep ueeJepuol selutl nlel
ue6ueralel epuel r6eq eunbreq le6ues uc A7 6ue[uedes qelsnl'ul
OZ'Z qeppe Luelep uep r66un rsereb lnlun uelueresrp 6ue,{ 6ue1ut1
ue;ef uer66urlay'rde ueqel 6ue,{ ueun6ueq s;ue[-stueIeped elnqtel
lenqrp rsereilrse:egrde depeq.rel ueqel snreq rrl.red 6unpe6 uep
(se.raq uaLuaga,e66ue,(uadT6urpurppep) deAes uet6eq-uet6eq enueg
[<-
ueaepuo) rntel
UIYUVd IVdN3I NVNNENVE
7

BANGUNAN TEMPAT PARKIR


-,U

@
ffi+=Peron panlang
Konsep garasi kecil yang berukuran ( 1 00 m2, garasi ukuran menengah
'1
00-1000 m2, dan garasl besar > '1000 m2 disesuaikan dengan bidang
pemanfaatan. Garasi bawah tanah adalah yang terletak di tengah-
tengah lantai tingkat > 1,30 m di bawah dasar permukaan. Garasi besar
harus memilikijalan keluar dan masuk kendaraan yang terpisah, untuk
lokasi di sekitar keramaian lalu lintas yang lebih besar seperti stasiun
kereta api, bandara udara, pusat perbelanjaan, teater, bioskop, gedung
perkantoran, pemerintah, dan komplek perumahan.
Garasi menengah dan besar harus juga memiliki kereta-kereta bawah
/i\ Garasi besar milik Derusahaan Siemens tanah, sirkulasi udara dan bagian yang lain dan puncak pencahayaan
\J/ Arsitek: H. Hertlein G) Peron silang dengan ketinggian = 2,0 m dalam bidang yang dapat dijalani. Di lantai
dasar pada umumnya lebih tinggi, karena lebih banyak pemanfaatan yang
lainnya -+ hal. 102
Untuk angkutan kecil = 2,50 m. Muatan langit-langit dapat dilihat dalam
1055 DIN (Standar lndustri Jerman), garasi{arasi yang terbuka memiliki
tempat terbuka langsung di alam bebas dan bagian-bagiannya tidak
tertutup, juga menyediakan pergantian udarayangtetap dengan pelengkap
eotongan -+ @ pelindung cuaca.
@ Susunan parkiryang mengagumkan dapatdilihatdalam gedung rancangan
F7,es --l-7,95 -l- 7,9s -+-5,oo-.1
Genf di bawah Sungai Rhone. Keluar masuk kendaraan muka
jembatan Rhone -+@. Melalui peron kendaraan pada kedua sisinya,
lalu lalang kendaraan lancar di lalu lintas. Dengan sebuah peron ukuran
sedang yang miring semua lantai dilalui mobil di lintasan kanan
--> @-@. Oengan kartu parkirotomatis, maka tidak dibutuhkan pegawai
parkir.
Kriteria-kriteria untuk kualitas dari gedung-gedung parkir:
Keamanan dalam penggunaan, kejelasan, penanda tempaUarea sebagai
penunjuk jalan, hubungannya dengan perencanaan dan pembangunan
kota. Pencahayaan dan sirkulasi udara yang tepat. hubungan dengan
luar, penghijauan, sistem yang tidak kompak pada penarikan tarif parkir.

@ Oenan tampak ke @
@ eotong"n melintang ke @
+ 185!50 m

Pintu keluar Darural

Legenda:
Keluar
Masuk
@ Saluran ventilasi

, ,'n'Tn, ,
t_-t-L-LJ "?)
0 5 10 15 20m

Pejalan kaki keluatrmasuk

Pintu keluar darurat

Entri dan Exit. Arsitek AC. C. Zschokke


@ Sf"ra lantai 1 dengan 372 tempat parkir. Gedung parkir di Genf.

110

t_
Itt
(rpnuaOuau dplrs uIdrsrp nlunlrp) /a\
uelel 6ue^ ouefupd netnd
al lalaEd Z g, leururu usqmaued eueln uelel nlnueu .09 qeneq rp lapued bueprq 7
(oo'r) (oo'L)
@
1-orr
@ T---'r or,
!t
"i
ol
lt
o
fli
J L--J
e l-: H
ll
rl
ll
cl
-l
L--J
H
elure6eqas uep lre eueln uqef lnlun lefp{as 1rce1 6uer( qe,(e1m 7
-re6eqas uep 'EJepn )inlun
fd\ @
!re 'rr"On rn,un urrrrnr"# @ ueJelnIe0 rsrsod \:17
'gz'9'z
unururuueq*auodo
ffi,f|---_--;;5*_-J#+
T
1
1
'zLt ',P-r| <- ueeJepuo) rnle[ Jeqol uPp ursueq
HH i
edruod ueJnln6ued eped Ounluebtel rur leH '6uapup6 ue6uap
ru 00'81 Inlun
uJ
'u o0'9 lpequd ueerepue) :ueprEpual 6uefue4
09'z lnrl 'ur 98'L rpBqud ueBrepuo) :ueerepue) reqal unururu ueq@uad 0

v ue6uel ursuaq eduod r"rnrll @


u 9z )nrl 'w og'zt rpequd uBelepual :ueJelnd
'InJl uep lursads 6ue,{ esseu ueeuecuoted ueloun}tqladuar!
'(ue[ red rcnc se]rsede) %Og ue]rln]nquler!
6ue,{ eere E^ur.loluoc) sr}euro}o 6ueI lrqotu rcnc rselB}sur
Inlun ourluod 6uert ueoueng (el1e1aq 6ue,i 6uelo-6uelo) 'ursuoq "i
eduod 'lleq qenqas ue)erpoluour 6ueI unrsels senles (zru 0g'ZL
';, :.rnle6ueul preOou un)nq
= r.u 00'g x Lu O9'Z) rr4red 1eduel sen;
ueJnleJed e)eyyqeluuotuod ueJnleJod leJeIs-lele^s upp uelleqt)etp
I qg',q I
6ue[ ebnl )nseuJo] elure6eqas uep nlle/\ eI6uef 'nreq 6uel ffi
ledsord uep ueunOuequred rnleIueI0un]rqredureur ln]un qelepe n]r
IBH 'Bse[ ueuelel uel[uelod ue)epe6uour ')rula] lBLlrseu eluil.xou EE@
'(elusnreles uep 'nqap uelqrsJaquJeur 'lrqolrt rcncuoru) uee[.re1ed
nduel
sruef ueuesEpreq roeqrp'epe 6ue^ uede)ououod uep 'nduel ece) e66ueIuad
ursueq eduod uenleg-13
'uedep ecel uelqrsJoqtuom )nlun 'ueqrsJequJad rselelsur rlnouour @
Xnlun elusnsnqy 'leroleq ueJrec ebn[ ur)OunuJ uep 'ueq ueuelo]
'JOlBlpBJ 'rOlOrU rp )e^urru rsr6ueu/l[n6ueuj ]nlun 'e^u[qouJ ulsuaq
, , ,
0€'L , ,
rsrouotu lnlun :ndueu urlounu lpdepes upeJEpuel rpnuJaouod 0t'0 nbe'o'eso' o o 'eso' si€L'
'@ zll'lBq <- uelef rsrs rp leleuel renle) nlurd
tr I; l_ll]l Ilr]EI --l
ueurelu ese;e1 re6e 'ue;e[1npns uedap rp elulreqes 'uelef]npns tp tf
e^u)elol BlrqBdB uel6unlunOueu Iepu'selurl nlel nqurer-nquer uep
uBlaceuol JnleIlp Iepn uep ueleI ueue) rp ]e]a|rel elulreqes lnseur
Jenlol )nlun uelef'euJeln uelel uep rJaUB uou uele[-uelef 'elol
renl n[nueur resoq uele[-uBle[epBd Ileq Llrqol'elol ]esnd !p lnuellp
buelef elurse>gol 'eIBJ uele[ uedop rp )eloUa] uep 'nquJeJ-nquleJ
rnleleur 'qne[ dnlnc 6ue^ )eref uep tnr]E]e) tp ledep 'rn;e;rp qepntu
elusnleqes ursuaq eduod ledual 'zuJ 9697 dnlecuau Jesoq 6ueI
ueeleuad lnlun 'zur 0OO L reltles esef 6ueptq uEdel6uoUad ueOuap
'zu 008 senlos eeJe ue6uop 'dn1nc eueqtepas utsueq eduod
tlenqos 'ur) gZ ursuaq edtuod qenqes lBJe['dn]nyol 6ueI ltea) elol
(epue6 ursueq eduod Z ueouoplepuad
Jenl rC urel eures nles [x OgZ )eJe[ ue6uep tetuel 6ueI ue;e[-ue;el uele6 qoluo3) ueouap eduod uanln te66unl usuaq eduod epue6 ursuaQ eduod
ppBd < elulreqas senl Llrqal 6ue^ ursueq eduo6 @
lelouol'ru 001
F--------
'rpnuo6uad lnlun 90t
6ue:eq-6uereq uep esef ueuelel 'grqor-u
ueesen6uod 'ue]e/v\eJod
uep ueereqrleurad ueuele;ed 'seunlad IeIuru uep ursueq2e^utu
EL;f
re)eq upLlpq ue6uep ueereqrlorlod Inlun '@Zt V leq e srruouo)a
6ue,( urel ue:nlebued ue6uep ue)nlesrp ledep ursuaq edurod
'selurl nlel upsnJn ueurJel uerJluaurol r.lolo uelJenlo)irp
6ueA '(pyg) ueuoped nlepeq ueurrap rp eIe.r ue;e[-uele[ ;6eg
-
<-tztz ulol 0009'0! oI v-aunqcs
-paJllv 'selurl nlel ualsrs uep uelef uoisrs lestu :ueDuelalay
NtsN38 VdlIOd
r
c

6
!
c
o POMPA BENSIN
-a
o !
o
6 Penelitian umum untuk kendaraan dan jenis kendaraan, Afred-
6
Schutte-Allee 10, 5000 Koln 21
VX = Kendaraan bensin
DK = Kendaraan diesel

@ fanp" berputar dan searah garis lurus

Garis kanan untuk susunanjalan dasar-nilai kecepatan

@ eompa bensin keluar masuk kendaraan pada sudut yang langsung


' Rambu lalu lintas hanya pada
sisi pintu masuk
- > 16,00 penyusunan palang bertingkat
di dasrtanah > 30,00 DK (Truk> 3,5 t)
- > 8,50 jika tidak ada Embu lalu lintas
pada jalan dan atau pompa bensin

Marka ke luar Marka ke luar

fi\ Pompa bensin untuk VK dan klasifikasi desimal yang (truk > 3,5 t) Dua jalur susunan pompa bensin pada jalur bebas
\Y di dalamnya lokasi terbuka @

I-.,

'y'.

o
6
c
-a
o

' Arus lalu lintas hanya pada sisi keluarnya kendaraan


yang penting
" > 20,00 oleh 2 pasak dalam susunan yang paralel
untuk jalan, pasak selanjutnya seimbang lebih besar VA
_._ .__t _
> 16,00 untuk susunan dan pasak di dasar tanah.
6.00 '15'oo Jalan samfing
p) eompa bensin dengan susunan lurus pada pasak di dalam lokasi yang SrOrt pompa bensin untuk VK di lokasi yang terbuka
- terbuka (terutama untuk arah lalu lintas) @

.r

udaE, arr, olr,


penghisap debu

@ Ste*a pompa bensin dengan ruang cuci dan pertokoan @ Perbaikan cepat

112

\
ttt
'uesepuel uatrJrulsut ue6uap uod]e qenqos Inlun uEun6ueq seleg @ ur6ue ueledacel elep-e1e6 ur6ue eleui qerv
@ @
/ 0 00t lelo-l
ueue
ueolnuod (q/Dts - o) olls
6utpuel
0 et €'0 6't Q't MNN
t'L z'0 t'z 8't
ueexnured teilv 9'8 Z'0 I'Z 8'9
z'z - e'0 6'r
9'e - ,'o l,'e
L'r - ,'0 9'! MS
9'€ - 6'0 I'Z S
1'9 t'0 z'z b't oss
e'sr €'0 L'L e'L OS
L'6 L'0 z'c oso
t'9 '',g
t't o's o
e'z ,'z oNo
9z e'o
''0 tz o
9't - L'O 9'L ON
9'' - 8'O L',e ONN
z'9 t'0 €'r 8'9 N
r]/ul q/u) q/ul 6unlqctl
luesec a1-6e /a-sz tz-t -putM
% uelep ueun6ueq uPr66utlal
sPleq (uesepuel) Ienunt uep uels Jelnd nquns uep leJel
@
u
. 099, 0'091
|<-- KljE+9gr-irtz, K- sqeq -jl
-t-,
;tt
rr I
leivresed bupdunuod uep rselado uer6er6
@
(g-g) EuefuetueTrl up6uolod -l-S ue6uelutu rsueJolof@
qceorddv uealnu€d \
l.1'.',,,.,',i1
I
" I
6unqnq6ued uceoJddvueetnured
I
I
(y-y) 6uetueueyl ue6uolod "l-S ue6ueluru tsueJalol I
@ I
I
I
'(uelnq nles uelep x 0L nelE unqples
x 0e qoloJodrp EJrl-EJrI 6ue,() ue6eleq 6uel ;eulsleur ueqoq teltu Lltltd
rp uelurelou 'selurl nlel uEqaq qrlrdtp leptl plusnlpqas etppueq tselelsut #o-e)rel unloqes 1er'iresed /eArJJe [!nleqes
uep uErnln lnlun 'ele^u 6uer( selur1 nlEl ueoueqLuauod Jesep sple 6uedunued ueeslr.raued lemesad buedu.rnuad ueesllJoul 7;1
'eJepn selurl nl.l )nlun qo1ro3 @ -ad erepn se1ur1 n;e; 1n1un qo1uo3 (9
snJauou snJol uplrsleloJdrp euas t[nlp e6nf uBp 6ueleq-6ue.req uelenu.r
ruados ouedujnued qeluJnf 'lE/v\psad ueepeal teusouorx uEouEJalal ueemeq rseoeg -- -
rsuaq e^usnJeqos sPlurl nlel ueleueu'e^utEopqas 6uedunua3
uep'nJeq tooloulol
'6ueqra1 leitlesod upnJeqequod ulelep ue6uequla4ed 'selutl nlel -
Jnun4s upqEqnJsd ue6uop eluueltpnsaluauJ lnlun 'JnleJol 6ueI nlleA
unJnl uelep unsnsrp 6ue^ unqel 0z e^ultltpas ourled uelrs>leIo.rdrp
upunouequad euecual qpnqas e^usnJeLlos EJepueq qenqes Inlun
unun EJPsas ueunoueq euecuou
'(6ueqra1 eberqelo uenles uEp upsepuel nele eJppn upsepuel ueeLolod
:tloluoc) snsnql uenlnl ln]un np]E lunun eJecos ]e/v\Esad ouedulnuad
deqes ruer(e;eu 6ueI 'uesepue; ue6unqnLl uJelep snsnql eJEpuEq
nele EJEpn selurl nlel ulElEp al uel6uolo6tp uesEpuEl upp eJepueE
'Jetdo)irlorl uesepuel '6ueqJo] ueouedel
'(6ueledraq 6uel uebuedel lslnrlsuol ue6uop) uesepuel
-
-
(ue6uedel rslnrlsuol ue6usp) erepn erepueq -
:Inlun
qelDsr ue)iednJour cn un"l ue6uop tensos 6uEqlal ue6uedel uetuo6uad
elepn ue;6eq-ue;6eg
'epp 6uEI qeuel qe/v\pq uelnloue uep selutl nlel
lesnd ueouap le)ao -
'relar
uelnlelrp urlbunu 6uer{ ueleqaled uep elusnJo}os upp tl6ue} buppno
'eueres upeJEqrlauad'uesntn6uad 6unpe6-6unpo6'JelndJoq uelef
'resaq uep pcel ueOunlu lnlun ueJelep uep dnlnc 6uer{ ueepeey -
EIuJelrlas lp Jesep JnUnJlS -
r6oloroelaLu tstpuol uEp'gel6oab 'Ueroodol -
ledural ueq;lpuad Elrslpy
[<-
VUVONVS
S< aEEn Jalur cepal Area putaran BANDARA
Start dan pendaEtan

Fungsi selanjutnya menentukan kapasitas sebuah bandara udara:


- Sistem lepas landas dan mendarat (kondisi pesawat yang mungkin
setiap satuan waktu)
tr
m
20 000-30 000 Gerakan{erakan
- Daerah Apron (Area parkir pesawat)
rl 30 00H0 000 Gerakan-gerakan
Area tunggu/
area khusus N 50 000-99 000 Gerakan-gerakan
- Gedung terminal (kemungkinan penumpang dan barang, bagasi,
kargo, dalam hal itu juga dari angkutan setiap satuan waktu)
E 75 000-150 000 Gerakan-gerakan
Kapasitas sistem peraturan di apron ini ditentukan melalui para-
N 150 000-250 000 Geckan-gerakan
meter berikutnya
- Pengikat pada angkutan bawah tanah (tempat parkir, jalan utama).
- Pengurusan penumpang (jumlah Check- i n-cou nte r'1
- pengurusan barang-barang (umlah Selter dan kapasitas sistem
penunjang)
@ fase bangunan yang beragam sebuah bandara Pemeriksaan paspor, pemeriksaan keamanan, pemeriksaan
-
sebelum naik pesawat (besarnya ruang tunggu dan jumlah selter).
Peraturan ini menghubungkan terminal S/L dan sistem Ro//weg
dengan terminal utama. Pengertian pelataran disimpulkan sebagai
pesawat terbang, termasuk juga area lalu lintas pelataran lintasan
pesawat), jalan untuk lalu lintas dengan angkutan, seperti koridor
@ .tatan bawah tanah/Terminal dengan satu lantai
untuk pengurusan barang-barang pelataran mengikat fungsinya
yang sempit dengan terminal dan seluruhnya dikembangkan
bersama-sama.

@ .tatan bawah tanahl2 Terrin"r v"ngE;ll|;t


+____.___
t_.__._
+10.0 i lE**
@ lrt"n pada 2 arahl2Terminal yang bertingkat
-
+++a
--- kedatangan penumpang pesawat
- - penumpang pesawat yang hendak terbang
A Jalan bawah tanahl2 Terminal di lantai dasar. '"'- tong barang
(U Psnyrsrnan yang beragam dan pelataran bawah
tanah sebuah gedung penumpang pesawat
/'_\ = Keluarmasukjaltr Ll = GeEk masuk-gerak

hksi dengan jarak


- keluar lokasi dengan
t
60m
36 m lebar
-a

=..M
ij xflx
ull\,
Keluarmasuktaksil:
dengan 60 m
::: :: :l
iaraknya

@ Konsep-lari @-@ @-@


@ Konsep satelit

-c888BD-

@-@
ffi@ @-@
@r@
oil5

@-@
f-""" '\==f
l:,,::i:,,:l

@ Kon""p linear +@
nOn
\r,/-\\,
o( )o
@ Konsep linear

oo
UOU
\__-/r.\
_€
:+--' |i KJ-_+-E
-+--+
K a

+ k-
ii

r=-+-
^-
(Ji'(J ll |_'----\'-- --j
ffi
tt rt ilt
_____-l-__ __
[',,,, I
@ Konsep satelit

za' Konsep transportasi. Semua tempat pada gedung (dilengkapi dengan


\9 lembaian baji para penumpang pesawat) terletak maksimal 300 m
jaraknya dari lokasi (+) -+ @ - @ @ Konsep transportasi

'114
91.1
oor-/r/ s @ lerrnesed 1n1un r-ue6ereq 6uer(lr4red ueunsns
@
oe-or 30 @ ooz-LslE @
(:en; a1) 1no-esou nlrsreq ue.rr>pe6
@
ooz-Lzle @ osr@
'(6uedunuad uo;ec ue6uep
ue6unqnqteq eduel) elepueq bunlun6uad qelunf ,Ouedunuad
uelep rpedes 6ueleq-6ueleq tJBp eleJ-elel eyOue ,Ouedurnued
uolec derles lenre6uedT6urduepued uep dnync 6ueI qelr"un1 -
(snsnql ue1n16ue) 1p69
'rxel 'rpequd lrptu) lemesed buedulnued ueln16ue ueqtlturod -
:ueelrleld leJlsJoq 6ueI se1ur1 n;e;
ue6uelepal uep ure;as 6urlued 6ue,{ euecueled.releu_rered ledep.rel
'
ueletepued nele uele>l6uetoqoI uep snsnq)/urnuln
ueOuelepal 'uelnduec ne;e uelenuu '6uedunued rstan,ue6eu ue;ep
TsnsnqlTue6eu Jenl selutl n1e1 'lemesed sruap :lemesed ueIeJeC -
q e u.r n f ' u eqeq u.q nr n
I reso) u ep sns n qr/ur n
r, ;l"uffi ,?3:f
tr:ij;
'raureluol) repuels 6ue,( uelelepued uer6eq'le;suely.rodsla4lodulr
'ue6eu ure;epTuabeu ren; :etepn sod ue6uelepe>17etepn uelen1ll
-
u ebu e1e pe1'1e>1 ep le.retrq n ef 1 e.re['r,",
7ue6ue1epa1 'ua6eu uegepTr:a6eu tenl :6uedulnued "ur"r.uJf r#J:'tHL?
ue6uelepal -
:e,{u11n1r6uaut 6ue,{ uee.rryed elep.resep re6eqos selutl nlel )itlsllels
srseq eped uellelapp eAusnleqes eJepn eJepueq ueeuecuoJod
:selu!l nlel ueerllrad
VUVONVg
Kapasitas per jam
BANDARA
VFR IFR Gerakan
Stasiun keberangkatan/ Juga terdapat parameter penting selanjutnya:
kedatangan
Gerakani.iam Volume lalu lintas per tahun Pemilihan angkutan dari calon penumpang pesawat (mobil pribadi, taxi,
shut/e bus, dan sebagainya). Jumlah yang cukup dari pramugari setiap
..- Ei.t8 I 9500G240000 penumpang pesawat, jumlah rata-rata dari barang setiap penumpang,
jumlah pengunjung bandara (diluarpenumpang), jumlah pekerjaan, dan
5M0 260000-3s5000 sebagainya.
Konsep terminal
Terminal-terminal pesawat dan posisi pelatarannya berbeda dalam jenis
susunan yang berhubungan satu sama lain, seperti keterkaitan pada
gedung-gedung pusat. Dalam 4 konsep terdapat:
62-75 27500G-365000 1. Konsep jari (dengan gedung penerimaan pusat, -+ Hal. 114, @-
@ + @) parkir
Pesawat parkir di kedua sisi jari-jarinya, ruang antara harus mencukupi
1 - 2 pelataran.
gerak (dalam waktu yang bersamaan keluar dan masuk) ada dua atau
99-1'19 305000-370000 lebih jari-jarinya.
2. (onsep sltetit (dengan gedung pusat -+ Hal.114 @* @l
Satu atau lebih gedung-gedung terdapat satu rancangan terminal, yang
mengelilingi setiap tempat pesawat.
Hubungan untuk gedung pusat pada umumnya berlangsung di bawah
tanah/lantai dasar.
.€ +---
--E:r:==:::-:-._ 73-150 5H0 220000-270000
3. Konsep linear -+ Hal. 114 @* @ Pe""*at-pesawat parkir di
sepanjang gedung di sisi satu sama lain miring sejajar (nose-ln), sejajar
Nrc- (-----*)
atau miring. Jenis pelataran ini menyebabkan perkembangan gedung.
4. Konsep-Transportasi -+ Hal. 114 (p + (!)
Pesawat-pesawatdiparkirteraturdi depan terminal, penumpang pesawat
73-132 56-60 215000-26s000
(*-- )
diangkut dengan angkutan kendaraan khusus.
Dari konsep-konsep dasar ini bentuk campuran (konsep hibrid) dapat
dikembangkan.
H
72-98 sHo 200000-26s000
6,00-10,00 Jam
10.00_18,00 Jam 20
VFR = Visual Flight Range
-----
IFR = /nstrumen Flight Range
- 18,00-24,00 Jam
15

Kapasitas sistem bandara keberangkatan/kedatangan yang berbeda


O 10

60 50 40 30
kebrarykEn
Menit sebelum lake{f qular
/A
\:r/
Distribusi kedatangan penumpan pesawat dalam menit pada
'rt
Typ F50 8272 t757 DC-1 0 )747 keberangkatan regular
j,36 -.\
H
(m)
2,97 .01 5,16
,,'I
++--r-
\

yang aapat iiru.n-


,/euner punGk pinggir kapal
UDah dan
-7

1,37 7'06 +
+ >10,68 +>25,63
- _+7,06+

l, ,_u.

13,30

@ frngga yang dapat diputar

-'i-t+-----:'iI
,iolt
T
\ Irnggr
/., disesuaikan
yang
\ untuk
tinggr terpasang

9.10-19.40 +
2.'! 0-3.60
7.0-15,50 +

r;\
(!/ Jembatan barang yang dapat diputar dan ketinggiannya dapat diatur @ Jembatan barang yang dapat didorong dan dapat diatur
dengan tiang penyangga

1{6

L
Ltt
'u.r
00t
uPp r.lrqol )ep[ elusnJeLlos (6uereq uelrqtueousd nele ueBuruauad loqdrqcg-uepralsLuV @
uep JUJed leduJal erelus qoluoc) eLueln rs6un] eJelue IeJe[ :Iopuod
uerlrrxspos lenqrp Blusnreq le^ esad 6uedurnuad rOeq 6uefued:nlep
:6unued 6ueA leq uelrleqreduau qe;epe elulnluelos euoury
'leqeu
6ueI ueunbueq ueqeqnred edueg uerllr.uep snleq lefueueu 6ue[
setull nlel ue6uelepal eped uerenso,{uad 'qBJnu qrqal 6ue,{ e,{e;q
ueDuap ledec uep 'ueuelu 'sryerdTrensas efiu6uereq-Euereq uep
6uedunuad lsepodsuerl ervrqeq'nI enuos ueluJnurn6ueur 1n1un erepn
ue6uede; ;s6un1 elunles-nles euecuaU 'lervresed nlens eped (rpequd
lrqou 'sIBl'BInqrel 6ue,{ ue1n16ue) uep uelnybue qenqas uep 6unued
6ue,{ ueuelef:ed ruer(e;eu lemesed Ouedurnued uenrnbred 6unpa9
'(loloq 11ed) 6uoso1 6ue:eq-6uereq
rpades 6ue.re1 uep uelnl6ue uesnrn6ued r6eq dnlnc 6ueI uesnln6ued
uep ueelpoluod ueleqBsnOuaur Inlun lerrresad uesnrn6uad Ornqtueg
@
eped nlegeu snral 6ue[ raure]uol uep rsesruelour pep 1eq;1y '@ <-
*
@ s ! I eureln uegnlEue enulas Inlun (u os'r er(usnleqes) r66uu
dnlnc 6ueI uee,(eqecuad 6uenJ lUoJd qenqos uBlqeqaluau 'le^ esad
Euedunuad uelequef qemeq rp uele[ Duefuedos rp uerelelad uele1
'@ st't''teH
<-;e;ered ueunsns eped uelenur Durdures rp nele:uFesou uBunsns
uelep leivresed 6ue1eleq rp nele uedep rqnuedrp uerele;ad ue;e1 'ure1
6ueI rs6unl nele ue;ef:aq 6ueA lemesed uebuap ue;e[ ueEuedursred
eped lrlrpes 6ur;ed 'erepueq rJep urel 6ueI eueln ue6uedel
uep uerele;ed erelue qsed uep 6uns6ue; ue6unqnq uelury6unulau
ueJelelod ue;e1 'nsed uep uersga 6ue,{ erepueq rn;e[-rnle[r6eq elulue
reseq uerele;ed eped eueln uelef-ue;ef ueJnln uep ue6uenqtue6
6uereq-6uereg ueuedurgi(ue6 uElEf uep uerElelod uElpf
'ue1eI ue;ola6ued eurelas uBqeloqasJaq rsrsod eped 6uen.r u1eyr14.r-n11uer3
ueselequad :iesaq lB6ues 6ue,t 1edua1 ue>lqnlnqurotu :ue;6nray @
'JoUeJl uelqnlnqulaur Ieprl llelresed
Inseu-Jenlol npleivr eped qepnu qrqol 6ue,t rpnuay :ue6unluney
laleJPd ueunsns
'6unued 1e6ues 6ue,( reurs
1e>16ueued ueunsn,(ued rn;e;eu uelnlepp ueueuie6ued uelepug eleur
'leuruJal qeJe oI 6unsbue; leivresed ueren;a6uad eped ue6ursrqel
uep se6 uen66ue6 :;66u;1 q;qq 6ue,( ledue1 ueqnlnqol :uerDnrey
'uelqntnqrp 6ueA ro11e4 uedel6ueped epe )Bprt :ueEunluney
'leH e osoN uep '|ep1 <-;euo6etp 6ue,t ut-esol
€) 9tI @ 9tI
ie111 yel lnseu-renlay
'seplenlJoq 6ue,t 6ue:o-6uero altnee-op-soueqO-sued @
uep nllet uelqnlnqurauJ geiuesed uedersred uele;ered :uerEnrey
'leivresed 6uedurnued uelequeI
eped qepnu.r qrqel 6ueI ueOunques :ueydersredrp ledep ue6uelepel
unleqes 1e16uered uesnrn6ued eleu 'ledec 6ue,{ ueqepurd:ed npler,a
:6unpe6 uep'uele;elad '6uero n66ue66uau 6ue,( se6 ue6uap qe;eseu.r
lelueq lepu :qepual qrqal 6ue,{ ledue1 ueqnlnqol :ueEunlunay
'o 9t t leH e ur-aso , ueunsns
Iela-I/!s!sod-lerresod
'retuer
6uel se1ur1 ngel ue6uap
eJepueq eped nluequau ledep se1;sede1 ueXrpuol 1n1un uebenlloy
-sse4-lg nele ueOue.reqer(ued rn;e[ rselelsul 'lepued qrqel 6ueI
rnlef eped redecrp ledep lenrresad rsrsod uep '.(e6enlloqe putlcg)
one{eueraqg nelsoyl @
uesepuel ue1;e66urueu: ledac uebuep uebuelepe>17ue1e16uereqe1
uesepuel 'Buequerlreq qelsl eJepueq qenqes eped 6e,u7oy-uelsrg
roouu leoues Euer se,sedel nlr euoier 8"tf,i ';ii;'r#:r1l:l
er{usorod >lerefqenqes eped ueeueseq 6ueI npleira eped ue6ueqreued
'1er*esad ue6uelepey :snsnLl) 6uer{ uer6eq eped (u.r gl.Z 'ulur)
;e;ered eluueunsns 6ueI'selurl nlpl eu:n;on uep 6unlue6ral qelunp -
'e,(ure6eqes uep'uepou ueOun:epuacel'(ledurel uer66uua1
1n1un 6oleue) eJepn ueuelol'rnleredurel rpedes'gerOodol uep urllr
qelepe ueuruJop 6ueAlereIs'leinesed ue:nyn sruaIrn;e1eu '6uefue6 -
'@ * @ s!r'teH
<- 6uequras e:ecos uelsnJnllp enpal ue6uelepe>yue1e>16uereqe1
uesepuel qenqas lenqurou:1edep 1en1 6ue,{ uedol urbue uep Jesoq
6ueA rsuanle.rl qenqas '(sy 67 leursleu ecenc uauoduol qenqes
eped) nye,u yo96leyles rbueqralp ledep elepueq ei qBq uBlllseurorrJ
eluunun epEd
1n1un'1eda1 6ueA ecenc uerOequrad rn;e;eu rur qere -
:eAuqelunf dnlnc 6ueI lop1e1-:olle1 rnlelauJ uelnluailp
ue6uelepalluelel6ueraqel leururral qelunl uep'Ouefued'qery
ue6uelepey uep ueler;6ueroqoy leu!uJaI
vuvoNvS
r

1. Tempat parkir
2. Satelit
3. Dermaga
4. Ruang tunggu
5. Restoran
6. Jalan masuk utama

seatle-Tacoma-(kombinasi dari Dermago-Linear dan sistem


@ aanOara Hannover (sistem pusat) @ f,:ffir,

@ Potong"n dari satelit -, @

@ Lantai atas (penerbangan) Orly-Ouest

@ 2 Lantai atas bandara Koln-Bonn (Sistem satelit)


@ sagian lantai dasar

@ Bandara San Fransisco


6tt
'1npnp ledueyeleru Lleuo6
@
Ia"#S T T aP,,,..',t'HO T cPf.-Qo
.d C7,:,:,:,:i:::.i,:i...i:i::i:;.,8) I Q/i::::i::;::j::::::i:::i::::::::iV
T d,l:::ii::.r.,h r ,1,
? d,::..::i;iii:::ii:iii:.i::::E X C{:,,.:iit:.:i::i:li'i..,i..,'.::i:i,:b
1
'ftfl r% rwffi
I ?,,+^O r T
s-i:j,:,:.ei,.l,.,F'il l Hrq* [:::ti::J Earoo EA
IftP r I 1+!iiigi,r,'J"- I \:Y
I \:7
"\U^ I'OK UU
a,i*i"ao
Q/,ii7'-'\iii,-V
F01r
YY-
.zs'o=r! :06;= -;:IiiI:Irr r

W ffi
ntrtrtrDD
[:::::::;r:::::::l::;:;:;-l]:::::::il:::::l:];.::;:;l
ffi
[
trtrDtr I
:.'-. :::'::
\ :i8 ::: l-i:'::-:'l
:sr.z = /:99.r_: _6lr:g-s :::;;::;j::;::::::::r:lp ? t:.lrrrrri:{ 1i:.:l.i:.1:t.}:i:i 1i: l
eueln lnpnp ledual
TTME-trUtr' UUUU I
+m {@ {H
uP6uap eleu 6uefued
l-O9'Z- rt- r_92't-i F 98< r rszgl
u.releur eueqlepes 6uers
ue1ey1 1e16uera6 @ ue1ey1 le16ue:ed uederes 1e16uere6 nuJel uep;euorse:edo r6eq uelqnlnqrp 6ue,( ee.rV
O @ @
0s oHe 0r r-00r 09 0, 9L 9, 89
# F-- ---J|-----------Hl
0t
i['Hi[cl i^&e
'ilgssap rn66ue sela6 nep sueu sep6:rl:qmd
rn66ue)tnlunseFOnqeqaeurn66uBsep6:e!!gsep6:Zr:laqJostt!:uoleuOultdiOI:dns6uud:6lossep A
n6d :8 :uell n6ld :1 :lnlnu bncu€d ueoueplq n6d :9 :uoieu )ppuas :9 :ln1nu rcmued ue6ueprq ppues (y'J

@. ,&
nele nplai )iopugs :, :nlnu trm@d ugieu nde6 :0 :ugll ndreb :Z 'llgssep ndre6 :1 uepu uequ111e16uue6 f@
-
laqros :6 :uaieu 6uurd :E
'dns 6upld :,4 :lnlnu on.uod in66ue sep6 nele Jn60ue sep6 : 9 :tlq spla6 : 9 :ugleu ppues :9 :1n|nu rcncued ( ^f ) e z0 9t0r
ue6ueplq lopues nele nplol lopuos : 0 :uoleu n6!d :Z :uglew ndle6 : t eueqrapor 6ue!s uolEu lq6us6d v
It--+-Fr
dol uoiqel : u : rq6u6 sep : 0t laqres : 6 lsep6uurd :8 :doryqel ppuos : / :IJessep nesld g P\
lssepndJe6:elnoploqrt:e6alu6unelelepsppq:e:nsnspod:Z:rdotnqeqolpodtlugdgjeslelougJod \Y/
T
-t
I ?f,
Li:
I
1
II
OH
+
s
-L
91 9H8 9H9 09-9' 0' 09
9H8 ...+.--|'.'.
#---- F--".-{-- ]
09+ol't+92-
' 'urc gg redues ueepeqled ue6uap 'ye,(ueq qrqel T
6uel 1ele6 6uen: ue>lqngnqurou.l Jepunq e[eyr1 'r.uc 0OL Jesaqas og: I
i
elusnreqes 1ug lere[ '1rce1 uelel rebeqas ebeftp 6u;pu;p =uep eleu oz-sr1
erelue uebuenr uelnleOued'1ele6 6uenl tuc 0g uelqnlnqueut eles
rsrn) nles euerpl O <- ruc g/ 2 Ourpurp ue6uep eletl e:e1ue 1e:e1
'6uero +-:
enp nele nles Dundueueu ndureu uep 6uero y r6eq leepr le6ues
urc 0Z!-06 rolpuerp ueEuap n)ts ueue uep uedelep 'tepunq efa6
'uJc 98-09 qelepe leopr 6ueI eleu.r qenqos
lnlun
ueqrunlasa) Jeqel n1 euaJel qalo 'reseq 1n>16ueur uep 'ue66urd
'yn>16ueu 1n1un ulc 97 eIu.reqel 6ueI sele qenqes uelqnlnqrp efeu.r
qe6ueyqebual rp 'eIuqe;eqes ;p efau ;6eq elu>1ete[ dn>1nc .re6y
O - a <- uc gg uer66urle) uep urc Og elBr-BlBJ.leqel ueOuep e[eu
uelqnlnqustu Dueroesas 'ueure,(u ueDuap ue>1eur ledep 1n1u6
I pt)r 6LZ4ZZ ieq<-
CNNTNNCNfd NVXVH IVdTI3I
r

TEMPAT MAKAN PENGUNJUNG

F1,00 --F 1,00 --F 1.00 -l- 1.00--F 1.00 --l

T
60

t ,i1,.
1,00

+
1
1t
60 I

rI

@ Ufufran tempat kecil


@ rata letak ornamen @ Oi"gr", operasi bagi sebuah restoran kecil

Sebuah perencanaan yang terorganisasi cermat harus dilakukan


oleh setiap bangunan rumah makan. Untuk itu harus ditetapkan:
+,1,. penawaran menu, kualitas, dan bahan-bahan manayang seharusnya
disediakan. Sistem pelayanan yang dipilih. Apakah aJa carfedengan
,il menu harian makan siang atau menu harian yang berlainan, layanan

[sn piring, atau dimakan di tempat, swalayan atau sistem campuran.

I clIln
J, Lii-ii:J
I;I,,
Yang penting untuk pengaturan ini adalah: minat masyarakat dan
kalangan pengunjung. Para ahli menambahkan: perencanaan dapur,
fU r1
t.35 45
susunan ruang pendingin, perencanaan listrik, pemanas, pergantian
udara, dan perencanaan kesehatan (kebersihannya). Hal ini
O
I45F85--r4d
D It
+t1'75
tergantung dari keadaan, dan jenis rumah makan apa yang ingin

cffin <ffin ,l Bl
ditampilkan.
Ruang utama sebuah rumah makan adalah ruang pengunjung.
UU Perlengkapan kantor yang memenuhi syarat. Jumlah meja atau
kursi seharusnya bebas untuk pengelompokan meja yang leluasa.
F50ts85 --+1,80 + 85-f- 1,35---r-85 +'1,8H5 -{
1,75---F 90--f-1,7 5 4 45 + 1,75+90 +'1,75 ----'{ Menetapkan sebuah meja yang sering digunakan untuk orang yang
-
@ Pengaturan meja secara paratet sama pada tempat yang tepat. Melengkapi ruang samping dan
I 35F- 1 .40 ---+ 601
ruang konferensi yang selalu terbuka. Untuk memperoleh
kemungkinan variasi yang besar. Untuk orang yang lalu lalang
TT disediakan bar dengan penataan bangku yang kuat. Ruang
1,2O
1,40 pengunjung yang lebih besar berada di area ruangan. Untuk ruang
tamu/pengunjung penyangga di dalam ruang lebih baik terletak di
++
ll
1,2O 1 40
tengah-tengah sebuah meja untuk sekelompok orang atau pada
sudut meja r @
II Ketinggian lampu di ruangan pengunjung pada dasarnya adalah 5
5,0 m2 = 2,50 m, lebih dari 50 m2 = 2,75 m, lebih dari 100 m, 3,00:
TT
1,20 1,40
di atas atau di bawah balkon 12,50 m. =
Kamar kecil di restoran bir atau restoran makanan kecil:
11 Tempat bir terhitung 75% pria, 25% wanita: tempat dansa 50% pria,
11{-1,20--+-1,00 +'120+50 F1,20+1,00+ 1,20i 50% wanita. --l @.
t-1,4H80+ 40 ---tor- 1,40'--+- 8o-F- 1,40t
Area pengunjung Usblerun board area Toilet Urinal Rinne
Pria Wanila Stick ifdm.
Pengaturan meja secara diagonal ! m2
100 !1.10 m
@ a m2
250 :t.ao m !50 1122
! 5OO m2 :t.es m a 50-200 2233
! 1.000 m2 >t ao m { 200-400 3364
Di atas 1.OOO m2: 2,10 m i 400 oefinisi teruantung kasus

i37 F 1.05-+ 55 i
@ eengaturan secara diagonal (p
@ Ruang toilet
TT1,05 Lebar ruang darurat 1 ,0 m setiap 150 tergantung dari pemiliknya.
69
i1 Lebar minimum pencahayaan: jalan kecil di rumah makan 0,80 m,
pintu 0,90 m. lantai dan berimbangan 1,0 m -+ @.
TT
1,0s
00 Tangga untuk toilet, cuci, ruang umum dan gudang:lebar ruangan
1I yang dapat digunakan 1 ,'l 0 m. Ketinggian lampu untuk jalan kecil
=
Tf antara meja > 2,10 m diukurtegak lurus. Jendala I 1/10luas ruang
60 1,05
r.l meja makan.

Alokasi kursi Are€ da9ur fuea Tamu Op€rasiooal Soll se


30F 60-{-1,30 ---+60 -F65 + 60 -F 1.30---+ 60 -{ setap yang dibuluhbn yaru dibL
seliap #
Fumilue KuEi /m'tempat temEt
,05 -{- 85 --F ,05 -l
sotap m'
t'- 1 ,05 --{- 85
-l- 1 ,05 -+ 1 1 moia lnbl meia untuk ku6i Meja bujur sangkar 4 1,25 1,25
Meja segi empal 4 1,10 1,20

/"ffi
eengaturan meja secara rapat Rest@n 1 0,7 Meja segiempat 6 1,05 1,10
@ 1.&2.0
Meja segiempat 8 1,05 1,05
Reslomn 2-3 0,5-{,6 1,L1,6
dengan
linggi

ffir I 7r:::::lrI,irill\ I
Kebutuhan area bagi tamu:

llffiiffiH
eq.
1 ,42 m2 sampai 1,6 m2
, Ni:!:iiiJl:::i:i:fl
bp. sloE.
RsloEn 1,5 0,H,5 1,il1,8

\.tslvJ nomal
Resloran
Ensiun
1 0,3-0,4

Unlui gudang, R, FMnal, dll dihiung m% 1 x


1,il1,8 ulama
Jalur
jalan
Celah
Koridor
sedikitnya berjaBk 2,00
sodikitnya berjaBk 0,90
sedikitnya beriaEk 1,20
mnambahar Cakuoan = kuEi x @rubahan temoat

@ n,tela oi cate @ u"1" rot"r @ nr"" lokasi yang dibutuhkan @ cetah antara

120

L
tz,t
oueqJao nquns eped Jnp[ ]edual
ue6uep,,lauol,, snsnql urqey @ epue6 urqey 6uelueusu ue6uolod
@ @
Z sep, ueF{ Enpr€q fqun I sepl uqry uipu.s }q!n I sqq uqey uqBfl 6uas
e,(us,uele"
@ - uep eoer qelo
ledual lnlun qolu@
uelirpefp esrg nuluo)
eJPpn uellleroq
uglsts ueouop
uqeun6!p Esq
e,,(ueq rnpl ledual
ouoqroo uern)in :
roppoy ts
e
E-..',-.-. l-
YVUfOU:I8'MIOH
rserolsar 6uoq:e6 ueteO se11n1 reylas 16 :ndeO ue1e6 ueust uetep 6uedueuea
@ @ @ @
T
q
I
;
@- ,,flrS ]edaC,, lrelap ueOee @ pelap ueOeg (D
@e,,1r1e1es rndeq,,
l8t
+8t€-Zlll +8tl+Zlll+8lt+Zltl+ F 096 + - Zlr t- Zlrl+8r0|-Zltr+ Bitts-Zrt I + gte+Zw | +
o
o,
6 tlt '
+8i€Hlt! +g,t-zltt +gtt+Zltl + +08-096+
gO lserolsar 6uoea6 ue6ee
@
|]- 09,r ---]t-- 21..9 Z9.e---------t-06,9_-_-4H-0€.1-N
qt q'e 9z sl
'ueJnlueq seqaq e66urqes')irEq 6ullEd 6ue^ ueJnlualal tltltuau lnqosal
ledual euer$l ouoqlao qe6ual-qe6usl tp lEle[al JndEO .ueuBleu uedel^uad
lnlun snsnql 6uent lBdEprat lpp!-L (eSO rseJolsal 6uoqre6 uelep uelpu
eleu reqet Uep qpoueles elueq pluueleu efeu Jpqa.t) 09:!:etqs .1p uercurg ^
(J)
-
O @ e ErposJol 6ue{ }edtuel ueJe/t^puod BpBd tseleqtp
Dunfun6ued qplunf eIut66uu euare) 'uedap tp ueJolsoJ 6uoq.re6
ueeloloouod '(ouldtuepued uep BuEln 6uers ueleru) ue)eur nl)pir^
enp eJelue ueln)elp snJer.l ueleul ueleleJod qnJnlas uetcncuad +99 r
e
rBseq PIuunrln eped urburpuod
@
ueuol 'elepua[ uep nlurd Jeqol uEouep ueounqnqroq p6n[ 6uB^ ,,'.;; 3a
'el6uBl ourled 6uer{ ueouenr ue}eejueruod lnlun qoluoc qelepe
CSO JndeO 'srleurelsrs eJeoas ue)OuequJa)rp eleu tutlees Ieduel + 8, + 99 + 96 + 99+ 8r;i 6r'l t
6ueI ueeurnduresol ue6uap ledues rlBles eules epeqieq 6ue^
--fl
uelequroJed Llelelos 'eIuBruEl unqBl qnlndos Ieles ueOuequleXed 002:L elels ulaqu elejey uelempl uarl rserolsal ouoqJae
rureleOueurqelalgsO 6uoqJoOuBlnInOued'CSO tselolsor 6uoqrso
I
c
ueqnlnqe) depeqiel G) uep o <- ltcel leoues Llelepe qnel lerPl N
uJnurn snq uep u.roJl luelep tp ueto]seJ In]un ]Bdtuol uBetpaluad
t-
lON']AHVJ L8'tl
vvuScu3g Nvuors3u 0z'01
DAPUR RESTORAN
-) [
sRu$l 1 Tempat pengambilan makanan dan minuuman
Menurut Prof. Dr. lng. Fuhrmann
2 Mesin pencuci piring
2a Tempat pengombalian piring

Sh
3 Rak minuman dengan mesin pen€mpur,

pi ;;ff;:,". 4
5
6
pemanggang, tempat makanan, dll.
Oven dalam lomari kecil untuk kue
Gudang makanan
Tempat pembuahn sus/pemanggangan daging
Bar makanan kecil: -+ @ bar pojok, cepat saji, restoran. Kapasitas 55 -
60 tempat duduk (5 - 6 kali ganti tempat pada siang hari, 2 kali tiap
6/7 Kompor, Makanan penyel€
malam). Di waktu luang tersedia kopi, kue, dan makanan.
7a
6/7b
Ketel air dan pengukus berkapasitas tinggi
Tempat pengamilan makanan dan minyman
Dapur: sebagian besar dikerjakan dengan peralatan pabrik. Gudang,
8 Tempal mencuci panci dan penggorengan untuk pergantian setiap hari, tidak terlalu besar.
1'l Gudanq, tefrpat kemasan kosono, kanlor;
sebagai pengganti ruang pendingin,, kulk€s dan Restoran-kafe-+ @ dengan ruang minum teh, pertokoan kota kafe:
pembeku (Standar acuan resto@n)
19 Toilet karyawan menyediakan minuman tak beralkohol, kecuali birdalam botol, likur, dtl.,
Gl Etalase_juga untuk makanan kue-kue dan makanan kecil-dingin dan panas-di lingkungan yang ramai
G3 Toilet tamu/kamar rias'
lalu lintas.
Ruang minum teh: minuman bebas alkohol, patisserle, sandwich.
Kapasitas: sekitar 150 tempat duduk, kantor dengan jam buka dari
6.30 - 24.00.
@ Bar makanan kecil
Dapur restoran hotel besar: Makanan seluruhnya dibuat di pabrik,
gudangnya sedikit.
Restoran hotel yang besar -+ @ juga untuk rumah makan yang besar
dengan ruang samping, cateing atau produksi untuk kantor asing.
Kapasitas 800 -1000 orang. Jalan untuk pelayan: terdapat di tengah-
tengah dengan pekerjaan yang khusus di kebun atau juga tempat-
bowling dan jalan langsung menuju ruang samping.
Dapur: Susunan sel dengan bagian muka perlengkapan utama.
Restoran dengan mesin penyedia dan otomatis -+ @ makanan siang
yang tersaji cepat dalam kegiatan di restoran-restoran-ramai (bar),
kantin, toserba, dan rumah makan di jalan raya.Kapasitas. 500 orang/
jam.
,li,,l Masakan: hanya penyelesaian makanan yang sudah disiapkan, salad
A dan menu es, yang berlalu lalang, kantin, toserba, dan tempat
Restoran kafe
peristirahatan jalan tol. Kapasitas: 500 orang/jam. Dapur: hanya untuk
@ menyiapkan makanan jadi, kecuali salad dan es krim.
'1 Jalan untuk pelayan
Restoran swalayan -+ @ sesuai untuk toserba atau yang berkaitan
1a Tempat keluar makanan dan ,minuman untuk di dengan perkantoran. Dapur: tidakmemproduksi sendiri. Makanan dipasok
taman
2 Area pencuqan piring dan disimpan dalam keadaan beku. Pengiriman luardan proses persiapan
3 Tempat keluar minuman menggunakan oven anginan (pengawetan)
3 Ruang pendingin minuman (penyimpanan
sementara)
4 Tempat kue
5 Dapur dingin
6 Dapua hangat-Tempal membuat sauy
panggangan daging
6/7 Meja dengan lehari penghangat
i[E l:[jl 8 Tempat menild
10 Pengolahan daging
panci dan penggorengan

11a Jalan ke ruang makan. lempat kemasan kosong


dan penyimpanan somenbra, kantor, gantungan
ll baju karyawan, dan toilet
S Seryis pedengkapan pelayanan dan kask
Tala ruano

OuoU Hotel dan Restoran Besar


@
1 Jalan menuju lemari minuman (dioperasikan
melalui tombol) berbentuk
1d Mesin otomatis untuk swalayan
U

2 Gabungan 2 mesin minuBan yang bisa


E
dioperasikan dari dua sisi-mesin pencuo prdng
terhubung masing-masing dengan 2 bak pencuci 8
3 Mesin pembuat kopi, kulkas, panci sup
o 4/5 Pengolahan salad dan makanan lain
o 4/5a Tempat penyajian makanan dingirsalad, es
o
o
o
6/7
krim, pencuci mulut.
PenggoEngan roti, pemasak sup, dan alat-alat
dapur lain
EEO
6l/a Tempat menyajikan makanan hangat- 1 Mesin pencuci pinng 2 Marebk Fnampare 1 Meia keia 2 Pomobru
penggoreng, pelat pemanggang 3 Mela unllk nem&Bihkan 3 Leman EBbeku $tuguna
6 Msja k6d4smai bawah 5 Alas poions(& x 40) 4 Imban@n
7 Tempat FnampuB 6 Mesin FemV
7 Aas untuk medong (80 x Fruaduk
8 86l od bnOan

Pengolahan sayur Pengolahan daging


@ @
/n Restoran dengan Mesin Otomatis Dan Mesin
\t/ Penyedia Minuman.
1. tuea k€da dlgabung bnpa
da Fmiehan ruary
Bagian untuk remask dan
G;,mffi**ii"-l
I renssrcng , I

1d Meia makan swalayan dengan alat pemanggang


dan penggoreng
1e Saus selada, bumbu-bumbu, tempat sendok.
1f Kasir
"",-:".::":"--
dan reng$rere l-="_16---l t I
[Tl Is
2 Mesin pencuci piring
2a Pengembalian
314 Unil
piring
*ndwich, kue. es kim. kopi, minumen, bisa efl 2. Aca ksia pduksi,
sll LlJ L-ls
d6n
untuk melayani kafe di teras. FnydHian dipi$hbn
5a Meja penyiapan sajian-dingin tus ruan@ang.

l- ruN -----l
6/7 Bagian depan alai pen€ir dan pemanas, dapat
diopeEsil.an pada kedua sisi (ConvoctomaEn,
alat pemanas untuk Mackasystom ahu oven Zona ponyslsa an
Regqhemic)
6/7a Meja penyaiian sajiarpanas
1'la Panel kulkas, akses pada kedua sisi
12 Kiom€layani penjualan ke dalam dan ke jalan
r-f--_-l Penyaiian
@
E M Pintu masuk f---'.ry,,-----l
eagian untuk memasak dan @) o"pu, Hotel sistem-
@ - Amerika, bagian untuk
- menggoreng. tegak lurus terhadap
memasak dan menggoreng
bagian penyajian, ada pemisahan antara
di buat sejajar dengan
Restoran swalayan zona produksi dan zona penyelesaian.
@ bagian penyajian

122
ezt
tsn17.tu uegep) ee.re senl-.rnde6 O
lelepeleyrnde6 G)
08't-oe'l 00 2-0q L 0L z-09 1 qelunf =
ueuat leduof le$n€ 0e'Hz'0 0'Ht0 09'Ht'0 ueaeLle\ pueu JeweN uep lerc1
s|Ht 0 0L'0-80'0 80'H0'0 uelepd royeypeieiued
l-----------;;t 6uUrd uepnauod
0r'H0'0 rr'H0'0 zt'Ht'0 bultld uepncuad
!do)i rndeo | -uertelueo u6rel I
09'Hr'0 01'H9'0 08 0-090 0 ndep uederlouopod
qor uepnquod I ,rorrp I r"or"u I
rndBo fJued uepncued e0'0-20'0 e0 0-20 0 90 H0'0 ,ndep E|edal Joluey
I rndeo I I
s0'H0'0 90'H0'0 80'H0'0 qepea uepncuad
lelleJtsr 6uenu
T6**T uPqero ,"^""T 6r,6;l ueueq 6uepn9 60'H0'0 0r'0-,t0'0 onl uelenqued
I ucqErd
I -Dusd | -Duedl
I -Dusd |I ueuerbl !r'0-10'0 zr'H0'0 9t'Ht'0 ur6urp rndeO
loltol tz'Hr'0 tz'lnt'0 ee'Hz'0 le6ueq rndeO
6upol ouepne 90'H0'0 1.0'0-r0'0 60'H0'0 6ur6ep sesordeJd
pnc 6uenu f;;T-,,,?HlGB,rJtSl 90'0-i0'0 80'H0'0 0t'H0'0 ueJnIPs sosoJdeJd
I Z'0-9 l'0 9Z O-LZ O l€'Hz'0 uldulpuod eduq ueuopw ueueduilued
ueaefual 4ue6 6uenu ' -l -6uedl rore^.El ouosor uesEuoy 00 0-20 0 t0'0-€0'0 90'0-r0'0 uepeq )pts
[:l-;T-l
| 90'H0'0 80'H0'0 0t'0-80'0 rnr(es ouepnC
zt'Hl'o ,l'o-zt'0 q L,HL,O 6uuel ueuoieu/ueqeq lnlun 6uepnc
eorv senl uep uern)n rsue.reteu uloulpued eduq ueug{ew ueueuedaliued
@ tzwt0 ez'0-8t'0 80'0-r0'0
e0'0-20'0 t0'0-e0'0 Jeue)t/ueuel (ur6urp onvlEol ueuateu)
00t eluueqrunpse)l lnluaqroq ulel uloulpusd 6uenu
,0'H0'0 90'H0'0 ueueduL(uod qenq uep rnles ur6urpuad 6ueng
9l leuo$od 6uetu I rolue)irolue)l 90'0-€0'0 qequad 6uenu
L' acepns 6u!eo8 €0'0-20'0 t0'H0'0 ieue)i/!euel nsns )inpord urourpuod 6uenu
0l pna Jndeo s0'H0'0 90'0-90'0 Inluaqreq 6ur6ep ur6urpuad 6uenu
I leseu rndeo ,0'0-20'0 ,0'0-e0'0 ueuedur(uad urburpued 6uenu
z 6ur6ep sesoJderd
I [o lenqued 0z'Ht'0 oz'0-rt'0 tzHLo pit\liust6uog
8 lnlnu Enauod 'ul6u!p rndeo
uern^B uep pelps JndeO €0 0-20 0 6uepn6 elPdo)i Joluey
z
ueueq 6uepne 90'H0'0 90'0-t0'0 no'o-oo'o qEduesltequl.1
90'H0'0 10'H0'0 10'H0'0 6uoso)i ueseuel )inlun 6uEnU
0z 6u!a)i uep 'n)iequad 90'0-r0'0 10'0-{0'0 80'(ru'0 6ueleq uEeuuauod
'u!6utpuad 6uenu
qedues uP6uPnqued uep ueE)iuouod O9Z E66utq o9z e66utq OOI, e66urq lsJn)i qPtunf
0t JesgQ 0uepas
Inseusl '6ueJeq lenu Joi6uog ilcal uaolseu ueJnln
o/o uelep ue!6e8
'ru 09'l-oo'! erBlue ouBpos 6ue^ 'ueqnlnqe)
reduJes lrcel 6uel uerolsar rp Iespuotu ledu:e11n1un roppol Jeqol ueOusp renses 6uer( tJtpuos ueue^elod nele Jeq ueueleul
reqol qlqq rpeluetu elusnreqas u Oe'e-g!'; (ueuemepeq 6ueI 6ue6 ue6uap rle>16uues 'l66ulpet 6ue[ e16ue ledecueu 6uues (:eseq
upselurl uep ue1n16ue) eureln selurl uelef uep ul Og'! -09'! uelrBlJeq 6ueI leloq ro1ue1 ledec ueueleled ue6uep ueJolseJ 'teluesJaq
burles 6uer( ueleelueured ue6uap Ourdues selutl uelel 'w OZ'L Inlun ue)eur qeunr):eseq 6ue,( ueleut qeurng delDuel upp leuusJ
-96'6 tuer{e1eu In}un 6uee 'ueue,{e;ed ledu.rel ue6uep ue6unqnqJaq 6ue[ lndep ueunsns uelnpeuoul '( 1eduel O0I-O/) qeOueueu
nele rnlepp 6uuas ngr uele[ qe)ede ue)resepJsq 'epoqJoq tedures lrce>1 6ue,( uenles '1rca1 6ue,{.ro1ue} )n}uoq tltltuau Inpnp
e.recas Jn)nrp rslnpord uep uedersted 6unpe6 6uenl tp ioptJo) Jeqe-l 1edue1 6g-6y ue6uep snsnqy uerolsal nele 'ele) 'sregryoeus 'orlstg
'er(ursrsod ueleelueured
uenles uep 1e66un1 BaJB Inlun Jesep re6eqes uellelepp ledep
Jesoq uep '6uepes 'lrce>1 6ue[ leseur rndep ueunsns ueepoqJod tsesrueOrg-uerolser rndeg @ rs6un3-ue:o1ser rnde6
@
@<- eluqnln;as ue6uenr ueqnlnqol uelEequad ospluosrad
'uef 7 redules e'! eleJ eplc oea-olqel - -
uPqeloouod ledual - -
-e1er deleueu nuel-nuel ueleu ueue)eur uep snsnql ueue)euJ E.tuFil :
uBunup usp ue6uEltq )iteq sruV ...
,liirii leteu lerletruad
uelrlelueur 6ueI uerolsel eped 'llq Bnp Jelr)os eueqrepes 6ueI leoueq Jndeo
-
ueJolsoJ rp uel6uepes'ledoc ueuplelod ueDuep ueiolsoJ rp ertuu.rel ueleu 6uenu
deues r;e1 € JBlrIos ledurel uenueD:ed uelDunyqrodu.ratu 6ue.rg r-----'l
(ueqnlnqe>1 rsuenletl) ueleu nlle/v\ eped
6un1ue6lel nele ueq Eueluedes nuel uerlue6led rsuanye.rl e,{u;eq
;pedas (ue1;[esrp ders 6ue[ ueueleu ueouep uerer'neued sp]rlenl
uep 'senl/ounloa 'srue[) eluuelnlunl'ueleuJ qetunJ 6uent qelr.unf
eped 6unlueOJal euelnJal ueJolsoJ Jndep 'eluseltsedel ueXesBpJoE
@ - O <- upJolsar rndep lses;ue6.ro uep ls6unl
'ueunOueq uenlpsol qenqos uelep ueseltq ledulel
'ue1e;ered 6ue[ued ueuel eleur 1re ueledueg:6urseu-Durseut sruel
rseurploolOuau uui gzg x Oeg uep lnpou qenqos eluJesep eped
(szOgg NtO) urouorlseC-uels!S 6ueon6 t
ue6uoso6uea ouepnb uelslDuod
'
Y
'BIue[.lBSn
srual ue6uep uelrensasrp 6ueI uelolsel edu qelepe tut ]nltJog
'snsnql ueueJed uelureuroLu reseq 1e6e uep llcol uetnln uebuap
ueJolsal rndep rur lBr..l llele6 'lndep ue6uecuel uep ueeuecueled
e6nI rdela1 'ntrel 6uenr uep ueOuecuet uep ueeuecuoJod
ueydeleueu eAueq 1epr1 epeqleq Jeuaq-leuoq 6ue[ seqy
ueueleur uere,rrreuad ue6uap eueqtepss oue^ ue)euJ qeunJ lopou!
i <- szogg r.Jro
NVUOISSU UndVO
7
I

DAPUR RESTORAN

Dapur hangat sesuai dengan fungsi utamanya, sebagai tempat


memasak, menggoreng, terdiri atas area pengolahan, dengan alat-alat
sebagai berikut: kompor (dua hingga delapan buah), penyedot asap,
ketel, perangkat masak cepat, pemasak otomatis, pengukus dan
pengukus tekanan tinggi otomatis, oven konveksi udara, perebus (Bain-
Marie), oven pemanggang, pelat pemanggang, wajan pemanggang lipat,
oven bertingkat, penggoreng (rendam), salamander, peniup udara (untuk
1 Kompor 2 Penggoreng otomatis bahan-bahan beku), oven mlcrowave, mesin pemanggang, dan pembakar
3 Pemanggang lipat 4 Ketel
5 Meja keia dan
penampungan
6 Kompor duduk
1. Kelompok produksi dal6m blok
nonstop otomatis, peralatan otomatis yang besar hanya digunakan pada
perangkat dapur yang sangat besar. Peralatan dapur utama ditata dalam
bentuk blok dengan kapasitas 100-200 porsi makanan atau memerlukan
z\ Organisasi d^asar depur /6\ Dapur bagi restaurant denan sekitar 30 m2, untuk peralatan yang lebih besar diperlukan lebih dari 50
\U nansat - g) - (, \7 60-100 tempat duduk
m2 di mana bagian pengolahan digambarkan menjadi dua kali lipat'
Tempat yang tepat untuk penampungan dan area kerja adalah di antara
peralatan-peralatan dan pada ujung blok -, O - @
Dapur dingin Ditata harmonis, sejajar dengan arah dapur hangat, tempat
penyajian (bersama), dan tempat roti.
Perlengkapan standar seperti kulkas dan/atau meja dingin, berbagai alat
potong (untuk roti, mengiris daging, keju), mesin pengocok, timbangan,
talenan, tempat pembuatan salad dengan lemari bawah berpendingin,
pemanggang, micriwave, area kerja dan penampungan yang memadai
-+@
Distribusi makanan untuk dapur restoran yang menggunakan jendela
Mas.k: Panci pemasak, kuali 80L,
6rea keria, Fleming stove, open 2 muka atau meja yang ditmpatkan di antara tempat pengolahan dan ruang
Baine-Maie dengan lemari penghangal pengunjung. Perlu disediakan dalam jumlah yang cukup: tempat, lemari
gais Panogang: Panitgangan, double baris
2. Kelompok prcduksi dalam satu meja bumbu, meja air panas hangat dengan pelat pemanas, juga pendingin untuk makanan dingin.
r:l Dapur Restoran dengan 150- Rak piring atau wadah tambahan,tempat sendok.Untuk restoran besar
/C) Dapur bagi restoran dengan
\Y/ 60-100 tempat duduk (! 200 menu. diperlikan juga alat penyedia keranjang, piring, atau mangkuk sup.
Pengambilan piring Perlu dilakukan pemisahan piting dan panci yang
akan dicuci. Pengambilan piring yang dijaga pelayan berada pada tempat
il;eli
,loEll
ltJr
ti
rEiiarmdt
.HiHl
nn n
ffii
Mi
HiH l!=lll-.*,1
khusus di samping tempat distribusi makanan. -+ @ - @ Pada setiap
elemen, di saming diperlukan satu hingga delapan bak pencuci yng
dilengkapi dengan permukaan pengering, penampungan dan rak untuk
pencucian panci di dapur kecul, diperlukan juga mesin cuci otomatis
fmar=I--]
to I
ffiPonjatahan
dengan kapasitas yang berbeda-beda, pengatran pola aliran dan
prosedur. Pencuci piring berukuran randah, baik dengan sistem geser
1. Meja ke4a
maupun putar, akan sangat membantu. Tempat penampung dan meja
ffi-J f D"p* h".satl 2. Pemtong
khusus
3. Pemud
kerja untuk bagian pengembalian, penyortiran, perendaman, serta tata
M635[-'FEii'qanq Ma3ek-F-an:GEmsl letak peralatan diplerlihatkan di sini -+ @ - @
lH I lffiq[sffil
I LDt I I tgpil te6rd
I El) I ttQE=Uolil>
I
4. Meja timbangan
5. Meja potong
(80 x 40)
6. Meja serbaguna
Area Karyawan Sekitalt0-14% area dapur dipergunakan untuk kantor
I
dan ruang karyawan. Untuk karyawan dapur, diperlukan: ruang ganti
g- 7. Mesin
pencamPur
pakaian, kamar mandi, dan toilet. Jika jumlah karyawan lebih dari 10,
--H-i I diperlukan ruang duduk dan ruang istirahat (sesuai dengan peraturan).
ffr\ Fungsi untuk pengorganisasian dari dasar dapur basah
Kedekatan antara ruang ganti pakaian serta ruang sosial ke dapur
\r/ dapur kering @Organisasi
merupakan sesuatu yang penting. Dengan demikian, dari/ke ruang tanpa
pemanas dapat dihindari (beresiko tinggi untuk ruang kerja dengan alat
pemanas). Untuk ruang ganti yang luasnya > 6 m2, diperiukan 4 hingga

@ Bar, Area waiter


Ir ra,i.i.i,
6 kali penggantian udara setiap jamnya danjuga sekat-sekat penghalang'
setiap karyawan mendapatkan lemari berventilasi bagus dan teftutup.
Pada restoran besar perlu dibedakan antara pakaian jalan dan pakaian
kerja. Ukuran minimum untuk kamar mandi dan toilet harus sesuai dengan
aturan yang berlaku. Ukuran lain yang dianjurkan untuk toilet adalah 5
Dapur
hingga 6 M2 untuk setiap satu unit (WC duduk dan westafel) dan untuk
'
ralur kafeteria ---
t_ 53ft:ffI;J iumlah karyawan yang lebih dari 5 (masing-masing untuk pria dan wanita)
mlt- diperlukan kamar mandi berpancuran dan berwastafel seluas 5,5 m2lunit.
Keluar-Masuk Udara Dapur besar harus mengikuti aturan 2052 dari
se/f-seMce-Restauranf sei/-seryrce-Restauran, VDl, yang mengharuskan adanya perangkat pengatur keluar masuk
@ @
udara. Penyedot asap pada setiap tempat masak, penyaluran melalui
Oapur Dapur sistem kanal menuju udara bebas. Ventilasi harus menggunakan udara
Mlnuman Wam exp€nditure MakaM
L segar (bukan sekedar perputaran udara).
.1> ,/,1\ [i] flfl [5
(A('^(6 [
Bar Ekspenditure (arus)
-
-
/,h
u9
Free-Flow
@ sef-Serube-Restaurenf
- Oapur dengan pembe6ih dan
pongisian otomatis dan Panol otomat.

1 Area cuci
2 Meja kerja
3 PembeEih otomatis
4 Pembe6ih otom€tis
5 Rak
6 Area serbaguna
1 sisa makanan, meia sodir; 2 Area cuci; 1 Sisa makanan. meia sodir: 2 Area cuci:
3 Pemilahan pertame; 4 Pencucian awall 3 Pemilahan petuma: 4 Pencucian awal;
5 Meja cuci; 6 Pembuangan; 5 Meja cuci; 6 Pembuangan;
7 Mela p€rkakas. 7 Meja p€rkakas.

6h Sotusi utama-tataletak meia Solusi utama-kontainer pembersih (b fungsi dan unsur dari area
@ sotusi utama-tata letak meja \j/ @ - pembersihan

124

t
9Zt
@ +- er:e1ele1 Oueprq uertelue6 pod;1uog-uelsrg r.r:elep ueln16ue6uod Jouteluol ue1q5
@ @
@ <- seued uep ur6urp ueEueprq uerfelued :euele1ey @ ueueleuJ r6equled lq6ueJed @
snes lnlnu 0nguod ueue)ieu
lnlun s[euo]o re)el telv ll Inlun elorol pdBlaqag 9
uedueu peles uep lnlnu pncusd
snsnq)i
lnloueouad elarey 6L ueuBleu leduol efay,l ,
srleuolo elmss larpJaq 6ue^ 6uelo
)nlun uBqBquel uPr6eg O! IruorDiolo epusl ue6uop
KX uedueu uBeleuodg! 6ueluol eaequ€u
lolp Jnleouod ualsrse snsnql
Inlun 4arel ueErpelusd g
Inlun loJluol elsyIl! lorpraq 6ueI 6upJo t6eq ueOueplq'uerOequod z
dns ledual Inlun ueualeuleduale[ay! 6 'uel6ueprqOuau lnlun
u sDEUoto dnlnuod letVg! ItuoJuale ueleleJad'suod nUe)i
sep uerOeq ueualeu epuel ueOuop 6urOep ecequad'ueleu lnlun
seueuod )nlun ledualg! lnlun Blagl ueerpolued g 6urJrd'ueueleu seu
dns Ituo4talo -euad lele qeaeq uer6eq
lnlun steuolo ralel letv tL epuel ueOuap Jn^es 'uey6ueptq6uau 1n1un
dns uelque6uedleduel 0L lnlun qaJal uEelpsluod / uElBlered'uedueu ue
uBleu ueleteJad peles -lndunl's{euo}o ualBu
uelrqueOuad leduolzL )tnlun elaJ€) edeJoqoE g ueleleJedsnsnelledual !
sreu, olo rese u, lel e u eeu n66u a6 CD Sffi f#?,}#,yi ft ::"i,SH"# @
rseuodsueJl /i\ ure:6o.rd:et 6uer( ar
uep ueue)ieur lnlun qepPM \g/ rndep qenqes rsbunl eu:e1g \(y'
neredenueouepr",rrrur3,i03""J3l",X?ffi1,Xt:L?",Hr",],'Ii$il
'@e- uercncued ledulel e1 nfnueut uEleloq ueq
ueleunEbueur reledrp qeleg 6ueI ue leu uele;eled uerlequeOue6
'e1ere1 uebuap srleuolo eleces ue1efue1rp ueduleu uepleuad
'lnqesJal ueleu ueleleJed 1elrs ue6uop ueltensoslp ue6uue6uad 6uBqnpsg
uep ueqrsJaqured uelsrg seqeq lr>16uec uep '1n16uer.u 'up)euJ
uelelBJad uelrqureOuod lnlun'uBqlsJequred tselelsut uep uelnlebued
rselelsur ue6uep sBeuolo eJBcos uBlefioItp uele;eled ueqrstequre6

#
tr€Uitffi)
'@ * @ + @ <-rwouorlseb 'oursel 'urluel 'euersp ']tles
qeurnr rp elueserq'rurnu e6oq esellnlun uebueprq uerler{ued uelstg
'se6 nele >1u1sr; ueleun66ueu: ueseueute6
'@ <- uerOequed e66urq ue6upptr.l ueuturbued lnlebueu 'srleuolo
ereces ue;e[eq uelsrs 'seued elepn uBue)a] ueleunDOuaur
ue6uero66ued uep'ue6ue66ueLUed'Jle uelep uelt Ieseuietu'lt)tpas
Ieurel repel ue6uep ledec ue6ua.ro66ued epoleyl uelnles '6uegue1 ueouoqrxor 1n1un 6ue,o a"o"" r"unl',l3lil;t l"ffI Y,:]i$?,t8tj,ii?f rn
tyedes urepotu upueleru ueLlelo6uod sesol6 '@ stleulolo leseu qpurnJ rp e66uE qeunt uesrun 6uenl uep tnilep >1n1un lridruel udqnlnqay v
lele uep @ <- ue6uero6bued ley @ +- ueue!-eur ueuedutlued leuo$ad/6uaO
00zt 004 000t 006 008 002 009 009 oo' ooe ooz oor o
1edue1 uep '@ <-.reureluo1 ue1n16ue6ue6 'uteflnlnuaut Jnletp efuel
ure['snJouoru snJel eJecos ue>lrseledorp ueqelooued utso]/uueueq
eJeces ue)nlellp ledep Oueleq ueuesotusd uep ueuedur,{ue6
'lees derles ecBqrp uep uedulstp ledep ''llp leJoulul uep
'ur.!elr^'rz16 tepe>1 'uo1e1 ue6unpuol Eueluel elep :ue6unluney 'lll
0t'0
e ueueleur sruel reDeqleq ue6uep nuel OOO L - O0g < 1n1un @ <-
uele;ered ueqrslequled uep ue6ueprq uer6equrad redules'Eueleq I t'0
ueue6ueuad 'uebueprq ueeuecueled uep tBlnul 'urel6otdle1 6ueI
.tndep nlreA 'srleulolo utsotrt uep ItuotDlsle elep ueqe;o6ued ue6uep 0z'0
9Z'O
JrUaJo 6ueA e0ay eustue>1aul lnlunueu utel-utel uep ueeqesnted uEelposJod I
'lrles Lleuinl 'Joluel rp leseuJ pJecas ueueleuJ ueerpe[ue4 urourpuad 6ueng r uernles uedetsJsd o
pelesleduslJndec q 6uurdpnc6uenu p
ouroep anlleduol c
uep ue)ir uedersJad
6 utoulpued Jndeo q
Lle- ouldues 6uenu 1 euep tndef e
uvs=tg undvo
k.
r

Stok kentang dan


Stok sayuran.
tempat pendingin,
stok buah. dsb.

Pengolahan masak,
panggang, bakar, panggang
(tanpa oven), dan
sebagainya

Dapur pusat dalam hubungan dengan makanan matang dan makanan cair
@ Oapu, konvensional dengan penyajian secara langsung @)

1 Dapurutama
2 Dapurdingin
3 Pengolahan sayuran
4 Ruang pendingin
5 Tempat cuci
6 Penyajian makanan

@ nuang dapur untuk kira-kira 250 pengunjung (Netto) @ P"r"ncanaan yang konvensional (Perseroan Komanditer Knetsch)

;'#e
I Lj tr llXlllXll knbrdapur E[=1tr - Kask -- -f
mDz\n Jatur bebas iltr E satuetoemlatan
l--- Lil-L---- - ----+
fi----,-r-,n ItrEtrEtr
- ----+
lEll I f!Sdsetreataun
I
L_____r_l I
x[aT--Er pa"t,"",ruo,","n
ffi
tuuuuu tatl I! lJ---^-
lEi.rtri Kafebda - ----t
lE-l-fq Kast - -- -f Saru ser pe€raEn
-!Fl
.!llJ =i
u maEn

IEIET-I
lEm-l
I
I
I

r---l

@ f.eu - Flow - Cafetaria (Jalur bebas)

126
LZ,I
lotoq eLUeUed relue; rp ue6uent ue6unqnq uep euelg O
sn8 tsrer -+
V
i:rip-rGr"r-ff rwed leduer --+ rseJeo
-+ I lnseu uelef I
t;l
lc
t---
I
-----1
I
B
td
<* 3
-rE
l5
- n
3
o
r
@
eueln rndeC
! uedersad
{
a
ueunuru'nsns ueqepousd
c lseq 'ueJn^es 'uBlr '6ur6ep
urOurpuod 6uenJ uep ouepn9
3
ueleltael e[u1e{ueq }nJnuoul tseuelleq }edep 6uen.l senl
(elne) eynq:e1 6uenr
'Jeuruos 6uenr 'uetierrled )Edutel tuados snsnqy 6ueny
Yoll - Z uoles 'olol'e6er qe;o 6uent 're;ues 6uent 'rseturue 6ueng
snsnql ueje/,Aeued'ue1eu 6uent er(utesaq'snsnql
ue6uen: eped rs.rnrl e[ulelueq 'rnp[ ledu]et qelunf :eue1u1 tnlelaur ne]V %L- ?
6uenr uep r,."* r"or"p 1,r!:I"il?."j
(eurl 6uelurq le1oq) qeneu leloH ...**
%z- t suelellos uep lnlxeJtp 6uent 'rse:lsruru.tpe 6ueng
I selol laloH
qeOuouaur selal latoH %nt-6 6uepn6 'rearrebed
6uenl '(rndep'ueleul 6uenJ :ryedes) e66ue1 qeun.r 6ueng
rr!ouo)o loloH
%zt-n rsuoJoluol 6uenr uep 1e16ueq ue6uep upnuelad 6uenu
(r1e1eu geloq) qernur leloH . :uo6e1e1 9
%8-n renl uep/nuJe] uBp ujelut nulel lnlun Jeq
'ueJolsal '(nuel euuouau 6ueru) uentuel:ad 6ueng
leuorseuralur leloq rselU,sell 'lelout 'ueurayede 'qnll laloq '(.rnqrpeq 1nlun %/ - n n66un1 6uen.r Iqqol 'ueeuueued 6uen:'e>1nqle1 nurel 6ueng
;e1
-orl) elesma ledtualledLual rp leloLl 'elol urelep rp leloq :uelepequreu 6uerg %09 - 09 loloq ueue^elad
'Jopuo) 'unuttrJ 6ueru 'Jeuel ue6uep uedeur6ue6
[<- rgton e{usen1 ueqnlnqoy uep laloH ueEueng
E
HOTEL
-->i[
Tempat penginapan: kamar hotel, dengan satu tempat tidur dan dua
tempat tidur -+ @- @ kamar dengan ruang tamu, atau 2 kamar
dengan pintu penghubung. Area pemeliharaan dan bengkel di bawah
tanah atau di lantai dasar memerlukan jarak tiang penyangga yang

%l-%.-u
besar, seringkali digabung 1112- 2 kamar pada setiap jarak tiang
penyangga dan dipisahkan dehgan dinding kedap suara.
Tempat tidur ukuran biasa adalah 100/200 cm, ukuran Queen 1651
APelayanan/Seryie APelayanan/Seruice 200 cm, ukuran Kng 2001200 cm, sebagai tempat tidur rangkap
geser (dorong) atau pada ruang di antara anak tangga, seperangkat
tempat duduk, meja belajar dan kursi pada jendela, televisi, SB -
Sfema hubungan pelayanan untuk ruangan-ruangan tamu Kulkas minum. Walaupun 95% tamu mandi di pancuran, terdapat
@ juga bak mandi dengan pancuran ukuran standar. Ruang depan
dengan lemari yang terpasang tetap dan cermin besar. Di apartemen
dapur dan ruang makan menjadi satu. Kantor di hotel 1 : 15 kamar,
bagian tengah untuk ruang pelayanan. Makan pagi di kamar kira-

^F:- #,"","""#-,,,'
laru rintas d
kira oleh 35% tamu di Perancis, 60% diAmerika Serikat dan di Eropa
tengah. Bagian koridor kira-kira 6 m2 untuk setiap luas kamar mini-
mum 1,50, lebih baik 1,80 m. Yang penting bagi setiap hotel adalah:
sedapat-dapatnya dipisahl<an jalan antara tamu hotel, pegawai, dan

AB@
d?alan jalan untuk barang. -+ (!
Penawaran dan pemeliharaan pada
ruangan rumah tangga yaitu dengan memasang lampu dengan tinggi
4,35 m, khususnya karena ruang makan merupakan ruang santai.
Ruang dari Rustikal ke restoran khusus di bagian luar, di bagian
dalam restoran utama (Corfee Shop), sepanjang hari untuk hidangan
makan pagi dan restoran sehari-hari, batas kecil ekstern restoran A
-pelengkap
La - Card. Pada umumnya Bar 1 terletak di lobby. Sebagai
pada hotel bintang 4 terdapat Bar-Aperitif dekat restoran.
@ Bentuk denah hotel Ruang Seminar hotel: membutuhkan tempat yang luas, lobby
tengah multifungsi, sesuai seminar, fleksibel, terhubung, memiliki
pusat, informasi, tempat pameran, tempat istirahat, minuman, dan
dengan tempat makanan prasmanan dengan kursi yang menyatu
(terikat satu sama lain). Ruang media visual, audio, proyektor,

ffi, 1ru
penterjemah, alat foto copi, Faksimil, teleks, telefon, papan catatan-
Pin, terhubung di semua ruangan. Penghalang cahaya, papan tulis
( Whiteboard), Layar putih, kantor panitia, kantor pembicara, dan
gudang alat-alat kerja.
Ruang pertunjukan, mungkin melalui gabungan beberapa ruangan,
sampai untuk 100 orang, jarak kursi pada barisan 0,8 1,0 m2lor- -
ang, jarak meja pada setiap baris '1,5-2,0 m2lorang, dengan papan
tulis, dan layar proyektor media.
Ruang seminar untuk setiap 15 - 20 orang, 2,5 m'zlorang dan 20 m2
daerah (tempat) kegiatan = seluruhnya 70 m2. Susunan meja; kursi
tl
dengan sandaran. Setiap ruang seminar diutamakan untuk 2 ruangan
kelompok kerja 15 m2 5-
10 orang. Cahaya bohlam netral 300-
500 luks, dengan dimmer. Ventilasi dan pertukaran udara melalui
a\
(l/ Jarak minimum antar temoat jendela. Kebutuhan tempat parkir - PKW meningkat.
tidur hotet

i- 3.00 -----l i- 3.00


Kamar denoan I -t
Kamar dengan 2
l-_ 3,80 -----t
tempat tidu; tempal rdur

@ Sr"un"n kamarmandi Xamar hotel ukuran kecil Kamar hotel ukuran doubeled
@ @

ril

F- 4,50 ---------l
@ Kamarukuran standar @ Kamarhotel yang mewah @ Xara, luks ukuran di atas 5,0 m @ Variasi kamar -+ @

'128
@ e- laloq reue1 rad Eere sen"l urburpued 6ueny rcued uep Ourlrd uercncua6
@ @ @
' @'r-06'e --------..1
zw l'19 zu 9'e, llued ledusl uep ue6uBru + 06'0 +* oe'z -----l
seuBuad lele eduel ueqnJnloso)i eJm6 sBn.l
0't 6l 6ue)tepq ueroeq lolorl uBLlnJnlssal sen.l
ueuei(Blad )intun Ufl 'uBlBf
6'0 8',0 6unpaO qeaef 6un60ueuad
9'0 0'0 uelopo6uad
'ueOunIqOuad'tpequd JBue)|{euey iH
t'l [uB6 6uenu iE
CM 'UPAP&q/efisled uBleu 6uBnU
L'0 00 uPtcncuad
t'0 8'0 ueeJPqlaugd lo)i6uog
6'0 6'0 rqios-eqJas uBetpssJod I or'o t- oz r J oz o I
8'0 6uepnB !ndeO

ffiffi 'll
bd-#|"6
nuel lnpn uep sela6 uEp ualeul selelrod 6ueJoZ-!Inlunqeleq^
lnsBu uelellnlun qelelh ueqrunlasa) sen-l @ qEcod 6uE.req uercncua6 Q!
z'0 uelenluad ]eduol
l_oo,e ________.{
6'0 t'o relues 6ueru uep lpequd lnp[ ]euey
F0z't +00'L +08'o I
z'o t'0 loqeJad leduol
9'0 6udues JeuBy TO
€'r t'l leder 6uenU II
IN
0'0 t'0 loIoJ- to
f
e'0 9'0 uoles
e'0 9'0 JEq e[sy! z
,'0 6'0 req Blan !
Ilp
l1- i
N
9'0 9'0 )eg eeloc
9'0 L,I uerolsou
t' t
t'0 e'0 eqPsn elPl 1 1o
,'0 t'0 ueleled ue6unlue66uod leduel,uoledaOuod
uojalof 'ueuesauod'cM'sluo[dacou (se>1eryed) qetoq /6'
qeoad 6uErPq uercncuedTloluey te1uel red rotuey
8't srruas/ueuelelad uep ul1
\7 @
dnlnlol 6ueI lnseu uelp[ rselo'l
Jeuel Jad uBLlrunlasol sen'l T I
10 9'0 ueuelPlad
I
e'6 e66uel'Url 'ropuoy
-o
9'92 tz laloq Jeuey Lleloq qFad I
reuevzu )eue\l?w 6ueJeq uer3ncuad
qe6uol rsrsod lr66utd tstsod
I
rnp4rBuPl 009 Jnp[Jeuel 002 uBsnrnrrsaio-'l
+
llcel ueeqesnrad eu.lols @
+_o
oz-gt qesldJol tpueu ,euel ueouop
qeDuauau redues qeeeq sepl laloH uelnqtl )inlun leloH
lteq eleral uep st^ros eletey @ uexeled Ouorol eped nluld rsele1su1
@
99-0' lator\i
9t-90 elol lesnd rp loloH
pos'o -t2,6
99-9' ueleu qnly 't
99-99 JBSoq 6ue^ rsuaJeluo)i 6uenJ ue6uop eseq leloH
)ewe\hu lsloLl sruar
e
0zr-6!l .lEH n66unl 6uenl eduet,ueuelelad uep
nluel uBlrseluorJoJeq 6uenJ ueJnln ue)lnlunltp tut lnluog .Qedwel y7 - 71,)
lnpnp ledua] OZ sele rOeqlel 6uel rsBIol uelledepueru lnlun ueleun6tp 6uE^
ue6uenJ ue6uop ueltensostp uequr6urrp 6ueI ueuelel uep ueeqesnJad stuef
IffiI
qeoueueu r""qr.n.,i-a JJrJiS
Jeseq uep
;rcey ueeqesrued eurelg
ueeqEsnJod srueI ueouep uerrEnsesrp plou, rnrueq r"l1""1ffi"J""],?l,1:: @ @
'ueuelelod ueleleJed ! ueouep elelrp ltltpes 6ur;ed >1npnp
1eduel 6y deueg
lpdural ueleuioqOued ue6uep uellteltp snJeq
(qeqn-qeqnrp esrq 6uei( ueleleled rtencal) 6uuued 6ue,( ueue^pled 6unlnpued
09'r
lll!l-)illll ueleduleua6 ue>16un1rq:adrp snleq eluueJnln uep qelulnr nlt euelel os' e +1-1?+ Fog'r -+08'e -08'o ---Ho1 {
'ue6uEnr senl r6uetn6uau:1edep 6ue.req-6ueJeq selutl nlel uep Inspu nlutd offi 551;+oe's -
:nuJel 6uenJ leuotsounl ueeupcuoJod
'ueEunyq.red uelep uellnseuJrp 6ue[ uelnpedrp 6uef sru1e1
rsrs-rsrs uep ueOuenl uel6eq-uer6eq elueq eh qeq ual[sedtp pslq e66utqes
'p.rquoq 6ueA ueeleued utesap upnlueq ue6uap uelnyeglp ueJnlnbued
'zu 00! Uep 6uan1 elusenl 6uer( ue6uenl lnlun tensas
lepu !u! leq eueJel
'uepurqrp srueq = 6ue.ro qegun[, snu.lru uapesepJeq nue16ueru tsele:d:e1u1
"zu
ueuele;e6pue1 6ueng
,l (-
'I3tOH
Hfli ffi EilgN
I
@ T
DAPUR HOTEL
-+[!
u[!JuJ= I
Dapur merupakan tempat bekerja khusus yang berteknik tinggi dan
ditentukan dalam dimensi dari jumlah tempat kerja yang penting
Pe6iapan sayuran
I serta peralatan teknik dan ukurannya. Faktor-faktor yang
f-- ci
berpengaruh seperti struktur penawaran, permintaan pada hal-hal
tu
ld l-
r= tertentu, kualitas barang dan lain-lain selalu ada. OIeh karena itu

- I
H HI tidak realistis jika luas dapur di restoran ditentukan oleh banyaknya
makanan (hidangan) atau jumlah kursi. 50 Hidangan mungkin dapat
tr--JJ
I--
i1.00]- 1,50+60+-1,50 +1,00.1 mempunyai perlengkapan yang sama seperti 200 hidangan.
Persiapan daging
Ruangan dapur mempunyai 4 tingkaUtahap.
- Penetapan beberapa fungsi dari hal-hal khusus; - pemeriksaan
secara maksimal dan fungsi kebutuhan pegawai secara minimal; -
Aturan dari fungsi kebutuhan alat-alat penting sesuai prosedurdan
@ persiapan sayuran dan dasing @ Et".[ffi:;'(fj,YJ*li daya kerja; - dimensi dan susunan fungsi dari pekerjaan.
Setelah registrasi dapat diciptakan dapur sebagai organisator bidang
8,5O-10,5O-- l-8o+1,m+90-l produksi yang berharga intensif dan perekonomian secara rasional.
Perencanaan bagian dapur diikutsertakan.
o Dapur: tempat makanan hangat, tempat makanan dingin, prasmanan
(patiseri), mempersiapkan daging, mempersiapkan sayuran, bidang
{I produksi, dapur untuk perjamuan, dapur satelit, masakan diet, panci
untuk mencuci.
*j refl ]r-_NEflEil Gudang: Penyegaran daging, sayuran, hasil pengolahan susu.
+
+ I rrr 19 tr FiTll produksi setengah jadi, pembekuan, gudang harian, gudang
I

rut
+ I rrr El tr LAI pengeringan, organik, sampah kering, botol/peti, penerimaan barang,
o
o-
tempat bir, tempat anggur, gudang minuman keras, gudang untuk
V Pengeluaran V lemari barang.
pelayanan: ruang pelayan, pelayanan hotel, kedai kopi, meja untuk
makanan hangat -
^ ) Tempat
I3 saucier/entrametleroaris Amerika @CarisEropal-2koki hidangan, tempat cuci piring, tempat mencuci barang-barang dari
- t-2koki perak.
Pusat titik tengah antara wilayah tamu, gudang, dan ruang rumah
Maksimum
90rr.00-&+1,oGF90r
tangga adalah ruang pelayan. Pada titik ini dikelompokkan
8o+1.00+1,40-+t,m+80-.r
f
perlengkapan untuk makanan dan minuman, pemeliharaan dari
- pekerjaan yang terus menerus: mencuci piring, tempat makanan
hangat, tempat makanan dingin, di antara kasir pelayan dan
peralatan servis, kemudian meja hidangan, minuman, makanan
pembuka. Pelayanan hotel berorientasi pada jalan/koridor ke kamar
tamu. Mutlak untuk pimpinan perusahaan, bahwa restoran, kanto(
dan dapur terletak pada lantai pertama dan memiliki jalan
penghubung antara kantor dan restoran. Perbedaan terletak pada
rencana dasar satelit - dapur. t, I

Pengeluaran

,A
(!,
Tempat makanan hangat - A Tempat makanan dingin -
saucier/entremetier, bentuk 'v/ manager 1 -4 koki
balok Perancis 2-4koki
-o
+
ft-
io
"t-
t s01--3,0-5,50 ---l
Tempat makanan dingin -
Managerl-2koki

E] q
=EEI o
+
o f,-anJfJ

@ eatiseri 1 - 3 ahli pembuat kue @ ue;a dan pencucian E

N Pegawai
g
260 o I , Qrs t0m
m
24 Mencuci o
t t5
= Ruang makan karyawan
32 ft -a
N = oapur karyawan
Melayani = Toko roti
t80
= Dapur
= Ruang pendingin daging
t40 = Ruang pendingin ik€n
Memaek
l2O = Ruang pendingin untuk minuman
= Tempat persediaan minuman
I = Hasil pengolahan susu
MempeEiapkan 10 = Kedaidaging
11 = Pereiapanvegetaris
12 = Tempatmencuci gelas
Persediaan 13 = Tempatmencuci piring
da
0lqr 2(x) /l00 600 800 1m0 O-16666-6-E rooo waktu makarvhari

6\ Waktu makan/hari. Angka dasar ax Waktu makan/hari 6l Dapur untuk 100 makanan dan 100 makanan di restoran khusus.
\9/ dalam m, untuk dapur !9 luas ruangan \l-l 120 Menu di kedai kopi.80 Makanan karyawan

130
Itt
s vAoleld :IoltsJV pro[olso uo]eJeqs Jesep telue..l roqleu Jopnj, leqcsu :laltsJv qotsrelnc laloqlred
@ @
------r'------J
Xr),-c'c-.* atr ?t\EJ!
^{f, 5o. t-TS, 9
'-l S @@
reue)
@
le!relsrles @ rndeo ^
qrL -, -\@ r?#sE$,,
Jnuoro uetep ueu'leH
@ (9,)
uen)inquod uerolseu (0
@ 1
l04!oy @ 12)|
lEder 6uenu
^qqo'l
@ rrq uedur,{uad 6ueng ll
laqeu leduef I I
ledeJ 6ueng
@
(nuel euuaued
reg /c)
0
@
ueDlnfunUed 6eq) stuorsdos€U
@ @
serel teloq,(qqo-l
@ o
seral laqeyl ,ento)i
@
ueq[eFd/ueaetuey 6f uep lnseu nlurd
tcnc rndeO
!' erelue rsrsue4 6ueng e\
0r) uele! leH 6
@ <- I relue-1 esqae I:Ioltsrv urnqce8 rp leluailo'l loloH
@ @
rcnctetuel
@
,un"s
@
rndeo
@
elnv
@
6ueuer uepy
@ i- "@\
,"g @
rcrue)i
@
teder 6ueng
@
"3"eagreuey @
,,g,, edt teuey
@
,,v,, edn reueX
@
uemetuev .,9/7\
rruva' /6)
.'. \-/
lnpnp6ueng @
,oolsau
@
sruorsdoso4nue)
ueeuueuaduer6ee
@
rqqor
@
renl
uep )inseu nlutd
rquerssuerl6ueny
@
ZFJlluEI @
I p/s e relue-l
o
@-@+,npr
leduo) t ue6uepreuey
Q,
Epue0 rnpI
leduel ue6uap reueX
@
@ ueqe66ursre6
@
rador
H Q)
ueeur"ra, _vf6)
H ropey @
-tr nowe8 @
encrcduel @
@
rndeo
@
rosuey (;) JAUUed
+ JepuoJtaJc + lUoJOd :)elrSJV
O-@erqeJJnrp4rds toloH o
ueqequJel,e^undu,our,#;::lo"i';,T#",,iiffi -";,:ff l,Jfrt"t
'6ueleq-6ueleq olol uep
o)ol Jelrlas tp Jel\ euouJ Jei el uep ,ueuou tlue^ueq ,unulu uep
ue)eu p6n[ tdelo] tnpU uep leLleJt]suaq e^uBtl )eptt eluup]etoel
rur leq uteleo ueuelefued elnl ue6uBlrsred lllll ue6uop e6nt
ue,p ela]a6 usouap ]elap le]oua] 6ue,t uedeurouod tp uE/v\e]esur^
:'-.r€:E
re6eqas nuouaq 6ur;es uep eueleljoq 6uelo-6ue.ro tle)6uuos lE
or"nf, uernerseu
1e
.I=IIOH
N
T
MOTEL
I

A --)u
? T
I
Letak: terletak di pinggir jalan raya dan jalan besar ke luar kota yang
+ dekat dari kota-kota besar, tujuantujuan wisata, dan daerah-daerah
i
I-
lo
10
wisata, sehingga penyediaan prasarana (air, liskik, gas, bahan makanan
yang segar dan binatu) menguntungkan. Restoran, pompa bensin, dan
!+ iina! perawatan mobil terletak dekat jalan, sehingga sorot lampu tidak
menyoroti motel.
I- I
Jalan: ke tempat pendaftaran (taman kecil, tempat parkir - ca4port atau
8. garasi) sedekat mungkin pada kamar. Jalan keluar kembali melalui tempat

l-
I
i pendaftaran (kontrol dan pengembalian kunci).
Luas: perbedaannya dari hotel-hotel di kota adalah keb4nyakan sama
tinggi dengan tanai, sehingga luasnya tak terlihat.--) @ (9. Luas -
kairlr 4 xZ - 5 x 5 m termasuk kamar mandi dan jika perlu dapur kecil
Kesatuan rumah yang terbuka hanya
,^ Kesatuan rumah yang terbuka hanya
(l ) ke satu sisi. Kemungkinan-kemungkin- 6\ ke satu sisi. Kemuhgkinan-kemungkin- -r @, luga jika dilengkapi hanya dengan 'l tempattidur. Di sana kira-
- an perlengkapan
v an perlengkapan kira 9O%-yang tinggal hanya untuk '1 malam, maka dinding tempat
ABitek: Polivnick AEitek: Roberto penggantJngan yang terbuka adalah menguntungkan, karena pada
dinOing temfat penggantungan tersebut semua barang dapat terlihat
dan tidak mudah dilupakan.
T-.- Ruang rekreasi bersama untuk para tamu yang dilengkapi dengal mgja

IH tulis, heja baca, radio, televisi, meja judi, majalah-majalah' dan


sebagainya. Selain itu ada juga sebuah ruang cuci sentral, gudang untuk
alat-alat kebun, perabot kebun, mobil pembajak salju, tangga' dan

iEl ffi.EIE,ffi
l- 1,40{
----tt- 3,40 --=F-
sebagainya.

l--- s,lo 6,00


-- --F- 3,40 -----1F-
/6\ Tempat-tempatparkiryangte(utupdiantarakesatuanrumah.Setiap3atau6kesatuan
\!Y digabung dalam satu kelompok.

lni lnl H
HH H

ffi
tll E
_ 5,20__,_rl_ 3,96___11_ 3,00 _{
Kesatuan rumah dengan tempat parkir tertutup seperti @, tapi + blot. /A.\ Rencana motel dengan tempat parkir terkumpul untuk setiap bangunan dan restoran
@ I sebagai perusanaai terpisih. Arsitek: Fried ,

Jalan raya

^ 2 kamar tidur untuk 2 orang dengan Pintu masuk denoan kamar mandi -
(5) ruanq kecilantara oinlu masuk dan luar ^ wc, @ R"n"rn" untuk @dengan restoran Arsitek: Hombostel
v untu[ cuaca dinlin dan kamar tidur (6)
: di antara tem-pat parkir dan kamar
vano daDat diounakan terpisah atau tamu i isolasi bunyi
Arsitek: Hornbostel
iten-oan sebual kamar tidirr unluk 2
oran-g (anak-anak).

6\ Susunan yang diatur secara bertingkat, Susunan kesatuan rumah yang d'iatur se€ia bertingkat dengan tempat pendaftaran dan tempat pengurus.
\4/ hanya dapat dicapai sepihak.
' @ Arsiteki Williams
Arsitek: Thomson

132
leloddnM 6unps6 ueunOuequad
'6unfun6uad
uenqele6ued renl lp uep ulplBp tp ueletqOueque4ed uep ueyerquad
1n1un qesrdrp ledep 6uepuey leuolual 'de>1is.req7n>1e1 qel6urpeq e:ec
iturglr (eIu6uelep) elulese uep gel6oe6 ueybuequryedtuetu ueleJod
eduel uep ue6uep 6ueleurq uleceuJ-ueceuleq lodtuo;e>1 eleces
ueledueuod uBp tJtpuasJol 6ueleurq ueleduleued >1n1un rlnleI eduel
6uepey ecenc ue6uep r.rrp
uerensalued 1edep.re1 u116unr.u undnelerrrr qnsEbuad/snJn6uad 6uenu g
'uelrleqredrp nleles letsos ueesetqol uep lesp qeJaep tp ultlll )ieuJol ueueleu Jndec 1
uarsed 6uen! 9
'uelseuedrp yep11 (euoz) qepuar nqns ue6uep - Jenl nlutd uep srun6uad
qeJoep uep '.0 ! - lnseu g
"g nlud eJelue lpol 6uenu'ZL AeaeJad lnlun 6uolo-l
uelseuedlp ledep' - o0Z nqns 'CM-rseluoulJoJ uep ueleu qeunr uEeMaad 6uenu LL Jnpq Jeuey-t
ue6uop ueDunqnqteq "ZZ uelep 6uepuBy'e
6uues'rleduellp 6ueI Oueleurq 6uepuey eJsl leue Jnprl JeuPy 0tr
eoep.Uuoloy 6 Z lel6u[ rp 6unlun6uad Z
'>1r.r1sr1 ebeuag '(deleb qe:eep rp bueqlel
L lotOu[ rp ountun6ued 'l
>1ep;16un:nq) ueleqr;Duad 'n)eq ueqpq uep ecel '6uue1 ue>1o1es
'1ued '(6ue6e1 6ue,{ eleq 6ueueq) lefid lervrel '6ue1uued 'relue.t
'(ueltq) eleq ue6uuef uep ]B/'^eI ueure^ue :>1eqrd ure; rp 6unlun6uad leuaddnM 6ueleutq unqel uelep (uen 6uero,asuedurs) ersnueu eral srual
uep yeqrd nles rp 6ueleurq ueOunpur;led Inlun uBqestuiad @
'ueur;auad uedelbuelled 'elepn rseln)Jts 'eJepn nqns uelnge6ued
'ueseueured 'IeuJal ueueleul ueqe;o6ued uep tsloJutsop
'qesrdral rpequd 6ueng're16ueq ueqeusnuued uep'(urDurpued
6uenl) rey6ueq ueqepuruted'uelerq6uequre4ed'urp uerenseluad
'urnrJoleroqel 'eurluBJBI 6uenl 'Dueleulq ll)es qeunt '6ue1eurq
srpeur ueeletlrleued ln1un 6unpeg 'snsnq) uelef eped 1eqe1
eloJal nele 'rurru rde elalol 'eueln uele[ ueleun6Oueul leDuaptel
)eptl 6ue^ IlJlsrl ueBJepue>1 uebuap 6unfunouad 1n1un rsepodsuell
uegsrg '6uepue) uep EInqJol ulele ol Oueleurq ueln16ue6ued
uBp uelel eJod ruer(elpp 'euteln ue;e[ tse]utlau ]t)tpos snleq
lrcel uelef 'teqlllp ledep qnet 6ue[ 6unlun6ued le6e uBputLlrp qeuel
uelnluequed uep ueuleuEuod rnleley1 'epoJ tsJnl )nlun ueselutl
lenqrp elusrueqes Eunpe6 uep ue;e[-ue1e[ eped 'ru t-ur e spnl
'1nqes:e1 6ueleurq loduro;e1 qolo ue4eeJueurp 6urdues ue;el;rce1
uelef 'ur g - ru g sen; 'Dueleurq Ioduolel ulecem-ueceuJaq uep srdo4 equru r"tnp edals'eueqeg
Oueleurq 6uepuel uep ue6uenl qnlnles a1 6unlun6ued lelue6uau @ @
6ur1r1e1 ueue;ef.red lebeqas eueln ue;ef :ue;ndursay 'tn,{es7e6unq
ueeqesnled 'ue6undtueued ledrxel 'stlnl .re66ues 'rsaq ;a16ueq
'nIe>1 1e16ueq '1n16ue6ued Ouepuel '(qerureq 6uen.r rp) Dueteq
lenu re>16uoq 1eduel 'rsepodsupJl lele 'rcncued ursau ueleme:ed
uep rsepouo)e lnlun (egne) leseq 6uenl 'qedu:es ueqeusnuled
'urburpued 6uenr uep ueOundueued ledulol 'lre ueqrulelued
'IeuJel ueueleu ueqelobued tsestleJluosop'1esn6'(ueleu edotl adecspuel en11n3 eorel
@ @
e6e[ >1n1un) ler.leJtlst 6uenl uep 'teleleq 6uent 'eley 'its)a1utsop
6uenr 'uereled [uBO ledule] uep loltol ue6uep er;euosled uerbeg
'urel-urel
uep'uollod 6ue1eq'ueun6ueq ueqeq 'qeuel'snlell ltlua)i nleq ttsed
'rure:ef '6uue1 lndr-unl 'rure.rel ueqpq 'IeuJo] ueue)Eul uep 6uepn6

,rffi
Inlun senl leduleg ue6uep bunfun6ued ueleqr;bued uep 6unpur;le1
uep rJrpuosJel lnseui nlurd ue6uep temebed 6uenl uep .rndep unquerl oueleurq unqay
Cl)
6uenr 'elseutel ledual uep CM eluJeseq ue6uop tensas 'eueln
uelef eped Dueleurq unqol tp ecenc ue6unpur;led 'sor1 'ES eJeI
'elulnfueles ueJolseu lleq lueleuJ ue1er6e1 1n1un lenl uep utpuosJel
lnseur nlurd uep 6ueleurq unqe>1 a1 ue6uepueued ueOuap sele selol
ueJolsar Llenqes'ue1nfunyed 6uenl uep eJece 6upnu 'Eunlunbued
selurl nlel uesnln ruelelaLu 6ue{ 'uauepedep epas tsellsluturpe
ynlun 1eduel edeteqeq eluulntln uep 'uJnuJn ueeJepuol snq uep
ue^erreC lnlun senl ltryed ledulel 'CM 'olol '1a1o;-6ue1eulq unqa>1 Egrru rq
ese;e1e ederaqaq Jesoq 6ue,{ 6uenl eped - eueln lnseu nlurd rg
"r,^rn
196 I eu gll allr^sleoH u++_a zJ ) "r"'
0L6t eq 0e, L lqeqo nqv
rql
ccl- '\{r\EBi
096 I Br.l 0092 BtltsBJg 9rr r"ili,il,
L96t Eq 092 olned oes {v%
un6ueqrp 6uepes eq 00e lodeoN *fos
6e6t eq 09 6requnp odo,^
unbueqrp 0uepes Pq e9 unJIUeJl Itp^ -
, .14e,9
098 t eu 0z ul9y uu"o"r*i!i?
e86 L eq ,e urueS
uesen;red uep Lleuel ueqnlnqay L 4r"grr::ry t
'seqeq urBlB a) lnqeslel 6uegeurq-6ue1eurq uer;equla6ued rpedes,n1r q.rqn,r":i*
6ueleurq-Oueleutq uep uelpn eJod uep uelerqued eped ue.reqalued
uep Jerl 6ueleurq uednprqel r.lelulnI ue6uetnDued eluepe **,rysi
ue6uap bunuad qtseu lut lees - qetuJlt uetltleued - ueltptpued
- leqerlsl
6ueleurq unqal qenqas )nlun leuotstpell rs6un3
- ,_ "ra
arr*
i <- y{nluvnxv Pieln qnlnl %r,
qeJoeo
NVO CNVIVNI8 NNgsY '"6o0
qelelra/qEJaep uetOequad
t-
3,.g€ ug€rbertulang belakang didalam air KEBUN BINATANG DAN
ffiup6n *jach dunia
]r ndividu ke binatang menyusui
,*btftn laut AKUARIUM -+.!
Batu kaEng
Tempatma_kanan i
Anatomi dan makanan Mempunyai perlengkapan penangkapan dan perpindahan untuk
l#["J."*"n"n ,"nn u"aip"t sun;;\..
..1\. I
I
binatang-binatang. Arah angin dan bau badan merupakan kriteria
'-'t l penting untuk tempat dan perlengkapan pengaman. Kelompok-
kelompok berikut biasanya dibedakan dan menuntut perlakuan
khusus. Binatang-binatang menyusui yang tinggal di dalam
bangunan dan di kandang tanpa jeruji atau kombinasi dengan atau
tanpa perairan. Seringkali ketinggian lebih penting daripada dasar.
Burung-burung tinggal di dalam gedung dan angkasa terbuka untuk
\l
tr (l masuknya sinar matahari, terutama pada burung-burung dari negara
lain, dalam kandang tanpa jeruji untuk burung-burung air dengan
perairan, perlindungan dari burung buas.
Reptil: binatang tak bertulang belakang, tanpa sentuhan air dengan
unsur logam, bak karantina, cadangan air segar dan cadangan air
laut dari 1/3 sampai l12volume keseluruhan.
Air PAM disaring sebelumnya dengan menggunakan arang.
Dibedakan:
Sistem terbuka dengan satu aliran, 1 - 2 kali pergantian air setiap

n jam, sistem tertutup dengan filter dan revolusi, pembaharuan air 6%


- 20% setiap 2 minggu, sistem tertutup untuk setiap akuarium
I tersendiri. Zona penonton dengan penerangan lemah untuk
J 1o Penataan tubuh menghindari refleksi kaca pandang.
I II 11 Pembatasruangdankelompok
I 12 Hewen-hewan atr lokal dan
I asing Binatang tak bertulang belakang (serangga) dalam akuarium atau
13 Panbi tropis
14 Kerang, siput, dan cumi-cumi
tanah, memerlukan tindakan pengamanan yang tegas melawan
masuknya bibit penyakit dari telur atau larva ke dalam lingkungan.
Kebun binatang untuk anak-anak dan ladang pertanian/peternakan
@ Lantai dasarAQUAzzO Diisseldorf Arsitek: Dansard, Kahlenborn U.P dengan tempat bermain untuk anak-anak perlu disediakan.
Kebun binatang sebaiknya bukan hanya memberikan kesempatan
20 Bentuk reptil
15 Sejarah kehidupan, sejaEh
umat manusia 21 Ruang lingkup gurun untuk keluarga-keluarga di kota untuk kontak langsung dengan
16 PameEn perubahan 22 Penyamaran dan peringatan
23 [,lanusia dan lingkungan hewan, tapi juga untuk memahami pola tingkah laku yang alami
17 Ruang di daerah tropis
18 Perubahan bentuk kepiting 24 Mineralogi kehidupan hewan, dan produksi makanan binatang rumah, terutama
19 Bontuk amfibi
21
juga karena banyaknya personifikasi binatang dalam buku-buku
anak-anak.
Taman safari dengan kendaraan merupakan suatu daerah khusus
dengan tindakan pengamanan yang khusus yang disinggung di sini
karena kelengkapannya. Di masa depan perkembangan akan
mengarah pada perbaikan untuk kebutuhan alami binatang-binatang
dalam bangunan dan kandang terbuka, termasuk kesempatan
pengamatan penonton tanpa halangan melalui kaca tembus
pandang.

ffi
o

o '1 Jalanmasuk T4xkehidupan


o 2 Pono.angan 8 Seperti mereka hidup
o 3 Hasil seGngga 9 Pembagian
o 4 Makanandandimakan l0Manusiadanserangga
.o o^ 5 Perlindungan dan pengungsian 11 Bidang proyeksi
6 SeEngga dalam gerakan 12 Pameran utama

ooo Oo O

Lantai atas
@

,.

@ eotons"n-e -@ @ Dunia serangga Areitek: Johnson

134
@-resepreluel @ se1" q"1u"1
@
ue$ielsndr€d gZ
erepn 6uenu ,z
ueOue66ueuod az
ouefuel 6unJn€ ZZ
IeuV + nqt tZ
. uelle66uEed OZ
rndeo 6l
elpdel 6ue^ lndeo 9! uBloled 0ue6 6uenu !! ouepn9 9
erpesJol 6ue^ ouepne 9! nluld eoelued OL nNld e6elued 9
to4uoy t! uentequed 6uBnU 6 CMH
dete6 6uBnU el rsBsltuals I ouepnC Z
Dnc ouenu ZL nleulE 1 JndeO !
o6erg ups Eueleulg uoqey uEA€q lDips qeun: sele rErel
@
qemeq
'e1ue1 @
ueDFog g I
r!8 tepol ll
soly I i
oueleurq uoqa!
lngeu uePl gt
l6opt3 ti
r6orbad ii
'6ueleurq Inlun tJeOedtp 6ue^
ledurol uBp 6uepuel Bnuas ulelep uedBlouBued updBlououod -
'seued den ue6uep
eOnIloqered uep rEuBl '6urpulp rpedes uBqtsJoqlued uedBIOueped -
apeJedg+O:lelsv
ueqrurelued sosoJd' euru erer ou'ru rnlun qesrdJo] rljlSo'5|#X )pruqeuse OuEputq uoqol Inseu ueleruplp uBnqeloouad nu,, ,n""nr r"""O,"rr"-, @
ueBuBOJed 6uep1q 91 - Z! ueouep lseltluo^ uep eJepn lnleoued -
'ue,v\oq ueJollope) nurlt
)nlun uinu
-olpne 'rslelursap uedelouauad uep qestdrel 6ue[ ]els 6ueny -
'ueuellerr.t ueqeloOued uep ueue)eul upelposJed tuouoJlsv Ll
'6ue16ue:e1 ueqepurued lsepodsuell
- Polaouiy{ ot,
lnlun lloslral 6uel uelep - )inpnp 6uenu 6
'ueilleued uep ueeslueued >1n1un uJnuoleJoqel unuPloueld I
'rseJedo 6uenl uep lgsuelut untsels 'rel6ueq ueLleusnuled
- lsereue6oJ loquns 1
BAEU 9
)tnpnp leduet S
uep qepoq 6uenr '6ue1eurq ;e16ueq >1n1un ulDurpuad 6ueng - nPlnd ,
neuEo e
rseldepe uep lrlelued Inlun eutlusJe>l 6ueny - unlal Jry Z
'6unpe6 n[nueu qesrdlel uelef unJol tr
-
ueleureEued uEp' rses'eu, rre' uBrBqose) ) nrr. .","r"#3,!?li3ll -
O - @ <- :ueurl0unutel-uBut)
-6unue1 ueluereslp qelel o6etg ues tp Lloluoc le6eqag 'eulluerel
uep lsespetull)e 'ueqnqulelued seso.rd Ounynpueu .ren; Ouepuey
lrles qeunr uep')t!ulDl 'uoluoued pep qestdtel e.reces Euequelleq
6ueleutq unqol e)eu, 'uBletqued uenluBq uep uerlr;eued
'bueleurq ueleqo6ued ueeleqr;eued )nlun 'seqeq 6ueI eele
rp eperaq uep lulele qeleep eped uBlBurelntp q;1(1p 6ueI ;se1o"]
'ueu;leued uep 6uenl np;ervr eped uele[eDuad eete
ue6uap ldelbuapp nleles 6uel 'uBlB ntult urnosnu Inlueq ulelep
lenqrp 6ueI uele uep Btsnueut uebunlueElelel uerllequeEOuerl
6ue,( uede16ue1:ed uebuep 1de16ueg;p e6nf 6ueleurq
unqey 'rlequrel eleJairi ue)tsestleJnleueu uele;6e1 uep el6uel
Euegeurq sruaf-sruaf ue:e16ueued ledtual uelednJeuJ !u! ]nltlog
I<- nntuvnxv
NVO 9NVrVNtg Nn83y
TEATER
+J
Gambaran Historis
Perencanaan teater memerlukan pengertian tentang hubungan
fungsional yang kompleks. Perkembangan teater secara historis
banyak dibicarakan. Konstruksi bangunan yang berdiri sejak lebih
dari 2500 tahun secara terus-menerus dalam masyarakat yang
berbeda. Sekarang setiap bangunan teater mampunyai sebuah
tradisi secara historis yang besar, sekaligus menandai adanya usaha
melepaskan dari tradisi. Beberapa contoh seharusnya menunjukkan
perkembangan tipe bangunan historis secara mendadak -+ @ -
@ -+ Hal. 137 O -(C
/:\ f6\ Teater Marcellus' Roma Rancangan
(U
Teater Dionvsos, Athena Rancangan
\6/ dengan 11.500 tempat duduk 11 SM'
Teater Dionysos, awal bangunan teater Eropa -+ Teater Marcellus,
aiiiseo str.a. Roma. Teater yang baru dibangun dengan batu seluruhnya di Roma'
-+ @. Teater stasiun abad Pertengahan. Gedung-gedung dan bagian
13 Pintu gerbang ketiga
14-17 Makam datir di antara dua bagian anak ta-ngga yang sementara -+ @ Ruang
A. B, C bagian
panggunq
18-19 Salib dua
penyamun bagian dalam Teater Swan, berdasarkan gambar Van de Witt 1596'
1 Pintu gerbang 20 Salib Kristus
21 Makam suci
lnstalasi Teater ltali awal abad 16 + @ ' Teater Renaissance dulunya
merupakan bangunan kayu yang sementara dalam ruangan yang
pertama
2 Tempat dengan 22 Swaa
ruang di
bawahnyF tersedia. Oleh Vasari misalnya sebuah sistem kayu yang dapat
cethserlani dimanfaatkan kembali dikembangkan untuk bangunan teater di
4 Gunung
Paitun Salone dei Cinquencento Pallazo di Florenz. Teatro Olimpico,
1
I
I Vicenza -+ @. Bangunan Teater Renaissance yang senantiasa baru
5 Pintu gerbang
kedua
Comedie Frincaise Paris -+ e. Logen dibangun sejak pertengahan
6 Rumah abad 17. Teatro Parnese, Parma - @ (Bangunan baru dengan
7 Rumah l0 Rumah Kaiphas
8 Pilar 1'1 RumahAnnas sistem gambar bergerak).
I Pilar 12 Rumah untuk
ayam , perjamuan malam Teatro "San Carlo", Neapel -+ @. Teatro alla Scala, Milano -+ @'
Contoh untuk bangunan gedung opera pada abad 18 + 19. Tapi
fQ)
V
Rancangan perlengkapan panggung
@TeaterSwandiLondon juga merupakan hal yang baru "Met"' di New York 1966 juga
abad pertengahan.
M Tembok gedung atau merupakan hal yang baru.
ruangan yang dibmbahkan
ataupun dibangun
P Prosoek akhir dekorasi
Gedung Opera Bordeaux Yang besar -+ @. Lobby yang besar
pandgung yang PersPektif merupakan contoh untuk Gedung Opera Paris yang besar, Garnier
denoan iarak minrmal 6U cm
ke [i uniuk kondor bagi 1 875.
pemain
A Ruang tunggu dan ruang
ganti untuk Pemarn
C Baqian panggung depan
horisontal yang naik 1,10 m
dari lantai D
B Baqian belakang Panggung
letrknya lebih linggi salu
tinqkai, naik Yang dari
kedalamannya
D Proszenium
E Orkesha dengan temPat
duduk F untuk bangsawan
dan peiabat tinggi
G Tempat untuk wanita
bangsawan
G-H Tempat untuk Para
bangsawan kelas I
H - J Para bangsawan kelas ll
Dari J Posisi lebih sedikil Para
banosawan ke atas
K Temiat untuk khalayak
lnstalasi Teater Sebastiano Serlio''1545
@ umum
@ Teater "san Carlo" di Neapel 1 737 AEitek: Antonio Medrano dan Angelos Carasale

@ TeaterAtta Scala di Mailand '1779. Arsitek: Piermarini

/A\ Teater OlvmDica di Vicenza 5S5 /i 1 Teater tua Comedie Francaise di Paris
\9/ R"n"rngan arsitek: Andrea Palladio V 1687 - 1689
dan Vicenzo Scamozi

rltllllilllililllilillr

Irrilrl
Arsitek: Giovanni BattistaAleotti G"drng opuru yang besar di Bordeaux 1778 Arsitek: Victor Luis
@ TeaterTua Farnese di Parma 16'18 - 1628 @

136

L
Ltt
lto c:)iaIsJV '686! sued 'e:adg a1;useg ape^es |:)iaIsJV 286! urueg 4etd rauruqa.l rp,uqntunuad 6unpa9
@ @
\inseu nlutd
/6uen, uep uevlet 6uenH A
uelrlerued/uobv,tPAeood 1
uDlulslol6ueprq roleurprooy g
rseJolop sqnl luas s
ILleJBuenu t .t
(uest)inl ueleued ri
leduel) uestlnl 6unleteg E
uerojed [ue6 6uenu Z
Iqqot t
rl
=
trl
rl
e96 L AqOU Jep Ue^ satrl :laltsjv
uraquuer{ leuotseN Jeleal )jnlun e:equaries uelseluoy
@
'zg6L ouruoe uep uolstg'uuorqlteH
eloy raleol :qoluoc eJado (ueelurruled) uelnlunl ueesenlal tnlelau
Burqrp Jaleal (elemrpues uep erodo tseutquo)i lnluoq) oueptg e6tt
Joleol ueleueutp 6ue^ uetuJal ESELleq 6uenJ eped uesnsnqloy .e
'@ - ull
-Jag zleld Jautuqal rp 6un66ued qoluoc eped uellnfunlrp 6uenl rseuen
ueurl6unuey (dolsorq 6unpe6 selaq ueeun66ued ue1r1ue66uaur)
uauoJg erprocuoC Jaleol qoluoC ue-O/ unqpl eped etervrrpues
6uenr ueutr:edsla tnlelau uelJtsualulp elnqtal 6uent leqetJel lnluog
'/96I rAqcsu 'rauooH loqaM 'snBH sautol) .u.Iot.luuE!\I
leuotsEN Joleal
qelepe ueuJaf eteEeu uep qoluoC'296! e^oy\ uep 11eine6 ,pue16u3
rolsaqcrqC raleal le^tlsol :slr66u1 eseqeq 6uent eped uJapoul qoluoC
'ueOuenl ulelep tp uelnfunped ,961.
ledLuel nler(
';eg e- su66u1 laleol tstpeJ] uelep eulelnlel uEoueul puerp eJemtpues 'sele uolleq qeuao
qloE turaM uep ddt'l rpauJ :leIsJV qOUBU
'(uoluoued 6uent rp 6ueq.re6 nlurd un;aqas ueynlunyad 6ueprq) Bt6! nESsaO leuorseN roleal @
r..loluo3rp ledep 6ue[ 6un66ued uedep ,selat ledu_re1 6ueI 6un66ued
uedap qenqes tnlelou uep (lreu2elueuaur 6uer{ erun1 ln}uaqJoq teseq
6ueprq eped lnpnp uoluouad nlreI) qemeq tEluel tp lnpnp ]edua1
1n1uaq
eluepe ueOuep JaUEJel relunduleu lae1e1 eAuepe ue-6 ! peqe ueuJaf
ereEau uenteqeqr-ued .re1ee; tstpeJl uelep Etapel loleal )olee1- .Z
lnpnp
1edua1 gyg 1. reAundulau elueq eles nlua1 .t/v\euou/tueun ueuez eped
Jalea] qoluoo - qe/neq teluel rp lnpnp 1edua1 1n1un 6uecuelrp nlt enulos
'qlnalIeg 6unpeD qElepe ,sedol Jalpol/uolleq
leru1sal .raleol
reOeqas e.redg lnluaq lnlun e4uol IDtl .9e ! .leH e- )inpnp ledu_re;
6627
sue6 eredg olluseg '1npnp ]edulal ggze Uo iv\aN etadg ue11odo.r1ay1
lnpnp 1eduel lg86 ! utUog etadg eqcslneq ,1npnp 1edr.uel 60gt puelte1i\1
elecs :qoluoc '1er(ueq 6ue^ uoluouad qelr,unl 1nlun ouquad ,uo11eq
nele (sedal) ]eluat IepB Inpnp 1eduel ueDuep rensas 6ueI uelsrs uep
(1npnp ledue1 6g6y.ldueq redLues 6961) >1npnp ledu_re1 e,(uleIueq uep
relndreq6un66upd@- /z6L ,,lelol Jaleaql /-\
erlsa4o lrsnu tnlelau,t 6un66ued uep uoluoued 6uent e:elue tnllalrsle @ lnlun ue6eg :snrdorg te1ery1 Ky'
ereces se;a[ 6ueI 6uen: ueqesruad qenqes er{uepe ta11e.re>1 rei(undueu_r
eted6 @ + @ Oel leH <- ue-6! unqel uep ue-g! unqel eped
unbueqrp etedo 6unpe9'tlpll tstpe4 LuElep tp etepel etedo :eledg .l
're1ee1 ueun6ueq eped se;a[ >1edu.re1
6ueI ueepeqtad enp ledeptal :.re1ee1 6unpe6 uep elado 6unpe9
- og upp rnpnp ledurel releel re66ues ue:eseqrad ,.rr:Hil".L!:l
6uenr-6uenl uep uelequolod lelueq ]Edeplol eures 6uel uelr;e
uele6 @) e zleld Jauruqal rp
uelntunpad Ounpeg .qoluoc ,Elnqral
6uenr lapleiel ,,uar-uueds>13,,
uebuap n:eq ueunbueq uelenquad Z
'ue-02 unqe] ueqe6ueped redu.res ue-6;. unqel
puel rolBel tsesruJapouJ uep ueleonuad,uee.leqllalued/uelE/\AeJad .
I
pns)ieu z epv
'!ul lEpS le1ea1 Ounpeg eped ueOunlepuacay
'1e16uu eped ueqequel plemlcnJE 6 1a1rs:yuepte6e41.g g/g!
7 r4ner^pg le^usaf 6unOa9
6un66ued OI ue6uap leseq 6un66ued 1e16uetad uebuep ,@ <- O
sued 'ellltse8 etedo (8Z6l uep ,eIet pebe1,, uqoslapueyy ueun6ue{-u_red
uep uelequloJad) laqrsleg Jaleol qenqas uelednleu teseq qrqel 6ueA
n:eq ueunOueq ue6uap 'url.rag ,zleld Jautur1ol rp uelnlunped Ounpeg
' 9 e ulaquuey\ leuotseN.leleel uebeg .(repeuaur dnlnc) rdn>lncuarl
6ueA ueqequel 6un66ued ueOuep utapou 6un66ued ley6uetad qenqas
e,(uqo1uo3 -9- <- nesseq leuotseN Jeleal O O <- 1r6ue1-1r6ue1 uep
-
6urpurp eped rslar(o.rd ueurybunual qetales Urr uelsls ue6uep 6un66ue4
re1ndrp ledpp uoluouad 6uent :uelueqtedrp 1n1un.VZ6l nesse6
,,6unpe6
rp 6un66ue4, ueOuep Ourpueqas ,rolecstd .3Tsnrdolg .11 uep 11ato.r6
lelo.1 ialeel 'supd tp iesoq e:ado 1n1un tsltpeJluol 6ue,{ 1nluaq ue6uap
eAureleal un6ueqtueu teu6em'U <- qlnetleg uelnlunpe6 Dunpeg
e
srJols!H ueJEquec
--(-
UfIV3I
TEATER
_+u
Jenis-jenis Teater dan Jumlah Penduduk
Di Jerman, Swiss dan Austria terdapat ketergantungan karakteristik antara
luas wilayah, ukuran teater, dan jenis teater (dengan modifikasi, berlaku
juga untuk negara-negara yang memilki kesamaan budaya dan sejarah).
distrik dengan:
< 5O.OO0 Penduduk - Gedung pertunjukan lokal (gedung utama 500-600
tempat duduk), tempat pertuniukan berpindah-pindah dalam wilayah
tersebut, misalnya teater pertunjukan drama
50 - 100.000 Penduduk - Gedung pertunjukan lokal dengan teater kota.
untuk drama dan operet, sesekali untuk opera.
lOO - 200.000 Penduduk - teater tiga sektor, I 70H00 tempat duduk.
2OO - 500.000 Penduduk - Ruang teater yang terpisah untuk opera dan
drama. Seringkali digunakan sebagai teater ganda. Ruang opera kecil, 80G-
Menurut p8ratumn tempat pertemuan semua 1000 tempat duduk, ruang drama memiliki 600-800 tempat duduk.
temDat duduk harus dlkenali dad tempat duduk
/6\ Tempat duduk lipat serong memberi 500 - 'l juta Penduduk - teater yang terpisah. Ruang opera bagian tengah
fi) yang tidak tedkat. tidak dapat diubah. l€mpat
\, lOOO-1400 tempat duduk, gedung pertunjukan drama 800-1000 tempat
v duduk lipat dengan bagian atas lidak b€rgerak kebebasan bergemk.
(tegak) > mempunyaj ukuran duduk dan beberapa teater eksperimental kecil dan sangat kecil.
> I juta Penduduk - Gedung opera besar 1400 - 2000 tempat duduk.
Gedlng pertunjukan besar 800 - 1000 tempat duduk, dan jumlah teater
Koridor eksperimen ke6il dan yang lebih kecil sangat banyak berlaku - termasuk
-T::l-- - --- -- - - perituran pembangunan untuk rencana pembangunan teater dan peraturan
tl r:I-
tt tempat (gedung) pertemuan (\1 Sf6tf. yO).
uU
n r-l Berkekuatan hukum-di samping berhubungan dengan peraturan
(Il Stritf. yO)
I I l: I pembangunan juga dengan musyawarah dewan kota
t+-++--------
I I l,:i
Ruang Penonton dan Panggung/Area Pertunjukan
LI LI Ukuran ruang penonton: Jumlah penonton menentukan luas area yang
EN diperlukan. Untuk penonton yang duduk diperlukan i 0,5 m2lpenonton.
l!,1 I 1 Angka ini diperoleh dari:
-til--LL-----
4 baris
---- 1 Luas tempat duduk dalam satu baris.
-

Koridor > 0,45 m'?l tempat duduk


ffi
Tambahan > 0,5 x > 0,9 = 0,05 m2l tempat duduk
> 0,50 m'?+ @
baris 25 tempat duduk memerlukan 2 Panjang baris setiap koridor 16 tempat duduk -+ (9 setiap koridor 25
6) Luas baris 16 tempat duduk
@ biii: tempafduduk, jika di samping setiap 3 atau 4 baris tersedia sebuah pintu
keluar dengan luas 1 m + @).
F- 2,0 -------+
3. Pintu keluar, pintu dar.urat l!.ras"l m setiap 150 orang (namun sekurang-
kurangnya 0,80 m) + (0 -@)
T Volume ruang: Dihasilkan berdasarkan tuntutan Akustik (gema) seperti
berikut: sandiwara kira-kira 4 - 5 m3/ penonton - opera kira-kira 6 - 8 m3/
:s penonton. Volume udara tidak boleh dari dasar teknik ventilasi, untuk
+ menghindari pergantian udara terlalu besar.
I Propbrsi ruang penonton: dihasilkan dari sudut persepsi psikologi dan
:s sudut pandang penonton, atau dari tuntutan pandangan yang baik dari
Isemua tempat duduk.
't. Pandangan yang baik, tanpa gerakan kepala tetapi mudah menggerakkan
mata kira-kira 30"
2. Pandangan yang baik, dengan sedikit gerakan kepala dan mudah
menggerakkan mata kira-kira 60' -+ (7). 3. Maksimal sudut persepsi
(paniingan) tanpa gerakan kepala kiraXra 110', ini berarti pada bidang
ini orang dapat menangkap hampir semua jalannya peristiwa "pada sudut
Tempat duduk yang tidak terikat boleh Tempat berdiri dalam barisan, dipisah-
(pandangan) mata". Melalui bidang ini dibuktikan keraguan, karena
(R\ mempunyai< 10 kurei lepas/tidak tsrikat 6\ kan oleh batas yang kuat, masih dengan
pandang.4. Putaran kepala dan putaran
v > kursi yang kuat (kokoh), bidang dasar
\l/ bagian atas tidak bergerak I untuk mengabaikan "sesuatu" bidang
setiap orang > 0,65 m2 mengatur ukuran bahu secara penuh pada sebuah bidang persepsi mungkin dari 360".
Proporsi Ruang Penonton Klasik
Garis (garis pintu gerbang)
i (Opi:ra, 3 bidang teater, ruang sandiwara tradisional) -+ @: Jarak baris
terakhir dari garis pintu gerbang ("Mulai Panggung") tidak harus melampaui
1.
Baris pertama angka berikutnya - Panggung/pentas maksimal 24 m (larak maksimal untuk
mengenal (melitraq perubahan ekspresi wajah) - Opera 32 m (gerakan-
Luas pintu ge6ang
gerakannya masih dapat dikenali).
24m-13m
Luas ruang penonton membuktikan, bahwa penonton yang duduk di
32m-17
samping panggung harus melihat (dari tempat yang tinggi) secara cukup -+
m

@. Variasi-variasi itu bisa saja terjadi. Perbandingan yang baik dan unsur
alustik yang baik dari teater klasik pada tahun 1800-an dan 1900-an
berdasarkan atas aturan proporsi khusus --> @ - @.
Ruang penonton

, Luas baoian deoan


CA=4R
AB = tangen
CA=CB=Jari-jari
'112 Lingkaran AB
Perbandingan ruang penonton tradisional. Pengawasan/kontrol CE=CD=2CA
O E = Titik tengah
busur lingkaran
\ il-panssuft24lfiF.' l-Ga.is BE'. D = Titik
tenoah busut
ur I Dlir"ng p"nonton !
Luas ointu oerbano
ling-kaEnAO

t - - Kedalamanpanggung

Konstruksi kurua balairung di Teater


-'l
@ Alla S€la di Mailand.
i Arsitek: Piermarini

I
,
6Et
releel eped upnqeleoued/uerua6ued upp raleal uolleg @ eue6 rslege.r uep 1r6ue1-1r6ue1 1n1ueg @
loluougd dBtes e4sslo
,uB-9aado eJearpuPs uteued
.u9-raearpues
Bepn aunloA
'@ sLt'lEH <- uruo8 zlEld reurutlol rp uelnfunped
6unpa6 qo1uo3 @ g!t';eg <- -6uuued 6uert sn;eq gelOodol lenueur 6ueqre6 nlurd e16uel ue6urpueq.lad uep rsdestad Ouepgg
rslnJlsuol qenqes 6uolor.uaul unrpod :ese1 ge.r6odol qelepe e,{u6ur.rag @
'unrpod 1e16ue e,{ep ueledelarl uep Jesaq Lunrpod :qelesey\l teluel , 9'l = oueqe6
nuto sBnl
gerOodol ueqeqnred uellepnuoul >1n1un 1ele6leq 6ueI reluel rde1a1
y tpedes ei(uueunDuequad 'qlqal nele lnpnp 1edue1 ggy.resaq 6 adrl
@ - O 6lilS <- uelnfunPad unqr:1
'1e16ue unrpod laqEUe^ rnleloul reluel qebual6ueprq '1npnp ledurel6gg
- 08|'
'IL6l 'neuqnu 'ouBU 'uosueH ueplaltsrv lolsuny\l lt3al qeulnu ', ,:
1,, ,: "oLl \
@ - O 8t, ''eH <- 696t. 'rnpnp gedual 9967 - 09L erlr nlud r66ul-L
-prl .ol
releqcs :lolrsrv'rrJln uJntpod :qoluo3 QrOuel1r6ue1 eped 1o4e>1 \
I '
ueOuap lueyp 6uer{ '6uen) ue6ue1 ue1ue1 qalo uelnluelrp ledep ny 1eq '@ . ,"r", o"^ \ ",,o"^/
I t,.
- @ e- 1r6ue11r6ue1 uelbuelqrp gedep eueqtepas 6ue,{ ue6uen: epe! I
uEEuenJ 6uedureua4 1 \ ,/ ,/
@ - O otl IEH <- 9't : L trep 6uenr ue6urpueqred )rlsEE uqeunbued
qenqas uelJe/\ elrp uJEoeul-ueceullaq 6uer( ueeun66uad 1n1u6 6uePlg t-
'zu.r +- lsd€sed ueqrunlese)i sen l
001 -
- 06 - ue)inlunuad Dueprq (e/ l),u Oe + (elz)zw 09 = zur 9'O x Inpnp 'er(u1r;eqes uep 6un66ued depeqtel uoluoued
leduol 66 '1npnp yedtual OOI lep relnul nlppeq uenr.ueyad Dunpeb 1eluo1 ue6unqng
@
uelnlerad Eped 'lnpnp teduiol 66 leulsler.ll redecueu EIuJesog -)
'rdnlncueu 6ue,{ qealeq 6uenl relundr.uetu
lepn 6ueA 'ueleun6rp yepn \-_:l-</
\:/A @, ,
6uB{ 6uenl uep ltcol talea1 bunpe6 )n}un tpnses ltce1 y adrl 'qrqel \-::-/ //ffiH\ MXre\
nele 6uero Og, - 0gt er{u6ue.rn1-6ue:nlas tesaq qrqel 6uer( 6uen.r
eped uelnualrp lnqosJal ueeun66uad 1n1un 1er(ueq e,{etq ueleulau
uep leqeuJ srulel eJecos 6ueI qeleseu eped eluueqecer.ue6
\==i
\-:/ %s7 ffiry \
'le>l6ue 6un66ued uep r.rrplal 6ueI '1ete6teq 6ue[ 6uent reluel'g Y1FY YY T'T-tr
leny 6ue,( 6uenr re1uel qenqos eped (lrleq tEquq rsdosJod) ue6unpuuod tojf
lero6Jaq 6ueI uoluoued unqul uep lelabroq 6uEI 6un66ued r.unrpod 'y
:rn;e1eu qe;oledtp tut loqeuEA ffi
ueunsns uelnlunped leduio] uep uo]uoued uep epaqtaq 6ueA ueunsns
eAuuel:erqrp 'le4su nple elnqJol lalpal 6uen: ueOuap ue6unqnq.reg
ffiffi ffi
-dd,I.ru\- ffi
0r! leH <- ueutpadsl3 6ueng qenqes uebulpueqJod
'6ueqle6 nlurd '(gS'O-eg'0-SO'O) epeqreq 6ueI ynpnp ledLuel ,6.
r66uu ueqequlepad ullOuny\ '@ e- 6un66ued e>1 dnlnc 6uer( ue6uepued senl rnleleu qelotedrp stJpq qenqas uelep lnpnp ledr.ual ue6unqeg \!l
uelrJoquaui r66ur1 6uer{ lnpnp 1eduel tJep EA qpq 'uelt}eqJadtp
ledep uoyleq ue6 'ue6uent rp eleJoul EJecas leqosJol 6uBA 6un66ued
uedep uep 6un66ued uep rslogor erus6 ue6u€p qaloradtp ledep nlt leH
'yr1sn1e lereAs rnleleu 116ue1-1r6uel eped sueO uellrseqbuau 'ueOuenJ tst
uep (ue1e16utt) ueleluB] - qE^ eq teluel rp lnpnp 1edue1 uep 6un66ued
elnu uerbeq ue>1de1e1rp '6ueqtab nlurd r66un qelalag '@ <- rOo;orlrsd
rsdasred bueprq 'ledsat '1etef ue6urpueqtad rlndrleu er(uurelep 16
9't 6ueqra6 nlurd senl
t 6req-6 rur'! ,!6,rtt
ue6urpueqled rer{unduteur snleq
JalPal qe/t^eq teluel tp )npnp ledulal 6ueqte6 nlurd r66uu uplnluoltp
euel-euepad :uoluouad 6uen.r ueqnlnlesel (6uedueued) uer6eg
eullre6ol
'@ <- (ueueueel eJeces uoiteua)
Tue6unpurped 1e1e) ueuer*epeq 6ueI tsdaslad qenqes uenel6uet eped
e6n[ uelure;au '6un66ued uele16ur1 uauDes 1n1ueq eped qetebuau (1e>l6urpaq2elueueu) lnpnp 1eduel ;66u;1
@
er{ueq 1eprl e^usnJBqos uo}uouad uoluoued er(urle^ueq ueepeqted
uep uerbequed e6nI uelt]eqledrp eluu-relep rp 6uer( 'snsnql elueualeut (+ 6 o 6 0..t- 6 o
F -+ 6o -+- s r- -+--r,"r#"3;X.;---.1
rnieJelrl ]edepJal ra1eel 6unpeb rp ue6uepued qelESErrJ reuabueyl
'(uc Z t,) qnued erecas uebuepued uet66uua>1 uelqnlnquouJ enpa) suEq
0s r{t l lnP.p
denes eAueq uerlruap uebuep ',,6uoso1 ledr.uel eped, lnpnp uoluouod 6H9 0 otu
u0ttqeu
6un00ued elnu ueroes
uerpnual 'ra1ee1 ue1;e66uruau 6uelg O <- (uolleq rp e6n[ uep
qe^ eq reluel lp lnpnp leduol) uoluouad 6uenl tp >1npnp 1edual enues
O I'I
Inlun nlepaq ueDuepued sue6 lslnJlsuoy 'uebuepued sueD eped 1e1ape1 I
lnpnp 1edue1 r66urr 'uoluoued 6ueru rp (1e16uryoq) {npnp lEdutal r66ur1
^<_ I
s!e8'9 I I
rrllr ,
e z
uflvsr oueoeo i
I
bEETffa@n
.5ffi Mang- 1/3

HE
T
I
1

1
2J3

1 ffi H
Variasi bidang pemainan lainnYa

@ Varlasl bidang pertunjukan. 1-ipe A lebih kecil

Kain penutup secara teknik (karat baia


yang tergantung)

A. Tribun dorong. Di atas roda


kecil atau bantal udara
Volume 4 -6 cm3/penonton

Lantai kayu -+
O @

Dipihdahkan Dilipal

Panggung lipat bergerak.


Dapat diubah ke atas

@ Ruang teater eksperimental

a
N Permainan teraEh
dengan 1/3 panl orkes
(234 temDat duduk)

Variasi ruano teater kota Miinster. z:r


dan kursi di
kelomrcl
di
lanbi dansa di
tengah 178 tempat duduk)

(U Kleins Hans"gereja besar; rumah \Y, - (9


kecil ffi\-r rl

@ Rancangan dasarpanggung angkat


@

Ceramah dan Ke6eluruhan ruang


kongres dalam kosong (pameran,
keseluruhan ruang dansa, dan sebagainya
berada di tempat yang
datar Panggung kecil
untuk pimpinan dan
peneramah,
Arsitek: V Hausen, Rawe, Ruhnau
@-@ @
+ 3U0 1. Temoat untuk 2. Plafon akustik
...[i"iii".rr. 3.Elemenlang{-langil
1. + 33.80 oekoiisi pan"ggung, 4' Plafon akustik
Git 5, S@S yang KuaI
2. +:9220 6.Elemenlangit-langil
@ eotongun panggung memanjangTeaterUlmer Arsitek: Fr. SchAfer
3. +_!9,20
+l?&40

+ 24,40 -|
/=\ I
+22

/,z-(-N {@b /Z=N


J

+ 17,60

\7 Yry
4. + 15,00

N) W//
\_- /
_!t+,otiU
5. r+13,00
. .ig"
l
/:\ ,4-\
/-_\
///,:\
";

ZFN
@
v--:----l
\, --r
(wfu-E^>
\q/
eoOium Ulm. 6 Variasi susunan dari bidang aksi
\w-; @ @ Srtf" Nrodulable Opera Bastille, Paris, Potongan memanjang

140

*J
r
ttt
'ueoapereq leduat sent qeueo
€) sele ue6uepued pppd leuotstpEJl 6un66ued rstodo:d
@
'(leuorsua^uol
6ueI rseJolep Eped) )trlqnd 6unlrq6uau
lnlun rsrs eped ue6ue6ad ueoueseuad I
I
I
I
lelrsJe
I 6ueqre6 n1ur3
eueln rEJLI
ue6eperaq ledua1 senl @ rerq u(ung
!BID
lnlPouod 6uEnU
(u 09't-t'0 qolum) p^uuE!66ule)t 'uc az JnlP6
epaqJoq 6upI oueseuod rlel ueouap unlpod de[os luel leM lsaq leJrl
uelr66uupledeo nlel
uesrdel ueouap (unrurunte rslnJtsuol) 6u[unO unrpod
+-r-+
on llPls
nalu9'l a !_
uru 6ue>lelaq s'l I
'lqueras 1-
o=o:
T
{ 139 a Xg{N)
!
-gt o _o v
E
o
oo c
@-O <- wZx !resepuernln<urpuos +63 E @3
uouelo uesenuod uep uproequod qenqes rnleleuJ redecrp )nluoq -o
lsEuen'6un66ued ueleloueouad rnlelsur nele uelr66ulllp 6ue^ lo
@ _r.
ulnrpod rnlelau Inlueqrp ue)lero6rp 6ue^ ueoeperaq ledurel senl
@- Ae leuorsrper1 6un66ued qenqes ueun6uequed drsuud
'eloloq ledurol senl uPp rqureJos
Llequellp ueln[unued ]edule] senl qelepe 6un66ued sen'l 'uo]uouod uep ueouepued) teuorsrperl 6un66ued 6uedueued ,"ur,(3,lllT"tj O
6uenr srde; srJeb rJep Ouequel:eq 6un66ued ueburpueqrod
6un66uedue6urpueqJed Z
'ueoapeJoq leduot senl lsluUop Inspurol uaturJadslo 6uenu
ueoapeJoq senl uBp euBcuer epBd IBpB uepqesnJad
ueouep ue6unqnqJoq lnqosJel rseJolop uep reJrl ueJnlpouod eped
Ielauel ueoopeJeq leduol senl uep uee^ atuBsray '6un66ued eped
lrOueFUOuel uelofuol eduel 6uenr urelep ueln[unuad senl uer66urta)
ue6opeJoq ledulol sen"l
'rsoq reJrl uelnueuou
)ep[ lrce) 6un66ued '6ueqre6 n]urd r66url sB]e rp u l. rrEp r66url
qlqel )ep[ 6un66ued lrOuelJrOuel '(6u;dues 6un66ued) 6un66ued
uesenued eduel 'zru 00t uep reseq qrqol leprl 6un66ued rese6
:ltoo) 6un60ued
'uoluoued 6uenJ
uep 6un66ued erelue selof 6ue,{ qesrtuad re6eqos e6n[ rs6unloq
6unpurlad rer11'e^eqeqJaq 6ueI uerpelal uelep uoluouad 6uenr uep
6un66ued ue)qpsrurour 6uert'bunpurled reru qelepe Duuued qrqel
6uel 1nu de>16ua1 6un66ued )nlun elnqra] 6un66ued sele rp u l.
uep qrqal 6un66ued lrbuel-lroue-l zru OO ! Uep tllqal 6un66ued senl
:6un66ued ueqnJnloso)
:deI6ual 6un66ued )nluoq ueouop
epaqJoq 6ue^ rsrugep relundueu uenuJauad ledural ueJnleouod
(6unlun6uad gg;
upp rlrqal lenuioru 6ue^ uenueuod 6uenr Inlun n)euaq) (ofunclsy'.)
uenueuod ledLual ueJnleoued lnJnuoLu 6un66ued adrl e6rf L dese lopa^usd i
6uepn9 uep'6urdups 6un66ue6'6un66ue6 ue6u!pueqJod i
"r"o
fi<-
U3IV3I
TEATER
-+r
Luas Samping Panggung (Panggung Samping) dan Teknik
Administrasi

Sistem panggung klasik terkenal pada abad 1 8 dan 1 9, hanya pada


Panggung
belakang panggung utama, orang melaksanakan perubahan-penghematan
Opera: tempat dan kecepatan yang mengesankan dengan dekor dorong.
2 panggung
stst, Sebuah panggung belakang yang kecil mempunyai fungsi,sebagai
1 panggung
ruang untuk memberikan kesan perspektif panggung yang dalam.
6r Denah
belakang
\+) +@.
Sistem panggung modern mempunyai bangunan panggung yang
plastis (dekoratif).

Perubahan pada samping-panggung diperlukan agar dekorasinya


dapat dipindahkan dengan kereta panggung yang datar.

Di samping dekorasi ada teknik perubahan selanjutnya -+ @ - @.


Opera memerlukan 2 sisi panggung dan 1 panggung belakang -+
+ffsrsg 0 is"r'lft:"ffimil' @-o
J-_ I"Zll,lll' t Mensangxav podium
putaran langsirl menurunkan
3 sektor teater kecil berasal dari 1 sisi panggung dan 1 panggung
I .l putaran tangsii (tianS titik) belakang-+@-@.
i ff*?"* zJiffi!:fluT"'*
z6r Teknik administrasi. sistem Panggung modern
\€/ panggung klasik abad 18 dan 19. @

3 Kereta panggung sisi dengan podium


keseimbangan.
4 Kereta panggung belakang dengan
putaran langsir dan podium keseimbangan

@ Potong"n model opera -+ @


@ eotong"n model teater 3 sektor -r @
3 Kereta panggung belakang
dengan putaran langsir, da-
agonal.
4 Penutup orkestE manual
Elemen pengangkat yang
digerakkan

Gudang

r-1 Iii -::--Il


-_- -1----__-----:-----3
:---- 1-= -__:_j---: -f
1

i --I I--:=-\^.. I
ilti ,z--,-,--=-\\ i\l
r \;i
I

-f-l
lilr-lntnj-ntr\ ilii

iil9
lls
r-
l- --
l)Z,l:
,i t',
tffi
U L- -
-------- --1
- 1 - i-=------i-- -l

--i--------'rz---Jd
6. Panggung angkat transportasi
dekorasi
7. Menara pintu gerbang
8. Tanpa perusahaan

V/l '1
9. Babak kepala panggung
0. Panggung angkat transportasi
'1'1. TiEi pelindung yang lebih kuat
'10 Panggung angkat transportasi
dekorasi
11 Tirai pelindung yang lebih kual
12. lirai penutup sisi 12 Tirai penutup sisi
13.Tirai penutup penggung 13 Tirai penutup panggung bela-
belakang kang
14. Tirai utama yang bisa dibagi 14 Tirai utama yang bisa dibagi

@ oenan model panggung sandiwara/Ieater 3 sektor @ oenan model gedung opera

142
r lr
e?t
'ue6uolod uep Jesep tBluel qeuo6 6urpe9 uep alsrg :Itulal
@ <- elue;n,ps /. \
@ L?i."flHf,"f.ffi"*g{#,ll O uep leys:V 'r..uraquuenl leuolseu toleal JnllolrsJv tseJolop Euepng E/
.,,,.,LJ*;J""T g,',u,"#&9*ulffi [ p--ze'tt----------,
*,:,,1":;'*:8"#
i 3:i'.:{}3',#ffiift : @'ffi
qeuap'urpeg ered6 6unpe9
@
6
@-@<-bueu7u.rn1so1
9!-l nele urnlsol/urc Zr-! :urnlsol 1n1un 1edual uBqnlnqey
lolleq uep roo>1 rlueluad 'eJeltltpues ureu:ed Eurdues rp :eledg
:qoluoC uelelered eluresaq uep lnpnf ue;ndutnl uelep ueseluetued
qe;unf uebuep uelrensostp unlso) >1ngun 6urlued ledu.ra1
'O e reuteluol
urelep qeunJ renl qelaqas ;p buepn6 :uloquuey\ leuotseN releaf
'@ e- 6un66ued
ueOuep 6uns6ue; ue6unqnq.leq 6uepnD :ur;teg eladg 6unpag
:qoluoc
'(teu1e7uo>1
Zt uelqnlnquetu elado esetq renl 6ueI snsel wepp) rcwe1uot1
t- Z Jelr)es uelnUouroul ueseluautad detleg 'ueOuepn6led
ue;ep relnduol uer;epueDued ue6uep JeuteJuol tralsts
'6uereq ueuedurrluod
uep rsepodsuell )tuxet ;eue6ueu Inlun esleuJeul rsepodsuell
elerq elureseg 'qeunJ Jenl qelaqos nlnueu eJodo upp Joleol
Duepn6 uesenped nU euotel qolo'npie^ euerel ltcol q;qeg ;pefueu.r
nle;es 6uepn6 e^ qeq ueltqnqrp elu>1e11eld uleleq 'tsts 0l Lunul :::i
-ruru erado 'uelnlunped 1edue1 uep tsts g Je]llas eler'nrpues eped
'@ <- 6uepn9 6uepn9
urel Ble) ue6uep '6uepn6 lenl ue6uep uel6urpueqrp ueynlunped @ @
'dnlnual )ielueq 6ueI 'selurt ntet sent uet6eqas
ledural yogT-gz Je1les ueleun66ueu ueselueued2eqeq de11ag leJ-leJ uelep Jaureluori uep lolnduol ue6uel ue6uop rseuodsueJl 'lelox xElat
ueouap uelnepus)irp 6ue,( ueouepn6lad
-
- u ZL-tr uBr66u[st
'qrqel nele ueselueured gg Jenl rp )elopal 6ue^ 6uepn6 'selurl nlel senl uetOeqos 'ue6uel ue6uop
uelep Jaureluol rJep rseuodsueJl rseuodsuerl lelo)i uelep r66u[ 6ue^ tsts -
redures eredo eped '>1eqeq Z !-0 t Joleat royes e uep BJBi\^lpues eped 'le!$ds-uerp leuols!pe4 rseJo)iap ueuedu{usd
pdual nele 6un66upd rsE uBp uelelJaq
ueOuel/Jaureluol uep uelnl6ue6ued -
e:edo7lnpnI uelndunl uegep uJgpou rseJolop 0uepn0
ueselueuled qe;tunI uequaur unlso>1 6uepnD uep lseJolap 6uepnb
uenluole) >1n1un ue6ue6ed lo11e3 '6un66ued ue6uep 6uns6ue;
le)ep uep 6un66ued uer66urlay ulelep (lrgns 6ue,( uerEeq etuelnrel)
JeseqJel 6ueI ledrual uelqnlnqutau utnlso) uep lseJolap 6uepng
'e{ure6eqes uep 'ue6ueteued ndu.rel 'ns;ed lnque.r
'6uedo1 'nledes 'rdo1 'Lun1so1 1n1un 6uepn6 'ue1ele.led 6uepn6
'>1edso.rd Duepn6 'tserolap buepn6 ruelep uelbuolo6rp 6un66ued
rseJo)op )nlun 6ue:eq-6ue.req ueuedu.rrlued ruele;eu 6ue[ 6uepng
'@ <- rserolep uere>leuled uendu.reuel tselpquau 6uel uelnle:a6
'ueynfunped ledurol sBlB lnpns te6eq.raq uep qnlnlelueut ue6uepue6
ue1e1eled ledulal sen[6urduepued senl (D
:er{UleSe6
'eserq 6un66ued epedr.rep tserolop uoielolod |edusl senl/6ulduepuad senl
Inlun resoq qrqal ylrpas ue)eun6:edrp 6ueI ueEepeleq 1edr.ua1 senl
'6uenr ueqn:nlaso) uep %Oe Jqtles qequlpltp 6urduues senl
urpues 6ueru
'unqul uep 1edrl ulnrpod uep uelEunlrqledrp ue>1e1e;ed senl
Inlun Uadss 6urduepuod
Jenl lp uPr66u[ay ]-V
ledurel ueqnlnqey uelnlunped leduel senl Jeseqos elusn:eqas ue6unqnq uen66ue6
6uenr uer66u[a]
6urdr.ues spn-l unqul uep unrpod )nlun ueleloled senl uep
'6uEnr ueeun66ued
rseJolap 1n1un 6urdues senl uelnpsuetu uebepeteq ledurel senl
laqeuBA qenqas )inlun
ua6equod uelep
6urdr.ueg senl nlurd uep oueqrao
l<- **T9
s t
r66url ueppoqJad
le
uqleqlsdrp ue6uequtasal )nlun leduol sele !O
U=IIV=II '9-L )irlqnd lnlun nlurd
TEATER
-+u
Bengkel, Ruang Pribadi, dan Ruang Percobaan.
1. Bengkel untuk Dekorasi
Pada tahun 1 927, Kranich, seorang teknisi panggung dalam bukunya
"Teknik Panggung moderen" menuntut penggolongan bengkel teater
+ Dasarnya:
- Bahaya kebakaran
ti T - Kemungkinan pekerjaan yang menyempitkan ruang.
Bengkel teater tua biasanya penuh dan tidak mencukupi.
+ Tuntutan itu menyuarakan agar bengkel disesuaikan dengan rencana
1i ruang dalam teater
T Dasar: penerimaan dari situasi kerja yang khusus dan positif dalam
'1. S teater (identifikasi dengan kerja). Karena hal itu termasuk tempat 8
Gudang warna 30 m'?
2. Dapur wama 30 m'? dasar ekonomis dalam teater yang besar, bengkel sebagai bangunan
3. Gudang plastik 78 m,
4. Plastik 130 m'? yang istimewa. Bidang yang penting dalam bengkel dekorasi meliputi
5. Ruang bantuan 78 m2
6. Kotak penyelundup
tengah teater (sandiwara dan 3 sektor teater) 4 - 5 bagian dari luas
7. Susunan ruang 144 m' panggung utama. Dalam opera besar/teater ganda (opera dan
8. Bengkel besi 204 m2
9. Kepala 12 m2
1 sandiwara) 10 bagian. Bengkel selalu terdapat di dalam/di luar
lO.WC
gedung pada satu lantai.
11. Gudang kayu dan gudang 174 m'
t
12. Kepala
13. Gudang baja
12
96
m'1
m' j Bengkel dekorasi digolongkan sebagai:
- 12 ---+- 18
-i a) Bengkel Seni:
30 Bidang dasar harus tertentu, bahwa 2 prospek besar dapat dibuka
OeOung bengkel lantai pertama Arsitek + Teknik: Biste dan
@ Gerling -,--1 dengan horison lingkaran untuk pewarnaan di atas lantai. Besar rata-
rata sebuah horison lingkaran 10 x 36 m. Pembagian bangsal tengah
dalam sebuah tirai tebal yang memudahkan kerja. Pemanas di lantai
untuk pengeringan prospek berwarna dipasang di lantai kayu untuk
pembuka layar putih. Bangsal ini berhubungan dengan bangsal jahit
untuk menjahit kain panjang.
Besarnya sekitar 1/4 dari bangsal seni
b) Bengkel peti:
Pembagian ruang bangku dan ruang mesin lantai dari kayu.
Sambungan gudang kayu untuk 3-10 produksi.
c) Polsterei kira-kira 1/10 bangsal seni.
d) Bengkel mesin: seperti perkayuan, lantai adukan.
e) Bengkel: besarnya seperti b atau d
f) Bengkel untuk pengelompokan gambar/foto hasil pengelompokan
Ruang ganti pakaian bagi Bangsal melayani bangunan percobaan dekorasi
@1 Ruanggantipakaianbagipenyanyi
v fa
v/
solo > 3,8 5 m2lorang penyanyi solo ) 5 m2lorang Bidang dasar seperti bidang dasar serbaguna, ketinggian
disesuaikan dengan ketinggian portal + 2 m, rata-rata 9 - 10 m
g) Untuk teknik pribadi memerlukan ruang ganti pakaian, ruang
kantor, dan bengkel lanjutan untuk suara, lampu penerangan,
F-- 3.0 -----+- 3.0 + perlengkapan dan keperluan kostum besar (intensitas produksi,
perlengkapan pribadi)

2. Ruang Pribadi
Staff artistik, pimpinan teatel administrasi
Dulu penempatan ruang staff/pegawai kurang berguna di kedua sisi
panggung: sebelah kiri untuk wanita, sebelah kanan untuk laki-laki.
Sekarang ruang pribadi menjadi satu sisi yang diatur berlawanan
dengan sisi ruang teknik di beberapa lantai. Di sini terdapat tempat
tata rias,bengkel kostum, administrasi, dan pimpinan teater.
Ruang ganti -+ @ - @ Model denah.
/n Ruang ganti pakaian bagi /e\ Ruang ganti dan penyelaras
\3/ penyanyi koor > \e/2,75m2lorang untuk anggota orkestra > 2 m2l
orang

f_ 3,0 _____t__ 3,0 _-___]


+3.U+ |'-3'0-*-3,0 + 3.0 - ---{- 3.0 -}- 3.0
--- ------.1
a

I
tI
{r

_ Ruang ganti pakaian untuk pe-


pelengkap atau Ruang ganti pakaian dan ruang Ruang ganti pakaian untuk grup 6) Ruang rias dan ruang kerja
/A\
v nyanyi koor
fA)
figuran > 1,65 m2lorang @ tunggu untuk pegawai teknisi \9/ penari balet > 4 m2lorang \:r/ untuk perias

144 Irla
oltQrg.-- i'-'
-,lit:.. 4,-. ..,
l! t , ; ..?, t:
,l*,+3a. -
r \
i.11r&r( rq&r'
F.optx urP*I.f
9Vt ttlIx
896t strtf M {qe} Iqv ueun1ifr1 ueouosoouad ,96t uueu4ez v:Irqa] tqv
rauqneie e e :lolr$v
Ouen @) roprauqcs H uepJouqneJ9'e :)ioll$v ()inpnp leduel 9Zg) leulralpol ue6uoso6uad 6uenU
@
6urpa9 uep e1s;g :1e1rsy uoJ1sreql raleol n1ur6 (9)
lnseu
reJaleg uelrqelsuad/ojeJl pS lZ
6uepos
ueue)iapoq PJens 6uenu gZ oJDtolo lal6uag ZZ roo)./l
qepuoJ ouepng Lz uelnotl g!
ueuelousq eJens 6uenu gZ serelaiuod 6uenu OZ ueeqocJod 6uenE g!
teJoleq 6uenu tz uaouro 6L qEAeq 6un66ued t!
que6 6uenu ez souo ueurdurd SL eJlsa)io lDPd €l
Jndep 6uepng Z!
JndeC !!
ulluey 0l
olpnls 6
orpnls I
ountunouad^qqol
OM 1
e66uel 9
qeaeq rseJe6 e66uEI 9
ltsel ioluey t
rse) €
uere)iBd [ue6 Z
nlurd
Iqqol lnseu^qqo] l,
tesaqrol 6ueI 6unpe6 r.uelep ue6ueseuod 'uelel
burdtues rp Jqred ledural lele; reuel ledtuel eped;ueluese.rde: yele1
(On UerS d uep @ - @ SZV'1eg <- ledu:e1es
ueepee) eped 6un1ue6le1 'ueleure;efuad uele[ tenl reuel nluld
'uedepeq:aq efiulele; 6ue,{ rueletu uep 6uers elnqrp
lalol uJBlep (ren1e1 uep lnseuJ nlurd eJelue ltco) 6uen.r)1nser.u n1u16
elrueiv\ lelrol 1 uep eud lalrol L leur
-rurur 'elrue^ 0/Z 'l)el-Uel 971 '6unfun6uad gg173g ledepel r{qqol lp
'uetp 6uenr nele n66un1 6uen: qelepe Iqqol '6unlunbued ledulo Ja)ol
; denes 6ue:e>1eg'(6unfun6ued OOL/u r) ue;e1ed ;lue6 6ueng
}6uel
qr6ue; uelnle6ued uep're1ue1 uelnleOued'6urpurp uernle6ued'6uenr qEuap lapou/eJlsayo ueeqoc.red 6ueny
uet66uuey :ue6uecuet uelrleqJadulouJ esetq Joleal'ue)nlunuad
@
uBp'ueln[unped uereued uede)Ouala) rpeluaur LleqnJeq Duelelas
r(qqol rs6un3 'uoluoued /zu B'0 - 9'g elulusrleeg uoluouedTru.r g'7
- B'0 senl '1o1oted rtqqol uep'(ueueuserd) uerolser '(Iqqot)
e,{ureueqes
^qqol Iqqol rpefueu ;6eq1p ,(qqo; leuotstpeJ} Jeleo} ureleg Z :,::,:'fr
o \o \o^\o^ - 'no, Dt D
::3
'(Onpetsd drsur.rd uelep epe qrseur
o O O.-vDoy O-otO O,
ueelur.uled 'uolleq enuos uep qesrdtel 'dn1npe1 6ueI lelnJBp B66ue] a ro t o^ a- u no' ,
rlel oloul uelsnleqrp uoluouad 'ueltseqJoqal 1nlun qnle6uedleq a .O -- -- O.)'O: O
le6ues DueI uesnsnLllol rer{undueu !gg I unqe} eutg pueJg raleol :-:::---O-
'sued uep resaq eledo ulelep 6uede; 6uel 1rlqnd 6uenl ueuelel O---
"":"-'lo -;-';."
)irsnu ureued/zu 0l-o'8 +
ue6uep uellpnsast6 'epe leptl e,{uleueqes 6ueI lqqol e66ue1 )irsnu ureued/zu ,'z-!z +
uep lrdtues 6ueI >1nseu nlutd uep urp.rel er{ueq
lrsell etle}l elodg 't oDtrDo^OOa-^J^oo
(J oQ "o- us
:llgqnd 6ueng
'snsnq) euecuor uep ledulslas ueBpeey '(ue[nq) l;e
rnleDuad 'nqns:n1e6ued nele 3y'uue66uad teJaleq '1u1sr; ue6ueDel qeueplepou/ueeqocred 6ueng
'>1u1sr1 ue6ue6el nele 'o;ert )nlun 6uenu :I!ulol upp!pasrad 6uenu @ ,r"."0 ur"oorr"f[iflA?t?: O
'6uepn6 uep '1e16ueq 'telv\e6ed
ueeqocrad 6uenr ue1n1:etueut ,]I.ue(uoat
e6n[ ;elueut;.re.rds1a Joleo1 ,w I +
'1e1eq les6ueq 'lB60unt r,(uelued zu 09 e^uuilpes ilue,{uad/ zui t'! +
ueeqocred 6uenr '@ <- roo) ueeqocted 6uen: '@<- erlsallo
ueeqoc:ad 6uen.r epe eledo uep Jollos t le1ea1 tueleg @ <-
leuorsrpeJ) releal qenqas ueeqocted 6un66ued Lleuop lapoyyeulBln
6un66ued ueEuep ueltensastp ueJnln 'ueeqoc.red 6un66ued sele
lp eqoclp 6uns6uepaq 6uel yeqeq rseJolep 6un66ued sele tp :lrce)
Jelesl qoluoC 'eue1n 6un66ued r.rep ueeqoc.red 1n1un ueeqocJod
6un66ued ! urnututu.l lnlunuau :e1ea1 derleg :ueq;1e; 6uenX
[<-
U=IIVIII
I
BIOSKOP
_+
aL

Sebelum perencanaan sebaiknya menghubungi teknisi bioskop.


Gambar proyeksi: keamanan film lebih perlu untuk ruang proyektor
tanpa penyekat kebakaran. Peraga film melayani banyak proyektor,
letak ruang proyektor adalah ruang kecil (bukan persinggahan
penonton), proyektor di belakang dan disisi. Tinggi ruang proyektor
2,80 m, ventilasi, dan peredam suara untuk ruang penonton. Ruang
proyeksi disesuaikan dengan banyaknya ruang penonton. Lebarfilm
16 mm, 35 mm, dan 70 mm. Tengah sinar proyeksi harus tidak
membias lebih dari 5" horisontal dan pembias -+ @
Secara konvensional dipertunjukkan mempunyai 2 proyektor dalam
pengaturan pergantian 2 adegan secara perlahan. Seluruh dunia
melaksanakan (usaha) otomatis 1 proyektor dengan piringan film
horisontal untuk pertunjukan yang tak pernah berhenti dari 4000 m
kumparan, pada ruang pertunjukan yang banyak dikendalikan secara
jarak jauh, dari titik proyeksi secara otomatis ada sinyal kendali dari
film untuk proyektor, perubahan obyek, lampu bangsal, lampu
panggung, tirai, dan perlindungan gambar
Besar gambar: tergantung pada jarak proyektor dengan layar
proyektor dan perbedaan tinggi sisi 1:2,34 (Cinemascope) atau
1:1,66 (layar gambar) pada ruang terkecil. Sudut pandang untuk
kursi terakhir sisi luar gambar pada sinemaskop harusnya tidak
melewati 30o = jarak kursi terakhir = dinding gambar = 3:2 --> @ -
@. Layar proyeksi: jarak layar proyeksi dari diding THX minimal,
1 20 cm pada setiap teater besar dan sistem tidak kurang sampai 50
@ nuang penonton optrmal
cm ke susunan sistem suara
Layar proyeksi: Jarak layar bioskop dari dinding THX setidaknya
sebesar 120 cm tergantung besar teater dan sistem kedap suara
sampai 50 cm digantung ke sistem pengait.
Layar proyeksi berlubang (dapat ditembus suara). Penyorotan film
bergerak atau layar terbatas pada layar proyeksi pada ketinggian
layar yang sama. layar proyeksi besar diatur dengan radius ke urutan
kursi terakhir. Sisi bawah layar proyeksi seharusnya terletak min
1,20 m di atas lantai -+ @
Ruang penonton: seharusnya mendapat penerangan darurat tanpa
terkecuali. Dinding langitlangit terbuat dari material bebas refleksi,
tidak membentuk warna terang. Pengunjung seharusnya duduk di
pertengahan sisi luar layar. Dari urutan kursi pertama ke tengah
rr BentukKinotonl:2 't layar seharusnya tidak melebihi sudut pandang 30".
I

T -f-f-T- P
llll
I I I I
6
E0,8
llllc
1t2.341
l1t2 I I
I I Eo..
G
I r,i.asl
t E
Illll I li:i.66 Eo'o
o
'lllll I I
o
ttt v=0z
o
-ll
-l I =

Bentuk layar lebar layar yang sama @ Wat<tu gema yang wajar tergantung pada frekuensi
@
60

I
lon
1,0
I

E =c
o30
E
6
0,4
E
G u'J
Pzo D
6
E o.2
o)

a
G
-
0
64 126 250 500 1000 4000 0,1
m3 m3 m3
2000 8000
Frekuensi
= 30 300 3000 30000 m3

Ufuran gangguan yang diperbolehkan Wartu gema dalam perbandingan volume ruang
@ @
146
t?t
uorlurs eJpcas 6uns6uepaq 6uEI telel Jeduleled eped ounlueotet a
JAplsc ap Jalad :)islrsJV lessnr8 srlodour) @ requeO reIel euetu 6ue,( ("699) uete16url le[e; senl euelecrr3 (UJ
00'6!
@ reqel rer{e1 ugg uep
Jelep ullu lnlun epeQJeQ 6 _ ,,61
6ue,{ uoluoued 6uenu (/ \Y
@- u0t x6Z
redues u g x 7;. uep rslelord reIel uep (6uent deues 961 1n1un 69;)
lsJn) 0092 ue6uep rolleIo.rd 6ueng 27 '6ue66ues nllervr rsrbued Jesep
lel6uu rselequeu 6uei{ )eref o uesnrel uep uepp
1edue1 uelerpalueul ;assnrg ;p sllodougy tseer)eJ 1edr.ue1 >1n1un @
renses 6ueI uple/v\ei epe elol uelr66urd rlelepp pped 'ueynfunped
uep reuruos eped euresJsq uere)eured 'e6:en;e1 Bnu.ros Inlun :tr1'"i11i"1 t:
e[ueleqreq uep 'e6er qelo ']eqerlsr ledue1 re6eqes ueuele6ued
relnueu reynl ledtuel ueOuop uelrseurquolrp )eIueq 6ueI Ei
iil ,J}jiil .[iirr,riiiii,i,
-siiii:iidtr.i -'9199.e1
rollelord 6uenr ue6uep resaq uep nreq 6uert dolsorq 6un66ue6
'uoluoued O!- g epe lrqoru Jqred leduel qenqes sele rO
'qesrdrel eJens ueqepur.ued urolsls upp eJpns ureperad
qestued nele rde ueqel 6ue,( ')eue-)eue uebuap e6ren;e1 uep
lolored 1n1un 6uenr epE Jesoq 6ueI s1aldtuo1 uJBleO 'Iruotpialo
eJecos ueuesoued uep uenlnquad uelsrs ueDuap rdBl6uolrp rse) $-L
J!sey
l+
oo', oo'e
'erens se:e6uad
rseurquJol un6ueqrp eueu rp ullrl secnl urslsrs a) erens uederelued
qenqes ledepreg rsler(ord reIel 6ue1eleq rp ledepral 6uel y1g epe6 rsny @
'rs>1e,{ord :e,(e| 6ue1e1aq rp eJens -=-T- osr oo'L
serebued rseurquol deyDueled 'uo1eu6eu lpue) g ue)eun6rp 'uui ouorol 0O'Z F- l- l-:-:
O/ rulg)nlun 6ue1eleq uep burdues rp erens sere6uud de16ueled
ue6uap leue)i y rs1a,{ord rer{e; 6ue1eleq erens serabuad e rseurqurol
eueJe) 'uedep eseu rp leuel , urelep 'oa-la,ls eTgnop rlunq uregsrs
elu6uuuad ue)rleqradrp e6n[ 1e66un1 rlunq rslnporder Eurdures 16
:g{unq rslnpordeg
'8p , rlqleral uep eureyed
rLlrqaleuJ leprl rsn) uelnln eJelue erens seJa) ueepeqred '6uen.r
sele rp rDeqrp erens sereOua6 'eureO uepeJed 6uesedrp elusnreqes
Jrq)eral rsrn) rJep 0ue1eleq relel 6un66uelO '@ <- gZ, leLl l-----:-
0qL d
'Mop/Z'O-8'O pep '166u;1 eI qepuer lsuanlerj uep 6uetnlteq uep
lesep 6ueprq
6uen.r eun;on eluqequepeq ue6uap 1e16urueu.r estq eue6 nlleM
76uero deus lnlun senl zu g9'0 z?r renx ueln.rn uep lerep
'rlunq relnd nlleivr < Inlun 'rsrnl 0[ > Llnrelrp ledep \{y' @
ueepaqred lrlrpes r>1rlrueu:
lrDuellrDue; rp r,{unq legueqbuad 6uBpoS
'O ogl leH e zH o0o'oz - gt qp 98 errr-eJr) qesrued Durpurp
upouep ue>lqesrdrp e,tusnleqes uelelspJeq 6ue,( uoluoued 6ueng
I!ISNIV
'1npnp 1edue1
@ e-
g; tedues rnlerp qaloq ropr.ro>1 deu eped 'O <- w OZ'L efureqa;
6ue,{ ropuol eped e06uet rrep r66ur1 uJc uJnursleu e66uel
aI
qenqas rnlelaLu nele'7og; ue6uopuocal ue6uap relue; ueEuuruey
Ie-
dovsorg
f- Keluar BIOSKOP DRIVE IN
-+u
Dalam bioskop Drive-in pengunjung bioskop
tidak perlu meninggalkan mobil.
Luasnya terbatas, melalui bagian muka
panggung, jumlah mobil < 1000-1300.
Jumlah ini masih memungkinkan pe-
mandangan yang bagus. Biasanya 450 - 500
mobil -, O.

tl--

O
Keluar
Jumlah Layar proyeksi sisi
Mobil
baris mobil lelakang baris dalam n
{ Masuk

fr- 500
586
10
1',!
155
170
670 12 180
778 13 195
886 14 210
1000 15 225

Letak jalur mobil, pom bensin, dan restoran


pinggir jalan terlindung. Pencahayaan dan
Masuk
-----f bunyi tidak terganggu dari kendaraan mobil
yang lewat.

Bentukjalur mobil cenderung ke atas untuk


/i\ Bioskop drive-in-Klno dengan bagian muka panggung yang berbentuk kipas dan kabin proyeksi
\!-i yang rendah dimana hanya 2 urutan baris. mengangkat bagian muka mobil. Juga agar
penghuni yang di belakang dapat melihat
dengan baik -+ @.
i------ Jalan masuk dan ruang tunggu tidak
--9"gp:1d:1s-d:1q'l9s-'!s-g:''-k::'19ry3!1v3'!Y:f menyebabkan adanya kemacetan lalu lintas
dijalan pada loket karcis yang dilewati, kartu
dapat langsung oleh mobil depan dibuka di
llang yang kuatdengan pengeras mobil -+ @.
suara dan pemanas elektronis
Jalan keluar yang terbaik adalah keluar
terlebih dahulu. Ada bidang bebas debu dan
pengaturan bagian muka panggung dan ukuran, ketinggian membedakan ketinggian luar layar tidak licin jika basah.
@
Jumlah loket karcis untuk 300 mobil adalah
1 loket, 2 untuk 600, 3 untuk 800 dan 4 untuk
1000 mobil.

Ukuran layar proyeksi menurut jumlah mobil


berbeda-beda, pada 650 mobil adalah 14,50
x 11,30 m, pada 950 mobil 17,0 x 13,0 m.
Menghadap ke arah timur dan utara, yang
memungkinkan pertunjukan lebih dahulu.
Untuk garis lintang layar proyeksi yang
nyaman dipasang di gedung kokoh. Layar
putih dalam bioskop mobil H + H Billbrook di
Hamburg dengan tinggi bebas 36 m + 15,5
m. Ketinggian di atas lantai tergantung pada
kecenderungan bagian muka panggung dan
sudut pandang. Kecenderungan atas layar
proyeksi mengurang. Perubahan bentuk
panggung dan layar proyeksi harus bisa
menerima tekanan angin.

Urutan kursi diperuntukkan juga untuk


tempat pertunjukan anak-anak.
Gedung proyeksi berjarak 100 m dari layar
proyeksi.

Ruang proyeksi meliputi proyeksi, genera-


tor dan sistem pengeras suara.

Pengeras suara Setiap 2 mobil berjarak 5,0


m satu sama lain dan untuk pengunjung
bioskop di mobil mempunyai tempat satu
pengeras suara.
/6\ Bioskop ganda. Ruang proyeksi untuk kedua layar. Semua ruang , kasi( bar, toilet, dsb. menjadi Pemanas pada tiang pengeras suara, bisa
\9/ satu sehingga waktu mulai dapat bergantian.
disambung ke pemanas dalam mobil.
148
unql4iltord urpues 6ue66ue;eE selur; ngel ueurdrlru.radey (D
@
FZI+ ZL+ ZL l-
leseq rlsed 6ue,{ ledtual
ue6uep e6e:qe;o s>1e1dLuo1
^
($)
ue6uap 6uepued uenel6ue[1e.rep :
rppqud snq rryred gedual ledep.rel e6n['uepes 1;qou trryed leduey nles
uelerposrp uoluoued y deuas Inlun 'zu y 1r.r1sr1 6uenl epe leyode.r
urqel 9 deues 6ue>1e1aq !O'zu 9'! urqey deneg'e6BJqelo ue6uede;
eped sn6eq 6ueI ue6uepueu.rad ueDuap euleln unqul eped elecrqued
urqey '(uereleqal urepeued 'rsrlod) .ru g ! senlas ueueu.reey e6eqr.ue;
uelledueuaul uoluoued ggg'gg ue6uep slelduoy 'neq ueinles
uebuap 1e;ro1 Zuep zw 7 6uepn6 6uenr '.tu gL leqeJnsr 6uenr uep
ueueOueuad 6ueng '(uoluouod OOO 0Z deues) euuepad ue6uo;oyed
ueue6ueuad 1n1un 6uuued rpeluetu 6ueru ueylodr.r.roloOuad uoluoued
1edua1 uebuep uelrensosrp'uoluouad BuJeUod ue6uoloped 6uenu
9Z'! x lllep u:e;ep ue6uosuobued nyem
uoluouod qelurnf =UJ
urelep e66uel rBqel
'uorpels rp uelnpodrp 6ue^
'ttsed 6ueI uoluouod qelunl ue6uep e66ue] Jeqal uebunqnq lnluog
'oue1url so.,odreq epn|
x nledes >1n1ueg = lsedepng (!/ ra
61 ledes 1nlun "xurn u",.,",1i3 \!/
6uelep 6ueI uoluoued 97;. = 0z? 9'6 lnpns uep rsrg = ueplegog
e66uel reqel ur ! Inlun )uep I nele
0009.
-
l$ap 8'0'-ozrr9'6
e66ue1 reqel u ;. ueleun66ueu uoluoued buetoes rpel
'(1rueu 6 lXnl rp 'Uueu.r
Zl 'V'1lp) l[op OZI nele luor! / = ru 9'6 e66ue1 reqel uelqn]nqrq
'@ <- uoluouad 6999 16eq urepralsuv uorpels Inlun uJolsa3 uE^ 'C
uep uedeleley '16:ed uep Ouelep 6ue,{ uoluoued qe;urnf ue4resepraq
Ounyqrp snreq e66ue1 uep lnseuJ ue;e[ reqel 'uere16ur; (ueru6es)
6uefuedes qegepe sn6eq 6ue,( ue6uepued ueOurpueqrad ploqeJ
-ed ue6unl6uel Llenqas uellseq6uetu rur leH 'leqrloru 1nlun uedep
rsJn) uelrun ue6uap usllensoslp 6ue1eleq rsJnl enpel uelnln derlas
uerelEur; ,61
ue1>1ere6;p ledep 6ueI rsJnl ueunsns eped lleq Lllqol uele sere6ued qeOuales |nlueS ueptelsury Q/ ueun,iy=yg1
= @
ueeun66ue6 'Z'.t qeppe eluueburpueqred r.rrpteq lBdLUol uep
rsJnI uesueq Jelue ueDulrluel geqbull snr,rruyn lnJnuauJ ')rlsnle lnpns
ueq @ <- 'qe/tleq uep sele r$nl-rsJn) eueln unqul nfnuau.r epeqreq
6ue,{ lnseu ue;eln[nuau uoluoued srue eIu6ue>1e;eq rp uep uedap a1
lo.rofueu lelepel lalol rnun rp lelapal elnqlal )nseuJ nlurd 'Ueqeleur
rDuele;eqtrau uoluouad uegBeqes 'er(ep leteq redures 1ne; .rnr.ur1edol3
lp @ + eJeln-uBleles nele Jnull-lPleq epoqJaq 6ue,{ ue6urpuelred
n1>1e^,r ue6uep uElrensosrp ),ltlue 6ueI 6ue66ue1e6 nquns
'e1o1 1edue1 uereleued euecuoJ ureqep 6uo1o6rel unsnsrp
uep epoq-epeqraq 6uel eberqe;o )nlun seqaq sye;duoy uelurDuup
Iel6ue,( rr{unq uep 'neq 'dese Joqurns uep u}snput LleJaep ueputH
"seqoq 6ueI rlJed
ledu:a1 (e11eq rn;e[ uegef uep snq lnlefi snOeq 6uer{ ueeleqr;aulad uep
selurl nlel ueueAe;ed ue6uep 6uede1 qeuel )req e6elqe;o 6ue66uele6

ffi,, )
uebuap uelrensasrp snJeq elo) ueun6uequed uep ueeuecuolod
'sele uer6eq qeuel Eueprq Llelepe rp)edrp 6uert uep unquurp elueserq n tnlueq uelsrg @
uolpels 'sdr1a >1n1ueq 'lnug rnlol lelnq )nluoq rlelapuou ueequtoped
1edue1 1n1un Jesep lnlueg ffiL leH <- rn;e[qeineq rp eperaq 6ue,(
r.u 60 L x O/ ueJnln ue6uap e;oq >1edas 1eduel qelepe ressq e6e.rqe;o
ue6uede; lnlun uernln 'eberqeloreq ledurol Inlun ueloled rpefueur
(uoluouad OOO Ogt dn>lecuatu eulou tp snultxey\l snc.llg) rburpueyel
unlaq 6ueA er(uueleqaqel ue6uep )llup 6up^ uorpels lalduoy
'L' utg)t 0009
'6e11-urcr6-pe3'e6eg qelg nr.u;r uesnlnl']nlrlsursepung :rseuJoJul
[ <- vnvsu3g sy3'Idy{oy
NOTOVIS
STADION
KOMPLEKS BERSAMA -+ U
KOMPLEKS PENONTON
(WLAYAH) PENONTON DAN TAMU TERHORMAT
Dasar rancangan ini berlaku di negara bagian Jerman secara sendiri-
sendiri menurut "Penyusunan Bangunan dan Tempat perusahaan
Perkumpulan', yang merupakan jalan-jalan pembuka, tangga, bagian
muka panggung, dan tempat penonton. Menurut jumlah tempat
Ketnggaan
duduk yang diatul kompleks tribun hanya sepanjang lapangan olahraga
(kemungkinan pemandangan yang jaraknya tidak terlalu besar) atau kira-
@ ronstruksi garis pandang kira mulai '10.000 tempat untuk seluruh keliling lapangan olahraga.
Tangga berdlri Perlombaan sebagian besardilaksanakan pada sore hari maka tempat
penonton yang terbaik adalah di sebelah barat (tidak silau)
Penyusunan urutan tempat penonton dimaksudkan untuk melihat
kompleks yang lebih kecil dengan 20 atau 10 baris. perbandingan
kenaikan linear'1:2. Di kompleks lain garis linear ini diganti dengan garis
pada bola, oleh karena itu tempat duduk dan tempat berdiri berada pada
garis konstruksi penglihatan. Ketinggian untuk tempat berdiri seharusnya
12 cm dan tempat duduk 15 cm.

6) Satuan beton yang dapat dipin-


r€/ dahkan @ Tangga sudut WLAYAH TEMPAT DUDUK
Kebutuhan tempat duduk dihitung sebagai berikut:
Panjang tempat duduk 0,S m
Kedalaman tempat duduk 0,8 m
dari
Bidang tempat duduk 0,35 m.
Bidang lalu llntas 0,45 m.
Urutan kursi dapat ditentukan seperti juga kursi tunggal.
@ Tangga sudut /A Beton baja
\rll dan saluran dengan
penurunan Kursi dengan sandaran memberikan kenyamanan yang tinggi. Susunan
jalan masuk dan keluar, maka setiap urutan kursi yang diperlukan
Tangga duduk
setiap sisi jalan:
menanjak
pada urutan yang tidak 48 kursi
+80+ pada urutan yang menanjak 36 kursi
Wilayah tempat duduk dan tempat berdiri dibagi dengan pembatas. Setiap
-45+3s---{ 750 kursi memiliki 1 m lebar jalan cadangan (tangga, bagian muka
panggung dan dataran) minimal 1,00 m.

WLAYAH TEMPAT BERDIRI


Kebutuhan tempat untuk tempat berdiri dihitung sebagai berikut:
Lebar tempat berdiri 0,5 m
(ABangku kayu dengan tangga Panjang tempat berdiri 0,4 m
v duduk papan tebal @ Tempat duduk yang nyaman
rf
Setiap 750 kursl memiliki 't m lebarjalan cadangan (tangga, bagian muka
F- 80 _______-l panggung daratan) terbukti min. 1,00 m. Untuk pengisian dan
pengosongan tribun dan pencegahan massa yang membahayakan,
wilayah tempat berdiri dibatasi dalam kelompok atau blok untuk setiap
2500 kursi. Bilik ini terlindung dari yang lain dengan pembatas. Bagian
dalam dari bilik berdiri dinamakan pemecah gelombang. Hal itu harus
terjamin, bahwa setiap tempat tingga' terlihat, maks. 10 urutan tangga
berdiri dengan pagar ketinggian 1,10 m. Dorongan diagonal harus
dihindari melalui susunan pemecah gelombang yang berpindah. Untuk
A\ Tempatduduktinggidiatasdasar tr) Tempatdudukdari bagian beton peduasan kompleks penonton, industri bangunan memproduksi bagian-
V-/ tangga \!/ yang Sudah disesuaikan
bagian pojok pemecah gelombang dari beton campur -, * @
+ 78 --------.1 t_76 _-{ @.
Tamu Terhormat.
Kompleks terbesar sebagai terhormat terdapat kursi yang bisa digerakkan
pada tribun di atas atap:
Pengatapan Tribun:
Jika memungkinkan setiap tempat duduk sebaiknya beratap. Dengan
penyusunan ke atas dapat ditingkatkan jumlah kursi beratap --r @ +
@!. Stadion Olympia Berlin dan Stadion Wina memiliki atap yang biru.
6\
\Y./
Penutup beton baja miring
@ e"g"ng"n besi di beton
dengan tangga di atas beton

Permukaan tanah
2
l_- 14,04

Potonoan skema stadion


sebagian penggalian,
penrmbunan dan susunan

F- 6,80 --F- 10,14 ------F4,80 --{-4,60-{-8,20 ------+- s.gq


- +8,00----__i_ 6,37 _--l_ 6,86 -___*_ 6.86 ____{
29,44 ----------------
@ Potong"n Stadion Olympiade Berlin, Arsitek: Prof. Warner March
@ Potong"n stadion Wina

150
t9t
u.r 99'7 l66uu'u.rc 76,
redueg elog
u-r gg'i r66uu uel 'use) @ 99 6 Dueluerel 'bueluelal elog 17
@
ppor olod - dnlnuel del epo.r elog ueuas equrol n[u11 elog wl|Zx 99'e 6ueme6
@ @ @ Iepog @
u.r ,ue6ue1
00'Zx O0'e 6ue^ e6'dnlnyel ue6uedel etog /A
w tl'Zx 79, 2 6uene6,ue6ue1 elog \?
@<- 1e1seq eps @ ,{11o4 elog @
\
@ <- le1seq Ouefue.rel ep8 @
r.u 90'Cx 09'9 6ueiue6'(eluetuy)
^q6ng
@
OL 9Z [sey 6l
6 ZL ZL 9t dnlnyal 6uenr epor e;og (
9Z 00 0z 9Z 9Z 0e ueues equol (gf
nt 9Z et ,Z 9, 8Z le1seg (A
uJ 0O ex /9'9 6ue/y\e6'(ueu.re1) ,{q6ng
telseq Eueluerol Etog (i) @
9t 09t 68 9er 9n 09t jedurot etos (il
OZ 09 Eunlueb e;og ffi
6 8t etos (0
^ilo^
I 9t 6unlueE elogf
9Z 09 6uefue.ra>1 elog ($' E'i::\\.,,.;
99 t6 09 t6 99 t6 Ie1col-1 1
8r 8t ZZ nt de.r epor elog @1
99 06 99 ott ueGuel e;og @
w ll'Z x 79' 2 6uene6'eloq yedeg
8'8' 91.'601 (e1uetuy) {q6n6 (g- @
,'89 00r (ueuuel) fq6ng @
0t 90 r. 9t 06 06 0zt eloq ledes (
"l 'l
"l ld d d
?puels ueJnln le! ltutul lBru sxEuJ ueEquroued
uJ uelsp eOeJqelo leduo] sen-l
fi<-
VCVUH\NO NVONVdV'I
f*
LAPANGAN OLAHRAGA
) Hal. 429
Luas tempat olahraga dalam m
Perlombaan maksir nal minim al Jkuran )tanda
P L pl L P L

11) separ bola siswa 70 40 40 20 44 t2

2) Sepaf bola lap. tertutup 50 25 40 20 44 t2


@ Lapangan olah raga kecil untuk sepak bola siswa
3) Bola tangan lap. tertutup 44 t2

4) Hockey lap. tertutup 40 20 36 18 4t t2

5) Bola keranianq lap. tertp. 60 25 64 27


6) (aota roda lap. rumput) 60 IO

7) Lempar cakram 15 J 12 3

$) Lapangan krocket 20 4

Sepaf bola lapangan tertutup ) Arena anggar 24 2 13 1,80


@
10) Totat peturu 24
1) (Shuffteboard) 17 3

) Lapangan tenis 12,20 5,50 18,20 11,50

!) sottuatt 18,29 18,29

1)
einschliebilch Sichereitsabstand

@ aoh tangan lapangan tertutup

@ nocfey lapangan tertutup


v1'ox1'o Batas 18 m

Batas 6 m
*
l
Ruang pelemparan

,i
i

\)\ rl
l

soA tangan lapangan tertutup \ .]


@
V"*-P
O.SO-' -./

@ Totar peturu

@ eota roda lapangan tertutup

tinggi = 15 dinding samping

L _ ],i..W"j":/,,-
L;.'+"'#--o"l"u{*'u
@ Lapangan krocket

152
r
t9I
'eieln qeloqas uauoos tp n.rnlad
uelel6ueJaquJod
3 edu 6ue66ue1a9 @
Ielol InseuJal
Jnlef t ueousp ueiedulol e6ll uep
Llnef teduol'lrueu/ureJ)ec Jedulal
H
00'e
'r.lPlB6 leduol :uelBles qelaqos
uaur6as rp 6urquol iBduJal uep
i==
r66url leduiol 'lrlJeu nele ueJlpc S=
ledural :uJelep rp uBourpueuad iN\\
ue6uedel'6ur1r1e>1 rngel y uep s 1b\\
to \
Ulplal El!
g ed;1 6ue66uegeg trt
rrt
tlt
'6ur1r;e1 rlr[=-
-0so^ ttl [jj-i
rlr r
rn;e[ len; rp Jnlelp ledep ueleduog
rt lrll
e6u uep qnel]eduol 'qeleb geduol ,irl
'eJeln qeloqos
trr I s
:_r__-_-< ilri
ua[!6os rp ue6uelur.r r]el lnlun I r i r00'(
009,
Jre ueJnles InseuJJal uelel6ueJ i rC lll'-c
t,l
-aqtuad rnlel 0 ue6uap ue]eduiol rll
eOu uep Llne[]pduol 'llUeu/ueJIec 'tt
reduel '6urquel teduol 'qeleo
leduo1 :ue1e;es qelaqas uaui6os
rp 6urqua; Jed[!ol uep 'r66ur1
1eduo1 'ppeu uep uJeJlec Jpdulol
nln;ed >1e1o1 :uelep rp ue6urpuepad
'ue6uedel '6ur1r1e1 rnlel g upp urpJaI g edn 6ue66ueleg
@
g ad11 6ue66uelag
6ur1r1a1
rnlel rPnl rp ]ereq qeloqss snrnl
sue6 rp 6uecue-6uecue uelelbueJ
-aqued rn;eI enp ueOuop ueleduo;
eOrl uep qnef leduol '6ur1r1e1
rn;e[:en1 lp JnuJrl qelaqas snJnl
sue6 rp 6uecue-6uecuB lBdr.r.rej
ue6uap qe;e61eduol :eJeln qelaqas
usruEos rp ueBueluu uel Inlun Jte
ueJnles lnseurJel 6urque; ledtlal
uep lUeur uep uJeJIpc Jed[uol ili'rr
'nrn;ad >1e1o1 :uelelas qplaqes uaul ,;rlrl
-6es rp 6urqulal redruol uep r66ur1 ii,'rr
ri,r ll
lPdruol :lrpeu uep 'uerlec redua;
'nrnled 1e;o1 :uJelep tp ueequrouod
ue6uedel '6ur111a1rn;ef g uep plpiaj
V od[ 6ue66uplae
UOVISNUVO 1
0019 NVUTUf r y[31tv
Nvnlvsu:td : tsvtuuoJNt y edu 6ue66ue1e9 O
cNv09Nvl3C
+oo.o!+
r00'9F 00'6+OO'ttr ooe
ool -Foo6r
JrP UsnlPs
+no,t-- 00'9t +00'e I
6u!qusl ,eduel -
lqJeu reluol uep ueqa iedue_'l
run|ad letol
r66uq leduot uep qnefleduol
qeteB leduol
r66uI leduo] 'L
uBl jniea
B6el qep ueouedel
-Ll
I
l
I
F ---l-r \ -
_^---.' l""ilii I

fii/// Ii rL---
--"-:jr=1:=::r,]-
i
^: ,;=o--n=--i_-., I
l
tii[ll/ .ti*' i...---.,7 ir,;i::=----- i i
I
I
tlltllrl <{ 1"oz
n-IirlTl- - - --1-> ')-.
**ff.;ri------_ -t1----i:i':'1 itt
[ilxi[-#,Ji
"""""\\\ i\.--=j=.--.,);'1""'il.ti
I
NK@"1 ;^,-'.i
I <-- geogr xro
yll3'llv 0Nv99N\n39 bus+--oosr +
-J----"1 GELANGGANG ATLETIK
86t
cit Gelanggang tipe D. Terdiri dari
J-----J kelompok tersendiri + (1).
4,oiq__ 2O,OO 4-6 Jalur tersendiri untufgaris jarak lari
r--- -irii
i!il spnnf dan untuk garis lari gawang.

II Jrr\;
1 lapangan pertandingan 68 x 1 05 m (70
x 109 m dengan daerah keamanan)
1 kompleks latihan tolak peluru, arah
tolak ke selatan
ii r:i:2:I--ii[ 1 kompleks trilomba untuk lompat iauh
dan lompatan tiga, pemberangkatan ke
i{ 3B
i{;0,
l-ir
i ii
rt:ll
I
barat 1 kompleks lompat tinggi, arah
pemberangkatan ke utara.
1 lapangan tolak peluru, arah tolakan ke

ll rls,oo liil
i
utara
1 kompleks softball, arah lemparan ke
utara
ti | *t"ffi
Ltlli 1 lapangan perlombaan kecil 27 x 45 m
(termasuk daerah keamanan)

ll I r---;3= f ,,,,f Semua ialur keliling pada gelanggang


tipe D dlbuat dengan lapisan (tennen).

u L 3+- Penggunaan yang lebih keras dianjurkan


dibuat dengan lapisan sintetis.
le Lapangan perlombaan kombinasi besar
_Ij mencakup luas lapangan perlombaan
27,00
dan gelombang atletik di samping dan
_-- pada V lapangan perlombaan.
Terdiri dari kompleks tempat tinggal: -)
23,00
--
136,00
Q).
i-lapangan perlombaan 68 x 105 m
@ Gelanggang tipe D
Lapangan olahraga Lompat jauh
(70 x 1 09 m dengan daerah keamanan)
1
Jalur lari o Tolak peluru l kompleks lompat tinggi, arah
3 Lompat tinggi 7 Lempar ekram/lontar martil pemberangkatan ke utara di atas
4 Lompat galah I Lempar lembing (bola kasti) lapangan perlombaan.
1 kompleks latihan tolak peluru, arah
tolakan ke timur
1 lapangan tolak peluru, arah tolakan ke
barat.
Untuk latihan sebaiknya lemparan atas
segi berdasarkan keamanan sebuah
-------{6,00- lapangan lempar. lni terdiri dari lapangan
l- 2O.OO rns,00 2 oo
rumput sebagai bidang benturan sekitar

-l
o.rT
lapangan dengan tempat dll. Pem-
berangkatan wilayah lemparan untuk
lempar lembing, lempar cakram dan
martil di sisi sebelah selatan --; @.
32.00---{
t
--
*g
q+
lt
3R
- I

! q
I

T-T
tF-
t5
ot
l
iE I
1i =11
F ro,oo+l33:B3
3,00

Lapangan pemberangkatan utama


@ Kombinasi luar lapangan perlombaan besar @
E

ilII IT
li *E

llt8 -,,,--]
l
ll
u6
I
t
eg

t"l
l
t1 rnnu+Si..-
t1 4.88 1,oo
il
8- ' I r l.F- 20 00--+ I
l--zt.oo------1
@
-?fl
Lapansan lempar 'UllllffiifiT*- = I m. iarak balok lon@hn 1 m
= 8 m, ]arak balok loncatan 2 m - Hal. 433
/A
\s//
Kombinasi lapangan perlombaan
kecil.

154
r
991.
e
qele6 ledu.rol ^ l-f ueouolod
@ lnfun /a\ + qe1e6 1eduol @ <- qele6 leduog yeldtuoy e6n tedu-ror za.
seJleui/lelueq upp ueleduol Due[ \r, Q) 1eldluoy @ @ uep qnel ]eduol ietduro>.i (9
ue6uecupU ueOumupU
o.r./tt\
:""r---'t".1
illr
:ll:
nlai ueouuef g-Vueouolod
.09 "ozl
IEflI W
lA-Jl.=_ I T
"""i O-C ueouolod
+80'l-
Pr*1
"E--t-*J5
r66uu leduog t66un redulor z:r
leldroy @ uep qnel1edtuol i'etduo>i t9
usleduol leluEq uep 6aq tsDl-tsDl
Iosoq nlqeu g-V.6uedueued ueleduol loleq rnlplau ouedueuad
nr(ol uep seM-
tr#
l,g+ ,69 + oz ----1
fr
i let qerv
i

I
u!l[seld J
qne[]eduol qalduo)t tn|Pleu g-V 6uedueuod
I
5
-q
1
I
E
@ -@ <- uelecuot slelduol uep uelnyn6ue6 @ 1
e6er Llplo Inlun u 6 eteuer^lnlun) Ou-eqnl updop-lp uj ,, lr,"r"r rrr"OJHi 9rbl"? ,.
@ 'u Z
uep uer'duor sue6 eiprue

(snsnql) le66unl Jnlefreqal ,eunoEqras B6EJ qelo s>1a|duo>1 epe3 ..


rerer,6r*rr ;?gp';t ';t#19,t#j,1Jtu,%iff:g ,

+009 +
lued 1 ue6ueluu ue;:nlep @

+
1r.red ;. ueEuelur.r uel

00'1 --------{
tnle1
@
9-9 e v 002< ue',l6ut ZIL t66ull leduot y
00'9 9< 0v ZZ'I 9r< qele6 leduol y ueOuolod selv )iedu4
\L6 8< zZZ't t9? ? ueteduol eOrI y +9SC .{ql
8< zZZ'L $f? qnel]eduot y
U u (v) u uel$i
uelEueg ,uPJaqui $lalduol umer\i
,eqa'l 6ue[ued 'e) 6ueqn-l JPqe'l 6us[ued
@ <- 6ueivreb uel :nlep @ ,ZtO s ,'o
LZlj L gt'cJ
uelurzrp 6ue^ repuels upt66ulal uelep tp uu e + tsueralo.L upleleC F_99,e+ -€r'C -
-99'e -------
u00D u 09'1. u 09't,t uz9t'0 I E !/emsrs u09
u 00'z! u 00'8 u 00'zr uzgl'o I vlasts u08 u.r
]ued uep g1 ueqrleled sntpeJ ue6uap ueOuelurt r.rel tn;e1
w 00'zL u 00'8 u 00'zt u 0ff1'0 I v effsrs u08 @
(e96, tetnu)
u 00'91 u 00'8 u 00'zt u 018'0 0t E d elEueu u 00!
(m6! rElnu)
u 09'0l, u 09'8 u 00'€! wzg[0 0l, g d Bfeuau u 00t
Vd
u 09'0t I'u 09'8 u 00'e I u 0i,8'0 0l, u 00t
U?d
u 0t'6I u 09'8 u 09'et u fl.6'0 0t € t elPuau u 0t!
u 8t'91 u 06'8 uzl'et u 966'0 0t. V
-l Efeuau uotl l-
w zl'tt u tt'6 w ztet u 1.90', 0t !)tet-DiPl u0ll
'VU eleuau 'o
u000t u 00'9€ u009t w49l'0 OT EIUEM u 00t I
I + V'l eleuei
u 00'0t u 00'9e u 00'9t u tt6'0 0t uep uet-rIP'l u 00, -L
rlsluu 6ueme6 6uemeE
uels 6ueae6 lerEf
)ieJPf UP sela) Jte 6ueqn.l
IPJPT IeJel -!66ulley qelunf 6uEfued
.rebed ueDuelurg uebueourrasev a
O <- uel rnlef uernln6ue6 @ 6ue6e6 ue6uep 6udr*eei (U
@
,oue^eo
ropuad reJer u o0! rnrun eonr uilril8lliii,t['8iiB",JriBt :
Bz ueouelur seqoq ueueueor q"r"rp u"or"p t?ffi BiB^'rX?l']r"4'hi8ilr#i,,
zz'l IL 00t (6- uere)l6ury6urltlel rntel
zzl lt z0LL e lapuod leJeLeq uel Jnlpf
te66unl
uslPloueJl I uuers
-aquedI upl )ipjef I ouerir rnlPI
JnteI JPqa-'l umpf{
6uBlued
,u"r, 13,,,ll,ll 393;;xrui,s;tiJ$ili3
ytlf'rlv 9NVo9NV'I3C
t_
Sa,!.ap yang dapat diputar
GELANGGANG ATLETIK
lnformasi: lnstitut Federal untuk llmu Pengetahuan
Olah Raga 5000 koln, Carl-Diem-Weg -+ fl

Pada tabel -+ @ rincian pengukuran sesuai aturan (ketetapan) pertandingan


dan itu harus diikuti. Kemungkinan lapangan untuk olah raga sekolah, latihan,
dan olah raga pada waktu libur berbeda.
Lapangan lemparmartildibuatseperti lapangan lemparcakram
O - -@
Namun lingkaran lemparan hanya mempunyai A dari 2,135. Kisi (ieruji)
pelindung +Q- @hanya pada acara perlombaan, biasanya konstruksi
sederhana seperti kisi pelindung pada lempar cakram+ @.
+ 2,74- Lapangan lempar lembing terdiri dari lintasan lari dan sektor lempar + @.
6
\I/
Pandangandarisampingkombi-
Bagan lapangan lempar lembing
nasllapangan lempar lembing @ Lebar lintasan lari 4 m, dengan panjang umumnya 36,5 m, tetapi minimal 30
+@r m. Lintasan lari dibatasi oleh sektor lemparan melalui tanda tetap bentuk
Iengkungan pada garis lemparan (busur lemparan). Lapangan tolak peluru
terdiri dari lingkaran tolak dan sektor tolak -+ @ - @ Panjang normal dari
lapangan tolak peluru 20 m, pada olah raga prestasi tinggi (lnternasional)
25m.
-T- Sektor pertemuan
Jenis lapangan Luas bidang lemparan (benturan)
4,20
atau tolakan Sudut panjang
Lapangan lempar €kram Arena lingkaran = 251) 40' 80
I I

80
Lapangan lempar martil
Lapangan lempar lembing
Arena lingkaran = 2,135
Panjang lintasan lari = 36,502)
Luas lintasan lari = 4
40.
+29
80

100
Lapangan tolak peluru Arena lingkaran = 2,'135 40" sampai 25
-a
o 1)
Pada lampiran itu sebuah arena lingkaran dapat juga digunakan untuk lempar martil
F
Tinggi
4,0 o
N1
Yr:/ 2)>30m-

-
2,741 o
@ Bagan lapangan lemparcakram /;\ Lapangan lempat cakt am O = >219 Pengukuran dari lapangan lempar dan lapangan tolakan. Berikut ini,
Y) mm < 221 mm untuk laki-laki ^
(!J contoh rancangan I sampai V untuk pembagian bidang yang dapat
g'14+ digunakan (4 m'?lpenduduk) pada luasdaerah yang berbeda-beda sebagai
bantuan keterangan

Balok dorongan/ Gontoh l: Gedung olah raga untuk luas daerah dengan penduduk mulai
tolakan
dari + 5000 orang
1 Gelanggang (Arena) tipe D 10554 m,
\ 2 Lapangan olah raga kecil 27 x 45 m
'1 Lapangan olah raga tempat latihan (Lapangan latihan)
2430 m2
4500 m,
ll 2 Lapangan olah raga bebas (Lapangan bebas) 250 m2
F75+ 1 Lapangan rumput tempat bermain dan untuk senam 1000 m,
1 Tempat (alan khusus) untuk gerak badan 1400 m2
Luas bidang yang dapat dimanfaatkan seluruhnya t 20,000 m,
Lingkaran besi
Lingkaran lempa6n Contoh ll: Untuk luas daerah dengan penduduk + 7000 orang
D = 2.135 1 Gelanggang (arena) tipe D 10554 m'?
61 Lingkaran tolakan/Tolak peluru z,arBalok tolakan/Tolak peluru 1 Lapangan olah raga besar 70 x 109 m 7630 m'?
srz -r (s) \Q/potonganA-B 2 Lapangan olah raga kecil 27 x45 m 2430 mz
Luas bidang bermain bebas 3000 m'?
lt
Tanda lintasan lari
ivE-
l: N
1 Lapangan rumput tempat bermain dan untuk senam
1 Jalur (lintasan) khusus untuk gerak badan
1000
2300
m,
m'z
l6 1 Jalur sepatu roda 800 m2
ilE
ll ilc
.o Luas bidang yang dapat dimanfaatkan seluruhnya + 28,000 m,
qr
l_iL Contoh lll: Untuk luas daerah dengan penduduk +7000 orang
rl
lpita pengukur 'l Gelanggang (arena) tipe B
!l^ Radius 8 m--
I

6+100m 'l Lapangan olah raga besar 70 x 109 m


14000 m'?
7630 m'?
1l 3 Lapangan olah raga kecil 27 x 45 m 3645 m2
ir 1 Lapangan rumput untuk temDat bermain dan senam 1000 m'?
'l Tempat (jalan khusus) untuk gerak badan 1400 m'?
J Luas bidang yang dapat dimanfaatkan seluruhnya + 28,000 m,
Sektor garis batas
lr Contoh lV: Untuk luas daerah dengan penduduk + 15.000 orang
\ 1 Gelanggang (arena) tipe B
3 Lapangan olah raga besar 70 x 109 m
14000 m,
22890 mz
rl
@ L"p"ngrn lempar lembing 7 Lapangan olah raga kecil 27 x 45 m 8505 m'?
Luas bidang bermain bebas 6000 m'?
>_ 7.32
1 Jalur (lintasan) khusus untuk gerak badan 3300 m'?
lTempat (jalan khusus) untuk gerak badan 1400 m2
L___t L__ l L___l L__l L___l E
1 Tempat bermain - tempat untuk gerak badan
2 Lapangan rumput tempat bermain dan senam
1000 m'?
2000 m'?
Luas bidang yang dapat dimanfaatkan seluruhnya + 60,000 m,

Contoh V: Untuk luas daerah dengan penduduk +20.000 orang


E '1 Gelanggang (arena) tipe B 14000 m'?
1 Kombinasi lapangan olah raga besar 8400 m'?
30 4 Lapangan olah raga besar 70 x 109 m 30520 m'?
I
10 Lapangan olah raga kecil 27 x 45 m 12150 m2
I
Luas bidang bermain bebas 6000 m'?
1 Jalan khusus untuk gerak badan 3300 m'?
1 Tempat (lapangan) khusus untuk gerak badan 1400 m'z
1 Lapangan bermain - tempat untuk gerak badan 1000 m,
|*, 2 Lapangan rumput tempat bermain dan untuk senam
Luas bidang yang dapat dimanfaatkan seluruhnya
2000
+ 80,000
m'?
m'?

@ UXur"n lintasan lari: gelanggang olah raga tipe B @ ia:Bl"J*"ru"m


untuk luas daerah densan penduduk mulai dari 5000 -
156
L9t
ueplersd ueuol 68 PJU-erI senl ueouep ssoult, ueouenj qotuoc
lruod zru 002
G)
Plo ueqlq )inlun ueded 9/
uepeqlol6ueOuau lnUn
rsaq 6uPlEd/ue6uE6od t1
B66uel leue ourpurO e/
uetepaq ueg z/
n^eryoun^pplev t/
F'( 68 tl 68
Ppodes Jeteuoorv O,l F4
Jolleq repuels z9
pdeJAepediolleH !9 F4
BUnOqnu ueqoel q6ueg Og
Jepunq nl6uP8 69 F,4
lt 6uDru nlouPg 89 tt
| 6uuru nltoueg
Jalleq 6u94 ueqqe'l
Iepuad JallBq JepuEs

19
e9
z9 ,n""r rr,r"

#
lapuod rlPJetrqleH t9
v\ @ffi* s#
nluqJallBH 09 q l.2
ueq[el Inpnp ]edual 9,
ZL ZL
lEl -flffin. #
llcal
uErnlh ueqE JBpUES gt
snuFs[el
(lete PduE) leluet raltBH eE
ueqaq
latOuBOuau ffir
Inlun lsaq oueled 1z
9z
luEleM
frod ]olo )tnlun leM 9Z
uq uqqleH ez _-A
I uBqaq tele/uaiq IBH 0z
ueqllel$lnu lBnd tl
llel )tedelal lnlun tBM 8!
',ffif
llei lnlun leM zt
il In66ud leM ! t
I tn66utd lev 0! 'llrcr
uBpeq lnlun leM 6
epep lnlun IBH I tu tL___I
ll snulsslle'l ulsoli! / E
I snurss[eT ursoll g ffiWffi {l'
ll Ja^o - llnd ursoy{ I
I ra^o
- llnd ursafl t
dosul lnlun teM e sseulg ue6uenr urelep lele-lele ueunsng
G)
daslq )inlun leM Z
ueouel loE !
lsrpuoy e^Pp tseurprooy (u!eFurel
uep ueuas) uBseu
sseulg 6uen.r (ueleJerad) uedel6ueped ue1ns61 ssoulu -euod ueqqel )tnlun
@ ls!puoy ueqel eIeO Jnluglsu ueleJoo seqaq 6u9ru eUss
ssoulrl lseurproo) Lllqal nele nles snsnql ueqqet tev 3
follEq ueqm uepralpq qepnl ueqBquqigd dBles eped ue{seJepslp stueq nI euerot qqo uBp
p,(ulepouEpoq-epeqraq|e6uesnlrlBle-leleololrO lepedJelleq!ep)lopuodlsreq'nlutrelleqnelereileq
uerl6 InUn 6u[uod Jepuels (ue)Unfunltp) uollriq6stp I tedues Z requeo uEouaelel qolu@ eped ..
Jnlu9leu eserq
sseulll setrlqou EIEO uoleJeO qrqoynles lrcol ueleleJad o
EueI Eounl z rnlun $rnpod ueoeu-u*eu uorpdruau ! L uep oL er6s, r"J?Y;136?;1?I?'iJ,;:
xutauost
uelelaad leua'l 68 (xz) 68 68 68 1e66un1 6udjeb nelri
orp[.] JsileH 98 (xo) 98 (xz) 98 (ueuotol edelaqaq
(nrnpd) etoq )inluoqJaq IBV eg (x€) ee (xz) €B (xz) og ueledssl Jnuolou ueOuop) riBputd
ueouElpel-uef qflqeutn]unialteH zg (xo) rsrpuoy elep rseurpJooy uqBraO edaoqog - edld senyJBqe'l 3
zg (xzl zg (xd zg
JOSnAO ueselur-] Lg (xe) r8 (xz) rB (xz) 18
(6urdDls) leduot Inlun rtBl 0g (xz) og (xz) og ("2) og Jnluolou snsnQl
sldua) 6uBquol lev 6/ (xe) (xd 6L (xz) oz ssaulrj ueledoal ele6 ue)iera6 EdeJaqag ueqllet deqet s
6/
Dueqnpoq runlad/elog gZ 8L
ltuad lolo ueqlel ln]un ueded 91 91 UNUN
uEpeq lat6ueouou (uslFaOaI) rnluapu EJrcOS
Inlun rsaq 6ueled/ue6ue6od t/ (xd tt $z\ tL TL lslpuoy sellrqou eIBO uaieJao nlBs ueq[Bl deqel v
e66uel IeuB 6urpurO 01 (xe) o/ ("zl eL EL
ueleloq ue€ Z/ (xd zt rPlrdueJala) nqe uel uedel6uopod
(xd ueq|lel uenln-t ueu[e-] 0uBp!g
nlai/oun^ep letv !/ LL (xo) 11 (xzl tt IUolou u?ndueuoy nele uelelelad
?pedas Jglsuo6Jv 01 (xr) 01 OL (xs) 01 3
Jslleq repuels z9 z9
ledernepedJallBH !9 t9
PunO qnu ueqrcl nl6ue€ 09 09
1ue1 1e;y @ eun6tlnu uequel lesnd
repunq nlouBg
@
69 69
il 6utrlu nl6ue€ 99 89 _______..1
l-- oo,r F_ er,, _-_______-
| 6uutu n)t6uPg 1q (,e) /9 L9
uatal lnpnp leduel 99 99
Jalleq 6ue[ ueLl|le'] 09
lapuad Jsleq Jepuels zg (x9) zs z9
Iopuod)erelrallBH l9 ("e) L9 1.9 t,9
nlu[ JqleH Og (xe) 09 09 09 o
-Tr
ueqqel )inpnp leduef 9t (xA 9r (xd 9t
lleal uBJqn ueJ)m Jepuels et (xor) tt (xr) €t 0
snurss[el
(lete eduBt) leluBtreleH ee
ueqoq JL
lel6ue6uau rlnlun rsoq6ueP.d Lz lz
tuel lBtv 9z \xzl 9z
lnJad ]olo )inNn ]etv qz lxd 9z
qol ualal leM ez tz
I ueqaq lele/uBlal plv 0z OZ g tr
ueq[q qnu psnd tl (xo) fl l"d tt
Ual )iedepl )inlun leH e! €t
qel lnlun lelv zt zt e66ue1 leue
il tn66urd
letv ! ! It
I ln66urd
leN Ol 0t .tltol 6urpurp uep uepeq 1e>16ue6ueur epedes releuroO:y 7-1
uepeq lnlun lelv 6 6 6 )nlun rseq 6uBled ue6uep @ uep qn,{e1 lele/6un[ep telv \t/
epep Inlun lev 8 8 I lnred 1o1o r.lrlelou
lnlun ueded
ll snurssqel ursow I I
I snurssrle'l ursaw g I .u9 06
ll Ja^o
- llnd ursaw 9 I F- -----{
lJe^o-llndursalI t t .9lt
F-s6_-__-
dasu lnlun IPM e 0 T
dasrq lnlun leN Z z
ueouelpf ! I "uz v
zu Ot zu Ot zw Ol
I fffi
6ueprg
ueleleJgd (ueouBru rstpuox) 6uenJ sen"l F_oe.!______1
!, ulg>1 OOO9 'r
e6ey qelg uenqele6ue6 nulll )nlun lerope3 lnltlsul :tseurJolul
OaM - ruar6 - UeC
i!

i__
Hltl-TrI-
fi<-
ss3NilJ CNVnU NVO |SIONOy CNVnU tr*
RUANG KONDISI DAN RUANG FITNESS
Untuk 40 - 45 orang harus berlandaskan pada besarnya ruangan
dengan luar minimal 2OO m2. Saran yang patut dicontoh -+ @.
1 Rol tangan Membengkokkan tangan, 60/ 30 Tinggilampu untuksemua ruangan yaitu 3,0 m. Mengingatsusunan
merentangkan tangan
2 Alat untuk Bisep Membengkokkan lengan 135/1 35
alat mempunyai2 baris optimal, maka pada dasarnya kondisi ruang
3 Alat untuk Trisep Merentangkan lengan 135/135 fitness harus mempunyai luas 6 m. Ukuran panjang ruangan < 15 m,
4 Mesin Pull - Over I Mengangkat lengan di 190/1 10
depan badan karena kalau tidak kemampuan menguasai selama latihan akan
5 Mesin Pull- Over ll Menurunkan lengan di 190/'1 10
depan badan hilang. Ruangan ukuran terkecil yang luasnya 40 m2 cocok untuk 12
6 Mesin Latissimus I Menurunkan lengan ke 200t120 pengguna.
samping dan mengangkat
lengan
A 7 Mesin Latissimus ll Mengangkat kedua lengan 2001120
di depan badan bereama- F{
8 Alat untuk dada

Alat untuk badanlbatang tubuh


sama dan dilepaskan
llelekukkan lengan di
depan badan dan
dilepaskan be6ama-sama
Merentangkan badan,
165/100

135t125
ffim
Hru
membungkukkan badan
'10 Alat Pinggul I Menurunkan, mengangkat 175t125
kaki
11 Alat Pinggul ll Mengangkat, menarik kaki 175t125
125t155
Alat untuk kaki Menjulurkan,
elEIl
12

'13 Alat untuk telapak kaki


(alat untuk betis)
membengkokkan kaki
Merentangkan telapak kaki,
membengkokkan telapak
'140/80 .M
kaki
lraam-ma€m gerakan Fitness
+Iffi
Pusat multi latihan
14
lenturan kaki dan beberapa
gerakan melentur sebagai :i lll ll
@
I

gerakan dasar
R
20 Alat tekan/alat beban I Merentangkan lengan
horisontal (posisi berdiri)
Merentangkan lengan
120t140
-_lr o[Elo
21 Alat tekan ll 70/160
vertikal dan/atau latihan
betis pada posisi berdiri -_nl___ll
.Hk-t - rn -
,, Alat untuk tumit Merentangkan kaki pada 90/140 I lt
bidang miring
lvlerentangkan kaki 120t160 _JL r-[II-- Iii:i
23

24
Alat tekan kaki

Alat membengkokkan lutut


horisontal (posisi duduk)
Merentangkan kaki ver- 200i90
l:-
LJ]
(dengan alat cakram) tikal (pada posisi duduk)
=s

-*{Jfr ffi
25 Alat untuk otot perut i/erentangkan kaki vertikal 65/200
(pada posisi berdiri) latihan {tr
r-
yang berbeda untuk
jaringan otot perut dan otot
punggung
26 Alat tarik BermaGm-ma€m gerakan
melentur sebagai gerakan
dasar
'100/140
-F ?6 H]
B 27 Alat besi (palang besi) untuk Membengkokkan dan 1201155
,^--iEI---F- rE-l
mengangkat badan merentangkan lengan
vertikal (bergantung atau
NJJ-U_U_ d* A{
ililil
28 Tempat duduk tekan/bangku
beban
bertumpu)
Merentangkan lengan
vertikal (menekan bangku
200t120 Rlffi::l[ ffi*
pada posisi perbaring) 44F
Alat haltes Menekan bangku, 200/100
!:l
29
(mesin tekan multi guna) membengkokkan lutut,
menekan pada Posisi ]m
berdiri dan latihan menarik -ilil
6ilil
(semua latihan dengan
berat yang sama) il lt
30 Bangku tekan ll (bangku Bangku tekan miring (posisi '185/100
miring untuk halte. panjang) duduk)
3'1 Bangku melingkar Membengkokkan lengan 150170
menekan bangku (posisi
telentang miring ke bawah)
Bangku tekan lll Membengkokkan lengan, 160/170
dilarik ke badan.
33 Halter lantai Latissimus 120t130

40 Tempat tidur pipa-pindah


dengan pinggiran dari karet
Semua latihan pada halter
bebas (latihan
300/300
:<>
membengkokkan lutut,
latihan tekan dan latihan
membanting) @ Conton sebuah ruang kondisi dengan luas 200 m2
Latihan tiang halter 200
43 Standar cakram besar 50/100
44 Standar €kram kecil 30/ 30
45 Wadah oksida magnesium 0/ 38
c 46 Alat standar untuk dan3sl 70
47 membengkokkan lutut 40t120
70 Argometer sepeda Stamina, koordinasi, alat 40i 90
(berpasang-pasangan) nomor 70 sampai 76
bangku latihan 71 Alat kayu Membengkokkan lengan 120t140
48 CakEm karet 72 Ban berjalan 80/190
(10, 15, 20, 25 kg) 73 Dinding anak tangga 100/ 15
49 Lapisan (cor-an) cakram 't4 Palang besi untuk 1201120
(1,25,2,50, 5, 10, 25, 50 kg) mengangkat badan pada
dinding anak tangan
Papan berjalan untuk latihan 100/180
50 Halter tinju MaGm-ma@m gerakan otot perut
(1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 1o kg) latihan melentur dengan 76 Alat untuk meringankan 70/150
5'1 Halter pendek (2,5; 5, 0; 7,5 halter tinju, halter padat dan tulang belakang (punggung)
dan lain-lain - 30 kg) halter panjang 77 Alat daya loncat (lompat) Kegesitan, koordinasi
Standar halter pendek 140i '1
30 Alat nomor 77 sampai 88
53 Latihan tiang halter 185
u Tiang untuk melengkungkan 200
78
79
Bola/Peluru berlubang
Alat kembang kempis
lutut (dengan bantalan/jok) 80 Tali untuk lompat
55 Tiang melingkar 140 81 Lintasan Deuser
D 56 Bangku tekan (dapat 40t120 82 Halter untuk jari-jari tangan
digerakkan) 83 Alat berbentuk bola/peluru
57 Bangku miring I
Bangku ll
401120
401120
E u Halter peluru
85 Halter air
59 Bangku bundar 40t120 86 Rompi besi
60 Bangku latihan multiguna 87 Kantong besi untuk lengan/
(dapat diubah-ubah dengan '12
kaki
ma€m cara) 88 Cemin
61 Halter padat (2 - 60 kg) 89 Lemari peralatan 50/1'10
62 Alat standar halter 145/ 80

C Daftar alat-alat untuk latihan kondisi dan latihan Fitnes

158
69r
(re66unl) ueqne; >1oque1
@ ueusetured .r1??#:,.ir?,"rfr'f$
lnlun.ue4rnluerp 6ue,i ueqeg
^
€) stunt le6al Ioquat 6u!!u rioquel
(Bpue6) uetlflel toquof -
f__ oo,z r__']
F-oo'8.+ H__16.01_ N
st9 sl9
{
j j
E
a
I
(uelet nlurd uep uernluoq eluetelue rp) loqtuel epueg
@
I
ag) )redue l
@ * ledupt -
'e^uJey)as ue6unl6url ue6uap urp ue)tensalueut snJeq
lnqasJal sruel ueouedE'l 'srual ueouedel Jeltles tp 6urse epuaq leue-leue sruel 1edtue1
epe qaloq leprl'Puecuar luBlep uellnseurp le/r^e lefos rseJeo @
tUedes (e/t^a^uad'qtlBlad'ueOuedel snJnOued) le66uuledu.ral uele
oo'l.r-!!.+
ueLlnlnqay ueurBr.uJod ueJeouelo) n66uE66ueuJ eduel un6ueqtp
ledep ueunouequred dEqel urelep e66urqas 'ednJ uetlil.llepes ! Os'z+- oo,ZL-!r ------------l-OS,Z --t
)tolord
lBnqlp lnqesJol Jil..lIB
uBqnlnqol e6n[ uelutelour 'Buleued
TT
ueqnlnqex uelBeqroduau e^ueq )eprl 6uenl urerooJd epe6 li"
'rsrs rp rrJ o! r66url uBouap uelenq ueepeqJed lo
'uelelos-eJeln qEre uBlBp B6eJ l.lBlo ueouedel
lelsl unouequreur
ltIL
it
url6unu r.lnefas 'qBuBl oueprq ueouep eues qtsroq oueplq rl
Inlun ueqequrel %08 - 09 ueueleouod uellesepleg 'Ieue-leue
ueureuuad )nlun eOnllnseu.uol ueqllel )oque] In]un uElnUadrp 6ueI 6B
Dueprq uep sruel e6er qelo ue6uedel ue6uop llluapl (,,ueleun6lp
ledep 6ue^ BOer rlelo 6ueprq,,) qrsreq oueprq :Lleuel bueptq senl l1
'e6et qe;o ueouedel
deues '.roloturaq ueeJepuel Inlun ueledurauod ledulel 7 (uoluoued
1i
edupl) leLuou 6ue[ ueureu-uad e,(uuele[:Jrryed ]Bdugl ueLlnlnqoy IEN G'
'@ c- Ieue-)eue uteu
lBdtuol Inlun oueprq ueqnlnqel zu 0Z sluol ledulel derles :lesoq
usBJl4ad eleo ')eue-lpue ureuj lBdtuol lnlun oueptq uer.lnlnqoy
e- x 001-
:-qelunf =
(r ) uelqnlnqrp 6ueI eOeJ qelo ue6uede'l
e x Inpnpuocl
'ebeJ qelo
uBOuedel ueqnlnqel uEOunlqrod >1n}un urnun snulru rOe: L nreq lqeq
iBleq eped (ue/t^eOerqelo/BOBr qBlo uBOuedel) ueOurpueq.red e16uy
'Inpnpued qnrnlas
ep o/ot uep g't eJelue 6ueJe)as ln)e 6uBI sruol uteuod qelurnl
'ultu g'z leqol
le/t^e) ue6urJe[ uep eoel qelo ueouedel ueqn]nqa] ueesltJeurod I
Ti
Io
ur 00'r " """" uede)buPuod ls!) l66u[ It
ur 90'L """""" 6ueu eped tou l66u[
tu 916'0 """"' qe6ua] tp lou t66utf
ur 0t'1. " """ lBdlual enp ereluv II
tu OO'8 """""""""" uoureun] 6un66und ueloeq rp IBJoO lBduel
ur0r'g= """" 6un66unduer6eqlp)pro6ledurel ti
ru 00', """"" ueureuJnl Ourdues lp IBJoO leduiol
ur gg'e Ourdtues rp lele6 geduel
w LL'1Z=x eZ'8 """"" " """"" le66unl ueuteulJod
w LL'1Z x 1.6'OL @ - @ epueb ueuleured
ffiIffi lt I

l1
19
Ornquepl O0OZ 'ueullof sruol rseJepel :ue6ueJeloy ll
[<- t 99'e }.- 16'0! 99'€l- 99'e+-.16'0r ---+99'el t 99'e |- 16'0r__+99,ei
-*
SINfI NVCNVdV'I t- LZ'gt -____--_1
LAPANGAN TENIS
Ketinggian ruang tenis telah ditetapkan secara internasional.
Berdasarkan peraturan, untuk Davis Cup dituntut ketinggian 10, 67
m. Ketinggian dari 9 - 11 m dianjurkan, yang dalam keadaan biasa
cukup dengan ketinggian 9 m -+ @ . Permainan tenis juga mungkin
di ruang senam dan ruang olah raga pada ketinggian ruang 7 m.
Ketinggian ruang diukur pada net dari lantai sampai sisi bawah
mesin ikat. ltu harus ada di atas luas lapangan permainan seluruhnya
10,97 m. Ketinggian minimal 3 m pada batas luas ruang gerak.
ikhtisar tentang penampang lintang dan penampang samping dari
+ Ann 11.985 + tipe-tipe ruang dengan sisi berbentuk limas -+ @.

C xetinggian ruang Jenis-jenis ruang: ruang pembongkaran, ruang tetap, ruang yang
dapat berubah. Ukuran dalam ruang.18,30 x36,60 m -+ @. Karena
ukuran lapangan permainan dan ruang gerak ditetapkan secara
internasional, maka menjadi:
Te H 2
Ruang tenis 2 lapangan tenis
"" (E. + D.)
r //__ \\
-
o-l
hnqqi = 9,00
__-
_BB_rs,qo
DD = I,OO

,-/ __--^--\-\
(2 x 18,30) x (1 x 36,60) = 36,60 x 36,60

H#
...................,'....''...........,.....'....,..'........'..
Lebih dari 3lapangan
++# menjadi bidang ruang
yang analog dengan 54,90 x 36,60 m. Ukuran menjadi hal yang
paling baik sehubungan dengan kemungkinan penggunaan olah
raga. Jika orang menginginkan ruang tenis yang ekonomis, mungkin
merupakan suatu pengurangan bidang di bagian atas bangunan,
namun penggunaan yang sejenis menjadi tidak mungkin lagi.
16,40- 23,77-6,40t
Penggunaan itu adalah:
@ P"n"rp"ng lintang dan penampang samping daritipe-tipe ruang --; @ 1. Pada kedua lapangan cukup pertandingan "tunggal"
2.Pada sebuah lapangan cukup pertandingan "ganda"
EDDDE
3. Pada kedua lapangan cukup latihan sebagai pengisi waktu luang
2 tunggal atau 1 tunggal/1 ganda.
Dengan perhitungan kemungkinan penghematan menghasilkan
luas ruang sebagai 5silku1 --lc-H2-
1E,+1Do
32,40 x36,60 m.

Apabila dictat dalam bentuk tabel, maka ada gambaran sebagai berikut:

Tipe ruang ungga


E D Cukup Tidak cukup

1 1 1 1 18,3( 36,60 tunggaUganda


2 2 2 36,6( 36,60 2 tunggal/2 ganda
2 Penghematan 2 2 33,9( 36,60 2 tunggaul tunggal
1 ganda 2 ganda. 2 tungga
3 3 3 54,9( 36,60 3 tunggal/3 ganda
3 Penghemabn 3 3 49,5( 36,60 3 tunggal/2 ganda 3 ganda. 3 tungga
I 33,9( 36,60 1 tunggal/1 ganda
2a Penghematar 32,4t 36,60 1 tunggaul ganda
@ srera @ urrr"n
1
rancangan -+ @ ruang dan bentuk
Gelanggang olah raga

(D Ruang yang letap di atas satu atau lebih lapangan


* da a dd fr d
Ruang yang tetap diatas satu atau lebih lapangan
a
@

Potongan melintang -+ @ Potongan melintang -+ @

160
-
t9L
ueOue6ed ue6uep 1r16unf-1e16unI uede6 @
rnleral lel 6ue,( uer6eg
@ loi6unllq6unl ueded lelot llll L___-]
eped ueselurl selE lp sslBq sue6 epuef r Oi-
@
(se1eq sue6 eduel ueselutl) epue6 ueln>1n6 @)
uerund uBouep uexureurp lEdBp EIueH Fglf
sqEq sue6 eduel ues4ur_l
uelequap @
uu;qe1 @
;ndurruaq ueselur"l @
6uequole6leq uese1ur"1 G)
'repueup nll qereep lp delel lepl 6ue^ ueouB]ulJ
)Bla-l 'nlr qBJaep tp detel 6ue,( e6er qBlo uenln] ueouep lensos
6uesbdlp n1! ue6uelulu '>lnlueq uep uBunoueq ueouap uB^oler snJeq
ueOuelutU'JBpuBls ueOuop lensos snJeq llsPd 0ueA ueselull ulalsls
lnlun nelP ueouedPl qenqos ulelep Bpuel sluer.lnlnueur lnlun
dplet qenqes ue6ueb ldelbuelrp uelelueq deueS';eqtl nll6eq 6ueI
ubuleuied uelull6unulaul e66utqas'eIuueepEoI ednJ uBlllulepes (dnlnuod lnpns ue6uep) olles @
snreq nlr ueleleq-uBlelueg '(qneI ueln>1nd llencol) ulel eJeo
ueEuep lepuelrp elerx 'uelelupq ue6uop uelnluqlp 1epll ueselull
seleq neley '(sedtelen ulc 06) Euequltes snreLl elulelol leluos-UoLl
bubcirer;p-br.ieI ueuqeuted-Dueplg'trl 09'9, leululul 6-ue[ued
uep urc 08 leurului reqel !>llllrueu srueLl e6EJ qelo ueouedel
'1nfue; q;qa1 ulolsts lnJnueut
lgrsads 6ueI epueyepuel nele/uBp uel6eq-uerDeq Uaq!p nUed ellf
1a6:e1 eprueld eprurerr6
(ue11eqe;p eslq) eloq uellelalaur lnlun epuel - @
(ue>lreqerp ledep) seteq suee
(uelleqerp lBdep) ue6ueluu Bderaqaq nBlE nles
Ie/v\B uelnlnd ledurel
(eyd7ue1e1ueq
'B^ureueqas e[uese;q) uese]ull se]eE
6uef, e6el qelo uB6uede'l
:ue6urpueqred >1nlun
ueleun6tp 6ueI ueselut; tueleplnseulel 6ue1
'eluuolsrs Jepuels uelnle ue6uaP
rensos snJeu upp Jourou uelueqrp 6ue^ (qne[ ueln>lnd 1|ence1) sele[ ueselurl enues lnlun unutn
g f pep p1pre11o6 e6el qelo ueDuedel
Le6uap Iseldqlp'6ue,{ ueselurl
rnn-lulr @
'IcaquelslEH e80z 'c 0, 'rels Jeuueee
ueuraf lloC uele)l JegepJol uelndun>11e6 :ueOueleley Il
Ie LI
tNltfl J'roc NvcNvdvl
LAPANGAN GOLF MINI
-+u
Setiap rintangan beberapa lapangan yang sama harus berbeda
tidak hanya dari luar melainkan juga tekniknya. Meskipun demikian
rintangan ini harus mungkin dilalui dengan permainan yang lihai.
@ Lingt<aran tengah-lintasan tanpa garis batas Garis batas menandai akhir rintangan pertama. Pada lintasan-
lintasan garis batas membuka permainan tanpa rintangan, seberapa
jauh bola dipukul, jika harus tetap dalam permainan. t
Lintasan yang hanya dapat dimainkan dengan pukulan tidak
mempunyai garis batas. Garis batas dan tanda-tanda dipasang
sedemikian rupa, sehingga batas tanda yang menunjuk ke pukulan
identik dengan rintangan.
Gunung api- lintasan tanpa garis batas- dapat dimainkan hanya dengan Tanda peletakan: di mana meletakkan atau memindahkan bola
@ pukulan
yang terdapat dalam permainan diperbolehkan, harus ada tanda-
tanda. Tanda memberitahukan sampai ke mana bola boleh dilempar.

l -(I Tujuan harus dicapai oleh tanda pukul dengan sebuah pukulan.
Tentang lubangJubang tujuan maka diameter tidak boleh lebih dari
120 mm. Untuk sistem golf atau golf bintang berlaku 100 mm
sebagai limit.
Tanda-tanda harus sudah dipasang pada setiap lintasan. ltu
dimainkan dengan stikgolf dan bola golf. Untukstikgolf, yang umum
Llntasan miring yang curam dengan rintangan )V( lintasan tanpa garis atau benda yang mirip.semuanya diperbolehkan. Bidang pukulan
-
@ batas - dapat dimainkan hanya dengan pukutan. ujung stik tidak boleh lebih dari 40 cm2. Semua bola golf lintasan dan
bola golf dari material apa saja diperbolehkan. Dia-meter bola > 37
mm dan < 43 mm.
Bola-bola dari kayu, logam, kaca, fiberglass, gading gajah atau
material yang mirip seperti bola bilyar tidak diakui sebagai bola golf
lintasan.
Ukuran normal lintasan golf mini secara umum sebagai berikut:
Panjang lintasan 6,25 m, lebar lintasan 0,90 m, diameter lingkaran
akhir 1,40 m -+ Hal. 161 (e.

Golf Mini
Dikembangkan sejak awal tahun 50-an oleh Bogni, seorang
berkebangsaan Swiss, terdiri dari lT lintasan beton (panjang 12 m)
dan sebuah jalur lempar jauh (panjang + 25 m). Jalur-jalur beton
telah dipagari dengan rangka pipa baja. Rintangan-rintangannya
adalah batu alam.
@ srout bagian kanan @ rirat
Golf Cobi
T Merupakan salah satu sistem lintasan yang paling sulit dengan
berupa "gawang kecil" sebagai ciri utamanya.
Sebuah lapangan terdiri dari 18 lintasan.
L Sistem ini tersedia dalam format besar (panjang 12 sampai 14 m)
@ Linta"an lurus tanpa rintangan
juga dalam format kecil (panjang 6 sampai 7 m).

Golf Bintang
sebuah lapangan olah raga golf bintang terdiri dari 18 lintasan. 17
lintasan diantaranya dari beton dan mempunyai target setengah
lingkaran, tetapi lintasan terakhir memiliki sebuah bintang sebagai
"lingkaran target".
Kemudian bagi nama sistern. Panjang lintasan meliputi 8 m, lebar
6\
\:,
Lingkaran miring tanpa susunan rintangan-lintasan tanpa garis batas - lintasan 1 m, diameter lingkaran akhir 2 m.
dapat dimainkan hanya dengan pukulan
Lintasan-lintasan dibatasi dengan gabungan pipa. Tanda pukul
terdiri dari sebuah lingkaran dengan diameter 30 cm. Lubang tujuan
mempunyai diameter 10 cm.
Pada semua sistem golf lintasan semua rintangan telah dibakukan
dipilih, dan dirancang berdasarkan peraturan olah raga.
Oleh karena itu setiap lintasan dengan "AS" telah dicapai beberapa
Dataran tinggi lingkaran-lintasan tanpa garis batas - dapat dimainkan
@ hanya dengan pukulan
kali dengan angka 18

easat< yang menonjol dengan tempat terbuka di bagian tengah


@

162
est
1106 ueulelr
uep srDleJd rslnJlsuo) edrl\{y' eserq ue6urpueyed _
senl Oueqnl 6p ueblep ud6ueitel @;
!€6uu€6uad tnlun
Ii ueureued uEseiur-] g! - !
,ved ueouede'l =O
uEJedueFd ledua"l =C
uqnlnd ueunsns =g
ueqtel \nlun lndunr ueouedel =V
*-;';-#;#;
:zt+ffiM
. uEr.,rel uelnlrd\
-uaqured ueelnturad ueunsns\Y
t"u.rr1!!N
qel"S --- qeuel6unl€'1
qeuel 6un)iaC
JeueS
qeles 6uequoF6
/t!ce)i lDln€
qeies
JeuoS
Duasary + @ <- uequel r1n1un ledu:ey qenqos lesep uede>16uepa6
ueunJnuad
@
lieles --
'@* qnp lelap uelpdurasal ueryesepJaq ueurel 8! uep uelnlnd
0 L E6nl InseurJa] ueuP] 6 uep uelnlnd !
'6ueluBd elouel )inlun eq Og IrBq
qlqol e'..1
99 leururur ueterpe,{uaul snreq senl dnlnc 6ueI Eueplq '6ueqn1 /t,
g 1 ueOuep up6uedel e,(usnreqas lrdrsuud eleces 1lo6 ueOuedel eupcuau
'ppaq-ppaqJeq 6ue,{ ueurelepal ue6uep uep ru-r Ii gg7
I
lEurur.u reqal ueque; uelnlnd-ue;nynd 1n1un rrsed uebuelurg 'lnluaqJal I
uep zur OOe leuJrurur Jeqal uellnlunuau eAusnreqas uelelapuad u, ueuel
'qnl)i lelop qelepe leepr 6ueI rse1o1 urecuera] l: Iepn
ue6urduepraq 6uer{ ueureu:od ueselurt e66urqas 'ln}ero} uep u 9ZZ Ireq
qlqal 'ur OOZ ;euturu elusnreqas 6uelue6 leluaras ereces;;o6 ureurad o'
9!+ !6eq q4e;leq ueleduesel uaquJau Inlun u 08 leu,rurur Jeqal uep o
relep Dueptq ueyrlnfunuaur e,{usn:eqas upr.llel )in}un lndunl ue6uedel
'Q)<- uelelepued uBr.rpl ueueqeUod nlens ue0uo1o6
ueupl'ueq[el lnlun ueue]'ueqqel lnlun lndunl ueouedel :uelep€qro
o
'ueqrlel euecueJ qelepe 11o6 ue6uedel euBcuer denes Duuued uer6eg
'(6ueqn1 6 ue6uap ue6uedel deltes lnlun runq6uad OOO'0OZ
upp r.lrq?l (1ereg ueural selaq) qyg rp rselal rur eseaneq) 11o6 qn11
qenqes e1o66ue OOe 6undureuour dn66ues 6ueI qelunf redsJuau ledep
4nlun 6ueqn1 6 ueOuep ue6uedel qenqas lnlun ueynpedrp 6ueA lluaur 0e lloo ueselurl nlens uaurel3 @
;eu:rs1eu ue6uap qer(epm urelep runqEued qe1unt669'96 1, 1 :ue11n1uruedrp
6ue,( ueEuedel uelpduauod 6ueprg'resep uelrprlalued upleperp snieq
're;nu:rp e,{ureueqes 6ue^ PuecuoJ urnlaqas 'elureoeqes uep 'ru.rouola
tlqe 'uee,{epnqel )lul€l rlqe 'qeuel nult tlqe 'ue6un16url r6oto1a rtrte ue6unqnuled 9!
'11o6 uteuad 'ue6unl6urt 6ueprq rlrtrurour ii
lelrsre Oueroas uenqela6uad ^onprq'pbei
{rpe) leouns) erel't }l
snreq 6ueA estq eqJos uep ueurele6ued.raq 6uer( rlqe Dueroas uee;o;a6uad
uelnlJeuau 11o6 ue6uedel euecuau 'uetnq nele uerueped ueqel ,'i:f"l:::it|E.,
qelepe e^unlnp 6ue^ 'ueeseped ueseMel tp rlenco4al )ieptt ltduJeq lenqrp ueloqldod
I L
ledep 1o6 ue6uedel rur pse/v\og 'uelrsesuepuelsrp uep ,,n)eqr oue,t eoi ,ra"p u",d""q'f"tl,?
ueouepueuel 0l
qelo tedual ue6uap uelburpueqlp leprr 11o6 ueouedel eluunurn epe6
'(,,6ueqnt,,
uep ,ue|nlnd,, IereD eIu6uelued uep (,,6ueqnp6ueqn1.) uelnlnd 1e.re[
qelunlue6uepuerlrensesrpue6uedelsenl reluedtdelrptrsed1r1nq rpnele
lllnq-Mnq uep ue6uolod-ue6uolod up6uap '(e6e;e1 '1oe1 re6uns) ru;e1e
6ue( ue6ueluu-ue6ue1uu ue6uep '6ueref 6ueA ueuoqoded 1odtuole1
nele ueuoqodad dnprq ue6uns6upla1 Uep 'uelnq-uelnq erelue rp rplep
ue>1e[ue1 ueDuep qnued 6ue,( 6uedel rp
IeloU€l )ireq 6urled 6ueI ue6uedel
ueuel ueueqeued 6
't tllot6-peg ,*"rrruir""l33 !
ue1e1 'e6el qe16 uenqeleouad Inlun leJapoj lnlllsul ;ebriuirlouens s
ueuleued ueseluil
uopeqsorM 0OZg 'rZ l3rlquaqu uelef 'ueuJof lloe ^
uplell :ue6ueraloy i'"i;q"dJo;,,1;6i
ueureued sueC
*"'""fr3i"':fii";
n lp6 tn)inuod |et6uol
^ <- Eud uelnlnd
J'loe NVgNVd\n
LAPANGAN GOLF
Tempat latihan -+ @ tiOaf melayani ataupun menawarkan latihan
yang singkat atau pengenalan olah raga golf. Pusat golf sebagai
penawaran olah raga yang mandiri dapatdidirikan di lapangan yang
tidak lebih dari 10 hektar. ltu harus mencakup lapangan rumput
untuk latihan, taman pendekatan, taman untuk latihan dan lapangan
dengan 9lubang -+ @.
Panjang lintasan golfdan "Par" yang diperuntukkan dapat dibedakan
sebagai berikut:

Panjang lintasan golf


Pat
Untuk Pria Untuk Wanita

3 Sampai 228 m Sampai 20 1 m


4 -
229 434 m 202-382 m
5 di atas 435 m di atas 383 m

Standar panjang yang diakui untuk lapangan golf berkisar antara


standar 60 pada panjang normal 3749 m dan standar 74 pada
panjang normal 6492 m.
Pukulan yang dalam ukuran tidak ditetapkan maka diletakkan di
awal lintasan permainan. ltu harus mencakup luas yang cukup kira-
kira 200 m2. Lebar lintasan permainan 30 - 50 m dan panjangnya
100 sampai lebih dari 500 m. Pada akhirlintasan golf terletaktaman
luas minimal 400 m2, yang dalam peraturannya 500 600 m'z. -
Taman bagian depan yang tidak di mana-mana untuk umum, lebar
minimalnya 2,5 m. Bidang kasar dengan
Perluasan lapangan untuk latihan tumbuhan yang tingginya berbeda-beda di tepi
O
lintasan permainan dan tersebar ke seluruh
lapangan. Pertahanan merupakan rintangan
tiruan yang paling sering dibuat tetapi mem-
punyai kekuranganyaitu membuatbenda asing
di beberapa wilayah.

Lintasan
permainan

A = Lapangan rumput untuk latihan Jarak pertahanan-kedalaman dan


B = Susunan pukulan
C = Tempat pelemparan
,\
\3/ bentuk teroantuno dari iarak ke
D = Tempat parkir taman. Seniakin deikat pada taman,
1-27 Lintasan pemainan semakin terjal pemandangannya.

Qa--- -7
I
,

1-18 Lintasn pemainan


19 Sistem pembagian
20 Pondok pukulan
21 Tempat pe.kumpulan
22 Tempat memukul
23 Tempat p€rkir
Contoh sebuah lapangan dengan 18 lubang 24 Ceddi
@

164
t-
99t
(6ue[ueueu.r lnluoq urelep (lrce)i (;rce1 uelequlef) ueun
(9, uep e6^ediep' :;rl'e;A-i6uotid uoqlep uep e6eujJap eJBIUE 6
uep 6ue1ur;eu 6uedueued) 6n uelEqura0 ue[il uep e6euop eJe]ue ^ @
-!p lal6uay! :nqerod lell6ueyl nqered lelrOueyl :nqered 1e1r6uey1 Q!
6unde.re1 leped epuaq o.rrgs - \J/ nqerad le1rbuey1 :nqeled 1e1r6uey1
esnq ue6uap 6underal e6er.ure6 E6euJop rp nqered
+08+ lelt6ued 6ue[ rcduotey
oosr+03337-------ll oos
T
ogtrq-6og=rq-+ogl 000r
.t
a
E
3
d
i[* Fl: r,,ii:.,i1 e
t' I
009
I' rnl
II lli"
9Zt9
l. lI lll
suJeru
(uernln)
nelnd upqnqeled rp 6uelnueq uoleq buelnuoq uoleq /A Jsed rsr uEouap ouelnyeq uolaq
1n66ue1 6ue1ur1 6uedurEuod nele fO\ uelelec rrep Jre uelEp (ueluel ^
eoeuiJop ouelurl buedueued \:r/ -a66uolrp) ueldnlecrp 6uEI 6urpuro Q!,/ ue)elec uep oundeJal uo1uo6\L/ uellelec uep srunl 1ebe1 ueuleyue6 o
09 tz 9
m'8t I
09'rr I
00'I €
G,1 z
I
s Je6ep seal
i@ +r s r--to6-H z+
+092- +002-l
0z
g gg! ueLueleq <- (uer6eq) le^el nqeJod sruaf
eIuue6uo;o6 uep re^El nqered sruet ue6eg @
ouepod ueurunugd eped +
aolsorl rp 086l aperdullo sluof (,
u uErq ltunH {s)oz gt'zgL'L )t ,u 0z '(qeletefuad) Iot
d uBllq lrunH (s)9r 98'r09'9 ) .u gt '(qeleteluad) lol uc
zu 9r qEputd 0z9r
-qepurdreq 6uel lol
H uelq rrunH (s)sr 0Iil02'9 v 6!ilH
(UOO) tPuotsEil CUOU
s!uo[edeJoqot 6u4uE
rB6.d ayE66d
Fde, pdq qouro{urj lduored 9!'0r
(6uoras) l (7) rc1reg71 qoluoc loluo? qoluoa !otu6
6uuru ueqBpudrad (s)or +96'0 09'il02't l (t) epEldulto - Iot
ozt uElq ot6uv 0t +90'1, 99'r00'9 l (r) )o - ror
qeJsu uerolourl 09'8 96'0 zr'il00't l (z) lapea
)i 'no rurq flnH epnu
(s)or'9 +l!'0 1Z'ilZt't l leuE uPp leue-lBu\
e uBlrq,runH 00't +LL,O tr'illt'z (t) srutdc
o uelrq flnH (s)or +98'0 z9'r00'9 l (Z) lnet lete€
qErau lEdey leuolseurelul 3!u€l
EIUlnluetes
q'q uetq et6uv 8',82 90'L 96 r09 6 v u 09'9 rersod ledP)
0/, uPllq at6uv (esnotlqryc) uelndunl:ed 6unpa6 qenqes rs6unl eule>1g
qeaEq sue6 O
relelss sue6 (s)99'or 90't 89'll0L't 3 lzl tlo1|l
7 ue6uep 1 rielq prng
uPunA pelqE Jrelelnrnq)
M uelq pJnH (s)9'zz 08'0 90'0/92'9 l (Z)(LurOuV uEJesnc
v
o uElq lrunH (s)€'rz 0t't 06't/9t'8 l (€) (,6ulos
I uEllq lrunH (s)zz 0z', 06'106'8 l (€)(Le6ef
eull
)uo6raq qplou ouPlurg (s)06'zz 00'z/69'9 l ueJnel
0l uelq IJnH 00't 01'106'9 l (z)OuPlu!t
6uequol
-a6raq 6ue^ rutq suee (s)9r 0t.'t 08'r90'9 l (Z)r,ueurpno 6uilt:
ue6uel
sroq ouiles 6uel )Elol 0t 98'0 t9'r09't 3 uul:
(t),tq6utc - uut=
:ape!du!lO s!u.l
u JIB ()) tsln4s a
rE,(El ledry Bped uelep
u req -uol sluar
lnluaqlaq -al nBle 6uero 0
uEBpaqiad (Bpuel lesaq reIBD )nseu nele (f) (Edol IBME) edl
-Bpusl) ulc-utc 6ueluPd 6'
e jple'l lede) 6I ledEy le66unl re,(el nqejod sruof 9
u?alnuad uBl6BE
uanln sruar
s
ts
'nqered !.
ueueueol uEp ueqnqBlod ueun6ueq >1n1un ue>16unlun6uaur uelsuol l
uel66ullol ue6uep rV'(seunl rplunduau 6ueI nqeted) urur 0O0g
- oo0, uep uu ogzt Blueserq (reseq nqered 'llorlps) uedules) !. M uep reroi
)nlun Jre uBtuelepay 'nLleJed odll uep 6unlue6rel ueJrEJod rp uep
ueqnqeled rp re ueurelepax'Jle uBelnuJod JEDlaq derlos uBp.roloru g
nqeJod g nele Je^el nqBiod Inlun u g nlrel eoetuJep e^uJesag -,
'ueqnqelod lp le^el 6ue^ (uelenu) uBqaE '(B6eLurep) uBqnqelod
)nqasrp resaq 6uBI relel BOBJ Llelo uPdB)Ououed ledLual nqel?d
ueuedur^uad ledurol Bduel nele uBbuop lede) ouepne 'Jolor!
nqered uep reAEl nqErad lnlun leJep rp ueqequlel uep (ueqnqeled)
uPJleJod rp ueqBqujel ue)nueueui Je^el eOeJ qelo uede)Oueued
I ruvts=d'rvdvv
NVHnS\n3d - UVA\n V9VU HV-rO
EE]
HF!
- PELABUHAN
OLAH RAGA LAYAR
lEl
t@{
KAPAL PESIAR
tEl
ipi lkatan Perahu Layar Jerman, Hamburg -+ T
E3=
HH
E:
F-+L - ,/--1
g \---rH II T
EI.
EF- €E 1-**--+E il
ll
rt
6E
='l
,_o
t-t { _--=-H
E=
EE
r---r+= ll
FE.
Fl s

#rl'-l ..l+-
Ug ll l-
HH
a Derlaoull perahu-perahu
lempal berlabuh
Tempat pcldrlu-pEl. olah
6 LautTenoah
(J) raga'di
raga Rotteroam .-t-tal.
di Rotterdam i65 (7)
+Hal. 165 Q
1,25-2,50 m
il, :1
9t2-0 m- _
-o"r*
perahu f50 -1
Penampang lintang "Joli"
2xB +50 @
lso
ll.. =Jl
96
s6.

3,5 x panjang
pe€hu 4,9-9,5m +

@ Lunas perahu yang terbuka

@ Di perairan Amerika @ Di eort Hamue

Beban lunas kaoal


JE
tf .E oF
EAH
,€\
I , ltJF1
I ":XUl :::l
IJE
IJ
l:"tu\
+2,0_3,1 nr-------1

z?\ Penampang Kapal penlelajah


\.:iilF]lr, I i' Hfl Lunas kapal penielajah \9
U-l::,
\! \/
!::.:F1..!l
UUI:i::I .l
@ "berlunas pedang"
Lr-
,(EA I]EY
l"lHl:...I t ./H
^){J\

-lts)-J '1E
1'lElr:l
AE
il0E
IP\\!
UU
t: 14
1A Tempat bertabuh perahu olah @ oi St. Rocheile
\9/ raga di Granville

lrc @ Kapal penjelajah berlunas takik t;\ Penampang lintang


\l7 penjelajah berlunas
"kapal
takik"

Pedang

@ oi san Francisco
@ oi Yarmoutn 3.65-
6,10-

@ Krt"raran yang terbuka

Joli untuk 2 orang Bajak laut


Burung kelana

@ Kelas-kelas perahu perwakilan di pelabuhan

166
rersad ledE)i ueqnqel€d qenqas qotu6 e6er qeto nLl€rad (e6eurep) ueqnqqed qenqes qo1uog
@ @
uenueued
u 08'z x 09'8 relel nqeEd
nqeJed u og'e x os'g reouns JE ueJnies
leduaf rolou nqeiad
(sneqqn/C)uenuouad u x
rf\_ OL C 00.8 qefelo{uad ledey
ounPoC (S\)uOgCx0S.6 urqoi nqaad
-uoo'txoorL Jolouraq qele|glued ledeX
u00qx00rt roloueq reEad lede>
qnqepoq
leduel uernln
ledDi uP6ueleC
epeldu1q relpl nqerad sruaf g uep yaep rp qnqepaq 1edue1 senl
OO'LI 0O'Z+ OO't= Og'Ot 06'r Or'Ot u 9'9 sruel @
e6eN nqered -.d- r -.sF r r-tr I -*d- 'r-
09'6 }o'zi oo't= 00'6 o6't 06'8 -ts
09'1 og'L+ Og'e= OO'1 Z1'l Z6'9 6uelurg nqeJed
O9'9 OO't+ oo'e= O0'9 O8'1. 9O'9 ueuqcpo our^li
oo'9 oo'!+ oo'0= o9', tg't o9', Iqourpuurl
(r) (s) (s) (r)
reqal ouelued ]eqa] Euelued
F
F
{L-:{l
<_> I
{F'--ll
l=
lF
I
lF
{
-{
(J) uexnuaotp 6uE,( ueue 6ue^ yerp. qr*r*
ueerepual rnlel sen-l geauigieiaj nqeled rese8 4qeiod sluaf
"-i"+l
r riJr I lr -{
ourdups uerbeq rp enp nelp nlps nlurd /,-\ elnu uer6eq rp ngurd ueouap ,/A\
ue6uapnLleJodueuedurluadpdueleualg\p/ nqerad ueuedurlued yedual euayg \E/
-- o'8<+ - 3,9:* 3,3.*3,31-----
'snleq lr)ue) nleq nele Jrsed rsilp uPp eluledua] rp uelunJnlp
---
@l- -1 >-
6uer{ 'Duecuedre} buelnpoq uo}aq In}uoq qelepe snlnl le6o}
rlod/ueurel '9rL 'leq re ueoueuolal qalo.roduour ouuued 6ue^
uepJre e^ur66url rsrpuo) ueouop ue)rensosrp'[u Z eJr)-eJr) Jrp urelep
o) (uelurela66ueyp) ueUnseurp 'buelnpoq uoloq uoluod uep
eleq uo]uod '(pce>1 uelequel) uertrl uep e6erurap rebeqos @9rl
'leq <- ounderel lepBd epuaq orlls esnq uep la.rel 6unqurele6 .r-E
G-T T
- -.-t,
'efeq uoleq 'eleq uep Dunderel (qepuel uep reqal uedues) uoluod
"3-S
'unqel Oe OZ lul burpurp ueqel eleg .DuecuedJel l4ord efeq uep
- ----+ F- ---
b+b
urprol uep nleq eoeurep Lleleqes oI qne[Jeqolou.r ]eqtrT ourpurg -- --t I
t-- --
@ gtl teq
<- urel eues nles uellre1p eluue6ueseued eped '(uapoderlal rp6uns eped /A leue1 eped 6
ueLlnqelad renle) uelel uep ynseu ueleT \4 ueqnqeled renlel uelet uep ynseu uelep Qy'
:qoluoc) nsed 6ue^ sr:leuroeo )nluaq uJelep uolaq uElelac 'ruJele
uenleq ueqecsd 'uerueped uenleq-nleq usp lenqrp nleq e6eure6
'6ueqtuoleb snre ueurrrr6ued 6ueleq6uad uep )equlo 6unpurled
qelepe (1n66ue1) uebunpueq lnqasrp e6n[- ebeureg '9r;leH e
epaqJaq 6uel u.rr;1r rsrpuol eped.relel ebet qelo uede)Oueped uep
(ueeun6e>1) leelueur eped buuued qnreOued relundr-ueur nqered
ueuedurlued ledural uep nqerad ue1n16ue lele ebeurop '1n66ue1
t
uebueseluad uep ebeuuep uep rs)nJlsuo) tu 0g - ge qebuol 9.
sue6 ueEuap 1t1eq sr.reb qenqes relundurau snreq ueqnqeled
)nseu uelel 'ueue^eled Lle/\ pq rp ue11e>l6uereqrp snreq urbue
qere deues eped 'e6er qe;o nqered )nlun ueqnqelod lnseur ue1e1
'e,(uqeleqes rp qnqeUaq 1eduel 6uefued
dl I e:l\-eJl\ Oueprq senl uebuep rensos snreq re{e; nqered
Inlun renla) uelef uep )nspur uelef @ -e t- (e6eurep) 1n66ue1
rnlpleu uelqeuralrp )equro ue)eJee 'ueqnqeled oI )nset! Inlun
Fet oI teuel qenqes ue6ua6
uelnluouour 6uer{ leq qelepe }equro uelerab tleJe uep urbue qely @ )inlol Llpnqes rp uep lnet Ip ,n6u"q,O O
lpequd ueeJepuoy L leuJrulrx
rr>ped ledue1>1nlun ue))nlunredrp nqerad ueqequeg denes 'zu 09t
- 0OZ erl)-eJrl eluqnrn;es senl rpeJog zuu 002 - 00 ;. pl)-eJt) lerep
rp qnqepoq ledureg'ru.r 091-zu 06 erl)-eJll uerrerad rp qnqepoq
'eluuele;ered uep nqered )nlun ue)qnlnqlp 6ueI ledulal senl
'(dnlnUel ledurel) ue6uen.r rp qnqepaq ledural 'uelerep tp qnqepoq
ledural 'uerrered rp qnqepoq ledual :e^uleqrly (elure6eqes uep
'JnqrUoq 'ueyed rqle 'ueqnel) eluueeun66ued ueDuep ue)rensosrp lnel rp unoueqro
lerep lp un6ueqro
6ue,{ 'ueqnqelod rp qnqeUoq leduo} Llenqes ue)Llnlnqueu
e6e: qe;o nqerad derleg so uelndun) 1e;o1 elep uep renu
eAep rn;e;eu uelesnJa) uepur.l6ueu 1n1un ue>lueqJodtp snJeq 6ueI
;eq ueledruau so uelnluequed uep (1edtua1) rselol ueqrlurad
uvts3d'rvdw
NVHNEV'I3d - UVAV-I VCVU HV-IO
i
1.6il1.70
OLAH RAGA LAYAR- PERAHU DAYUNG
Keterangan: lkatan Pedayung Jerman, Hannover --> .L

o Perahu dayung sebagian besar adalah perahu beregu dan biasanya


milik suatu perkumpulan. Seperti Ka7'aks dan Canadieryang paling
sering ditemukan di perairan yang diinginkan dengan pemandangan
yang indah, berarus, dan tanpa rintangan. Gudang perahu dengan
jendela atau jendela bagian atas mengarah ke utara untuk
O Dua/emoat oendavuno menghalangi sinar matahari. Pintu perahu ] 2,50 x 2,75 m di atas
kepala. Lebar ruang > 6,00 m. Panjang ruang yang sesuai 30 m.
Tinggi ruang sedapat mungkin 4,0 m -+@. Panjang dayung 3,80 m.
Lebar daun 1 5 - 1 8 cm. Tempat penyimpanan dekat dengan jalan
masuk, yang horisontal pada rak-rak atau lebih baik pada lingkaran
Delapan penaayung
penjepit yang menggantung di atas lekukan (tergantung dari tinggi
@ i
ruang), antara ruang perahu dan jembatan air 20 - 30 m. Garis
pantai yang lebih lebar diperlukan untuk membersihkan dan
7,5112,5117,5 menyiapkan perahu, dengan tempat pasakdi airdan tempat penitipan
- F35r
60
70
untuk perahu. Sedapat mungkin dekat lapangan rumput atau hutan
(d) Perahu davunq untuk perlombaan dengan satuiempavdelapan pendayung untuk berkemah.
\f./
- -+-<- Kolom mendayung untuk latihan dengan dayung yang diperpendek
-->@ Jifa sebuah perahu dengan 8 pendayung, maka luas kolam
--- 12,60 x 7,60 m. Kolam mendayung dengan satu atau dua sisi (uga
- dipindahkan). Dengan sirkulasi air yang lebih mirip gerakan arus
seperti di perairan bebas.
lnstalasi sedapat mungkin berhubungan dengan ruang senam atau
tempat renang dan ruang ganti pakaiannya.
Perahu untuk mengelana dengan satu/dua pendayung 4
@ + 1,70-'1,80

€, 78 (C)
'1.0(A) oE,
""

t
+

8,5/10,5+
-ds=Aa
-:-: '
55
+
55

ts'1'0/1'05 r t
75

Perahu dayung laut dengan dua/empat pendayung Potongan Tampak


@ >6,0+
GuOangperatrudalampotonganpenampans
@ @ Dengan sebuah kanal ke laut
ri E E i "-ttEE----=-rP
-=:J_____Err3o r'
<

-1,80
-1,40+
@ au*u,

10.96
@ empat pendayung
@ Kola. ,"nd"yung dua sisi

-
Canadier dengan dayung lancip

@ J"turpetayaran @ Tempat merapat I > 7,0 m

@ balap Gnadier, delapan pendayung dengan juru mudi

. 1,5-2,0

F00/1.15r

@ Regu pengetana mnadier, enam pendayung dan sepuluh pendayung dengan juru mudi
@ oengan sebuatr kanal ke laut Untrx otut r"g, berketana, nomal
@

168

d-
rersad rolor.r.r ledey qefel€lued iolor.x ledey
@ @
Ln'Zl +
1
LZ'T
L
eung nqere6 e6el qelo nqe:a6
@ @
T
09'z
I
uorol,!! nHvufd
oual ue6e€
i i + {".} + t
i + iii t { + 1.,,i 4{
+ { + { r + {*l { +
@eu6de+es :i:l t + + | i'-f
!eselull 6
ouey +
t { + + ++{ .r,o^",;"$".",fiiii@
9b"Mepuettli::l
+"1 t { + |
{ lw
u 6 reqel 6urseu-burseu ueselurl 6 u 9'€L reqal denas ueserur I
:iil
) nlu n ( reuor seur€lu r u er nr n) ueqcu ny!, o . ;#Jot"i"8lff i3.",?rlri:H @
u 0001
6oollt.ooi-uoo9+uooq u0902
e- e -V 6ue1ur1eu ue6uoto6
'@ <- ouel uep 6un,{ep e6el qelo uEJntes iesep urur"o onlil5J @ @
)nlunuer.lBel )e.reIuep eleDer letef
ue)e uelnlunf'nluld Zg redutes
' ueuJernca) resep'tu g ueieIeped
uolaq sepec ueEuegur.r ue6uep
eleq uoleqrnly u.r ggg elu6uefued
'6rnqsDnV rp Llcel/so leuey
aperduirlg 6ue6
-6ue1e6 :uelenq 6ue66ueleg (7
'@ <- (n1urd-n1u1d uebueser"uad)
uebuelur.r eduel uep ue6uap
uJ leurur.u efiureqe; 6ueri 1u1st1
I
e6euel lrlbuequed nele :rcut1
ueDueseuad rn;elurelep n1 ureleg
'(ueqe
MNy! qalo nele e,tusele ueroeq
ruBp qelo lnlerp) yuepTrtu 6; 1eu.t
-rurLu
re uern;eluad uebuep dutu.t
6uel rebuns-tebuns nele tunuun rliolels - ouel e6el qelo >1nlun ete6er lerep O
selurl nlel 1n1un ueleun6lp )ep!l
6ueI lerepe; uerrered uele1.(qtqa;
uep r,ue.ra[ OOt : t) uernc 6ue,( tapPs leduol
leref Lue;ep :rue;e 6ue66ueleg (;.
'uolels
uep ouel e6er qe;o )nlun ueqrlel '.a
9'€ +
1e.re[- e1e6ag lereIueye ue1n1un1
//
)
: E UIV VEVU HV]O tutsrt eOeuot x)Ouequod
ONVCCNV'If O
L
GELANGGANG BERKUDA
AULA BERKUDA -+ U
Keterangan: lkatan Penunggang Kuda Jerman, perkumpulan ter-
daftar (FN) Warendorf lnstitut Federal untuk llmu Olah
Raga Koln -+ I
Gelanggang pacuan kuda sedapat mungkin harus terletak di tanah
lapang yang cocok. Kawasan dengan kelembaban tanah dan kelem-
baban udara yang tinggi, seperti yang sering ditemukan di lekuk
Fso---1 l-- 1,77----J

@l
lembah dan tempat yang teduh menyulitkan pertukaran udara yang
diperlukan. Tempat yang berbukit dan kawasan yang tertiup angin
adalah yang diutamakan. Kecenderungan bangunan dan tempat
untuk berkuda 5 10%. Kamar untuk menyimpan pelana sedapat
@ Ukur"n kuda dan penunggang kuda mungkin berbentuk empat persegi panjang yang panjang dengan
dinding yang banyakdan lebar antara 4,0-4,5 m. Pelana tergantung
dalam 3 deret dan diletakkan secara tersusun (satu di atas yang lain)
-+ @. Kamar untuk menyimpan pelana dan kamar untuk
membersihkan harus mendapat panas matahari dan pergantian
udara yang baik. Ketinggian ruang minimal tempat berkuda dan
tempat beratraksi di atas kuda adalah 4,00 m -+ @ - @. Untuk
jumlah tempat duduk penonton yang diperlukan tak ada ketentuan
umum yang dibuat. Sudut pandang penonton sebaiknya tidak
terlalu curam ke arah kuda. Penyelesaian yang baik adalah susunan
penonton -+@. Deret pertama untuk duduk, kedua untuk berdiri.
Tempat di belakangnya untuk 2 orang yang bebas bergerak. pada
l- r,zs-r,:o --..1 2,40-2,so---1 L >i26 |
I
gelanggang yang lebih luas 20 x 40 m susunan terdiri + 200 tempat
duduk dan tempat berdiri. Luas pintu masuk dengan lebar 3,00 m,
tempat masuk kuda /'7\ Kuda dan
@ @ Pintu/lorong istal \3/ penunggang kuda tinggi 3,80 m, sehingga truk berukuran sedang dapat melewatinya.
Pintu samping lebar: 1 ,20 m, tinggi : 2,80 m. pintu harus dibuka ke

Tl* luar.

ll+ .D
Akhirnya, gelanggang kuda kawanan mempunyai beberapa tugas
yang harus dipenuhi -+ @. Kawanan itu meringankan pekerjaan
kuda yang cukup terlatih dan melindungi penunggang kuda dari
kecelakaan. Kecenderungan bagian yang miring menjadi vertikal i
.1,'l',1,
-l,,..#ffi 200.
Jendela kaca bagian bawah 2 m di atas tanah gelanggang kuda
dilindungi oleh jeruji berjala sempit. Tempat untuk bertolaknya
geraknya keluar + 100 m, cukup untuk 10 kuda. Biasanya kuda r{
berduaan tiap hari dan minggu.

@ lempat beratraksi di atas kuda @ Tempat berkuda

I
45

t'1
'*or,

@ eetanu dengan kain penutup @ Susunan tribun

F 60 --J- 40-+-- 90 ----.1

Fao-l

menssantunskan p"nrrpung rintans kawanan


@ eertengkapan tali kandang kuda @ B"lfli,P"Hlt'k @ @ Sr"un"n penonton yang baik

170

L*
r
tLt
uenleqeq urelep epnlraq rselPlsul epnlreq elne uep eleqec uern161
@ @
ueeun66Gd rnte{purof
'6uqeuro
u0s9x092
U[ ue6uap ]nusur uep rEsaq qqot
suetsuq qlepu uEilnsat
6uei ueeqesnEd )ntun u 0'0sx 0'02

tr
'0ueleuq qElau Intun uerln-uerln
ueuqounuax ueeqestued sruefdelas]nlun leuou uernln u9t/0,x002 it:]
resaq qqal 6ue^
uEpqesnrad enpal rntel 'uetndunu* plsr uep rpequd tetsl u 0'0s x 0'9t E
resaq qlqat 6uetr ueeqesrued
uE6uap looo, 6up^ enpe) rnief uetndun)rod lernrEp
u 092x9'zt E
'eueln Jntelueue6uuod
)nlun rpsaq upeqesnied 'rpequd telst 'etnv [ue66uod tEo]a] u o'tta r)
uetndunlrad uetep ueiait6[to^ 6uenr uep rerouot 6uen8
elnv Duelurl 6uedureue6 (D
oue' ep€d oupdo,p Dup^ ouq'uarau dqv '(e u,'0,,0,.0 u,3:"'1,:L"l,ux?i,?ll,'""1^3ii3 rn
=..<eteptplqatal
retbuq lnpns ue6uep ounques Jet6uq 9611 '(,
euqf,
6ue6 )nsen
lenl rp lelalai
snsnqt rs)rutsuol'6unques rBr6u!q p6!1 1z ret6urq lnpns ue6uap 6unques €)6utq e6ll ( I
*ryz*
uPuedLur^uad 6uen46uepn9 @
Elnqrel epnlreq ledtual eped ueleun6rp 6uer( uernl6q
uPeun66uad
@
uu 001
9t-L0 92e'r te't' zz z 6ue{ued 6uotodrp
9! erll-eJly leuoJ
I IT ledu€1
6-8 0q'0 - zr'0
(?pn\ telsr t'----------l
e uglelrp
g 1rc1-
tr5al 6uepn6 8r',r - 90 1
zz-6t 928'l uelep !p tunu 6ueA letr6ued !el
rueral eped) E lH* q '?'",;*
6uelued exOuef r: rnte{eno I I
0z eu-erty 002"etl *oe.orl
LE.9Z s. lEg I :i epnt elara) I
LI 69',0
6u0el e ti
fr-62 06'z zt 8 6ue[ued qOuef u09.0f r-------_1
8t t-001 sr lltl II
g lf uoe.qz I I
unpue9 E
0t0 091 I zz'0
ueuenq
f epnf s?le
6) qetunf u 00€ ! 091 rp uepeq {ei€6 uPp u 09 0z i
Epnl de[es ueq nele
)req 6uepne ueues uelereg i
de[ss ueqn]nqe] qetepPuaJaroalp^ . uotxoz
epn) u00trx09
de[ 6uepn6 ueerpasrsd
,nrun ,"r,0,r",!i,J il a
qe epe ueJa6uot . C
'u.r
OZ leuorseuJaiur uaureuJn] eped uetln
-uerf;1 Lu g unururur ueequopad leduJal uep uoluouad lelel ueuleutnl epnlJoq eaJe r:ep 6uenr ueleuraur 6uer( leurelur ue6unqnq euelg o
ueere66ua;ar{uad epe6 @ e- u Itx9Zqelepeledual:o1o1leleqreqa;
ueouspuedue6unqnH .-..........
e66urqas'u g'g 71nseu uelelledruel eped uep u-t O't < lsts eped ledues ,"nq
epnllnlunuetelue6unqnH......... ""1"1"11i----l
selgt_--_-
senl.redrp ledep epn4aq 6urdu-res bueptq sue6 uert66ut4 't-u 69 x 97 uep JerOeo de6uetu-ue6ue.r nqe dete
ersnueu lntJn snsnut LEtef JE6urqnH p-6uesedrp 6uel-ue6uen-ue6uenr L_l
eunb eqras uer[n-uerfn uep se;a1 6ueleurq ueqllelad eped 6ueluedJad
61 sbunl-rsbunl bunua0 tebueq
rp epnryaq bueple '@ <- ur 0t x 67 (epnlraq 6ueprq) qrs.raq 1e.raq -
qelunl uelep epn)Jaq ledr.ueyledual l!oa)ra] upJnln reseq ueleduol -
buns6ue;raq ueq 6uers eped '6ue66uego6 leleq tsts 6ue1e;eq unqtll
rp uoluouad ueroeqas uEp unqul tp unf ue/(ap ]ELlllaLu ]edep 'ue]elos
- Ereln qerE rp uellElolrp 6uer( ueequo;lad leduelleduual'1eduo1au.t i< 6uouesri
>1n1un ouuued so.tod epnl 6ue66ue1ab qe:e a1 ue6ue;eq lEsaqJa]
- J
uer6eq eualel @ <- ueleles - ereln qere eped ue11eleltp 6ue66unuad
uep epnl Eped uetleqJad ueOuap solod 6uelued-ue1eduol 1edua1 qely
'rselelsur ue6uap ue6unqnqroq qeqos'BuecuoJ
uelep lnseuJo] epnlJoq nrn6 neye ';e1sr elede1 'epnl ]er'ae:au 6uer(
>1n1un 1e66uu ledulal')nJnq Eoenc ]ees eped uenced epnl tuebueuaul
6ue[ epnlreq 6uenr 'dn1npal 6ue,( ueun6uBqtuad ueleLa6uau
ynlun r1ue66uad reOeqes 'epnl ueqnlnqal ruefeloul uep ueler eJed
'rsepoluole rpefuar.u 6ueI6uenr-6upn.r qElepe [ur txer6otd re6eqeg Q <-
uellococrp ledep uep epoqraq 6ueI rsOunl-tsbunl qalo e6nI uelqestdtp
'uprnln ueluaqrp urpuasrol 6uenr-6ueng (qnq epuel e16uy-1e1s1)
resaq ueeqEsnJad-ueeqesnrad tn;e;au eureyed st:e6 uelep uelepaqtp
ueun6uequed uer6ord-uer6o.16 'rnlelag 6ue{ ueepeol ne}e ueeqesruod
uesnsnqla)i rseuen-rserJel uep sede;la1 tednrer(ueu Eutles epeqleq
6ue,{ epnyeq 6ue66ue1a6 ueeqesnJod rs6un1-tsbunl EIuJesep eped
H
it e vonyu38 uvsSE cNvnu 'vonvufg cNvnu L]
L
rffitg Perhrmppunan Ski Jerman, Syluonsteinstr. 2,8000 N,lunchen 70
TEMPAT LONCATAN SKI

6) Stetsa bangunan (konstruksi) dari


- tempat loncatan ski

KeteGngan tanda-hnda yang digunakan:


P = Titik patokan
TP = Titik label lJkuran sedanq dan ukuran besar tempat Loncatan Ski
K = Titik kntis (akhir dari jarak penenang (tempat diam) dan awal dari tikungan bergerauberangkat) E L
B = Akhir dari jalur lengkungan lon€tan 9-12' 8-10" €a
M = JaraktenangUarakdanPsampaiK)
Ml = JaEkdariPsampaiB 30' 35' 40' U T vo fi =6,56 0,54 0,52 O,5O 0,48 b J
L = Jarakdaripinggiatempatlon€tan sampaiP
L1 = Jarakdaripinggirtempatloncatansampai K 62 52 44 8,8 4,6 21 53,0 51,0 35-37"
H = Garis tegak lurus proyeksi dari L 71 5A 49 9.7 4.8 22 65,3 63,0 60,8 58,5 56,2
N = Garis horisontal proyeksi dari L 80 65 v 10.6 5.'1 23 71.5 69.0 66.5 64.0 61.5 36-38'
H : N = Perbandingan garis vertikal dengan garis horisontal
a = Penurunan dari meja lon6tan a9 72 60 I I 4 5 3 24 77.7 75.0 72.2 69.5 66.7
b = Penurunan dari jalur (lintasan) lon€tan pada titik patokan (P) sampai ke titik kritis (K) 99 80 667 12,5 5,s 25 84,0 81,0 78,0 75,0 72,0 37-39'
c = Penlrunan dari tempat mulai b€rgerak (berlari) 111 90 74 14.0 5.7 26 90,2 87,0 83,7 80,5 77,2
R1 = Jari-jari tikungan dari tempat mulai bergeck ke meja lonoatan
R2 = Jarijari tikungan dad lon€tan ke tempat bergeck 124 100 81 15.0 5.9 27 96.3 93.0 93,0 86,0 82,5 38-40"
R3 = Jari-iari tikungan dari moja lon€tan ke lintasan lompabn 137 1'10 88 16.0 6.2 28 91,5 47,7
T = Panjang meja loncatan
U = Bagian dari tempat awal berge.ak yang tidak lagi bertambah kecepahn (O ururan
E = Bagian dari tempat awal bergorak, yang bertambah kecepatan
F = Panjang seluruh tempat mulai bergerak {F = U + E + I)
A = Panjang tempat bergerak
V. = Ke@pabn pada mela lon€tan dalam m/dotik Jarak birai (selusur pagar rendah) kabin arah loncatan bawah dari
D = Jarak garis horisontal dari pinggir meja ke bagian bawah dad menara lompatan pinggir tempat loncatan horisontal "d" meliputi D x tg 16' sampai tg
Q = Jarak dari sumbu (poros) ialur lompatan ke menara lompatan - sisi bagian depan
20". Kabin seharusnya disusun melalui garis dari pinggir meja
loncatan ski sampai ujung titik "d" membentuk tangga miring. Tepi
Ukuran kecil temoat loncatan dan luncuran ski
E L
lantai bagian atas kabin khusus terletak pada ketinggian 1 sampai
c 8-10" 7-9" 6-8. 1 ,20 m di bawah birai. Posisi miring menara ke sumbu lintasan harus

30' 35" 40' U T Vo f| = 9,56 0,48 0,46 0,44 0,42 o,4o 0,38 b l 7o sampai 10', supaya arah lompatan pada saat terbang dan
26 23 21 4,5 3,3 15 20,0 19,5 19,0 18,5 18,0 17,5 17,O 30-34' mendarat dapat diamati dengan baik. Pada tempat mulai (awal)
32 28 25 5,1 3,5 16 25,s 24,a 24,O 233 22,5 2',1,8 21,O 30-35' berlari harus terdapat pada sebuah panjang E/5 secara seimbang
39 32 28 s,8 3.7 17 31,O 30,0 29,0 28,0 27,0 26,0 25,0 33-36" terbagi pada beberapa tempat sfart, yang jaraknya harus kira-kira
46 37 32 6.5 4.0 18 36.5 35.3 34,0 32.8 31,5 30.3 29,0 33-36"
\2 43 37 7 2 42 19 42.O 40_5 39.0 37.5 36.0 34.5 33.U 34-3t"
sejauh 1 m garis tegak lurus. Tempat sfarf yang paling bawah =
59 49 42 8,0 4,4 20 47,5 45,A 44,0 42,3 40,5 38,8 37,0 34-37' E - E/S-
Luas minimal lintasan loncatan pada K = LilT + 4 m.
6 ukuran
Catatan:
Ukuran patokan untuk bagaan-bagian penting tempat lon€tan Ski Semua penurunan telah diberitahukan dalam pembagian lama
H:N= 0,48sampai0,56 (360'). Jika diandaikan ada peralihan maka R1 dan R2 merupakan
Titik patokan sebuah tempat melompat dan meluncur ditentukan menjadi:
P = Ll - M di mana patokan untuk M adalah:
tikungan (belokan) yang paling kecil pada perumpamaan ini. Tempat
t!4 = 0,5 sampai 0,8 Vo pada tempat melon€t sampai P = 70 m yang masih alami adalah bagian utama yang digunakan dengan
M = 0,7 sampai 1,1 Vo pada tempat lon€tan sampai P = 90 m
Ml = osampaio,2vo luar 2 m, untuk memudahkan ketetapan yang teliti dari tempat start.
R'l = 0,12 Vo'?sampai 0,12Vo'?+ 8m Penurunan pada meja loncatan serta beberapa titik tikungan di
R2 = 0,14 Vo'?sampai 0,14 Vo: + 20 m
R3 = Sebuah profit dipilih dari bagian muka g6dung, di mana yang paling baik sesuai dengan kurva antara tempat awal lari dan meja loncatan berpegang teguh pada
terbang
kedua sisi melalui profil yang terpasang kuat, supaya orang-orang
f = 0,22 Vo
U = 0,02vo'z yang tidak ahli pada pengerjaan tempat melompat dan meluncur ski
A = 4 sampai 5 Vo pada gerakan horisontal dapat membuat profil (penampang) yang tepat dan benar. Sebaiknya,
D = 0,5 sampai 0,7 x L1 untuk sisi bagian bawah mena.a
Q = 0,25 sampai 0,50 x L1 sepanjang profi I (penampang) loncatan sampai padatempatbergerak
dipasang tanda profil pada kedua sisi, di mana dibuat profil salju
Contoh: Ukuran bidang telah diberikan pada keterangan berikut untuk L1 dan H/N, contoh H/N = 0,54; c yang tepat khususnya pada lapisan salju yang lebih tinggi. Tempat
=35";L=87m
Pada tabel, Anda akan temukan: L = 87 dan dikelompok kiri Vo = 26; pada ketinggian yang sama di loncatan ski biasanya harus dibuatdengan sebuah Vo dari sedikitnya
.14
bawah c = 35., E = 90 m, U = dan T = 5,7t F + U + T = 90 + 14 + 5,7 = 109,7 m.
Sebuah tempat meloncat ski, yang menyimpang (berbeda) ukurannya dari ukuran yang tersebut di atas,
21 meniVdetik, yang berjarak L lebih dari 50 m. Tempat loncatan ski
dapat disetujui oleh FlS. Oalam hal seperti itu harus membeaitahukanpembangun dari tempat loncatan di atas 90 m tidak diizinkan (disetujui) oleh FIS dan L (kecuali tempat
ska secara debil.
terbangnya pemain ski - pada waktu melompat).

172

!L
I
tLt
Iequraueur ueleses ueouedel senl @ @ <- (6unqe1) edrd >1e1e1 (ueurse6ueS ueeqesnleS) urburpued (lete) fD
@ rselElsur qenqes
euJels uelenq se ueselurl v
EPpuod nele qeuel
ueexnu€d qeaeq rp uesdel
(u Z ilel-ue0
6unpullod ue6un)i6ur"l
ueJncunled )iil1 Jle uelnlelued
ueJnaunlad suec
ouueluod uesdq
selqueu 6uEI qnlnquod uesrde_]
-=
n)ioq tue uestds_l
sPUeuod ualsts ue6uep
nUed e)irI E66ue^ued uesde]
uu 0L EJr)i-eJr)i urEurpued In66uel uesdE-'l
ourduEs ol seleq suee
ueOuequresel
uesdel'6unpu!tod uestde_'l
rncunFd uesde'l
ueuopad suPc
r.u g66y er(uDuelued ledec uel ueselurl tepuelg (el
'@ <- lequauoul up6updel ,sEn-I
'Bluburdues tp ueluteleu.l
'(upselurt) ue;e[ sele ip ualriq urjyifuel
'rOunpurlaui Inlun n[tes
ln66ue] nele tulelaI
uelnpunb ue6uap uebueluu 'r60uu nlepa1
6ue,{ erun>1 'upupmelloq 6ueI ueleluel
nele (relep) eler 6uel lelabroq ]edLual
'u ZZ
sen'l :o/o9Z - gL uebuutural ueselurl relrlas qe.ree6 'P[aJe6
@ Inluaq tedruer{uaur e;o6 C
upOuap'ur 0O-92 - 009 L eluOuefued ;qeuEl
ue)nlel rp utl6unu 'ON-MN-N Euaral
eped lelepelrncunlod ElaJoI Inlun uElef
'ruelaf uelndunrl nele 009:tr Ete)s
eluuedep rp nttes bunpurlbd th66ue11e[[
e1r[ 'uelep rp (eruny) ue6un16uel eped
1e1e1re1 url6unu uoluouad Inpnp ]eduJa1
'sa loleq uep r66uu le6ues 6uEA erunt
ue6uaprncunled n16ueqp1e.rel ueselu!'l
Lu
ru
OOt
8t'o =
eAuqnrnlas 6uelue6

ffi:\
ur 0/ rJEp relnu.r
,(ueselur; senl) x.(uebuel!sled 6uelued),t
uebuelrste6
u.r z8'96
= gInl't x g'ot = renl eNny
LU ! l.'08
= 9!i!'t xz'gz = urelep Pruny
w68'€ZZ=t6'ttlxZ =
qe6uol sojod x Z
ru Ogt ]pdac trel ueselull
'@ <- delbuet uesplutl rlenqos
edruaqsnJeqnlrledual ul01=ue6uelrued
w gZ e^Jnl uelep uer6eq uef-uel
'ueselurl=uelep rdet uep ulo Og ueJnln '00,
lpuuou :rx Zlt tet,:w Q00 ! e,{u6uelueg
' ledac !.rEl Inlun 6ue1ir;1 repuels
'G) uep @ <- (serduo>1 apolou ue6uep-
leluotuv Eluurnun) 6urpurp etepn ue6uep
qr
6uBnr-6uent nele nlequlaui 6ueI ueleb
uelnre; ueEuep edtuod uralsrg uolaq teluel
uesrdel LleMeq tp uc A'7 'urDurpuad (6unqe1)
edrd uelsrs ue6uep uelenq sa uesplu!-I
'rre er(ulen1a1 lnlun Jte ueln;e{ue4 'uc
7
se ueleqalal eped uellotdulesrp lry (r.uc
9! - 0! erl-erl lrlnqraq 6ueI qeueg) eAu
-ure; 6uellesaq qeuelsenluepepol nledes
apedurlO
(tnlef) ueselurl 'srua1 ue6uede; eped (so up Jerellaq Jncunleu
-lnquas) uelgcred ueEuep ;.re; upselu!-l uep lPduoleu
Bs uleued ledua-t rncunlau Elnu6d Inlun
'(sete1 dnlnc 6uel r)is uelecuol
ledue-t
uep lBduopu
s€ ueuele] eped relued lr66urd rp) 6ueue.r puad
l)is u
ueq[el leduel I
uelol uep Jre uelol eped uetrle sele rp ilsPa eJeu€y! I .^nf,
up)in)ielrp e6nf 'qerulele eJecos nloquiau (qs uteuleq)
6ueA 1ne1 sele tp uelnlEltp utElos sa Iere6reqleduol ,
eleY,l I
upuoq
uelequal 'se Aelooq 'tnounl nledos lnlun
lelnu ledusl z
a
l]els I
09 uaqcunn 0009,t Derrauezleg 'ueulJof
's3 e6eg qelg uelndurnlJad :tsprulolul
ie 8?L'leH e-
sf NvsvrNrr IYS NVIV3NOI IVdhI:II
=# LAPANGAN ES
-+ I,
l;+
t1 Keterangan: Perkumpulan Olah Raga Es
: Jerman,
Betzenweg 34, 8000 Mi.inchen 60.
Menembak/Melempar di atas es - 1

E l=l Panjang lapangan 41 2 m; Lebar lapangan 4 m


s lsJ (dapat juga 30 x 3 m). Tinggi bantalan pada
: + lFl
E
lapangan tengah 1 m; pada ujung lapangan 2
60 cm. Tempat Start dan tempat Finish pada 3
&
sisi dipagari dengan perintang kayu yang dapat
l=l dilewati dengan mudah.

II
l-t
Olah raga melempar/menembak di lapangan
es'+ @ Panjang lapangan 42 m; Lingkaran
sasaran (titiktengah) O 3,65 m. Sampai ke titik
tengah dari lingkaran sasaran 38,35 m.
l!l Lapangan es yang jelek memperpendek jarak
!l- 29,26m. Batu lemparan: berat S 19,958 kg.
Keliling E 9'1,4 cm. Tinggi I 1/8dari keliling.
za, Lapangan tembak es dengan /,a\ Lapangan menembald
@ Lapangan menembak (di atas es) \</ tongkat di stadion es buatan \9/ melempar Olah raga hoki es. Luas lapangan 30 x 61 m.
L 11 Lebargawang 1,83 m,tinggi 1,22 m, dimainkan
3

Daerah nehal
di belakang. Lapangan olah raga hockey
Daerah serangan atau Daerah seranqan atau
daerah pedahanan daerah pertanian membutuhkan bantalan pada pinggirannya
d,engan tinggi I ,15- 1 ,22(kayu atau plastik) -+
ketiga Garis salKlaq
,"N X,, G)
t-,*)
/zcans
Meluncurdi atas es. Luas lapangan es persegi
Garis tengah
panjang i 56 x 26 m 5 30 x 60 m. Kombinasi

1 '%, 0j3 \
\Y dari Lapangan sepatu roda di musim panas
(Maret sampai Nopember) dan Lapangan es
di musim dingin (Desember sampai Februari).
iiru'l Sistem pipa pendingin 2,5 - 5 cm di bawah
permukaan lapangan/lintasan (tidak mungkin
/'BiN pada teras) -+ @.
-Merah / Mehh

ft,ou - 1,3
E -rl Ruangan untuk Olah Raga Es:
DIN 18036: Jawatan Standardisasi Jerman

52 4 LAPANGAN/LINTASAN
SEPATU RODA -+
@ uoctey Es Keterangan: Perkumpulan Olah Raga Sepatu
Roda Jerman, Thomas - Mann - Str. 6c, 6000
-+5,4 + 5 -1 P ,t
Frankfurt./Mtinchen 50

*
r-il$ 5lil
El;Bls
1) Lapangan Olah raga
Hoki roda 15 x 30 sampai 20 x 40 m
T tr
Tempat meluncur 25 x 50 m
12,15 1,0 I i I; E,F t3; 2) Lapangan Olah raga 10 x 10 m
=[:t]s sampai 20 x 20 m
I Tinggi papan/kayu 25 cm, 3 cm di atas lintasan,
o tinggi pagar 80 cm di semua sisi, terali kawat
1 pada sisi yang kecil 2 m (tempat tangkapan
Garis tepi
30-40m - bola), lebar lintasan pada tempat berlari 1,2m,
dengan kedalaman 5 - 10 cm, celah 5 5 - 6
Lupang"n Olah raga Hockey sepatu roda -- mm, penurunan 1 O,2o/oo dari permukaan air
@
dalam parit atau selokan, lapisan anti beku i
20 cm -r (s).

Konstruksi
1) Papan serat kayu 15 mm; dipasang pada
pinggir kayu atau di pelat pondasi pasir
2) Lapanganbeton, 10 - l5cmsesuaidengan
sifat lapisan dasar, mungkin tidak
tersambung (berlepasan), jika perlu celah
buatan pada potongan dengan lebar 2 - 3
mm Penghubung lanjutan serbaguna 25-
30 m, Lebar antara i 15 mm.
3) Lantai beton, i 8 mm pada beton bagian
Ruang ganti pakaian Tim
kamar mandi. loilet bawah yang baru (mungkin 2 cm adukan
semen untuk menguatkan antara semen
dan beton bagian bawah).
4) Lantai semen dengan tambahan
1-10mm
5) Teraso, pelicinan ? 15 mm, jalannya celah
pada kuningan, logam ringan atau plastik
Lapangan es buatan dan lapangan sepatu roda
@ hanya untuk lintasan dalam.
6) Lintasan cor- lintasan aspal pada pondasi
yang kokoh seperti biasa.
'|.74
9Lt
uetlcunrl )iiedlso rp preoqalels (uese1url) leduraf
@
idpl69_otod qd[ qenqes plupq edrd
Z/Llnlun 6 - 9 -ueounledAtenP
rJeo rseurquol are-ls ueselull ,,edtd Zll ,,
lPduel
nles eped lp)iuol lep[,,sdueu eJenf,,
unun ueuel uep unun
lnlun JWed lpdual'e6a qelotesnd 6unpa6
'uBprepual uelel uelenquad L{ele}as Z
'qeunJ 6uaielaq
rp ueuelgq uep'qeunJ ueue;eq'rq:ed
1edue1 uep qesrdrel 6ue,{ qe{e1rm 'dn1npal
ue;el'sa e6a qe;o >lnlun lpdurol'urpuraq
lpduol 'qeloles uEDeleq 'ueBiepual ueleI
erpasJe] qepns L :lococ 6ue^ leduJo_l-
ooz teurulu ledual qenqas 1n1un 6uefrq
senl ueqnlnqe) pleoqelels uPselurl Inlun
e6ntlococ epo: nledes e6pr qplo ueselur'l
'epor ntedes upouap duru preoqalels
'uBuraf rp B6nl leua)l]al 9/6 L unqel lelas
uBp eluauv rJep leseJaq lul e6er qplo
,i<- ouvogSrvys
."Luelel
'lnqosJel edrd eped leloleur /a\ ue6uep )ielueueu 6utpurp sele 761 Bdrd a r,, leduar n". g
,,edtd Zh 6uefuea,, "Uli}!113i
ueselur-l
nIEd ueouop .,r.telaqJel edtd ZtL,, \:U uer6eq ueouep ,,edtd Zfi eueN,, \o/ @ Ieptl 6ueI (elexs) rnounl -
+w z4
,'!
1
@ 'qeue] qE^ eq resep Eped qeuq

ffi't,
_ Lleuel qet\eq respp eped qeuel _
u9 ue6uua6uedTuernle{ued uebuep (7) ue6uue6uadTuernle,{ued ue6uep (f)
(6uDPIS acl ueselurl) :
Jncunl rls ueselurl nEle Bpor u 00, ueselurl sPn-l uesrde; ueunsns Llenqos qoluoC
nledos e6er qelo ueselurl
- uesrde; ueunsns qenqes qo1uo3
w zfi eae
u uE)66urd uetetueE (%tj'0 asEurao) qeuet qEAeq rp
uepuereleued PpBd elusq 002 ueselull 6uelued uolaS ,e uantes rntptau qeuet u96ula6uad
uEselutl repuBls 6ullers aol uolaq (ueOuaduq) teFd (resep) qeuq ueelnued
(rera6raq) islndEq
u09x0e 6uetr ueOuedual
6ueprq senl eped 6une>1s .sa
eber qelo uep 6uue1s
acr lnlun )iepuad IeJPI uB ocr'epoJ llorl'epoJ nlEdas
-selul - u 0t ! se eOPr qelo uP6uap ueuanl'epoJ nledas
oueprq uerelEuad eppd ueOusp
e,{ueq e,(uunurn epeJ u09x0e leqoqv'epor nledss
epor
r)ioq uepepor nledasue6uap
uPlnusdrp PIrl elusnsnqX [eueyrepo] nledas rel
u09x0z -eusu lBqorlE 'epoi nledes
,t x ll epo) 'epor rloq 'oueqnt nledas ues4url
r)ioq )inlun leururu sen'l EpedrnH uu O! t-
uep epoJ nled€s leIBUsu /08/02! !nseu uanps toquat)Pseo
repuels 6ueplq sEn'] u07x0z uBOuaplBqoJIe'epor nledas sze Pped tsaq (tln)el) rsry
qepc qeu4 qeaeq rp uole8
u uElep uEuaq n66urd
(ueeun66ued) (qeuet ue6uua6uad)
uqelec lnlun uPlnlradlp (6!edue@dit{or uernlelued ledwe!
6ue^ oueprq'sen-l uere>teuad uEurl6unus)t
oueprq senl repuels ueouep ur o0z.rnounr
g'"?:?r'""r'fr";t
'.u.r 6unqnq6uad 6uenr ,r"193;r?,t @
6
'rLu 7 13 6ueng 'ar..ug ! ueseuetrJod 6uen: 'rr-u 7;, qrsequad 1e1e1e;e ledu:e1
'rnr g (;rce1 1e1e4e1e) e6e: qelo lele-lele tedu.Jol g. 'ru.r 91, (resaq 1e1e1e1e) e6'16
e6er qelo 1e1e1e1e leduel I 'ru y e[.te>1 6uen: ;. 'ueteled ue6unlue6 ]edrua] €6't9 0002+
0c
uep')apol'lonc Inlun ledual'rpueur retuel '6ue.ro 7 - ; 1n1un uereled uue6 fPT
6uEnJ zuJ g (rr(unqTeLua6 rselelsur uep ue6uerauad rsplelsur lnlun lulsrl
rselelsur 6uenr reOeqas-sn6rle1es) ueurdurrd 6ueru uep seme6ued 6ueng ;
'(1e1o1 ue6uap ue6unqnq:eq)
zwZlepil nledas ueemar(ued r
6uenr ! 'zru 6 uelpqose)i 6uenr ;, 'qesrdrel rcnc 6uen: uep eynu 6uenr rI 1I
'r.rrpreq pcel re 6uenq 1edue16 '1npnp 1eso11 7 ue6uep eud 1a1ro1 ! :qesrdial T il \ll
r3ncuaui 6uenr uep elnur 6uenr 'Inpnp lasoll 7 ue6uep 'Elrue/tl lslrol !
lr-
'ur OZ eAuqnJnles n>16ueq buelued 'uer6eq e uep urpJo] uere1ed ueu.lol 09 3 It'
'uer6eq 1 uep urpJol uereled ueual Oe unqel 6uefuedes uere>1euad 1n1u1 rl /li
'e6el qelo Eueprq senl ur 0, x OZ eped qoluoo n>16ueq uep uereled ueual
6uenl ueqn:n;asa1 sen-1 'ueue6ued r1e1 uebueseuad leduel 1n1un e6nl I l1
ueleun6rp urnun Xnlun uereled uue6 6ueng n16ueq uBp uereled ueuel 1l
6'eY bl
ueEuap ueue6ued r1e1 ueEueseuled ledua1 uep uereled uue6 6ueng
Ib -t
reMeoad rerol n'le relnd Dueled uep srleurolo ,r", ,"ur"bi33"","i'Xri1'J (0uue1g ac1):ncunl rls uesEurl qenqas rsOunl eue>1g
'6uueyg ecl e6er qe;o euere eped 6ueng C
uep lrsenn ouenu ! 'zr.u s dpros (epoJ rroH ,,ri;H 3#ll l-----;;l
rererPrP buenu
'lnqLuer 6uua6ued 1e1e
7 '(urpuesrel) qesrd:e1 e;od ueDuep Inpnp lelrol uep"unilllifir*t?33
I I
7 'rcnc 1edua1 7 'ue6uue6ued 6uenr ;, 'uerncued t ue6uop rpueur reruel Z
'zur t delas
uereled lnlun (reuey) 6ueru qeqLuelrp ledep uelnUsdrp e1r[ epor rlog
)inlun (uereled 11ue6 6uenr 7 epor reletuau 6uer( rlog) uere>1ed ue6unlue6
uep iu I n16ueq buefued der]as up6uap uereled rlue6 6ueng (7) 7
:uertre6etqe;o 1n1un 6uen5
'@ * , Ot x 0Z Jepuels 6uepgq sen-1 6uenr uer6o.r6
'-- <- uloy ebBU
qeq6 uenqela6ued lnlun rseropel lnlrlsul upp 'uoqcunl\
runllueJj lp ueuiraf eporag e6eg qe16 uelndunyrad :rseuJoJul
;_<-
(orurrvvs 33r) unoNn'r rvs
SEPEDA CROSS - BMI
-
Paoar start -+ +l
/t-rT-
Keterangan:
\// Dari segi bangunanjalur untuk BMX lkatan Pengendara Sepeda Jerman
(BDR), FrankfurVM
Bukit untuk start

F- :40 Dlus
I :20.0
f:20.0 m | rintanqan --
--l
I
t s,o ---.1

Luas minimal tanah untuk gelanggang olah raga sepeda BMX adalah 50
x 60 m. Ukuran maksimal untuk jalur yang menyediakan ruangan luas
@ arr.it untuk start dengan tempat duduk penonton yang cukup 100 x 200 m. Pada jalur-
/ / jalur yang berlawanan perlu jarak keamanan diperhatikan. Menurut
keadaan lokal ada 4 varian yang mungkin untuk jarak BMX.
Polongan
/ -- Jalur C, Jalur B, JalurAJnasional, JalurAJinternasional. Panjang minimal
/ // Tinggi minimal 2,0 m
jalur C 200 m. Lebar bukit untuk start = 5 m = 4 tempat untuk start. Jalur
B 250 m. Lebar bukit untuk start = 7 m = 6 tempat untuk start.
Garis dasar
- - Waktu perjalanan minimal 30 detik.
l- 1 7,s0
Jalur A,/nasional panjang minimal 270 - 320 m, lebar bukil untuk start =
9 m, tempat untuk start = 8. Waktu perjalanan minimal 35 detik.
@ xetinggian bukit untuk start Jalur A,/internasional panjang minimal 300 m. Lebar bukit untuk start =
I m, tempat untuk start = 8, waktu perjalanan minimal 35 detik.
Bidang jalan yang tetap dalam wilayah garis start. Waktu perjalanan
harus dapat dicapai oleh pengendara yang rata-rata berumur 1 5 tahun.
Tanda lintasan di samping tidak terbuat dari material yang padat (batu,
beton, kayu atau lainnya). Pengamanan dilakukan dengan ban-ban
mobil atau bantalan-bantalan jerami yang cukup. Batas yang tetap harus
mempunyai jarak minimal 1 m. Rintangan untuk tempat penonton
dengan tali yang bergoyang-goyang. Di ruang bagian dalam tidak boleh
ada penonton. Pada jarak yang terjal dapat dicapai dengan kecepatan
maksimal 40 km/jam. Lintasan v. Rintangan dapat di bangun sesudah
memilih v, dalam jarak lintasan

Memasang pembatas dengan tali


yang kencang atau bahan lain

@ arfit unruk start dengan tempat start bagian depan.

- 1,2--f-- 3,0 --,,+- 1,2 --l


+2'3+ +1,8+ --
@ canonJump

@ Speed Jump @ speed Jump

----l l- 2,0 -----1* 1,5 ---l- 2,0 1,5 ---f- 2,0 -----]
f- 1,4 ---+-2po -----F-1,6 ---l-z5 ------l- 2,0 ---f-
@ Mogul Jump (Moguls)
@ Triple Jump (atau kombinasi 3)

F- 3,0 4,0 3,0


-------l
-=--t- ----]- l-- 2.0 --+-- a,o --l-- 3,0
Double Speed Jump ---
@ @ r"trcrop
L Speed Jump 6. Speed Jump
2. Double Speed Jump 7. Tikungan curam
3. Triple Jump 8. Table Top
4 + 5tikungan curam 9. Double Speed Jump

Paniang jarak 300 m

3. Table Top
4. Table Top

@ Lintasan BMx pada IFMA'84 di Koln


@ Lintu."n WM'87 di Bordeaux

176

I
r
LLI
(!ri - , OS ltcol Jaqllel 6uen.r qenqes uep lelol enules Inlun uJ 00 [ tseutqurolrp 6ue,( 6ueng G)
i - 6uelullau ue6uolod @
ueleses lueuad uedel6uepad lnlun ltcel.reqrlel 6ueny
'lnqosJel Dueprq ulelep rlr.le ered qolo @
rfnrp nele ueunOueq uELleq uebuap tedectp snJeq )equa] ue6uedel
e^uJrqle '(qeuel In66uel nBle loquol) Ourdr,ues uetbeq Ounputlod
'r66u11 6ueI Blapuaf rpedes ueueue6ued ueun6ueg ue6utstqal
uen66ue6 euorel ,,e66uelel,, olo^ )eq ueluoqtp uUOunui ledepos
')equrol ueouedel oueprq uelep rlqe ered uep
ueteltued elurureur qrseul e6n['lequio] ue6uedel qenqas ueutpuad
Inlun urzel 6ue[ ueun6ueq uese/tlebuad seutp uep ulzt utelos
'elrueM Inlun elueq - xxx
'elruer* uep eud 1n1un - xx'er.rd 1n1un = x:epe;du^lg upequopod
leuorseu leJeIs :lde eleluos ueleun66uau ue6uop lequauahl
u 0g uep of lEuorseuJalur leJe^s
-lBre^s 'leuorseu lelels-lerels :Jesoq Jnsnq uebuap qeueuahl
qeueuoLu ue6uedel qlnqJel giele rp lequeuatrr 6uenr 'dn1npe1 elelues ueouep 61
'xx leuorseuJolur lereIs-leJe^s'uebuenJ leJeIsjeJeIs :upqpupd lequrouaur buenr - "OO uep - eJepn ueuelol lnlun lequeuou.l oueng \9/
'x ru 0g uep u-r g 1, 'yere6leq 6ueI ueaneq :lele6laq 6ueI ueleseg
'x uelequol I ue]sedaleu, Lleloq elueq 6uBI
erepn al reduralrp 6ue,{ uebuaduol lequrouor.u 'x ue;efueq ;rques t-- I( oz'l
.{ oo'r
IequJaueu :BJepn oI Jedulollp 6ueI up6uadural Iequouayl I-- 6uenr Jeqa-
'x ru gg seqeq lo1srd uElEses
lueuod lBlV
'r.u gZ repuels lolsrd 'xxx ru gZ e6er qelo lolstd 'x ur gZ epetdutlo f- - r66u[ 6ue^ elopuaf 1o
6uenu
rnrlel1rlu 1o1srd 'xx ur 0L ur6ue ;olsrd :;o1s;d ue6uop lequsushl
'ur 00e Jesaq roqrle) Jepuels uedeuas 'u-J t-- ( \r
OOe Jesaq uede)Ouaped l.-
reqr;el uedeues'LU 0ol ueJeses uedeuas 'xxx ltcel Jaqtlex Jepuels __ )ielo)l -+-
l_ -i.-- <lB
uedeues'x u-J 0g [cal roqrlel uedeuos'ru gg uebuen.r rp ur6ue .[
uedeuos xx Lu OL ut6ue updeuas :uedeues ueEuep lequauon l-- - 1..-- (l's IE-
')equrougru eOeJqelo urel6o.16
-ueuJef ucOe uEdllluod
lPqueuonl leururu Jeqal ledual
uele)l uep nJnqJeq undneur e6eJqelo leltsJoq 6uert >lequleueul
lreq lequrol ue6uedel ueeun06ued uep ueutpuod Inlun uJnuln @ <- ue6uoroa
lnlunlad nleuoq srulol elecos ueueurpe) upIB uelnlunl teoeqos @
'z9t'pt) elepuaf)ereT
uep !r - e- eserq leLl qelepe ltcel Jaqtlel uep lolsrd 1n1un 1eque1 . ueleseslP,ef -*--9eS---------=-*
@ I
ueouedel 'ur6ue uedeues )nlun lequlel ueouede'l eun6 eqJas ll 1,",,,,,1,",nrn
6uenr uep eDe.r qelo ue6uop ue6unqnq r"uelep eIu;esru ')equeueur
--T-r-*o'-__J-UUZ_J-
ledual )nlun JBtxel-Jeue) e6n[ )nseujJe] Iequla] ueouedel
'urnurn ue;ef uep rselElsur uep qnef 'rulele uedeloueued teoeqes
pc€l lrlnq ue6uop buelnl epe 'uelnq tp ul]6unul ledepos :tselol
ooz
l<- leqiua.rely - uepeqsarM 0OZg 1equrauoy\ e6e.l
Llelg qelolas UeuJef lequleuayl uele>1; ue;ndun)Jod ;ue6ueJelax
)ieunl 6uP,{
YVSI,TSI NV9NVdV'I uPdEd Z :leolulu uelenle)i
t-
LAPANGAN TEMBAK
-+-
Pengaman ketinggian:
Luas lapangan tembak keseluruhan ditentukan oleh sudut lancip
fali lemparan yang sesuai yang menjadi ukuran.
I Berdasarkan pengetahuan pada tempat senapan angin kamar,
senjata, CO2 tekanan udara sudut 20o mengamankan tembakan ke
8,
arah atas, pada tempat senapan angin dan tempat senjata api sudut
30" mengamankan tembakan ke arah atas. Untuk busur besar dan
lapangan untuk panahan berlaku ketentuan yang menyimpang.
Kawasan yang berbahaya dapat dilindungi dengan bangunan
pengaman yang terkoordinasi bangunan-bangunan pengaman
tersebut yaitu dengan tingkap mata yang tinggi, pengaman sisi
(tembok atau tanggul), ujung lapangan tembok. Lapangan untuk
latihan tembak harus sedemikian rupa dibangun, sehingga baik ke
+
Rumah penarik dalam yaitu bagi peserta yang ikut dalam menembak, atau ke luar
tidakterjadi tindakan yang membahayakan peserta lapangan tersebut
@ fempat menembak lempengan yang dilempar ke udara mengecualikan berdasarkan pengalaman. Tuntutan akan undang-
undang menembak immisi federal harus terpenuhi. Penilaian suatu
ffi
lapangan yang dipilih apakah itu cocok untuk pendirian lapangan ffi
,,rlU
:18
untuk latihan tembak adalah penting untuk penyelidikan biaya ,,'fl
bangunan yang ditaksir. Seorang ahli dalam bidang lapangan :H

lli
lTiang
tembak harus selalu didengar, karena berdasarkan pengetahuan #
dan pengalamannya dia dapat memberi informasi mengenai hal s:s
yang penting terutama untuk memperhitungkan: in
..r

Jarak ke bidang bangunan yang ada atau dirancang dan ke bangunan


yang ditempati, arah tembakan yang ditentukan (utara atau timur .I
laut), keadaan tanah, keadaan tanah lapang. Dapat atau harus
fa\ Penampang panjang melalui tempat menembak lempengan yang
\9 dilempar ke udara dibiaskan oleh petunjuk umum. Perlengkapan perawatan, instalasi
perawatan, keadaan lalu lintas, penyeberangan jalan (juga di masa
\ I /' datang), tempat parkir, tempat liburan dan rekreasi. Tindakan
peredam bunyi segera dirancang. Dapat dipasang dalam tahap
pembangunan satu demi satu. Cara yang disetujui dan diizinkan
menentukan aturan yang bersifat hukum negara. Susunan dan luas
lapangan untuk latihan menembak harus menentukan, bahwa
tambahan dan perluasan yang perlu terjadi di masa datang adalah
berguna dan dapat dilaksanakan dengan pengeluaran yang sedikit.
Pada rencana laporan terbuka tindakan pengamanan mengenai
peredam bunyi dan mungkin tindakan peredam bunyi selanjutnya.
"*r

1 - 8 tempat menembak ke arah


lempengao yang dilempar ke udara
dengan 1 tembakan
IL--IFF

berjalan dan mengarah ke lempengan di

@ eenampang -, @ l_ 60 00

*
-
I

_'l
Pagar kawal

r II

/A Lapangan 25 m untuk senjata api (pistol dan revolver semua kaliber). Tembok samping yang terus ke kiri, /a\
\Y/
Bidang penjagaan sebuah tempat
\7 tariggu'i tanah yang terus k6 kanan (itu dapatjuga dipilih untuk kedua sisi satu tembok atau satu tanggul tanah) penahan dengan 6 lintasan memanah

178
6LL
e6e.iqe1o 1nlun elley 6ueng
@
I
ledua del6ueJ
teO8 tr09l, e t toLl 09 ue6uedEl
eOrI de)i6uel
I o09 rfiZl z L or0 (o.g 9t ue6uedel
(bL
dal6uel
L u06 L z ueOuede-'l
z 00
le66un
L LaOZ r09 t tsl z 9i ue6uedP'
'rl
[]Blunl leururu uelunn ieleururu zu tsleururuzu leururu qelunf leuturu ueluni leururu qelunT qelunf leururu qelunf zu
ls6unl ed
B6eJqelo -ereqoq ueOu (zu I lPururu y ueraled rlueb
tele ueOuede'l -ep ue6uede-l ed rsounl eduel lnseu 6uenI ouenr deqos (ocu g, 'urw) zu
(zu Ol, uru uoil.{rsroquou zu z! leururu) ueJncued (z(zu0Z uru) lnseu elnV /ue6uedel
n66unl 6uBnL 6uBnU ueteleJod 6uenE lrnJn6 6uenu rpueu 6uenU
tallol Iu?6 6uenE 6uenU adI
'6uequras 6uel 1alrol uep ,pueu leuel qelunt up6uep
i esaq uetiu?nJ enp nllad elt f oL uelnpadtp elrf ,o u 9.9 leutsleu .u
e esErq ueepee)j
uelep qepuaJel bu_enU € u 9 leuts)ieu u 9 , esetq ueepee)i uelep qepuaJal 6uenu,-
'uedq6uepad qebualas deqes ue6-uap ue6uenr uenlese>f 7 urilei: qemeq uer6Eg'1n
uelElpJad- 6uenJ 6uelued u g elultltpos telunduau snJeq
lstjmt lllnu fiuenJ qpnqas uep ueoueru uetoeq ppe leptl unututu uEJnln sple tp EuengTelny uep uern)in (D
rlpIDUeJeq JesaqJadtp snJeq uelEleJad 6uent .epaqtaq uedel6uauod lele-lele eues rC !
6uenr) ue^elotaouadfuefl leoeqes E6nt rqpdrp ledpp nln6 ou"n,
tpueu Jeuel
upunsns ouequres 6ue^ leduol eped_ zu g leututu yod 6uenJ sen.l"frrLl'#dfJfl
uep uereled nueO Jeuel ue6uap yed 6uenl nlJed eltI upp ltsem 6uent lrji1eled 6uen! ,"
qesruad uedpl6ueued eped rlnpod eduel ,leursleu qelunl
{e
(uetetraq )nlun leduer) selurt ntet-ueter '-u I lill",lglHt (s
6ueJeles 6upl qestuad uedeI6uaUad 6utpueqas 6upl tes€q ue6uap r6eqjaf
",tuor",n1-otr1nl,1:{'#,fi1
lnseuJalrcncleouaf uu9'Le^ubueJn)i-Ouetnlssselutlnleluele[lnseu]alrpueu
Jruey ueDuenr derlas tlel tcncleduel uep ueOuel tonclpdual t upp tpueu Jeuel g
eluoueJnl-6ueJn)ias unupu ueJncupd ue6uep rpue'u reuel 1' ir'eme6iiqelo g deuri{ ., upouedel ueroeq. uep ueleu'cuorp 6uel uerelpuad ifrrn"ii'i333i ,.r"r",
ueeuecuaJad qe^eltm qenqes tp nele Jtsedteq leciual rp ue6uedel edeJaqaq eppd
6urpurp uep nrl6ueq prelue nele nl6upq ue6ueraqasrcq relar er"l::?rtrl31ifi8,f"; "
leururu leJel :qepuatal lnpnp lpdual u C O uemeoelqelo detles n)6ueq ouelued ueBunlqrad lnrnueu rrca)ijadrp/r6uernrrp leoep ueoueoejYffiJ"j,H'il"ljllli,li?3,,
u t'O ueDunlrqJad respp) zu O,! ledues 2,I wme6eLqeio dergds ledue1 ueqnlnqey ,. 'tOueJnllp ledep lle)t6uejeq
u
9'Z uefiuenr unurutu r66utl e^uunun eped, leuotseu Ll?Iellfl uplep
'nluauol Boeiqeto leuorseuralur'uelnduinfuaa uiirnie uep-ouequ,ej6,j;i,a;rfi,"
leuor6et nele leuorsBu ueEsetqal ue6unltqtad eduEl E6elqelo pluunun (r
ueqequJel e6erqelo 6uenr uetn161 @
96L tedues 00t ,xlLxlL ueuas 6uenu n zt Ion
tedues7xgl,xgl, t IIOH
g'7 unururu r66u11 b ue6upl elog
Og redues OZ saulrl 6uenU
uelelPJad uep 6unlup6lal I 08x0, G(v?xzz)
, otx6z lPdus
g'g unururu r66uD eloqledas
OOz tPdues 90 (ue1e1e:ad) )tsll uEr.l[el uPrOPq, uelep dPl6uer
uedel6uaUad
6uenr upp tslpuo)i 6uenu n les l3)jse8 rOeqrp lpdep ueOuedet
uep 6unyue6:a1
ts9Z s116ue1 nlng ztse (c6x88x?f
zu uelep ue)ieunOtp ledep u uelep ueJnln 6uenU
6ueI e6eiqelo 6uenU 0 6 !ton
e IIOH
'ueqnlnqal lnJnueu :ueeues.lad 6uent,(6ue.req) ueuedufiIuad e ue6uel elog
]edurol uep Duepnb 'tserlstutulpe 6uent ,ueleleqel urepdued I 09x0e L(vtxzz\
seurp'tstlo-d sod'EuelolE)']elol .zul 0 0vx0z
o,! :utptaq loltol detlos,zrr.r eloq)EdaS
9'Z :uedep 6uen.l lnpnp lEdLua] detlos 'rIel-tlEllnlun ulproq leduol %-0, uer6eq t uElep e6u dol6uer
nlrs ueo '10'0 uep 'eud Inpnp ]oltol lnlun %02 ,eltuE/v\ Inpnp ]oltol lnlun rsl lelseg rOeqrpledep ue6uEde'l
o/oOU e(ueJeluetO :uoluouod denes 9t ,z srl6uet ntng v06z te8x99xi?
1epo1 qelulnf (upteled uedrirued
ledulel.Oe _derles lnlun ueeutueuod elaur ouefued ru I lnseuJJal) t e !ton
I IIOH
uereled uedrlrued 1eduel deqagluereled uedruusil ledu-ra1 i uoluouad I
der1es1n1u6 tl.l 0'Z x O'Z :]ailoulaul )nlun EtnqJel 6uen.r deuag .u 6,f , ueOuE] elog (te66unl)
x g'! :6unsbuel selu!l nlel uelpl lnspulo] ueeJectquled 6uent dit]eg:ur t eloqtedes ilpuasJal
98'0 - 8'0 x g/'0 :6uns6uel sPlutl nlEl upleflnsBuja] sJod 6uenl dpilas I la)jseg ue6uedp'l
I 9 srl6uel nlng 896 QarLxrrxzz
selur| n|er uerer rnseural rnpnp ledura;13l"1-rl.?ri.tr3;tlH3#l
:rsrlalal uep otpeJ 6upnJ 'ueletuJotlal nue] uEp uoluouad lnlun lpduJai eOeiqelo ueOuede'l
uoluouod/zru t'o'(z) <- lnseur 6uenj el ueqequel I e Ion (69yx77+97x77
reOeqas qrsrequad lple 6uEnJ nUed elrllep uoluouad )nlun (elute6eqas , l)ioH nele (dBi6ue,
L ue6ueleloE glxZZ+qZXZZ)
upp rdol 'sED uEteled updtttuad lEdLual 'lo)ol seye urptel lnseLu 6uenu laqop
t Ploqledas uerOeq Z uElep ueOuedPl
.rrOr"???!:l:t:??rtitfj t lalseE rOeqrp ledep uelnpadrp
/uEere66uatoIuad tnlun eOBrqEto Or"ng re9 I sr16ue1n1ng 896 r*lx tl x ZZ elr
rOeqrpledep eunbeqres ue6uenu '@ <- eDetqelo ueDuenl uetn16
I t Ion
ledlual sent + qeuel sel'q al Ounued bue,( 6u"o,q r"r"?:7i'r:3,'Iil:hl; L tloH
6ue[ ebe.rqelo ue6upde-l 'unun uen]ua]al tensas 6unUqtp uelnpeOip t ueOuelelo€ G(LZ x gt) ue
6ue[ qeuel bueprq senl elueserg e6e:qe;o 1n1un reledrli 6ueI 6uent t eloqledas -rOPq t uelEp ledua
uep e6elqe;o ue6uedel lenl ueqnlnqal eped 6unlue6Jol qeue] sen-l z n talseS rOeqrp tpdep dBl6ueJ
(sl. ot sDOuelnlnE ueOuedp'l
oz9l tclx O9x LZ
urpuoslal eOeJqElo sruofuep utl6unu lreqas 6ueI u"rnlrreO ,"0r"(9rfr
I e !loA
>1o1od qei,rreq tp nluopa] pbelqelo uelnduln4ad uep ue6urpuepad
L l)io,-.1
ueJnlelad (ue1;geq.redureru) uel6unllqledurou ueeuecuotaii .rese6 L ueOuelelog {e(/ZXg!) ue
Bloqled€S
'eun6eqtes 6uenl uep'ebelqe;o 6uent,rs6un1u1nLU ue6uenu
t -r6eq E uelBp
:sele tJtpJo] ueeuecuatad teseq , e lelseE rOeqrp ledep POI dqOuP]
ts9 ZL srl6uBlnlnE rrtel-x 9l x LZ ue6uedel
'u
loy Leuepral uel ndulnl.rod-uedel6ueuad uernqtl
uep ebe.lqelo rpnls lodruola) .leuotseurolul syvl t Ion (te66unl)
ulg) 0009 '6e11 uerg pe3 I lalsPg rJrpu€stol
^ -!,
'eDerqelo uenqelebuod - - b srl6uelnlng 90t 9'9x LZxgt ueOuedel
lnlun uetuJaf tseJopsl lnlusul :ue6ueJelo)
rs6unJ edeJaqaq uEOuap ueOuede.l
2808|, uPuiraf rsesrpJPpuels upleMel r<- UB ueleunOtp
-6ulpuErad uBqIel ledep 6ue^
VOVuH\NO NVO hIVNSS YNINN NV9NVNU ue6uedel ue6uedel eOeJqelo u (ue6uedeD
vevuH\no cNvnun/-rnv qelunf qPlunf (LeOeJqelO ueOuedel uelep uelnln ueOuenr adtf
AULA/RUANG OLAHRAGA
Jenis olahraga
Berat bersih yang dapat digunakan
la^-n^a^
- Daerah Berat kot( Tinggi
^16h.6^- bebas halangan bebas cahaya
hambatan lapangan aular)
Ukuran yan diizinkan Ukuran andard olahraga I )ada
ukuran sti rndar Ruang-ruang perusahaan untuk
Panians Lebar Panjang Lebar SISI
I
Sisi
I Panjang Lebar
penggunaan yang serba guna
panjang i kepala sebagai masuk -+ berdasarkan
.l
I

m m m ml m m m m
halaman 179 @
Setiap penguniung = 9,1 ,2
bulutanokis 13.4 o. 13,4 6,1 1,5 2,0 174 92
I
Tempat penitipan pakaian setiap
Bola basket 24-28 1 3-15 2A 15 13) 13) l0 7 pengunjung = 1 tempat
Setiap tempat penitipan pakaian =
Tiniu ,9-6,1 4,H,1 6,1 6,1 0,5 0,5 7.1 7.1 4
0,05-0,1 m2(termasuk 1 m penge-
Faustball 40 20 40 20 0,5 2 +4 21 (7) luaran panjang meja untuk setiap
30 tempat-tempat penitipan-
Seoak bola 30-50 1 5-25 40 20 0,5 2 t4 21 (5.5) pakaian).
Anokat besi 4 4 4 4 3 3 10 4
Tambahan toilet untuk pengunjung
= 0,01
22
Bolatangan 40 20 40 20 'l4l 2 t4 75
Termasuk 40% tempat duduk
untuk wanita
Hoki 36-44 18-22 40 20 0,5 2 L4 (5,5)
21
20% tempat duduk untuk pria
Yudo 9-10 9-10 10 10 2 2 14 14 (4) 40% Ruang untuk pria
'15 (s.5)
Ruang baca untuk meja-meja dan
Bola keraniano 28 28 1 1 l0
kursi-kursi. Setiap pengunjung =
(5,5) 0,05 - 0,06
,1
Kunstkraftsport 12 12 12 1 14 14 m2
Panggung podium dan peralatan
Senam irama 27 52 27
,|
27 I panggung lainnya, setiap m2 luas
panggung = 0,12 m2
Bola yang dimainkan 12-14 9-1 1 14 11 2 18 13 (4)
oleh orang degang Kasir dan kebutuhan lainnya,
denoan naik seoeda
Kebutuhan pengusaha rumah
Olahraga gerak 136) . 26) 136) 136) 1 1 15 15 82) makan
badan denqan irama
Luas tempat setiap otomatis = 1,0 x
Gelano-qelano 9-12 9-12 12 12 2 2 14 14 (4t 0,6 - 0,8 m2
Dapur untuk minum teh =
Hoki dengan 3440 17-20 40 t0 20 (4)
seoatu roda -
12 15 m2, gudang 6 m2
Bar = 8 - '12 m2, gudang 10 - 12 m2
Oansa dengan sepatu- 40 20 40 20 40 20 (4)
ski di es (lce-skatinq) Cafetan'alRestoran
Setiap tempat duduk = 1,5 - 2,7 m2
Dansa 5-16 16 14 16 14 A\
Termasuk jumlah keseluruhan
1

Tenis 10.97 23.77 '10.97 3,65 6,4 36,57 18.27 (71


untuk para tamu = 1 - 1,5 m2
Tenis meia 2.74 1.525 2.74 1,525 5,63 2,74 14 7 4 Untuk ruang dapur dan gudang =
0,5 - 1,2m2
Senam tramoolin 4.57 2.74 4.57 2,74 4 4 12,57 10,74 7
Meja pajangan untuk pelayanan.
Bola vollev 18 o 18 9 5 8 34 12,52 Setiap tempat-tempat untuk 50 pe-
yang disarankan; '?) Untuk penyelenggaraan Naisonal dapat mencapai 7 m; 3) pada lapangan ngunjung = '1 m
') Angka dalam tanda kurung; ukuran
olahrbga instalasi penonton dapat dibatasi 2 m; a)Tempat tambahan untuk meja pencatat waktu dan penukaran bangku-bangku Setiap tempat untuk 100 peng-
(kemungkinan dalam ruang peralatan olahraga); s) Luas atas pinggir berat bersih - bidang olahraga 3,3 m adalah penjabaran
seimbang untuk 5,5 m; 6) Untuk pertandingan Nasional 12 m. unjung = 2 m Meja Pajangan
Panggung kecil = 100 m2

e Lapangan olahraga - Ukuran yang digunakan dalam pertandingan Seniman, ruang serbaguna untuk
diskusi, latihan, ceramah, dan
Perlengkapan Halangan bebas seluruh Jarak keamanan2) dalam m
penggunaan waktu senggang.
bidang olahraga') Ruang permainan untuk permainan
PanianqxJebarxtinggi Samping Depan Belakang Satu sama lain
yang menggunakan papan, billiard,
dalam m
dan lain-lain. Ruang baca, tempat
Senam lantai 14x14x4.5 menggelindingkan bola = setelah
Palang berkuda 4> 4r4,5 kebutuhan
x 5.5
Ruang-ruang usaha untuk teknik
Kuda-kuda lompat 363)x 2
pada ruang besar OR, disediakan
cincin bergantung 8xOx5,5 tempat untuk olahraga bebas, yang
Palang sejajar 6x9,5x4,5 4,55F) 45) as 4,5 tidak mempunyai fungsi-fungsi
Kuda-kuda kaki 12x6x7,57) 1,5 6 6 bangunan tersendiri, ruang-ruang
palang sejajar perkakas untuk OR dan ruang
Palang sejajar 12x6x5,5 1,5 6 6 perawatan di instalasi ORI/olahraga
Balok titian 12x6x4,5 di ruang program yang terletak di
18x4x5.5 1,55 (2) A 10,so(7,5) A
ruang OR harus ditutupi. Ruang
Ayunan cincin 1.55)
perkakas OR bebas = 0,3 mz
Tali tambang 1.5 4,s(4) A 4,5 (4) A 1,5 (0,8) A
Setiap 100 m2 lapangan OR dapat
Bandul kepala bola 4 q5)
4,55) 4,55 ? digunakan (luas berat bersih) = 15
Dinding-dinding anak 4,55F) 4,5 4,5 m2, ruang perawatan perkakas
tanooa. dioamerkan untuk perkakas tangan = 0,04 mz
1)
Untuk prestasi olahraga; 2) Unluk olahraga sekolah dan olahraga yang dijalankan oleh masyarakat di dataran yang luas (antara setiap 100 m2 mesin-mesin pada
pejabat yang dimasukkan dan dinding-dinding atau perabot yang dimasukkan lainnya); 3rPanjang ancang-ancang untuk lari 25 m. perawatan asing dan perawatan
panjang alat 2 m, panjang batas untuk yang keluar 9 m; 4) Jarak poros tali 0,5 m; s) ukuran poros aiat tiang yang kuat atau tinggi alat,
balkon yang terletak diakhir baris tiang atau jarak poros tali;6r Penjabaran pada dinding-dinding tinggi:5'4 m atau mungkin pada khusus diangkat dan diantarkan,
dinding-dinding tirai 3.5 m; '' untuk pertandingan Nasional tingginya cukup 7 m: A = Austria.

@ ttatangan bebas dan jarak keamanan pemasangan keamanan alat-alat olah raga

180
t8t
ueleleJod 6ueng uelelered 6uenu
@ @ oueruyelne uep u,lerEied 6uen: rp resaq ]ereJere ,ifi:,t5t?il3[ @
00,9 f_00,9
-_..---i
EE 6j)
l,l [E
Ll r-'l
HH
lnquol ueqequellele tpel 6ue,( unlseu6eu leg OI rEfelas Oueled I llcol gad e
6uEI reluei sev gl, -lele lnlun oueple 9! lmuol lnlun sllsete ulqi €t -
uEouel-sqp (sE6ouou) ueuas epn)i-epn) 9 elete) ueouap ueuas
6uenr leluel ueuas selv sL eleJe)i ue6uep ueuos u-ebusp
lp trtpraq uelmuot ueded 6 ueues epnl-Bpny 9 Inlun (tos.l) sele ZLIZ
ue6ue) etoq 6ueaeo 1l uqeauol ouedouod tt )inlun (loso)i) sev ZZI relefas Dueled
L L ueuos n)i6ueg8 Jesoq 0od ]elv 9 1e|e1e1e 1n1un ueual ;
ueevnurJed uernle6uad .upuos ou'nr/erne ueouop
ue6uep ubleJau.r 3g - nIel
w Lzxwtt',i"tf?ffi @
-
ralsald ueun6ueq rs1ru1suoy @ +0O8! wtz
q4eted
snsnq)i lai€red leduat e66uel leue uet6eq
uoieq Z aelue tp repp ue!6eg sL
seued 6!npusqued 6ulpulp epEd )indue
uestdEt ueueouad (l6sol) setv fl, ^ 0l
J@eqWslel epnl-Ppn) ueps8 F-----S el
€l f ' E
ueuas lnuef zl
releJas bueled L|,
uluac 0l I
relep qeleg 6 I oo
uel[ )ple€ B
q[eIaq )inlun rEteles oueled 1
ueuas
epn)i-Bpn)i )inlun lteouod g
e66ueIu.d
ueouop 6ue66uor )iol$tsu s €I
6ueF6-6usle6 qFuerod t q tE)
6ue66uol
uep lolourueq refefos Eueled g
uPalnuod ueleaasd lElefes oueled Diel epn)i-epnl Z
6uecue-6uecue tedusl L
S[selo /- \
r I.i ue6uap reguel rsqnllsuoy Qy'
uer6eq g ebe.rqelo 6ueru7e1ne qenqas ue6uecuet - er.rLelg
@
,q!e.l i u 1Z x gL ueqlel 6uenr
- _i{
*-ef,--!4@d -, I e uelep tEeqrp ledep
ulx9txZZUeOuenU !t
-?a-e! aws% ulxrtxZZue6uenu !t
ueq-ueqes
nlPdes )inlun 6ueo OL
ueuos
nledos snsnql 6ueC 6
n66unl 6uenu c
Tld - upted uel]eg
sqeluE ueqeq rsDl-rsr)]
ualsrs ue6uep ,rrrr, ,.rn,ir'li,"o'i @
P ,-r-
Jr\
"/\r/
Y
l
I
uu s-z + slioluls
ueqPq sqP uestdel
uu el + ueuoiel uer6Equed ueJeleO
uu 9L+ 0€/0€ Jolss ecal uerEpo ! letp-t 1
a qEraqugd lEqo pdual
6un1ue6 relue; rslru1suoy uep qlsaqusd ueleletad 9
@ 3 ona ledual
ueplpueuleuex g
uEraled Due6 6uenu ,
UU eoaqelo nrn6 6uenu e
ez-€L+ qeaeq )itoiol 6uenu z )
uu ez-8!+ sele uer6eq 6unlueo e6pJqe|o
ue!6eq 6unlue6 leluel el6uerey ueplerod DUEnU !
leluel elBuerey
vevu H\no 9Nvnun/]nv
t

AULA/RUANG OLAH RAGA


AULA UNTUK SENAM DAN BERMAIN
STANDARD]SASI JERMAN 18032,,I8036

Keterangan: lnstitut Federal untuk llmu Olahraga 5000 Koln Carl -


'1 Diem - Weg

+5,00+

r-----
-14,50+3,50 - -a
xrd"-krd, d"ngan
Ir------ +.----G i

@ xuo"-tro" @) pegangan
untuk senam
\ --JFII
l,x,,l
l::.":..'l
Kuda-kuda c
}{
r/l:.i,.1\
,2

!
Gelang-qelanq
-

at

:il

Peti untut< tompatan Patang seiaiar


@ @ l

$
r+ri
.i:i
Lantai
ffi

t
'fia
:{
'o' ,jq
'6'
o x

so
.I
:i

+
o
@ eatang seiaiar bertingkat dan renggang @ aersto/</Ptang tunggal
t Palang seiaiar

K = Wasit
OK=Wasitatas +9,50+4,50+9,00+

6fl) Panggung perlombaan, kebutuhan bidang, ukuran bagian-bagian panggung satu per
v satu, susunan tempat duduk wasit )

7V1.?0

*:iffi
:..."\.:
.;1.: .l>
^g9

@ e"tot titi"n Perancah gelang{elang


@ @ Kereta untukalas (keset) @ eurgr, untuk senam

l-1,60+
Tinggi 50 mm perubahan

Kuda-kuda yang
dipasang di lantai -1,20+
@ lnstalasi loncatan kuda-kuda untuk putri

O hstalasi lonmtan dengan kuda-kuda untuk putra

182
t8t
_ (;e1ue; 6ueprq rsrgeltp lelel.leq lasol 914 uebuep = ecel ueEuuef ue6uen.r
6ueptg) tselrues def,es uep uereled uue6 6uen.r 1n1un ue:es e6r1 @ lell ulseu./ lsls enPeI /-
reual uelaJap rseleqrp € qoluoc de,{es qenqes seleq uielep eped qesrured relll ueunsng \!,,1
6ue^ Inseu uelef rp r,{unq uepe.red 1e1es uelep ^
@
geg uelsrs ue6uep qestued lelrl leualeu ueqeq ueleqalal uep
6upnJ r66u[ uep ounlueoJql Jeqel - +
-:i: ueroied rlueO 6uenU
ueuos nledas
ue6uop Inseu uelef z r{oluoc @
lndurAuau-lndu.rrs sel
le)r urselrJ ue6uop'lelr ursau eped qpsrdJa] (0
enp erelue qesrd.rol rerl ueunsnS @ reJrl ueunsnS 6urdues ue6
ueues nledos
ueouop lnssu uelel
epue6 nl6ueqT6urpulp ! r{otuoc @
.rebeqes ue;ei1eO Li'eOriiueiii @ Jeue) uelarap rseleq
1edua1 lnpnp leduel ntOueg -rp 6ue,{
Inseu uelef
0'9 ; "i buesed relOuoq ledep 6uel unqul rse1elsu1
@
F--or'i --------l o9'r ----------------
T
+.
ueuos nledos
ueougp lnseu uelef
I
+*
@-O<-uelnqual
uellnquruaur lepll leJll qeh eq tp uepppal e66utr1os 'sos)ns snJeq
burpurp Oueprq uep Ounquesrp qeslurad reu eped dele ue>lnlueque6
'rOunpurlrp
.L
6uel se1ur1 nlel senl uep relnur rnlnrp'ur L l66u9 ue6uop ue6unpuaq
rnlelau spqaq lsls 'O <- epe 6ueI uoluoued = e6u n66ue66usul .g
sele rp dnlnyel ynseu ue;ef ue6uap unquf /a\
uele ue^ eoeJqplo uep qe/v\eq tp unqtJl tleMolau 6uer( 6unlun6ued qeMeq rp dnlnpal lnseur uelel ue6uep unqr.rl y \t/
euelel 'ereobuololuod r6pq uEroruol uErltuJap undtlsoy! dnlnltp
.. ledualgz ledualgz ..leduolrl
lnseur uelef uep e66ue1-e66uel eleul uel6unlunbueLu 6ue[ elerq
uEsele ue6ueO qeiv\eq uBp sele uep dnlnlrp ledep eluJesep BpBd unqul
'ntn6 6uenl uslpp upp tse/v\etp ledep eluueqnlnsl
e66urqos 'e6erqelo ue6uede; rp uellelolrp eueyad uebuoloyad
6uenJ 'n.rn6 6uenr Eurdues tp ugllelaltp nfeq t]ue6 6uent e,tulreqeg
'@* @*uqerpasrp qelol 6uEI ue6uenl Enpal uelqeq nles qeles
ueleun66uau ledep uereyed rtue6 6uenJ uep JEnlal 6uEI 6ueJo detlas
e66urqos'uereled uue6 6uenr uep rpueuteuel 6uenJ selpq uelnluouaul
ueDuap uelnleslp ledep lnqasJo] uEOuEnJ pnpey 'ueteled tlue6 6uenJ
uep rpueuJ Jeuiel upqEqualo)i erelue 6uuol sBlBq uelnlua] EIulreqeg
'nleq BUeO 6uen.r ue6uap lp)iap snreq uerncued ue6uap tpupul Jeuley
-
@ @ <- ne/v\olrp 6uuas 6uer( uelef ueluelesrp elne uep 'e6eJqplo
ueqequpl 6ueng 'nln6 6ueng 'rseyues 6uenl uep upteled nuEO 6uenr
'1nseu ue;e[ 'uebupnr )oduolo) ln]un 'ele[ qalo uelqesrdrp uequel
e[u6ue1e1eq rp
eue;as ueEuen.t Luelep eloq ueureured ueeun66uad Eleluaues 'ueleo
1e1epel6ueIe66uel)euelnseul /.n e66uerleue a
uep sele lell6ull !p lelopal uoluouad lnpnp ledual Eloq delDueued uelelue6uepe66uelleueilnpnp (!y' uelehnle;etusrler.uelsrsueid.rog (U
elel ldelouolrp 6uel nlurd 6ue1eleq tp lp]apa] uoluouad lnpnp ]Edujaf 1eduel sueq rnlelau uesoJoC
'Jenl
e6eJqelo ue6uedel eped epuel llpMalaur u g'g ue6uepued ue6unqnq
Illllnr 9r'0 - r'6 urplaq leduel epe6 '@ -@ <- ru 9g'0 - tx OB'O lnpnp
]pduol eped uesueq 1ere1'(ur gg' l, urplaq ledua] 'ur 9Z't Inpnp ledural
Eped elett.t ueOuepued >1;p ;66up) uelnlueltp ledep tselelsut Enuos
uep loqeJed uelB[uEI (u Ze 'O - 97'6 ;66up) leoutl preces uqrenlelrp
ledep lnpnp 1edue1 1e16uu uelefue1 '9 tr a1 lnpnp 1edua1 1e16uu sueq
redutes lrce1 qrqel 6uel rselelsur eped 'ueylete6rp ledep url6unur 6uel
unqul nele buoluaq qelPpp @ -
O e- uoluoued eled 1nlun tselElsul
il<- zeosl Nvrrufr rsvstouvoNvts
l---sr,*---l-se ---t
NVNlvnU3d NVO I,IVNSS YnlNn VlnV _________-_--.1
F_08
VCVU HV'IO CNVNU/V'INV
AULA/RUANG OLAH RAGA
uGgn bundar
AULA UNTUK SENAM DAN PERMAINAN
STANDARDISASI JERMAN 18032 -+"
- berhubungan langsung

- Hubungan utama
p

I
,q - Dapat terlihavberhubung-
3 an secara visual
I

p
-t
I
p
- Hubungan alternatif

-l
- Hubungan tambahan

- Ruang-ruang tambahan
I
I
' yang dipakai secara
berulang-ulang
__l
Sudut pandang - Ruang-ruang tambahan
dan tempat-temPat
menurut kebutuhan dan
Variasi A = Lintasan bundar VariasiB=Kotakring
keadaan yang ada
rr)
-
o Sistem: susunan penonton
Keterangan +@
Rancangan lantai jalan masuk
@ srema susunan ruang 1. Jalan masuk atlit secara bertingkat, 2.
Jalan masuk dan lobi untuk penonton,3.
Administrasi, 4. Kasir, 5. Ruang pakaian, 6.
WC pria, 7. WC wanita, 8. Ruang ventilasi,
Ruang pemanasan,9. lnformasi, 10. Ruang
tunggu dan latihan, 1 1 . Jalan ke lantai bawah,
12. Pengambilan minuman, 13. Jalan ke luar
ke balkon, 14. Ruang pengelolaan dengan
iklan dan pengumuman, 1 5. Tribun permanen,
'16. Penghubung ruang ganti pakaian, '17.
Lintasan 200 m, 18. Ruang olahraga, 19.
Papan pengumuman besar, 20.Tribun
bergerak, 21.Papan pengumuman untuk
pedandingan, 22. batas gelanggang dengan
jalan keluar darurat.

Penggunaan gelanggang yang


fleksibel
-r @
1. Tenis, 2. Bola tangan, 3. Atletik,
4. Tinju, 5. Olahraga sekolah.
Untuk keamanan lemparan bola, a
tirai pemisah terbuat dari jeruji besi
pada bagian depannya yang
membagi ruang dalamnya dalam
4 kesatuan dari luas suatu
gelanggang olahraga sekolah.
Gelanggang olahraga ini memiliki
6 tempat latihan dengan ruang
pemanasan yang bisa digunakan
oleh pelajar, perkumpulan yang
berada "di bawah" tribun sebagai
syarat-syarat berlomba untuk
@ Rancangan Gelanggang Eropa Karlsruhe, Arsitek: Schmitt, Kasimir, Blanke Potongan +@ olahraga yang top, termasuk
syarat-syarat latihan dan perco-
baan untuk olahraga-olahraga
sekolah/kelompok.

Keterangan + @
Rancangan bagian jalan masuk.
1 . Bagian muka jalan masuk dengan kasir, 2.

Jalan keluar daruravjalan keluar, 3. Lobi, 4.


Depot minuman, 5. Telepon, 6. Tangga
menuju WC penonton, T. Jalan sebagai
jembatan diataslapangan, S. Lintasan 200 m
keliling, 9. Kompleklompatgalah, 1 0. Komplek
lompat tinggi, 1 1. Tempat untuk lari sprint.,
12. Tempat lompat jauh, 13. Tempat tolak
peluru, 14. Jalan keluar menuju ke depan.

Data-data teknis olahraga -+ +

Lari 200 m (perlombaan) 130 m +


100 lari sprnf lurus (latihan) 600
sprinter lurus (latihan) 400 m
(lengkung stadion), tolak peluru,
tempat lompat tinggi dan lempar
cakram.
Arsitek - Perencanaan:
Gelanggang Atletik Dortmund Dinas Bangunan Dortmund Potongan
@

184
ureuraq ueOuedel - ecerpul nluu 6urg
@ @
0'e I 0't -.1
-r
1,/
zz'l-t6
-ur*r*. *r, 'uct-eJPqal llPlelrd
I - -m--=- -^r - I ,/I
}T elursoq uer6eq e6nf'len) 6uEI
1l ueqeq ueouep w. 9A - tAZ
,.I
+
,1
5r'
l 98't ---.1
- 'u O! x ueoueJoosJad ue6uede"l
r't uelelue€
u 98', - 99'I, lau qB6u€l 'u oo'z x oL'! uelelueq eped ]au l66u[
'u
O'B! x O'6 upp u O'e! x g'9 ueouEdel uetnln nruI etog (o
'(ueOuedel sruol ueuleu:ad) ecelpul
@ e uedap leduet
(slt6uet ntng) uogurupeg
@
0,,9
T
buoleleq s)t seleq slreC
---_-_-i /=:i:i
il€
..9
O4
I [-Jliiii
@€
t?
;
-l
L
6uedueue6
1I '@ u I x I - g'1. x g'l uesnJnle) urnrpod
I
-
'Jaleu4 rsrsreqe; ueDuep unrpod 'Jolaul t rsrsreqe; ue6uep tunrpod
tp elueq 166u9 6ueI 6urg'ru g'9x g'g eserq nelp'ru 0t'9 x 0L'9
redues u-r 6'l x 6',leuorseuJolur 1ere,(s 1n:nuau nfurl 6uu uern161
I 'ueur:al rueuy nfurl uenlesJad :ue6uereley
I :(6u;xog) n[u;1
I
"$
unrpod qenqes eppd opntOurpueyeq 6ueprg
@
I
I
I
I
0lx0L+09 1r
'@ <- selel sn.req elu6urlrlolos uep ureurJoq Dueprq erelue
r.lpsruJed srJp6 'reluel uep urc a L r66url l.lrqal Blrq )req lB6uES serle!\
I
'esnq uep leseJeq Lleloq )eprl seJleu uesrdel 'u 0 L x 0 1, elu6ueprq
i
Ppue6 ueureur6d leuorseuJalur Elp)s uep uBuJJaf ueburpuepe6 '1eun; 6ue,{ serleu
l
xnlun oueEleq seteq sueo ue6uap u Zi x g nelp u 0L x 0L redurps LU g x g ureuJleq oueprg
+ uBuJJol
opnf uenlesJod :ueoueJoley
; :opnr
-L
fs, t__ 8L's lq, l '61 97 uebuel enp ueLplel Inlun lpJog '6>1 91 ue6uel nles
upqrtel )nlun ue6uurd lplog :uJu'r ggt > Jesoq 6ue,( uebuurd ue.rn11
'xn'l 00e resaqss 'JaU!-I lnlun 1en1 6ueI rsrsod ']pJesJoq leprl reluel 'rndel ue6uop
=
(ue1se;q1p eduel) sele uep eIeqEc ue6uep ue)urelaur ')leq qlqol repuelrp '1en1 6ue^ nr{er1 sele ueEuop 17 x 7 burpuepeq }edurot
elapuaf Bduel :ueouereuod'leresreq reluel 6ueprE'@ <- eIut66un qceqslo6f eLog'zv'rls re6rnquopuerE
uc 9/ lau oueprq lu 929'l qeouol lp :u.r 99't 6uen eped leu r66urf uetuJsl leJog lelbuv uenlBs.lod :uebuereley
'6ue1e;eq o) seleq :leJog lel6uv
sele rp ralau 9 'uretep uer6eq ueureuJod )nlun ," t ![JJJf":i 'rlel )nseurral lnpns 6uen eduel :u L'L > leled l66ulI
sue6) JenUel suBO Dueleleq rp uoluoued ueunsns 'ul 09'Z nleueq
'Jaleu I elurBqal leuorseu ueourpueuad eped
6uel 6ue1eleq uep uedep renl suee 'ur 9Z'L nlppaq 6ue^ burdlues 6unpurled sueD 'seJletu uelpnlo) lnJnuaLlJ eure/vr epaqraq 6ueA ur Z' L
renl sue6/0uepl8 'Lu e'! ? uEureurred ueouedel-ueouBdel erPlue 6unpur;edsue6reqo'l ogtue6uurual uebuepseleqsue6'ur Zleqol
6ue1e1aq e1 >1erpt ru 9'! sue6 seleq-seleq uep ureurroq ue6uedel e^uburlrlolos rp Dunpurled sueC 'Ieunl 6ueI serleur uesrdel :uo
eJelue u t'o ? ueuleuJod= ue6uede;-ue6uede; erelue rp lsls IeJPf ol. SB4BIIJ ueleqaloy'r.ljc of rdol sue6 leqel ueouep w I ouern\n
'ledlual ue6ue:nya>1 e>1r I lrrpueslel'de16uer uebueJel :Jepue]S 6uu epe serleur Lle6ual lO 'Lu x g aperdurr;g uep leuorseuJalur
I
ueOurpueyed lnlun'u 8 x 8 )leq qlqel'u.l 9 x 9 < leuorspuJelul uep
'ueurJal sr16ue1 nlng ue;ndtunyJad :uebuelaloy ueural rp ueBJen[a1 1n1un lu g x g ue6urpueued )n]un serlef! senl
ueurJaf ]elng uenlesro6 :uebuereley
lelnc
srvcNvtnrng
SQUASH
Lafign plester spesial
2 lapis 12 - '14 cm
Keterangan: Peraturan Squash Jerman (perkumpulan terdaftar)
Prcfl keras (50 x 20)
Rot - RAL 3000 Lichtenauenweg 11,2100 Hamburg 90

Papan pemainan, kaleng atau


kayu Konstruksi normal untuk bangunan tempat permainan squash.
(@t putih)
Ple6ter spesial 2 Dinding-dinding yang kokoh dengan permukaan yang khusus,
Jalur/saluEn ventilasi lapis 12 - 14 mm
Beton yang siap pasang, konstruksi kayu yang siap dibentuk,
Jaring ventilasi
dengan lapisan pelat, tempat squash yang dapat disatukan secara
(untuk menjaga bola)
bersamaan.
Lantai kayu t50 x 25 (kayu ahom
Besar ruang: 9,75 x 6,40 m
sil€t€)
Tinggi ruang:6,00 m
Dinding belakang kaca untuk penonton bisa bermanfaat.
Lantai: Dari kayu yang terang (Fagus Silcatica atau Ahorn), Bagian
Lapisan sintetis
(kelombaan)
permukaan yang baik papan lantai pararel ke dinding-dinding
samping.
Alur atau sabuk per serbaguna dengan tebal 25 mm, dan sebuah
@ OinOing muka secara detail @ oinoing samping, detail
lapisan segel, lantai kayu menurut DIN 280 Bagian 3, 4, dan 5.
Dinding.dinding: Plesteran khusus yang licin, putih, papan
permainan dari lempengan metal 2,5 mm atau kayu triplek dengan
alas kaleng dicat putih -+ -@ e
TENIS MEJA
lnformasi: Persatuan Tenis Meja Jerman
Otto Fleck Schneise 10a, 6000 Frankfurt 71

Pertandingan hanya dalam ruangan.


Bidang meja mendatar, hijau redup dengan batas garis putih

rinssi meja
Tebal pelatmeja...............
.....
12,5 cm
...|.:.?.-:..:'itZI
Untuk meja dengan pelat serat semen dengan tebal 20 mm.
Kekerasan meja: Disesuaikan sehingga bola normal tinggi 30 cm
dapat terpantul setinggi + 23 cm.
permainan)
Panjang net (dalam lapangan . . . . . 183 cm
Tingginet(carakeseluruhan).... ...15,25cm
Kotak lapangan: Permainan (dengan dinding-dinding setinggi 60
- 65 cm) Z 6 x. 12 besarnya. lnternasional 7 x 14 m, yang di
belakangnya adalah penonton -+@
BILLIARD/BOLA SODOK
'. 1
lnformasi: Persatuan Billiard Jerman
Letak ruangan:
Lantai atas atau Iantai bawah yang terang, jarang pada lantai dasar.
Ukuran dasar Tenis Meja
Kebutuhan ruang: Menurut besarbilliard yang berbeda susunan di
bawah -+ @- @

w
Untuk tujuan billard pribadi Besar lV, V dan Vt
Untuk kafe dan klub. . . Besar lV dan V
Dalam ruang billiard (pusat Billiard) dan akademi Billiard Besar l, ll
dan lll
Jarak billiard I dan ll satu sama lain 11 ,70 cm
Jarak billiard lll, lV dan V satu sama lain . . . .
? 1,60 cm
dari dinding bisa lebih.
Pada sisi-sisi di mana penjaga atau penonton berdiri atau berlalu
lalang, penyesuaian jarak lebih banyak sehingga tempat untuk
kursi, juga, makanan dan minuman (restoran memadai)
Bidang dinding untuk tempat tongkat dan aturan permainan, 1

tempat tongkat untuk 12 tongkat di atas 150 x 75 cm.


ukuran dasar dan iarat aittiaro8 Penerangan:
Dengan bola kecil, dengan cahaya yang terbagi secara merata
pada bidang permainan.
Tinggi normal sumber cahaya di atas meja . . . 80 cm

F-::=
t--J
T
F-lat I

6 Besar Billiard Normal (ukuran dalam cm) lt il


t--] I d Ukuran dalam
285 x x xlOO

M
a aBideno ncmainanl 1425 230 x 115 22O 110 22O 200 x '100 190 x 95
.il
-l Ukuran luar B 310 x 1675 255 x 140 245 x'135 225 x 125 225 x 125 215 x 120
-l
_1
-I
lo.ooo I @ Ukuran ruang 575 x 432s 520 x 405 510 x 400 500 x 395 490 x 390 480 x 385

Berat dalam kg 800 600 550 500 450 350

@ t-emari Bola @ Kotak tongkat @ Besar Billiard normal

186
a
L8t
6ury,aog elog eue:e nles )nlun qoluo3
'lBurJou ueJnln 'sllolurs uBqeq lJBp nBle @
uelelered 6uenu oL
(snelurs ueqeq rsrdegrp) nIe>1 r.rep urd-u16 ';etu.rou uBJnIn srlolurs sseulrl 6uenu 6 nuq/ounfun6uad CL 9 seaeouod 0
sslrues 6uenu I unun CM 9 Je8'IelJng z
ueqeq nBle seJe) nIeI pep (e,(u1o;eq-1ogeq) eloq ueleses epuag rpueu 6ueru uep pnc 6uenu 1 uelp)ied 6uEnU , qnH 6uPnU L
'suelurs lez uep lenqrp Bloq-BloE 'rrBJO Ogr€ 09Og leraq 'uc - T
g' gy g e Auepq' ueded inlel'rueJ6 OOOZ - OOSZ te.req ue6uep' urc A ;,
I
O JBylas ertue;oq 'Jeqel ur)eur 6uel.rn;e[ uep ;edse ueselurl yn1u1
'pe[ Dueqnl g ue6uep I
uep uo g';7 Ouefued uernln ue6uep JO LqZL leulrsleu er{uleleq ;I .ill
Ll_l
6urloq elog 'sruredrp 6uel neleIlod nlel uep ueselurl 6ueprg 'snleq
7uro1 6ueI rsaq n[ey re]uel uep (u S'gOl. - r1.' t'rOL) :ueLlnrnlese)
Ir
reqel 6urloq:n1e[ 6uecue-6uecue ueselurl 6uep;g @ <- 6urgoq rnle1 ll oo.r€_{s,l.z ____+___ or _-_+- s i
de16ue.r 6ue,{ 6urgoq.rnlep
@
eped .reqotau ouE^ Bueprg '.rnlef nles eureln uerntn ,r, orro,liSllrlll @
ll96-
'e^uue6u!luoi
t:
EuequEs S aI d uep sele rntel 6ueprg
09 1
.: I
I 9Z
I ----'7.-1\l T
I
- .- -<l- -.--..]a
I - 1
'ur 9Z'! Jeqolos ueJeses lelol Lte6uel )l1l eI ur
g'6 elulelef qelotos uelreqolrp uese]url 6uep;g '@ <- (ure; suelurs
ueqeq nele) n,(e1 uep 6ur;oq ueselur; BOn[ 6ueI 6uuun6 uese]utl
--\-lrl
1eqel ueded ueseturl @
rntel uEnlesax euem uern)n ueo 6uEorq Jes[I
'leqot ueded ueselurl ue)ednreur 'rr ge'g reqol uep ur 09'tZ
Duefued ueselurl 6ueprg 'ue:eses Ielel uep uedaprel uelOeq e1
redules e;oq ueselurl ueded uep Jn)nlp 'ruc 0 ! uep er(uueDuuruel
nlel rn;e[ lJep uee/v\eur]sloy Oe srle]urs ueqeq ueOuep
d
lenqtp ledep '(nIe1 pep rn;e[ qenqes) leqo] 6ueI ueded ueselurl F00',r
'O - O <- snelurs ueqeq nete ledse
uep (qe1es 6uel eloq Jnlel ue6uep rsrs se]eq eped) u 79' 1, >1nseure1
(e1td-egtd ue6uap Ourdues eped) u 09'! eloq ueselurl Oueprq reqal
T T
uep ur 0g'6! 6ue[ued ue6uep rnlef 'eloq ueslde; 1n1un lreq leOues
6uer{ 'e6er qelo
1 I
)nlun snsnql 6ue,{ ueselurl qelepe ledse ueselur'l
teque)i PloE
'leuJJou lopour ue6uep ar
uereses loleq '(lese1eu) qerE qeles
uereses loleq 6ueprg \9/ urd ueepueue6 uep ueunsng
oue,t epq inreJ'inlffi j[;r];iil@ @
I
!?
el uedot6ueyqnlEf elog 6ueqn'l
I
3r
el
?1 doi6uBJadllnlel
etoq 6ueqnl
t
^ 'uuo'z-
uu 0'0 +
<- uebuolo6 ^l @ <- ue6uo1o6 @ 8I
Q_! 0D
'6u!putp
uesrdel@ :6urpurpreded sppued 6utpuro@ soleq ouep6@ :p1eq lnpn
O
qoq
uEselu[ ouEpr8
e,
=:SN qe
iB
-"\u{DN
-"F .e7 -.e 6u,purp ueouepay f--l
"02-"s6upupue6uu,uq l---l qeles 6ue,( eloq 1n1un tnlef ue6uep ueselur; lepon/
@
l__09,9_-____+_09.6r _-___-__________ os +
'qnlef 6ueI utd nele p_os.s_-___l foo,rfr__l
eloq ledural upp ourloq ploq lBdtuol 'Bloq ue[uaqrad 1edue1 (g
'sElol 6ue^ eloq
I .6
I
ueselurl 6ueprq uelrequle66ueu 6ue,{ '6ur;oq Bloq rnletOueprg (Z I .l_
uPl qe)l6uBl-r.leI6uel lnJnueu
o''-"''
lenqrp 6ue^ '(ue| n11em ppBd) 6uecuB-6uecue .rn;e[ 6uep;g (; uelelueq uebuep ueselurl lopoy\
f_0s,s_=____l-_ os,e -______________1 O
0e +
:lnlueq 6ueprq-6ueprq uJelEp lopqlp lBdBp 6ulloq ueselurl derleg F-os's__--i l-02.,_t_00,,_t]---l
'le urpo8 I I T
0OOt '02 onesujlaqllM 'ueurof 6ur;og uenlestad :ue6ueJolay
L I I
9NIlOg NVSVIN!1 eioq elullequa)i sesord
erleJDl
KOLAM RENANG TERTUTUP
t-
It
tr
Keterangan: Perkumpulan Masyarakat Mandi Jerman (terdaftar)
Alfredistr. 32A300 Essen 1
lnstitut Pengetahuan Olahraga Jerman (Carl-Diem-Weg
4,5000 koln 41
Badan Perlengkapan Renang Perkumpulan Renang
Jerman (terdaftar), Markplatz 27, Bad NeustadUSaale
{

FF
IL
ii
i-.-o i--.-
Ukuran-ukuran pokok kolam renang tertutup:
Luas permukaan untuk setiap penghuni adalah dari 0,025 m2 dalam
pemukiman kepadatan rendah hingga 0,01 m2 luas permukaan air
per penduduk (pemukiman dengan tingkat kepadatan tinggi)+ @
Secara umum dapat memenuhi kebutuhan masyarakat, sekolah, dan
EP E perkumpulan olahraga.
6:
5o 2
Luas permukaan lahan (tanpa parkiran mobil). Untuk digunakan
tertutup 6 - 10 m'?untuk setiap"l m2 luas permukaan air yang
direncanakan untuk kolam air yang lebih besar digunakan nilai kecil
saja. Untuk luas permukaan tambahan (teras, tempat berjemur,
t berbaring). Luas permukaan lahan ditambah 10 - 2oyo luas tanah.
E Luas permukaan untuk parkir mobil: kendaraan roda empat 25 m2,2
parkiran sepeda 5 m'z. Setiap bidang parkir kendaraan roda empat
disediakan 5 - 10 lemari-lemari pakaian dalam tempat mandi tertutup.
Tempat penitipan sepeda menurut kebutuhan setempat.
Tempat penonton: '1 parkir tambahan kendaraan roda 4 untuk setiap
10 - 15 penonton. Untuk kegiatan operasional 1 luas permukaan parkir
tambahan untuk setiap 4 - 8 tempat duduk.
Ruang fitnes dan ruang kondisi
Bidang-bidang dan lahan-lahan sampai kemiringan 15" derajat
memungkinkan perencanaan kolam renang tertutup pada lantai yang
sama. Persyaratan untuk perencanaan yang ekonomis dan fungsional
yang optimal. Kemiringan lahan yang besar membutuhkan biaya
bangun yang tinggi dan banyak kerugian secara fungsional.
Titik pokok perencanaan kolam renang:
Analisis inventaris: Kolam renang, olah raga dan rekreasi.
Analisis kebutuhan: Luas permukaan air keseluruhan,
pilihan kombinasi, titik berat
penggunaan fungsi,
Daerah pemukiman sasaran: Untuk umum, sekolah perkumpulan
olah raga.
Keadaan lokasi: Di pusat dengan lalu lintas yang baik,
aman, dan terjangkau.
Program pelengkap

I I ;o:1Fd:i:*:6:;1;
Eidang prmram minimat
PelengKap yan6 dicapai

@ Stema kolam renang tertutup - Susunan ruang

Bidang Penghuni Kesatuan perencanaan Tempat loncat indah Faktor-faktor pengukuran lidang lahan
Itanpa bidang
penempatan oasar UETNATI I brdang rarkir) (m'z)

Luar Kolam Bidang air Luar KoEm Bidano air LUar Kolam Bida-ng air setuan nilai satuan ii
2)
(m atau m2) (m') (m atau m2) (m2) - (m atau m2) (m') 3)
latihan

2 3 5 6 7 I
sampai 5000 Menurut tempat yang ada

5000 VB 10,00 x 25,00 250 18+3P


sampai PB smpail5 '15 150 2 2500
10000 265

10000 VB 10,00 x 25,00 250 12,50 x 25,00 313 18+3P 300


sampai NSB 8,00 x'12,50 100 10,00 x 12,50 8,00 x 12,50 100 200 3 sampar
20000 PB sampai 20 20 sampai 20 20 sampai 20 20 3500
370 395 433

20000 VB 12.50 x 25,00 313 12,50 x 25,00 313 12,50 x 25,00 313 18+3Po
sampai 38+1P+3P+5P 3500
30000 NSB 8,00 x 12.50 100 8,00 x 16,66 133 8,00 x 12,50 100 250 3 bN.4 sampai
SPBl) 10,60 x 12,50 133 18 + 1P komb. + 4000
38 + 3P komb. 5P
PB sampai 25 25 sampai 25 sampai 25
438 471 571

30000 VB 21,50 x 25,00 313 12,50 x


25,00 313 '16,66 x 25,00 417
sampai NSB 8,00 x 12,50 100 8,00 x 16,66 133 8,00 x 16,66 133 4000
40000 sPBl) 10,60 x 12,50 133 10,60 x 12,50 133 12,50 x 11,75 147 18 + 1P komb. + 300 sampai
38 + 3P komb- 5P 4s00
PB sampai 30 30 sampai 30 30 sampai 30 30
576 609 727

40000 VB 16,66 x 25,00 417 16,66 x 25,00 417


sampai NSB 8,00 x'16,66 8,00 x 16,66 133
50000 sP84) 12,50 x 1'1,75 147 16,90 x '1'1,75 '199 2 18,2 34, 400 4 4500
1)
1P+ 3P+5P
PB sampai 35 35 sampai 35

Di aks 50.000 TempaLtempat mandi yang lebih luas dalam perencanaan harus sesuai dengan bidang penempatan yang berlaku

Pelat 1 - 10 = letak lonetan dalam m; a)Pengukuaan menurut ukuran yang se€c teknis aman; besar kolam = lebar kolam (sisi dari tempat loncat) Y panjang kolam (ke arah lon€tan).

@ Xesatuan perencanaan untuk kolam renang tertutup

188
uere)led
rlueo 6ueprE lnlueq rse;;q"J;; @
-r
I
I

TT
.I tl
-l
E +l
+ "o'o
3t
I
1r
ol
-tg +l
tul
z lnluaq ueua'l le6olnvurpuasral6uelueuel dolouer/leqopueue'l l_
iI
Fos'r -+zr'r-+- o0'e------1oo'r.lo o' t-F 09,r--.1
uEouEDUed nl6ueq-nl6upq
bunpurledue6uep lerep snc
^ ueDuep euesJoq rlue6 ^
reuey (V, n16ueq-n16ueq ueEuep euesteq uue6 teurex
Q, @
l-08-ll-09{F0r'r-11-o9.1F08-t Fo8-{-or'L -toe-t
6T
fl
tul
J] -Jl
lrrT -tl
T6 B'e
1t r, -l- t
IT .+l
-t
Nl
ii +l
gL
nl6ueq-ny6ueq uebuep euesteq uue6 1edu.ra1
O
'le06un] ueuel etpasJol Biueq unu.leN 'ul
Or'0 leqal tllltuau 6-r
uerplpd ueuel-tJeuol 'lecec 6ueio lnlun 'epue6 ueual eped ul 06,0
I
r66uu nele ur Og'I t66utl 'ur Og'O trelep'(nqulns ueJnln) rr ee,O '1
lnserurel ur gz'0 reqel @ <- uete)pd ueuedutluod ueuel 'u 9,0 8li
nturd reqol 'ur 0O'Z ;66u;J'ru 0O'L uelep 'u OO'Z ouelued :nqu.ins
uejn)n epoj rsJnI ueouop lecec 6ueJo lnlun ueteled tluB6 Jeuley li
C tu OO'Z l06ull upp 'tu 9Z'L
- i1
uielep'u 09'L reqolas lesec 6uBro nele e6renla)'Lu oo'z t66utl
uep u 9z'L uJelep 'ul 00'L teqol [ue6 JeuJeI Jeseg :lptutultrl ueJnln
uB)Bunorp ueunoueq )nlun :ueleled UueE paJe uelpp uEJnIn
-+--09,8-'---.-1_09,r-l
'LU
09'0 n16ueq-n16ueq eduel etuesteq rlue6 :euley
buefued tu 9/'O Jeqel : l)el ueqtsJoqulod 'r.u
leduloj O9'Z ue6ueroued @
r66u11 'uere>1ed r1ue6 6uenl eete uetep lenq tp ue)eueoueJtp
6ueI .u-r Z - | seu upqeq-ueqeq 6uenl 'uere>1ed toncuau.l )eq
910'0 'He>l ueqtsJaquod leduel 9t0'O 'lnqruer 6uue6uad ueOuap 6T
Jrsrs 6uenJE0'0 : uenles derles ue1o1e6 :lsellues pupJes qplurnr .Tl
'g : ;, redtues uereyed uedults ueuol-ueulel aI ueteled uuBO
ledual
ue6unqnH n16ueq buelued r;e1 Og'Z leulluty\ :uegeled r1ue61edure1 -Ir
'uete)ed ueuol Oe ledeplel leututul euJesJoq _a, L
uereled rluBO leduel detlos ueleO :up!pIed ueupdul!Iuad ledutal
'euesJeq
uereled rtueb leduol 7 rertunduau lepll Oulled resoq DueI euerv uereled ueLuel ue6uep uue6 urqel - uereyed uue6 ledue1 O
ueuedr.urrued rJeurar-rreruar or uere)ed rrueo teour] ,LX;ff.",!
'rlue6 rpuJEl leg o/o0l:lece9 6ueJo nele e6lenle1 )nlun urqey -rl
'r1ue6:eue1 rebeqas ts6un1.leq qenq g,O g,O Jelllas :t
-
'.repuels rplru uenles derlas uerbeq Z'O - gl.'0 ueteled tlue6 ]eduJol
qelunf Jepuels uernln uBte)ed ]edurol qBnq g'0 - g'0 :Iotod teltN
f
il
il
q +l
a 8E
JI
6ue,{ uep ledrl rle} enp nuod uere)ed }Bdr"},rff;iqf +t
uelnqrl ledtual{eduo} t6 '(urnr"ursleu-r nl)E/\ Jenl i$l
d
lp) nref 09'L eIueLl eAuuuntun eped rpueul n])eM rl
'/ ulolol '(a 881 'teH<-
'repuels rEIu ]nrnuau uereled nue6Sueprq teseg :tsBltues esJV q *l
9_L
I uassS ooer'zE rlstpaJJlv
il <- antntu3r eNVN=tu tuv-loy F 0s' l.
_+_ 00,8 _--_____Hq, L _..1
I sol \z KOLAM RENANG TERTUTUP
I _).1
Area sanitasi mencakup ruang toilet dan kamar mandi yang terpisah
menurut jenis kelamin. Terletak antara ruang ganti pakaian dan kolam.
Toilet ditata sedemikian rupa, sehingga pengguna (untuk mandi) setelah
menBgunakannya, melintasi kamar mandi sebelum kembali ke kolam.
) (.t 1s). Dari kolam tidak diizinkan langsung ke toilet.
-
Sangat dianjurkan untuk membuat Jalan langsung dari kolam - menuju
ruang ganti pakaian.
V Bidang kolam
Fgo-{ V F- es--l- es--l Nilai patokan standar: Perlengkapan dasar minimal dengan 1 ruang
pancuran untuk wanita dan pria dengal 10 pancuran. Kolam renang
dengan luas permukaan 100 -150 m'cukup dengan 1 ruang yang
dapat dibagi menjadi 5 untuk wanita dan pria +
@. Toilet, ruang
e Kesatuan sanitasi (contoh)
pancuran untuk wanita disusun delgan 2 wc duduk, untuk pria 1 toilet
duduk dengan 2 toilet berdiri -(J.
Untuk ukuran berlaku ukuran minimum -+ O- @.
Pancuran tanpa dinding pemisah Ukuran sumbu
(barisan pancuran terbuka) lebar 0,80 m
panjang 0,80 m

L!-"" Tempat mandi dengan dinding pemisah Ukuran sumbu

r- (barisan pancuran dengan pelindung percikan air) lebar 0,95 m

Tempat mandi dengan dinding pemisah dalam


bentuk TT (doubel T) (dengan pelindung per-
panjang 0,80 m
tinggi 1,45 m
Ukuran sumbu
rentang 0,80 m
V Areakolam v cikan air dan penglihatan) lebar 0,95 m
panjang '1,40 m
tinggi '1,45 m
@ Kesatuan sanitasi (ruang mandi di bagian bawah)
Lebar jalan antara dua barisan pancuran: 1,10 m
Toilet duduk dengan pintu (membuka ke dalam) lebar 0,90 m
panjang '1,40 m
tinggi 2,00 m

Toilet duduk dengan pintu (membuka ke luar) lebar 0,90 m


panjang 1,20 m
tinggi 2,00 m

.-_+@ Toilet berdiri (uriner): Ukuran sumbu: lebar 0,50 m


tinggi 0,60 m
Kloset uriner: Ukuran sumbu lebar 0,75 m
panjang 0,80 m
v
Ke{uar
Bidang kolam

Tinggi pemasangan di bawah 0,70 m


Tinggi pemasangan untuk anak-anak di bawah 0,45 m

@ Kesatuan sanitasi (wanita) Wastafel lebar 0,60 m


panjang 0,80 m

Tinggi pemasangan kira-kira 0,80 m


Tempat ganti pakaian

Tinggi ruang: dalam perorangan yang dianjurkan 2,50 m


minimal 2,75 m

I
v

I Bidang kolam
.4.
Jalan kembali

@ Xesatuan sanitasi (pria)

+r 50----------l
l--0.90
--.r

F so-+-: 1,10 +- --l


80

Tongkat perhentian Potongan


(datai panjang 0,06 m
ukuran 0,90 di abs OKF)

61 Bidang ganti pakaian dengan WC dan


@ Kabin sanitasi untuk orang cacat @Rr"ng mandi (skema) \7 kasir otomatis Arsitek: D. Loewer

190
t.6I
8Ilu @ erpueluu ele re ueJtlv @ rouapeqserM e^e6 IB ueJllv teq )inluaq rseuen
6) @
*
E
A
tri:::#
ele @
zlleliuls Ie uEJllv GD uelol Inluoq rseuen
@
qcunz rp rE uerllv @

B€€
e66ue] ue6uepVlun rseueTl
@
ffi
:: -^e
6ueqr.uole6 uelol uep bueuer ue1o1 rseurquio) uesul
O
upror pppd :,,e.oueplq zu de ,as , .rtr ]5dd,133 :6gB'3fiil3x3SJx83"?i131ft3i
6upnJ 'upuedurlued 6upnJ '6uequola6 Ie r)i6uelAeq eduel) 'ueqrunlasa1 6ueprq 1ru1ef (6uequoge6 rre)
srurel
uptot ueBuolod @
.urpraq ,rnpnp EUd,)npnp
L L 'u'prg
L elrupM leuru,u :laltol tpequd leqpJ[st oueptq ']elnq'Jolue)
'rndep lnlun '%OZ - 9L ouosol 6ue^ 6uereq-6ue:eq 6uenr
\ntun'%92 - OZ urourpuad 6uenl uep ouepno lnlun e66utqas
')inpnp oueprq lrep %OOt + ueJolssr eped ')npnp ouBprq uep
%09 + ejel eped :ueqpquel 6uenr uep uepJprltlauad ouepr8
'zu Z - L ueJnln lpduo] 09 leuturu :1npnp oueprg (uEJolsal/otel)
zu 8'0 - 9'0 ursau derlas leduel ueqnlnqe) ueue^Elod rlt-_ uetot rseuen
'u rsr^elal )inlun
rri.-.-.- o
09'1.
x OZ't uernln lpdual 9 - , lnlunuau
tedual de[ u OZ I . 91 0 ueinln ledual 0Z rpdues g lnlunuau (uEAeuem) srod ll, - -
tri -
:(r66url 6ue^ tedual) rTsrug uep yels eped )trpq 6up^ ue6uepued yngun elal1edua1
T- fT
,rnpnp erruea) :uer[eqJadrp 6up^ : 1n rl
r eud z I!3'EJirlgrHpd ]ill3?3 Itr iI
'(!tpreq nele lf rl
o
Inpnp) lolrol L epe'uoluouod OOL de[es lnluntesaq 6ueI eue]e 3 l^l^
)nlun uoluouad )inpnp lpdual OOZ lnlun (urpraq ! lnpnp L tC
:eud ')inpnp nles :elruea) )inseu 6uenJ tp 1e1ro1 :uoluouad lajrol
I
si' r
'rre 6ueprq,u
I
I
L deuos cu gZO O leduel ueqnlnqol :uoluoued uerEled 6uenE
I
'6uns6uel )iepr] 6ueI ueselurl 1edua1 00 09-00'0€ I
lnseuJal zu g'0 :6ueJo ! lnpnp leduet :ledual upqnlnqe) I
it\I
rre 6ueprq zu ! deq€s 9'0 :)inpnp 1edue1 ;uoluouad un{rij uoluousd euajv .i
r > I
tll "e +009-
zu 0g redups Og: Indunl upp uetplelad 6uenu rll
09'Z zu 0/ = 0L 'zu 09 = g '.u gg = 6ueuar tnlel 9 lll
09'Z :le[e ln]un n66un] 6uenu LL- uelo)i 6uelupd e/L
u oe z ssy ,"d*r" ,,"'Hugf fiiil,lH
,,
ueleleJod 6uenu
uEls Inlun uer66u[ay
zu 9L leururuzu 09t redues lte oueptq lnlun @
u 09'z zu 8 leututu:ledual upqnlnqay lsqlues 6upn6 EIur66url ue)trensasrp lol6ue lelue|ls)in4suol
u 09'z zu 9 leururu:ledual ueqelnq€) ouBuel q[elad 6uenu ledep 6ue^ Jeseo oellos lrunuelt{
u 09'z :uelo)i 6urllalas tp 6uenJ t66u11
09'l unururu
I
9Z't unururu zu ooe qeaeq ,r r,, u""rnrft"o3"%1?EJl I
:leduol uelo)i uep
00'g oueueJed lnlun ueroBq nele 6ueuaJad uelo)i eJEluE lseue^ uelo,
(se'r) Jre uBolnuJod
oo,r (6uero enues r"r,,l,,p,,jfJl,[?iiig",dH?tii3;i,f"13f#llHi 'ez'l
-
)tnlun 6ue^
+ 00'8
. uelol upp tepuels uelol nele oueusled leduolad uelo>1 e:e1uy
oo'z Jnlp[ tsts
- 6ueua]ad uou ueloy
09'z e66ue1 rsrs
- 6ueueJad uou uploy -
00'z :uelo)t )eq uele[ 6ueprq eppd
(u gZ'! leututui ueselutl 'u-t qemeq tp lecuol euate)
09't :lP3UOl eUaje eare eped
00'e
09'z ruero)i ourpurp upp req e6ouer ere,r" 1tJifi::j: :B:j
00'e "Xr?1t uele[ peJp eped
:uelo) 6uent sl eueln
(u)
rpqal eues qerepE ueror 6ur1ra1 * Dur1rle1 u""o o Ji'rrXl?J5;3:
'elu6uequola6 ursau 00 92
srdel LieP uielo>q redues
u 00't uPre)ieuad lnJnueu OO'\Z 1$ + uelo1
:Jtrl)ie Ie uelEp 00'eE 99'9t 6ueqriiola6 ue1o1
(oo'09)
'(u Oe'O leursleu unurulu og'Zt
00'qz
ueyelourt e1r0 u gg'g 00'92 (6uEueraq
:teae 00,09 O0.rZ esrq 6uEi) 6ueu bueual ynlun ulelol uelng
u 00', ]e uelep unu,uru 00'gz 99'9r -aJad lnlun ueloy O
Jte uelEp leduopu 00'92
ueroeq
1nlun ue1o1 jO'LZ
eped oueuoreq
lnlun 99'9|, :
uelo1 ueroeq eped O9'2, f) - 6ueuer
u OO't u OB'! redues Oe'O OO'09 00'OL -ad-ue>1nq 6ueI 99'91
lelouP resep eped 00'92 OO'g 'Inlun uBloy
u 0z'0 u 9e'! 00'0t
oq'Zt+
99'91 ( L) - ouEUeJ
redues 0B'0/O9'O Og'2, 00'g -od'uelnq 6ueI
u O9'Z 09/Ot'0 - OO'O zu 9Z redues 9l Inlun uBloy
uelep
uer6eq r66uq :uelelec uEp (u) (u) -
unururu 6uenU re ueleo ouefued Jeqa'l uelo)
i_-le urelo),1 uernln uep ueloy stuaf :ueloy Dueprg
dnlnlult cNVNfu htv-loy U+'t+
{i
iIL

$ii
i:;

ooo[ oo
EEEE EE KOLAM RENANG TERTUTUP
-+_[
Perlengkapan loncat indah disediakan untuk atlet (profesi) dan juga

-fl#ffiffiffiHk untuk pelajaran (sekolah). Letak papan loncatan yang kaku


berbentuk pelat tinggi 1 , 3, 5 dan 10 m. Papan loncat yang memegas
(melenting) tingginya 1 dan 3 meter. Tinggi letak loncatan diukur
dari permukaan air. Papan loncat dari alumunium, kayu atau bahan
+1,90 + 1.95 + 2,05-+-2,15 -+ 1.95 I 1,90-.- 2.50 -
50 50 60 1,00 1.10 60 50 50 2,25 sintetis. Bentuk pelat datar, aman jika berjalan. Tangga ke papan
2.25 -11.40-41.401 t 11.5O I 1.401 1.401J - - loncat agak menanjak/curam). Untuk pertandingan-pertandingan
Besar kolam
Ukuaran yang mungkin: 11,75 x 16,90 m
yang besar dapat dipakai lift. Arena loncat indah seluruhnya berada
,^
Ukuran yang dianjurkan: 12,5,0 x 16,90 m
Iangga-hngga di kolam: denqan
Tangoa-tangga dengan -
dalam kolam air-+ @ @. Temperatur air : 24 28'C. Untuk -
{ panianq 11.75 m di sekitar arena lon€t-4
oaniano 11,75 pengenalan permukaan air yang lebih baik diperhatikan juga alat
I Panjang 12,50 m dengan sisi san
untuk membuat air bergerak (agar terlihat dari atas).
bak minimal kedalaman air: 3,80
Kedalaman yang
Keoaraman vano
dianjurkan: 4,00 m

Garis gawang - putih t6 I


Garis2meler-merah
2t3
11,0.
Garis4meter-kuning
Garis tengah - putih
I
4
!
Gawang bola air I

Lapangan permainan 10
| -.-- 16,90 .. ..
bli batas

i
I

e Arena loncat 1 sampai 5 meter (utuh/lengkap) B = (papan lebar)


p = Bentuk pelat.
I l,
I

[[60
EEEE I

30 2,00
+11.00+11.00 2.00
t'I lt30 I
2,00 2.oo
30,00_---------------
2.O0

-f.1,90+2,10 +2,75 -l-3,1s + 2,05 -+1,60-l-1,95+1,90 {-2,50 @ Lapangan polo air


50 50 60 60 50 50 2.25
H1.401-l1.10+ 1.5GF+2.00 {2,00+1,50tpd-l +,89EF==
rc0H.1.40
Luas kotam: [9*PS*+gLi!S
30 3o3o 30
ukuranyangmungkin/
minimal:22,40x16,66m
atau 25,00 . 15,00 m
I
ukuran minimal:4,50 m
Ukuran yang dianjurkan: 5,00 m
Tampak Samping
(pusat pelatihan atlet)
Variasit pada gawang yang
tergantung dalam kolam
lebar25 m minimal 70 cm

6)
v Gawang polo air menurut
DtN 7936 61
\?-/
Gawang polo air menurut
DtN 7936
Rrena papan loncat 1 sampai 1O m (lengkap).
@
Panjang/lebar
4.do/0.50 4.8'0/0.50 4.50/0.60 6 00/1 50 00/1,50 6,00/2,00
+
'.00/0.60
Dad qads teqak Gambar bandinoan A-3 A-5 A-7,5 At0
1,50 1,50 ,,!0 ,,!0 1,50 1f0 1,50
dinding kolam Ukuran yanq dianiu*a 1,80 180 1,50

1,25 1.25 1,25


A Flat yang di Ukuran yang dianiu*a

lurus'iii sala6 250 3,!0 2,J0 ,,!a 415 7,6'd 5,25


stu sisi ke Ukuran yang dianjurkar 3.00
dindinq kolam
uafl qans regax
ieqak lurJs lain
Ukuran minimal'
Ukuran yans dianju*ar
190 - 190 190 2,10 2,10 2,45 275 2,75 2,65

ii,'ifi'";fi]i;;P*' s,!0 1 0125 8,00 9,50 10,25 11.00 1 3150


Jkuran yang dianju*ai

lurus'ke lanqiLlanqI u,!, 5,!0 390 3,0 3,00 3,20 3,40 L


340 H
FI EJ F-3 E-3
menuju ke belaianq 2,50 5,0C 2,50 5,00 2,75 3,OA 275 3,O 2,75 3,OA 2.75 3.20 2,75 3,40 @Potongan melintang
dan menulu ke dua Jkucn yang dlanjutrar - 3,40 - 3.40 - 4.00/5.00
G.1 EI G-3 E-3 G-3 E-i G-5 E,5
#FG
5,00 5,0( 5,00 5,00 5,00 3,00 5,00 3,0 5,00 3,20 5 00 3.20 6,00 3,40
JkuEn yang dianju*ar - 5,00
lurus-ke deo_an
KeoaEman atr
3,41 3,80 3,40 34 3,80 4.1i) 4,50
Ukuran Yano dianiu*ar 3.8 4.00
J 5
J-7 R-7 5 Jlo K-10 7,5 m H A-A
(kedalaman af 6.00 3 3( 6,00 3,70 5,00 330 6,00 3,3 6.00 3 70 8,00 4,00 12,00 4,25
ieosk lurus lie
Ukuran yans dianj!*ar - 3.7( - 3,90 - 3.7 - 3,90 4.44 - 4.75
m
5,0 HA-A

L-10
3,Om I
(kedalaman ak
Jkuran yanq dianiurkar
2,25 3,25 2,45 2,55 3,75 3.75 4,50 1,Om i
tegak iurus kt

lanqitslanqit
dapal jatuh.

Pehatihn: Pelalpelatyang lebar dibuat dengan ukuran yang minimum, kemudian setengah dad lebar tambahan ditambahkan ukuran poros yang sesuai.
,A D
(8,) Potongan panjang (memanjang)
@ Lrp"ng"n polo air -+ @- @

192
a
g6l
(qoluoc) e1nqe1 rpueu leduel lnlun ueeueouerad uenlesey zur 000! rnlun rselues uenlesay (euars) zru o00z
@ ' fil
v Jre ^
Dueptq Inlun tseltues upnlesey @
onc-Ie leg V le6ueq/seued Ie uerncued OM
qnqnl ueqrloqal lele 6uenu =Ud
= Jte ueloJed ounpuled ue6usp uroutp uermued = oy
=
i<,I,a-D(_qGfr-H Kl-#l
,,"1i3?l"?l"T;t jBt3]J;iH3l"tib,, jli,??iIi3.]3.!i}",i?li elrd eltueM_
ueto) rEqst = uolol resag upue sruFl erEas 6uetr urpuesrsl uernln u6eae6uao qeneq rp urirn1n6ubi1.
rqau uetep ue*duot t66u[ = 0!_! ,ppd = d iuedffirr.til?:1"rf; :.tt: ::<f F
2i l
'tmuot uqo) = EdS 6ueuaad ueto) = €S ,6ueuar€d uelnq ueto) = ESN 1eue ue;<iy 93 :uililOLjiiil t=
= 2i 1O
;ti l
.nll ,,,:C l-
oinqJel lpueu ledual reueJol ueuaiaued ueouap uelep qtqel 6ue^ )inseu 6uepq eped 0000s F
e,{uunFqos 6uel ueeu4uetod uenpsel uep delDuel qtqel 6ue,( e)nqlol tpupu leduef sqe rp ,:F
7-.'"
9890 n::::::,:;
00€ 00e sd
)v-, :G 1:i v ,L ?t
008 008 ASN Z
15 .r TT
_J\ l6 u
sele
000s9 tp 8M

\fl
redues 009e d0L + d9'1 00zt 00zt asN 00009
t: 3
00009 d9+de+dt+ )0'9t x ob'zz (eEdS reduPs
g
dexz+El\z 090l, )0'09 x 00'Lz €S 0000, OM
98t€
000st 092 092 8d
(Eurols) uereled uedut^uod Jeuel uenlesey (e)
reduPs 000t d0t + d9'1+ 0991 09s L 8SN 0000t
0000, d9+de+d!+ 9€e oo'9t x lv'zz (egdS redues
atxz+gtxz 090l, 00'09 x 00'tz 0000e
9e6Z
0009e 002 o0z ad
redues 0092 dot+91 09er 090r 8SN 0000e
00009 +d9+d0+dt 00'91 x ot'zz kEdS redues
+8exz+8Lxz 090r 00'09 x 00'Lz 8S 00002 T
N
80€z 8
000s2 09, 09t ad
reduEs 0002 d0L + 090r 090, ASN 00002 +
00002 d9'1.+d9+d€ 9LZ 00'st x 9e'8t rgdS redues
+dL+8e+d€ ee8 00'0s x 99'91 8S 00001
,9tt t
0002, 00I 00t 8d
leduPs 009 009 SSN 0000t
0008 000r d9+d0+dt Ltt 9l'rt x 09'zt kgdS redues
tb
+se+sl lLn 00'92 x 99'9t 8S 0009
l-sz r+sz L|0s I+szvlsztlos.tIsz t,+sz r+02.Ll
I v e z
I"ul uqolPd
(euo)s) uerqed uedur^uad ueuJol lnlun uenlBsa)
!ellu uenlese)l (.u) re (zu nEte u)
@
6uEprg uepl reseg (Mr) sz L
6uEru runqOued F ez r f +0s r-li;16;l os r +sz r +sz L+os' r-li;l
(lelol uep 6ueprq nles
bueprq eduel) uel6oJd ueJn)i uelol lnseu
ueqet 6uepE -nOuad rouel lecuol BUoJV uPPuecuaJod uenlPsey sruel 6ueptg
'eiu6uequola6 utseu stual uep .i.. I:I ijtriiL,6rijUriSi
r--T-rr---] !
l!:,
.,
uelo1 uereleuad lnJnuou :uBlo)i JtqIp uptOpq )inlun JtE uelpO I : !E r--Tfl--t:: ,
u 00'0 :uelol leMe )inlun ltB uelec Il
u OO'g€ leururu'u Og:leq ouetued (e^ule) i
,,
,.--l-l-l--,, .H.. !-Tll-
u 00'92 :u 00'!Z:u 99'9t :leq jeqe-.] :6uequoto6laq uetoy : lll
f--.1: .
I ,r-tff-----r'
.u 00'0q u 00'92 OL ,E
--lll--, ,H. ,lll:'
eu 00'09 u 00'rz I !
zu 00'09 u 99'9! 9 -tffl:
zu 00'92 u 99'9t I t I ffi. ,--l-ff-, H,,
uelo)i 6uefuPd uelo) rPqa'l oupust inlef -lil- E,:
6ueual Jnlpf Uetunf lnJnueu ueto)t ilffi. ' ilt , :: H
leq Jesaq 'u OB' L Jre ueuelepal 'zu OgZl - 2 1,y :re 6uefr! :6ueu€Jad Inlun uetoy
'epaqJoq 6ueI ueuelepal ue6uap Eueprq uep 6uenl ueunsns
le^ueq qrqel 6ueI uetol-upio)i eped ue6uolo66uod e6nf esrq
euelg @
6uEuerad
'u 9e'l 09'0/09'0 lle ueuplepal 'zw 00Zl OOg Jte Oueprg
- - :uDlnq lnlun uelo)
, uElnluollp
'epaqraq 6up^ ueuelepal ueouap )iepI Dueru-buen] uBp Inseu uete,-uetef
- lelueq Pfes uetep u86unqnq
Llrqel 6ueI uplo)i-uelol uplep u OOZ sele rp ue6uo1o66ued uqounu 6upI 6uns6uet ueter
'u Intun puurp e^uEq elod ueouop uplpqueo >
09 O redues OO O Jre uPuplepal .u OOt - OO l, upp Ie 6ueprE :leue-Ieue ueloy :uelElEc 6uns6uel uele1{
f.redn,"pmwmt<
sere rp 'zur o L r.letepe Jre ouBprq zw 0o0Z'"eir33
'sPn e6uod uep Jtsel uep utpJal 6ue,t ,de1e ':[5$;lt,93fj
upouop lnseuJ uElel euoz Inlun Jte oueptq zu O0O L de[es zLu 0g t.lep
urpJel 'zu, ooz qelepe Jte oueplg zul 000I detles lnseu uBlef]edulel
zu 000 - 002 denos epodas ]eduat z uep trqou , ;:i":'ffi|,';
'uBlnlueltp 6uer{ lle oueprq uep
zu gl - g :uEqel oueptg
'utel selutl uesnsnLllo)i nele ueleqesa) upqtlnuod
Inlun uesnsnqlol upltlpqJedueu leptl Jte oueptq Jeseq ueouop
re)purad/runqOuod e)Oue up6utpueqlod t66ull 6ue^ ueqeulnJed
uelepedal )nlun Inseu oueprq eped zu 90,0 tedulBs ,lt)tpes
6ue,{ ueqeurnrad uelepedol In}un Inseu Oueprq 1n1un
L
zu gL,0
uretep re 6ueprq eped eun66uod/runqDued deues ,Jffir:ltjrtiil]
'leleJe^seuJ uesrdel enuos 6uen1 nl1err selt^tDie uep ,tspoJlau
(rpueu )edual 6urdues €E)
/leqerlsr eped xelapal elnqial 6uEuar urelol ueeun66uad lereq )[!1 dele dnlnue) Xnseu uepfeuoz
il <-
vyngusr 9NVN3u htv-roy
KOLAM RENANG-TERTUTUP DAN TERBUKA
DASAR.DASAR PERENCANAAN UMUM -+I
Kombinasi kolam renang tertutup dan terbuka memerlukan satu
kesatuan ruang, fungsi, dan teknis kerja yang besar. Namun bentuk
memberikan banyak kegunaan dan bernilai lebih dari pada jika
disusun secara terpisah-pisah.
Setiap tahun memerlukan kebutuhan-kebutuhan yang berbeda baik
untuk bidang airyang di dalam maupun yang di luar. Juga dibedakan
menurut penggunaannya, apakah di musim panas, musim dingin,
atau musim peralihan (sebelum dan sesudah pergantian musim).
Jenis-jenis berikut dapat dipersoalkan. Penggunaan bidang air di
luar dan di dalam yang bersamaan, waktu buka yang berbeda, waktu
mandi yang tidak terbatas, dan harga masuk yang sama;
Penggunaan bidang air yang di luar dan di dalam secara terpisah
dengan waktu buka yang berbeda, waktu mandi yang tidak terbatas
(dalam kolam terbuka) dan harga masuk yang berbeda;
penggunaan yang berbeda menurut musim, misalnya dengan
penutupan salah satu bagian (pada bagian kolam tertutup atau
terbuka).
Untuk penetapan jenisnya perlu diperhatikan hal-hal berikut:
kebutuhan bidang air yang berbeda, yang dapat ditentukan dari
bidang-bidang penempatan yang besar untuk kolam tertutup dan
terbuka; kebutuhan bidang air tambahan kedua atau satu bagian
yang ditentukan dari kepentingan-kepentingan peristirahatan pada
waktu libur atau jangka pendek kebutuhan bidang air tambahan
Wellemoerg Oberammergau (nama tempat) Arsitek: P Seifert satu atau dua bagian yang ditentukan dari kebutuhan-kebutuhan
O untuk peristirahatan pada waktu libur dan peristirahatan jangka
pendek. Kebutuhan bidang air tambahan satu atau dua bagian;
atas dasar realita yang khusus. Sifatnya, misalnya: dalam tempat
pusalpusat kebugaran, dan lain-lain. -+ Contoh + @-
rytirahan,

;:
6!
;3
f;
P
E
o-

s6
Ruanq ganti

i---i

: ,J
';/l/ I
/^:,\ 6, .Ez*+irtri
IH]----]Er<grr:.. 1
(rl B>,lE#T
ffi.E"#i
1 Sauna/ruang tunggu sauna
2 Sauna luar
$tr\ \
3 Kolam renang-dingin
|
Wf
11
4
5
Kolam renang luar
.il ll
6
Kolam renang anak-anak
Kolam renang
'r/
7
8
I
Kelam renang yang dalam
Ruang ganti pakaian
Pembereihan
10 Tempat pemanasan dengan
sinar matahari
11 Teras beriemur matahari
I *'* \\q4/
isTJ
j
12 Teknik -,t\frt'.L'"f"''C''
.-sc-q".,S/
Tempat mandi terbuka (rekreasi) Heveney Arsitek:Aichele: Fiedler; Heller
@ Xotam terbuka Bad Driburg Arsitek: Geller + Muller
@
194
961
9) uoMloz lp e)inqrel 7a\
unPg C+qculn f:)eltsJv lesPp telue"l [r,.] uep dnlnuel
- oueuet ue;oy \2
@ i-::------- ,!
# ffisffi
; !
o
a
EI 1
@
o
f
3
q
l
o
f
@
tseltues nrnf tl
seueued 9i ueleleJod g rpueu uesnrn/rpuEu y eleda, et
gl uerelied 6uenu g
13s€rp 6uenu ueralPd [ue6 6uenu 1 rE[e6ued Zt
rol)i ledual 6uenu JOIUEY LL
euel leduof 9
,! rolue)i I
unulv
lltsrt 6uenu et reaeBed ueteted qus6 6uenu 9 qepurlEduoluept O! ,
(rollu rselelsur)rallu ztr oleuol uepy 6 rFey e
leMe6sd t ur6ue
ueqIel )inlunlelelaq ueloy tt Isey DueuoJ qnly 8 ounpuled Z

6ueuar uelol )ieg 0! uelelered 1 lnseu ueler L
Inseu 6uenu Z
rpueu leue)i eledoy 6 ul6ue 6unpurlod6uenU L +reseple1ue1
@
@e resep reguel @ zlaM r:)alstv rp bueuer ueloy
@ <- ye6pnlg @
L,lffi
,\--ol
?b(oo
)ico8 8 zreuey talln!\ :)attsJv Jeuf rp rpueur ledurelTtueloy (D
'utoutp 6ue^ lenl eJEpn euolJol eduel dnlnual
6ueI 6ueuar utelol 6uenJ uep elnqJel 6uer{ tue;o1 tedmuau ledep
nuel-nurEl e66utqos 'dnlnuol 6ue^ lnseul uelef tnlpleu nele seued zu 0Lz ueqlPl uelo)
.ErEtEr# .
Inlueurad lele ue6uep e66uel ue6uap lnseul ueleI tnleloul ,(6ueuet
r..r.relo) el lnsetu ueurl6unuel) (ueln;es71eue>1 tnlelaul)
leuel
,"--!Er
ueouop redeetp ledep 'e)nqJel uielol uetoeq eped oueuataduou
@a ll:ll
uelo) pped uelseluoudrp 6ue,{ 'ue|o1 uerbeq enpel ueounqnpl
'EIuenpel ueteleued qepnuleduueul p)nqJol uep dnlnpal rpueu
uelo) uep uelo) 6ueptq eJelue (1e1ep 6ueI ue6unqnq) ueunsn,(ua6 nueM seqeq uPlo)]
'servre6ued
Oueprq uep lrse>1 uer6eq ue6uap lelep elu)etol 6upI ,e66uel
ueouap lnseul uelef euoz ue6uep e6n[ estg .dn1nye1 u]elo) uep
l---1#ll
lnseur ue;ef tnleleul B)nqJol tuelo) nfnuetu uelep 'u_re;o1 Dueprq
ffil
':E
enpa>1 (1eqrleu) redecuetu ledep n66un1 6uent ueo .lteq 6ue,{ sru1e1
ue6uuef']esndJel 6ue,{ ueservrebuod,nyer ueselequlad uebuep
Ileq Lllqal 6uel uelee;ueured 'elnqrel 6ue,t ule;o1 oueprq uep
dnlnyel Dueprq elelue ue6unqnq le{unduer.u er(ulleqes dn}nysl
6ue,{ rpueu ledt!a}7.tptuel uerDeq eped Llelepe ue)tleqJedtp pLueUad
6ue,( nleq ueun6ueq lnlun utpuasJey leduayleduel uJelep lenqtp
tedep elnqJel uep dnlnuol tpueu utplol leduJal eJelue tseutquoy
vynsu:[ NVo dnlnruSl-9NvN:ru l'uV-rOX
SAUNA
-+,i
Keterangan: Persatuan Bangunan Sauna Jerman (terdaftar)
Bierstadter Str. 39,6200 Wiesbaden
Sauna bukan hanya kamar mandi untuk pembersihan tubuh, untuk
banyak orang berarti pembersihan secara psikis, hampir merupakan
sebuah acara ritual. Sebaiknya ada dalam semua arena olahraga.
Di Finlandia setiap 6 orang terdapat 1 sauna, dipakai minimal
seminggu sekali, perlengkapannya -+- , tipe-tipe dapat bertahan
lama, pemakaian khusus untuk keluarga secara bersama, juga untuk
umum tanpa pemisahan jenis kelamin:
Cara kerja (kegiatan dalam kamar mandi). Penggunaan
penggantian udara panas/dingin, uap dalam udara panas, yang
kering, tembus uap air murni yang panas dalam jarak minimum
Sauna dengan ruang depan (1), Ruang ganti pakaian (2), Ruang mandi
^ 5 - 7 melalui aliran 114 dari satu liter air melalui pergantian kering
\!/ 1e1, eangtu untuk berbaring (4), Bak air
(5), Pemanas bak (6), menurut
dan lembab dari bahan pelancar aliran darah di kulit, penguatan
H. J. Viheriuuri ii.l.
daya tahan zat pelindung, agar sehat untuk dihirup.
Tambahan penggunaan air dingin dengan pemijatan dan
ketenangan.
Letak yang mungkin dekat danau-danau yang terang dengan hutan-
hutan dan pohon-pohon untuk mandi udara di antara kamar mandi
uap.
Jenis bangunan. Kebanyakan dari kayu atau balok, dengan
peredam panas yang baik, perbedaan panas di bagian dalam dan
luar pada musim dingin adalah di atas 100". Ruang mandi yang
kecil < 16 m2, tinggi < 2,5 m. Lapisan luar kayu yang gelap untuk
menyerap cahaya panas pada langit-langit dan dinding atau dinding
kayu yang kokoh dari kayu yang lunak, kecuali di wilayah (di tempat)
pemanas. Balai-balai dan lapisan kayu yang berlubang (sirkulasi
udara), dengan tinggi yang berbeda untuk duduk dan berbaring yang
nyaman, balai-balai paling atas kira-kira 1 meter di bawah langit
langit, panjang 2 meter. Tingkatan tangga dan balai-balai dari kayu,
lapisan kayu, dipaku dari bawah, sehingga tidak menyentuh bagian
rat Sauna dengan ruang depan antara ruang mandi (1) dan ruang ganti
9 pakaian (2) menurut H.J. Viheryuuri .
tubuh. Balai-balai dapat diambil untuk pembersihan, lantai dari
" material yang mudah dipakai, tanpa pelatpelat kayu.
Sauna dengan Penghisapan. Asap berhembus melalui pintu yang
terbuka. Jika batu-batu mulai panas, api harus dijauhkan, asap yang
terakhir melalui saluran air dan pintu kemudian ditutup dalam waktu
yang singkat sehingga sauna dapat digunakan. Aroma yang baik
dari kayu-kayu yang diasapi dan kualitas uap yang baik 50% dari
sauna tua di Finlandia dibangun dengan cara demikian.
Sauna Pengasapan (diasapi lebih dahulu, baru dipakai). Pada akhir
pemanasan ke dalam dengan aliran asap, jika panas batu dalam
pemanas kira-kira 500". Gas pembakar dapat bekerja dengan baik,
tanpa mengeluarkan jelaga. Klep pemanas kemudian ditutup, juga
ketika dalam ruang, api masih menyala. Temperatur naik kira-kira
'10'. Sebelum mandi asap yang terakhir dihembuskan melalui
bukaan pintu yang pendek, dan lain-lain dan air yang seperlunya
mengalir pada batu yang panas.
Sauna Cerobong. Pemanas batu dengan penutup dari batu atau
lempengan kaleng, gas asap keluar dari batu cerobong. Pemanas
melalui pintu pembakaran dari ruang mandi atau ruang depan. Jika
batu-batu panas, pintu pembakaran ditutup dan dibuka menurut
Sauna yang besar dengan ruang depan (1), ruang ganti pakaian (2)'
^
(!) panggung ruang mandi (3), dengan pemanas (4), di sampingnya ruang
kebutuhan dengan klep udara bagian atas pada mantel pemanas,
piiat dengan bak air (5), bangku pijat (6), ember air (7) menurut H.J.
agar udara panas dapat keluar atau air pada batu dapat mengalir.
Virheriuuri buku i1.

t,
1

i,
1

Sauna menurutArsitek E. Sukonen. Kamar mandi (1), ruang pijat dan Pemanas sauna Finlandia dengan ,11 Bentuk bangku baring untuk ka-
^
@ cuci (2), ruang ganti pakaian (3), beranda (4), tempat duduk kayu (5),
^ oax/tangt<i
LU air (iuga dapat I marmandi uap dansauna menu-
lemari (6), pemanas kamar mandi (7), bak air (8), ember air (9). digunakan untuk mencuci pakaian) rut norma-norma di Finlandia

196
F
L6L
reseq uBp ]edurel r",{"fll"J}1 @ eunes ue}elEred ln}un srula} e}eo iuepuer roquf @D urepual )ie8
@ @
.w iltazt den rpueu Jeupy 0Hi 0tx9 t9 9e 80 tz
8Z-0i 9x9 t9 9e 80 tz
zw ge-lz + uele[-6uBo i T
.u tbl-s6 letpt ,z-41 9x9 ,9 9e Z8 SL 06
.u 8l-6 ueoop buenu txq :9 Se Z8 I I
.w gt-zt ul6urpued 6uenU 1
0t-t 9'Zx9 t9 9t 69 zt
eu 9,-0e eunes
.U SL-!L leJF 6uenu Lt-a 9'Zx9 z9 tt, ,l ; 0l
zu 9t-s ueql$squad
Jelaled Iue6 6uEnU I l-0 gzxq z9 0€
l! i99Zt 6
6ueo O€ )nlun qoluoyouetu leseE z9 ee
€' 19 99 9Z
E'U 8{ 0L-9 s'zx9 s9 9Z et
eu 9'0< seqoq aepn rpueu reuey 9-n qzxg z9 ee t9 99 9Z et
zu 9'0-€'0 leqerlsy6ueual 6uenu 9'Zxe 09 €l,0t e
.u 9'l-0'L urOurpuod 6uEnU
ia E F_ 0L', ____-
zu 9'H'01 eunes 6uenu
zu 9'H'0 ueqr9oquod sells z
za 0'!-€'0 uErolEd [ue6 6uEn -edol uc uelep
Jeuol lerp seueuad ser
6ueJo detas pduel ueqnpqoX rBseS -en, lele ueJnlrl edel
(6ualuoq) 6uns6uel _
6ue:o gg 1n1un eunes ue6uecueu CoD )ieprl 6^uP^ sEuEd ueOuop (6) 6uelurlauu ue6uolod
eunes ouelurloul uB0uolod - 6)
f........_ 00't 9Z't -----i1 OO'Z ]l- sz't S/'e -----l
--11-
rle)i uepual )ie8
. )
il! _)
rEnlel eleprl
6uero 6-1, lnlun eunes O
f-re,L -______-]
6ueuar u:e;o1 uEp eunes
@
'@ <- r[unquesJol elecos lelopel
6ue,t eunes seueujad uep eunes eped Ouns6uel lel ueseueutod
:Ireq qrqel 'de1e uebuurutal qei\Aeq tp ueunOuEq ueOuop
renses 6uBI uedelaptoos nBle 'uleuatoes 'lepunq )nluaq tiledos
Bunes lr6uel1r6ue1 :snsnql Inluoq uep snsnql senlpeseg
O-@ <-ooztotz'ooztglt
'00zlo9l')1zlrt,l 'Lwfi,L uern)n uelep eunes :Jepuels sen-I
'C"ZZ 0Z lefid
-
ouenu 'O"ZZ - 0Z 6ueua] 6ueng 3.67
- g I > (u!6urp Jte) Ie utoutpuad 6ueny 'C.gZ
- rZ < upqtsloquod
6uent'9.77 - OZ ueteled tlueO 6uenU :6uenr rnleroduol
nuer uep t/I reqens,6uen.r'1efrd o;,zlBnil".t::ffiB
ffilg1i;
e
lnlun @ lBftd uep leqBJtlst 6uenl ueqequel teoeqes elnqral
eunes '(E e )eound ueq-ueq Bped lle)i enp leloutuoru eluqelu'lnf
'6un[un6ued euarel (eInqJe] ne]e) :ue!eted llueE Jeuel/6uenU qeunu - eunPs rpEqud eunes rs6unJ eulels
'(6ueuar ')tllseuulg) 'qnqnl ueqeq EpB eduel ueltleqlodtp @ O
e(es uDinlJodtp elueq uepuaiaq )iPg
epe snrPq
snreq Inpnp leduol uet6eq ue6uop t)el Inlun seued Jle
sPued ire ue6uep ue) uepueJ teF
urepuoJ le8 @ - @ L eJt)-eJtI tst ueouep Jte IBq )inseu.rJol
- ,t seqoq Prepn 6uenu
'rpuEuJ eduel ,,?/g ueJncnc Jte ueu!6utpuod-uelrleqladrp snteq seued
e6nt )npnp lnlun ueledurasay Jre rle)l qruedes
@ <-- uetpa6ued depeqtal
'O - ueoue, )eE onpc )ie8
6unpurpel qnqnl uelurburpuey\l seued 6uE^ erepn uebuap t6uequllp
snJeq Je6as ueouep dntrqrp 6uer{ eJepn :den lpueu Jeuey
Jre 6uenU
'qetuele 6uert 1n1e1 tp nele neuep uloulp Ie ')teq
'O <- den rpueu reu.lel tuedas '@ '@ 'Olp '@ e- (uepuel
'llqallre uBrncnl 'lpuef!) uereled
Ieq utourpued )nlun 6uBnU Eunes leulel Ne6 60enu
nles )nlun truaur 0zL 'ltueur z! - g = 6ue6 t uelBp lpueul nlleM
.4,
renlolAnseu uelef
i<- II
tt EUNES
sele qeaeq
lPnl Jenp)i renlel
VNNVS am Erepn ereprl
RUANG BERMAIN
Penyusunan alat-alat permainan (dengan permainan yang bersifat
menang kalah) diatur permainan.
Setelah itu satu alat permainan (dengan kemenangan dalam bentuk
uang atau barang), dapat diletakkan dalam ruang bermain atau
tempat yang hampir sama.
Bidang tempat untuk setiap alat permainan uang atau barang pa-
ling tinggi 15 m'z. Jumlah keseluruhan alat permainan tidak lebih
dari 10 -+ (o).
Penghitungan luas tempat untuk ruang peletakan barang, lorong,
WC, ruang depan/teras, tangga, tetap di luar taksiran. Harus di
perhatikan juga pandangan yang perencanaannya benar dalam
pembangunan ruang bermain di samping izin untuk kepolisian.
video gr*"s @ nippe, Ruang bermain boleh sebagai tempat bersenang-senang dalam
@ pusat kota, jika hal itu diizinkan, yang tidak mengganggu pekerjaan
orang lain. Mesin-mesin hiburan yang memberikan keuntungan
barang dapat ditempatkan dalam ruang bermain, juga permainan
lain yang melibatkan uang.
Permainan yang bebas tidak dilakukan dalam ruang bermain.
Tempat-tempqt bermain yang saling berdampingan WC-nya dapat
disatukan -+ (p).
Di Jepang, tempat bermain yang disebut "Pachinko" - @ - @
sedang di Jerman Barat tidak diizinkan. Bola-bola yang
dimenangkan dalam permainan dapat ditukar dengan barang di
kasir.

1300->,

@ unit permainan dengan uang @ Pengubah kartu

T
I

tr ti
oFEo om-f,o
I ==
EE
oE]Eo o[nEo
Pengubah kartu

ffi.
EE:
,* o.,o
1700=->
<.,roo
I A
EE$ \ A
o"o
*& fE E i)/*'",,,,no,*
a
Ru_ang bemain@
<15U m. :lso-m'zm']
@ Simulator (untuk kendaraan) @ Simulator (untuk motor)

@
33{
tLz
.r-4{

s
rls

H"
a
Meja Billiard

#
@ nela eittiara €) Rancangan tempat bermain @ + @
@ Jackpot otomatis

ffi

ffi

bermain "Pachinko" di Jepang @ Rr"ng bermain "Pachinko" di Jepang


@ Ruang
198
eJlln Jputs 6\ tleJoetpoJuela tdelol )nlun
rdeJal )nlun eere uEqnlnqey Vy leulruLu 6ueptq ueqnlnqey \!, ^
k- 06'r -*ord
_^+..:,_==l__f_ F osl
Kl-
-r' :, r I -Tl: ril-
I
l!:
'(zu 9'L) ueteled
rlueo reuiel-JEruBl uelqnlnquleul outJes rut 6uenJ-6uenu 'nued li
6ueI leuosred ueleJs66uod snrper uep rsJn)-tsJnl '6ueleq6ued
"1"
6uenr-6uen.r uep'drsJe 6uenr'1e;e-1e1e'uaunJlsut-ueulnJlsul tJep
6un1ue6re1 (qerep ue;rquebued 'ue61uo.r 'rde.re1) u1e; uegemerad
6uenr reseg eluuerlereOled uelep Jollop uep uorsed ueseqoq
-a1 e6n[ uelneqredr6 'ueurnJ]sur efeu 'Je]nd nybueq 'uersed
6uueqreq ledruol'uersed rsrnl :qelepe epE leurur.u 6ueI 1e;e1e1y
'6uueqreq nele Inpnp 'lBiv\erp uep esyr.radrp uele 6ue^ uatsed
Lle)ede uelresppJeq elureseq uelrensasrp ueeslUeued 6uenU .rrlr6leq qe:ep uelrqu:e6ued lnlun
^
6uueq:eq grques uegeIueg (8, uin[rJtutu] 6ueprq uetlnlnqay Q?
'1o1o1ord uep srderal
ueqnqrue,tued'ueeslueuJed ;rseq uefe;edureuJ'lBqasBu'rsellnsuol
rs6unl-rs6un; ynlun 6uuued lebues 'dnlnyal )rldo uep IusnIB
eJeoas rur 6ueng ,r.u OO'g unuJrurur eluJeseq ;se11nsuo1 6ueng
'uelnpedrp
ledep srpau rsepodsue:1 lele uep uro)Jelur lBlB rurs rp euoJe)
'rpereq le6ues srpeu rs6unl Dueprq uep 'drsJe 'leuelgJlos nlnueu-l
Iapuad 6ue^ uebunqng :ren;e1 uelef uep 'lnseru uele['n66un1 6uent
uellleqJeduraur snreq ;ruosred rurs ueo 'zLu 00'g leututut elulreqas
rde1e1 'rsesrleuto1o 1e16un lnJnuou uelegepued ledutal tesag
'ue>leuecuerrp 6ueI
ueloluec-ueloluec ueDuep uereled ueurel lnpns erpeslel snieq (311
6uueqraq
uep ueJegepuad) lnseul uele[1e1ep rO ]el]op 6ueprq rsesrlersads ueouep uersed uees)t.louled
uenlnvqeJe uep eluuelrel urelep uele/t^eJed 6uenl tue;ep uersed lnlun unurrutul s"nl r"qn1nq"y @
eluOuelep rsuanla4 uep qelr.unIlnlnueu ueltensostp n66un1 6uen.r
Jesag 'qppnul BJBcos Inqurl uele;e:ed rsesrlotrie n11ein e>16ue[
uep uelBeJuBruad eJelue ueseJeles)eprlol euaJel ue)tseln)leltp
ledal snJeil Jeseq urlpuJ 6ueI uelelOurugd ueut)Ounuley 'nped
rpeluau ueqequJel ;ersos 6uenl uep sr;erseds e6euel ueqequleued
uebuep 'srlrsd rderel rpedes 'ueleqobued ueleun66ueu yeptl
6ue,{ uelervrered Oueprq ue6unqe66uad ue6uap sen;redrp ledep
rur Jellop )elleJd 'JBpuels erecos Jollop )el)erd ue6uep rensos rur
ueDusJueJ uerDeque6 'n66unl 6ueplq uep ueesluourad 6ueprq uep
la11op eduel 6ue1n uelemerod redecJol qepnur ledep rsuonlo4
uep efue>1 rselserd uelelDurued nlpns 'Jellop rsellnsuo)i uep
ueeslueured Dueprq uelep srpaur rs6un1 euoz-euoz lsetsuoJeJJtp
tpedas elu6ueprq rensas 6ueI puosled ueledueuad ueOueq
'upuos reDlop qago nped nele1 roDrop rseunsuor
)nlun urnururur sent ueLlnlnqe) G)
\:/ ,r"pr"o,"JI?EH fO
i"'.,!f JBL"53 v
ue1n1elrp ledep JnUrulsrol uerllr.r.ropos 6ue[ >1e1>1er6'tunuo]eJoqel ibr6 nluroleoeciis i;rLji;;;;
uep 'uelel pJod 6uenl 'rsellnsuo) ledurel ue6uop .ral>1op Dueprq
'CM uep uereyed 6uenl ue6uep n66unl Dueptg 'uagsed n66un1
6uep;q uep uelemerad Euepgq erelue 6uen: ueqesru.red ueyeperp
e^uurelep rp 6ueI lrpequd 1a11eld qelepe qepntu 6ur1ed 6ue[ >1n1ueg
'uersed el 6uns6ue; 6ueI lapuad
qrqal 6uel uelel relundtueur ny buldues rp 'elulnpnpuad lllpes
6ue,{ qer{epm-qB^elt/r4 ruplpp la}lop uep BuJBUed ueeleLltleued
uep uele/t^BJod ueeslUeuted rs6unl-rs6unj qrle lrqueouetu
rur ral)oprellop euoJeI '>llrseds qgqel 6ue[ ueeuecueled
up)qnlnquau.r rpequd legleld 'Bceqral ledep puerl undneleM
'ue)n)plrp nped le11op qetunJ uep lel)op-rellop
ue6unqe6'euiesroq )elleJd qere oI uelleqnJed nles tut Jesep sElV :a11op rpequd 1a11etd 6ueng
@
'6unued
;pefueu lpeqpd )eUerd rsesrleurldo ]enquour
'1edu:a1 ;p (ere1 ueleivrered ueqr;rd lnrnueu ueur6ure>1-ueur6ural
pades 'seleqrel 6ue,(Jel)op ebeuol uep nlle/v\'efue) e^ep lnJnueul
le)Ouruau 6uel ue;eosted ueOuep uesnreqey 'Joluel qetunJ
nele 1e66un ledrueg uer6eq urelep eusJuerel 6uel uetnleOuad Bduel
elueserq 'n66un1 6uenr-6uenr uep qr66uec 6uetn1 6ueI ueleleJod
uep euel 6ue,{ n66un1 nllervr'qnued 6ue{ n66un1 6uenl ueEuep rauop eaJV
repuelr6 sr;ersads .raUop nele 'tunu:n 6ue,{ ueleqo6ued ue6uap
uelue;efrp '!peq!:d )eUerd qelepe uelnurolrp 6ur.ras 6ue,{ 1n1ueg
:rpequd IaUeJd
ft<-
ulll.yoo v=trvvud
t
L
PRAKTEK BERSAMA
-+l;

ffiffiffiem
Berdasarkan trend spesialisasi dokter-dokter, sebuah perubahan
terjadi dalam pusat-pusat medis dan diagnostik yang menawarkan
daya kerja yang lebih baik dan luas. Keuntungan untuk pasien
terletak pada waktu tunggu yang lebih cepat, pemeriksaan dokter
yang lebih baik, dan kemungkinan dokter datang ke rumah,
kelemahannya adalah bahwa pasien tampak dibatasi dalam memilih

ffiffiffiEm
dokter, dikhawatirkan luka dari hal-hal yang pribadi makin banyak
atau akan merasa sebagai "pengobatan sendiri". Untuk dokter
keuntungannya adalah pemberlakuan waktu kerja yang teratur,
pertukaran pengalaman dan keamanan yang lebih besar;
pembatasan kebebasan secara pribadi, penggabungan
kepentingan, wewenang untuk mengambil keputusan terhadap
Skematisasi praktek dokter Skematisasi aparat bersama personil yang terbatas, termasuk kontak dan pasien yang meningkat.
@ @ Praktek bersama artinya bergabungnya dua atau lebih dokter untuk
tujuan pekerjaan secara bersama dengan personil dan ruang

e6E6t
"tHtr' tr M
l-.o"1
L_]lJ
bersama. Sebaliknya ada yang disebut Dokter rumah, yaitu praktek
dokter secara tersendiri tanpa kemungkinan rasionalisasi, yang

M H tr
keuntungannya terletak pada pembuatan surat pengantar di dalam
rumah. Bentuk praktek lain yang bersifat kerjasama paftner adalah
Penggabungan aparat, yaitu dokter tetap merawat pasien seperti

E tr E
pasien rumah, namun dapat menggunakan peralatan yang ada
secara bersama. Efek rasionalisasi lain dapat dikembangkan, jika
,j"g -tE Mtr E
di samping fungsi medis{eknis, ada fungsi lain yang digabungkan.
Penggabungan praktek yang demikian berarti jika kesatuan

trL.E M IJ rg
Gabungan praktek yang bersatu
diagnostik fungsional seperti rontgen, laboratorium dan terapi
(termasuk administrasi dan ruang personil) dapat digunakan. Hal
ini mungkin dengan penggabungan bidang-bidang yang sama atau
z;r Gabungan praktekyang bersatu ,-1 yang berbeda, di mana yang terakhir disebut tadi hanya mungkin
\9 dalam iuang \t/ dalam ruang dan teratur
jika analisa-analisa yang tepat dan kalkulasi efisiensi sudah ada
sebelumnya, sehingga ruang pemeriksaan dan perawatan dokter
dimanfaatkan secara bersama-sama. Aturan kerja pada negara
a Kerjasama intensif
masing-masing harus diperhatikan yang tidak mengijinkan praktek
Kerjasama yang hampir terus
bersama dokter secara bebas.
C menerus
O Kerjasama yang jarang

@ Skema kerjasama bidang medis

lo
ctrnlLl" EEE
Arsitek: M Goelz
{

Lantai 2 atas

@ Praktek dokter pribadi Arsitek: Duo Design lnstitut Rontgen lantai atas kedua Arsitek: Monz
@

200
I nlurd leduie ueouoo
@ nlurd e6n ue6ueO
@ nlurd enp ue6uao
@
nlurd nles ue6uap uelef
@
J
,t
+ T T
s88
s88
l_
0l
I t
I r
+ 881-..........- ts q88+l Fs88 -+
0z 0z
;eururtu uelelnd 6uenU 6ue1eleq leduret Dueprg Eurdures leduel Eueprg sele )ieduJE] 6uep;g
@ @ @ @
0zr00r 08 09 0t 0z 0 0z 0r 09 0800r 02100108 09 0t 0z 0 0z 0,09 0800t 02100108 09 0t 0z o 0z 0' 09 0800t
0 0
0z 0z
ob 0t
09 09
08 08
00l, 00t
ozt ozt
0rt O'L
09r 09t
08t 08t
19t-Str.€ 002 002
elepuat 16 @ N rolruotu ue6uap etial leauel @ e66ue1 rg 6uurur Oueprq eped epol;srny @
@
l-- sor-ool_--__l
! ?
I
-._
N
I
I
1
leleb 6ueng @ seleleduel @
F-(oel ar!,{)set- F- e9 -----__l
'urel-urel upp 'snq alleq 'elaJol untsels luJpd +ttt 88=U+rt=Ul r, ___!
leduol lellop 'Iolode 'leJns )elo) 'sod roluel 'ueJolsar 'le)reul
t+_
-Jodns :e^ulesru, 'ueltsestlealtp ledep 'epol tsJnl ueleunDoueul
6uel 6uero qolo ue)eun6radrp ledep 6ueI 'e1o1 ueeuecuerod )nlun
ileqol 6ueprqreq TT
6uel loquo1 qelepe ue)eunOrp 6ueI loquol'r.r.r 90'L - O', )Ulsll Qzzt
ralals uBp ndurel Jeleles r66urf ur 96'9 n1u1d uep uelelrEqal 'u 0'z
elureqe; lleq qlqel 'ur Oe'l leururui 6uo.ropbuo.rol 'Z0Z 'leq ieqll
<- (ue6uel enp erelue) (rc'L) ur 0Z'1. uored reqal @ e lolotu g ri
uep 6uelued qlqel lpplt uep o/ol- g ;66u;1 6ur;ed ue6uurural 'snJnl
snleq 6uurr,u 0ueI leduel-1edua1 (duel) lepued 6ueI ue;e[u116unut
esrqas u 00'Z - OZ'l uep uelnluoltp ledep Dunpob nfnuer.u ue1e1
@ - @ <- ue6ue1 qtertp redrrro 12) outdures fi\
qepntrl nele ne16ueftp ledep 6uel 6ueprq-6ueprq urelep Ouesedtp - uedeo
----' yeduer
-'---'' \Y/
1edue1 uep tepuels epot rstny \7
snJeq 'ulel-urpl uBp 'Ull tlepue6uad 'sepe1 6un1n66ued ueloluec
uodelel 'stleuolo 1e|e 'elepuaf elnquad 'Iu]srl ueuJnj]sur 'ue6ue1
ue6ue6ed lelales enureg '1eu6eur rcunl Durcuel leleueu nlurd
-nlurd iue)Bun6radrp snreq srulel nlueq lBlV ueleun6redtp snJer.l
6ueA 'ure1-ure; uep nduel Jelo)es 'nlurd 1e,{ueq edeleqeg 'qnued
pJecas uelleqalrp 3p1 nfnuetu ue;e['elu;esruu ueeuecuated epe4
-
O O <- ueldelelrp ropuol reqol uep nlurd:eqe1 '6ueru uelnlg
@ - O <- ersnueur )ere6 6uenr uep @ e Inpour uelednreul
-e
ppor rsJnl nlr Inlun 'nped 6ue,( lero6 6uenJ nele nlueq leleiele
eped 1;eq 'uerensaAued nlens lnlunueul lecec 6uelo ue6unlbutl
9z0gt'tZZOBl pgq <- ueqdrpqd d O tnJnua6 :qns
lvcvc cNvuo ynlNn NVNncNVg
BANGUNAN UNTUK ORANG CACAT
T DIN 18024, 18025 + .-
T| 1O5
-115 Tempat tinggal yang baik sangat penting artinya bagi orang yang
o+l
2N
++ cacat, karena ia melewatkan waktu yang lebih banyak di dalam
1ul ruangan tersebut. Bagi orang yang menggunakan kursi roda penting
diperhatikan bidang-bidang bekerja yang dapat dilalui kereta + @.
1,20

I 1 Susunan bentuk ruang L atau U untuk jalannya kursi roda -; @ -


6a
Untuk perputaran 180o pemakai kursi roda membutuhkan 138 cm
F105-115-+- 7H
-
melintang dan arah panjang 170 180 cm. Kebutuhan tempat ini
menentukan luas dan bidang pergerakan dalam koridor-koridor -+
/i\ Ruang perputaran minimum
@, ruang keluarga dan ruang tidul antara peralatan rumah di dapur
U pada tangga dan lorong
-+ @ - @ dan dalam ruang sanitasi -, @ - @.
Dalam DIN 1802511, ukurannya adalah 140 x 140 cm, untuk
perputaran 180' dan 2 kali tolakan atau jika bagian-bagian
perlengkapannya di atas 30 cm dari lantai, sehingga kursi roda
dapat masuk ke atasnya.
Tempat peletakan kursi roda pada jalan masuk ke rumah, termasuk
di dalam rumah dengan ukuran tinggi pintu 150 cm dan lebar
175 cm.
Bantuan perpindahan dari kursi roda di rumah ke kursi roda untuk
keluar rumah. Dalam garasi sebaiknya dipertahankan sekitar 100 -
125 cm di antara mobil sedan dan gerbang garasi, sehingga
90-100 --l pemakai kursi roda dapat bergerak di belakang bagasi mobil -+
- F 60-
@, Pada kedua sisi tangga harus ada pegangan tangan, yang dapat
menuntun ke anak tangga berikutnya. (Pegangan naik tangga) -+
@ - @. Tangga harus bertingkat-tingkat dan ukuran antara
@ Bittt< tetepon @ aukaan dan penutupan pintu anak tangga 16 x 30 cm. Untuk gedung yang tinggi, sebaiknya
memakai dataran (bordes) pada setiap dua anak tangga (dataran
perantara).

f-_ 16s -------l


F- 106--+36+ 250+

60

-t
39
T
53
I18
i{

wC untuk pengendara kursi roda ururan dalam ruang pengering @ Potongrn melintang @ @ eotongan memanjang @
@ @

oo
oo
30-40
+l
30
I 150

F60-t F 36+-i * oo*su* i?as-l

z\ Ukuran dalam area cucian,


@ urrr"n dalam dapur
@ Dapurbentuk-U @ Dapur bentuk - L \!-/ oven, dan lemari es

10
t+-_
,ri
164

--Hl
i
1
1,0

1f0-125

t_ 160-1- 2,25

,ntrk koridor dan sans/ @ namp dalam potongan @ rebututran tempat dalam garasi
@ f/53r*
202

A.
t0z uPrOeq e6rl uJelep UelDeq Enp UPlep te)itua^ eJE3as leom r66uu ueepeqred rsele0ueur
lecec oue.ro 7';e-ob;f ieari;i @ lecec 6uero g 1e66un ledlue1 ^
Q! 6uero 1n1r.in ijrl nles ueunbueg
^
Q, uoiao i'erar ';6.r;ntot*Lq;ur
@
-nJ eped lecec 6ueto ueun6ueg
6uenr enp 1e66un1edue1 epoJ lsJnl releued /-;\
@ lnlun 6uen.r I 1e66un 1eduel \1./
'lelrue^ eJeces ueleJoo uepurrlouauJ lnlun 'Jesep teluel eped
BpBraq lecEc 6uero 1e66uU ledural lreq qrqe'l 'le/v\B ueBuBcuoJod
IB[os uelrler.{Jodtp snleq nU )nlun 'ur)Ounur 6ue[ buetefgn1e 6ueI
lBcec 6uBro )nlun uernle uJelpp leuJou le66u!l lBdtxol rse^ouoJ
Inlun srurouola uep leuors6unJ 6ue[ ele3 'uB6unI6url ueepoquod
nles rJBpurr]lp ledep euarel 'lersos lBJrsJoq eulesJeq eJeges
lecec 6ueJo le66ull ]pdruo] uednIBO 'eoJenlol edeJoqaq qpunu
'urpuas nlr epoJ lsJnl releued )nlun (eoueleg uep 'ouoru utl 'utl)
le)rpe^ rsepodsueJl leleiele erelue tp ]ee1ueuJoq e6nf teluel enp
e6Jenla) nles qeurnu '6uen:;euors6unJ ueleleJad uep'nlutd eduel
6uenr lnsetulal'unqol uep qeuinJ eJelue t66utl ueepaqlad epe
zlt
)ep['e66uB] eduq Inseu uelel:qelepe uellsesrlearp npad 6ue,{ '(rru 92'97) 6uero
Cu go'oz)
q - ? Inlun ueleu.l lEdutel 6uero 7 1n1un ueleru ledulel fC\
lecec 6uero Inlun ueun0ueq lnlueq InseuJJal unqal uB6uap qeunJ vf6\ v
ue6uep 1e66uu ledurel 6ueng eduel le66url ledtue] 6uenu
luedes rpluel nlBs e6Jenle) nles qeunu 'e6renjel nles qeunu
'ulc 99 relrlas lBcec 6uero )nlun efuel oueprq r66u1'ruc or! uep
0t erBluB lelauol lellua^ erecos uelBrool oueprq uc 0g erll-erll
leluosuoq eleces uenel6uel Eueplg 'uepuLltp ]eptt 6upl ueurol
'epol rsrnl ueDuap rlnseulp ledep snreq ueuedturlued 6uep;g 'u;e1
euies nles lelop er{ulreqes lre uele} )e}el uep euJe}n Blal ouBplq
lndep Ielo'l 'seqaq ue6uep rnlerp ledep uep urel eules nles eun6teq
'rcncuor.lJ'lBse[rJat!'uedetlued'ueuedu.rrlued BUEIn ls6unl
'leuJrsleur BJecas ue)leeJueturp lecec 6uelo uendueurs) e66utqes
'uelnuodrp Jndep )nlun leuorsounl 6ue,{ ueeuecueJsd 'JndeO
'zru Z Jelr)es Jesoq qequrepsq eluesep
I q1', I | I
6ueprq 6ue[ rueqequte] efuo) ]edulel nles e6n[ uBIeuBcuaJtO 9L't
'.u.r 6ueto y - 7 Jnlelenp nlurd ueouap (ur6ue 6
97 6uero g Inlun 'zw gZ - 6uelo g )nlun 'zul @
+yZ Inlun ueleur 1edue1 ueunsng 6unpurlad) lnser-u ueDueng \9
6ueJo, - Z )nlun 'zw ZZ 6urao I Inlun le66un ledurol ureleq
:leuirurtl, I 06 | og' or'l'
ueJnlnJaq elulleqes le66u[ ]eduel 6uenl eped ueleur ]edurol l--o.T--ri)
'eues-eurEsJoq erPcos le66u[ 6ue[ lecec 6uelo uep iesoq qtqol I ajl T
6ue{ geduel ue6urpueqted uelqn}nqueul 6uenl nles ue;ep utpuos
6ueI lecec 6uerg 'eserq 6ueI uep ;66ug qrqel rlel 0 BJrl-BJrl 'elnq L_tE l:
6uero 1n1un snsnLl) uesllnl ue6uep qelefeu uep nlnq-n)nq ]nlun
ledulol ueqnlnqey 'nluequrau ledep rlunq qer.uefuoluad lele uep
elnq 6ueJo snsnq) ueeceq )nlun ueqequJel 6uenl nles 'e1nq 6ue
-Jo )nlun 'lrdues 6ueI uBOuenJ uelep lel eJtp elelauJ elueserq
euerel '6unfun6ued >lnlun ledtuel dnlnc ledepral snJel] 'epo.r tsJn] T.
releured g nele enp lnlun 'epoJ tsJnl teleulaul 6ue,{ 1n1un letebtaq -t-
ueseqeqe) uelueqtadrp ge66uu leduel 6uenr eped :1e66u;1 ledruel
0t,€ 0z o0'z 0z
'er{utye 6uuuad 'JESAq
1e6ues qeunr nlurd uep ;e66uu 6uent a1 lnseu ue;e[ eped uloltalur Duelueuaur a 6uer( uereled 6uenl uebuep 71
6uei( lnseu uelei 6ueprg !O reqal 6uer( rlnseul uelel 6ueprg \L/
lelp nles'elnq 6uero snsnql uedelbuepedTuele;e.rad >lnlun ul 0g'L
x 92';. dnlecueul nlutd ue6uep 1e66uu ledurel Oueprq nles 1n1un
ur Og'L x 0g';, elusnJeqes lnsetu 6uo.lo1 1n1un ;eturutr.u 6ueprg o_
'1ca) nlepel e^u1e11e:d uielep '9ZOB L NIO lnrnuau lerututut ueJnlv
'ue)puecuarp nlred e6n[ uereled 6uenr uep '6uepn6 '1req dnlnc {;
6uer{ nlurd uep (ur6ue ueqeued) >lnseur 6uenr ue>lnpedrp eOJenlol
nles qerunr epe6 '1o[od uep lnpns lelueq 6ue,{ uepurqrp elulreqes
'6uolo; tleivre;eur 6ueI 6ueru uep)nq-ueBlnq ledepJel 6uues el esrp
6ueI ueun6ueq urele6 (6uen.r urelep nlu16) ue6uenJ Jnle[-rnlef
fi <- rvccnlt rvdvrfr
IVCVC 9NVUO YNINN NVNN9NVE
BANGUNAN UNTUK ORANG CACAT
DtN 18011,18022-->()

Karena tempat tinggal untuk orang cacat pada proyek-proyek baru


tidak terlalu diperhitungkan, maka diperlukan perombakan pada

Ruang
tidur
I n,it
koridor
bangunan untuk tempat tinggal orang cacat. Persyaratan yang
penting, luas lahan yang luas, mudah dirombak. Tindakan-tindakan
yang penting meliputi perubahan ruang yang dihitung dengan
statika, konstruksi, lahan; perubahan instalasi dan perlengkapan
dalam bidang rumah tangga dan sanitasi; tindakan tambahan seperti
bangunan untuk peron, lift, instalasi elektronik tambahan, dan
tindakan lain di dalam rumah. Luasnya perubahan tergantung dari
/.i\ Rumah 2 keluaroa sebelum
- tingkat klasifikasi penghuni cacat, termasuk bidang kerja di dalam
\!-/ sanitasi
-@ tempat tinggal. Oleh karena itu tindakan perombakan ini
diselaraskan secara spesifik oleh orang cacat (dengan bantuannya).
Jalan masuk darijalan, termasuk ke bagian lain harus diperhatikan,
tempat parkir mobil dengan kemungkinan tempat khusus untuk or-
ang cacat dengan kursi roda untuk naik/turun ke mobil.
Gedung yang bermanfaat, Sebelum memulai perombakan,
pengujian (penyelidikan) terhadap perbandingan ruang dan
konstruksi tempat tinggal perlu dilakukan. Khususnya perlu untuk
tempat tinggal lantai dasar dengan lahan yang cukup. Peron
tambahan dan saluran teknis rumah, yang berada di ruang bawah
tanah, perlu dipasang agardapat menghemat.
Ruang lingkup perombakan. 3 kelompok orang cacat dibedakan
dengan kebutuhan minimal yang sesuai:
Satu kamar dan 2112 kamar z;r Rumah satu kamar dan dua - Anggota keluarga orang cacat (suami, istri, anak-anak), yang
@ tempat inggal sebelum pqr- €/ kamar setelah perombakan bekerja di luar rumah - perubahan di sini adalah jalan ke rumah/
ombakan (airik yang buta) -+ @ tempat tinggal, pendirian dan kebebasan bergerak dalam bidang
rumah dan ruang tidur yang cukup, perbandingan spesifik pada
WC/kamar mandi.
- Orang cacat, yang tidak dapat mandiri, dan memerlukan per-
tolongan terus menerus, khususnya untuk pemakai kursi roda, harus
mendapat kemudahan dalam perawatan dan transportasi/
akomodasi. Kursi roda yang dapat dikemudikan sendiri membu-
tuhkan tempat yang cukup besar.
- Orang cacat, yang menanggung sendiri pekerjaan rumah, diberi
perubahan dalam dapur dan tempat tinggal, untuk mempermudah
pekerjaan dalam rumah.
Perbandingan - besar tempat tinggal. Selagi tempat tinggal
jompo tidak menunjukkan perluasan tempat terhadap tempat tinggal
normal (perubahan di sini terletak dalam lebar pintu yang cukup
G\
\c/ Tempat perawatan Heidelberg G\
v Tempat perawatan Heidelberg dan besar tempat penggunaan yang diselaraskan), tempat tinggal,
lantai dasar r
16) lantai alas
khususnya untuk orang cacat dan orang buta secara dimensional
berbeda. DIN menuntutadanya penambahan ruang: ruang sanitasi,
untuk pengguna kursi roda, dan ruang santai untuk yang buta.

Tempat tinggal orang


Iempat tinggal Tempat tinggal normal
cacat m2

Apartemen l orang 49,99 40,46


Apartemen 2 orang 67,69 56,47
Apartemen 3 orang 94.80 79,74
Apartemen 4 orang 95,26 80,50
Apartemen 1 orang 53,70 43,93
Apartemen 4 orang 101,17 86,38
Apartemen 3 orang 103,23 88,33

/;\ Pusat untuk pengujian kerja dan fA\ Sekolah asrama khusus, (0) Conton untuk area sebelum/setelah perombakan untuk bangunan or-
\7 pencari kerja, Heidelberg v Etzenrot - ang cacat.
Jalan masuk
orang cacal
li"r,?l,illi3[""i"*" y Y

Asrama orang cacat di Bern Tscharnergul, lanlai 112 (lantai atas) @ Arrura orang cacat di Bern - Tscharnergut lantai dasar
@
204

L
7
902
'seilsJo^lun
uep 'snsnq) 'uJntun )nlun rs6un; 1n:nueul rOeqtel e6nI lryes qeulnU
z'gn snsnq) ltles qeurnu 0'8 r uetlnJnlosoy
6'SL lnIVlrles qeurnu ]rlss qeunu uernduec nlens sedeprel eueu rp 'euresiaq )#?#:lt:it#:!
nele rpequd 'unun )nlun ledep urel bunlnpuad-Dunlnpuod qere
:(eler-eler) Uerl ruelep 986l unrlel eureles n66unueul 6ueI uetsed
ynlungad uelnlroueu (eserq) leutou lt)es [1euJnr uep uer6eque6
ueunrnlasey 'unbueqrp 6ueI 1l>1rpes rut ueOueleleq Jesaq uep
9'e snsnqx lrles qeunu l'Lt 1rce1 6ur1ed 6ue1
,(.rnpn
9'l lnlvlrles Lteulnu ilIes qPunu :reseq lt)es qBulnt uep 'Qnpu leduel 009) lBrurou ledural gg tr
redures) llce) '(rnpn ledLUol 09 redu.res) 1rca1 6ur;ed :se1e rDeq:e1
:qelepe rnptl ledurol qeluJnf ynpnpuad 000! xnlun
s;ue[-sluap
v'92 snsnq) lr)ies qeuinu z'66t ueqnJnlosoy
g't,LL lnlvlllesqeurnu Iles qeunu 'qg1;d;p 6ue[ ueun6ueq
1n1ueq ue6uap
'(996; unqel) uelreyeq snJeq rJrpuosJel 6ue,{ yyes qer.unl uer6eq uer6eqtue6
1n>1peq rebeqas qelepe trIBS qeuru r6unfun6uaut
6ueI unqel derles rur lees (lnpnpued) runq6ued 00OL Inlun ueselPquad
Jnp!I ledual uPqnlnqey ')nqosral (r.rrpuesrel) snsnql
uerDeq-uerbeq uep eluueurl6unue) Jesaq 6ur1ed 6uert uelelar{uad
'srporu eped 1e>1rpen uep leluostrotl 6ueI lapued uebunqnq-ue6unqnq
Eueptq tsesr;erssds uep 6un1ue6.re1 rur snsnLll ll)es qeunJ qeluJnf uelenquad sesold qe;epe burlued 6ue1 epeq-epeq.raq 6uel
'Jnlerallecuel snreq oduof 6uenl uep uB6uepued-ue6uepued ledeprel lnqasJol tlpuesral 6ueI 6ueprq
ueqr;nuad'uelrprpued'ueleirneled 6uenl-6uent nlnueu ue;ef-ue;e1 -6ueprq ueunsns selp lO tseleqtp uJalul BJeces lnqssJol Eueplq
'urel-urel uep -6uep;g 'ueqequel uerDeq ryedes ueur;eued uep ue.refe6ued 1n1un
)nserurel 'ge66un leduet 1n1un 6ueprq-6ueprq e6nI epy
.xule] uBp
reael '6un1ue[llulll 'Cgt )tutl1 eIu]nfueles 'p]tue/t^ >llull>l 'lpedopo
rseJlsrunupe - ueereqrleued uep ueleqoDued'ueut;euad'ueleir,reled
Ilulll 'lsellllqeqer )rurll 'uBBlBlocal ueqJol )nlun lt)es qeurnu :6ueprq-6ueprq ulelep rOeqlel eluurnun eped 1r1es qeurnu
'uetsed lodtuolol uep uele/yreled srueI lnlnueul ue)epoqtO
eoJv/snsnqy MPS qeunE uel6eqrue6
'snsnLll erecas ueOunqnqreq 6uel 6uenl uetEotd qelepe 'ueut;auad uep'uelrprpuod'ervu[/sr)rsd
snsnql 6uel uelnlunl uep lereq 1ug te6uapued uep Dunlun6uad usle^ eJed 'uelervre.rad ulelep a) ue6uolo66ued lnseullel rpedes
e,{uepe euerel 6uecuerrp teseq 6ue{ lnpI ler.ue)-JeuJEy tebuepuad rsepourole Jepuels uep ltsuolul (1dere1) ueletreled uep (lusouOetp)
eped e,{ueq se}eqJel )ept} lnqaslal uer6eq e66urqes 'edn.r ueesluetuad llrluenald 6ueI ueleqo6uod tsellltqeqol uep
uer)rurepas )nluaqrp tse4suoulep uep qetln) 6ueng 'suer.uelsts 6ue^ (exe1tt1dot4) ueerpelued llnelnl 6ue,{ srpetu uer6eq uedel6uepad
uerefe6ued uep uerlrleued efuol eJec ue6uop 'snsnql 6ueI rdetel ue6uop uele/vleJed :ueleirreled uele;eled uep eluuerbeq leseq
uep )tlsouOetp uelelered-uelelerad ue>1erpa,{uer.u 6ueI'resaq 6ueI uep uele;ered qeltunf ueOuep 'ue6unl6ur; uep uecpuJ lnlnueu
]r)es LleurnJ rpedas ';eulrsletu uelemeled ue6uep stpeul tuepe)V uelepeqrp ledep uelervreled ue6uo1o66ued stuoJI uep ln)e uatsed
'uelervrerad uep ueleqooued ruer(e;aul ltles qeulnJ uedelououad
sellsJo^!un Irurly
utnurn leq.leH
'ueloqelad uep
srpauJ-srulol uelnlung ue6uap 'lrles L{eunr ueun6ueq eped ueeuecuoJod ue}e>l6un uep ueeuecue.jod eely
uedel6ue;lad ueeuecuelad @
'ueunOuequred uep rse;eg
-sur tt.lelsrs rlndr;euu ueqnJnl
-asal erecos ueeue9uarod
'Dunued lebues Qrles qeunr
6uecuered's;ue16rq rlqe)
snsnq>1 tnlursur-lnlursul eled
uep'eloleOuod')oyslE eJelue
le/ne eures ef:ey '(eue1r1
lnrnuerrJ 1ep;1) 'qeles 6ueI
ueun6uequrod uep elerq
uelel6uruad rDuernbueu
Inlun'eures-euesoq eJecos
lrles LlBuJnJ elole6ued uep
'srlerseds euecue.red'1e1rsle
'rollop-rellop'ueun6ueq
-uad ueurdrxrd ueOuep
lelv\e ueeuBcuaJad ue1e16utt
undrloLu uEqnJnlosol eJeces
ueeuecueJed remeOed uep
e[e1 e{e1q t6uernbueu 1nlun
uetsga 6ue[ ueeuecuelad ue1
-LlnlnqurauJ e66urqes'leqeu
llllpas l!)es qeunr Inlun
rselsolur elerg :ueunOueg -"1
f--Tsej-l l--j"""j I f_i;Cf-l f-asr I f- ,eq I f--- o.sr
/ueeqesnJed ueeuecuoJed
i;;;t]-@ffi] t;;l r;l t;;;t r;il]
1<- ylnHn NvrruSgN3d
IIYVS HVUINU
r
RUMAH SAKIT
RENCANA BANGUNAN _).I

Perencanaan Bangunan Biaya Bangunan


Rumah sakit dengan rancangan yang kompleks membutuhkan Perincian biaya dari keseluruhan biaya diberikan sebagai berikut:
sistematik perencanaan, untuk mencapai satu heterogenitas dan
fleksibilitas pada susunan luas proyek dan jumlah bagian-
- Pondasi 1SYo

bagiannya. Bangunan rumah sakit terdiri dari fungsi-fungsi tempat - Bangunan bagian dalam 11o/o

tinggal, penelitian (dalam klinik universitas), pengajaran, industri, - Bagian lapisan luar 6Yo

penyimpanan, dan administrasi. - Alat-alat teknis 58%

Dengan berbagai macam dimensi ruang dan instalasi, metode - Biaya lain-lain 1jYo
perencanaan dalam hal keanekaragaman ini dinilai dari fungsi- Kualitas fungsional kerangka dengan konstruksi yang relatif murah
fungsinya. berhubungan dengan daya tahan gedung semakin besar,
Susunan perencanaan yang terdiri dari beberapa arsitek' dokter, sedangkan (penopang, dinding, saluran-saluran) yang dihasilkan
perawat dan insinyur lainnya, serta petugas administrasi harus dari ilmu statika dan teknik rumah adalah susunan-susunan ruang
bekerja sama pada waktu perencanaan dan pembangunan, karena dari fungsi-fungsi yang ada dan berlainan yang semakin berkurang'
informasi yang diberikan bersamaan dengan waktu perencanaan, Besar ruang untuk rumah sakit umum terletak antara 140 240 -
pelaksanaan dan perusahaan berjalan, dapat diketahui apakah cbm (centimeter kubik) per tempat tidur dan tidak melebihi 300 cm
dapat direalisasikan atau salah sama sekali' kubik per tempat tidur pasien.
Pertimbangan perencanaan pertama untuk sebuah rumah sakit
sampai pada bagian dalam konstruksi mencapai 8 - 10 tahun.
Selang waktu ini sesuai dengan perlengkapan medis satu generasi, Aturan Rancangan:
apa resiko suatu proses penuaan gedung pada metode
perencanaan bangunan dan bangunan yang konvensional bisa Syarat-syarat untuk merealisasikan fase perencanaan dan
lebih jelas. bangunan adalah sebagai berikut:
Setiap + 60 bagian suatu bangunan rumah sakit besar dapat - Aturan perancangan untuk mencapai variabilitas, artinya
dibedakan atas dasar keadaan higienis, organisatoris personil' penyesuaian gedung pada fungsi-fungsi yang berbeda itu
teknis medis, atau yang lain dalam proses pada waktu sendiri, pada struktur bagian bangunan yang menopang yang
perencanaan dan pembangunan suatu rumah sakit (RS). berfungsi sama.
Ruang program harus fleksibel: - Aturan perancangan untuk mencapai fleksibilitas, artinya:
Pedoman untuk korektor program ruang dapat berupa: penyesuaian gedung pada fungsi-fungsi yang berbeda itu sendiri
melalui perubahan struktur bagian bangunan yang tidak
- Perubahan tempat pekerjaan pemakai menopang, keliling ruangan di bawah struktur bagian bangunan
- Perubahan jenis rumah sakit (RS) yang menopang.
- Kontrol dalam pengobatan Aturan perancangan dalam mencapai kemampuan untuk
-
- Kemajuan dalam teknik pengobatan diperluas termasuk dikurangi, artinya penyesuaian gedung
Perubahan pendidikan medis dalam memperluas atau mengurangi kebutuhan ruang
-
- Efisiensi pengetahuan
- Reformasi/perbaikan kesehatan secara politis
Fase Perencanaan:
- Perubahan hukum RS
Tahap-tahap perencanaan terdiri dari:
- Perubahan aturan bangunan
Juga sesuai dengan DIN yang berlaku, syarat-syarat efisiensi - Fase A: Perencanaan bangunan dasar yang pasti
kenyamanan kerja seperti: aturan polisi dengan perubahan- - Fase B: Perencanaan ruang yang pasti
perubahan yang mungkin terjadi. Fase C: Perencanaan pembangunan yang pasti
-
Proses ini membutuhkan pemisahan yang konsekuen dari
Lama Penggunaan bangunan dasar dan pembangunan.
Konstruksi, pembangunan, peralatan dipengaruhi waktu Sehingga bangunan dasar dapat dibuat sebelum penentuan fungsi-
penggunaan yang berbeda: menurut waktu perencanaan dan fungsi yang lebih mendetail, agar memungkinkan tingkat aktualitas
pembangunan dihasilkan waktu-waktu penggunaan berikut dari yang dituntut bangunan dalam hubungannya.
kasus-kasus normal:
Perlengkapan dan perabot 8- 15 tahun
Pembangunan 20 - 30 tahun Arah
Konstruksi penopang 30 - 75 tahun Arah yang baik untuk ruang perawatan dana fungsi-fungsi lain
Setelah itu perlengkapan dan perabot, termasuk bangunan, terletak antara utara barat dan utara timur di atas utara:
diperbaharui kembali pada waktu bersamaan secara keseluruhan. Untuk bagian depan kamar pasien ke selatan sampai tenggara:
sinar pagi matahari yang nyaman, panas yang sedikit, peralatan
pelindung matahari yang lebih sedikit, waktu malam hari yang
Efisiensi dapat diatur.
Perubahan yang mungkin dari penggunaan seperti wujud Ruang di timur barat, penyinaran mataharinya banyak di musim
perusakan yang berbeda berakibat pada perencanaan bangunan panas, tetapi sedikit pada musim dingin.
dari metode perencanaan. Untuk rumah sakit dengan lamanya penempatan gambar profil
Pada pertimbangan ekonomis, kriteria-kriteria di samping jalan- yang pendek, letak kamar pasien lebih sedikit bermanfaat.
jalan perusahaan/rumah sakit yang pendek, proses kerja yang Beberapa disiplin spesialis menuntut kamar pada bagian utara,
bermanfaat dan program ruang yang fungsional harus diperhatikan. untuk menghindari cahaya matahari langsung ke pasien.

206
{
Lgz
'6uenr Jeseq uep 6uorol-ouorol eped 6uelelaq ueJnles
6uenr uenlueue6 :g esel ourpurp euecueu (D
-ueJnles relunduou npod 6ue^ ueLleqnJad lnlun unueu 'eiuunlaqas ourpurp
eumuaJ ue6ugp uailensasrp snjeq rur ueunOueq eumueU eiusrlersads Jnlursur
rselelsur
eumuaj ueprnuelsJe rsEsrlrqou EuBuoJ dnlmuau rul ueun6ueq eumuau
ueunoue€ euecuau :C AsEl O e
'leMe eumusJ ue6uep u$lrensesrp snleq nlr )nlurl
lPlal uep lsuaurp lninuou 6uPnu -
lelal uep rsuaurp lnrnusu uElen -
dnlaJel JesEp eue3ueJ uelep uelueqrp 6ue^ E)i6ueie)i-$l6uela)i uplep rC
ourpurc euecueU :E asEl @ e
'lnqesJel ue6uuel ue6uep
uelseJplaslp sruEq eluln[uelas uEqeqrued '(1s1ru1suo1 ue6uuel) !6El qpqnlp lEdep
lepq rur eumuau rurs rp ue)iuaqrp rui leme upun6ueq Inlun ue^alal 6upI lspuJolul
uep/uernln-uern)in enuss'lBMe ueun6upq uenluauad qplppp resep puE3ueU
J?SeO PUmUaU :V asej O e
:c esel ueunoueq ueeuecuaJad resep ueun6ueq uenluouod :VaseJ lesep euecuep
@ O
lrles qeurnr ueeuecua:ed desuoy @
delE ueleMeJad
)tnlun snsn$t
6unpae
, ,,, ,+;n/^r,
(6unpae) orequalqcr 6rng f-- - Jse1fres1 ueiuepuea
t\ -'"1'-l -. - tttrtrt'rt\
-Al selr^urv
---lL\5,1* Y
teuerd trurty 1epo4 O
'llles qEunr uelpp rseln)iJrs ue6uep ue)qesrdrp
'ue)rleLuadtp snJetl ueereqrlaued uep uBleeeJed leJnJep lpmE6 selutl nlBl uep 'r1e1 ueleled ln]un uelpl
ueqesluad/qere e ol senpedrp ledep 6upI 6unpa6-6unpeg ueuJef IleS qeunu lnlllsul
sruarOrq'luels 6ueI lEueleur/ueLleq ueeun66uad (6unqnqDued nlurd
uep ueael-uBMeI + 66ruqcs1ed LlculpuaH ICH uep euesetla)i )ilu!lI lapou nlens lnsn
-nlurd epB lBpll '6ulpulp epBd uelofuofuelo[uo] BpE lBpl] rl66urd )taDieJd )ilull)-lopoy{
urqn-urqn) nqap ue)ndurnuad epe elrl'uerlBncooued epB unueN
'lnqosJel oueprq enpal prelue rp Jlp nlurd-nlurd uelenquJed 'luals
-uou uep luels 6ue^ 6uenr uep uele[ ueqesrued :uelrserluesuo>ilp
6ue[ elel Eueprq nlepaq rur ]ees 'ueun6ueq srulo] eJecas rpeJaq ftllrfliii+iilinil.llX
.,t :i
rOEl leprl unrlrned un6uequreu EJec euaJel :nped ebn[ ueun6ueq
,lHffiit*t+l{t+ll
.t l..l l &:i\
srulol PJecas ueqeoecued 'uB)iepurl 'srpau uep srurl)i EJecos : A
eqesn-BLlesn 6urdures rg lsesrleJluos uep rse4uosuol eueJe)l rpeLal . il l]1111#+l+l+11+lrmI;
(eus;ge1;dsog) 1r>1es qeunr rs)alur uep 1e;6uruetu 6ueI eleqeg
aurs1le1;dsog
roj l'uutuutlrffirz
--..56IrF:rri:r::n
'UBIBUBCUOJTp Snreq e6n['dn)nc l-@ffii6
snreq elurlueu uesenpod )nlun seqoq 6ueI ee.ry'n66ue66uaur
Ieprl ueun6ueq ueqel 'e66ueJas'Irsueq eJens 'lnqe) 'dese 'nqep
'urbue euelel ;ncunur 6ueI uen66ue6 epe >1epr1 '(uelnlered euarel)
q
'n66ue66ueu url6unu e,{ulnfue;es ueOuequrelred uer;ence6ued
ueOuap '6ueue1 6ue,{ 1edue1 :ueqe; lerelg dntnlo} 6ueprq nlens
uelep lr)ES qeuJnr lrun uep le66un ledlual lnlun dnlnc snreq ueqel
:ueqe-l
l<-
NWNVSN3U3d d3SNOv
IIYVS HVUTNU
RUMAH SAKIT
D BENTUK BANGUNAN -+
.-
D
Sistem sirkulasi dalam ruang utama (Magistral)
I Pemilihan sistem sirkulasi bangunan ditentukan oleh jenis dan
ukuran peduasan bangunan. Pemilihan sistem sirkulasi menentukan
D bentuk bangunan. Secara prinsipil ada dua jenis sirkulasi yang
mungkin terdapat dalam variasi yang berbeda:
D
- Jalur sirkulasi ruang yang terbuka -+ e - @ (Magistral terbuka)
- Jalur sirkulasi ruang yang tertutup + @ - @ (Magistral tertutup)

^ Contoh bentuk Maoistral denoan Jalur ruang yang terbuka menawarkan satu rancangan yang
() implikasi pada -keselurulian Q) - D memungkinkan bangunan untuk diperluas. Pada jalur ruang yang
bangunan
tertutup perluasan gedung nantinya sulit. Oleh karena itu kebutuhan
bidang untuk jalur ruang yang tertutup lebih sedikit dari yang
terbuka.

Perluasan secara Makro/Mikro


Perluasan Makro adalah kemungkinan penambahan bagian
bangunan dengan hubungan pada jalur sirkulasi utama. Sehingga
bagian yang baru dapat beradaptasi dengan bangunan tersebut.
Dengan syarat-syarat perluasan Mikro, perpanjangan suatu bagian
tertentu (unit perawatan, unit operasi) dari bagian yang sudah ada
dimungkinkan. Peluang ini harus diperhatikan pada perencanaan
Perluasan Makro
= suatu kompleks secara keseluruhan dan pemilihan suatu sistem
> Perluasan l\ilikro
> Jalur bagian RS. (Rumah Sakit) sirkulasi.
Zona steril (anti bakteri) yang satu
^
@-e (4)
-
sisinya diterangi meliputi bdgi'an-b'agian/
bidang-bidang untuk fungsi utama

-+
@ Magistral yang terbuka
@
perawatan di atas unit yans @ - @-@ /A\
\9/
Unit perawatan di samping unit
lainnya
lJalli,

yang tertutup seperti


@ 116,r", @ Magisrrat yang tertutup --+ @

/ia Magistral yang tertutup dengan 6h Magistral yang tertutup dengan 6A


\5/ unit perawatan di atas unit lain. @ -@ \r/ unit perawatan di samping unit
riA
lain \:z - ' 'r

208
resep reluel ueouecueu c
_{_r C.[fft}}ft
'slpoul uele/vleJad ts6
- g-0leloullre]uel )
E
ueurlesJed 'Jlsuolur lE ltEl E
it 6
uBleqo6uod 3
l_1 I Ll.l e
'rseJodo
3
-BtUeUOd SBIB rBlue"l
ueleqo6uod
uBp ueeslueured $ll r-1
'rseJlsrurulpP a
'rselrunurol Jesep reluB'l
4,r
8,/'1 II
- a{ I
'uPle/v\eJed lln hE
E \'r
- qBuel qPA Pq reluel urel oueprq E
-6ueprq sele rp elnqlel6ueI ueleirt I r-il
-ered 6ueprq uep 1e4sr6eul ue6u
-ep ue6uecuer desuol uelrens
-a,{ueu uebuecueg 0r'B x 0r'B
ueJnlnJoq rslnJlsuo) ue6uuel ll
'ueleqo6uad uep
'ueeslueured'ueereqr;eurad sele
rp )eleuel uelervrered oueprq 'e,{u
sil
-ue1e16uu lnrnuour unsnsrp snJB[.1 u $ll
le)rueA eJeces uerDeque6 'or1eu.r
nele oJXui eJeges senpedrp ledep
lnqosJal relue; g uebuep 6unpeg
a+
'rapreuLlcs uep'Orzuelqcg E
'e6reqlny1 qalo uelledep
rp!opualrurou - uruaE 'elol u)Bs
qeurn.r uebuecuBJ lnlun iopuol
'rnqela)rp llPpns snJeLl
q
;erlsr6eu: ynlueq qnre6ued uep 9
'rsIn4suo) ue6uue[ ueqrlrd ';eare lfl. 3
Tueqe; rselerdrelur'rsdesuol';eme t-J
v 4
uebuecuer eped IlBq ueOuap I t-.. I
1r.r1uoy 6ue,t qoluoc selefied
8A
d1 t-J
I
-u:eu ledep ue6uecuer uernle 'll, E-J
ueleelueured uep ueeun66ue6
PV l
:ueEuecueg qoluoC
'(gedec;p qepnu sn:eq) qnel
)epl rlppeq lrun nele uebluoy lrun
nfnuetu ue;e[ eles n1ua1 n]r ureles
'ulnuln
lrleS qeurnU ueunDueq rp uereure.r l esE
-al uep qesrdrel eluueun6ueq EAF d
6ue,( 'snsnq>1 leduel genqrp ledep e=E Ad
'Jnlerol BJBcas uep resaq 6ueI I h\i s l)i
qe;unI ulelep suelnqule uebuep 7E
emeqrp 6ue[ uersed-uersed 1n1u1
'urnun lrles qeun: uedel
-6uapad uep resaq uep Ounlue6
-Jol Inseu 6uel uersed qelunf
'1eme .._J l-
lelas ueeuecuered ure;ep t-t i'...'\
uelEuequrpedrp sn.req 6uero
-6uero uebuep suelnqure e/v\eqrp ti
lt
6uer( lernrep lerrre6 uersed-uersed
I)
lt_ ,/
LI '' :/
1n1un ue;e[ ueqesrued ulelsrg il
'suelnqure
llqour ueledueued 6uen.r llt L*
qelepe uelrteq:edrp nped 6ue1 I UIH
:suelnquv C,,Fi._r"{[-.f.. "
I
[: - sNrrrngnv
IIYVS HVNNU
RUMAH SAKIT
KETENTUAN UKURAN -+:
Koordinasi Ukuran
Agarmencapai tuntutan yang diinginkan, diperlukan suatu ketentuan
ukuran yang menawarkan satu hasil yang baik. Ketentuan ini
terdapat dalam DIN 18000.

Penentuan letak, ukuran, dan fungsi suatu bagian bangunan, sistem


hubungan, modul dasar, dan modul yang multi fungsi di tetapkan
dalam'DlN 18 000. (-+ DIN 18 000)
Untuk bangunan rumah sakit, ukuran spesial 12 M disarankan =
1,20 M.

Jalan loncatan ukuran tersebut terlalu besar, bisa dipilih 6 M atau


3M.
Dalam sistem jaringan ini semua bagian bangunan disusun dan
ditentukan satu sama lain.

Dengan menyediakan jaringan dasar, horisontal atau vertikal,


konstruksi tiang-tiang (secara vertikal) dapat ditentukan.

Suatu penyesuaian, kemufakatan ukuran untuk pembangunan


adalah konsekuensi yang penting.
e Rancang"n skema rumah sakitwilayah kota-Baset
Sistem bangunan yang ada pada pasar harus disesuaikan dengan
aturan ukuran ini.
Oleh sebab itu, penggunaan
Tempat kerja
ukuran yang standar dalam
Tipe sketsa 1
Nr perencanaan, sangat penting.
Hasil penetapan ukuran ini dalam
hal kegunaannya adalah waktu
Ambulans I bangun yang cepat, pertukaran
3 yang lebih mudah dari elemen-
.5
7 elemen yang dipasang, dan
gangguan yang sedikit.
Alat deteksi 1

3 Rancangan skema rumah sakit


wilayah kota Basel dipakai dalam
jaringan konstruksi, dimensi
v2 pendukung, letak bagian depan
bangunan, termasuk letak dan
ukuran zona-zona inti dan tero-
wongan. Tabel menunjukkan
Pengobatan ir 1
bagian dari area pemakaian dan
2
3 lalu lintas (transportasi) suatu
tempat kerja pada sebuah ukuran
jaringan konstruksi dari 7,80 m
Laboratorium klinis (=78 M).
Lebar keseluruhan dari 23,40 M
itu menawarkan proses kerja yang

Operasi I secara intern optimal. Tidak se-


3 mua tempat kerja suatu rumah
5 sakit tercakup, hanya bagian-
bagian yang paling penting saja.
Perawatan (normal) o
6

l--l Bidang pemakaian


Terapi fisik t- Bidang hansportasi
-l (lalu lintas)
I r I tl
Bidang yang dapat
dijangkau
Terapi sinar laser
1 ll- Potongan melintang
2
3 tidak dalam lebar
4 L seluruhnya.

Perawatan bagi ibu 3


yang baru melahirkan
dan perawatan
tambahan

@ aagian dari bidang penggunaan dan bidang lalu lintas (transportasi) suatu tempat kerja yang tersendiri.

210

t.
ttz
eserq/leluJou yles qeun: qenqas )inlun.repuels relrp 'lnqasJel uerOeq 6ueplq enues eped 6unpurpal
71
@ Jeseq DueA ]tles qeulnJ nlpns Eped urlbunul 6ue^ 6uenJ ue:6o.r6 \l/
(ueqntnlesel) ledurel ueqnlnqey
upes)ueured 6ueng731,1.u; 9Z : snsnql lrun
- gg (o/ot, - z
esrlerp ]eduel/lNzu 0g - 0L : esrlPro unurs>1eu) uelelnqulod uep uepuecueJad dny6url 6uen.r 1n1u6
ueurles:ed 6ueng731i1.tu 0Of - 9g : ueur;es:ed eaty lBduel uEqnlnqo) It - L tsounJ eorv
ueeslueued 6ueng7311.tu 0gl- 0rr: lesndJol ueJeuepued ure; rsbun;-rs6un; ;.;, ls6un; eely
Irrsou6erp 6ueng73p.u 0or- g/ : srurll t6olotsuoinaN
ueEJeqtleurad
Ilsou6erp 6ueng731 .r.u OO1, : srurll r60lorsrJ
- 08 ueLltsJaqal seuto
ltlsoubetp 6ueny731.1 ,ru 09 ! - OO f : I;1nu ueleqooued >lrlsouDerC uPlel
ue1o.r1uo6ued 1edule1i31r1 0e - gZ : uelorluo6uad eeJV ueqrsJoqurod/uele^ eJed - 61 rs6un1 ee.ry
"ru
ueleleJod/lN zul oge- 00e: rese;:eurs rdereg tselodsueJl seuto
Ilsouoerp 6ueny731r1"tu : uoOluoU
qedutes ueOuenqr.ued seur6
0L - Og
Jnptl ledulol ueqtsJaqued
ueleqo6ued :
rcnc ledural
ledueygp.ru 9L -99
Ialodv
ueleqo6ued leduol/lNzr! ZZ - 6L :
lesnd tsestluols
rseJodo
lesnd 6uepng
uenlesoy/lNzu 0g ! - 0t ! :
uPueleut uBetpeluod
Jnp[ leduaf/JNzur o, - 0t : uelelelelseuel se6nf
uBeuecue.red teduJel/lNzru 6, gz - :
;ersos se6nl - 6 ls6un; ee.ry
ueereqr;atuedTuelerrne:ed rs6unl Uersed uedel6uepe6
rs6un1 eale lnseuJal 'ueqnlnlesel olol
ueeun66ued eorv/JNzrx 0g - 9e : BJecas ltlps qeunl lnlun eoJV urlue)
reltle6ed uereyed tlue6 6uBnE
ueureleueylTrse4stuturpV - g rs6un1 ee.ry
uatsed ueJeuepuod
lesnd rsellsruru.rpy
snsnq>1 ur;drsrp.ralul uedBloual:ed - 1 rs6un1 ealy
qBrep Iueg
erpos dets seutc
'nleuoq 6ue,{ >1aho->1eho uep uenqelabued nurlt tseulJoJut
ltseq uep oueptq ueeueslelad upp - g ts6unt EoJV
6un1ue6.le1 uep ueJes uelBdnleu tut lepuels ueJn)in nlt qeqes qal6 drsry
'lul eleloq ]edurel rEsaq 6ue1ue1 qnJnlo^uoul uee>lelsndle6
6uer{ uereqr.ueO ueylrseqDueu eeJe Jepue}s ueJnln uen}ueg uelrprpuod/uprE,eoued
'e^utluBu - g rs6unl ee.ry
IncunuJ 6ue^ uelqoJd uexepuil]6uoul
rEololed -, tsounj EerV
eun66ued eJed uep 6uecue.led Elelue leJa 6ue^ ueounqng
'utpuas nlt efue)oq ledulel lesoq uep ,stual uerlrlauod - g rsounl eely
eped leqrleJaq ltles qeujnJ nlens lejaq Itttl uelnluequod .Bsed ueuebueuedTueeslueulad - 7 rsDunl eely
eJecas eun66uad eJed ueouop uel6utpunJtp snJeq 6uenJ urBJ6oJd
16o;orn 1lu6
'e[es
ueoluot oueplq 1u6
ueroeqas rqnuouau e^uEr.l ue)uteleu, 'ltles LletlnJ stuaf detles ulerlrsd lrun
rqnuouleu qnJnlalueur 6ueI 6uen.r u_JeJ6oJd enuJos )epll ,n]t Inlun 16olo.rneu qepoq ltun
'unun llles Lleulnr qenqes uep uelnlunl uep uetoequJod uep
Ieue lrun
Inqujrl 6ue^ 'rcuuodJol ereces ueltesalastp snJeq 6uenl tuetoo.rd uelep 1r>leIued lrup
'Jesep ueouecueJ uep tslnllsuol urolsts ueunsn^uad 1n1u61
IHI- IUN
6ueng ue.r6o.16 ueutlsslod ltun
uEnlueq lrun
'Ouecuetrp lnlun ltlns 'utpuss utpJoq snJeq r6ololeurg lrup
6ue,{ '(rseredo 6uent eIu;esru) teseq 6ueru-6upnJ euaJel ,uetsUa qepoq lrun
6uern>1 lrcey 6ueI rs>1n.r1suo) uebuuef 'Iteq butled 6uer{ leelueut Bleu lrun
ueOuep epaqleq 6ueI efue1aq leduel eusJuaJ ulelpp oI ue)InsBtutp tsalseuv - uer6eq uesn:np
'ru o8'L nele ut oz'L uep ounlnpuad-ue6uue[ )eJe[ eped EStleto
ru 0g'/ tedu.res w oz'Luep uel.lequeotp uePrposJad
6ue,{ rpeleq uep st}IeJd eJecos tslnJ}suol ue6utJe[ ue]n)n ueleaneled uep lesnd ueeutJauad
'ele) ouEprq stulll eltsuoJnou untJoleloqel
enures )nlun eun6leq 6ueI tsIn4suoI ue6uuef nlens uelltseq6ueuJ stutl) e)tstl uJntJoieloqP-.|
'uelqnlnqrp 6uB{ 6uent-6uenl uep efuoI ledulo} ueOutpueqrad n}enS stutll etuJtI ulntJoleJoqel
'tselnuts uep 'ueqequlel tsounJ ,euJeln ts6un] Jasel Jeuls
Inlun euoz-Buoz ulelep e[e) ledujol ueEpaqued ueutlounulol :r11nu lusou6erg
lnseuJJol uele[ tsnlos ueltJoqu]eu snJetl tslnt]suo] nlt ln]un uo6luoJ )tlsouOetO
'efual ledLual ulolut efuol sasoJd tJep sr;elrsrd rdelel
6unlue6rel e6n[ tde]ol 'ueutuJop 6uenl-6uent uep leseraq elueq rseillrqeqau
)ieptl lr)es qeurnJ ueunoueq uelep )teq 6ue^ ts)nJlsuol uelsts uelo.tluoDuad eety
:!slnJlsuoy uals!s tseJodo
uele/\ eJad - ;, rsOunl eary
lsLUJOu uele/v\eJed
l<- ooel Nto snsnql ueler eJed
NVUNYN NVNIN3I3Y Jtsualut uele^ eJed
IIYVS HVWNU e^ursOunJ tensos eeJV
RUMAH SAKIT
KORIDOR, PINTU, TANGGA, LIFT -+I
Koridor: -+ O)e-
Lebar koridor pada umumnya minimal 1 ,50 meter, yang harus juga
disesuaikan dengan lalu lintas yang ada. Untuk lorong yang sekaligus
dapat menjaditempat pasien yang terbaring, lebarnya minimal 2,25
m, dengan tinggi langit-langit sampai 2,40 m. Jendela untuk
penerangan dan ventilasi udara antara satu sama lain sebaiknya
tidak melebihi 25 m. Lebar lorong tersebut tidak boleh dipersempit
dengan penyangga-penyangga gedung, atau bagian bangunan
lain.
-.-.,- rF..'..-

Pintu untuk jalan pegawai/orang Lorong untuk lalu lintas Pegawai


O @ Pintu:
Pada konstruksi pintu harus diperhatikan faktor-faktor higienis.
Bagian permukaan pintu harus dari bahan yang steril. Pintu-pintu
juga harus diberikan bahan peredam bunyi seperti dinding. Satu
T konstruksi daun pintu yang berlapis dua/lengkap harus dapat
meredam bunyi minimal 25 db. Tinggi pintu menurut jenis dan

i fungsi:
Pintu-pintu
Pintu untuk kendaraan roda 4, pintu yang besar
2,10 - 2,20 m
2,50 m
Pintu untuk alat-alat transportasi 270 -2,80 m
Tinggi minimal untuk pintu yang dilewati 3,50 m

t- 185
---1 Tangga: -+@
Tangga harus dibuat sedemikian rupa untuk keamanan, jika perlu
fA Lorong untuk lalu lintas barang
Pintu untuk lintasan tempat tidur v dapat menampung beban yang kuat. Tangga yang dibangun harus
@ atau orang
tidak mengeluarkan suara atau bau. Harus diperhatikan juga
60 -+:60ii{it-j;ii9O ::+#SO:ril- 60 peraturan bangunan dan keamanan. Tangga harus mempunyai
pegangan untuk kedua tangan dari awal sampai akhir tangga yang
tidak terputus. Tangga spiral jangan dipasang sebagai tangga
darurat. Lebartangga dan bagian datar antara dua anaktangga dari
tangga darurat sebaiknya 1,50 m dan tidak melebihi 2,50 m. Lebar
bagian datar antara dua anak tangga tidak mempersempit daun
pintu. Tinggi tingkatan sebaiknya 17 cm, lebar anak tangga yang
datar 28 cm. Lebih baik bila perbandingannya 15/30 cm. (Tinggii
tapakan)

Lift:-+@-@
Fungsi lift untuk pengangkutan orang, obat-obatan, cucian, makanan
@ Lorong rerja dan tempat tidur pasien. Dari segi higienis dan estetik, suatu
pemisahan penggunaan harus ditetapkan. Di dalam gedung-gedung,
yang unit perawatan, pemeriksaan atau pengobatan terletak di
lantai atas, lift untuk mengangkut tempat tidur sangat berguna,
minimal rangkap. Kamar lift untuk mengangkut tempat tidur harus
diukur sehingga dapat menampung satu atau dua tempat tidur.
Bidang bagian dalam lift datar, cepat dibersihkan, dan dapat
disterilkan, lantai harus tidak licin. Lapisan lift tahan api (lihat DIN
4102). Setiap 100 tempattidurada satu liftserba guna, minimal2lift.
Dan 2 lift transportasi kecil untuk peralatan yang dapat digerakkan,
pegawai dan pengunjung.
Ukuran kotak lift 0,90 x 1,20 m
U kuran terowongan/cerobong lift 1,25 x 1,50 m

Kemampuan meno.
ftf Tinggi gedung dan panjang jalan untuk perbandingan pendakian (tangga)
\Y 15/30 cm. pang dalam kg 1600 2000 2500
Lebar terowongan
lift c 2400 2400 2700
-a-
Panjang terowong-
an lift d 3000 3000 3300
Lebar lift a 1400 1500 1800
Panjang lift b 2400 2700 2700
Lebar pintu lift e 1 300 '1300 1 300
Tinggi lift 2300 2300 2300
Tinggi pintu lift 2100 2100 2100
r1 Jumlah orang
maksimal/yang 21 26 33
diijinkan

Lift tempat tidur -+ Halaman 163


O Lift tempat tidur - Pengukuran -+ @
@
212
7
tlz
'qeuoo uep'1e;e'6uent ueleelueulad ueLlnlnqoy'lesnd.re1 eluuelnpnpol
@ e- snrqrp urnloq 6uBI uersed rsrs eped leiooreq 6uel eere reOeqas ueleqo6ued uep ueesluaued uenlesel
lruosJod ueleuecuorp rlepns lseiodo erd uep rseredo ecsed uersed y)es qeu.lnl tlenqas ulelep uelpuecuo.lp tut lees tsetedo eely
eJelue ueqesrued ueLlequel uebuenr uepleseq rserado ueOuenr g
:!seslleJluas ue;6n.rey uep ueEunluney
ueOuap punurloq 'proN Irull) lesnd 'lesnd rserodo lrun ueOuecueU
(rre) nlurd ustsrs = IHCS
ueser're6ued 6ueng - p136y
lerluas elmes rselado lrun ue6uecueg @
luals-uou efual 6uBnu = Eo
ue1e1erad4e1e1e1e 6ueng = U3e
leiv\ered e[:ey leduel = VS
tcnc 6ueng = U-M
uesnrquJed qeleles 6ueng = Eu\ln
uBsnrqued qelalos 6uenu = lsnv
uesnrqtuad 6ueng - UOn
'rseredo erd uep ecsed
1n1un uersed 6uo.ro; >;nseulel rs6un1 6uenr-6uenr eped ue6unqnq
ue6uap reivre6ad 6uo.ro; r.uelep 6uo.ro; uelsrs ueqesruad 'lerels
qelepe unururur 6ueI leq eped redures rsrs nles eped senpedrp
ledep Ouer('ruEq ueeuecuerad epe6 'eue1n uer6eq e1 6uns6ue;
ueounqnq uebuep rselado lrun nlens ;eapt ueouecueu O *
'srloiuala pJeces uregrnprtledu.relol ueqepurulad ue6unqnq'1a1e1servr
)eq :uelelered 'zuJ 9t eJrI-eJr) eluJeseg 'rseledo 6uueq elauj
InsetuJo] uer6eq :npD ledural uep rserado efar"u uederr(uad Jnpll
1edue1 a1 ueqepururad rs0un1-rs6unl uelep Inse[uJo1 uersed n1u16
' ' ' 'S e- rseJodo ecsedTerd
qesrued nlens lenqrp rur rs6un] derles urelep lO 'uelleq-ueqeq uep
1e1e nlurd-nlurd reale6ed nlurd 'uersed nlurd :qe;epe rur nlurd-n1ur6
'e,lepnTut6ue nlurd uep 1e1uo1 nlurd ueynpedrp nlr Inlun 'erepn
uep 'rsepodsuerl gele 'uereled 'nledas rnlelaur e^uueurlDunuol
resaq 6ueI ueurnl eIu>1nseu qeOocueu rre nlurd-n1ur6
'uBqequel
rs6unl uep 'uesel e6uad 'lse:edo ecsed uarsed 'rseJedo '(Jre)
nlurd rs6un;-rs6un3 :(rseredo uer6eq) ru! leq uelep >1nseula1 6ue1
ee.ry uel6equra6
'uel6unlunbueuJ 6ueI leq Llelepe rsesrlrJols ]esnd
'rcnc yeduei 'uelerv\prad uerOeq ey rlapuod 6uBI uelel e6n1 lern.rep
ueepPal )nlun 6unuod rur rseredo ilun rue;ep 6uo.ro; 'rse.rado uer6eq
ue6uep lelap leJnJep leare6 ueetuueuod llles qeurnJ llur eole
uelep qepnur uebuap redecrp ledep uep (1esnd) lerlues rp lelopol
qepaq Iun-lrun '(rre) nlurd r-uelsrs ue6uap uelnlelp lur ueqesrurod rselado yu6 O
'rseredo uerEeq uep qesrd.rel nped sruar6rq 1e1s:aq 6us^ uesei'AeOuod
'uelo.rluoOued 6uenr uelep !serodo ecsed ueleivrera6 ........"....,'...'.P
:Glrars lepu tuals tep[]J
rserodo euoz ruElep JrleJedo ue)Bpuu ueeueslelod
rsaedo uedersre6
][ellpul uep lrrsouberg
'J[erodo uele/v\erod urelep lrquerp 6ue^ 1o>1od qe)Duel
, BpV'ledeprp 6ue[ uep ueempq7lrqel lefas qnqnl yles rselebueul
uep 'ueleh erod 'ueleueOued qelepe Juerado ueleivre.red uenfnl
qPpa8 Iun
'lersads )lullI uep 'snsnql lrur;1 'rdolsopue
'ueutpesred ueOuo;o;.rad'ueelelecal qepoq'leJnJep lei\Aeo
'ueeuueued yun n1e,( 'ure1 uer6eq uebuep 'ueltensaslp snJeq
rserado lrun lplol uenlueued 1n1up qesrdral srldos uep srldese
rserado ueeueslelod 'lrles qetunJ uelep rur lees 'sruer6rq rlqe uep
qppeq rlqe ue6uap Euecuerad rleledosrp snJBLl srldos uep sudose
rseJodo uenlesay >1n1un uer6o.rd nleg lrun nlens urelep srgdase uep
srldas rseredo rselo; uenle[ued qelepe ue>16un1unDueu Iepll 6uBA
'eues eLeleq 6uer(;ruoslad ueueieOeloupal rnleleuJ rslalur o)rsal
uelelOuruad uep 'suolesruebro e(erq eAuresaq qelEpe (lesndrel
6uer{) resaq 6ue[ rseredo uer6eq elusnsnql 'ue>1ledeprp ur)Ounur
6ue,{ uer6nrey 'rqnuedrp q1[em 11qe e.red lo.rguo1 qemeq rp sruer6rq
Jpsep-Jesep lnsetuJel lesndJal 6uel ueue{e;ed rs6un1 ue6uap
Ireq 6ueA uarsed ueler'nerad srpotu resep-resep ';ruosledT6uero
fi<-
HVO:|8/|SVU3dO IlNn
IIYVS HVUINU lVMVe3d Stoly!\ravd -LV8O'NflSVd
RUMAH SAKIT
RUANG UTAMA OPERASI -+I
lebih baik dibandingkan dengan sistem dua bagian kerja (koridor
kerja), baik untuk pasien maupun pegawai. Pasien dan barang yang
tidak steril dipisahkan. Penggabungan yang sangat berarti dari
pemakaian tidak dijelaskan dan dengan demikian dapat digunakan
secara berbeda. Pemisahan arus pasien dari bidang kerja-personil
bagian operasi lebih menguntungkan.
Pada ruang operasi, satu deret terdiri dari ruang-ruang perawatan
dan ruang kerja. Ruang-ruang ini harus dekat dengan ruang operasi
dan sebaiknya digabungkan langsung. Ruang operasi berbentuk
segiempat, untuk memungkinkan putaran meja operasi ke semua
arah, besarnya + 6,50 x 6,50 m, tinggi harus 3,00 m, untuk pengatur
suhu dan instalasi + tingginya 0,70 m. Ruang operasi diatur secara
menyatu, agar fungsinya fleksibel untuk pengaturan awal/dasar
diperlukan satu sistem meja operasi yang variabel dan dapat
digerakkan, yang dipasang pada satu tumpuan yang permanen di
tengah ruang operasi. Penerangan alamiah ruang operasi yang
secara psikologis menguntungkan seringkali tidak dicapai oleh
pengaturan ruang. Ruang operasi harus menunjukkan kesan gelap
(dapat digelapkan) (misalnya: pada operasi mata, harus dengan

#
2Et
#
2Hs
ruang yang gelap). Saluran dan teknis aliran penyediaan sebagian
besar berasal dari area pembiusan. Selain itu harus ada saluran
untuk vakum, gas bius, dan arus darurat yang dipasang minimal
1,20 m dari lantai, yang penting juga pemisahan zona steril tingkat
tinggi dengan pengantaran alat-alat steril. Pembagian ruang operasi
dalam zona-zona non-steril dan steril secara medis tidak terlalu
Operasi
dipersoalkan, namun harustetap dikontrol. Lantaidan dinding harus
datar, dan mudah dibersihkan.

Ruang Setelah Pembiusan


Masih identik dengan ruang pembiusan. Pintu menuju koridor kerja
adalah pintu putar dengan lebar = 1,25 m.

Ruang Pembiusan
Besar + 3,80 x 3,80 m. Pintu yang digerakkan secara elektris pada
ruang operasi yang tertutup dengan lebar 1,40 m harus memakai
kaca yang dapat memperlihatkan ruang operasi. Perlengkapan:
lemari pendingin, wastafel, lemari untuk jarum suntik, saluran untuk ,t
alalalat pembiusan seperti arus darurat, dan tempat mencuci.
Ruang Pakaian
Pembagian ruang pakaian yang steril dan nonsteril sangat ideal,
dalam suatu ruang yang besarnya cukup dan secara higienis sehat.
Dalam setiap ruang operasi harus tersedia 3 wastafel semprot
dengan lebar ruang minimal 1,80 m. Pintu menuju ruang operasi
harus memakai kaca dan harus bergerak secara elektris dengan
menggunakan kaki.

Ruang Barang-barang Steril


Besarnyafleksibel dengan rak-rakyang sesuai. Setiap ruang operasi
besarnya dianjurkan kira-kira 10 m2. Ruang barang-barang yang
sterii harus dapat dicapai secara langsung dari ruang operasi.
Ruang Peralatan
Tidak terletak jauh dari ruang operasi, agarwaktunya singkat, lebih
baik dapat dicapai langsung dari ruang operasi dengan luas 20 m2.
Ruang Sub-sterilisasi
Rancangan suatu ruang operasi dengan hubungan satu sama lain pada ruang utama Dapat berhubungan langsung dengan zona-zona steril dalam ruang
Ruang pengontrolan lebih tinggi satu tingkat. operasi (digabung). Terdiri dari bagian nonsteril untuk materialyang
berkuman dan bagian steril untuk barang-barang steril. Hubungan
@ Ruang+uang utama operasi Arsitek: Kohler/Mtiller yang sama antara ruang-ruang operasi lain yang secara higienis
problematis. Perlengkapan: tempat mencuci, area peletakan/
penyimpanan, area kerja, pintu-pintu anti kuman. Alat-alat operasi
Sistem Koridor dalam Ruang dipersiapkan dalam zona sterilisasi sentral, yang terletak di luar
Untuk mengurangi menularnya kuman melalui kontak, harus ada zona utama operasi.
pemisahan proses kerja secara berbeda. Sistem satu koridor, pada Ruang Plester Gips
pasien-pasien pra dan pasca operasi, petugas pra dan pasca Tidak berada dalam zona operasi utama karena alasan higienis,
operasi, barang-barang steril dan non steril, tanpa pembedaan melainkan dalam area ambulans. Dalam keadaan darurat, pasien
dalam sebuah tempat kerja, tidak lagi merupakan standar kerja yang harus disusupkan, agar dapat mencapai ruang operasi.

214
9tz
'leuors6unJ
/snsnq) uBp ueqBquel 6uenJ-6uenr lrlelep epeJeq p^ulteqos Llepuor 00'g x 00't eJtI-eJt) e{uleseq ;ue1s sruerOrq elecas 6ueI rseledo
6ur1ed 6ue{ ueuBIeI 'ue)eueul 6ueI elepn-elepn uep uesnrqued lelv Jolol elepn uelndu.rec uep ueputr.ltp ledep qrs.raq elep61
'rseredo Oueprq uetr;e qete uebuep qeJeJel ueqequel
6uent-6uenl ue>1qne[ueu re6e'lor1uo1rp ledep rsetado 6uenl ule;ep uelecued
t66uu Durled ueuelel e66urqes rsetedo 6uenl-6uent erelue eJepn nles ue6uop ueputqtp ledep >qe.ra6.req 6ueI eJepn ueepeay
'eserq 6ueI 1e|e ueleun66ueu
uerle Llere uelueqlp 7 uerDeq 9?61 NIO epe6 .(er(uueqet elep ledep rur r66url 1e16uu rsesr;r:a}s
lrlrpes 6ueI eere-BoJe el rdnlnlrpTr6unpurlrp 6ueI ueun6ueq uer6eq '1eepr 6uer( snse) ueleg ue6uenl uep efuuellen;e6uer-r.r uep
uep ueuelal ue6uetn0ued) bunpurlad tseJduJol elec ueDuep nele nqep uep lalrped enues 6uenqutetu ,snJeueur-snJal 6ue,( lelryen
Tuep (depe1 6ueI un6uequaut prec ue6uep nele) rsetado 6uen.r 6ueI elepn uerrly'(1ap2r1ep/u 9r,O) >1era6leq 6uel erep61 .@ e-
uednlnued ue6uep redecrpledep tut leH .se1eqte1 6ueI 6uenr ulelep rur )rulol seql ue;nlebued uep ure; uertueDled ueJtle nlens .lgals
loJluolrp 'rseleqlp lnseu 6ue,( etepn 'rse:edo 6uenl tue;ep lreq 6uenr 1;u1a1 uelep uellnlunltp nLlns ue.lnleDuad uep utpl eleC
6ue,{ lelrped seqeq euoz lenqureru ledep uersetedo6ued enp eped
qrsraq elepn le6e 'uelDeq OZ - gL 1n1un uref deues rlueErp elepn (;o1oq reqel
e,(qreqeg'(119) ue6uen.r e.repn 1ru>1a11e;e ue6uep eludnlnces 6ueI rsleru e leroed rse.,ope6
qelunf tuelep elepn ueerpeluod tsestluols )nlun eJepn uerlue6.red ':%1"Jr"X11'ffi:1|#g?,,ffi.,i5 @ @
'e:epn ueJeouebuad 'rsesue1lt1 ueEuep eJepn tsel4uon ltu)al
nqng lnle6ua6
'sruerDrq uesele euele) uepuLltp snteq rseledo
Oueprq u.re;ep 'lre nlurd Dueprq tuelep lelepel eslq CM ledLuef
CM
're1ed dets uep qtsloq 6ue,{ tnprl
ledule1
ue))elalau )nlun eele dn>lncledeplalsnleq uersedtre nlurdlelep r6
'qrsleq 6ue,{ lnptl }edule} ue}Ie}alou }n}un eoJe ledep.rel
'rsesrprols uep ueqtsJeqtuad
Inlun ue>1eun6rp uele rsetedo qeleles
.zru g
euerel rse:edo 6uenl ule;ep lelaUol snJeH tJpp telnul elusenl
ueqgsrequta6 6ueng 'uersed redecueu ledac uep
leputpeq ledec snleq tsolseue
se6nled 'lelnJep snse) ueleg .n1urd edeteqeq rn;e;eu uerbeq
0lznrH.:iii - rseredo - (rseLedo qeleles) ue;o.t1uo6ued 6uenl elelue ue6unqnH
ueoupnr senl ':e1nd >1er ueleunbrp ledu", r"r"uorlt '6uuued
lerJeleuJ uep rseledo leqo-leqo uep tselseue ynlun reledrp 1ede6
6ue,t uelele.red entues ue1ledu.ra1rp ,6un1ue6le1 6ueI ueleJeled
ueleqo6ue6 6ueng elaral eped 'uebuelaued uep ,snte ,etepn ,(ua6rs1o) uese
lez 'un)el Inlun ueJnles ueDuep :e1ue6ued 1e;e rnleleu_r ledep
'rserado qelales uenqeluequ.red ynlun uersed ueleinele6 'e,{uueqepurd.red 1n1un dnlnc 6ue,{ ledue1
ue>lnpedrp elueq rur 6uenl euetel 'zrn g tJep qlqel lepll elulesag uelLlnlnquloul leullqns Jepuels rpedes leseq 6ue,t ueqequel 1e;y
'er(uue1e;e.red uEp tsalsoue sebnlad ,tsts
1e11rg 6uenp 1nlun e6nt dnlnc snleq e
uep redecrp ledep 6ue,{ Jnptl }eduo1 .lrdues e,{uurel eues n}es
erelue lelef 6ueI rnptt ledue1 uepuL.ltp ue;otluobuad 6uent ure;eq
'tsesrue6lo eluue;ef >1n1un euecuel 6urpurp uep ueue; e6nIepe snleq
sr;n1 eleu nles 6urdues 16 'lol1uo1rp ledep e[:e1 6uo.to; le6e ,leseq @ e sele ledLlel @
6ueI ecel Oueplq r1r;ruter.u uep lesndlal EJecos )elepel snleH
e[oy 6uPnU - leaeJod eleday
1edua1 nles uep 'ueulel '>1npnp gedu-re1 dn)ne EtposJal snteq n66un1
6uenr epe6 '1o1oled leptl uep >1o1oted elelue qesrutad Euesedrp
rseledo 6uent 7 uep qtqel uebuep rselado uenleso) epe6 .6ue.ro
I uep urpJo] (rselseue lemetad 'qepeq learre.red ,reyop) rseledo u.rrl
derleg 'rsetado uer6eq eluteseq uep 6ungue6lel ueEuenl ueln16
lp,$EJad n66un1 6ueng
+ oi L__ii o + L
:.
ueleunD;p erueq lepu buer'qesrr.ued reEeqesr"o,r"r,Jr";i,ij,r]3lli -t;
'rseredo 6uen.r ue6uep 6uns6uel uebunqnqteq nped
1eprl rur 6ueng
ueqequrel lsEung (:e6et6-e3) I6uel-1r6ue1 eped uele/v\eJod Luetsrg
@
seo'qe@rsrue'len)i srue:erpeu rorluoy r
'uersed >1n1un >1req .tnpr1 6uns6upl )iep[ 6uel ue6ueleuad
,"ill"#""'^Yr"&,:,':,il,il'r:tr;::;T'"","1'3l ,
le6ues ueq 6uets e,(eqe3 1eduel 0 sn;ur e,(ulesiu :1n1un uele eted eietay 9
enuJes ue)tleqteduteul ledep 6ue,{ 'epe snJeq lea,re.red lotluo6ued
ledue1 'tcnc )eq uebuep rcnc 6uent nles qequJeug .rsetado
6uenr qe;ulnf x g'3, ue6uap bunlrqrp Jnprl tedual qelur.rn1 .uerOeq
-uerbeq r:ep rse:edo ecsed uarsed euluauau,t rur ueserrae6ued 6ueng
gseradg Pcsed ua!sed ueseme6ua6
[<- tsvurao vosvd Ngtsvd NvsvMVgN3d
llvvs Hvrflnu
F Keterangan: RUMAH SAKIT
1 Lampu operasi untuk pemasangan
2
penutup
Mejaope€sidengantumpuanyang
OPERASI _ SYARAT KEAMANAN +U
kuat
Bandul dinding dan langiLlangit
Alatalat pembiusan
Standar pelapis dengan pemanas
Pompa hi*p elektris Ruang yang di dalamnya terus-menerus atau kadang-kadang

I
Kotak ronlgen
Meja pembiusan dengan anestesi terdapat campuran gas atau uap yang dapat meledak dengan
9 Meja instrumen
10 Ember pelemparan, tempat udara, oksigen atau gas lain disebut ruang utama anestesi.
rnstrumen
11 Standar pelapis tanpa pemanas
12 Meja bahan-bahan jahitan Termasuk juga ruang operasi, ruang persiapan dan ruang gips,
13 Wilayah ope€si
14 Bangku putar untuk pembedahan karena adanya kemungkinan peningkatan udara dengan gas-gas
15 Slandarg6ndarang
anestesi, sambungan listrik dan listrik untuk medis dipasang mini-
,fi 16 Standar untuk infus

BEE j
mal 1,20 m di atas lantai. Cara-cara pengamanan ledakan ini
berhubungan dengan penghindaran terhadap beban listrik statis.
Cara-cara pengamanan dalam ruang utama Anestesi:
@ Renc"n" perlengkapan suatu ruang operasi/bedah
- Menghindari material yang pada pergesekan dan pemisahannya
Pintu-pintu: Ruang operasi sebaiknya dihubungkkan dengan ruang dapat mengakibatkan beban listrik statis yang tinggi (bahan
pembiusan, ruang cuci, dan ruang barang steril, dengan pintu plastik)
blektris. Pintu-pintu tidak mempeisempit luangan. Mekanisme
pembukaan pintu menurut alasan higienis, menggunakan pedal - Menggunakan material-material yang ringan (misalnya: karet)
kaki. Pintu-pintu putar dalam ruang-ruang fungsional cukup dengan
lebar 1,00 m. - Menjaga keseimbangan listrik dari lantai

- Menjaga kelembaban konstan udara antara 60 dan 65%.

Untuk perlengkapan operasi sebaiknya disediakan tenaga


cadangan untuk mengantisipasi gangguan listrik pada awal dan
akhir operasi.
Untuk yang lain harus dapat digunakan kembali:

- Minimal cahaya pada saat operasi bertahan sampai 3 jam

- Alat-alat untuk pemeliharaan fungsi-fungsi tubuh yang vital,


misalnya: pernapasan, anestesi, dan usaha-usaha untuk
menyadarkan pasien yang pingsan.
Untuk ruang operasi yang memiliki alat rontgen terdapat dalam
DIN 6812, yang memberikan pedoman pengaturan cahaya agar
besarnya tidak melebihi kebutuhannya.
Ruang operasi bentuk telur
,61 denganlampu-lampusorot,yanq
- DIN 6811 memberikan faktor-faktor perhitungan untuk bahan-
(? dinyitakan lesuai'kebutuh6n. (p
^ Arsitek Nelson
bahan bangunan biasa seperti baja, beton, atau bata.
Menurut DIN 4102: Ruang penyimpanan bahan-bahan pembiusan
harus tahan api dan tidak berhubungan dengan ruang operasi,
ruang persalinan, dan ruang pembiusan.

t Penerangan
E
E
o T Penerangan ruang operasi harus sedemikan rupa, sesuai letak
t t-@9@4 dari luka-luka operasi yang dibuat searah dengan arah jatuhnya
I
T
8 sinar.
I
j: :
N

Alat penerangan yang sering digunakan adalah lampu langit-langit


yang dapat digerakkan. LampuJampu tersebut terdiri dari lampu
langit-langit yang dapat diputar, yang dilengkapi dengan suatu
sinar tambahan dalam bentuk satu satelit yang kecil. Untuk satu
cahaya utama terdapat 4 cahaya kecil tambahan. Lampu sorot
@ Umpu gantung operasi dengan satelit
sangat jarang digunakan. DIN 5035 memberikan 3 bagian standar
untuk penerangan di rumah sakit. Untuk penerangan pertama
tadi untuk ruang operasi diperlukan 1000 lx (lux) dan untuk ruang
operasi tambahan 500 lux -+ 1 .

Pusat Sterilisasi -+ @
Di sini seluruh peralatan rumah sakit dipersiapkan, unit operasi
40Yo, perawatan medis intensif dan bagian dalam 15%.

Oleh karena itu pusat sterilisasi dibangun dekat dengan area-


tersebut. Susunan dalam satu zona hijau tidak dianjurkan untuk
lalu lintas barang dan orang. Jumlah pintu-pintu sterilisasi dihitung
menurut besar rumah sakit dan bagian operasi. Besarnya kira-
@ Pusat steritisasi rencana peralatan kira 40 - 50 m2.

216
7
LIZ
lrsuelur ,^ reme6ed efual 6ueru nlurd ueeJeqrlaured nlurd-n1ur4 uelervrerad nluld
ueleqoou€d )nlun nlurd qY @ @ @
@l- @-
ueleqoouad elera)l t
ueunJlsu! efaw t
uEqlteouad z
rolol
uereyed ueledueua6 I
E];l-l
Il^ lfl, L--l a
p=
T*
ldffi, 1" l-l
I oo'e

+ ' o€'r
tt'zl
6unfun6ued uep lerne6ad nluld 6unlun6uad uep rerneBad ntqd @
@
'lele{ele
rsesrluals uep uele/v\elod efJa) Inlun ue)ur)6unulstlJ uep lnIE lues
6uert uersed ueseivre6ued >1n1un efuay ledulal rlndrleLu nlurd-n1ur6
'lr)es LleunJ ueleqasa>1 reled
ue6uep euresleq rnlerp eAu>1e1o; 6ueI'e,(u1e,tueq %Ot eJrl-erl lrles ' oz'l
qeunJ Inlun 'lrsuolu! uelemerad 6uenr urn;aqas nluld-nluld 6unlun6ued uep reme6ad nluld
@
'rsloJur uep lselosrp npad 6ueI 6uenr nele rslolur uep Dunpurpal t
6ue,{ 6ueru-6uenJ urnlaqos uep '(luels uou uBp lue1s 6ueI rnptl T l-re TM
1edue1 uederfiued ea:B erp]up :e^ulesru) epaqleq 6uer( stuat6tq I h, $
uelnlunl ueDuep eere ure;ep ledepieg gemeEed 1n1un 6uenr n1u96
I
'qedues lodepjodap uep sruer6rq elpqeq Dunpuebueu 1r1es
LlpurnJ luelep rp euere) 'epe e^u>lreqes e6nf ueereqr;eured n]uld
'llles qeurnl
l: fu-,€
]
uerOeq uelep rp ledeprol snJeq qedures
nele lJals 6uereq-6uereq ueuedurrlued 1nlun dnlnc 6ue[ ledurel ' os'e
'6uero selur; n1e; Dueprq uplqesrueu e6n[1edep ue>1uteletu '6uenr
uelqesruoul leprt nluld-nlurd ertulreqeg 'lodap 6uenr tebegas
' oe'g
elueserg'luelsdelel.re6euerbeq urelep uereled ueplegelele'ueqeq
-ueqeq eOeluetu lnlun lenqrp uplemerad uep ueereqggeued n1ug6
'll)l!pas rer*e6ed n1ur6 remebad nlu!d
@ @
6ue,( lrsualur 1edue1 ue6uep 'JeuJel nles uralsrs ueleun6tp dnlnc
rurs rq 'fulsuelur uer6eq
- rr;osr uer6eq) rslo]ur ro])e] eue:e>1 'uer6eq
Islal unlaqos lenqrp Eunlun6ued uep geme6ed Inlun nluld
'ren; 0uenl eped nlutd
ne/t^eleu uep 'lrJols uou 6uenl eped ue11e1e1rp 'reledrp qelales l"
rseredo uereled 'n1r nlurd ldnlnlp 6uer( uerOeq nfnuau 6uns6ue1
'up)iletalrp rselado uere>1ed 1edua1 ';ue1s 6ue,( uelep 6uenr lema;
'(rcncueu nele uereled uue6 ledLuel) lrJals uou ren; 6uenr lervrel
'
uelqesrdrp ueleivrered uep ueleqobued relte6ad' tearre0ed
nlurd ue6uep 'ueleqobued Oueprq u.relep uru.rplol srual tenseg
I
'tenqrp qaloq 6unsDue;
tM'rl
ue;e[ nles ']eJnJep snsel )nlun rlen altp esrq )ieprt 6uer( ue;e1ueq
nles ue6uap repuelrp ledep eluseleg 'lrJols-uou uep luels 6ue,{ rsts uersed n1ur4 uarsed ntur6
@ (D
eJslue rp uelep aI ueqesrtued lnlunuaur upurJaf ueleqasa) spurO
'rsetado elau e>1 srueleu.l T
ueJnle uenlueq uebuep uel6uueqrp e1 'rseradorp neur 6ueA uersed
>1n1un uersed n1u16 'firsed uep JrDle 6ue,{ 6uen.l erepn sru1a1 n1uld
t"
-n1urd'reuey edereqeq ngurd'(reue1 nles nluld) ueunbueq uelnlunl
)nseurol (eureln nlurd 'uebunqnq nlu;d) sruegDrq rs6unl lnrnuepl I
'jtsualut uelervrelad 6uem-6uenr >1n1un nlurd uep 'efia1ed leuerl I
nlurd 'ueereqr;aurad 1n1un nlurd '6unlun6uad uep reme6ed nlutd
rseurquol'rerrteOad nlurd'uersed nlurd :se1e r6eq-ra1 e,(uueq6eq uep l"
ueleinerad 6ueprq eJelue eJeluelad euoz lnluaquaur ngurd 6ueptg
i-l<- ntNla'ntHta I'
0B't
IIYVS HVWNU
RUMAH SAKIT
UNIT PERAWATAN INTENSIF

Unit Perawatan Medis lntensif. Tugas pengobatan intensif adalah


mengurangi dan menghindari gangguan fungsi vital yang dapat
mengancam nyawa seseorang. Misalnya gangguan pernafasan,
jantung, peredaran darah, pencernaan, infeksi, keadaan sekarat
termasuk kerusakan organ vital (misalnya: hati dan ginjal).
Pengawasan dan perawatan fungsi-fungsi vital termasuk
perawatan medis yang intensif sama seperti perawatan pasien.
Untuk pasien yang lumpuh (terbaring), luka bakar, dan gangguan
jiwa dituntut penanganan medis maupun ruang perawatan yang
khusus, yang berbeda dari perawatan medis intensif biasa.

Susunan Pengobatan intensif terdiri dari area-area yang menyatu


seperti: Bedah syaraf, Bedah hati-Ihorax, Bedah transplantasi,
dan Neurologi, atau menurut bidang-bidang pembedahan dan
penyakit dalam. Untuk rumah sakit yang normal tanpa spesialisasi
medis, pembagian pengobatan intensif pada umumnya untuk
pengobatan dalam dan bedah.

Fungsi. Letak area pengobatan intensif dibagi dalam pintu-pintu


(alir), pendaftaran dan administrasi pengawasan, perawatan, fungsi
tambahan dan bagian petugas. Pintu-pintu rintangan mempunyai
fungsi untuk melindungi pasien yang sekarat dari kuman-kuman,
_ r-----t
.,,,
,==.---.-=.--=H _E::=_
\_r- atau sebaiknya untuk menjaga area-area lain dari infeksi (misalnya:
pada bagian penyakit paru-paru). Pendaftaran sebaiknya diatur
ri\ Unit pengobatan intensif. Zona pasien tertutup/dikelilingi oleh lorong sedemikian rupa, sehingga perawat-perawat dapat mengontrol
\l-l untuk pegawai/pasien dan lorong untuk unit pemeliharaan/perawatan
penerimaan pasien, jalan masuk anggota, transportasi barang,
dan bahan yang termasuk proses kerja.

Jumlah Pasien. Setiap unit berjumlah sekitar 6 - 10 orang, untuk


menghindari pembebanan yang berlebihan terhadap perawatan
dan pengobatan oleh petugas, dan untuk memberikan perawatan
yang lebih baik dalam setiap bagian (6 - 10 tempat tidur) terdapat
satu tempat untuk petugas/perawat, satu bidang kerja yang steril
(obatan-obatan, persiapan infus), satu ruang material dan
peralatan.

Susunan Tempat Tidur. Tempat tidur bisa disusun dalam


susunan yang terbuka, tertutup, dan kombinasi. Pada susunan
yang terbuka dibutuhkan area yang lebih besar. Semua tempat
/,6\ Kelompok perawatan intensif dengan 2 x 6 = 16 tempat tidur, RS st. tidur harus dapat dikontrol dari tempat perawat (terlihat), dengan
\? Vinzenzstift. Hannover. Arsitek: Grilson. Kuschel, Ulbricht, Tschirshwitz.
pemisah-pemisah dari kaca yang dapat digerakkan/dipindahkan.
Pada susunan yang tertutup, pasien-pasien dipisahkan satu sama
lain. Namun ruangan harus dapat dikontrol dari tempat perawat
jaga. Secara psikologis dan higienis, susunan yang terbuka lebih
diutamakan, karena pasien bisa alergi dan mudah terkena
penyakit. Jalan keluar setiap ruangan sebaiknya terdiri dari 2 - 3
tempat tidur.

Fungsi-fungsi Sekunder/Tambahan. Terdiri dari unsur-unsur dan


ruang-ruang berikut:
Ruang operasi untuk operasi kecil (25 - 30 m'?), laboratorium,
dapur, sterilisasi (20 m'z), ruang steril untuk bahan-bahan, ruang
kerja yang nonsteril, ruang berhias, ruang tunggu untuk anggota,
z ruang persiapan dokter, ruang dokumentasi, bisa juga ruang
o konsultasi, dan perlengkapan sanitasi.

Prasyarat Higienis. Area kerja secara teknis harus higienis. Pada


T
setiap tempat tidur terdapat tabung/saluran untuk oksigen, udara
g bertekanan, dan alat vakum. Di samping saluran arus normal,
harus adajuga arus lemah dan kuat untuk alat interkom perawat
dan alat rontgen yang dapat digerakkan.

Gudang. Pada pengobatan intensif bedah letak gudang harus


berdekatan dengan unit bedah, untuk unit pengobatan dalam,
I harus berdekatan dengan bagian penerimaan dan bagian gawat
F-7,5O+ 7,50 + darurat. Unit-unit intensif lainnya sebaiknya berdekatan dengan
Sketsa untuk 4 kamar dengan 2 ambulans dan unit bedah. Adanya jalan singkat menuju
/-\ Bagian perawatan intensif, 1/2 fA tempat tidur untuk kelompok laboratorium klinis termasuk depot darah lebih baik.
\9 kelompok, 8 tempat tidur dalam (! uaw'atr dengan 2 unit sanitasi
ruang yang berkala, dan tempatjaga perawat
Arsitek: Deilmann Arsitek: Deilmann

218
7
6tz
ralns uep rel^s 'lelrsrv lpuelelrsa 77 rnprl leduel 96-06 'ueleaered eluas
^ eleda1 ralsng 1fi1 @
6uurd reUey
lSe;OS1
ueurdurd rayo6 fi
)e)i'ILeu reuP) Lz @
rruoluod qerep esnero ; reaebed teqertsr lPdu.t (FL) }elodv rnpll
qol relueouod
@ reduer
,.9 6,
uebtuor oloqd ntle^ 6uepng 0a urD ueuoderau leduer ff 1edue1 enp reuey f-)
@ "",t",o
6) pequd uPrered reuera6
reaPood leqalsr led.; ff ueueoueuad Q, rnpD
,",""0 ,""e1etey teouer !11, @
"nt"tg @ @ toueu reuey ueesluaue3 reup6 pduet gedua reuey
ue6uuerue6 ueroipd lueo 6ueng @] ueespeued rsqlnsuo)t 9L @) @ @ Q
@) I
I rl l1
q"r"p rcn3 e1seu", es,teqg
@ @ I lr I ll
lznqa6rellasrsc :)olrsrv '[ul nlens ueunoupqued ueouep uel6pq-uet6eq ueqesrued rselosl 'Jnpq ]Bdual 01-Ol !np[ leduat ertuas @
lpuaqaqaH :rnpB teduet gt-Zr'uelur lrlps eJlues C
-+r _b
D l-u!]Tt !
lnpnp leMered nqap lElL{uau rpueu CM )inpnp qeaeq rpra))too ueJedunl seu
tPd@f )edue_I 6uenu ledual lPue) bnauou
leduol leduel ueue]
uolleg Jeuey reMeoeJ
'erpesJal snJeq eles nluel uele/vleJad uelelered nll utelos 'selel eped 6un1ue0re1 rerue) 6uenJ-ele1 'Ileq uEouep uelnlelrp
(lodsrd rsrnl '6uo.rop elaJol) uele/vleJad nlueq lele uelerabJad tedpp LlnrnloluaLu BJpces uesei e0uad re6e (uELuref lrles
Inlun leduo) dnlnc 'uersed ueuel uep tepeulau..l 6ue,{ qelunl qetunJ ueeqesruod lninuaur rseuJolul) Jnprl lpdruol gz redures 0z
'rsrs enp rjep redecrp ]edBp rnp[ ledLuo] derlas Je6B uep tepeulotll eJelue urpJel uele^ eJad l]eJaep burseuJ-ourseu dn>16ur1 'uele^ pJad
6ueA lereb ueseqaqa) urue(uau e66urqes pdnl uerlttuopas IodLuolel-)odruolal uielBp r6eq.lal uep nluaUel rsesrlersods
Duecue.lrp eIu)reqos JeuJel-Jeuey rnprl leduel O! redLups g uBSnJn[ n]ens qei\Apq rp
pperaq ue]pi eJed lrun 6urseur-6ursef!
eJelue resrilaq eluJessq lrles qeuJnJ enur€s uep elej-eleJ lensas uelemerad Iun-l!un
uep ilIrpos r.lrqol ]e^ EJrp 6ue^ >iodruola>i oulpueqraq rnpr) leduol
r.{pluJn[ 'snsnLll ue]BA eJed qeJaep uep Jlsualul uele/\ eJod )nlun 'uelenq ueeleqecuad ueouop urelep uEroeq
snsnLll uele/t^eJed qPJoeo - rp DuecueJrp )edep (lolode ')e/vreJad 6uenr 'uelemerad) leuots6un]
Jrsuolur uele/v\eJad LleJoec - ueouenJ uelouepas rurelB e^eLlpc uereur^uad ledepuou
leurou uele/t^elad qeroec - ueleqesnrp snJeq ltxes eluapued r6eg ueouenu (e1o1 uernlered
:lnluoq reoeqas uele^ eJod qeJoBp tpqrl deJeq) rensas 6ue^ splurl-nlel ueJnleouad uep ueouecueJsd
uelepaqrp ledBo 'elueluopued lr)e^u€d uep ueleMeool uep lBJrs apoleu uederouod ue0uap ueleldrcrp ledep rur dn1n1re1
nelp ounpurUo) ue)elol.lod'l]epuil.|rp E^ulrpqas snqua) selurl-nlel
i <- ruvrvanvu3d ttNn 'Ounpurpel 6ue,{ qe,{eprm rp n}ueqrp elu)reqos up}e/vlerad qeJeeg
Ilyvs Hvttlnu uele/r\Prad qeJoPo/PoJV
RUMAH SAKIT
LINGKUNGAN PERAWATAN -I
Unit Perawatan Normal untuk perawatan umum sementara (Titik
berat bagi rumah sakit secara keseluruhan pada umumnya)
terutama untuk sakit jangka pendek dan sakit keras terutama
dengan waktu penyembuhan untuk jangka waktu lebih pendek.
Unit perawatan normal dipandang dari segi pemanfaatan ruang
maupun struktur organisasinya dapat ditumpuk. Kelompok
perawatan normal diringankan dari penyakit-penyakit berat karena
adanya unit-unit perawatan intensif
Unit-unit Perawatan lntensif bagi pasien-pasien dalam waktu
t- 3,9O 7,80 -----------l observasi, pengaturan ruang perawatan lebih banyak disesuaikan
--| dengan kondisi tarafpemeriksaan atau ruang perawatan. Ruangan-
Kamar dua tempat tidur dengan a
^
(1 ) tempat cuci dl tuar gedung dan tenipat
Kamar empat tempat tidur dengan
Tempat cuci dan wC terletak di tersebut hendaklah dirancang sekurang-kurangnya lebih besar dari
Q, ruangan perawatan pada umumnya, oleh karena harus dapat
- bekerja suster. delAm
F..*..+ menampung lebih banyak instrumen peralatan dan ruang gerak
yang lebih besar.
Dalam Unit-unit Perawatan khusus, terbaring pasien-pasien yang
memerlukan berbagai kebutuhan khusus. Termasuk di dalamnya
kelahiran bayi, penyakit-penyakit infeksi, pasien-pasien dalam
observasi, penyakit kronis menahun, pasien rehabilitasi, pasien
neurotis, dan pasien yang cemas terhadap keadaan kesehatannya.
Pasien-pasien ini rata-rata memerlukan waktu penyembuhan yang
lebih lama.
Organisasi
Pelaksanaan perawatan pada perawatan umum terbagi dalam
perawatan dasar, penanganan perawatan pasien dengan perhatian
khusus, administrasi dan pemeliharaan.
t-- 7,& f-- 3.90 Perawatan dasar termasuk kegiatan-kegiatan, yang mencakup
-i
,^
(3)
Kamar empat tempat tidur dengan
,\ Kamar dua tempat tidur dengan kebutuhan akan gerakan badan yang wajar yang boleh dan
tempat cuci di luar gedung dan iempat
- bekerja suster. €/ tempat cuci WC terlelak di ,uar. diperlukan bagi semua pasien. Hal tersebut berarti pertolongan
perawatan badaniah pada waktu makan, buang air, berganti
pakaian, dan pergerakan badan.
Pada Penanganan perawatan termasuk kegiatan-kegiatan sesuai
diagnosa, semua persyaratan dokter yang berkaitan dengan
diagnosa dan terapi, mengukur denyut jantung, suhu badan,
tekanan darah dan berat badan, melaksanakan penyuntikan.
Bentuk organisasi
Organisasi pelaksanaan perawatan yang telah berjalan dapat
tersusun dalam perwujudan salah satu dari tiga bentuk organisasi
berikut ini:
Sentra perawatan (Perawatan fungsional, Perawatan putaran)
Di sini diserahkan tanggung jawab pada suatu tim-perawatan,
fungsi-fungsi perawatan bersama untuk suatu kelompok-perawatan
+3,90 --.{ (16-18 orang). Tim Perawat menyelesaikan secara berdikari dan
F- 3.90 ---l
Kamar empat temoal tidur dengan
bertanggungjawab atas semua pekerjaan. Pertanggungjawaban
^
(5) tempat mericuci di datam gedung dan 6\ Kombinasi dari dua tempat tidur atas perawatan bersama ini berada di pundak tim-perawat (karena
\g/ dan tiga tempat tidur dengan itu juga merupakan perawatan tim). 4-6 kelompok perawat
- tempat bekerJa suster.
_ balkon pengunjung diluar
_E!t_ bertanggung jawab saling mengawasi, bahwa permintaan para
*,,,,' :. :::,:ri!n! :r.r pasien benar-benar dilaksanakan. Pembagian kerja dan
kepemimpinan diatur secara hirarki dengan ketat. Kesemua
kegiatan perawatan dasar, penanganan perawatan dan administrasi
tElEl :-r -T
ql dilaksanakan di dalam lingkup stasiun atas pertanggunjawaban
sendiri. Untuk permasalahan-permasalahan spesialisasi dapat
diperoleh dukungan dari tambahan ekstra perawatan spesialis (pria/

ffi'-"hJ wanita)
Perawatan Kelompok (Perawatan tim)
Di sini dilimpahkan pelaksanaan perawatan fungsional bersama
kepada suatu kelompok perawatan (16-18 orang). Tim perawat
secara berdikari dan atas pertanggungjawaban sendiri
f-3,90 ---+- 2,4O--t --=l. -l melaksanakan semua pekerjaan yang muncul. Pertanggung
6l Kamar dua tempat tidur dengan WC /^\ Kamar dua tempat tidur dengan jawaban atas perawatan bersama berada di atas pundak tim
\l/ baqi pasien Q/ tempat cucr dan ruang istirahat perawatan (karena itu juga merupakan perawatan tim) 4-6
Kelompok perawatan secara organisastoris membentuk bagian-
perawatan di bawah pimpinan seorang suster bagian. Kelompok
perawatan akan merupakan kelompok hirarki yang tidak berubah-
ubah, dan merupakan suatu kelompok perawatan bagi pasien
yang bersifat lebih pribadi sifatnya.
Perawatan Kamar Satu Orang
Peningkatan rasa kurang nyaman atas perlakuan yang didapat
pada perawatan stasiun, di USA, telah menyebabkan orang
mencari bentuk-bentuk baru cara perawatan. Pada perawatan satu
kamar untuk satu orang maka aksen utamanya pada
kesinambungan perawatan dan hubungan pribadi perawat pasien.
Perawat mempunyai tanggung jawab yang lebih besar dari pada
perawatan kelompok, sedangkan ia harus menghilangkan pemisah
perawatan yang tidak saling bergantungan. Pengeluaran biaya
F- 3,30 -----+ t_ 3,30 ______l
dipandang dari organisasai intern akan lebih besar pada perawatan
satu orang satu kamar daripada untuk perawatan stasiun dan
6'\ Kamar salu tempat tidur dengan a Kamar satu tempat tidur lanpa
kelompok.
\lj/ ruang depan. (Q ruang depan.

220
tzz
uelervrered rselprse;y
'BUes rp erposJal @
snJeLl unqes 6unqel uep reled tle1es >lnpueq ue6uep ltsol lolelse/v\ ualsed |,/uetlos x I uelsed t/ueqes x e ulel uenlueq ueuoqued 9L
snsnq)i
qenqos 'ueqeued uep buedoued ue6uB6ed Ouesedtp snreq CM lele uenlueq ueeun66ued 9L
ueEed Z/eururu ueqes x € ualsed Z leulutu leqes x Z ueleaeJedselueun)ioO r!
ueue)-ul 16 'se6nlad qolo Jenl uep ue)nleltp ledep tcunl uebuap ueEed Z,€ururu ueqes x € uased z/ueqas xz uEleMeJod ueeu6ueJed et
uersed !/leululu ueqos x z ueEed t/ n66uruas x z ue6uep ueerecquad Z|,
e,{uueeynqtued eyrl r;ence1 uelep eI e)nqlp qaloq lept] nlurd uesed L/ueqes x E uarsed Llreqas x Z uPleMeJad rselnsuoy L I
lnlunlad
Z
'ru Og'! leururru unlueu 'leJelsem uep nlutd ueelnquJad eped ussed L/ueqes x Z ualsed !/ueqos x uep iseurcrur uPuequed 0L
ualsed !/Ueqas x Z uersed t/lreqos x z uersed uees)Uauod 6
6un1ue6.re1 er{uDuelued'u 66' ; redecuaut snleq 6uenlleqel 'ueDuel uarsed Lrueqos x e uersed !/ueqas x Z uEsoelued I
rcncuoru Inlun lrcollolelse/v\ Llenqas ledepiel snleq 311 6uen.t ueleu ueuequed uenlueE ue![eIued ueleu uelraquad uelep
uolsed !/lreqas x, ueFed ,/ueqos x g uentueq uep uopu uProEquad '1
derles uelep rp elulnlueleg 'Jepuels ue6uap lensos qtseu JnpB uarsed z-rlireqas x e ueEed I/ueqes x Z uepeq uqlnl6unquou ueqlle] 9
uersedZ l/ileqesxe uesed l/ueqes x L uelera&od q
1edue1 71n1un CM qenqos rurl e66u;q 'CM qenq ;. unbueqtp snleq uelsed Z/ueqes x e ueueduL{ued ',
rnpn ledLuel 7 denes >1n1un uebuecue.red epe6 'uebueleqe,{uad ue6ed Z/leqos x € uersed z/ueqos x Z @rdas [ue66ue!\l e
ussed L/ueqes x , uersed L/ueqos x t ire 6uenq lees epeduenluee Z
ropuol eduel 6uns6ue; tedectp ledep snteq uetsed 36 'ue;sed Cl uepeq onc ueqlle uellqueouod uepeq pnc uelelbal uenlueg
usrsEd Z/ueqos x Z uersed L/ueqos x z uepeq ueqEJequad L
FJeq lecec eualal nele/uep ue6uu tecec euarel nele/uep
ueleMeJod uepeg
'6uo.rop lsJn) lp lnpnp 6ueI uetsed 1n1un Ouecueltp 6ue,{ }n}nl uep rnp[ ledual lp ue]EAered
lela) leoues 6ue^ rnpll ledual
!p leMerad qap lseleqtp uetsed qoto rsaeqtp uorsEd
nlrs ue>1>1e.re66ueu.r ledep >1n1un dnlnc 6ue,{ 6uent ledeplel snleq
er{uuedep rp LleJoep eped 'se}e uerOeq uep ur gg'9 ;e1e1sein t66un uersed
uersed Ouorop elerey
'ur 0e'f - 00't leururLu uernln 'rcnc ledtuel 7 ue6uep tdel6ue;;p @ epoJ rsJnl uep lelelseM'cM @
.rnpn ledtual ueOuap reurey 'ueredsuell rlepu delel uelernelad 6uen.l
uep Llepnui ue6uep 1n1e;tp ledep 6ue,( tcnc leduol qenqos l)llltuotu
uelervrered retuel derleg '(!pue6.reruey s;ue[eg) lcnC leduel
'JAtAOqS
h".-*3'
uep qnl-qleq ueDueseued 'p7r-$e/A ueEueseulad 'ler,ne.red efue)
6uenl ueeleued ue6uep uel6unqnqrp snJeLl eleltp 6ueI uele,ueled
ue6uenr-uebuenr uep rselrues tselelsul'lsellues ueeleuod
'uodele1 'orper 'srpaur elepn edtueq
edu-rod uep seb ueltque6ued ledua1 '1ene.red 1t66ueued 1e;e
'eceq ndue; 'ue6uenr ueDuerauedle;1es lyndrleu.r lnqestal uebuuel
'rselrunuro) ue6uuef ue6uep uel6unqnqrp tutl Jnptl 1edual eped
rselrunuo) 1e;e uernlebuad'lsellunuol lele-lelv ue.rn1e6ua6 lalelse/v\ uPp cM rcnc 6ueng G)
o
'oOZL Jesoqos leututul e>lnquad lnpns telunduoLu snleLl
eIunlur6 nledes 1er uep rcunltp tedep 6ue,{ 6uen uep uesetq:ed
1edue1 rce; 'redo1 1edue1 'uereyed uet6eq uep urptel 6uer{ u.t 67'1,
resaqes uer.uel r66url uelnluer6 (ueuncued uepulq6uau >1n1un)
ueler'aered 6uenr uepleqr;rpledep e66utqas edni uetlttuopos elPUp nlt
ueLuol-ueuJal 'Jnpu ledLuol dBtles )nlun ueunOueqtued uebuecue.t
urelep uellnseurp snJeLl uetsed ueue; qenqos 'ualsed Uerua'I
'1e16un eduel uc a8 uep g, eJelue nltert uelesed
rp ledeprp 6ueI ueleivrerad repuels epedal 6unlueOlel e,(ut66uu '(tu
OO't x Ot'z snsnql rnprl leduel lnlun) ru 96'0 x 67'7 tnpu 1edue1
uee>lnurad sen-1 'Duoloptp Inlun ltqels dn>1nc uep leprl undneu
enp nlurdJaq Jolol uErelsd ueual A rpueu Jeuel euasaq /a\
6ur.reqreq 6uer{ uersed epe elttel )teq '}e/\AeJod qelo qepntu ueDuep (?
uep rnpn leduel z ueOuap ueouenu e - L rnpu ledual ue6uep ue6uenu \9/
ue>1ue;efrp ledep snreq uetsed tnptl leduiel ualsed Jnp!I ledtuel
I
'rnprl ledr-uay.tu g rnpuledtuel T ue6uepleurel 'rnpu ieduey.u o'0 ! ' sl.'e
rnpu ledu.reg ;. ue6uep Jeuel Inlun leututtil senl ue>lsnleq6ueu
'Jnptl ledulal ue6unques
lsa/v\pJoN lp llles LleulnJ ueJnleJad
eped Ouesedrp uep snJut uelepues ue)tJtpuaLtl 1n1un nlreI
rbel:eseq qrqe; 6uen.r ueqnlnqal qepaq uele/ueJad tepuels ule;eg
'ebeual>leIueq ueDuep uellere6tp url6untu ueye er{ueq tnptt 1edue1
Iepn eIr['u:c A/'t uep ltce) qtqel r]sloq >lepule66uo; dnlnc ue6uen;
Jeqa'l tuc 9Zl rnpll ledurel >1e.ra6 6uenl 1n1un 6uoso1 6uen5
'wc OZZ.rnpn ledLuel 6uefue6
:ln)uoq ueJn1n uexesepJeq uelervreled 6uenl teqeq uetnln6ua6
'uc Oel elepuefueq Ourpurp uebuep lnpn ledu:e} erelue )erel
urc Ag Durpulp uep Jnptl 1edue1 etelue letep
urc 06 Jnpu 1edual relue letep
Luc 96 - 06 rnpll 1edua1 teqal
@ * oueoueua4 @
o
"J:i:ffi;:ft',i,'Jil,ji}?"'J,iJ
:1n>1ueq reOeqas qelepe uelervreled 6uenl teqe; )nlun leututtlt I I
oooe
ueJn)n'uelJenle)rp snJerl nele lequeqDueu 6uelloqelad epe leptl
rardas uerlue66uad ure;ep e66urqes edn.r uetltuapas uelledueltp
snJeq rsJnl uep efayl 'rnlelrp ledep 1n1un dnlnc snJeq Jnpll
ledrual ueuel uep url rp 6uen5 'uolsed ue6ueng uelnln6ue6
I<-NvrvMVU3d lNn
IIYVS HVIfl NU NV9NNYONI-I
RUMAH SAKIT
t- 3,50 --- L]NGKUNGAN PERAWATAN -+ E

Tempat Cuci KombinasiM/C.


Kombinasi ini memungkinkan terdapat WC di ruangan dengan satu
tempat tidur dan harus dapat dilalui dengan mudah dari ruang
perawatan.

Pancuran Air/Shower harus diatur secara sentral untuk banyak


ruangan sehingga petugas dapat memberi pengawasan dalam
pemakaiannya (bahaya "col/aps'). Gagang penahan dan tali penahan
harus dimasukkan dalam rancangan, suhu udarayang masuk untuk
@ Ruang pengobatan air hangat tidak boleh melebihi suhu 45o (mencegah bahaya
kebakaran) bangku duduk, lemari penyimpan pakaian dan alat-alat,
cermin, dan besi tempat menggantung handuk adalah benda-
benda yang biasanya melengkapi kamar mandi.
Pintu harus terbuka keluar agar terhindar dari kesulitan ketika
menolong pasien yang jatuh.

Ruang Kantor (Kesatuan Perawatan Normal).


Pengaturan dan peralatan selalu dikoordinasikan berdasarkan
kelangsungan kerja tertentu dan kondisi khusus dari bidang ahli.

Ruang kerja Non-Steril


Ruang ini harus dapat dijangkau dengan mudah oleh petugas tanpa
harus melewati koridor penyeberangan. Setiap 8 posisitempattidur
Ruang dinas dengan ruang /-:\ Ruangkerjaperawatuntukstasiun harus terdapat satu ruang kerja non-steril. Alat pencucian dan
^
(3) yans (9 pembersih anti bakteri, wastafel, pelat kerja dengan penerapan
: petugal WC,
bapa-i dicapai dengan
lemari-cuci,
koridor.
besaryang dibagi menjadi ruang
steril dan non-steril yang baik, lemari-lemari atau rak untuk kantung pakaian kotor
-
kosong harus tersedia. Luas + 8 10 m2.

-------f------ Ruang Dinas perawat harus terbuka menuju koridor, tempat tulis
dan tempat kerja sedapat mungkin terletak di tengah, mengarah ke
ruang perawatan pasien. Luas 6 m2.

Ruang Kerja Perawat


Yang paling baik adalah jika ruang kerja perawat terdapat di setiap
i"l ruang perawatan yang terdiri dari meja kerja, lemari yang menyatu
t_.J untuk alat-alat perawatan steril.

Ruang lstirahat bagi Petugas Perawatan


Setiap setengah daribagian rumah sakitseharusnya memiliki ruang
/A Penataan ruang dokter, ruang pengobatan, ruang kerja perawatdan ruang istirahat untuk memberi kesempatan kepada petugas melepas
\:l/ dinas menjadi satu kesatuan lelah. Dari bagian yang besar sebaiknya dibuat pemisahan ruangan
antara perokok dan yang bukan. Luas ruang istirahat 10 - 12 m2.
5'5o l-- s'oo ----l
Dapur Kecil
Dapur ini merupakan pelengkap dari ruang istirahat. Di sini petugas
sedapat mungkin diberikan kesempatan untuk menyiapkan makanan
atau minuman dalam waktu istirahat yang singkat. Dapur harus
berada di bagian tengah agar mudah menjangkau semua ruang
perawatan dengan jalan singkat. Luas 8 - 10 m2.

Ruang dokter, Ruang Pemeriksaan dan Pengobatan


Ruang-ruang ini harus dikombinasikan antara yang satu dengan
lain karena terdapat kegiatan dan hubungan yang sibuk antara
ruangan-ruangan tersebut.
ft\ Lemari peralatan makan dan
@ oapur bagian dengan lift makanan \|/ makan Ruangan ini harus berada di bagian tengah. Luas masing-masing
ruangan tergantung pada bagian bidang ahli (16 - 18 m'?.)

4,00
3,50 Ruang Kerja Steril
Obalobatan, alat-alat dan jarum suntik yang sangat diperlukan oleh
bagian pemeliharaan medis disimpan di ruang ini. Selain itu
instrumen-instrumen dan perkakas steril yang diperlukan untuk
kegiatan sterilisasi sentral juga disimpan di sini. Luas 15 m2.

I
I Kamar Mandi Pasien
--l
Harus terbuka pada ketiga sisinya dan hanya bak mandi yang
merapat pada dinding dengan sandaran kepala yang sesuai dengan
standar, sepertihalnya bakdengan tempatduduk, WC, dan wastafel
untuk cuci tangan. Kamar mandi harus memiliki luas yang cukup
@ Kamarmandi @ Apotik bagian sehingga pasien dapat diangkut dengan mudah oleh dua tenaga
perawat dafi Bath fub. Luas 15 m'z.

222

L-
ezz
ueur;esred se6n1 uenlesel uep Jrqel n.req 6uei( rleq r6eq eueyed 7g
uelernered uebuep ueurles.iad ueuouedep elel 6uen.r uer6equad \Z/
'rselseuB rlqE BJed ueJrpBqol uep uedelouauad
enuJos euoseq luats qepaq eluepe lnlunuaur rse-bdo ueouep
nlueqlp 6ue,( ueur;esred nleng'ueprq e6e[ledural uep Ireq ue6uep
neluedrp ledBp snJeq lnseu ue;e[ uep urlBsjoq 6uenr qnrn;eg
'uesedeuJed nlueq lele uep 'Iodod uue66uau-l1n1un eleu 'r^eq rpueu
1eq rde>16ua1rp snreq ueOuenr derles'erens depal 6uenl depeqlel
lel6urueur 6uer( ueelurured r>1r;ruletu ueurlesred 6ueng 'ueDuenr nles
uB)ledBpuor.u uelrrqelaur 6ueI nqr dBrles e^ulreqes rdel 1np111edLue1
(raproutlcs
'6ur11o3 'euqog :lelrsrV) o 6uenU
g rnpu ledual gg; ue6uap (@
- p ledepreg deur 6uen.r oqnjsuey lp elseMs lr)iPs qeurnu
deues rp nlnqe6 ur;esreq 6uen.r
'uarsed n66un1 6uenr 'ueur;es
-red uedersred 'rpueur JeuJe)
'deur leir,rel 'n66un1 6ueny fuE]Xlxreilg]
:6unpeO ueeuecuerad euecue.r
ue6uap efue1 sesord erelue
ueDunqnq ledepral snreg
'(uer6eq
ue6uap) dnlnpel uenlesal nles
lnluoquoul urpues ueur;esred
uerOeg uen66urlu ueleivrered
uep' rr{eq uelervreled' uerrqe;e1
lnlun nluequau se6nl 1od
uelauoyrl;rey :6uecuere6 ^
-urolel [.]ei\Aequeur rurueurles '6uns6ue1 uelerpasrp urlesraq 1edue1 Z denes lnlun rcnc ledurel (f,)
-red ueDuoloped uaueyedeg uep rpueur reu:e1 'rnpn 1edue1 gyy ueBuep l_oJqpleM rp lr)es Lleu:nu
:
'ueJtlelo) rseredo ueeuesle;
-ed >1nseure1 e6n[ 'sr6o;o1ed
uep leuJrou uerrqelel eped
rtndrleui 6uert ueurles:ed eped rl t
rselr;duro1 uep lryelued 1eq11e E -E]
tl E]
lernJep uBepeo) depeqrel
)iedeg
-3ii1;
u$
ueleqoEuod uep ueqebacued ouen! , ounrunouaa
.lPluP6uad,
eqesn ruebueuaul rur uerbeg =
ueu!lesJod
ueEuo;o1re3 uaurepedaq E.U
'ueDuuuade4eq >1epu
reUool eOl run
6uel 6uero rnlelrp ledep 6ueI
snqural ue;e[ eduel ;erluas
rnlel eluepe uelury6unureu ueleqobued uep ueeslueued uer6eq ue6uolo66ued uep tnlef euelg O
ueouop EJeln depeqouaur
e[u>lreqes ueleqoOued uesenued uesenpad- uesPnued-
6uenr uBun6uBq de,{eg
'1;eq q1qel 6ue,t rsellnsuo)i uep
eureseLol eluepe uruelueu
Inlun uelrelJaq ourles 6uert
uel6Bq nles r.t.telep uEJallopal
6uep;q !p nul! qnrnles
uellndtun6uau qelepe 6uuued
6ue1 rderel uep esouDerp
depeqral srpeu uelervrered
uelnlunl uelelDuruad eluepe
ue>llnlunuau rur ueepeay
'o7ogg e66urq ueleyDuru
1
-ed redecueul ueyeqo6uad L
uerbeq sen; uelbuepes 07o67 suelnquv .._ \
rpelueur o/oOL lep ueleinered relet __V)
uer6eq sen; uelnsn,{ued rpefue1 !
uersed
-___J\)
dI
rqlerel unLlel 00 ueleQ lrlPs
qeurnl ;euorsOunl uerbeq rp
ueqeqnred ederaqaq ledepral
rq)erel unqei edereqag
ueleqoEuag
uep ueEs{!rauad llun
A
\+
<- ttvttttvsurd NveNo'Ioruid I
I
NVIOVS NVIVAO9N3d V3UV
ilvvs Hvutnu
I
t
RUMAH SAKIT
-"
TERAPI PENYINARAN +

Unit Pengobatan Penyakit dalam


L-
Di unit ini mencakup keseluruhan pemeriksaan dan peralatan
pengobatan medis bagian dalam. Disiplin ilmu berikutnya tergantung
dari6esarnya rumah sakit untuk medis bagian dalam yaitu: Kardiologi,
z\
\J/
Rumah sakit St. Vinzenzstift, Hannover
Angiologi, Pulmologi, Endokrinologi' dan pertukaran bahan
kiiicnroOe, 430 tempat tidur Arsitek: Gruson,
Kusche, Tschirschwitz Gaitroeitrologi. Kelompok dokter-dokter meliputi sekretaris (20 m'z)
antara kepala dokter (15 - 20 m'z) dan kamar pimpinan dokter (20 -
25 m'?), di sana ruang pemeriksaan (25 m'?), ruang berkas, tempat
tunggu pasien, ruang pegawai (15 m2) harus ditetapkan'

Radiologi
I-r_l
I
Ronrsen
I
Berbagai bidang disiplin ilmu termasuk Radiologi, yang menggunakan
penyiiaran ionisasi untuk diagnosa dan tujuan-tujuan terapi
J Termasuk kelompok ini adalah diagnosa Rontgen, terapi penyinaran'
medis dengan tenaga nuklir. Yang perlu diperhatikan pada waktu
penyinaran adalah: penggabungan yang menguntungkan dalam
D tr
unit pengobatan dan pemeriksaan, pembukaan.ialan pendek untuk
tempat ambulan dan ambulan untuk pasien karena kecelakaan'
jalan-jalan yang terpisah untuk pegawai/pasien-pasien'

Diagnosa Rontgen
Hubungan yang teratur dari ruang-ruang diagnosa dan tempat
tempailorei adilah penting. Untuk penerimaan instansi dan unit
Prnru E-, gawat darurat, klinik dan konsultasi dokter, laboratorium Endoskop
El-'-lo#, . <
-11 Ian r^rang operasi seharusnya terdapat jalan pendek dan jalan-
jalan untuk pengangkutan. Semua itu mayoritas untuk pasien'
:tJ L-',
:'- o pasien yang sedang diperiksa tidak kebal dengan tuntutan-tuntutan

ffin.
Prntu I
I Peciapan
kesehaian yang dipertinggi, maka dari itu tidak dapat dihitung'
Fungsi-fungsi diagnosa rontgen mencakup pendaftaran,
pemeriksaan rontgen dan penerimaan rontgen, pengerjaan film'
menganalisa hasilfilm, peragaan dan pengarsipan Unit pemeriksaan
rontgen dibedakan menjadi: kesatuan fungsi' penyinaran sinar x'
pemLriksaan universal, penerimaan kaca raster yang normal atau
r-Tt penerimaan lapisan (ruang Rontgen 35 m2) termasuk dua sel ganti
pakaian, WC (perut - pemeriksaan usus), persiapan dan ruang
--J
F= istirahat, ruang loket, ruang untuk transformator dan lemari-lemari
h- loket.
Ru Kesatuan fungsi-fungsi untuk komputer tomographi (ruang
penerimaan 35 m2) dengan 2tempatgantipakaian, ruang persiapan'
iuang loket, ruang penghitungan, generator tinggi, ruang lemari
loketl Karena alasan-alasan perlindungan penyinaran yang perlu
/a\ Tempat pengoperasian diagnostik Rontgen Pengembangan area
Ront- diperhatikan pada waktu perencanaan adalah DIN 6812 dan
@ s;; i;;5;;'k6liioi,jrnr.Eigi pasien din pegawaiterbaik pada koridor Peraturan Rontgen dari 1' 3. 1973' Untuk itu dibedakan bagian
t(eria. pengontrolan dan bagian pengawasan. Bagian pengontrolan
pegiwai-pegawai menjaga dosis tinggi tidak lebih dari 1,5 rem
Ruing-ruang ini paling penting untuk dilindungi (dinding timah
nitaml. Voebz50 termasuk perlindungan alat-alat rontgen kelas 1'
I--l
Ruang kontrol
Untuk itu ada tuntutan khusus untuk saluran listrik (pimpinan
-ET"I.--I I perlindungan, sekering).
rrj'n I

F Laver

**.,J,
I

F--- rq-j
4 r'--'llT
- ffi Analisis
lntensitas dalam

75
100
W Kekuahn Minimum I
1,0
Betof, mm

120
120
r-l 6 Radiographi
-
L+H 100 120
E Terapi kulit
n-s Radiasi menengah 150
3,0
ilEt L-+--T+
Radiasi Dalam
Radiasi Dalam
175
200
225
4,0
5,0
iro
Radiasi Dalam
Ruang
ilss**E Radiasi Dalam 300 9,0

III
Radiasi Dalam 400 15,0 260

''"',
^ Rumah Sakit Munchen Perlach, Radiasi (menurut Rendich & Braestrup)
(!) 687 tempat tidur. Arsitek. : Wichtendahl, Roennich @ Uinirm

224

L.
9ZZ
'Jelns uep ralns :IalrsJV
euresJeq Inseui uelef lBaje nles eped uel6unqnqtp uaoluol 6\ suesse) uEpJelqoy :leltstv 'uuog selsJe^tun llutl) qeuec
\:/ '0009: (?
^
-ltsouOerp uer6eq 'rllnN r6opulol ue6uep ueleqoouad 't6olotpe.l uet6eg ! = elels qEnqes lnluoq urelep ua6luot lrlsou6erp uer6eE
ueqequE E6unl = E-62 ,"'*:-"trE|
luaFUoN puetsn : 8z
ilrets uqeteJad = 12
uqetaed 6uenu = 9Z 9q
roluey : 9Z
€DtoO 6uenu = ez-trz
JunN euoz = B{
uequo8 'esou6?E 6uenu = 1{
uEeaaed 6uPnU = t
BIUad 6uenU = e
@pue6ued 6uenu = Z
ououed eav
1Qe ue6uerley
Utl-.l €ET
lg
nE_ dn I
ue6ueru eped uereled r1ue6 6uen: ueqequleuod ueOu"r,Uo,o,rrri?HSE @
(
affiffa,
+
9-r
1i 4 reHi'*id [:::::, ffi :aft [l;:l :::::i=
6i , ua6ed/EAeEad $puoy ! .
f^e++N^f ;
l
( L*si*st*sIrE
'ropunlos t60lotpeJ uet6eq Bped ue6uenJ-ue6uenJ
Inlun ur 9'|, ouepas Jauud toolotpeJ uetoeq epBd uBBsltJouJad
'erdoISolrC ue6uep esou6erp 6uent rdel6ueleu: 6uns6ue; n66un1
uep ueleqoouod 6uBnl Inlun ul e tedeouaui uoloq outputp 1edue1 ,;.
reOeqos 6urpurp ueleqolol 'u Oe ', ut)Ounul rlnefas snteq ueteurluad leaJe nlens lelluas unuoleloqel ue6uap uer6eq qenqes eped ueepeey (y'
6rz1ao6 :1e1rsly rnpn 1edua1 9r9 ueouap epels ltles qeunu
6uenr t66ur1 'qeuel qel eq rp ueJeurluod rdelel ueeleued eluepe
lnlunuou )esapueur leOues 6ueI ueun6ueq eped tsetpeJ 6unputlad
uele uen;rede1 uep ;66uu 6ue[ rOo;orper ]Ble qrsJaq lerog 'leqel
leDues 6ueI uoleq 6urpurp nele uieltq qeulu uesrde; ueleun66uaut
ueOuep redecrp ledep ueun6ueq eped tsetper depeqtel ueOunpurpe6
',e89 NIO '9199 NtO '2189 NtO 't,t89 NtO ue6uap rensas
ltleorper uBqeq-ueqeq srpeur uedereued ure;ep ueelelece>1 depeq:e1
ue6unpur;red uernlae6'(926;),,ue61uog uen1ueley,,(9261),,gse;pet
depeqrel ue6unpur;red uenluelel,, '(9261) ,ueuref u.lolv 6uepun
-6uepu j,, n)epeq uBu.uof r6 r66uu le6ues rDolorpel uetOeq tsetpeu
'rDo;orper 1e16uerad uedap ;p ue[
red rlel g [ue6req 6ueI e:epn re)inl lele qenqes uelqnlnqrp y uer6eq
916t NIO ue4eseprag '1req 6ue[ erppn rselqua^ ue]ledepuou.t
snreq uereurlued 6uen.r uep rsestlelol 6uen: 'ueeslueued
6uenr 'uersed n66un1 6uen.r eleut ueleqasal uesele selv
'cM 'rpueu reuB)i 'runN+ srpan esou6er6 rsounl esou6er6 ueroeq ueouap 71
le/t^or.ls 'rpequd uereled uue6 6uent 'rpeqr.rd leqetusr 6uenl seurp 6uns6ue;1e:e[ ue6uap uer6eq eped leteq lnrllue6uep qerae6 \9
6uenr 'leg>1op seurp 6uent uelqnlnqulaui JelS seutg uer6eqqng suassey rolqgy :1e1roy lnplt ledua1 792 ueOuap eple3 elol ]rlEs rieulnu
'qrsrequed leleJele 6uepn6'ueuedLutlued 6uenl'1e;e-1e1e ,
6uenr '>1ruo41ele ele) 6uenl ')tueleuJ efiel 6uen.r 'tsetpeJ Jepe)
uep rseJqrlel tnlnOuad unuoleJoqel 'ua61uo.t ltseq tse4suouep
>1n1un ueOueru-ueEuenl uelnpedtp ueqequJel qns eped utsouJ
6uenr uep uereurlued Llelolas uBesluatued 6uenJ 'uer;epue6ued
6uenr 'uereled rlue6 6uenJ g 7 'uederstod 6uenJ ue)qnlnqtp
-
leOues ueJpur^ued ueeuesle;ed )nlun 'e1rsg ue.reurr(ued JoleJedo
uer6eqqns 1n1un uB)erpastp snleq (.u g7) rseln)le)i ulelsts uep eIe)i
6uenr ueDuap ueOuent qenqeg uees--lC )inlun uereled uue6 utqe)
g - 7 'ue61uog lele ue6uep rserper depal 6uei( rsesrle>1o; 6uent tp
uereled rlueO urqBI € - Z 'ueesluetuad unpeqes uere>1ed uue66ueu
)nlun urqel Z qelepe ue)npedtp 6ue1 'loun1 qenqes tstpuol uep
ueJnln ryleuauJ 1nlun r1el6or.r.r.rel 'gelDouog 'ue61uog ueleleJad
6uesedrp qeleg srpeu uereurrtuad uedersted epe6'rde:e1 ue;eirrrpeluad
e;nd lnseural uersed elep ue;ndurn6ued ueIBuBsIeltp ueJegepuad
uerDeqqns eped 'ueqequrel 1un-lrun uep 'ue:eur,{uad 'ue.reur,{uad
uedersJad 6uenr 'rseutolur uerDeqqns tLle/\Aequraui lOololppu ttun
iI <-rcororow ttNn
NVIVSOON3d VSUV
IIYVS HVNNU
RUMAH SAKIT
LABORATORIUM, DIAGNOSA FUNGSI
+-i
ffiT Area perawatan
Fungsi-fungsi laboratorium klinik digolongkan dalam contoh
t5*,r
H
pengambilan, contoh, pembagian percobaan, pengerjaan per-
cobaan, dan fungsi-fungsi lainnya. Percobaan pengerjaan diadakan
di laboratorium klinik kimia, laboratorium darah atau laboratorium
khusus (laboratorium untuk zat-zatyang dikeluarkan mahluk hidup,
laboratorium darurat, laboratorium pengembangan).
^ Rumahsakit, Saltou, 354 tempat tidur
Arsitek: Poelzlg/Biermann
Sebagai fungsi sampingan dan diperhatikan adalah ruang
(1) Pemisahan dari area utama dan tanpa. Lalulintas pasien Laboratorlum
- dari klinik Kimia pembersihan, ruang bebas hama, persiapan yang baik untuk
sterilisasi, gudang, ruang pendinginan, ruang konsultasi dan ruang
tunggu untuk para pasien. Ditambahkan juga ruang tinggal, ruang
ganti pakaian, ruang administrasi, kantor untuk pekerja laboratorium'
Untukjaminan keamanan bagi pegawai, para pasien dan perusahaan
perlu diperhatikan petunjukan umum asuransi kecelakaan untuk
laboratorium kimia dan laboratorium lainnya. Hubungan fungsi
dari laboratorium klinik terdiri dari penerimaan/pelayanan darurat,
operasi, pengobatan intensif, pertolongan kelahiran, perawatan
biasa, dan persediaan obalobatan.
Perintah pusatdengan pimpinan bagian kecil yang menguntungkan'
Karena alasan-alasan kesehatan biologi mikro diatur sebagai
tempat tersendiri atau dipisahkan melalui pintu air. Semua ruangan
sebaiknya disinari secara alami. Ruang-ruangan mikroskop
diarahkan sebisa mungkin ke arah utara' Lebar terang pintu
sebaiknya tidak melebihi 1,00 m. Susunan tempatterbesartiap satu
tempat tidur perawatan dihitung tidak lebih dari "l ,0 - 0,8 m2.
Kerja diagnosa fungsi berhubungan erat dengan laboratorium.
Diagnosa fungsi ini digolongkan pada pendaftaran, pemeriksaan,
kardiologi, pernafasan, dan analisa gas, pemeriksaan
neurophysiologl, fungsi. Tambahan ruang-ruang berikut ini harus
direncanakan pusat (sentral) EDP, Arsip, gudang peralatan, ruang
tunggu, ruang dokter, ruang tinggal pegawai, ruang ganti pakaian
pegawai. Hubungan fungsi selanjutnya terdiri dari bagian OP dan
diagnosa hasil rontgen. Perkembangan diagnosa fungsi (seperti
laboratorium klinik) maju dengan pesat, sehingga harusdiperhatikan
fleksibilitas dan kemungkinan pengembangannya pada waktu
1rl
perencanaan. Mengenai peralatan perusahaan ini sebaiknya baru
diputuskan sebelum mulai dioperasikan.
Rumahsakit utama MUnchen-Perlach, 686 tempat tidur
- -
A)
: Arch.: Wichtendahl dan Roemmich
Daerah Laboratorium untuk Rumahsakit besar

rl:
:1:
2 Laboraiorium
3 Pemijabn rii!
r:t-s

761 Rumahsakit Herdecke/Ruhr Arsitek:Bockemuhl /A


v
RumahsakitBerlin-Neukolln Arsitek: Kleihues/Konig
\9/ Laboratorium/Area Terapi Endoskopi dan Diagnosis kecelakaan d!g

srid
rl\ Lra

,[[
u-Lo U.GL
il il,,: ::
v
llll,ll,
f#
lrbs

ffi
:r,r
F:-
nl ,L
F:
B-: i.i.F-.
il --_ tF.,-l :ti!
H 1.1,. '
E:: () *;
-t-. trttr
I
(), il GJ
Itr- ,
ldffit
lf -r.*lll.
il .t
r)
fl
I ::l:
II: 1lE
:B lli * [i.llEXl !h-H lErlEJ
r

$m tr:
!:ri

() -l :();.'. ., ,,
ii
u
o
E [[[
il E
il
Diagnosis fungsi dengan alokasi langsung menuju ruang ganti
@ Laboratorium Klinik pengaturannya sesuai dengan unit fungsi @

226

ttr-
LZt,
'de1e6 :lelsrv Jnprl leduel /89 'qcepad
lLlepuolqclM -ueqcuny\ lesnd ltlEsqeurnU @
Jeurel rpel estq 'tsestlue]s ueouap uetcncuod leduJal e)[o).lpu tfn
uelelerad uep uooluou 'lejelse/t^ stlnuou ledujal 'tOtO llun uPouop
ueleqoouad rsrn) qenqes t)tlturau (zur 00 - 9Z) uelEqoouod 6uenu
')rletuoJ )rurll uep
oNH tsEstlelseds uelnlueuatu qe;epe
rur Dueplq rp eureln Ourled 6ue,{ (6ueqel uet6eq) 6tnttq3 uep lesnd
uees>luaued) uelep ueleqo6ued rp nped rpelueu.r rDr6 ueleqoEua6
'uersed n66un1 6uent
'leLleJrlsr 6uenl qe;epe dnlnpal 6ueng 'elepn dnlrq6uer.u 1n1un
uep ueuelel 'llo^ g -, Inlun ueDunqtles 'ue;efuaq ledep 6ueI
lele-lele )nlun leduel'lelelsBrn'uercncued'tsestluals'ueleqoDued
rsJnI 'UEBS)rJotued 1nlun ueleqo6ued eleur qenqes lllllLuau
(zuu 0t - 97) ueldelebrp tedep 6ueI ueleqo6ued ue6ueng 'urpuas
elereu ueleivreled 1oduole1-lodurolel tp nlt uarsed-uersed 1n1un re6erg'.re6oly :yelrsly JnpB ledLue] 009 're\oqla1 lqes qetueny O
ue)n)Blrp ue4oro66ue1-6unplq-e6u1;a1 Mes yun ueleqo6ue6
'srlnuou 1n1un ledue1 'loJelsel 'uettt|aued ledual
'nluoUel uelelered-ueleleled'uerltleued-ueur;aued'ueleqoDued
rsrnl ledeprel de>16uagad le6eqeg 'ue>1dela6rp ledep sn.req 6ueI
(.r-n 97) ueleqo6ued 6uent tp ue)euesleltp eleu ]t)es ueleqo6ue6
'uarsed n66un11edu.re1 uep'lelelsei\A'uetcncued'ueluelsued ueDuap tIItffi4 I$JJ,IItttU
e)nqrol snleq (.u.r 9r) uelelered 6uenl-6ueng 'CM'uere)ed uupb
reuel 7 (rdolsopu3) 1;on g - 7 1n1un uebunqutes 'Jesep teluel tp le
uern;eIuad 'lalelse^ ue6uep rdelDuelrp e,(usn.leqes n1r ueEueng
'66 qesrdjal uptpueusd 6uenu =
uer6eq
Iulsrl rdeJel 6uenU =
ue6uep lepued 6ue,{ uebunqnrl t)tlu.uotu elusnteqes rdolsopue uelEIuad 6uenU/ueledabued 6uen; =
ue>1eun66uaur ue6uep uerlrleued 1n1un ueleqo6uad elau uep leqerlsr Jeuel ltLn =
uerlr;aued uebuap (.Lu gg-97) ueleqobued 6ueng 'ue61uot esou6erp
ue6uep uebunqnqreq q;ure1 Eunpuel 1l1e{ued ueleqo6ue6 npedrel uernlebuad eusrueleu nlens ue6uap rdae,lffiilfiLliJj:X,ffF @
e^ulnluEles 6uep;g qtyal elpl
ueqepuruad 6ueng
,^ rce)i <-\
97 -a-\ ---^\, ,,,,\
, ---f
ouriseJ ouenu 0z F----[ r---g-----------!
'eltueM uep t)el !J!puos
- i-------t
uPqepurued 6ueng 77
-rlel lnlun ue)eun6tp ledep ueeulesteq 6uel lees eped ur16unul Jesaq
psrqas ueleqobued ledruel-ledu:e1 (1r1es qeulnt efiu.reseq uep ueqEpuruad 6ueng 17 TZ
rEssq uEues Blnv 0z
'e-, |_,-
1e66un1 ueues 6ueng '6;
uendtueual uep 6unlue6lal) ,w g'7- y' y rcsr1eq tnpu 1edue1 nles
derl lrsg ueleqo6ued 1edua1 e,{uleseq Intun Jepuels re;ru re6eqas uBdersJad 6upnE g!
ueleda6uad 6ueng 21,
'urel rsuelsur ue6uap ue6unqnq nlens ue>1>1n[unuer.u uelEAeJad rpueu )Pg g!
#
tlrH m
elusn.reqas ueuas 6uenl-6uent ue6uep Our.ra1 ueleqoOued ltun )lrlsr'l rderel qL :J
6uuel Jndpo tL l-rt
'rsuelsur e>1 6uenr-6uenl uer6eq uep ue6unqnq nlens uplnUauJeu lPqeJqsr 6uenu g!
uersed 'sue;nque tnlelour )!sU lde.rel ueleqobued ueeun66ue6 H lm
ar1
'rjr OO', uep qrqel leptl IeJoO 6uenr EI |l-n,, n
El
ue6uap uep uteues 6uen.r rp ue6uetauad ue1tetlJadtp nlted '1rs4
ueunDueq qeleseuJ'qBseq ueleqoDuad 6uerulodtuo;e1 lnlun'euleq o
OEIE@ lrr
Fl"=d.
uerusequled 6uenl e1 ueleqo6uad uelele.red a>1 uereled uue6 El Ia .,
MT
z,
6uenr uep ueqr;erad 6uen.r ueln;laulau ueleqosal null ueteled I z,
t: so
rlue6 6uenr uep eluueleqasey urutel.re1 6ue,{ uteuos lodLuola) L lti llo
_h- q ltlII
6uenr 'urpuas:el eJepn dnlrq6ueu leduJal 'leftd '1r.r1sr1 ue6uap uelelued 6upnu 'Z! =E€
E rrrrrl-irtml
uarsed r1ue6 6ueng 1,1,
: ll.,:,:::.-::
::: :
tderal ue6uenr 1nselu.lal6ugle1l!un )nlun eunes :qoluoc 'niuoyol uelelPJad .01 & ]:::::]:::::::,:::
[ue6 ueua'] 6 I
1n1ueq ue6uep JeueI-Jeule>l'uelncued ue6uap rpueu ledu_ra1 Lue1o1 e6ef 6uenu I l.lllln F
-uelo>1 uer6eq 'ueDuenuad 'yr>leIuad edeleqeq ueqnque,{uad 1n1un luals ueuelEl l /
llJals 6uenu 9
Fl l: ,:,=i :
Jesaq uJelo) qenqes'peqtebue1s uep'lebuuapaq 6ue,{ 6ue.ro 1n1un luels upunB-l g
uerpueured 'ueleqoOued uJelo)-uelo) InseuJal qeseq ltun lnlun rnpll 9:
uersed n66unl 6uenU t --1
u?lpLeq :,::,
'uel6unlunDuau 6ue,i er(uure; ueOurdues rs6un1 uarsed n66unl 6uenu €
Ilvr--..l :t::,:.
uBleuepu€d z ,, el:
-rs6unl lnseuuel loltol uep uatsed e.red 1n1un rcnc 6ueru-6uent e6nI remeood quEO 6upnu ! L L-I
rolue>1 uere>1ed rJetuel-tJptt.lel uep lnlpJel 6ue,{ uele;etad ue6uep
^-l
6rua1cey1 :1e1tsly Jnptl ]edLual 0e0
'tserlsrururpe 6uen:-6uenl ueser,nebue6'.to1o ; uereled uelndLunbued qceunery peg'LllomusueN'1g1r1eg qeurng (!J
^
leduel 'reivreOed uue6 6uenl 'qe1 .rndep uebuep remeDad 1e66uu
reue) 'rsellnsuol 6uenJ 'uersed eled rtue6 6uent 'n66un1 6uenr
'ue)qrsroqrp qepns 6ue,{ Jolo} nfeq ledtuel 'uetegepuod qplppp lcnc 6ueng 21
ueelnqued lnseulel 6ue1'eIuurel ts6unl-rs6un1 uep'uee>1nqu-ted tpffBoad 6upnE 9!
reMeood 6uenu 9L
qelepe rderelorsrJ Inseul.lal 6ue[ e,{ulnluelos ls6unr-ls6unJ 6uual rdpJal ,L
'rderel ueqeqn.rod uet6eq e) uep o4)ela 6uue1 rde.rel urourp >1eq 6uenu eL
;tseq eslued 6uenu
uer6eq e>1 emeqrp rdelel uenleutel ltseLl uep otplq 'qeseq rdelal "o3 ZL
LL
upJncued 01,
epe6 '6u;re1 rderel lun uep qeseq ;de.re11;un Bped ue)Ouolo6tp uP6ue6adreqle8Ouenu 6
ny rsuelsul eleu e[e>1ed rsesrue6lo uep uesele-ueselp eue]e) )telooJaq Jte le€ 6upnu g
Ical rpuEu )pE 6uenU 1
!deJololsrl ueqelo6ued ltun (teOuPq)trcelleE6uenE 9
ueue17r1ue9 6ueny g
uancued,
fi - tavutrotstJ ltNn lrca)i lee 6uenu I
Jesaq lEg 6uenu Z
IIYVS HVtflNU ueues 6upnE L
\--
RUMAH SAKIT
UNIT PENYEDIAAN -+ .

Unit Penyediaan
Penyediaan klinis, perawatan dan teknis terdapat di gedung aula
pemeliharaan secara terpisah atau tingkat penyediaan-pembuangan
yang netral di bawah bangunan utama. Yang menguntungkan
adalah sebuah ruang yang terpisah dari jalan masuk utama yang
menghadap utara, Jalan keluar-masuk di luar dan di dalam harus
di koordinasikan, sebuah persilangan pada jalan keluar-masukarea
perawatan dan pemeriksaan harus dihindari, sama halnya dengan
kebisingan dan bau-bauan yang tidak sedap. Perencanaan bagian
pemeliharaan berorientasi pada posisi manajerial medis rumah
sakit. Suatu pendirian detil pertama{ama mengikuti penentuan
pendirian detail yang lain dari unit pemeriksaan dan perawatan.
Otomatisasi yang semakin berkembang menuntut kerjasama dari
seorang arsitek dengan para ahli ekonomi dan para insinyur.
Tujuannya adalah untuk menggambarkan sentralisasi yang maju
dari penataan pemeliharaan, agar biaya pengeluaran dapat ditekan
dan tenaga kerja dapat dikerahkan secara efisien. Penyediaan dan
pemrosesan sentral diperuntukkan bagi bahan-bahan yang
dibutuhkan untuk tempat keperluan-keperluan yang berbeda-beda.
Bagi barang-barang dan material-material yang hanya dibutuhkan
pada suatu tempat pemrosesan merupakan suatu instalasi
penyediaan terdesentralisasi yang menguntungkan (instrumen-
instrumen bedah -+ substerilisasi, studio pemroses foto rontgen di
unit diagnosa rontgen). Pada tahun 70-an cenderung terdapat unit
pemeliharaan yang berdiri sendiri pada rumah sakit-rumah sakit
kecil dalam rangka menetapkan suatu penyediaan manajerial
dalam (dapur besar). Pemeliharaan yang melebihi batas wilayah ini
pada beberapa tahun terakhir merugikan bagi banyak lembaga,
kecenderungannya adalah adanya pemeliharaan manajerial mandiri
dilakukan rumah sakit-rumah sakit kecil.
Dengan demikian anonimitas lembaga-lembaga dihindari, sama
halnya berapa lama kedatangan dan pengiriman baju kotor menuju
tempat pencucian, gudang sentral dan instalasi penyediaan energi.

Alat-alat Transportasi
Di samping masalah pengorganisasian penyimpanan atau
pengolahan bahan-bahan yang dikirim dan dapatdigunakan kembali,
muncul pula masalah alat transportasi. Biasanya rak berjalan dan
Unit penyediaan dan pembuangan - Jalur hubungan-hubungan
@ kereta untuk pembagian kebutuhan sesuai dengan tempat
konsumsi seperti alat penyimpanan merupakan alat yang penting.
Di rumah sakit-rumah sakit besar dan menengah sangat diperlukan
sebuah conveyervertikal dengan pengeluaran otomatis dan selektif
Ruang Personalia dan pembagian di berbagai tingkat seperti pengiriman barang-
Pada unit penyediaan, penerimaan barang atau pengambilan barang bekas kembali menuju tempat penyiapan untuk meringankan
pakaian ganti dan ruang jaga, WC, ruang pembersihan, ruang kerja perseorangan. Untuk pengiriman barang-barang kecil (bahwa
penyimpanan (untuk alat pengering) begitu pula ruang inap harus pengobatan; penerimaan-pengiriman surat/pesan) dianjurkan
berada dalam jarak dekat. penggunaan sebuah pipa atau saluran. Ukuran dari fasilitas
transportasi tergantung pada besarnya gedung yang meliputi
Ruang Sterilisasi jumlah penyediaan dan peniadaan setiap tempat tidur dan hari 30-
Ruang sterilisasi sentral harus berada dekat dengan unit bedah 35 kg. Untuk barang-barang yang besar dan cukup merepotkan
karena bahan utama diolah dari sana. Sementara itu divisi ini harus (tempattidur, alat bantu pernafasan, mesin-mesin untuk memantau
menunjukkan alat-alat sub sterilisasi untuk mengadakan sterilisasi jantung-paru-paru) di luar kebiasaan terdapat alat pengangkat
dengan cepat. Dalam hubungannya dengan sterilisasi sentral tempat tidur. Alat transportasi ukuran sedang yang diotomatisasi
terdapat depot pusat untuk pengobatan dan alat-alat. secara penuh digunakan untuk mengangkut barang-barang dalam
jumlah sedang (makanan, pakaian kotor, sampah dan barang-
Dispenarium barang bekas) di rumah sakit skala besar.
Produksi obat untuk bahan yang harus mendapat izin di gedung
tanpa apotek penuh dilakukan di dispensarium. lnstitusi ini terdiri
dari ruang kerja dan ruang produksi (25 m'?) dengan pintu masuk
langsung dari koridor. Perlengkapannya adalah tempat menulis,
tempat mencuci, tempat membilas, tempat penyimpanan troli dan
lemari-lemari yang dapat dikunci. Selanjutnya terdapat gudang
kering dan khusus (15 m2), sebuah ruang pendingin (10 m'z) untuk
menyimpan bahan-bahan kimia yang berbahaya sepertijuga sebuah
ruang penyimpan bahan-bahan pembalut dan gudang basah untuk
keadaan darurat (kebakaran). Untuk suatu perencanaan bangunan
baru dianjurkan pengadaan sebuah apotek penuh (tidak sementara).

228

s
6ZZ
uueurJotg uPp otzleod :lalsv
,9e'nelros uolsry lrres qeurnu ! reruer .nreurs ueernelrlei[X-l:g:iej
@
E
r=
E
E
|
u er oeq u ed' 6u epes nele !co)r lrr es * r, # "' il.,#;f, 6";$L:Tr'3"#ii 3:
qetunJ r6eq uellnluruadtp elueq joDlop snsntu ue>leur 6ueru uep uerirefiel
H
uep-!]emeJelq-uervraelq 6uen: 'tpequd qeuJnJ Uep UlpJel 6ue{ liqes qeun.i jffigBlj:i"f${
uroy sey",a ru1.) rp rrurq ueereqrreu:ad lesnd @
uertiequ.red 'Jnprl leduiel uep lesnd :ndep ueouep uelElep.leq ei(uyela|
ueleu, lnlun Elne uep eulegleq rseaqe: 6ueru-6ueng 'ueueleu qelu:nl
€ ""tot
ueqrunlesel uep o/o1f qrqel 6uetn1 lpequd 1n1un ueueleul qelef .slaJe)l -e'e
uepncuad uep 6uprd ueoncued leduel ol tlequJol e/v\eqtp uele ualeuJ lnlun r's"
ueleun6rp qelal 6ueI buurG6uurd 'eules 6uer( e1ete1"Ue6ubq .untsels eI
rseyodsle.4_elaray ueyeun66uau ue6uep uelr6eqrp uef eareqlIue1i q6letlpi
qepns bueA ]alqellelqef ei(urs.rod renses uelr6eqrp uep ueleul eleJel
uebuep uelreluelp_uele ueleur'urel eues nles ue>iibnsabrp 6ueI urileui
uegelerad- uEleun66ueu ue6uoq )etp ueueleut uerjelo6uSd ueOuap ieu ."+'
-Jou 6ueI ueue)eul ueqeloE-ued aelue uelqesrdrp uipues ny ueqeld6ua6 edfs
'(ue;snqr:1slpued'ue1n16eOued'ueqe;o6Jed' ;iLridersredi' esri;{ 6ueI
sesord qelepe ueueleul ueldetsJedu_reul tlJelep uexnleltp 6ue^ sesoJd eueul
lp 'ueleu ueeJeqtleuad ulolsts qelepe tseululopuoul 6uuas qrqal 6ue1
'epaqreq ueuelEtu eluoJe uep 'Jesel ueueleul ,leJeutul ,utue]t^
lBz-lBz
'leJp!qoqr?l '1eu:e; 'urelo.rd uele uersed ueqntnqal rle16uues ,ei(uuedbrs.red
uelueqadrp Jeuaq-Jeueq srueq uersed eted r6eq ueudleu nele tsulnN
ueupleyl uesene6uad
V4
. '(rw gp) rcncueu lnlun 1edu.rel uEp (,Lu O!) lrqeluetu
,(,uJ
lnlun Jeuel '(,u OL) tcncuot,lJ lnlun lelelele uedurAu5u
,(,ru leduol
09) 0uue) qepn5 6ue{ uereled seso.rdureu }edule} gg) qeseq uere>1"ed
seso.rdu.te-r.u l-pdutel 'untsels uep uere>1ed ue:eduafed ledula] qet\pq tp
e{u1e1e; 6ue,{ uereled uedtur[ueu 6rFru (.ru g!) OJequlrueur te<iuet ueb
Jryoluetu leduol uep utpJol uepncuad 6uen$ .uerOequ:ad uep ,ueuedr.urluad
'uelrqeluad'uee1u1ef,ued'(l66un ueue1epaq deri ursatu ueyeun66uetu
elrl ]edec qrqal uele) uese:deEued 'ue6uuebued ,ueseteuled ,uetcncued
'ue6uequrued 'uetryo{ued 'ueeuuaued qelepe ue)n1elrp snle! 6ue,{
ueeLe>1ed 'uercncued ledulat tO 61 g'g redr.ue's 61 g;g'ejblue red'ecueu
enuueq derlas .lnptl ledulel de[os Inlun qeseq uep lolol uete>led qelulnf
ue!e)lEd ueEieq!loued
trl'fi -
r
rn prl le d urel er ed 6eq, n,u nr"liH "uXffil8i'rA ;Y:fi ;f
"r,
unoueqrp srueq snsnqllolbueg zru Z! uelnpedtp Jnpu ledtxol uele;elad
ueqequeuad >1n1un uelouepeg ',ril 6g er(usenpsenles inteq ueser,,rebued
ledural '(Jnpu^leduJal detlos >1n1-un (.u.r e) dnlnc 6ueA senl relundtueu
snJeq lo.!o{ 6uei( rnpo 1edue1 >1n1"un uesepue-.I .gs1elu1slp ue}elerad
ueleunDbuor.u uebuop ue)nleltp uele ]nqaslal ueqestuad .luels lep[
buEA ueroeq uEp^lt.lols uetoeq eJelue ueqesrued uelqnlnquJeul leuorsounl
b^ueA uelodruolo6ued 6uelueJ g2 ue6uap lesndlel tnprl 1edua1 elu6ue:n1
-tiueJnles ue)tqnlnqt6,'teme6ed OOg ue6uep l!)ies qeunJ nles ,uarsed
Jnp[ leduro-l qelun[.ue6uap ueltensostp srueq lnpn ledu:e1 pJ]uos eluden-l
'qered 6ue^ Jnpu ledula] ueJeuecuod rs>1e;uue1 6ue^ uersed ,ueryrqe;eul nele
rseJeqo sr-qeq uetsEd 'ueq tI lJep qtqel 1e66uu 6uer( uersed ,uelsed lnseu
nreq bue^ uersed lnlun lococ snjeq ;ue1s 6ue^ Jnptt ]eduel .Jnp[ ]eduel
eJluas rp snsnql nele emalrte]st 6ue[ ueef:ebued rnleler.u (elerp ,rsetedo e1n;
leqrle qeueu) lrles qeulnJ !sIeju! uep Jepulqlal ledep 6ue]o ueluq6unurer.u
ntr.lBq ei qeq qe1epe .1edua1 ted uedersled ue6uep uel6urpueqrp
elrl rur.lesndJel uedetgad uep sruer6lq uebunlunay .r66uu selrlenlreq 6ubr(
rpequd )rles qeulnl qenqes ueletdtcueut Inlun )teq ueouep ueldersledlp
srueq.lnqesel inp[ ledueyleduel uelesnued lenquau (Oe terltutui)
uetsed lnptl. ledure] uep uele;ered ueqequeued uep uercri5uei! ,riuieq
uerusequred nele tslolutstp 'ueseitne6ued 1nlun eleil so>i6uo ei(ur66ul1
lnp;1 ledurel 1esn3
rserelsur rnrun luedas'repeuau or",r,."rnrlirr"33,lJ;i"XX:r' fd:,^#Bi]
-0! ues^e lez uedturlueut lep[ 6ue^ le]uEl lelel .ulese ]ez uep Jaleqtol Jnp[ ledutol
LlepnuJ oue^ ueJtpc uedut^ueuJ lnlun teluel eped lyades utpuosJel lnseut 009-009'6uepes uerntn
nlurd rlrlr.l.r€tu snJeq uelEqoleqo uedulrluou: qeuel Ue/rlpq telue-]
yIeS qeuinu r6eq 1r1ody
'unuesuoostp lnlun
wnuesuedsrp qenqas
qenqes ueDuep
ue6uep outui
duru ueyeieclad
uelEleclad ueiep tp
uelep uEloqe.led .snsnql
Ip uelbqeta6
reluel
eluel qenqos uep 6up!d6uutd tcncuoul Xnlun uebuenl,lede6ueu-r
uebuenl,lede6ueul 1n1un >tnlun ueOuenj
eulueueu: ynlun
'urnuoleJoqel 'dase: pulueueu: >lnlun efer,u
eleu qenqes
uenqos redeo.ldt
ledep.rril uByptacted
uqplactad E[.]U
wEtyp !u
lielqp wstsu eucrueu
lC 'ueleul e6efued lnlun Jilptl Jeuel
lillun Jnpl leuel nuoo
nped elil
elrf ueple)eqtel qepnu
uep Jelecuel uepnut l--l
bue^ uyJEu_Iruun.qeuel
uucn ueJrec_Inlun.qeuel qEMeq teluel']nlequao ueqEq upoult^uoul
reluel lnlequ:ed ueqeq ynlun
ueduri(ueu Inlun t6-6-6o-1
tiueru 'ue^Jn^es uedLut^uoru >1n1un ueoueru ,tcncuouJ Inlun 6ueru ,yedebueu.t
1n1un ue6ue-n: 'srlnueu 1nlun ue6uenl e,(uilelep;p lnseutal ,unuoleloqel "r-
leqo ueduri(uaul )nlu! qpqel qervreq 6uent ,1eue16u 6ueru ,u61{act6cj ufu,sD Tl -l (uqteq) sB6
qelepe erpesrel_qrlervr 6ue^ 6ueru-6uent'ueJnleJed uelJesepJog .qeselueq r-. llq ,"lffii,fffiH,
6ue,(.re1e1ode 6uetoes ueuldr.uqd qefi\eq rp ueuleuad-ueurleireO-ueilnldjeui I l,l @ BUBI lt
eDn!Ielooe 'nlr urEles daseJ-desel uedujtsJal nlelos
Jeseq uelnlrueq 6ue,{ !
undneu 6uepes ueJnlrueq 6ueI lreq ,ll>les qeilhr qenq<is >1e1dde iele6
d
1e1ody ueereq;louad llun
[+ NwuvHt-ritrid lNn
E
m
IIYVS HVWNU
RUMAH SAKIT

le -, ."
Iempal mencuci panc

UNIT PERAWATAN

=rffim['mm
t. L]
Dapur Sentral
Dulu: Untuk mencegah kebisingan dan bau tidak sedap yang
l----l [l llfl n r-r
n L-T-r-u-q mengganggu maka dapur diletakkan pada ruangan atap gedung rumah
El
r_tv_---rn'
I t-^.^ sakit. Sekarang: letaknya di unit perawatan, menjamin kelancaran kerja
mulai dari penerimaan barang, penyimpanan, persiapan, pengolahan
sampai dengan pembagian makanan. Karena pemakaian makanan
- beku maka fungsi dan perlengkapan dapur berubah. Di sini arsitek dan
pengguna harus bekerja sama untuk mencari cara dan bentuk
pengolahan makanan yang paling cepat, sehingga ditemukan
ollo l
oTltr T'l
Ll pemecahan yang strategis dan tidak memakan tempat ketinggian

n! l lampu dapur tidak boleh kurang dari 4 meter. Luas dapur harus sesuai
dengan tuntutan dan jumlah pasien rumah sakit.
Di dapur utama untuk setiap orang, yang terlibat dalam pengolahan
trotr tro
trEE
E
oo makanan, dirancang sebidang tanah seluas 1,0 m'. Di samping itu
EEE sebaiknya dirancang sebuah dapur diet khusus (sekurang-kurangnya
tl [; E 60 m'?) dengan ruang untukjuru masak, tempat mencuci sayuran (30 m')
dan tempat penampungan sampah (5 m'). Kemudian gudang tempat
E E penyimpanan sehari-hari (8 m'), sebuah ruang pendingin dengan
sel-sel untuk menyimpan daging, ikan, dan berbagai macam bahan
E makanan hasil dari pengolahan susu (mentega, keju dan
sebagainya)(masing-masing 8 m'?), ruang pendingin depan (10 m')
dengan kotak pembeku bahan makanan dan agregat pendingin. Tempat
penerimaan barang sebaiknya dekat dengan unit administrasi, dan juga
o Dapur di lantai dasar, Rumah Sakit Swasta Karlsruhe-Durlach,
tempat tidur. Arsitek: Bonne, Colling, Schneider diperlukan gudang yang memadai (15 - 20 m'). Gudang utama tempat
menyrmpan buah-buahan dan sayur-sayuran (20 m'), gudang tempat
menyimpan bahan makanan kering (20 m'?), dan gudang untuk bahan
makanan yang diawetkan harus terletak bersebelahan/ dekat dengan
tempat penerimaan barang.
Tempat Pencucian Perabotan Dapur
Penyimpanan dan pencucian barang pecah belah dilakukan di bagian
dapur rumah sakit yang disebut Dapur Teh. Hal ini dapat meringankan
beban pegawai-pegawai yang bekerja di dapur. Untuk mencuci barang
E-E St C+
pecah belah dapat dirancang tempat penyimpanan dan tempat bekerja
yang memadai seluas 30 m'.
Perawatan teknis
HcHH Perawatan teknis merupakan wewenang petugas teknis yang
ffiSHH memegang peranan sangat penting, karena semakin banyaknya
HGW peralatan otomatis. Tugasnya meliputi perawatan gedung, teknik rumah,
teknik pengobatan, teknik pengangkutan barang dan orang, tata usaha.
Yang harus diperhatikan adalah perkembangan teknik pemasangan
peralatan sanitasi, sebaiknya pipa melingkardigunakan untuk keperluan
horisontal, pipa tegak dimasukkan ke dalam lubang tegaknya sendiri
dan pipa bercabang yang pada permukaan lubang menghubungkan
HEEffiEH" **"-",."I lubang tegak dan perlengkapan lainnya.
Air dijernihkan dari pusat, hanya bagian-bagian tertentu dari rumah sakit
Ooo G8 8a f) um [B{E $c} f,E yang kebutuhan kualitas airnya ditingkatkan saja (misalnya: apotek)
HH HH ffiffi Hffi I J MM HH HH HE yang mempunyai proses penjernihan airdesentral (proses pengurangan
ft# f,B*o*f,B f,tGE E.EtEfEG trfi #
- kadar garam dan kadar kaporit air). Setiap tempat tidur pasien
diperhitungkan menggunakan 450 -400 I setiap hari, berdasarkanjenis
Restoran Pribadi Kantonsspital Basel, untuk menampung 50 pegawai,
@
1
dan letak rumah sakit. Air kotor -+ Standar lndustri Jerman (DlN)
Arsitek: Suter dan Suter
1 9520.
Ruangan tempat mesin yang mengatur peredaran dan pertukaran
udara sebaiknya letaknya desentral, agar ruangan yang terletak di
dalam, kamar mandi, WC, dapur sentral dan binatu dapat terawat
dengan baik. Untuk ruang operasi dan radiologi sebaiknya mesin
ventrlasi diletakkan bersama-sama dengan peralatan kedokteran yang
dibutuhkan dan generator pengganti aliran listrik umum dalam keadaan
darurat. Pompa untuk oksigen, nitrogen, hampa udara, dan udara
kompresi masing-masing harus mempunyai cadangan sebagai pengganti
jika salah satu pompa tidak berfungsi.
Pemanas Sentral
mrwl00 Dulu untuk memecahkan masalah pemanasan ruangan sangat
E M!IIINE diperlukan sebuah ruang ketel uap ( > 100 m). Ruangan ini terletak di
E gudang bawah tanah yang luas, setinggi lebih dari 2 tingkat. Sekarang
o^-\
o0UoE= sistem pemanasan sedikit lebih intensif luasnya, yang menguntungkan
terutama adalah penyediaan panas jarak jauh. Perlu diperhatikan
bahwa pemanas di ruang operasi dan ruang perawatan intensif harus
disediakan terus menerus. Oleh karena itu harus dirancang sebuah
sistem untuk keadaan darurat. Keluar masuknya udara dari penampang
lintang pipa asap ditetapkan dalam Standar lndustri Jerman (DlN) 4705.
Jalan dan pintu-pintu darurat harus membuka ke luar. Perhatikanlah
persyaratan-persyaratan VDI dan VDE dan petunjuk ruang pemanas.
Sistem pemanas dan peralatan kedokteran/generator cadangan untuk
keadaan darurat dapat ditempatkan di dalam satu ruangan besar.
Gudang tempat alat pemanas mungkin dapat dipindahkan dan
diletakkan di bawah tanah dari bagian luar gedung rumah sakit. Untuk
/6\ Pusat Pemeliharaan Rumah SakitBaptist Memorial, Jacksonville (Amerika itu perhatikanlah Standar lndustri Jerman 4755 dan petunjuk ruang
\9/ Serikat), Arsitek: Kemp, Bunch, Jackson, Metcalf. (Garis tipis dan anak pemanas.
panah menunjukkan sistem transportasi)

230
tcz 'leJnJBp ueepeol ulelep 6unpe6 uele/v\eJod uep uesnJ
'uryOunul rurpes ueqebecued uelepuu
-nOued Irulal'luals 6ueI 6uepn6 'uotspd 6uueq.req ledtuol ,leJnrep ;rqute6uer"u
rseredo 6uenl erpastal snleq tut 6unpe6 ulelep lO .ueu.ue1 1eA1eg ueDuep r6uelnlrp ledep uelemelad yun 1n1un uesen;led elerq eyeut
ueLleurnJad uBsnJn upuluouley uep ueuoped qeluqtleqJed 'eJepn lulalo 6ue^ uBeun66ued rnlegayl 'qeqn;p ledep qtseu ueeuecueled
esBl uJelep 6ueI 'ue6uecueJ ueqelesal uep ueltlnsol lBr.ltlaul
ueDueras 1eqr1e uebuecuo6 uep Dunputg.req 1edua1 >1n1un 6unpe6
uelelelsred uep JrDleotper r.rep Ounpurpeq ledulel Inlun 6unpa6 ledep lelrsre 'tselnutstp 6ueI talnduol r.uel6o.rd ueleunObueut
un6uequeur uelelelsled BJelue ueepoqJod epe ;euor6a: eleceg ue6uep ueeuecueled lees Bped 'ue1n16ue6ued ulelsrs uep r66ur1
'erepp ue6ueras tJEp 6unpur;.rag ledural ueun6ueg 6ueI eLe>1 pseq
nlens redecrp ledep e66urqes ednJ uet)tuepos
uppurr.lrp n66ue66ueul 6ueI qnle6ued-qn.re6ue4 ltles qeulnl tp
'uBJeleqol epuel uequed 6ue1ep eserq 6ueI ersnueur uep 6uo:op eleJe) snJe uep ue>lqesrd;p
ulelur ue;e[-ue1el'ese/v\op teA e6ed qelurnf e,{uOue.rnlteq uel6unyq
lele rselelsur tnleleul uBleun6;p ledep Ull-Ul uep uelnl6ue6ued -redueur urpuas ueqnqulelued uep uelervreled uer6eq uep ;e:1uas
rselelsur 'eJepn rselluan tselelsut uBJBlBqe) rpehel lees epe6
'ue6uel uJele loquol ue6uap rdelBuelrp 6ue[ srleurolo ueJe)eqol tsestue6:6 'ulepou: qtqel 6ueA rsesrue6lo ;apour ueleun66ueur 1n1un
ue6unrepuecel eluepe rnqeleyrp rur
ueDuele;eq unqe1-unqel eped
epuel uequad lele tselelsut qenqas uebuep lo4uoltp Dunpe6
entueg'(ueser*e6ued) efue>1 uelnqrsal uelleqr;.raduouJ 6uel uBe!posJed lesnd
rsrne;e1 Duesedrp nped ueul;eued uep uequeled >1n1un lt1es Uerunr
rC 'rsr^alol uep uodelel '1;66ued orpe.r 'uoda;e1 ue6uep ;de16ue;gp _ relns g legns :loysrv'6u1gqeq leduelledual uep rseledo 6
uegsed reurey 'yenb ,r-leleq urel qenqos qolo uoJele] ueOuuel
6uenr 7 ue6uep ulnun leJnJep let\e6 6uen.r ';aseg uoluey 1r1eg tleLung (U
rnle;eu ue>1>1nfunilp ll]op Inlunued utnlel ue6uep r[ope uesnlet
rJep qrqa'l 'uersed reurel ue6uep eLel 6uenl tp Jalsns bueloes
eJelue lselruntuol uebunqnq uelur>16unueu lelsns ;r66ueuleu
Inlun urolJelur rnlelou ueueseuJe6'(r6o;orpet'ueqepaqtued uerOeq)
uode;a1 unrsels qenqos !pelueul uelJeuoqtp ledep uelnqrsel uep
nUEh uesele euerel 6ueI uodelel ueOuuef uebuep (ueeulr:eued
uegOeq ;p lrool r.llqol 6ue[ 6uenr Bped ne]e lnseu 6uen.r rp) n1r
Brpeu-erpour lngun lesnd ueln;e ledutel uelUtptp elulreqes lecue;
uebuep ue;ef:eq ledep rselrunuol.re6y'orpet'slelol'tst^alol'ltsnul
ueunle ';r66ued orpel uode;e1 'otpeJ leiv\el 6ueto ueuecued rselegsur
'ue[ 'lervrered uell66ueued lele 'urolJo]ut 'uodelol :ltles qeuJnJ
rp uelnlelrp ledep tut lnltJeq tseuJJolur ueredurelued elec-ele3
!sBurJoJu! lesnd
'qes;d;p
lBdBp ueqrualuad rse;e1sur 'ueun1 ueruisequ:editsIoJUt untsels upp
urnrln lrles qetunJ Inlun 'Gu Ot) uey6uequ.rrped;p ledep '6unpe6
u eu ed u ru ad 1ed ua1, n d ep, :?X':#JiiLT ;i,1lj,"i["ifi!?',?[?5
dele rp ue6uenJ rnlelau Url ue6uep lnl6uerp url6untu 6ue,( 'Qe.rn.rep O
uen;reda1 Inlun JrE p16ue1) r;e upetposJed 'Gnr SI) rseyodsuell
uele;ered 6uepn6'(rur 69) untun lodep'(.tl 97) 6uepec nynsTlrplepuo
lodap 'leueleur 6un1np;p (,tu 9y) 1p1s;1 1e16ueq uep tseq gelbuaq
eleur 6unpe6 uelemelad uep uelnleEued ue6uep ue6unqnrles
lol6uog
'(re1nduo1 tsestue)eui url6unu) lesnd uetn;es 1edue1
Llenqes e6elueu 1nlun (rsa.rduiol eiepn 'ua6o.r1tu 'erepn edupq
edtuod) eduod uedel6uolJod ue6uep eules-euesraq uelleloltp
e6n[ ledep loloq-lo]oq rsepouo)V'(;o1oq1o1oq ue1n16ue6ued)
e66ue1 qeutnJ uesnin uerOeq ue6ueleled e>1 6uns6uel
lnseu ue;e[ lenqrp elulreqes ueln>16ue6uad ln;eI lel6ursladueu
)nlun 'srleurolo sn.lB 11ue66ued uede>16ue1.red ue6uep
Lleqn-qeqnleq nleles 6ue[ nut teJe]eq uep ue6uepeo teJa]eq uJplep
rp efeq 6unqe1 rn;e;eul 6uns6uepaq ua6rslo ueJnles ueerpe,(ue6
sPg ueelposJod lPsnd
'le.rruep uBepea)i
ue;ep ueOuepeg llrlsrl JequJns uep ueEueteuad >1n1un ueleun6rp
6ueI ueqequel rle uelerpestp snleq qepaq tselado 6ueru 1n1uq ueuedurr(uedledr",r"orno"rlr',[],t$.:tl?,lli,ilfi ,Ufr:Lr:".',"J?:O
'n1r rp
deles rsepuod e;nd 6uecuetrp
1u1sr1lrl6uequred urseuu qeneq
elulreqeg'ue6utstqa) ltltpes uellnqulluaur ltcel r.ltqal 6ueA urseur
-ursafl 'leJlues ereces un6ueqrp 6uel uebuepec lulstl tselelsut
epeduep uel6unlun6ueul qlqal Eueureu (rDolorpet ueleineted
uetEeq'sue;nqureTrseledo lrun :er(ulesrur) urpuas:e1 rsOunl eAuteseq
ue6usp uElrensestp leJnJBp ueepeel ulelep unuJn )iulstl ueJtle
lrlDuequad roleleueO qe;urnl uep leseg 'fgn
uep leuotseJoJd o
rsersosv uep uelelefisled qeluelrleqJad lteq 6ue,( rse;rluerr
uep (u 96'; elry-elq) tepeu.rotu 6ueA teqel uebuap ngurd-nlurd m[il[mil
toJ uaenqud hdeo
ffi :$n
E f-- ,-q-l
e,{uepe qelepe uElrleqledtp snreq ue6uepec >1u1sr1lrl6ueqwed
6uel | 6ueol
'.",r**:llnlil;ffi r-;^
utsaur ue6uap JoleurrolsueJl les 7 elulllrpes ue>1npadr6 'tlepueJ
#,*tt'g_#E: r*r-G.|
)rJlsrl snre )nlun snre bunqnq6ued ueded Duesedrp Qolnqulsrp)
snre g6equed 6uenr ;g 'h ggg) r66un ue6ue6el uep (1977) leruou JIlr-ll ffi T-;t tr
ueOueOel uep urplal'unutn ue6upe[1gnd1lerl uetrle ueerper(ue6
1u1sr1
=- n"l"",ll] :
I
F"
iedu.1, d
ffil
"l -E
It.tlst'l tselelsul lllllt]llsi *-re"I
E Itr
I lllH ffiE
[L e Nvrv AVu3d rNn l,ilii'"illl-ffi
= ;m
flvvs Hvuunu o
1. = Ruangmasuk RUMAH SAKIT
2. = Penjualan
uNrT ADMTNISTRAS| RUMAH SAKIT -+u
E
3. = Bagian administrasi
4. = Areip rontgen
5. = Ruang tempat

o 6. =
7. =
mencucl plnng
Dapur
Ruang makan
karyawan
Ruang Pengurusan Administrasi Rumah Sakit
Ruang-ruang administrasi terletak di lorong penghubung ke ruang
masukdan kejalurjalan utama, Sebaiknya dirancang jalan penghubung
ke bagian perawatan. 100 ranjang yang sudah terisi membutuhkan
penempatan pegawai sebagai berikut:
iE Petugas medis-teknis 15,6
m'm
E] Pegawai yang bertanggung jawab terhadap keadaan
gedung rumah sakit 8,2
Pegawai yang bekerja di bagian dapur, gudang, tempat
t:]-E cuci, dan bengkel 17,9
-:tl Pegawai unit pemeliharaan 1,3

H,; H Pegawai unit administrasi 7,9


10,9
tr'R Pegawai fungsional
Untuk unit administrasi diperhitungkanT m'- 12 m'?setiap tenaga kerja.
Ruang-ruang untuk pertemuan pasien dengan keluarganya terletak
langsung sesudah unit penerimaan(ruang masuk), tempat pendaftaran
dan unit penyelesaian keuangan (25 m'). Perlu dibuat sebuah jalan
penghubung antara lorong masuk pasien yang tidak dapat bangun,
mmI2 dilengkapi dengan sekurang-kurangnya 2 penerima (kereta dorong)
(masing-masing 5 m'?) yang merupakan pintu masuk sebelum pasien
TEEE diopname, dengan bagian kas (12 m') dan bagian pembukuan (12 m')
Ruang-ruang untuk kegiatan intern rumah sakit antara lain adalah
kantor direktur administrasi (20 m'), sekretariat ('10 m'), urusan
administrasi kantor(15 m'?), ruang-ruang inimungkin juga ada di bagian
perawatan: kantor para perawat (20 m'?), kantor pegawai (25 m'?), pusat
fi\ Rumah Sakit kerja sama Herdecke/Ruhr,192
\.!/ dengan unit administrasi.
tempat tidur, ruang masuk penyimpanan arsip (40 m'z) di lantai bawah tanah dengan tangga
samping penghubung ke bagian administrasi. Ruang-ruang yang
dirancang berdasarkan kebutuhan antara lain: ruang kerja kepala
perawat dan sukarelawati, dan ruang istirahat para dokter, ruang untuk
Unit Rontgen dan lainiain, gudang persediaan (apotek, obat obat-an
pesuruh, lembar arsip pasien, perpustakaan khusus, perpustakaan
pembunuh kuman (desinfeksi), dapur dan lainJain), perlengkapan
pasien, ruang kerja tukang cukur(2tempat). Bertambahnya rasionalisasi
(dapurunitadministrasidan lain-lain), preparat-preparat, koleksi-koleksi,
akuntansi dan keterlibatan instalasi elektronik dan komputer perlu
depot, bengkel-bengkel. Rak dan lemari bawah tanah tergantung
diperhatikan dalam perencanaan: lantai mungkin juga sebagai lantai
kepada jenis barang-barang di gudang. Rak dan lemari untuk akte,
standar, pusat ruang kerja dengan sistem pengiriman surat melalui
buku dan fllm besarnya 25 - 40 cm, untuk peralatan, barang pecah
pipa sambungan.
belah dan sebagainya besarnya 40 - 60 cm. Agar dapat menyimpan
barang-barang tanpa memakan banyak tempat sebaiknya dibuat rak- Jalan Masuk Utama
rak dengan pintu yang dapat dilipat. Penerimaan umum hanya sampai padajalan masuk utama, sedangkan
jalan masuk khusus, karena alasan higienis (unit anak-anak atau unit
Ruang Rekreasi
Ruang makan terletak di tingkat yang sama dengan dapur sentral. infeksi), ditandai secara terpisah. Ruang masuk dibangun berdasarkan
Ruang makan untuk para karyawan terletak di bagian bawah dengan prinsip pintu terbuka sebagai ruang tunggu bagi pembesuk yang
menggunakan dinding-dinding yang fleksibel. Unit makanan untuk datang terlalu pagi.
pegawai sebanyak kira-kira 40% dari persediaan makanan keseluruhan. Sekarang ini pembangunan ruang masuk lebih suka meniru sebuah
Pelayanan di ruang makan dapat dikurangi melalui penataan ruang lobby hotel modern untuk mengurangi kesan ciri umum rumah sakit. Di
makan dengan konsep swalayan. Kafetaria dapat terletak di sebelah sini terdapat pemisahan jalan untuk pembesuk, pasien berobat jalan,
ruang makan (kadang-kadang dikombinasikan). Harga makanan pasien yang masih dapat berjalan dan transaksi (penyelesaian
bervariasi untuk setiap porsi dan untuk hidangan yang diambil sendiri. keuangan). Besarnya lobby (ruangan masuk) dibangun berdasarkan
Hidangan utama dibagikan oleh pelayan dari wadah penghangat kapasitas tempat tidur dan jumlah pembesuk lokal yang wajar. Unit
makanan yang dapat diangkut. Pengaturan arah tempat hidangan: resepsionis dan operator telepon dibuat seperti meja bar dari pintu
meja tempat menaruh nampan, salad, makanan pencuci mulut, susu, masuk, yang akan mengantarkan kita ke bagian dalam rumah sakit dan
kue-kue, barang-barang pecah belah, makanan hangat, kas, satu set jalur jalan utama (dengan WC). Dengan demikian kita dapat melihat ke
perkakas makan, minuman diletakkan terpisah, mungkin diambil dengan segala arah dan dapat ditutup. Selanjutnya terdapat pula telepon
mesin otomatis. umum, kios penjual rokok, permen, bunga, dan alat tulis.
Ruang Kebaktian Pintu Masuk Bagi Pasien yang Tidak Dapat Bangun
Ruang kebaktian sebaiknya diletakkan di tengah-tengah yaitu di titik untuk memasukkan pasien ke rumah sakit sebaiknya dibangun jalan
potong lalu lintas bagian dalam dan luar rumah sakit, tetapi berada di masuk atau lobi tertutup yang dekat dan mudah d|angkau dari bagian
luar bagian perawatan, pengobatan, dan pengurusan. Dapat dicapai administrasi, yang tidak terlihat dari jalan masuk utama. Sebaiknya
dengan mudah oleh para pegawai, pembesuk, pasien (dengan alat diperhitungkan pembangunan sebuah jalan singkat dan terpisah dari
angkut di rumah sakit). Pembangunan dan besarnya ruang kebaktian .ialan umum yang mengarah ke bagian berobat jalan, unit bedah, dan
tergantung pada tuntutan{untutan, antara lain kuatnya agama, lokasi, jalur jalan utama. Sebaiknya diatur sebuah ruang pemeriksaan utama
dan karyawan, meskipun umumnya dibangun tanpa petunjuk dari untuk pertolongan pertama (15 m'z), kamar mandi opname (15 m'?),
suatu agama tertentu, tetapi sekurang-kurangnya seluas 40 m'?. Kapel ruang depan (10 m'), gudang untuk sekurang-kurangnya 2 buah
Protestan: menyiapkan mimbar dan tingkatan pejabat gerejani. Kapel keranjang, dan gudang cucian yang dapat dicapai langsung dari
Katolik: antara lain bangku komuni, kamar pengakuan, juga sakristi belakang rumah sakit.
dan izin dari Pastorsetempat. Ruang-ruang untuk keagamaan letaknya
berhubungan langsung dengan kapel-kapel dan ruang kebaktian: Ruang Arsip dan Gudang
Kamar dinas dan kamar bicara, sakristi, gudang, dan ruang alat-alat Sebaiknya dibangun jalan singkat antara ruang arsip dan ruang kerja
kebersihan. Selain tempat-tempat duduk harus dirancang pula ruangan tetapi biasanya sulit untuk direalisasikan. Mungkin dapat diletakkan di
tempat menaruh ranjang-ranjang pasien, bejana untuk pembaptisan, lantai bawah dengan tangga penghubung. Sebaiknya dibeda-bedakan
orgel/harmonium, ruang altar (--> Gereja). antara ruangan arsip dan gudang untuk akta-akta, literatur, dan unit
administrasi.

232
ctz
r
uPaielsndrad 'z tetuel
'qe6uauou 6ueI undneul pcal 6ueI )!pq
llulp1 rseyodsuetl @
rselelsur e>1 uelelsndted uep 6unqnqbued ue;e[ qenqes unDueqrp
e,tulreqeg 'ltl utsoru uep 'uluoJlrm )nlun ecequeui uedelOuapad
ueEuep ele1eq 1edu.re1 'eceq nduel ueOuep eceq elau ue)etpestp
npe6'qeleletu qelepe etpasrol 6ueA ueeceq ueqeq Jeseq uer6eqeg
'n>1nq ue1>lodruolabued uep tounlrel 6ueI nlnq 6uepn6 eduel
'urpuasJal ueelelsndred re6eqes unDueqrp
ueleyopel ueelelsndle6
ueelelsndrag
'sPltsro^tun )!ulDl-)lu!Dl
rp euJelnJol uelqnlnqrp le6ues 6ue^ uauuedsye 6ue:eq-6ueleq
uep uervre,{:e1 1n>16ue6ueur 6uer{ grl rnle;eu er(uurel unuo}eJoqBl
uerOeq ue6uep uelbunqnqrp rur ueuuads>1e ltun 'ltles LlelunJ
uen;rede1 qnJnles Inlun uee.lerd ue/naq enuJos uel6unqe6rp rurs r6
uouryodsli/ueeqocrad l!un
'eperoq lnqosral uerlnelod bunpe6 )elal uep leseq uebuep
uelrensasrp ue6uent elu.reseq uep qelrunf 'lo1ue1 6uenl-6uen.r
'ueqrlel Inlun uebuenl-ue6uenJ'Llelo)as unuoleJoqel'uerlrgauad
unuoleroqel 'uee>lelsndled '(Inpnp leduLel ggg - 091,) qellnl
6ueni-6uenJ'urpuas BueloJel elnd uelerpesrp e,{ulreqas'(rseiedo
6uenr uep oepln ue6uep 6uns6ue; uelers) ;ensrnotpne qelaep
'(ueleqoleqo) ueuruedsyeTueeqocted uer6eq'1e>16ueq-1ay6ueq
'6uepn6 :erpasiol snJeLl tuts !O ueqlleled qelolas ue le ueqnlnqa)l
U U UUU UU Iflf,
eIur66url qequJeyeq uelqeqeluou e/v\stseqeuJ qelunI ueqequrelad Fequeuleduoltes6u"e i ] al
']r)ps qeurnl ue6uap lelo uebunqnqleq 6ue,{ uerlrleued uep tefe;eq
8S fi#S H E"
Inlun snsnq) leduel uelqnlnqueu ueJaUopel e/v\stseqeul uEqtlel
ueln[ue1 ueMrpuod uep ueqltplad qelolos fficilBH{EEfl}$ililil
'Gr! Se) qnl>1 6uen.r '(.tu 97) eceq
6uenr uep ueelelsndred ueOuep rdel6ueltp 1edep.ral1op e.red 1n1un
rseoJloJ 6uen:-6uent ur16uny1 euleJse uep qesrdtel Ouecuelrp 'ue[rleuad unuoleroqel '6 re1ue1 (D
Llelolos e;eda1 uep'lr)es Lleulnl tse4stutupe rei'aebad 'ta1>1op e.red
Inlun (zur 96 92) reuel , uep e ueDuep ueuapedy'urule1a1 srual
-
ueryBsepioq uelqesrdrp 6ueI eutelse rpedes lnlelp nlelas Bltueiv\
rel)op nele re1>1op eted 1n1un (.tu 97) teuq
7 ueOuap uouapedv
ueureyedy
eulesJoq Irltu etueJse qenqos rbeq eluOutluad eues
6uer( ue6uecue: ueOuep unDueqrp eud rer'ne6ed >1n1un euelsy'(.r"u
gg) buepn6 uep'(rru g1) 6uue>1 6uenl'(.u.r 6;) rcncueu tedrrel'CM
Z 'elurebeqas uep 'rdog 'se[ uedrlrued ledulal 6uenl '(.tu 67) eun6
eqres 6uenl qenqas ue6uep uelOunqnqrp 6ueI (.r.r.r 67 e,(u6uetn1
-6uern1es '"r.u 6' ;, - uelopuod retue>1 deues) n66un16uent qenqes uep
t.rtpral ueivrefu eI enues )nlun puJeslaq tseeJIeJ 6ueng'(eill'srseqeyl
eurersv e- ue6uep qeluel6urpueq) qequel les-las uep rselDeluuel
6ueI >leseureut ledLUel ueOuop 1de16ue1;p uelopuod JelueI-Jeulel
ue>1ur>16unuer.u OueI ueqeceuted relnsrp qrqal 6ue.re>1ag Grl Ol)
uere>1ed rcncueur ledurel 6uenl uep uo1leq eDnI epe 6uepe1-6uepe1
'("w OZ) n66un1 6uenl '(rtu g) eues-eruesJeq ueue)ieul ueyderr{uetu
1edue1 6uent qenqes lltltulau ueyopuod teuel runqDuad
ZL - OL Wp r.rrp:a1 6ue,( 1oduolel nles elueserq nlnqeq eulesloq
reledrp ynlun rndep ueunDuequad 6uelualledepued ueepeqted epy
'eserq 1e66un ledrueg
6unpeO <- rDeq gere[s1e:eIs uebuep uelrensesrp 1e16urpeq 6unpeO
uer66unay 'u..r Og'e - O0'E xu gL'? - ur 09', prplue restlraq leurel
uern1l qesrdral eJecas rclAoqslCM 1n1un ledu.ra1 elnd un6ueqtp
eIu>lreqag (rr-u g ;.) rcncuetu ledu.ral uep ueulal up6uap rdel6ualrp 6ue{
6ue:o nles Inlun Jnptl 6uen.r rpelueu ute6eles lenqrp uelopuod
JeuJel-reue)'t/r^stseqeu uep'tle/v\plaJelns e6eua1'ualstse'eltue/v\
rel1op ered 1n1un e6n[ n;.rad e1r[ uep lervre:ad ered 1n1un ledLuel
ue)prpasrp e{uyteqes egrueru ueaaefuel eted Inlun 'euJeJse lO ralns uep Jolns :)ialrsv '1eseg 'ueur;euad uep ueqtleled tesn6
eueJsv @
'repeureur
Iloiel = 9 -
qe'olosunuoleJoqe'l=
qelnl6upru.eletaley = t ueoncledua)todop ouepnC=ZO
t,(qqoEnseu6ueniulluai-uwex: 0 6unbe5''-
unuoleJoqe-] = e - uouuod$ie/ueeq@lad uesrunoued lep lelemerad
6ue[ uer,aefue>1 ueeJepuo) uedrtruad ledLua] ueletpostp snJeq n]t ueelelsndrsd = Z uetoeq,Fl6uoq-lol6ueqlndeo = !0 lrutal uesnrn 1n1uri 6uenl =00
ureleg uelnluel qelo)es uep'ueqneled ledural bunpab'ueureyede
'euerse rpefueu.r rOeqrp rur ueurlnr.uad qpJoEO tsen]ts e;e6es 1nlun
6unpe6 uedep rp lnsetu ue;e[ ue1eun66uar.u tut qeJeep e) Inseut
uele['1r1es Lleurru uep qesld.ral ueur>1nuad qeJaep eluJesep eped
upr.llplad parsls uep'JaUoO ';eneba6 uEtullnuod qeJoeg
,l<- Nvlut3Nld Nvo NvHtr\n3d
IIYVS HVWNU
RUMAH SAKIT
UNIT RUMAH SAKIT UNTUK PASIEN YANG
BEROBAT JALAN -+f]

Unit penanganan korban kecelakaan menawarkan pertolongan


pertama pada kasus kecelakaan, perawatan medis ditangani oleh
petugas dari bagian pembedahan. Unit rumah sakit ini harus terletak
dekat pintu masuk rumah sakit, dan jarak dari pintu masuk ke ruang
operasi dibuat sesingkat mungkin. Karena itu harus dihindari kontak
/i\ Unit rumah sakit untuk pasien yang berobatjalan dengan ruang keria dokter dan
jalan dengan pembesuk atau pasien-pasien lainnya.
\!.,/ penohubung ke unit stbrilisasipusat' Asitek:Kohler/MUller Tempat berbaring di bagian operasi tidak perlu higienis' Kesatuan
fungsi berikut initermasuk dalam unit berobat jalan: 2 ruangan untuk
pengobatan dan pemeriksaan (masing-masing 25 m'?), ruang ganti
pakaian yang dapat dicapai melalui jalan lintas terpisah.
Ruangan untuk kamar dokter sebaiknya dilengkapi dengan
perlengkapan untuk membuat gips, sebaiknya dibangun sebuah
ruang operasi gawat darurat yang suci hama untuk menghindari
penyusupan pasien-pasien ke bagian pembedahan. Kantor bagian
berobatjalan terletak di dekat jalan masuk dengan tempat pendaftaran
pasien dan ruang tunggu pasien. Sebaiknya ruang dokter kepala,
wakil dokter kepala dan dokter jaga terletak dekat unit gawat darurat
untuk menjamin pengambilan tindakan dalam keadaan darurat.
Ruang kerja para susterdapatdiletakkan dalam satu tempatdengan
bangsal tunggu pasien.

6) Unit Rumah Sakit untuk pasien yang berobat jalan dengan sebidang tanah yang
v terpisah dari kendaraan Pasien. Rumah Sakit Khusus Korban Kecelakaan
Rumah sakitseperti ini banyakterdapatdi kota-kota besar, melayani
rehabilitasi pasien korban kecelakaan. Biasanya rumah sakit-rumah
sakit pembantu dengan dokterahli bedah kecelakaan ini menempati
gedung-gedung tua, tetapi sekarang dokter-dokter tersebut dapat
menempati gedung rumah sakit umum yang sudah direnovasi.

Petugas-Petugas Dinas Kesehatan


Sebagian besarfungsi dari poliklinik bagi pasien berobatjalan sudah
terpenuhi di Jerman: poliklinik ini melayani pencegahan penyakit
dan pengobatan lanjut bagi pasien-pasien yang masih sanggup
berjalan dan yang diizinkan pulang. Ruang-ruang periksa dan
pengobatan meliputi pemberian diagnosa awal, pengobatan dini,
Unit Rumah Sakit untuk pasien yang berobat jalan dengan lorong tengah dan ruang pengobatan lanjutan, kontrol awal untuk perawatan di sanatorium
@ tempat mengganti pakaian yang langsung ditata. (perawatan penderita TBC), serangkaian pemeriksaan, konsultasi
Unitrumah skit untuk pasaen bsrcbatialan dan lain-lain. Unit balai pengobatan dengan kamar kerja dan ruang
1. TemFtpenoimaan/ruang lunggu
2. Ruang bdah/oFrasi k6cil periksa diletakkan terpisah dari kamar untukwakil dokter kepala dan
3. Ruang pembaringan pasien set€lah

+. P.i#f'*m
ruang periksa, ruang tunggu. Ruang-ruang untuk pengobatan
s,n" 1u.rosil
5. T6mFl Fnitipan pakaian. jas, lopi. dan penyakit menular: kamar bagi dokter ahli penyakit menular, kamar
*ba:qainya untuk dokter
6. RuangmFtparadokter
7. Ruanq doKer
depan, ruang periksa, ruang tunggu terpisah'
8. Ruang ko$ng unluk tempat tidur yaru
tdak teaakai
Ruang-ruang untuk pengobatan penyakit kelamin: ruang periksa
, d---2 Unil
9.
@mbdahan/oFrasi
oFmsi (endoskopi)
Ruang
dengan WC, ruang depan dengan kartotik, kamar periksa.

I Kantor penasihat ibu dan anak: ruang tunggu, ruang menyusui,


10. Ruang Fmbukan
11 Ruang menyimpanpeclatan
12, Ruang isli€hat karyawan rumah 9k[
13. Ruang bedah ruang untuk kereta bayi (di lorong masuk), kartotik.
14 Lobnii stenlissi. mncucian
15 Temp;tmenunsuslelahsel6$ioFEsi Selain itu dibutuhkan pula ruangan-ruangan teknis medis' bagian
unil oeBwahn intensif
16. iintu masuk k€bagianpe€wabninlsnsil rontgen, unit pengobatan remaja, ruang-ruang adminiskasi, karyawan
r7. Lorcno kerjdFrawsbn
18. Ruan{,F€wabninl6nstrdanpengobaEn rumah sakit, dan arsip-material. Perbedaan besarnya ruang-ruang
ini sebaiknya dibahas oleh si perancang dengan penggunanya.
/i\ Pembaqian wilavah rumah sakit berdasarkan fungsinya: A. Unit Operasi/bedah B

J'ffi
(!/ Unit rurian sakiiuntuk pasien yang berobatjalan C. Unit perawatan intensif

Ru6ng tunggu Ruary tunggu

unit ruman sakit untuk pasien yang berobat jalan, rumah sakit dengan 2OO tempat tidur. Unit pembedahan/operasi dapat dicapai dengan lift.
@

234
9ez y e>1 1e16uo lnpn ledLlel Z1 ,ueLlcunf\i tseltltqeLleu tesn4 @
urua8 'uletllsd uet6eq ra#eoquoglre) lete^s IIES qeurnu
(g
e8efJaUoO lauoO eoerreuoo'rune
rnprl 6uenu
@ @
qal,noeq rBluel
Q @ 'z uep , l€dwelzL
6u€png (9) ueleu ouen5 'uor.lcu;yr rb
fr Frliq",.lfu i"inj @
O ;npnpTn*aouens @
;tE.E".I.
rnprl lBduel 00, 'peqptlM !p rrleLueu eluepuad ro"?'1"i""3 1?'3un'r' O
too @-^
188 B#
x liee
saar 9-t\ &4"
,eerer"na"i -@-
d00
uepleda 6ueng oom
@
-E-dU
lnpnOr"nU @ n :,-tr::i
ueyeu 6uens rri\:::'--t-1r!!i
@
rnaeo Y,,,h*rl.J!!,1
@
lnpnp 6ueng
@
vnseu ouenv
i)
buepne
@
ue6uepErndec
auratrueu
@
:
. Lpo nueiJau rnrun 6uen! or. )esec telup-] .Jnpll a
ledual oot peqpilM tp tDeuau eluapuod roeqlrleg qeunu (O
qeu,s
. @
EFns(iD r-r#Jl I
jJEHh-k#TS= ;;x = ><
drev f€ t) It
I'
l,r#_r
jfJ-^ffi ffi ',**'*:.'"1'";:: 6 H l
re-ff.,/
_" .\2 ",,=.",1t'iil::Bmiiij 6i....i*$, ffi,
il";:::* d
r,ra\uereil6uea'qarJndep -
ffi;;';ffi'i,*8 r?rpoue,6eo,sa&rrrerre,6eq
..",,,il::lrdi.,*r"#j," -*",rffiglmiijffillffill]lffil -*" G., lllFffi::::Iillll
! lll[(0Dti.:.,i::j::,:;!!,!!]!itii,ii::iiiii:::i::l:.::.::.:..::
wpdsEpduqq{pn::,j]iI
G ltt T@-
*",ffi1"x#f"".'*flffir s 6,*u
;:,I:l:::::3liltffiB-
'*, ol[Erll=lE U
daar6uenu '1u,uae,u*ue,","'Ji# 5eluq
@ ue6equed rEduar ,"ff::: -9-
pdusl'uPuelEderquq ;
r"^ ,"'-?":'"X:':'lfHii 'poanura"o"t @
"a 6 lt Ih-PIE il "'l'
uelepuer6eqles6ueg ,n.,ro,"ng ll-U!1!:l$+l5l I I
@ €d ,.;; o*"s @@
roduoratue,P'|6ar6uenu upaptueileqpirs,redutsr 6r
€! ;X:f,:i",fr,#:i:i,;:l*: 3,J:Hj',L:,:T,'":H:; ua6ur66os rp 6ueley rderer resn.r
euesraquerPu6uenu daaruEerbav \r./
" fi)
QJ) ,""*^iaEJ."ia"**"ruI 3 i:l:l%T,,1"i91,::,f:j8",",: Ql,
rndeprrun '*'*-;;#il;t;; rsearrer6uPnu
@ 1n"".n,,," ! Q r::i:ir:r::l:::ir:;:r:i::,:::r,:;r:,,,r,ir:r,,,,,:::,:ri:r:::::i;::::rr;r;,::l
ueuEUeOued
eouerueee&q 6eq s6unr6uoior ,rr" *.**rrllL'iili
@ . ,*.**.**u#iij3-i:l
arpJm,Lr' "'"il::il:":: I
ueue'uadeduqqnseunlu6 s= ","rn1nse.ou.o- | #;;;: y; .-
q+fr'tr -l% #-l-^ F !
'LUnlJEllUBS Uep'lBUe :ndepuelepad
-1eue'eattf'tdelolll)esqetunjs6n[uepnlueyalsrlersedsueJelyopel uep uei')sd m ouenu
@
ueroeq ynlun qepeq lrurly:urer er'lue snsnq)i ,""'",",u"0u.iui',i#,?i# dD
ulpsqil;';;r;d
oI InseulJel 6ue1 ler*etedlauop uep 'snsnrlx tn,{ursur ,1e}sle p*,*er @
Q
erelue de1e1 ue6unqnq eutqtp npad'r66ur1 qrqel 6ue,( ue6uecueJ ,^"n*,,,,", A"o Er-
uelnlunl ueouep Jrsuolur r,lrqal 6ue,{ ledLual ueouecuer uesenuod *0u","*","aerJ B
ue)nUoueuJnlueyalsnsnq>1 6ueptqueptsestlersedg nluepaluenlnl ,"*"r"1,p,",,"*ry [
ue6uep un6ueqrp 6ueI qeun: edrl qelepe snsnLl) ltles qeulnu *,r* ,"o,r"o'ilj,ffl
O
teuetleue\ leorat g
urouasial uaetetad 6uenU
G
uaeierad6uenu
I <- snsnHy Iyvs Hvl{nu Oi
rsqnsuol 6uens
flyvs Hvylnu -,", i@
t-

RUMAH SAKIT
' I rflffi RUMAHSAKIT KHUSUS
; LIM ,]8181, +u
-lg[E -, -S- ,r -4.
r>] o,, ,

iffi @ fataman tempat masuk


@ eonir
@ Sekretariat
@ oott",
@ aontsen
@ eenro farOto GGm (EKG)

iHt @ Aa.tni*""t
(d) suster kepata

fr e"n"a.""n
@ Labo€torium klinis
@ uo. Serctogi
@ Lau sattenotogi
(9 Poreriksen s'

iffi
lnfeksi
O I nt
6 rro @Q Ruansan ehaYa

q;
t:l_
X
(9) Elektrc Echo Gch
X
(9 Kereia anak
(EEG)
21) Kamar ielasi
X
V4 Dapur kecil

ill@l d6 ,r",",
@ Ruung t,ngg, S ".,"*""n""n p","*"on
(? Pefrenksaan
@ Oeng tua

Ketemnsan+@-@
Gambat 112: Klinik anak kota Furth, 200 tempat tidur A6itek: Amon- Hacki. Kocih

/1) L"ntri Dasar(satu) Lantai dua


@

Lantar Oasar (satu) eoip


@
q) Aub o srraro
( 2) Temel Mkaian X
(8)Sentralstenftssi
><
( 3 I T€moat istiEhat -X
>< (9)Tompal*ilis
(4 ) Ruano doher ><
X - i10) ermPnan
{ 5 ) Ruano deDan X
9l'{Xgj @ X.
(6 ) Pembr@raan
(11) SekGtariat
X
X....
( /) Administrasi
{l2rRuan9m6sin
><
X -
IurPenonmaarypendaBran
('13) Penyusunan program
x
terpsat t Ope€tor

@ Peneaian terpuut
Lmtai tiga
66) ,ur"-n
,:;\^ ""onoo"n (1)RuangdoKer
(r u tsergan! paMEn
:lllffirlll:Hffilii: ,lffill.:.lll:ffiil. @ a"ao,onr.
><
(, Pemeriksaan
r r+,,+i. . . :r+, .:
i },sl r-1.,1i ...@ 65) nmoit o.rat
(, Tenpat Pensukurah
Hr F{
=+E
r-1
fi'rt , '',,S fl
sHwl$ dh Ruano bilas
ffi en"ti"i" *"ir.y,
(!) anatisis gas
@ eenetatan spirometn
@ flo @ s"rreu,i.
6) ltt, t iri"
Q
tttu P"n*at"n
(, Per@baan zat-Bt p€wama
HE,M.E,'H Ruang pengukuran patotogr
@ aioti.i".tin @
(97 xrmra fsit<a (,
fi..ffi...[ 1. Lantai Dua Q
Ruang khasanah
Pemantaran oos,s
fi1) Lab. Edioakiif
(1 I Senrd oenkndisian udara ><
X 02) Ruang gladi resik pengukuan
(2) Ruang dokte.
Klinik Jeman untuk diagnostik, Wiesbaden 6) Ruano nisromm

@ r.n.o
@ untai Dasar (satu) (5) @ xamar getap
@ Lantai Dua Lantai riga

fi) Seramoi ang'n


@ Dapur be6rh

@ H.taran .asuk (p Ruang makanan


f) Resepsr/penerimaan fi3) Laboratorirm
@ xamar tempat tiour ooher;aga
ganda
@
eemeritsaan
Kamar etu tempat tidur
@
@ (Q Dorter tepata
@ Rrrng ,"put (, s6kr6tariat
o @ *r.ng n"'
@ suster pga
aO Ruang istirahat eUxtro Kardio cram (EKc)

ffifr
@
i-t-9fl$t--".# ffi@
@
(0)
nuane ue
Ruang makan pegawai
Ketorangan +@

rlf
j'Lll
-1

@ ffinif penyembuhan di Bad Sassendorf, 2OO tempat tidur. Amitek: Kosters/Balke

236
l-
Lez
re6reg're6n.ry :Nepsr! Jnp[ 761
,9 ledurel ?tr'Ueqla^I)eS qeunU U,/
'4
'u)es qeuinJ Inseur uelPl rp epP '0t ',9
'6€
6ueI epueyepuel uelueqleduratu ueldereqpp uersed e6ren;e1 r6eg '8Z
'L I
'uoqelAtsuoJut uep uoq Ll-1c\ts:uRtosopy
vv
-eledo ue6unqnq rlrlru,loru efiusnreqes lrles qeu]nJ uelep rp 6ue:eq
ueuedup(ued 6ueng '1eleu 1n1un ur6urpued 6uenr urel eJelue LlculleH uep suossae)
rlequJol elelp snreq r6o;orper ueleunOrsdueu 6ue,tlqes qeuru >1n1u1 'Jelqoy :Ielrs.rv 'rnpn leduel
'lrles qeuJnJ uep qesrdreg snreq l'lu rselelsul Z/e 'sdesofjs 1,Irg q"rng @
'rlequrol
eleup snreq epe 6ueI 6ueru-6uenr pep renle1 nlurd enuos nlr euaJeI
'rOologed 6uenr uep sen; ue6uep:eqefueur ledep Jelnuau 1r1e,{ue6
'urlesJaq 6uen: uep'n66unl 6uenr'leuelorlas'Jollop
6uenr re6eqes urel eJelup eluure; 6ueA rs6unl 'oloJ urnuolpJoqel uep
'drs:e 6uenr 'eureq uerusequrad uep rcnc 1edu.re1 ue6uop rdel6ualtp
6ueI uervrefuel 6uenl rrvrerurl leqoleqo 'rseJlsuouap 'qnqnl ue6ro 6rz1eo6 :>1eys.ry 'Jnprl ledurol ,6tzleod :lar,rry ,nOO
/6\
\Y/ 'nellos
r"ttf$'#B @
qeuinr ue6un16ur1
-ue6ro ledurel uep rcnc ledtuel uerDeq dnlecueu 1e,{eu ueesluauad ftt'Uaqlan eulelnlqesqeurnu lles
6ueny ueDunpur;red uep ueueqroOued Oueprq uelep rp )nseurrol
'ue1e;e:ed 1n1un 6uenr uep '1eIeu rnqn6uad 1n1un rpueur.reuel 'CM
'uersed e6ren;e11n1un n66un1 6ueru'ueuedullued 6uenl'ueul6urpued
6uenr'leIeu.r uegameDued lelelu upeurueuod'erture6eqes uep'e0a>1
uJnuoleJoqel'leIeur ueesluetued ueuedturr{ued uep uelado6ued
:urel eJelue ertu;s6ung 'dnlnpa1 uep qesrdrel 6ue,{ 1r1es qeurn.r
rp epe eserq 6ue,t leu.uou ueler6al nlens uelednretu r6o1o1ed 1u1-1
l6otoled
'uepur.lrp ledep urel ue6uep nles 6ueI uernlered elusnJeqos 'reurs
uereqaluad uepurq6ueu Inlun eules 6ue,t rerrire6ad qalo snrnrp
rur ueleqoOuad uep rOo;orper )nlun Jeurs uenlueq ueleunEDueur
ue6uap rderel ueleqo6ued uerle ue61uol esouberp urelep rp
r6olo1ed etue1 6ueny
Inseurel.rrllnu ebeuel upnlueq ueleunEDueul ue6uep ueleqo6ua6 @
'rs6unpeq snJol snJeq qequrl re nele qedures
rncueqBued rselelsul qelnl! EuaJey LlequrlJre)n1un nlepeq e6nftur leg
'6ueqn1 tue;ep nele ue6luor
Jeurs uep Ounpurpal 6ue,( 6uenr-6uenJ uelep ledepJel 6ue,( eueu
uoqrp qelol 6ueI ry6ue1-r>16uel uelep dnlnpel 6ue,{ se6 depel 6uen.r
ue;ep rp
uedursrp snreq qedues-qeduJes 'BIuue4ncueqOueu >1n1ug I
'ure; 6ueI qedu:es-qedu:es ueDuap rndu:ecrp
nele uelureuoqlp tedep rseurueluolral 6ue,{ qedues-qedueg
'e,{eqeqreq qeJoep reOeqas uel6uopo6rp'Jrlleorper Dunpue6uau.t
6ueA 1ez1ez ledeprel e,(uurelep rp 6uel ueOuenr ,t*Hlnr::
uen66ue6 uepurqbueu 1n1un ueqnefuaq snreq eIu>;e1a1 reurs uenlueq
ueyeun66uaui 6ue[ rde:a1 6uenJ uep uo6]uoJ esouDerp 6uenr 'dn1npa1
qelsnJeq lr)es LleuJnJ urelep rp epe 6ue,{ Dueleq ueupdurluad 6uenu
(1t1es qeuln.t 'rderal uep.rrllnu ueleqoEued 6uenr uep uep6eg
@
1r6uep1r6ue1 uep Durpurp ueleqalal) ueqeq-ueqeq uele ueelurr,ured
ue>lrsruUepueur ledep Inlun lrprprp srueq ue61uo.r 6ue1ue1 rpe6uau 6ue,{
elrsll rlr.le Oueroes 'euecuoJ uelJeseprog 'ue61uor reurs depeqlal
ue6unpurped reue6ueur uelnlerad lenqurour gzrgz NIO uep ?0Bg
NIO 'ttgg NIO Llelnll eua:e>1 'ua61uo.r reurs depeqreg ueOunpurpad ''""ffi.r,,,"*,
qelepe rllnu e6eue1 uenlueq ueleun66ueu ue6uep ueleqoOued
uJelep qeleseur rpelueur 6ue1 'ue61uo.r ]ele-lele ueuedtut,(uad EElffi'{ } preea
6ueu 1n1un e6nf n1r6eq 'rselado 6uenr >1n1un uelnlepaqrp r-fl
6uer(.repue1s ueOuap renses sruerErq snreq rderag 6ueru uep esou6erp L-E rri
6ueng 1er{eu ueuedurr{ued 6uenr 'Jo}ol Jre ue6uenqulad 6ueru 'ueE fl3::!il
-luor lele-1ele ueuedturlued ledtuel uep urp:a1 ueueduqAuad 6ueng
'uernln6uad 1ot1uo1
kl--l u$sd epuo,
ffi a' u€ed
Ouen: uep 'rserado 6uenr 'uarsed 6ueru rerre6ed 1n1un uebueru
qen pq rp epeJoq rderal 6ueng 'uern>1n6uad 6ueru uep '1a11erd 6ueru 'rdelel uep tr;>1nu esouoerp ueouap ueleqooued 7;1
rnpn ledurel yg 'ueleur,(ued lrur;>q 'ulpag tp moqcltn-lgopng 11eg qeu.rng LU
'Jrqeorper runuoleroqel 'qoluoc uplrqureOued 6ueru 'rselr;de 6ueru
'lervrered 6uenr ure; erelue esou6erp 6ueru ue;ep lnserural 6ue1
'Ourdues ueOuenr upp'unuJn ueesluaured 6ueru 'n66un1 6ueru
uep rseuJoJur 6uenr :n1rel uedep uerOeq 6ueru u.relep rp XnseurJal
6ue1 'Ouereq ueleduleued 6uen: uep 'rdelal 6ueru esou6erp 6ueru
'uedop 6uenr uep urpral lrles qeuru 'rygg (ueu:ap rsesuepuels
uele^ el) NIO uelJesepJaE 'uee,(eqeruad uep ueleqasal uqeteAs:ad
ue)JesepJaq ueldeleyp qelal Jrllnu e6eual uengueq ueyeun66uau
6uer{ ueleqo6ued 1n1un e[.re1 6ueru uer6equ.ra6 '.r;;1nu e6eual
uenlueq ue>1eun66uatu ueBuap ueleqo6uad sasord 1n1un 6ueng
fi<-
t9o'Iolvd'ut'IvnN NvrvaoeNsd Nvrvi vufd dnv9Nt-l
ilvvs Hvlflnu
RUMAH SAKIT
PER,AWATAN BAGI WANITA YANG BARU MELAHIRKAN
= I :flE DAN PER,AWATAN BAYI -+U
EIE
Perawatan bagi wanita yang baru melahirkan dan perawatan
bayi mencakup semua kegiatan yang ada di rumah sakit, antara
lain keadaan fisik, medis, psikologis dan sosial wanita yang baru
melahirkan dan bayinya merupakan suatu hal yang penting.
Setelah melewati masa-masa sulit ketika melahirkan, perawatan
terhadap wanita yang baru melahirkan dapat kembali normal.
Wanita yang baru melahirkan yang memiliki penyakit dengan
fi)
v
Stasiun bayi prematur dan bayi normal dengan 27 tempat tidur, di Fulda
tingkat penularan tinggi seperti, tifus, TBC, hepatitis, ditempatkan
arsitek: Koehler, Kassern
di bagian perawatan yang terpisah. Pemindahan pasien ke unit
perawatan intensif diperuntukkan bagi yang baru lahir yang
menderita penyakit menular atau gangguan dalam fungsi
pernapasan (bayi prematur).
Beberapa aspek yang tercakup dalam perawatan bagi wanita
yang baru melahirkan antara lain: perawatan dasar, pengobatan
dengan terapi, perawatan pasien, administrasi, dan pengobatan.
Pengorganisasian perawatan yang sesuai dengan perawatan
normal antara lain: stasiun perawatan, perawatan secara kelompok,
dan perawatan perorangan. Perawatan bayi akan diatur oleh unit
perawatan untuk bayi atau unit perawatan bagi wanita yang baru
melahirkan. Untuk mengurangi penyebaran penyakit yang menular,
I-- 3,60 ------l- 3,60 ------.1 bayi ditempatkan di ruangan-ruangan yang kecil atau di dalam
box. Agar bayi tenang, sebaiknya bayi ditidurkan dalam keranjang
fA\ Perawatan bagi anak-anak dan penderita penyakit menular yang terdapat dalam kamar tidur ibunya. Dengan cara begitu
\4/ Arsitek: Deilmann
hubungan antara bayi dan ibunya akan lebih intensif lagi
dibandingkan bila bayi ditempatkan di ruang lain. Penyatuan tempat
itu untuk meringankan pekerjaan perawat dan terasa lebih efisien
karena perawatan bayi akan lebih terarah.
Unit perawatan yang lebih besar. Unit perawatan bayi terasa
lebih kecil dibandingkan dengan unit perawatan normal. Tempat
yang lebih kecil memang lebih disukai dan juga lebih bersih.
Pembahasan dari besarnya tiap unit perawatan antaru 10 - 14
.i tempat tidur. Fungsi dari unit perawatan antara lain: perawatan
kesehatan wanita yang baru melahirkan, perawatan kesehatan
L
bagi bayi, perawatan kesehatan bayi yang lahir tidak normal (bayi
prematur), dan fungsi yang lainnya. Tingginya permintaan tentang
/a\ Ruang perawatan anak-anakdan ff Ruang perawatan anak-anak dan perawatan wanita yang baru melahirkan dan bayinya karena alasan
\9/ penderita penyakit menular, v penderita penyakit menular,
Arsitek: Deilmann Arsitek: Deilmann kebersihan. OIeh karena itu harus ditentukan sistem tentang ruang
pengunjung yang dilengkapi dengan tempat ganti pakaian. Ruang
tempat tidur juga telah direncanakan seperti yang terdapat dalam
perawatan normal, jarak antara tempat tidur yang satu dengan
yang lain, keranjang-keranjang bayi diganti lebih besar lagi. Di
dalam ruang sanitasi harus tersedia kamar mandi dilengkapi
fr dengan bak mandi dan juga pancuran, bagi wanita yang baru
melahirkan tidak perlu menggunakan bak mandi. Unit perawatan
|j bayi mencakup fungsi-fungsi seperti berikut: tempat tidur untuk
bayi, tempat menimbang, tempat jasa pelayanan perawat untuk
anak, dan tempat khusus untuk keranjang bayi.
Untuk bayi yang lahir dengan menggunakan bantuan perangsang
patogen harus diatur dalam unit fungsi perawatan bayi yang
lahir secara tidak normal, yang meliputi tempat tidur, tempat
@ Sat, kamar tidur yang terpisah dengan ruang bayi Arsitek: Mayhew tempat perawatan, dan tempat-tempat kerja. Fungsi yang lain
meliputi elemen-elemen ruang seperti tempat pelayanan jasa
perawat, ruang untuk istirahat perawat, dapur, ruang dokter, ruang
pemeriksaan dan ruang pengobatan, ruang kerja yang bersih,
tempat tidur para pasien, ruang untuk pasien dan pengunjung,
ruang penitipan, ruang peralatan dan ruang bersih, WC untuk
pegawai dan pengunjung, dan rak penyimpanan peralatan mandi,
begitu juga ruang yang digunakan oleh keluarga pasien untuk
N
berbicara.
I
Syarat.syarat teknis: untuk memperkecil kemungkinan
menyebarnya kuman melalui udara, lubang angin tiap-tiap ruangan
l
harus berukuran 8 milimeter.
Temperatur ruangan harus di antara 24oC dan 26'C.
Ruang penempatan barang dalam tempat kerja: Kereta dorong
__-__l_3,60 untuk wanita yang baru melahirkan dan bayinya setelah persalinan,
F_ 3,60 ________-
seharusnya pendek, yang perlu diperhatikan bahwa, tidak ada
Ruang perawalan anak-anak dan penderita penyakit menular
jalan untuk sering mengunjungi pasien.
G'\
\Y Arsitek: Deilmann Bantuan kelahiran dan perawatan bagi wanita yang melahirkan
telah diatur untuk menghindari penggunaan lift.

238

&
6ez
'rorr4o) :rolrsJv 6ue,{ sr6oloyrsd erecas ueleqo6uod:lll5r? @ elnqral 6ue,{ sr6o1o1;sd aeces ueleqoBuad un1se15 @
^rned-ralnyI
-fl-]
E-r
6tz1eo3 :1a1ts.ty ulpeg'/tloqcJan-]lopnu /A\
\>/
EJ lues r.leunJrp'JnpuleduLeleZue6uepltllnu ue6uepueleqoDued unlsels
uelsPd I
rnpq I
ledu.l I
6uenu I
-I
,flt*,fi*1 tuElffilffilEl El El 538
r6oloyrsd ueleqoouad upxnuouaur or"i rnr#o,H13,o;]3lt?Y @
'lnqosJol ualsed oz'L
elursElosual qeoecuotll )nlun ll)es qPulnl enules lp uelnleuoqlp T
L
uele uarsed uBeMlfeI uBueouEuad Jesoq ueull6unulay '6unpulUal
I
esBror.u uB)P uotsed nll6aq ue6uop'ueueule^ua) e6n[1teq ueouep lr.
uetleqJed uE)ueqlp enulos e)eJoy\ 'oue.ro 97 elull)lpos ualsed I
Iodurolo) rsuaq 6ueI rde.rel e6nIn1r6aq 'uBIPtlJ 6uenl 'telues 6uent
I
)nlun JBseq qlqal 6uBI ueouenj 'uPelulLuJad lueoueueul lul BoJV
'snsnql oueprq >1n1un ueleh eJed
uer6eq uep ueeleuad uep ueeuecueJed eped uelqeJoslp uelsed
r6olo1rsd Oueluel uele/tleJad eleu 'snsnq) 6ue,( elulelts eualey
'ualsed BJEd slllsd uele/v\elad
'Jnptl leduol ede.raqeq rp uelledtueilp uolsBd eled nll
euorel LIBIO'Lleual qlqol uereullued uBleun66ueu er(uueleqobued
uusurlloo :lellsJV uueulllao :xellsJV
6ueI uersed uep uelqestdtp len) qlqal ueleutlued ue)eun66uotu 'euet 6ueA nUem e16ue[ ulelep 'uersed loJluoOuau.t
e^uuEleqoOued 6ue[ uetse6'uese/v\eOuod ]lun uep lo.l]uoI llun :nlleI deur6ueu 6uEI uatsed eped lnlun nlr uEOuenl 'algnop
'resep uelemered lnlun ueleleJed 76\ nele a/6urs 'rJeqeleul JEuls 61
lrun Z urelep tbeqlel uee[a1ed ee.ry leuJou uelel eJod ueOuep rde16uel;prnprledurel y ueunsng \9/ uep ueounpu;ped Inlun JEujE) \g/
renses uetsed )odtuolal edeleqeq eped uelueqlp 6ue,{ ueleinelad
oz,l -..-.-----1 t- og.e -------]- 09'e
e,{ureseg'Jrl)nu uEn}ueq ueleun66ueu e,{uueleqoEuad 6ue,{ 6ueI --l
uersed r6eq eulelnlol leltleJed uep Jeyop eled qelo ueltleq:edtp
snJe[.] ueoluoJ Jeuls depeqlal ueounpurped ouelual ueJnleJad
'uolsed esllJad 6ueng uelemele6
'ue)r.ltsJoqtp nleles snleq leluel uep:aleu 9';. t66ut1
lnqosJel uBouenJ 6u1pu1g snsnql ueouEnr rp uelledulelrp c81
uep'r.leJaul lllulqlllulq'ualdlp'ltelecec'ledutec 1r1e,{uad eluapueul
6ueI >1eue-1eue ltun ueleuecuoJlp snleLl e6nI uleuloq uep lelelaq trru
)nlun ue6uenE ')Eue-)euP ue1e,(eqequ-rar-u uele )iepll e66utqas n f__ltr_-l E
')eue uenB)Oue[ uEp uep qne[ 6ue^ ledual lp srueq e^u)P]al iol tr Eln
-erpeJ uEp IlJlsll lselelsul Ieue Jnpll ]edulel ue6uep ue6ueJoqesJeq
elapuot-Blopue[ 1e1e1 ]e/v\eJad eJed ueOuap e6nI n]l6aq 'Jo6oru la6nJy'.re6ruy :>lagtsre 71
ure; 6ueI uBOuep nles 6uer( uolsed eJelue Ie1uo1 r6ue.rnOuauj uelP 'Ueqle1 Ules qeu:n: rp .rnptt ledtual 97 ue6uep )ieue-)ieue 6ueng \9
sele rp ue6uolo6 uellesepleq ledulal ueqesluled uel5eq %zz) leder )nlun
' 'deq
6uen8 Q
6uenI (5 {eq nue6 6ueru uep leaaed 6uenu (t rauop 6uPnU \Z
uqeqooued 6uen! (6 ieneraa ese{ ueue,(eled 6ueng (e rnp[ reuEy (t
Jelnueu lrlelued ellJepuauJ 6uer( >1eue->1eue uPp 'unqel ,f lnuln
seleq led[!Ps tOel JBSoq qlqol qepns 6ueA leue-1eue e6nI uep e111eq
'(ue;6eq oTog 1) rnleurerd rr(eq '(uer6eq oTogg) rAeq lue6uoloE edelaqeq
lpefuaur uBlepeqlp e,{uesetq leue-Ieue llulpl lp uolsed eJed
Ieuv uep ;i(eg uelernele6
n<- snsnHv NVrvMVusd \Euv
IIYVS HVIIIINU
RUMAH PANT! WERDA
T----------l -+u
REiE privat
Rumah poEwatan para laniut usia
:i::i::tlti:::::::::i, :::ll:l::::i:.:l ::::: Lembaga untuk menjaga para lanjut usia antara lain:
1. Rumah panti jompo, 2. Asrama untuk para lanjutusia
3. Rumah perawatan para lanjut usia
a xuang

) ------FRr=i6:E6',nlia
l Rumah panti jompo @ - @ merupakan tempat yang terpisah.
lr
Restoran_
#rJ_ 1
Di tempat ini para lanjut usia melakukan kegiatan untuk memenuhi
kebutuhan hidupnya. Rumah-rumah ini berada di lingkungan tempat

Ruang
ll -
tinggal jumlahnya sekitar 2 1OYo. Rumah untuk 1 orang luasnya
istimhat Kolam renang sekitarnya 25 - 35 m2, untuk 2 orang 45 - 55 m2, terdapat balkon
Kafe
yang terlindung dari segala cuaca, yang luasnya > 3 m2. Lebar 1,40
m dan dilengkapi dengan pintu.
@ sk"r, rr"ng Pemeliharaan asrama untuk para lanjut usia digabungkan dengan
Ruang peralatan para lanjut usia sehari_hari kamar-kamar yang ada dalam asrama tersebut, di dalam kamar-
kamar itu terdapat dapur yang luasnya > 20 m2. Bagi yang mendapat
kamardekat rumah perawatan para lanjut usia sangat menguntung-
kan, karena di sana disediakan ruang makan, ruang santai, ruang
istirahat, dan ruang terapi. Di asrama ini juga terdapat pusat pelayanan
dan perawatyang dilengkapi dengan kamarmandi, ruang perawatan
dan dapur dari kamar pembantu. 1 kendaraan yang bisa memuat 5 -
8 orang. Pemanas ruangan dan juga ambulan -+ @.
Asrama untuk para lanjut usia dilengkapi dengan
perlengkapan untuk tempat tinggal dan perlengkapan pengobatan.
Asrama ini juga memiliki peraturan perencanaan yang ketat,
peraturan surat ijin, dan peraturan kerja. Ruang samping yang besar
Tempat tinggal sementaE paE laniut usia
yang meliputi 120 tempat-tempat asrama, penawaran dari area
makanan, area pengadaan perlengkapan dan area terapi termasuk
@ rungsi dari pusat perawatan para laniut usia
di dalam bidang perawatan untukjangka waktu yang pendek.
T Perlengkapan rumah pada umumnya; anaktangga berukuran 16/30
T
cm. Di setiap sisi anak tangga ditandai dengan warna. Di kedua sisi
tangga terdapat pegangan tangan. Lift digunakan untuk para lanjut

+ iI
usia yang tidak bisa berdiri dan harus duduk di kursi yang dapat
dilipat. Dapur yang belum dilengkapi peralatan dan jendela letaknya
.i rendah, membangun seperti itu untuk apresiasi bagi para lanjut usia
IT yang cacat. DIN "1801 1 dan DIN 18022 --> hal. 17"1
Letak asrama berdekatan dengan kota dan dengan pra sarana lalu
lintas. Area yang lapang dan disediakan banyak bangku-bangku
+ untuk istirahat.
! Tempat peristirahatan lanjut usia, merupakan tempat bagi lanjut
24 sla 24
usia untuk saling berhubungan satu sama lain atau tempat
F-n menghubungi ambulans, sekitar 1600 para lanjut usia menempati
@ Rumah untuk 1 orang, luas41 m2 @ Rumah untuk 1 orang, luas 37 m2
tempat itu. Dengan ruang pertemuan (dapat dibagi) seluas 120 m2,
t ruang pelayanan dan ruang persiapan seluas 20 m2, juga ada ruang-
ruang untukterapi, ruang ganti pakaian, ruang untuk kelompok, WC,
dapur dan ruang boling.

l--3.75 .--F-3.75_i
Rumah untuk 2 orang, luas 62 m2
@ Rumah untuk2 orang, luas 58 m2 @
I
-{
Ir
I
l-
$
I

I
I

F-2,50 . I 1,75*l-- -2,51---l

6\
v Rumah untuk 2 orang, luas 56 ,'@ Rumah untuk2 orang, luas 55,5 m2 @ Rumah lantai bawah
dari rumah perawatan para usia lanjut Arsitek: Turky Richter/Bordurs
taman,9 m2

240
t?z
'qtnn H ) :lolrsJv Jesep leluel 6uenr uep ersn 1nluel aed ueleMered qeunu (O
tT I
- t-.1-
,8X:t I,'
I
HHI
#.61
%;--Btrcl
JA.rOpraud Ialrsrv
ffig ntUm l
l@ rmmJ
tt rgrqrBiil EB
B luroeum'
,$8flffiG -
Et@
r-$ s'--d
rl
'lnquer uep
'rIBl uBlpiv\eJod 'upuos 6uenl ute; erelue tderel 1n1un ue6ueny
'euelolel uep 'ErrJEsJoq 1nlun ue6uenr uep 6uereq ueepeDuad
6uenl'rsellnsuoy 6uenr'rseJlsruruJpe 1n1un 6uenr-6ueng
'uerbeq nles gpe[uau 6unqe6:e1 6ueI resep lsepueltp
nple Lleuel qervreq 6uen: !p ]edeprel lesnd nles eursrue)ef!
'eleJeur e6ren;e1 qalo leh eJrp rlequrs) ue)ie
ellarou releroq uernqrl qeleles uep rselrlrqeqer ledurel '111es qeuru
Llelo uBIUaqrp 6ueI uelenered rpedes ueJnqrl eutelos 6unsDuepeq
'ersn 1n[ue; ered lapued n11ein e16uel Inlun ue]eh eJad eely :npn ledu:el rnp[ lEdura]
'epo.r rsrnl rpades Z ueouop uelel erad .rrr"y @ | ^
ue6uep uelearrered rer"uey \!y'
uelelered qnJeueur 1n1un ueleunbrp ueqequrel 6uenr uep tcnc tz'1 Lt'o
f-o l-- oe.e ------l*- 09, r _{_ 09.r _t
6ueng '6uurd ronc Ieq ueDuep rndeg 'uelncued uep 'CM 'lalBlse/v\
'uepuoJ rpueur )eq uebuep rpuett.l reuiel uep ueteyed tgue6 I T
6uenr '3p1 'ueleqoDued 6uen.r ledepral 'leiraerad 6uenr uelep t6 I :
I l-
'@ <- lndLunlraq Inlun ueleunOtp I t:
er(ueserq 6ue,{ ue6uenr ue6uep e)aJot! ue>l6unqnqDueu.t I
I
I
ledep 1nqes.rel ue6uenr uep 6uo.to; derleg'ueleivreled
6uenr ;, gedeprel le66utl ledual >1oduo;e1 7 detles lngug
I
I I
'rndep I
I
rp BuresJoq ueleu eloraur 'ue)eui nlle/v\ eped 'eulesraq erecas I +
+
ueleunOrp 6ueI .rndep uep leLleJllsr 6ueru ue6uep 6uao g1 - I Upp
L -L
urprel lodulo;el eJscos ge66uu ledureyeq 6ue,( ersn lnfue; e:e6
Jnp[ ]eduo] :nprl ledual n
'ue:ncued uep 'lolelse/v\ '36 ue6uep rlueb reurel '[rt ! senlas 7 ue6uep uelerrrrerad reurey @t ue6uep uelervrered reuey LU
uereled uuBO 6uBnJ ueOuep w gZ'l x r! 9Z'! )nseu uelef n1ur6
'enproq 0r'0 ,z'0 0t'0 ' l-l-l '
F99'!-F08'r -.lFoB'r -+ ss'rJ 0!'0 9z'0 0r'0
6ueI >1n1un zw Zl uep ueEuerored 6ueI >1n1un ,tu 2 qesrdrel 6uel l- 06'r -tt- 06'r
-ti- 06'r -lt- 9s'r-l
rnprl reule) Inlun '@ - @ e- ,ur 67 'epue6 ge66un 1edue1 reuel T
)nlun 'zLu
91 = uebuero.red .reue1 oTogg = 1e66uu 1edue1 6ueng
'@ *
leqlilp ledep eliel 6uenr uep 1e66uu ledu.rag 6uen.r
e.relue selal BJecos upqeslured 'Jeyop e6eue1 ueEuelnlal elrq
lemered ered que;eu ledep 'uunr 6ue[ uelervre.red rnlelau uebueg t=
'ure; 1e1ele,(seur r6eq uelerrrrered ueqnlnqel rue,(e;eur e6n[ uep
sruo.r>1 6ue{ eluepued 1n1un ueueEueued uep 'ueyeqo6ued 'ue1em
-erad rueAeleu lnfue; ersn e.red 1n1un uelerrerad uep lr)es qeurnu
f,<- i
VOUSM IINVd HVNNU
RUMAH PANTI WERDA
-+u
Tempat tinggal untuk
Tempat tinggal untuk
beberapaorang
orang '- 1 Ruanqsantaidankamartidur
beberapa a
i i""il,i:.:iinWc- T1T-\

Tempat tinggsl untuk beberapa ohng

Arsitek: W. van Lon


@ lantai bawah dari pusat rumah panti werda @ lantaidasar-+@
jLr-
.jE
+ Kamar

tl

+E
oo
=l
eagian dari lantai dasar +e -@ @ uooel ruang perawatan - O) -@
@
1 Jalan masuk ke ruang 12 Ruang besar untuk
makan
besar
2 Toko 13 Dapur ,. r

3 Kafetaria t+ Rubng untuk makan


(perorangan)
4 Resepsionis 15 Ruang duduk
5 Ruang kepala Perawat 16 Kamar mandi
6 Ruang klub 17 Ruang
7 Perpustakaan 18 Paviliun
I Ruang dokter 19 Tangga
9 Ruang untuk berkumpul 20 Kamar mandi
10 Kamar tidur dengan 1
2l Tempat tidur

d
temoat tidur
1 1 Kamar tidur dengan 2
22 Ruangan besar
tidur untuk makan Yang
tempat ada di lantai atas
G

\B
13t- ac] I i:-.i
'' )+-,
"t

o
!

Lantai atas dari Rumah PantiWerda Muhlheim +@ Arsitek: A Riege


@ lantai bawah dari Rumah Panti Werda Muhlheim @

242

h.-
e?z
r 'epoq-epeqlaq 6uer( lnlel 1 (lnlnt uetepues ue6ueo) a
Qnlng uerepues eduel)
uelsoloJd uelsu)
ueunsnsue6uepela.regrnfelreqe1 lrloleyetereg>lnpnpleOtucij (!! ete.leg >1npnp ledueg
A, €, - A, seueuod
@ @ 1
wb,.;
b
W uc 09 # '99 - 09 = n)i6upq Jeqa'l
ucrL-q=q uc 09 # 'qq - 0q = nt6ueq leqal
Wh,: WAI uc06#'q6-qB:e ucqS#'06-09=e
.EFr=F.iiii*. zMeqcs :)olrsJv
(repuets)
,W lrloleyelaroelnlun
uenleouad reuey \9,/
/-:\
uesrldeqtue6 \$/
z:r (repuels) teqeU
/-\
UJ
'ueur rsles uep rcns
6ue:eq-6uereq uBllelolout >1n1un 1edu.rel re6eqas ue>leun6ledrp
ledep :e1;e qei'^eq lp 6ueny '.re1;e uedep rp ueln)ellp n1.rad lepri
;n66ue uep tlo.t uer6eque6 '6ue1e;aq rp eIuse6nl ue>1n)eleuJ uJe[ul
'O <- ruc A6 eIur66u11 'rulele nleq uep lenqlal relle eleyl
uorupJ)ps lees eped lesnd rpefuaul 'tnlsed 1n1un efeu = lelly p\euJoqef uedep'r
'll al uelrlen rllrsuoy uelqpqeluauu qele1 ur 0'f x ur 0't eureln rPlle
letrn nlnueu lrlsnye Irlole) uEouep ednjos
rur efarab uerDequed uep nJeq rselueuO leuelrn uednlsnal rn;e1eu
6uequoga6 uelnlued ueJnln'uelsaloJd uolstJy
ledep rp ueurzued 'uednlsne>1 uerbeq ueEuep ue)eJectqtp uep 6unpurlad ue6uep unrpo6 ]eurn Inlun lelle elen
deqeyeq e:eces rsenouoJrp uep qeqnlp elete6 6urdr"ues rp ueunbueg
'rolsed qeunr ue6uep uple)apleq n;e;es er(usnleqas eleteg
'O <- Jeqlurru
nfnuauu uelere-1ele ueOuep ueqelruled n]ens In]un ue>leunbrp
eselq urel 6uel ue6uep nles 6ueI Duelued n16ueq >lodruole) pJelue
qe6uel rp uelel 'ge leq <- 1ede.r 6uent nlnueur 1n1un dn>1nc snleq
I
e66ue1 uep renlal nlurd eluleqel 'lepuefiuau 1n1un ledurel ue1qn1
-nquouJ 6ueto n1r1n1u61 'zu.r g€'0-gZ'0 uelnln uebuep dn)nc tJtpJeq
1nlun ledtrel ueqnrnlaso) 'zru 6'!- 09'0 nlre[ 'urpleq 1nlun 1edule1
ueqnJnlosa) ueunOueq senl ue6uap renses eue:e1 1er(ueq qrqe; uele
6ue[ued n>16ueq-n16ueq elueserq.reseq 6ueI elete6-efe.re6 epe6
'6uefued ny6ueq g 1 epe qrqel 6uetn1 e66urqes'6uelo g;,-7;, lenuuaur
6ue,( @ <- uer6eq 7 rpefuaur uelqesrdrp n1r n>16ueq eleut lnqesJal stsve
tel;e Burdues ,p rn'po3 (i) nles urelep relle uep unrboi
n16ueq rp lnpnp 6ueI bunlun6ued r6eq ueueule,{ual qeleseu @
eueley '6uefued n16ueq I qrqel 6uern) ledeplal elueselq ;u; e[aleb )inseu sa$iv .@
rp'6uero O1-g lenulatu esrq 6ue,( Lrr g'L qelepe ure; 6uel ue6uep
nles 6ue,( 6ue[ued n16ueq erelue lelef '1ce1 6ueI e[ate6-ela.re6 lg
r\
s[deq tedEy
/<fi;il
'Ounuad rpe rlrlrueul uep 'uere;rued 6uent 'le6uepued 6uen.r \L/ Epdey IEqEU
leqeu
>1n1un ueleun6rp eserq rur ledurel 'zw Z9'0 - gy'g eluleqel
@ +-
'lnlnUoq 1n1un 1edua1 ue6uep ;de16ua1;p tsrnl )tloley efe:e6 1n1un
uel6uepes'rr-u 9'61 7'g e,{uleqel @ <- lnppeq 1n1un leduel ue6uep
rdelDuelrp )eprl elueopreq )nlun rsJn) 'uelsalord elete6 r.uelep 16
'Jesoq Llrqal 6ueI eleia6-elele6 eped eIuleq rpades elera6
uep 6unluef uelednreu Jellv sele Jelle tp epeJaq eJens uenped ,r1--v-"
'dn1npe1 uep srle:epeq 6ue,{ i unrpod;
ledurel rp epelaq elepue6 'elateO urelep \_!-/
uebuenr rlnseuueu esetq qepns1e[1e: uerpnutel nl1emede.reqeg 1g I
-re leLl eped leqr;rp ledep efe:e6 6uenl uelnln 6ue1ue1 uelnleled 1 rloley ere.res
Cz 'i5i,?,0"],e"1? J6.,t"EtXjtj!3
teue6ueu uerelluad e,{ue:ens uenped uep qtles Ouequel ue6uap "r",1s
1er1es 6uel ueun6ueq ue>ledntetu efetag e[es uedap ueueleq rp
epereq elueq elere6 e1 6ue]ep 6ue[ ]efie 'ueqn1 rue,{e1eu: 1n1un
ueleunbrp 6ueI rcns qeuln: ueyednJou, Itloley ele.le6 elungng
'uenueyed 6uenr-6uenl lenqulau
lnlun usle/v\eJod-uelerueled ue)e ueltleqJadureu e6n['e,(ur.lpJaep
gp e[ere6 ue)urpuorx ln]un uEtuopod rei(unduetu dnysn ele6
'elele6 6ue1ue1 uenqeleOued reDeqas uelele)tp 1edal qrqal rur leg
'lnqasJal plecedn ue>1:esepraq uel6uequrelrp ueunDueq >1n1uaq uep
lepeqr erecedn-e:ecedn uelepelp 6uues rur tcns qpulnl uJelep tO
i<-
vrfuSc
-

GEREJA
-+u

Pada gereja yang besarseperti katedral dapatjuga dibangun gereja


kecil dengan altar tambahan. Di altar tambahan diletakkan lilin-lilin
yang menyala dan juga tanda salib; di atas atau di samping altar.
Dengan pengaturan yang baik, maka ruang altar dapat terlihat
lnsq' { nu"no.i* dengan jelas.
Di samping altar terdapat tempat penyimpanan arsip-arsip, piala/
bejana, tempat duduk untuk pendeta dan pelayan altar. Di samping
itu mimbar digunakan untuk penginjilan, khotbah dan permintaan
doa yang terdengar jelas. Bangku para umat tidak diharuskan.
Di sisi altar dari gereja Katolik ada bagian yang tertutup dan
bersekat lebarnya i 2,0 m, dengan kedalaman 3,0 m. Ruang gereja
dengan bangku-bangku untuk duduk dan untuk berlutut (di dalam
ruangan bergaya Perancis terdapatsedikit bangku dengan sandaran)
umt untuk para umat. Jika diperlukan, dapat di putar musik dengan
fi\
v
Lantai pertama dari rumg Arsitek: Jochen Jakobs '1986.
Kdtn-Widdersoorf + (2) - (3) menggunakan mikrophon yang ada di altar, pendeta duduk di dekat
mimbar.
Tempat untuk paduan suara dan instrumen berada di dekat orgen,
-+ hal.246 sangat memerlukan akustik dasar dan ruangan, sama
seperti yang diperlukan menara lonceng -+ hal. 247 . Penyimpanan
sakramen di Tabernakel. Sinar yang tepat akan menunjukkan
tempat, di ruang altar atau di samping gereja kecil. Di depan
Tabernakel, terdapattempat penyimpanan untuk meletakkan bejana
dan tempat untuk berlutut, yang biasa dipakai bila umat ingin berdoa
sendiri. Jalan Salib dengan '14 bagian dengan bentuk yang artistik,
begitu juga dengan 12 tanda salib yang lain. Pembaptisan dilakukan
di dalam gereja atau di samping gereja kecil. Tempat pengakuan
dosa atau yang berbatasan dengan ruang pengakuan dosa.
Tempat pengakuan dosa di gereja Katolik, -+ hal.243 @ yang
berada di samping paduan suara atau di samping lorong.
Sakristi digunakan untuk tempat penyimpanan baju dan peralatan,
Lantai pertama, yang banyak sekali semua persiapan untuk musisi diletakkan dekat ruang altar. Ventilasi
@ Lantaiatas+@ @ kegunaanrlya. memiliki'180 tempat
duduk + () pemanas, toilet, pelayanan yang baik untuk orang-orang yang cacat
juga telah terprogram sebelumnya dengan baik.

lantai bawah Gereja Harapan Koln-Poz, A6itek: Hadenfeld 1980 Pusatumatkatolik


@ @ A6itek: Kiessling

A
rvz
Ruang unlqk misa memuat 254
@ eotongun - @
orang+ (6J

2U

\-
gtz
ue6uo1o6 leOro <- ue6uo1o6 s1n1 uelatag
@e @ 1edr.ue1.re1r1es rp 6roso1 Qy) @ ;a&o eped
ouiin! @ @
rnlqled leqor eduel uet66ulay = c e+
nl6ueq ueuelepoy = q
looue/ rolalsr6er reqal = e
09't
slely c Hqaloloolo
ooual qelirif LeYniria ;,iilJs @ (src uep 3)
rsrsod g
,ZE .9r I 00t-06 009 z @ sruolerp epeu edrd ueunsng @
.9t q 06-08 000 z
I .9r I 98-91. 09r I
.ze-.91 .91
ot
s 08-01. 009 t
rlf-lr-T-l{-T-l
H .ze-.9t 9-n 01-09 092 I
.9t .9t 9-i 09-09 000 r
ot
.9r
.9r .9 t-_8 ,t 99-9'
09-0,
006
008

wl mllw erens edrd toqet


\\t vr\ g le6ro doual 6
ol ,8 9t-9e 001 @ elnquour 6ueri edrd suec \!1,)
I ot ,8 ,, 0r-0e 009
f ot ,8 b-t 9t4Z 009 00 009
o ,8 0 0e-02 00t uesepS 980 at 6CL
-T
la6ro lrcoy o .8-.t e 0z-zt 008 omL
--E"p"nppedoe
llllsod E ,8 ,t z zt-8 002 8r 0e 06 c ,6-
,[rsod leuag V eduel ,z , L_L 00r 9'' ePeN 99
6Ii otz 88' 000 I
-a
MH
uPunsnlued lafuo doual lepad 1e6:o lnpnp
lnluaS IPPAd ueuelPpay qBlunf doua> _8 9t €
ledua l
'Ip^ueq dnlm 6ue[ ur6ue 6unduleueut In]un qtltdtp ]elnq
6uer( 1e6lo ue6ueoueu Ouuued 6ueureu ledua tbosJod ue6uecueu sedrl ursau ue.rn1n6ue3
'la6Jo eJEns ueounduleuad ledural
eped )tulel qalo upllpqtletp uo 060-0€! !66utl
uep uBllseqrp 6ue,{ etens euJeM'nIpI uep'uelndurec ue6ol ,uje}tq uc 09|,-01.
t lpqo'l
r.{ErrJ[ 'qeull lJEp lenqJo] 6ue[ leueleu ueouep 'uelnlnoued ,dnlnuad uc Agnggg 6uetue4
ueropq uep elnqJal'qcstuol 'ioputlls lnluoqJaq 6ue^ eJens llsEqouod :(ue6ro 6urdu^es nele 6ueleleqrp) lnlueq
uelednJalu edrd 'nlt la6lo u]elep epE 6up^ eluutEl lEueleur ueOuap tensos rebeqas..bunetilpduel,, uetnln telunduou
)iesed pluesreq spdal ut6ue ueouao
E^ulreqas la6io uep uedsp uestdel uBJndutec uE6ol uep ,u.leltq qeu[
'qeuI uep lenqJo] t.ltpuos nlt edtd-edtd 'tIunq uelllseq6uau ]Edep 6ueI 0V 9e 0t 00 0ZZ uc r66url
edrd ue6uap rserqrp uedap uet6eq pppd 6ueI'nlt la6to uep qefe^ ]nqasrp oe! 00t 08 09 09 ucrPqa.l
g1 uc6uetued
00e 002 09|, 91;,
Eserq erens Bdtd uerequrol 'tuc 0B-{9 e^uouefued EJens edld-edtd
'O <- aens bundueuau lnlun nlutd ederaqoq tEeqial lo6Jo 6ue)elaq gttzt
)ilsnW n)inE qelunf :qeleteyl ledual
ueroeq rO ul OO'Z elll-elll labro sele uEtoeq r66utl .elnqrol lo6Jo
edrd-edrd uep uedop uetDeq ledulal ue ltleqJadtp snleLl e6n[ qeunl 9€r 0t I 09 09 t66ur-t
uer66urlol uep uebueqturasey 'reqal uellnlunueu.r r66uu 6ue{ uer6eq uep OZ' OLL 9L 99 uc Jeqal
09r 0zl 98 98 u, oueluEd
uer66una1 reOeqeslesepueu 6ueI uer6eq = ;rdrsuud 6ueI uEOutpueqted
'nIe)i uep lenqra] 08 0t OZ 0f qetunfleuBo
ut6ue utsaf{
eIuelbupJal rslnJlsuol er(uunun'ulEcEt!-uJeceLuJeq 6ueI leualeul
ederaqaq uep lenqtp 10616 'uElteqrad 1n1un %O! ueqequel plerq (ruls rp ueyleqrpedlp lepn)
6unquela6 etra>1 ere3 @ lerelel eJecos lenueu leped nl fi\
uelnpauau ()iuap 9't qEi!\eq rp eluer-uaD) sn6eq lepu 6ueI1r1sn1e;a6to ueouep 1e6:o :eque6 ue6uolo6 \!/
eped 'eLu 09 ! 'resaq 6ueI 6uenJ uep '0ul 0O ! '6uepes 6ueA 6uenr 'eu.t 0g pOJo )inpnp pdual 9L ur6ue uernles
uep re;nu nlr1e6lo 6uEnU'ltcal6ueI ueEuenl ue;e6'trqeu 6ueAlnsnle lepod 9l Ptens uelntes
eno e\bueJay tL edrd-edtd
le6ro ureured Ouetoas qelepe etp e,{ue;nu: eped '6ursrat3Tuaq3uny1 EI E
uroueueOundueiredieduej ii etens edrd-edif,
lnDts-l zl ueqequel leuolell
6un6y uednlsnel bueprq u-re1ep tlqe OueJoas
rp efue1eq 6uer{ 1a6.ro
9Z
= ueounlrH JeUeO

tr:
it
#t H
E

urpwoq lnlun etey{


.
elJol sesoJd
Lt leDe}eu oloueu
roloyll
0I eugln leuelen
teoual
6 bunqueleC
'n1r ueouenl uep tst ulel EJeluE'ouelunuau 6ueA.ro11e3
'!i e eAuurel 6uelunuad
iolleJ edeJoqoq uep utpuas nlt le6to uep doua, qolo ue)inluallp lesaq $iH E
6uel lrsnu ue6unqEe '6ue1e1aq lp Inpnp 6ue,( ue6uap uel6utpueqtp st H
Elrq 'uedop lp Inpnp pllq lleq qtqal ueouep te6uapuau esrq uP)ie b+l
6uer6 'zg OOO-O ! sele tp - 211 9;. efursuenla.rl ueney6uef 1a6:o ledtuel E/t#
Jelrlas rplreq ueOuaple6ueprp estq qtqal puJa6/rela6 tslaUeU..,e6uaptp
sele[ 6uErnl n]r er.ua6 ueqel-ueqepod uep nlt ueDueru uelep rp lllep erepn ounquoloo |eduel
eue;as 6uns6uepeq leuldo eleces ;e6to uelltseqtp 6ueA etens euag '--€ 'urOue ue6undueued a
'loOJo uEllrseqrp 6ueI rlunq elnd .6ueru
lteq utletuas uele eleu_r 1nsn4e ledua] uelep edrd ueunsns !9J
Ileq urleuras ulel 6ueI uebuop nles 6ue,( uaulrulsur lele elelue tseJas
6ueI uenped 'lnpnp ledlua] eAulelueq 'ue6ueru u.relep 1a6to rstsod ".'l
'ueouenr l[snle'uebuenJ senl :utel etelue'e,{uouelunueu 6ue,( 1n1un
JOlleJ-JottEl ueouop tensos snJpq 1a6.ro uep tenl uep LUplep ueltdueuad
o""")
9t
'la6Jo lenqurad ueouep uetlueoJaq elecos e[.ra1aq srueq ueluteleu] l'r
"o"
utpuas efueyaq ledep lepI leltsJe qElepE qeleseu tpelueu 6ue1 .etues
efua1aq le6to lenqLued uep lalts.te elelue eAulreqas ueeuecuoted
nlPns leit^e EpPd 'uenlesal nles tpeluau qepns 6ueuau.r 1e6.ro uep
ueOuenr erEluV ue6uent qenqes uep uEtOeq uEledruau 1a6to ,ela.ra6 rq
'n)e ileptl eJPns uelnlusqured ltu)ial 'utpuas n1r ;e6to uelep lo
ltsnul
lele{elP }enquod qslo }enqtp 6uer{ rues efuel n}ens ueledruau la6to
uep 'e[oJa6 rp erens uenped r6ur.rr6uau >1n}un ueleun6rp e,{ueserq labtg
J.te]fcuo
ORGEL
+i-.
t;;;l I
i
.._z+_..-_..j
Ruarlg
drn0rng Meja tempat tuts orgel saling menunjang satu sama lain. Hanya
parapet
sedikit Traktur jalan dan seni permainan yang optimal. Meja orgel
dibuat berdasarkan peraturan. Meja orgel tidak dapat dipindah ke
samping. Orgel jangan dipasang menghadap ke belakang.
Ped. C
Tempat kosong di dekat meja permainan dari pusat orgel, berjarak
maksimal 2,00 m agar pemain orgel nantinya dapat memandang ke

@ eagian dasar menara pedal di bagian tengah


instrumen -+ 245 @ -
@ . Orang tahu bahwa Traktur merupakan
suatu hubungan antara meja orgel dan tempat penampungan
angin.
Jenis Tinggi Lebar Kedalaman Peralatan Traktur pada orgel ini sangatlah sedikit dan sederhana.
delem m dalam m (fat Folder)
Prospekt) Kipas angin yang terdapat dalam orgel terdiri dari mesin angin dan
(Bukan
{ukuran tepat) tempat proses kerja seperti saluran yang dilalui angin.
Kipas angin ini terletak di dalam, di belakang dan di samping orgel.
o-@ 0,6- 0,8 1 - 1,2 o,7 - 1,2 Peti
lnstalasi kipas angin yang besar digunakan pada saat konser dalam
@ 2.5- 3 1,6 - 2,5 0.8- 1,6 Positif
sebuah ruang. Pengukuran dari mesin kipas angin dan tempat
o 4 -6 1,2- 1,8 OrgeJ kecil
proses bekerjanya -+ hal.245@ -@
a 6,5- 9
-
5.5 6,s 1,2- 2 ll. ManuaUHW 8'/PED 8'
Ruang balkon tidak harus digunakan untuktempatorgel, begitu juga
@ - 7
4,5 - 2,5
1,5 ll. t\,lanual/HW 8'/PED'16'
7 -9 2 -3 ruang altar. Hindari pemasangan dekat ruang menara, tempat
o-@ 7,5 - 10 lll. Manual/Hw 8-167PED 16'
duduk, dan juga jendela-jendela yang besar.
@-@ I - 13 8 -12 2 -4 lV-V Manual/Hw 167PED 16'-32
Biasanya pelaksanaan konser langsung dekat dengan podium.
Keterangan ukuran dari bagian bentuk merupakan pertolongan pada penyusunan material
berturut-turut sesuai kebutuhan tempat dalam orgel yang semakin meningkat. Berat Orgel:
Pedal Basis-pnncipal 16'600 kg, Easrs Principal 8'400 kg/
@ K"rarpuan tabel pada bagian bentuk yang besar -+ @-@ Material inti = Basis 4 - panjang, 250 kg
Material pengatur nada = Basrs 4'-pasang, 250 kg

I'* I
lo"o l:
T
Material rangka = Basis Volle 2'-tinggi, 160 kg
Arus positif = Basis principal 8' 150 kg, Basis-Princrpal 4' 100 kg
Material rangka = Basrs 2'90 kg
Per
i:E lEl
HH
a-
-- Semua keterangan ini meliputi bagan dan bangunannya.
.r : Muatan muncul dengan tepat. Pembagian muatan juga diatur.
]
1-1.20
! TL'A J Meja permainan = meja permainan 2 manual sampai 250 kg

HW = Utaha SW = Ambang
RP = Eack positivly oW = Di atas
BW = Chest-work Ped = Pedal
i Meja permainan = meja permainan 3 manual sampai 300 kg
Temperatur ruangan = kelembaban (udara optimal 60%) selama
setahun.
Batas kelembaban 45o/o - 80%. Tidak ada angin dan perubahan
@-@-€l temperatur yang cepat. 1 0 jam pada suatu ruang pemanas. Tidak
ada jendela dekat orgel. Di bagian belakang orgel juga tidak ada
dinding, di samping dan di belakang orgel akan menjadi hangat.
ow
Pipa-pipa tidak ditempatkan di luar.
owsw
Setiap orgel harus dijaga. Saluran nada dibelakang orgel melebar
menjadi 50-80 cm. Bagian atas orgel sampai bagian bawah mudah
Ped Ped
dicapai. Dari depan podium orgel digunakan untuk paduan suara
Ped. Ped.
dan orkestra.

E
r-] -l
t---1
F- 5, s-S,5
f-- 4.5_7

@-o @-O

T
swow
ow SW

Ped E
Ped. Ped E

8W
;. BW i
I

l-
I Positi,

L
#? 1
I *
AlLI'M-- 8 m-'12 m

@-@ @-o @ -o
-

246

b-
Ouecuol relrp ten;e1 6ue{ eueg <- requreb uep uerEeg
@ @ @ @
'UnUn 'USOSJ;O
lBilu Eped lntue8 qppns 6ue^ qer-eleJ eua6Trdledl
e,'0 9tt 0e0 08€ ozo 090 uetoeq ue)ednJsuledepltseq uep lteq
m'0 0w 9e'0 s0, 9Z'0 01s uolaq UBp ouaoue'l 6UpI ueleduaued
"q
99'0 99' 0r'0 0e, zt'o 06€ A "sle
91'0 96t 09'0 99' 8€0 gzt
06'0 929 69'0 08, 9t'0 m,
O,I 099 010
"ss-qo
0r9 99'0 08,
"6
z'l 969 08'0 9E 99'0 0t9 "so6 -sU
9't 0'L 0s m'0 099
t't G9 zl 0t9 m'0 919
m9 9't 9re I't 009
9'Z 9tL t'l 069 t't 099
"p
z'E 081 tz 00/ 9't 069
L't 0e8 9Z 9Ll o'z ail
c't 088 0'e 028 e'z 081 ,q
€'9 0€6 9e 0/9 e'z 0€8 ,q ,sle
z'9 986 t, 926 9/8 ,e
0mI 09 086 o't 006 ,se,sl6
0'6 0'9
,O .
0[t 0mt I't 086 ,6 9,2 = ! ououot uep =rS 6
z'L
tOxg'Z=e6uecuol
tl 9ttt 00tI 9'9 9e0t ,se6,sU
qlll releuerp rand unlueuoyl =
tS O
€t 09zl 08 O,L otlr ) :edV 6ue[uEd
9l 0€Et 0t 0rzl 0'8 0Llt
L' 0ttt zl 0teI 0l atzt ,slp
009t ,l 06e r I gzel ,p (unurrurru ueseleq) buacuol
9Z 089 t LI 9ttt tt 00tt ,slc
renlay 6ueI 'i;,ndr'rtnlun 4
oirEli,
eueg @ ffiiri
t€ 089I oz 0t9t 9t 08tt @
tz 0s, 0z offit .H ouPrnl qrseu
6Z 09/l ,z 089r .8 ,s!v lqeoJ ldPlal
9e 088t 8Z 081 I lleq qlqal qBpns qBles
It m0z tt 088 I .sv.sl9
09 @tz 0t 0002
"9 1-
69 ozzz It 0ztz T I
IL ozez 89 GZZ 00'r
relns epeN
.J I
I
Insnu ,o=rH =i
MI N} NI
p p p
6u6uol 6uemt 6u@uol 6uacuol 6ueuol 6usuol I
ueq4 pJeE rqeuero ueqsq p% + ?,
uc 9 !::: to 3
q q 8'o 3
t 3
to E
=tH
I
f I
to
,SA
I -A I
eleq rsnqu]suot uep uEJnln (D ueqaq Xrl[ lelap rp 6unlue6rag G)
8,1
H'z-"
o -----i
6u$uol leJo8 x L'e qBUn
=
rdnlnlrplpdepuoleqreluerr"'rr"P*;fi:,ff ?,[:l;i[?#3l::
6ulpurp ue;ep uel6eq rp epe 6ueI.resel 6ueI sege uerOeq 1nlun yog;, buouol laag x 9z'o = 6teH
letursleur uep %g leulsleu utotl 6ue[ sele uet6eq qelunf 'euleo sed 6ue,( uetnlq ueue>1 uerOeq e1 q1qel ue6uo.ro6
ueunlp qBlepe uel[Bt{Jodtp snreq 6ue^ 1eq 'ueounpurpad In}un @ @
6u@uol
rur leq'Jplep Blueserq 6uel Uep.Oe Uep qtqal )n[unueu snJer] Iepu
leJogxg6'=r"'n
eue6 ueJeloe 'llcel pltq Iteq utleutes uB)le 6uecuol soJod :etraC
'@ @-.reque6 lerltl dnlnuel uep -
'6ueouo; uelenqued;eueletu eped 6unluE6lel 6uacuol erens seltleny
'efera6 sele uerOeq 1p uelleduregrp nelel
lteq qrqel 6ueueu.r
6uecuo; 'n1 ereueur uep r66uuledruol uep uellrseqrp 6uellebueptel
qrseuJ ny 6uecuo; e.rens qneleg 'etlselJo up6uep euies efie>1eq
6ue[ o;os ueurn4sut lrsnur uelednleu buecuol :6uacuo; eJeuoyll
srEUH
@<- 6usuol ler6g x ;g'L =
I
'n66un.red 6uecuol ue6uep uel6ulpueqrp ue6uu qtqol
%gZ pll-eJtI
uep resoq qlqal %gL BJtI-el) qe6ua1 sue6 llllluotu eleq Duecuol uae>16ue6ua6
'Iuyale @ -aq 6uer r"ur,rlEl?3lt39,Hii O
urseur uBIBun66ueu
lelueq 6uero rur 6ue.re1eg'llunq euJ (lae8=u) 6.u=g
-nlon uelnluaueu eIu;eqe1 uep'uelnduec ue6o; '1eteq :6uecuo-1
'eueb
ua;ltseqbueulpp[ utpuas n]t eJeuaul tsusnIeJJ'ueqeq uep eltueutp uolaq )i!ll-t
uep ueJnln uelbunlrqledutoul t{Blel e>lusue}s nurlt tlqp Oueloeg
'elllsllels
nuil! rlqB Llelo ueleun6rp eserq 6ue,(1eteq ueqeq ueyeun66ueu e6nl
rur 6uecuol 'eIuuellseqrp 6ueI elens uenluouod 0uecueJolu Inlun
lnqosJsl ueroca6ue6 'leJoq uep 'I[snle '6uecuo1 tJep epeu/BJens
uep aunlol :rlndr1eu lreq 6ueI efeleb Euecuol :ueeupcuoJod
I
I
I
i
soJod uerelnd I
soJod upJelnd
tle szl, Nto wvN3H'gNfcNol uep 6uauol 1ete1
vr3u39
SINAGOG
-+Jl

.a ta'-- lnstruksi bangunan pertama dari Tuhan adalah sebuah bangunan


.'- -
- //-<. --=; sakral dan spesial dan mempunyai teknik seni yang tinggi. Faktor-
'z-22/- faktor tersebut merupakan satu kesatuan dari bangunan dan

t'z penataan biara yang terdapat dalam Bibel.


Di dalam sinagog yang menjadi titik sentral adalah altar, tempat
untuk berkotbah, di tempat itu juga Torah (Taurat) dibacakan.
IIr-_-* 't
*li--Zra-_- : --;\';: Terdapat 2 ukuran untuk rabbier dan penyanyi utama. Sinagog
4!..4*1t*: merupakan bangunan untuk aliran Jerusalem, pada bagian dinding
ditemukan torahrollen yang merupakan bagian ketiga di separadis
eait Attan, rumah Tuhan yang pertama bagi umat yahudi (Palestina). Di antara Almeniar dan Aron hakodisch terdapat suatu
@
lorong yang biasa digunakan untuk proses penginjilan.

Bangunan sinagog ini merupakan suatu percobaan pemecahan


konflik dalam susunan antara titik berat Aron Hakodesch atau
sintesa geometris dari sisi empat dan bujur sangkar atau silang.
Simbol dari Bintang David adalah 7 lilin yang bercahaya
:
Sinagog merupakan pusat jemaat yang bangunannya terbagi
E sebagai berikut, ruang tidur dan ruang pertemuan. Ruang untuk
wanita merupakan simbol terpisah dari pandangan lelaki, sering di
gunakan sebagai balkon. Pada jalan masuk ditemukan sumur atau
I
meja cuci untuk mencuci tangan. Kamar mandi ritual dilengkapi
1
Tengah hari (selatan) dengan kolam celup khusus untuk wanita. Lebih alami, airnya
mengalir tidak melalui pipa saluran.
@ rempat untuk Bait Allah -+ O
Dalam dekorasi llustrasi mengacu pada manusia tumbuhan,
ornaman geometri atau tulisan.

0-3,4-6,7 - 13,2

1. Toko
2. Taman anak-
@ Jerusalem, Bait Kenisah Allah Salomon. Potongan memanjang -+ @ anak
3. Ruang pesta
4. Dapur untuk
membuat susu
5. Dapur untuk
membuat daging
6. Taman kanak-
kanak
7. Ruang tunggu
8. Ruang kutub
9. Sinagog

L--
pusat jemaat. 1 e67 Denah rantai dasar,
@ X,.!|}:f l[?i5"Xt-:9"?,:?n"n

\l
C*r",,r**

@ Sinagog Shalom, Chicago 1986 arsitek: Stanley Tigerman. @ Darmstadt, stnagog dengan pusatjemaat. '1988. Arsitek: Alfred Jacoby.

248

+
6tz
zobe;yrqng:1e1tsry
@ @ <-reqLueo ueoueraley O
)eH.z, pllsau eJPua!\'e,
elrueff lnlun snsnql 6ueng ;1, uo)teg zI
qeueras leloqs 6uenu ![
6ueil uep ueelplsndJad 6ueng gl nledos IPE O!
Pud lntun snsnql 6uenu 6 eluea lnlun rseurolur 6uenu 6
lnquer 6uo1od 6uenE I vitM I
seueuad l eluem )jnlun lnseu uelEl I
ue)ieu 6uenu 9 eud lnlun rseurolur 6uenu g
Jndeo 9 leloqs 6uenu 9
!sPlPtsul t P[aI 6uPnU t
uPJncued e nlBdas leE 0
cMz vnlM z o Hlo tld
lelelseM I eud Inlun )nseu uplef I
qeaeq l4ue'l iBsEp lque'I
uloy rp uelsl uee[epnqey tesn6
zooelv rqnU :lelrsrv @
O <- qe^ eq relue-l
O
E
H
=i--L'l easrseqeu eueJSV
r66uu 6ueI eIEpnq uebuequellad uplednJatu
qeJe ueJorlPl uesrlnl efiulestu.l qeJV ueueuJo-ueuJeujo 'etsnueu
uep ue/y\or.l uep tsellsnll qeluelnq pllsoul lp Bpe 6ue^ tseroloo
'nles erpos.lol lep[ oulled utzpny! uep ueurl
)nlun t66utl
leduol uep 6uepnC seley 6ueng uep ntng 6ueng'sndle6'.toluey
'ptlsau le^ elaul 6ue^
6uero nele uletur lnlun le66utl ledual uep uor.lod-uoqod tueueltp
rur ueuJeleq urelep tp 'seued eluelepn 6ue^ eJe6au-elB6eu to
'eIer uetl lees eped ueleunbtp estq 6ue^ 'leloqs Inlun uebuenJ
uBOuap eues elusen; 6ue,{ urelep ueueleq t)tltulou eluesetq ptlset/\
'eiluB/vl Inlun uel)nlunJedtp 6ue^ 6ue>1e1eq ueroeq
n[nuour e66ue]uBOuop tedules'qestdlo]etJd uepeltueh JeluelBlot.ls
]eduel eI Inseu uelel 'ltleoueul 6ue,{ uelncued Jte ueleunotp
nqpn/v\Joq lueleo nqpnl ]n]un leduio] uep'e^uutEl rutlsnut eJed uep ptt u ueunbuequed qe.refeg
@ t- ue6uo1o6 O @
relelod In]un ue))nlunradtp 6ue,( >1el ledep.re] ]nsEtu ueleIte)ep tO
'qestdJol
euue/v\ uep eud leduol leloqs ue)Bueslelau ueleo 'ueul lnqastp
leloqs urdururou 6uer{ 6uetg }e,un[]eloqs In]un upleun6tp esetq
6ueI requlrr"u Durdues tp 'lenlal 6uen.r 1e1ap tp epeJoq (qelqly\)
pnlns ledueg 'qe)Ioy\ oI lelqrlJoq eluLlele 6ue,( ouelued toesrad
6uen: ue>lednreur nlr 6uen5 'zu 9g'0 ueJnlnJoq 6uel 6ueto nles
Inlun lrool qrqal 6ueI 6uenJ nlens llnlt6uaLu eluqpJe leloqs 6uenu
e:e6ep le^ueq eped uelul[lp
)epu 6ueI elens seJobued ue6uap uelnleltp uelt66ued eluesetq
Oueleles rJeqas rle) eutl ueze uelt66ued uel6uepueun6uouJ
elueserq urzenu Jolenela nele e66uel tnlelau eJeuaf!
r:e6 6uacuo; undneu le6to lreq leue6uaur Ieptl ultlsnul leuJn
'lBloqs
nl)el eurl derlos lnlun ueze uelOuepueunyrp uele eues tp 'Utl nele letoqs lees Bped O
e66uel ueleun66ueu ertueselq pllsou eJeuau e1 urOur el!g ptfsauJ
e:eueu ledep:el nleles Jesoq 6ueI pt[seu-pt[soLu tp'eJeuaul ]edepJel ' 08{9
Oueref grcey 6ueI prlseyl 'un6ueqtp qelsnreq prlsaul eleu 'uregs;
eue6e lnueouou )e^upq elulnpnpuad 6ue^ eteoau-eJeoau tO
'(urepurel uep 'ueelecJodol 'rBuoq 6ueI ueelelted 6unpuebuau.r
'upJe[B 'dnprq uerngered 6ue1ue1 tstJaq 6ue^ .requ-lns lesnd
llelepe ueJnp ;y) selrslantun uep'qelo)es'ueltpeOuod'uenulapsd
lBdlual 'uePlppnqo)i lesnd 'eopJoq ]n]un leduel qelepB ptlsayl
fi<-.
ors3uu
MUSEUM
-+[
Ruangan-ruangan: Ruang pameran untuk karya seni dan ilmu
pengetahuan umum, dan ruang-ruang itu haruslah:
1) Terlindung dari gangguan, pencurian, kelembaban, kering, dan
debu
2) Mendapatkan cahaya yang terang, merupakan bagian dari
pameran yang baik
a. Di dalam kuliah lukisan (tembaga, gambar tangan dan lain-
lain). Map disimpan dalam lemari yang dalamnya 80 cm
tingginya 60 m
b. Sesuatu yang khusus untuk publik (Lukisan-lukisan minyak,
lukisan dinding pameran yang berubah-ubah)
/6\ Memasang penerangan, dengan
@ skema Ruang g penerangan yang alami
Suatu pameran yang baik seharusnya dapat dilihat publik tanpa rasa
lelah. Penyusunan ruangan dibatasi dan perubahan dan kecocokan
dengan bentuk ruangan.
Penyusunan setiap kelompok lukisan yang berada dalam satu dinding
menyebabkan ruang menjadi lebih kecil. Bagian dinding dalam
perbandingan bidang dasar sebagai ukuran besar merupakan hal
penting terutama untuk lukisan-lukisan karena besarnya ruang
tergantung dari besarnya lukisan. Sudut pandang normal adalah 54'
alau 27" terdapat pada sisi bagian dinding lukisan yang diberikan
cahaya yang cukup dari 10 m = 4,9 m -+ @ di atas mata kira-kira 70
cm Lukisan yang kecil tergantung di titik beban lihat gambar -+ @
Kebutuhan tempat Iukisan
3-5 m'?tempat hiasan gantung
/ir
V Karakter dari museum historis fZ) Pada sebagian ruang yang terkena Kebutuhan tempat material
v
yang alami sinar, Sinar bermutu yang diperkual
|ukisan............ 6-'10 m'?bidang dasar
Kebutuhan tempat 400 uang
logam ............. 1 m'?luas lemari pakaian

Pencahayaan museum haruslah baik -r I


Tempat untuk menggantung lukisan yang menguntungkan adalah
antara 30' dan 60" pada ketinggian ruangan 6,70 m dan 2,1 3 m untuk
lukisan yang panjangnya 3,04 sampai 3,65 m. -+ @
Pada instalasi gabungan tidak ada lorong memutar melainkan jalan
masuk dari bagian samping. Ada bagian untuk pengepakkan,
pengiriman barang administrasi, bagian pencahayaan lukisan, bengkel
untuk pembuatan lukisan, dan ruang ceramah (untuk sekolah tinggi)
1o,o Terutama untuk obyek-obyek historis untuk gedung-gedung dan
----------l
bingkai-bingkai yang cocok dan untuk itu disebut museum modern.

@ P"n"rangan yang baik

Rel

ffi;t<-u
FA----1 FB--l ---------{ i-D
f)
v Ruang lukisan dengan bingkai lukisan yang berwarna, yang tergantung
@ Rr"ng pameran dengan dinding penutup
pada dinding itu
-c

Tr
!

ffi
60"

,50
130 -
110 -
90-

70 l_:
i-- 9,75 '

E.l--200-------fso-+s0+5or50 -{ H = E.ts 27"


h6o lsojlod-}Eo-E" F-100-
/a\ Ruang pameran dengan
@ Srout pandang dengan jarak pandang = -Tinggi/luas dan jaraknya \{/ sebagaian cahaya

2s0
tt
t9z
'srJed '^esroo elec tp unesny\l 'sued lej^no"l puere
@D @
'Jenl )iedulEl
ouerd I :se6og u :)ioltsrv sued 'noptdu]od aJluec
@
I@
,(prou :IeIsJV
@ -@ - uesep 6ueng
@ @<- ue6uo1o6
@
eleqec rsquns
lllsr.lcso8 n,sse8 i)iallsv
I + t + e +JeSeOtelUE"J /-\
lq6uM p,(ol_'l )iueJl :)ieltslv 'lJo aN '[utol..]ue66n3 ujnasn!! Ky'
^
rersncuoc al tlaltsv
e,(eqec requns o,(1o1'lsuny eqcrllse/v\ lnlun leuorsBN ujnasny\ ue6uo1o6 e
' |or oueq'lodep' u ele^ eoued 6uen.r tlt"?i':'yffi
I', f,
jt?: fj:
'ueJolsou upp aJey ,relues 6ueng :uelnqrq 6uen5
'ledPr lnlun
6uenl uep 'lefelaq In]un 6uenl ,efue>1-efue1 qnteuaur r1n1un 6uent
'r1ue6req n1eles 6ue,( uep delal 6uel uetetued :uetaued 6ueny
'ue>1uelelrp srual srupq 6ue,{ qe1n1
rsOunlrllnu ueeun66ue6'uBe^epnqo)lesnd re6eqase6nluelutelau
ueiouJed nlBns uelepeououl Inlun ledual elueq uelnq utnasny\
it <- rvNotsvNuilNt HorNoc
nn3snt,u
L
I

MUSEUM
coNToH NASTONAL -+li-

Tampak barat

/i\ Koleksi barang seni NRW Dtisseldorf 6


v Museum Seni Modern, M6nchengiadbach
\y Arsitek: Dissing & Wertling, Kopenhagen Arsitek: H.Hollein; Schmitt
Keterangan + (5)
1 - Teras pintu masuk
2 - Aula pintu masuk
3 - Pameran pengantar
4 - Halaman diisi patung
5 - Ruang ceramah
6 - Teater
7 - Foyer/teater
8 - Sekolah tinggi musik

-l
Denah lantai dasar

Perlrusrn galeri kota Stuttgart Arsitek: Stirlino


@ Perincian pencahayaan @ Oenan lantai dasar @ dan Wilford
Keterangan + @
1 - Halaman pintu masuk
2 - Lobi
3 - Pameran
4 - Restoran
5 - Tata usaha
6 - Perpustakaan
7 - Villa Metzler
I - Taman

seni kera.iinan tangan Arsitek: Richard Meier Denah lantai dasar+ @


@ Museum
Fiiilirn. iJrpliiir* oa,ipoiongrn @

Ij-g;Lffith
Potongan A-A
90

Il-"+]
ffil- r-{Hrr.
6\
\Y./
Potonganatapdengan
kaca
53" laPisan

H Tempat kerja di bagian bangunan aias


Keterangan
1 - Pameran
+@
2 - Ruang ba€
- Ruang ceramah

X-#-ELJffiud}#
3
4 - Pengurus
5 - Gralik
6 - Jalan menuju museum
7 - Galeri
I- Kepala pemilik restoran
I - Riset
'10
- Fisika
11 - Kimia
12 - Tempat kertas
13 - Studio pemotretan
14 - Studio

Musium Wallraf-Richards, museum Ludwig di Koln, Arsitek: Busmann. Haberet


@
252

*-
r tgz 'ieueq 6ue^ uerelBquad )inlun ueouepec
Jeue)i uep unuoleuaJl ueouop lE^eu reue)youenr-ouenj ueounqnq
eu4n uetEr

/A\
euelg \p/
'elusnrolos uEp'sn)e) I
Y
'llqlq uep seleyod Jeule) 'Efuelod )nlun ]eLleJttst 6uent 'ueue1
n;.red e>1r[ 'unqe>1 6ue>1n1 Inlun Jeuel 'ece) qptunJ ueDuep ueuel
epe Oueyeleq rg 'elusnrelas uep 'ueJnqnl eOefued upp eqesn
e1e1 rerrre6ed r6eq ueqeurnred '6uepn6 qenqos 'e[:e1 6uenl g-7
i
'rsyerrp 6uenr reue) nles ue6uep ue6unqnqreq eqesn e1e1 6ueng
i '@ <- uebuepec 6uenr qe;epe e,{uqrqe;es uep (uentueyad 6uenl
1n1un reledrp ledep lnqaslel 0uenr-6uenr npad e1t[) ebren;e1 leues
I r6eq 6uenr Z-! uelLlnlnqrp ny )nlun 'prpleq ledulel 001 uep Inpnp
pduel OO I > 'epoq-epoqJoq uenuayed 6uent senl '(elepued >1n1un
6uenl enp uelerpesrp n1 euerel) uen>le6ued elece derles tuefie;eu
6ueI'ueueleued ledtual efe.re6 rDuele;aquou )eleHol ut16unu.t
ledepes sele rp ue4nqosrp qepns 6ueI tse;e1sut-tselelsul 'ue:euled
@ 6ueqn; ueleunbrp rur uenqe.rad leqr;eu )nlun 'tsaq uestde; u;e;ep
rcn6 rp uedutsrp nqe esrs 'wel dt I - Vtl I e.relue buns6uegeq
urpues nlr uenqeJod 'wel t-Z reltles e{uurn;eqes uelseuedtp
ua^O 'qezeuellqezeuel qnlualuau )epll lde ereq 'oOO0L-006
seued eivreq uebuep'neqJsq leprl uep nqapJoq 1epr1'eurndures
ue6uap (u 0't nlle,{ enp 1e16urpeq 6ueI ueno t66uu) se6 telerueu
6ueI uebue0buer"uad rp tleu Red qnJeuoul ueye 6ue['teluebuad
rp qnJelrp ryad 'qezeueJ ueJelequrod 6uenl uelep tq
elolal selp
'1eqe; 6uerl urplpp rp nele rte nlutd
uelep rp 6uepqDuetu ue)e uueu gled'utpues dnlnpal ueye ueqeped
ue6uep 1eqel 6uerl nele Jre nlurd nlnueur nlurd )rloJptl 1e16ue6ued
1ere66ued e6eue1 releureu uebuap uel6urpueqrp'uebuel ue6uep
ue>11erebrp 6uel;o4e>1 ue>1eun66ueut ue6uap Llepnu qtqol ue6uep nlurd 'rE
uelqesrdrp qelo uenueued 6uenr Llefleq rp letapol fA\
^/)
6ueI uenualrad 6uenJ ouelelaq f.g qezeual uerelequed 6uenr ueouop \y/
uelnlelrp'qeue1 ue6uep eues e,{ur66ut1 6ue,( qezeuef ueurut6ue6 rp epEJeq qezeuaf ueJe)equad 6uenE ledual qenqas uep s[euals qeuec
'@ uep @ <-.rre nlurd qelo uelqestdtp 6ueI uenueped
6uent 6ue1e;aq tp undneu @ - u", ued uerueleOEueuad ue6uep
qe/seq reluel lp nll 1leq )elouo] qezeueJ ueler;equed 6ueng
o o oqoad
{cd
trE O
'@ <- la11oP frtr
qqo
6uen: uep 'rsdolo 6uenr e6n[ n]r burdues rp 'er{uueteled tbeq 6uen.t
.i
ue)erpasrp'ue)nuolrp 6ueI qezeuafrbeq 6uent Jesaq P]oI-e]oI tO
'(ru L'L x O't p/s B0't x OZ'Z ,e1luel 'i
uernyn ue6uep) qezeuel pqotu rbeq leutttlJol epe e6n[ n]t utelos
'rcncTrpuetu leduel uep zu OZ-g L upJnlnJoq snIBI ueDuep qezeual
ernequred uep ueJnqn)/ueruel e6elued lnlun Je[ueI nles :e,{uelelue
rp ue)qnlnqu-.rau JESeq 6ueI qezeue[ 1edue1 'rnreqeqtedtp
6uues sn:eq 6ue,t rndel ue6uep leclp lteq qrqal 6urpu;p-6utput6
00t : !'s
'uelqrsJaqrp qepnuJ uep 'elel/ulctl 'depe>14edel snleq qezeuaf 'epaqJoquepleuJouOuel ,,a\ fA\
leleu 6uenr ueunsns E/ - \9/
ledurel rp reguel 'seued utsnur eped e,{usnsnqy 'e6efue1 6uel
rselrlual uebuap uelueqepadrp snleq seued ueepPe)/nqns'erepn
ur6urpued uep seuelued lele rnleley\ ')esnJ uep lenuloul qezeual
@
@ @
lenquaur ledep urburp nqns EuoJe)'nlt uep qtqal qeu:ed 1eptl'"7;. T ,
; redures oZ Jesryeq qezeual ledtuel tp seued nqns ueepee) -,,,, I f
qezeuet Pmequad N
= I uezeuel emeguad i
'u 9'e x O'0 :91't x g'Z:9't x Z'Z + +
l,Ti -,T.. ,T'.,
:'l:'::tr:r.1:J:.::t
:qezeua[ ledtual les rbeq eserq 6ueI ue:n11
'(uenuefued qereep) 6utdues +
N ' li
uelel eduel @ 1e,{eled ;6eq uegef e,{uepe eduel lococ 6uues ebnl
F::rn----ixr:rr1
nleq 6ueI rsplplsul '@ <- r.reputqtp ledep leAelad edereqeq uep
uen66ue6-uen66ue6 eleu 'los eJelue;ofuoueur 6uer{ 6ueu }eqtlay\ 'u g0'Z r66u[ uep u 96'!
Jeqal 'u g'9 6uefued ue6uap qrdrd lplnq
'uetueleued erece redues eJepn ueqel 6ue,( dnlnpal ecel lnlelaul delp uE6uop qezeuaf lrqonl qezeual
emequed r6eq uelef reqel > epnl
leqr;rp ledep ueye er(uqezeuel 6ue[ '@ <- ler{elad rOeq ue;ef uebuep ue6uap qpzpua[]nl6upOued ueaepua)i /ii\ 'qezeuaf llad ,/i\
ueyqesrdrp qezeuef emequred 16eq uelel 6uoto1 @ <- (ueueuel ueJnIn Llezeuat uelnl6ueOuad \9/ uep nqe rcnO leuJou ueJn)in U
nele rseq) lereq 6ue,{ 6u;purp-6urpulp tlolo uelqesrdrp 6ueA qezeuel I.
ledurel 6uenr-6uenr rp uelnlelrp tged tp qezeuef ueleduaue6 'epnr
'O <- Llezeuaf uernln uebuep ue))ococtp qezeue[ ;1a6 6H1
PIAJAI
lnseural 9
'urc 09-09 r66ug uep u:e1ep uernln
ueOuap uc gr-Bt reqal uern)nJoq efuesetq qezeuel 6uen: u:e;ep
bulpurg'6 <- e,(uuernlnDued-uelnln6ued uelep uer.ueleued ri .;','1-!
gedurel uernle-uernle Llolo rseleqrp eluesetq (tcn6) nqe euefeg 09-st b;
I KJ
[, <- tlvnruorvruiuv '92f :19:e6unsseg
lpelsurrP6 0Of9
NVUIIVyVhISd IVdITUSI ueueleued uep ueuJel ioluey :rselrtJo]ul
'L-
TEMPAT PEMAKAMAN
..[-J Lokasi
Dekat dengan hutan dengan pepohonan yang tua, mudah dilalui trem, bus atau sejenisnya, berjarak
S 3 - 5 km dari rumah terakhir, tanah yang mudah digali, tanah liat, pasir atau sejenisnya. Keadaan air
\. tanah pada kedalaman :2,50 - 300 m, jika perlu, saluran airyang deras yang penting untuk penyiraman.
15
x.
1"":,
-20 Kebutuhan Tempat
Yoo Pada 1 00.000 penduduk sekitar 40 hektar termasuk jalan-jalan dan daerah-daerah terbuka (tempat yang
ada mempunyai bidang yang sempit). Luas kota-kota besar sekitar ? 40 ha sampai 70 ha. Sekitar 50-
65% untuk kependudukan, sisanya untuk jalan-jalan dan taman.
Orang-orang memperhitungkan 70o/o untuk pemakaman dalam tanah dan 30% pemakaman dengan

o rr;,i ir",J,r rz:,$"1%r:s3s 33il13},"i3i;",fl?:#li:H;:jl,f 1Jgl3: iil:xi[:f"'J:ff;:il.iii',:lXTi].f :[E ,l"]!1?/;


ku6uran. - terbesar berurutan seperti 11 : 1 : 9.
Luas dan jangka waktu peralihan kuburan dalam peraturan pengukuran sangat bermacam-macam, -+
seperti dalam tabel berikut:

Jangl(a wal(tu
Ruang peran- pemakaian
Jenis kuburan Luas cm sampai buatan
tara cm
dalam tahun
1) Kuburan untuk dewasa ..,... 210 x75-2,50x 120 30 20-25
2) Kuburan untuk anak-anak J; ;;;
;d i;;;; 150x60-150 x75 30 20
3) Kuburan untuk anak-anak s/d usia 3 tahun . 100 x 60 30 15
Kuburan dengan pagar hidup (dibeli) ................ 300 x 150-350 x 150 40-l 00
25' 300 x 120-350 x 150 50-1 00
-30 I Tcmnal nprehr 100x100-150x100 60 1 0-1 00

150 x 150 100 30-1 00


/6\
\O
Posisi kuburan kepala menghadap
Repala yang dibatasi dengan pagar
hidup dengan ruang kubur yang
sempit dan jalan yang dalam. Kedalaman penggalian pada kuburan yang berurutan untuk dewasa
2,00 sampai dengan 2,40 m, untuk anak-anak sampai dengan 10
tahun 1,50 m, 1,00 m untuk anak-anak sampai 3 tahun .
Tanda kuburan waktu dahulu ditatah dengan batu dengan ukuran
25-30 cm, sekarang miring dengan tinggi 15-20 cm atau datar sama
sekali -+ @.
Tempat secara Keseluruhan
Pintu masuk yang di sisinya ditanami pohon; halte kereta api; dan
bus; tempat pertemuan bagi orang yang berduka cita; tempat
penjualan harga ataupun rangkaian bunga; kamar kecil (satu untuk
tempat buang air kecil, 2 kamar kecil untuk pria dan 3 untuk wanita).
TempaUruang jenazah + hal. 253, terletak baik pada pintu masuk
/,6\ Kuburan berganda diantara pagar /;\Untuk kuburan yang mudah (usul dari maupun di tengahtengah kuburan dengan jalan penghantar menuju
\9/ hidup dengan jalan Xng tinggi. ban- (J/H. Hart,g)+ - dengan tanah yang mobil jenazah dengan lebar 3,5 - 4,0 m.
olngKan oengan (2.r.
- teratur. 4
Penggolongan kuburan pada grup-grup -+ pada tabel di atas,
dengan perhitungan jangka waktu pembusukan dalam kaitannya
pada golongan pengisian (maksudnya: pada tabel lihat kuburan
untuk dewasa dengan ukuran .........)
Ruang lingkup daerah berukuran 30 x 30 - 40 x 40 m. Pagar di
samping yang ditanami pohon-pohon dan sejenisnya yang ada di
(-\
- -<
/-1\
jalan setapak melewati sejumlah kuburan --+ @ atau melewati pagar
hidup yang tingginya sekitar 1 ,50 m -+ @, melewati jalan lebar 1-2
meter. Di situ ada bangku-bangku untuk beristirahat, kolam air untuk
menyiram. Pipaisaluran air minum, di sudut halaman ada tempat
sampah -+@.
Pilihan bentuk kuburan I dua ber- Pemakaman menurut cara utama, tembok pembatas atau ujung
I turut-turut
/itluas a b a lo Tempat penguburan abu di antara pagar jalan + @. Penguburan abu dilakukan di daerah yang dikelilingi
\9ffi ^
($)hidup ataupun pohon yang mengeli-
lingirlya, hampir sama dengan peraturan
tanaman, daerah/tempat di mana terdapat bak guci ataupun di pagar
-
Empatangka 2.50 4,80 12,50 2,5O
Enam angka 2,50 7,20 | 2.50 3.90 +(!. hidup.
Guci -+ tempat yang terbuat dari tanah liat atau batu yang diletakkan
T i- il ri !,8
di atas tanah.
Kuburan batu.
Pada sebuah daerah pekuburan yang ditanami hanya tanaman
kuburan batu berdiri/terletak selalu seragam. Pada kuburan yang
bagus di desa Ohlsdorf di Hamburg, kuburan batu ini memakai batu-
batu yang cerah (pada bentuk utama dan tulisan yang dapat
bermacam-macam). Ukuran/besarnya disebut di bawah ini:

Bentuk kuburan Tinggi Lebar Ketebalan


Kuburan yang sederhana............ 1 ,0 -1,05 4045 9-1 0
Kuburan ganda yang di belakang-
nya ada tanaman 120-125 50-55 10-12
Kuburan dengan tiga angka pada
/,\ Kuburan untuk desa atau sejenisnya yang luas/besarnya (dapat diperluas), tidak tempat yang cocok ...................... 120 150 13-15
\{-,/ jauh dari gereja. tanpa gereja kecil (usul dari H. Hartwig)
-
254
992
'1rlrpes lebues 6ue,( dese
uereqe,(ued uebuep nele eduel re>1eqre1 6ue^ leueleuiTouereq lsuoq
zLu 009 L euoz e uep zw 0082 euoz
6ueI uebueng 'rde e;e,{u rJep leseroq 6ue,t tserper depeqrel tslearag
'zrx 0o9L euoz Luelep seleq lLllqolol.u qaloq lepll uesei e6uod PUoz 'Z
rde royala6
denas ue;ep uerodelad qelelr11 'nluapol uelode;ed qefie;trvr qenqes 'olol uep
Inluoquau esequeuos snJeq
eleluaues ltEuep6uel 'elelueulos leluel
6uepnb '1e66urt qpuJnr lnlun lteg (ueleue6uad ue4esepleq) dese
' 6ueru-6ueny'ue.rodeled qe,{elr/v\
ln}uaquoul sr", *.".;;;ff;jri:i JOllalap urnloqos ueJeleqol er{uepe uelleouuedueul nlnp qlqol Iul
1e;y'ler.ue6uad eleu ue6uep leqrlrp ledep urnlaq 6ue,( '1rce1 6ue,(
OueI 6ueru-6uenr eped (11uo41e1e elep saso.rd) 63 qe,{eltn uelep
dese >lodruo;a1as Incunur el[al ts)eaJaq :uo4eauo7 dese ioplo]o6 -
\ep\'Zeuoz ue6uep ueseleq.raq e,{ulnfue;es :g ueseme6uad euoT 'leqrual
' euoT tyedas uelerr4edrp Vy\g lpel ' t euoz ttep ]ruaur 6e uep
;. 6ue,{ dese eped rslearoq (ueleue6ued uelteseptaq) dese Joplolo6 -
6uern1 rde ueqel nye^ e16uef uebuep qestued seleq-seleq/6ulpulp 'ueJeleqal
-6urpurp qalo uelqestdtp 'uellnqostp qelol 6ue,( uesemebued qeIeltpl
qenqas uelep ledel 6uer( dBse ueJeqelued uelqeqelueu ledep
'6ur1r;a1 ler'resed eluelelue lp 'eLal sosoJd
JeleqJal 6uer( leualeut-;etJaleuJ lstJaq 6uer{ ue6uent-ue6uen: 1n1u;1
1n1un (ereluaues 1r6ue11r6ue1 uep eJeluauras telue;) uelnlDueslaq 'deseto11ela6'L
6ueI 6uen.r-6uenr ueeunDal (1ruot11a1e elep sesold) n63 'uPreleqay
-qe^elr^ uelep'! euoT ue6uep uPseleqJoq :7 uesemeEued euo2
'(ueleledred leq!Msuernsy 6.rnqrueg '99'9 'OOOS ' !'Z rotuop 1n[un1a6 ued;1ny
lesnd e6n[ '1u1sr1 .relueqbued uep Itr]sll eJeuaur 'uodele1 lesnd) 'urele rnqelallp ledep ueleleqel le6e 'ue
e:elueues ltbuel-1rbue1 uep e.reluauJas teluel Inseulel elep eloleOued -leleqol epuel epE ellal rsleaJoq e,{ulreqes ule;e le6e 'lllBjlp
drsre '(lruorlyalo elep sosoJd) Of 6uent :1 uesemebued euoT
-
'ueJeleqel eleqeq ueurl6unue>1 eped ue)sprelastp uep qllldtp -
'uerodeled qefe;trvr uelnln e6n['uelodelad detlas
'6uenr lnln nu;t ueDuep
uese/v\e6uod bueprq ueldeleuau € euoz p/s ;, euoT ueseneOued euoT uelrensesrp uep dnlnc 6ue,t qelLunf eped 1ede1 ue6uep Duesedtp
'Vli{E ueeuesleled uep euecuel eped ueqeque} ue}nlun} -
:snJeq srleuJolo 6uer( uereleqel uregy
uelnle6uar.u (y1q3) 1ruo41e;e elep sasotdttted tselelsut ueseme6ue6 'uelnJnJaq 6ue,{ nlleivr ye:e[ eped und ne]e snJououJ snJo] eJecos
'Eleo sosoJd !selElsul Inlun uElEIeqoy uPnqeluoquad !sElelsul ueseme6ued qeAe;rm tue;ep rp uereleqsl ueleuabued ulelep )ococ
6ue,( erurl uep elrsg (leuabued) royel r;euebueu 6ue,{ 'ueleleqel
'ue1n16ues:eq 6ueI 6uent tp ueJeleqal Ppe epuel uaqulaul lul qeoecued tselelsut uep uetoeq qelepe stleLuolo 6ue,t ulele Llenqos
uJJBle eueuJ 6ue,('1req ue6uep etaput uebuap de16uelrp ledep 6ue,{ sllPruolo 6ue[ uereleqey urJelV
urele >lnlunued erpasJal ueJe)Bqa1 ue:ode;ad lesnd lp nele er{u1e1ep tp
uep qrqal leprl zru 000 L qelepe ueqnJnlasal senl '1eqtltp qepnu ledep
'ueJe)eqal lode;ed
er{ulnseu nlurd 'ueqe;eqesioq }nqosJal uebuenl-ueouenJ nele) - uebuap ueluebuelseda;rp 6ueI ue.re>1eqey uerode; uenqelpequed
nPle 'qrqal lePll ztll rselelsur uep uer6eq qelepe srleuolo lepll 6ue,{ ultele qenqos
'slleutolo 1ep1 6uei{ uPJeIEqoy urelv
00, qelepe lnqosJal JeLueI ueqnJnlosol senl uep 6uerupeue1 9 ;:ep
qlqol )epu e^uLlelurn['ueqelaqesJaq tnqasral rrrrr-rl3rri'l""l?,, 's0euolo lBpll uep
'n srleuolo e[e1eq 6ue,{ ure;e epv'ueJeleqol uerode; 1n1un ueJeleqal
qeloq ue6uen.r edereqaq rslalap qer(e;ti'a qenqas uelEp lC ure;e lesnd 6uelual ueunsnlued ueqedutled uelsedelau ledBp tut
zrrJ 009! uep Lllqal qoloq )epll uep
lelV'ueJe)eqel rselelsur uep uet6eq qBlepe ueleleqol u.lJBlB qenqas
'ueleleqal rol1as seleq lnedue;eu.r qoloq leplt rslalep qe,{e1tp1 'g uPreleqal uJelv
'rslolap qelelrm eped uel6unqe6rp sn.req 6ue,{ 'eleuar'ulaq 6ueI
6unpa6-6unpeb nele Jole^slo 6uent uep 'nduel 'e66ue1 6uenl ltencol '9Zgrl (ueural
'nyeivr de;1es 1e16un7re1ue1 nles tlndtlau ledep ;s1e1ep qe,{e;tp1 '7 Ulsnpul euJou-eulo1) NIO Uep uedllnl'uerEIeqel urelP !selqsul
'uelnleltp estq ueleleqo) lesnd 6ue1ue1 ledec uep
'uereleqol
se;ef 6uer{ uelrpr;a,tuad rebe ltseqJoq snJeq rslalep qerte;trr uedelaue4
'rs)alap ro1>1e1 6ue1ue1 uelrprlalued uep rde ueqel n11ei* e16uef ue>ltptleAued
qe,{e;rr'rr uelep roeqrp ueseiraeoued qer{e|tm2u}slp lelol !
1n1un uelbunlrqrodrp z opolau e^ qeq stlnuel ulsnput ueun6ueqtued
'9602 tU Spn tJep uedllny 'lslalao qe{e1;p1 urelep lreq 6ue[ uereleqe>1 ueEunput;led 1n1un 1n[un1ad
'JoUolap stueI edeteqaq
-rlnlunlad epe oezg! (ueurel ulsnpul purrou-europ) p16 uele6
'y71-1
;1;ord uer6eq e1eda1 ueserrebuedTuerleqrod qe^ eq tp eleq uep
ueOunqeb nele'tde 'seuBd 'dese to11a1ap uerleun6rp nlr >1n1u61 '(dese
uesrde;-uesrde; uep srdeled ue.rnln ebnI n1t6oq 'eleq uep 1enq.re16ue,(
uep lesaq 6ue,( rde '1eqeq 6uer( seued e,tulnqun) lnqasJol uereleqal
Oueqopeq 6ue,{ ueselurl Euedueued uep Qre ue6uap) ueut6utpuad
ueleqa,{ued e^u}edac qelepe uele}eqol EIulpefuo} qeqa,{ued '6ua1o1uebuesetued'ue.re1eqe1 uebunput;.red ecel ue6ueseued
enqeq uelbunyqredrp qepng dese royolap ueleun6tp ntl Inlun 'ueJe)eqsl ue6unpur;:ed nlurd ueOueselued'e66ue1 6ue1ue1 uetnle
'(rde ereq epe Ieprt undnele edetaqes 1eprl 6ueI seued '1eqeq 6uer(
lnser.urel ebnp 'dnlnuod uep uesrdeled 'unuJrur.u 6uedueuad ueselut'l
dese lnqr.uu) ;rce1 6ue{ tde e;eIu eIu;nqut1 uep tpe[:e1 uerelEqoy : urel erelue'srlnpol', ue$eq' 79 yy (ueural ulsnpu I
eurou-euro51) NIO ruelep ledeprel :1n1uaq tebeqes ltsed ueleputl
uedllny 'utgy 'ouereg lsu.rnsv 6un66ueua6 ,:i"TJ'"r::l 'seued uep dese Inlun s[eulo]o
;.rep
elnqrel 6ueI Jre ueJnles rselelsur 'uepeulad esnq ue6uap tselelsut
'g 699 ueueleq <- dele
lnqurar(ued 1e1e rselelsur 'ueJeleqa) uep dese uenqeluequred rselelsul
uep lr6ue;1r6uel lnluaq e6nf 6uent t66utt 'uese^ e6ued 6ueptq uep :1n1uaq rebeqes qelepe nU JrUe uelepull-ue)Bpurl 'efiuueuodtuol
6ungue6.ra1 ueieleqol Joyalap tselelsut ue6ueseulad uep PuBcuaU -ueuodluol uep ueun6ueq eped lnyn:1suo1 uetese;e,{ued enures
'(lrueur L
uelep Cog uep nqns ue)teuo) e^u;estur) uelnluayp qe1a16ue,( grseduelepurl eped 'ueJeleqel entlsuad LuBlep srleulolo eJecos
nlleh lnse[uJo] nluepel 6ueI lnle:edu-te1 uelteual depeqtal tslealeg eleyeq rur uJalsrs eueuJ rp 'rueqedrp ualsrs Bnuras JDle uelepuI pped
lelsuaJaJJlp Jollalao - 'lrsed uep lule uelepurl epe 'rur uelnlunluetnluni uelnleloui lntun
'(9.92 e,(ulestu) '6ue1eurq-6ue1eurq uep 6ue:o-6uero
seleq rnedr.ue;er-u 6ueI unults)eu lnleleduel depeqlal lsleolag ue1er"uela,{ued eqesn ure;ep 6ulluod le6ues ueueper.ued uep 'qe6aclp
leuJlsleui loualao - dese uep rde ueleqe,tued uep uere)eqa)i qeqe,{ued re6e ue}eLlesntO
'(se1 leqe ue6uep uelal6uaqtad tP
ueleueler{uad EJSJ uelEp ueJn}e-ueJn}v -
qoluoc) uebuenJ uielep efuo)oq 6uel dese ueteqar{ued 1eqtle ts6unlaq -lnseu Jenlol nlutdTuelel dnlnuad ue;eqaley
-
1epr1 6uert r.r-r.re;e uelqeqe,{ueu ledep ute; 6ue,( nlnqepued lolla}ag 'eAuueDuolo66ued
seued toualao e lnJnuau rde ueqel 6ue,t ueuodruol-ueuodutoy n11em e16uep -
Je)eqJal qepnu 6ueI ueunOueq ueqeg -
ne- :ueOunlrqred lenqrp snJeq ueunOuequed euecual ulele6
NVUVvVslv HVC=lCN=lul NVCNnONI-IU3d :uebunqnq.req 6ur1es ereBeu ueun6uequad uelnletad deuag
t-
l-

Tlnggi ruang
Detektor panas** INSTALASI PENCATATAN/PELAPORAN KEBAKARAN
asap* api
Kelas I I Ketas 2 I Kotas:r KUTIPAN DARI VDS. RL. 2095 + [i.]
Sampai 20 m

Sampai 12 m 1. Tinggi Ruangan.


Semakin jauh jarak antara pusat kebakaran dan langillangit, semakin besar
Sampai 7,5 m zona konsentrasi asap yang tetap. Hubungan antara kecocokan jenis deteksi
kebakaran yang bermacam-macam dengan tinggi ruang sudah diperinci -+
Sampai 6 m Comk \2. Komponen langit-langit yang tinggi tetap diperhitungkan, ukurannya
Sampai 4,5 m Tidak mcok
berjumlah lebih sedikit 10% dari luas keseluruhan langit-langit, asalkan
komponen langit-langit ini ditangani seperti ruang-ruang yang terpisah.
* Pada gedung-gedung tertentu, seperti gereja, museum, puri/istana, detektor dapat dipasang
di tempat yang tinggi. Tetapi laporan kebakaran yang dini pada waktu itu tidak lagi membantu. 2. Luas Pengawasan dan Penggolongan Deteksi
.**. Denqan demikian nilai BMAterbatas. Jumlah detektor kebakaran dipilih, agar luas pengawasan maksimal yang
Keblkaran yang besar masih dapat diketemukan oleh detektor, dengan langillangit yang
tinggi yang disimm, semakin jelas dan deteksi dibagi dalam 3 (tiga) kelas sesuai dengan sudah diperinci tidak melampaui batas. Deteksi digolong-golongkan, agar
ketinggian langit-langit yang berbeda. Detektor yang peka (misalnya gelongan pertama dari tidak ada titik langit-langit yang lebih jauh lagi dari detektor 0arak horisontal)
deteksi boleh digunakan pada ketinggian langit-langit yang besar + C)
dari pada di kolom D + @. Jarak yang diizinkan antara deteksi dapat dikutip
Jalan masuk dengan jenis deteksi kebakaran yang bermacam-macam
dari uraian + @. Dalam batas yang tepat, deteksi dapat dibedakan dari
fi)
\t-l penggolongan yang ideal dan berpangkat dua. Perbedaan yang diizinkan,
artinya adalah jarak deteksi yang diizinkan, didapatkan dari garis batas yang
Dasar Luas pengawasan yang maksimum (A) dan jaEk hodenhl yang sudah disebutkan (K).
liizinkan antara deieksi kebakaran dan tilik langillangit mana saji
dari ruang
(D), garis bahs (K) (lihat uraian 602) Dalam hal ini, nilai jarak dapat bebas dipilih untuk (a) dari (b), termasuk di
Jenis Tin9gi lemidnoan abo 1) dalamnya garis batas. -+ @.
$mpai 15 ',
deteksi ruang , ' i's - 30;" '.0'
kebakaran
o D D
3. Susunan detektor pada Langit-langit dengan Alat tarik
<80m, Detektor asap <12n i0 m'? 6.7 m X, 80 m'? 7-2m 80 m, 0m ( Bergantung pada tinggi ruang, alat tarik, harus diperlihatkan pada ketinggian
yang pasti sesuai dengan susunan alat detektor kebakaran
>80m'z Detektorasap < 6n i0 m, 5,8 m 80 m'? 7,2 m q 100 m'z K{ @). -r
Detektor asap 6-12 n i0 m, 6,7 m 100 m, 8.0 m 120 m'z 1.9 m K,, Keterkaitannya sudah diperinct. Setelah alat-alat tarik ini diperhitungkan dan
<30m' Deleklorpanas kls 1 Smp.7,5 m melalui alat-tarik, bidang langit-langit yang terbentuk lebih besar ataupun
Deleklor panas kls 2 Smp.6,0 m 0m'? K, 30 m'z 9m 5m K.
Deleklor Danas kls 3 Smp. 4,5 m sama, dengan 6 kali lipat luas pengawasan yang diizinkan dari detektorA
>30m' DeleRor panas kls 1 Smp.7,5 m maksimum +
@, .taOi, setiap bidang langit-langii harus dllengkapi dengan
Delehor panas kls 2 Smp.6,0 m 0m'? 3,6 m Kl 30 m'z ,9m (l 40 m'1 ,3m K alat pencataupelapor Bidang-bidang langit-langit lebih kecil 0,6 daripada A,"re,
Delekor panas kls 3 Smp.4,5m
dan aturan yang berlaku -, @. Bidang-bidang langillangit lebih besar di"ri
Delektor aoi I 5-20 tr )itebpkan pada kejadian tenenlu setelah diskusi dgn Vds
pada luas pengawasanAmab., maka bidang-bidang langit-langit tertentu harus
A = Luas pengawasan maksimal perdetehor diperhatikan seperti pada ruangan tertentu. Ukuran tinggi atau alat tarik tidak
D = Jarak horisontal yang diiznkan dengan titik mana saja dari atap sesuai dengan deteksi
Kr-Kj, = Garis batas untuk penyelidikanjaGk deteksi horisontal yang diizinkan satu sama lain (lihat uraian lebih dari 800 mm dan detektor kebakaran harus ditentukan bagi setiap bidang
602) langit-langit.
r)Sudul yang membentuk ketjnggian atap dan langiLlangt. Atap/langiLlangit mempunyai kemiringan yang
berbeda-beda. sepedi pada gudang. kemiringan yang keol juga diperhilungkan.
4. Pada ruangan-ruangan yang mempunyai loteng
- @, setiap gudang
(di atas atap) harus dilengkapi dengan deteksi yang bergiliran. PencataV
@ luu" pengawasan dan penggolongan deteksi.
pelapor harus dipasang pada permukaan atap dengan kemiringan yang tidak
Luas pengawasan maksimal (A) dan jarak honzontal yang diizinkan antara detektor seberapa dalam jarak Dv. Jarak Dv ditetapkan dalam gudang loteng pada
asap dan litik atap mana saia (D)
susunan satu dua urutan detektor, seperti pada kecondongan atap cr < 1 5.C.
Zona 1 Pemisahbangunan UM2 Pemisah bangunan Uws 3 Deteksi panas selalu dipasang langsung di langitlangit. Jarak yang
AD Zonal-Zona2lA. O zoia 2-zona 3l A disyaratkan dari detektor tergantung pada langit.langit bagi detektor asap, di
Langit-langit 40 m2 4,73 m 60 m'? 5,8'1 m F90-A Pengawasan antaranya dari alat ke langit-langit atau bentuk atap dan dari ketinggian ruang
sementara tidak penting jaraknya yang sangat diawasi -+
Ruang 25 m'z 3,75 m >F30A 40 m' 4,73 m Q.
lanl.ai 40 m, 4,73 60 m, 5.81 m F SO-A Pengawasan Pada deteksi jarak ditetapkan pada peristiwa tertentu.

Langillangit 40 m2 4,73 m 40 m' 4,73 m >F90-A Pengawasan


*menb@ tidak penting
Ruang 25 m, 3,75 m >F30A 25 m, 3,75 m
lantai 40 n'z 4,73 60m'?4.73m < F S0-A Pengawasan

Luas penga- Luas bidang


A = Luas pengawasan maksimal per delektor wasan maksi- setiap deiektor
D = Jarak horisontal maksimal dengan tilik manapun dari langiblangit sesuai dengan detektor langit-langit
mal A maksi- lisetiap bidang
dalam m2

@ lrr" pengawasan 20 m' 12


8 -12
delektor
2 detektor
6 -12 3 d€tekor
4 -12
5 detektor
30m >18
12-18 2 detektor
+12 3 detektor
6-9 4 detektor
<6 5 deteklor
60m >36
2L36 Penggolongan deteksi panas dan
1V24
2 doloklor
3 delektor @ asap.
12-14
<12 5 delehor
80m >48
3244 2 detektor
24 -32 3 detektor
16 -24
<16 5 detektor

@ Penempatan detektor
r{
JaEk (D) dari elemen yang peka asap ke langit-langit
atau ke atap dalam mm
ilnggr ruar Ke@ndongan Ke@ndongan Ke@ndongan
rtap samping '15 atap > 15-30' atap > 30'

mak min maks mtn mak!

6 30 200 200 300 300 500

6-8 70 250 250 400 400 600

8-10 100 300 300 500 500 700

10-12 150 350 350 600 600 800

@ Sr.rn"n dan jarak detektor @ Srsrnun detektor asap. @-+O


2s6
\
LgZ
lleJls lele ueunsns o
Inlueq uep In66uBl uEsrdel uep dele uelep tsts nele lt6uel-lt6uel
dele qEmeq rsrs uBp loJduas lele qepem eJElue in)inlou uereleqo) )eprvLlepnu ]e>i6url uep uelrs lele stuof eped 6un1ue6le1
'e)inqJal lEdep 6upI I6uell!6uel rp dele ue6uap PduPq 6uenr Inlun nIEUaq e^ueH(s
epeqraq )eJef '@<- nlnq uep dunlrp eluentues 'eler 6ue,{ 1r6ue1
'u 9'! JEsOqas unJnueu lerel'nI uPp ulelas 'zo!, (ueuref u]snpul euroN) Nlo
upouap lenses re)ieqJal qepnu )tep$ 6uei leualeu [Ep urp]ol uelep qelaqas oulpulc(q jrouPl uBp dele eped uelurzilp 6ue[ ule:rs ]ele )eJef ')eJ Inluaq
'delp qeaeq rp unsnsrp lelE uolsrs p,(upspp eped u 9'/ uEp qrqel urelep urers lele eped nleuaq IepD lu! uernlv'(yg) uerB)Bqal
eluJpqol 6ue^ 6ueru ueleo unsnsrp lnlun uelqepurdrp ueJrs lelv Uers ]elB uerefel
qBnqas 6urpurp 6uE[uEd enpe) eped ueldelolp snJeq (Jeqal) u 9/'e leur$1eu u 9/'e se]e
eleqeq uep eluup6uolobbuad 'lele ualsrs ue6unpurUad senl
rp pluuernln 6ueI ue6uenJ ueleO 6ulpu!p 6uEfued lnlun 6u[uad lele]ed eimes 6ulpulp ue6unluebJolel qalo uelnlualrp ler.urs)ieLu 6ueI lele1 u g'I eIu
rsrs eppd ueJls lele erelue uelersp'u 91'0 upp qlqal leprl elusenl 6ueI 6uen: ue1e61o -lr)rpos leJefiaq snJeq urel 6ue,{ uebuep ueJrs lele nles e.le}ue 1eref
'uerern uplpp lp selpq !nedueleu qaloq
'dele oI uep Eulpulp a{ uerls lele eJelue Ieret
IBp[ e6n[ undeuBUre6eq ueldElalp qplal 6ue^ elrg ue]rs lBle uqnin Bped 6uenl Jeqal
sqE nelp ueils lele uelnJn uep ourpurp !s!s eped uells lele uep uelulzllp 6uer( >1erep1, '6uequrresTelereu
ueJrs lele uEorduas qBJe uEmpla!!(z
1t6ue1-1;6ue; rp uep dele !p leleted ereces rnlntp snleq
eIu)reqes uJeirs lele uep urel 6uer( ue6uolo66ue6 'urel 6ue,t nele
IeJe['oO9 sele rp I6uefl!6uel upp dele ue6uurual eped ]elepueu eJeces Jnlnlp leJPf(l (geurou) eserq 6upI ureJrs lele ue6uolob6uod erelue qrlrdrp lede6
(ra11u;.rds) ureJ!s lele ue6uolo66uad
uoturlltp lpl ,)t€
6urpull
eselq
00€ uai 001 (z0e'0 rxc09'Z eva
-ulitp rsr09'e zt z>lE tsts Ppe(
ryades recueureu 6uer( uerrs 1e;e 6unr{ed In}uaqraq 6uel tue.rrs
ooe 00t tzOE'0 ,^. ,-.
00e )iep[ 00t €0e'0 tae09'l 9t Lv8 uels tEt\ uep uelordue,(ued >1usuep1e:ey \!y' tele uelordureAuad >lnsueye:e) \(y'
09, 000 0z i0 06t 9le 6 ,r8 qtt 09.9
09, 008 0z r'0 06't s1'e 6 e)€ + |
09t 00e oz U 00'z 00', zl Z\A 91 e stq 09 t slq
,0 (9rve 6unIe(
09t 00e 0z ot'z 9Z't st
,0
09, 00e oz 0e'z 09', LZ Lvs uels lel\
09r 00€ 9t 06t 9L'e 6 ,v8
,0
ost 00e 92 06't 9L't 6 €ya
09, 00€ '0 06't 9L'e 6 Z\A leuJoL
0q' ooe 9l '0 06'L sz'e 6 tls ueJrs lett
0uu
uelep dEle u uqep cU ueleP 1,u ueleP uelep ueJ!s ue
0 UU UeIBP nele I6uel 6utputp oulputp et uats delss 'Jeveoet uells
lete
dele nelE -ll6uel el al leuturu leul$ieu lPle EJelue lele sruer
sl leulsleu leul$leu sen_l
xeref )erer
9t - ioserduol ursow
,! - etol uepre ue6unques
ueun6ueq uauoduro)-ueuodtuo>l ra, u-ue1e pluad unrsels uelt,{ued lele lsele}sul eulals ln}ueg
uep )uel tele ol uerrs 1e;e >1erep U,/ dBnos eped ureJrs lele qelunf @ .' - "*,".,r'i;iLiffiti:,"9::j
ll - ueeq@.d uehtes
0t - Euolrqououew
O
6 - uaE lete eduod
uu uePp uqequeq g- seued n4e u6urp
-lEequeq uepiePpuou lerq -e etuqeq spe sduq qpleplnunueqEqud uaFS
tv8 Z -seued nqR usur6urpsr eIR!€q
00s epe )iep[ uep ,slundueu 6uEI qsIqS)ntun u€tuustod u6F,S
o5 NO@ O5 N cvs 9- uerEPtP
Eduod lpp)qqa rqupEil lryn pquot uRual
9 - uRrEpF 6eBsu elrEuryqeluou
09- 001 092 zv€ tqh u4ewqol uepeuadseup ueunouea
r- (re ueuent.6ueu) ue6u!66u.d
e - 6uu.t ueF lru.d
o tsl lsz 9Zt l,v8 z - ne uep $uad
I- tuuapuesl{un uPuElot r@uo1
ool':? lEd& 6ue,4 led.c 6ue^
elepn JBinl lele erepn ralnl lele (yE)
6, a
nele qnqued nele elnquad
ooz eIEqeg
tele ue6uoO lele EduEf
ooe &B eurs)eu 6ue,( u ,!s lelP qPlunf
ed
oo' ig
'r66u[ 6ue^ uerP)eqqepnua)t uep
009 - :esaq 6uei ueqaq ueOuop rslnpord qeielm
uelep ueounpurlred qEIelrM :e (eS) yS v %0e unursEu
009 - ueF uEpeu.d u.6uotod
'e Z (eg) yS redues ! Z (eg) )e uelBp oumuol ue6uau€6raa
tuetr uerspte
rulEI'uEreleq-qepnual uep ueJe)ieqa)i ue6u.p derouerd dH
ueqaq ueouap lensas rOeqlp lnqasral
qe,(elr11 qe6ueueu 6ue^ (eualpu)Jqeqrel
, t (eg) yE ueouep ledues qppnu uep qeoueueu uerelpqgl uEqoq
t , (ee) yg tqe^ ueoeu-uecEueq 6uBI ue6uap ueDunpuruad qeIBtrM rZ (eg) yS
leusleu upqpq ueOuep (ue:e1eqa1) 1de 'lnlnsrp 6ueI (lelelPu) rPleqrat
ouesedrp dnnrp lle.rpOunsoLet 6LeI rols.s ptv tqu' u.ls'S
nlel q$i6ur1 ue6uap rEnses roPqrp snlel rur qepnu upp llca)i 6ue^ uereleqol upqaq
qE^elrM'6uBJeq upp ueqeq ueuedur,{ued ueouap upounpuluad qei(e|rp1 :|, (eE) ys
'6un1ue6re1 nele urpioq gepou uebuep buesedrp ledep rul lelv
ue6uap ue6unpurpad qelelrM :, (eE) yg :ln)iuoq uedas'uBJelPqa) e^eqEq
e e (eE) yg ueouop redues ueouap up)lpnsss!p ue6unpuruad Lle^pl!m 'Llpuel e) eloqeJed )nlueqJeq 'qeJeJol 6uer{ rre rsnqu}srp rlllruor.u
I e (ee) )g uElep nlrel 'ue]elpqqEpnuot uEp uEunOueq-ueunoueq Inlun uers (eluuerecueurod sosord) 6unIed )nlueqreq 6ue,{ uerrs 1e;y
upp uErelEqe)i ueqeq uBouap rensas lele rselelsur qalo 6ue^'ueJelpqe)i eleqeq '6un1uebre1 nele urpJoq lopour uebuep Duesedrp
rOpqlp snrel rur ueEunpurlJad qelelrM ueOunpurlrsd qeielrm ueOuolo66ua6
lpdep lul lplv']l6uel+6uEl oI uep qeuPl ol eloq lntuaqroq 'qereral
'relep 6ue^ 6ueI rre rsnqulsrp r)rlruau (eIuefua1 B.rec) leurJou 6ue,{ tuerrs lepy
'rpefuel epunuel
lrOuel{rOuEl In}un uelqeloqradrp e^uEq eluueoueseued (6u;pu;p
urells lele uep
6ueI erepn ueJoso6Jod qeloles Jenlol nJBq luepeuJad JrV'rtuoqlal
rsrs rp ouesBdrp 6ue^) urers lele nlr )nlun @ -
sele rp uauodruol-uauoduJol erelue [edoup snJeq uellnqoslp qepns
6ue[ rsarduol eJepn qelsedapp 'ureJrs lele dnle] ueelnquod
ue6uoO 'nloq Iurl qe^ eq lp eAuul6ulp 6ue^ urers lele edrd uebur.ref
6ueI 1rce1 6ur1ed 6ueI IeJe[ rpsl 'prpasrel lrOuelJrOuel qei\^eq tp
uJelep aI re eluseJap lepueJe66ueu rur unrselg '(6uue1 6uer() luege
Jrleouau 6uer( erepn uernles nele loleq qelepp 6ue;ts QapJtD) 1oleg
'BIuulel uouodurol nele 6uel!s uBlolequod aI ureJ!s lele lPlEf lrluad unrsels ouelelaq rp Jre qolo rsilp nlelas edrd ue6uue[-ue6uuel
elueped 6ue,( rse;e1sur Llelepe qeseq 6ueA Luerrs lele rselelsul
Q;bueplrDue; uep e6e[) leursleui le.ref ue6uop r66upa] uep qepua.l
'G?WV NIO) (qllldlp 6ue,( ruepeued rselelsur) uelrensosrp
Durled 6ueI re
uesoquorod leduel uep lelol l[ruaq ulerts lele qelal 6ueI rnlerodulol rnlelou sedolrp eludnlel 6ueI 'uers lele uep
'unrsederl )nlueqraq 6ue,( 6ua1o1 uep dele eped (6uatP)i) dele Jenlal e^uetl Jre 'rselelsur uesedalad eped JnleJal 6ue,( lere[-1elel
uelep ouesedrp dnlnual 6ue,t uelordtues rur ueJnles eped 6ue^
'tpJe ouesedJot 6ue,{ edld ueJnles ueouep ueJeleqol urEpeured
rselelsur uplednreu dnlnuel 6ue,t uelo.rdues ueouap rselelsul
fi - zooz ru N'Iov ooz lpelueur ue)]el6urtrp
'voN3s rsNvunsv NvNndfl lHuSd' l' I'z' ! ledep u-!ele lrtuad unrsels uep uieJrs lele qplurnle66urLlas 'r6unpurlrp
sEv NvuvvvSSv tuvo NvcNnoNl'lu3d NvNvA\n3d lsNvl'Iv sruelaur rselelsur-rselelsur uep uBLlequlel eduel ue6uenJ-ue6uBnu
'9'r 88ot
(tvnurr rErsnoNr vlluoN) Nlo Nvdlrnv'Nvdlrnv 'uiele ltlued untsels ntes eped ue)6unquesrp 6ue[ relue; 7
uuvuts tv'lv tsv-lvrsNl uep qlqel Lleloq xeprl'IeAueq relueuaq 6ue[ 6unpe6-6unpe6 eped
L.
=------
r
INSTALASI AIR PENYEMPROTAN DAN INSTALASI PENGARUH PEMADAMAN DARI CO2
PEMADAM KEBAKARAN KUT|PAN DAR| VDS ACUAN 300a._+
[!
KUTIPAN DARI NORMA INDUSTRI JERMAN
(DtN) 1988, r 6 + 14494 VDS RL.2109 Kebakaran material atau perabotan sebagai berikut:
- Cairan yang mudah terbakar dan material lainnya yang seperti
lnstalasi dengan semprotan yang terbuka adalah instalasi distribusi cairan yang mudah terbakar dalam sebuah kebakaran.
air dengan saluran yang terpasang erat. Semprotan yang terbuka - Gas yang mudah terbakar, kalau tindakan pencegahan dilakukan,
masuk ke dalam saluran ini dalam jarak yang teratur. bahwa hal ini tidak membuat campuran gas dan angin setelah
Jaringan pipa tidak diisi air dalam keadaan bekerja. pada instalasi pemadaman yang berhasil dilakukan.
aliran yang sangat deras mengalir dari persediaan air ke dalam - Perlengkapan elektris dan elektronis.
jaringan pipa semprotan. - Bahan-bahan padat yang mudah terbakar, seperti kayu, kertas
Sentakan air yang deras disesuaikan dengan bentuk dan ukuran dan tekstil, di mana kebakaran dari bahan seperti ini memerlukan
ruang yang dilindungi, dengan jenis benda, jenis dan jumlah harta konsentrasi CO2 yang tinggi dan masa pengaruh yang lama.
benda yang dilindungi, tinggi dan jenis penyimpanan (barang).
lnstalasi CO, pada lokasi yang pasti (penempatan) sering digunakan
Pengaruh angin dan harus berjarak antara 5 dan 60 liter setiap menit
dalam contoh-contoh berikut.
dalam m2.
Pada instalasi ruang pelindung dengan penggolongan kelompok, - Mesin-mesin yang mengandung cairan yang mudah terbakar atau
di dalamnya (mesin) beberapa cairan digunakan
luas yang dilindungi sebuah kelompok dalam keseluruhan
seharusnya antara 100 m2 (pada risiko yang tidak seberapa) dan - Pembuatan pelitur, pemelituran dengan semprotan, kolam minyak,
mesin cetak penggilingan logam, ruang listrik, ruang komputerisasi
400 m2 (risiko kebakaran yang tinggi)"
data (EDP)
lnstalasi air penyemprotan dan pemadaman kebakaran dipasang,
contohnya di ruang pesawat terbang, tanpa menimbun sampah, Sebuah semprotan/sprinkler boleh dihubungkan pada perlindungan
panggung-panggung, transformator, tangki (bensin) dan instalasi ruang dengan bidang dasar 30 m2 (tinggi).
dengan cairan yang mudah terbakar, saluran kabel, tempat ternak, Pada ruang dengan tinggi di atas 5 m, semprotan yang digunakan
pabrik penyerutan kayu, instalasi pembangkit listrik, ruang hidrolik, pada pendistribusian CO, secara keseluruhan tidak hanya disusun
pabrik pembuat petasan, dan pabrik amunisi. di bagian-bagian atas (ruang yang dilindungi yang berada di bawah
CO, cocok sebagai alat pemadam kebakaran, contohnya pada langit-langit), melainkan juga pada 1/3 tinggi ruang.
lnstalasi CO, bertugas untuk memadamkan kebakaran pada tahap
Sentakan air Waktu Kelompok awal (sebab terjadinya) dan untuk menerima konsentrasi CO2 yang
sangat efektif sampai bahaya penyalaan (api) dipadamkan. -
Benda yang dilindungi yang deras
lv(min. m') minimum
Luas (m,) Jumlarr
min. (menit) | Sebuah instalasi CO, pada pokoknya terdiri dari tangki CO, dengan
Panggung persediaan alat pemadam pentil sangat penting dan jarinlan pipa
S/d 350 m'z, tinggi < 10 m
Sid 350 m'?, tinggi > '10 m
5 10 1 yang terpasang dengan semprotan terbuka di dalam wilayah
7 '10 I
di atas 350 m,, tinggi < 10 m 10 3
perlindungan dan juga perlengkapan pada pengenalan kebakaran,
di atas 350 mr, tinggi > '10 m 7 10 3 alat kemudi penanda bahaya atau pembuka.
Tempat te.nak
Tinggipuing<3m 7,5 30
Tlnggipuing>3m<5m l0 30
lrnggipuing>5m 12.5 30
Tujuan perlindungan Wilayah perlin- Tuntutan Dicapai melalui
Tempat penimbunan sampah dungan
Tinggipuing<2m 5 30 1. Bangunanataubagi- Keseluruhan ba- Komponen-kompo-
Tinggipuing>2m<3m Pemisahan bangunan,
7,5 30 an bangunan dan ngunanataukese- nen'vanq tertuiuo gedung dan atau ruang
Tlnggipuing>3m<5m 12,5 30 t00 sid 400 isinya (dalam ba- luruhan bagian harud cuiuo kedab di wilayah pedindunqan
Tinggipuing>5m 20 30 ngunan sebaiknya bangunan gas dan meniamih ses,uai dengan lampir-
otttndungt terhadap oerltndunoan' dari
Tempat penyimpanan ptastik busa kebakaran di dalam bahayakeb'akarandi
dan penyebaran ke daerdh sekitar..
linggi < 2 m 10 30 '150 min bakaran dari luar).
Tinggi>2m<3m 15 45 150 min
Tinggi>3m<4m 60 200 min 2 l:l ji?.iS^ Ruangan Komponen-kom- Sesuai dengan aruran
lnggi>4m<5m 30 60 200 min oillnoungt ".*-g,gya
lern€dap ponen yang tercakup nasional - bahwa
KeoaKaran ot oatam (lantai, dindinq dan Demisahan denoan
dan penyebaran ke- iangit-iangit) B";u; iafti;;;ii;;;E;si
oaKaran oan tuar cukup kedap gas dan
@ eenda yang dilindungi dan sentakan air yang deras menlamtl perttn- terhadao
ierh;dap api (resistansi
kebakaran)
dungan terhadap ba- minimal g0 menit bagitd
Jarak haya kebakaran di iuoa ruano-rLano
Jenis K. Luas perliniungan maksima tempattetanggat'ca-dangan diiindunq'i
semprotan ben- fak. antara ke dindin( (e dinding dengan instalasi pe-
da tor emprotar dalam dalam madam kebakaran oto-
s I s,z I ro lrz,sl rs hz,s matis.
Semprotan '15 80 9 9 9
20 115 : I ; 3,75 1,90 0.3 3. lsi ruangan sebaik- eg21g66 Komponen-kompo- pemisahan barang-
nya dilindungi tetr - nen yang tercaiup barang yang mudai
Semprotan 10 57 12 I I I naoap kebakaran, (lantai, dindinq dan terbakardeno-anianoka
bentuk 15 80 12 9 9 I 4,00 112 m,\ yang muncul di wi- tangit-langit) harus waktu resistinsi'ier'tra_
payung 20 1'15 s I I 9 I 3,75 (5 m,) layah tempat terjadi- cukip ked-ap'gas. oap api (ieoatiiJnl
Semprotan
2,00 0,3
n,aKeoaKaran gJ,[l"J"r8j" rt:j;)
pada sisi 15 80 I I 9 I 3,40')3) 0,31)
dindino nasional.

" T€rhadap arah penyemprotan dari semprotan . Perabotan yang betr Perlengkapan pemisahan barang-
Komponen-kompo-
'.Jarak yang diizinkan dari. semprotan pemadam di sisi dinding dari deretan semprotan ada di sekelilingnya yang beiada di- nen iang tercaliup barang yang mudai
diperhitungkan dari luas pelindung setiap semprotan, dibagi denlan jarak setengah bntara sebaiknya dilindungi sekelitingruangan. (tant,i diiding. Oah terOafalrleng-an;angia
deretan semprotan atau dengan lebar ruang dari deretan aemprctan. Jarak ter;ebut tidak terhadap kebakaran langiGlangit)-harus waKu resistinsi'ter-ha_
melebihi nilai-nilai yang telah disebutkan delam uraian. yang muncul di wila- cukirp ked;p'gas, dap api lkebakJranl
} Dalam ruangan yang lebarnya tidak lebih dari
3 m. deretan semprotan pada sisi dindino
penu drselajarkan dengan panjang dinding. Dalam ruangan yang lebainya di atas 3 ri
sampar oengan 6 m. deretan semprotan harus ditentukan untuk kedua oaniano dindino
en
yan lempat kebakar- minimal 30 menii
:i,1'"?,*i"n"11.",,',"-
Semprotan dipindahkan untuk diatur. Dalam ruangan dengan lebar'leliih tari O ri,
semprotan pemadam diatur pada dasarnya di bawali langit-la-ngit.
5. PeEbotanyangtidak Bukan perteng- Tidakada
berada di sekeliling kapanro6rabotai
@ ,nur"n Hidrolik: besar/ukuran benda dan K - Faktor, ruangan sebaiknya yailg bdrada di se_
Efek pemadaman dari gas CO2 terutama berdasarkan pada ortrndungt terhadap kelilingruangan
KeoaKaran yang
pengurangan kadar oksigen pada udara hingga ke suatu nilai, muncul di lokasi
kebakaEn.
dimana peristiwa kebakaran tidak berlanjut. Keuntungan CO, adalah
kemampuan penetrasinya sebagai gas pemadam kebakarin yang . Ruangan tertutup yang
kedap gas harus diamankan sampai berakhimya masa pengaruh CO"
cepat dan merata sehingga dengan demikian efek perlindungan
terhadap ruang meningkat.
61 Keadaan perlindungan terhadap kebakaran secara teknis dari
v Komponen-komponen yang tercakup.

258

,
692
'ue)rEqerp
6ue,{ esnq rsele}sur )inlun leuruou (serep,e) ueqrleouod ledep 1epr1 rpefuel urlOunu 6uel ue6unl6utl ue)esnrel nlens
"rr"^ "'i}33i G) 'elep
'lul loqet uelep ueletroslnlilp lep[ tuorprH z uE]rec
(ZNl NIC) ueurof ulsnpul euroN ueouap rBnses uelpleqe) selsy er*equad drsre-drste uep (dOf ) elep rsesuelndu.ro) utsotu 6uenp -
t e)ruorl)alo rslnpo.rd leduey6ueny -
0 ,. C"99 sele rp rde l[t ueouap ueJreC
.. c.99 qeaeq rp rde )iru ueouap uereC 1eluuu ueloy -
r :e selal uBlBleqay
Inqnq
lllsBld ueqBq uesrdel rselelsur '1ec lo.rduefued 1e;e rse;e1sur 'tn1rled tslnpoJd
ueuedurluod )iElol'snpJel !p uBdursrp 6uBI le!ele!"'l -
I 6uerEq/epeq !olouoq uEeJepua)i/llqou ueg :qelepe rensas 6ueI r"uepeured qe,{e;rivr }n}un Llo}uoc-qo}uoC
'e)ruorllolo undnele lullelo tspleJsut uep rslnpo.rd ueleleJed
I rsrdetrp DueIEpuoq/teualsu'putratrept6u,*-tlEX3l ')epelauJ ledep 6ue,{ e:epn-se6 uelndulec uep
-
'seUol ue6unlnO qoluoc 'r66uI uelpqalorl ue6uap leua]py{ )nluaqJe}
deJl seual 'seusrl 6ueJeq/leros 'esnqJeq 6ueI leuoleu leprl lnqosrel se6 enqeq 'ueuepeurad qelolos ue)ueue;p elr[ 'seg
t 'BSnq laJoi Lloluoc 'qepual ueleqslsl ueouep leuolef{ relBqrol qepnut
r :v selal ueJelBqay
6ue,{ ue.rrec rpadas n1e;uedJoq6ueI'eIuurel leuo}eul uep ueJteC -
0001 - 002 (uereleqel
S esnE esnq/ueqrnquod qelunl
lruau uelep leuruou (setap lees eped) :)nlun renses LOe! uoleH ueOuap uepeured 1e;y
Jre) ueJrleoued n11em e16uep releqJal qepnu 6ue^ teueleu/epuog
'Oo09, sele rp epereq 6ueI lnqesrel
'rs)npoJd 6uereq-6uereq epe qeloq )epu ueutepeued qelelrm r6 'CoO9r+ uep
odual Inlun qe6ueuaul 6ue[ esnq eped ]ruour 0g uep )eIueq 6uel Co0Z- eJelup e[uue6uent lnleladuel 6ue,('epuaqT6ueleq-6ue.req
eduel ueurepeued Lle^elt/tn tp 6uesedrp qeloq e,{ueq uolprl tselelsul
esnq Bped lrueur oz L llllpos 6ur;ed ueluslelrp snreq re ueerpe^uod
'qeDeop ledep elurs>1eel 6ueI 'r-uese Jepe) uep leleqrel 6uel
uernlnrsq 6ue,{ urpuesrel epuaq uep ueln}ualrp Jre ,ri:ffiJ1,lfl leuoleur erelue rsleor
lpe[a] L00l uoleH trep ueu.releuad leqr>1y
qe6uoueu uep IeIueq 6ueI eluesnq ueouop 'rut rselelsut tnlelou '(seml
l6unpurlrp urel 6ueI uebuop nles qesrdrel 6ue,{ epueq-epuaq IeIueg
(rro) ruvyru=r tursnoNt vtlluoN luvo Nvduny) No-lvH
'JrUeJa sluesnq 6ue,( uebuenr-ue6uenJ IVYV1^If],I NVONSO ONVNU NVENNONIIUfd ISV]VISNI
nele ounpob rsroueur snJeq psnq 'qeouauauJ esnq rselelsur eped
'ue)0unIqJadrp epuoq srua[ uep '(rmeru;1
rslear eleqeq) ueJeleqa) ueper-ued 1e;e ue6uep t/\ etult) ue)ococ
IeJe[ uelequeq-uE]Bqtueq epe rlel6uereq Jedluel )eJe[ uep ueJrle -)eplla) eleqeq ue6uep epuaq-epueq nege qe,{e;rrvr-qe,(e1r11
)eJe[ rur leq uJelep 'uee)nluJod ueqnJnleso) rdn]nuour ]edep snJeq -
'(e,tusnragas uep 'Dunquleluad le^ esed uep 6unpurled ue6uep.rol
esnq '()npord) qBououaur uep le^ueq 6uer( esnq rselelsur epBd
'(qeuel ueUeI6ueq -nqulsrp ueutel !nleDued uep lnlnDuad tselelsut '(e1ep) ueelole6ued
-ued elulesru) rDunpurlrp 6ue,{ qelelrm rJep releqJel Uepnul uep'rse[uJoJur rsele]sut'tse)tunu'lo)olo] tsele]sul eluqoluoc)
6ueI uerrec e,{ul1e6ueu Lle6ocuau 6ue,{'lrquerp uelEpurl-uelppurl sullele Llepuer ue6uebel tselBlsut e6nI nlrDaq 'nqap depeq.rel elad
'ue6unpurped qe,{elrm rp dnlnc 6ueI u.repeued esnq Llolo 6ueI rse;e1sur-rselelsul usp utsaul-urseu'uedel6ueped ue1e1ete4 -
rdnlnlrp lrseqreq ueelnturad uE.rBIeqoI uelpeB>1 ulelep e06utqes :1n1uaq re6eqes qoluoctp 1nled 6ueI uep uB)lnqsstp
'e,{uuernln ue}nluo}rp nl6aq lul esnq uebuep luepeutad tselp}sul 6ue,{ rsuelsur-rsuelsut eped uep ueJe)eqaI uBlulepeuleu
'leururru 1n1un ue>1eun6lp lepll elulreqes uere)eqol u.repeurad
lnqng
rs>1npo.rd ledual'esnq lenqued 1e;e1ege ueelurulad !re ueqequref 's-l rnqng
:n1reI esnq ue6uep urBpeurad rselelsur uep 6unued Jol)eJ-JoUel 'se6 uep >leIurtu uelnl6uebued untsels
:lrquerp 6ueI nlueyel uelepull 'edulod unrsels'tspsuopuol untsels'1e,(urtu ue6ueqLuEUad'>1eIuru.r
'uole} uep 'Jolso 6uepn6'eluuesesoldruad rselelsur upp etutl tselelsut :eluetelue rp
'loqo)le ryados ueJrec uep qe6ocuaur ebn[ ledep rsele1sul '(71,13 ueleunbrp 6uues 6uel 'ulsnput qefie;rlr ruelep 1edu.rel nlens eped
p16) ueurel ulsnpul eurroN ue6uep rensos uereleqal se1e1) g uep 0uesedrp 6uel lnqnq LlotuoC 'O ueJeleqel selol )nlun renses 6ueI
y srual uereleqal ue)uepeureur Inlun qeu]nJ Jpnl rp uep 'ue6uent snsnLl) uJepeuod )nqnq elueq rur leq ulplep'e,{uuelndtuec ue6o;
'6unpe6-6unpeb rp Duesedrp esnq uebuep uepeured rselelsul uep 'unrseu6eu 'untutuJnle rpedes le>leqlel qepnu 6ue,( ue6o1
'lr1rpes 6ue,{ esnq uebuep lselelsur eped (1ruer.u7rlu .rnynrp O uere)eqa) seleyTuebuolog -
6ue,{) se6n1 ue:ns6ue uelerryeduraur 1n1un nUe/vr JoUeJ ueledn.rer.u releqJel qepnLu 6ue,{ seg
lrueur uelep ,l lEur.rrou (serep .rre) ue.rr;eDued nlxeivr e16uep C uere)eqal selal/uebuolog -
:uerlge6uad n11e11 ueJe)eqel Llenqos uelep tp JeleqJel qepnu 6ueI uetrec
'Psnq tpedas 'releqrel Llepnu 6uer{ urel 6ueI leueleuTepuaq uep ue.lteC
uernduec uep esnq aunlon e.relue ue6urpueqlad I uere)eqal selol/uebuoloC -
lenqued 1e;e rre
'6uesedrp
:g ueqgnquad qelunf
Inlun )ococ 6ueri uepeu.rad uelnq bueuteu tut leq ulelep 'ltlslel
O00t redules 002 = S : qrnq qe;un[-11]lpas 6ue^ esng upp 'sEUel 'nrte1 rpadas leleqrol ledep 6ue[ leped leua]eul/EpuoE
gg7 teduues 0Z = S : qrnq qelun[-leAueq 6ue,i esng 'V ueJeleqol se1a17ue6uo1o9
: Llrnq qelun[-1e,{ueq 6ue,{ esng
-
67 redues = S :1n1ueq re6eqes ueJe)eqel nyem eped uedel6ueped
:1n1uaq re6eqes ;6eq;p ueqrnqtuad 6ueprg
7ue1e;ered nele lptJeleuJ ueLleq )nlun )ococ ueppured lnqng
'>1e,{ueq 6ue,{ esnq ue1;rseqbueu >1n1un ueleun6p walotdLnog uep 'elnqral
utelord bunpue6ueu 6ue,( esnq lelv'lrlrpos uep 'buepes 'leAueq rJlsnpur eore rp undneul 'dnlnye1 ueDuent rp '6unpe6-6unpa6 rp lteq
6ueI esnq uellrseqEuau 1n1un ueleunOrp rut esnq lele ueqlqsley Ouesedrp eleuJ 'CoOg+ uebuep redures tngetedr"ual ue6uop
'upqeqtuBl JonU Jrlle lez 6unpueOueuu "g7-
nlre,{ leurou rsrpuol qe/t^eq rp reledrp ders utepeuad lnqnq eueJey
e1efiurel uep Jre uelep ]nJel 6ue,{ uerndebued ueun6ueqr.uad r
lp]lnsunruou-lv4edsoqduln uoury -
lnpord uep urpJel (desuo) Llelepe Duereles) t uet1eq'ZLZVt 'epuol) uinuleN/epuoll r.ljntlex -
(p;g) ueLurel rJlsnpul euJJoN uebuap rensos esnq lenquad 1e1y
'ueJeleqal uElurepeuJaul lellns urnrley -
leuoqrel ua6o:prq utnrlel-uJnuleN -
ledep 6ueI esnq ue)llspr.16ueu >1n1un uepeued lre u.relep al uep utp-lol er{uunutn uauodu_ro1-ueuodu.roy
uerrec 6unpueDueur 6uert uellequreued qelepe psnq lenquad 1e1y ' uere)ieqe) uEluJepeuiaur
'erepn uebuep Bsnq lenquad 1e;e.rre ue.rnduec ueqrnq lnlun )ococ
6ue,( erur>1 ueqeq uaOouoq uetndutec qElepe Luepeured lnqng
-ured rn;e;eul uellrseLlrp ueJe)ieqa) uepeuad 1e;e re6eqas esng
8r0r'ru 'so^ luvo Nvdtrny
i e 80Iz'tu'so^ tuvo Nvdtrny vsng lvyvtl3y{ vnSng NVyvNnccNft\l
NVONSO NVUVYVS:IY I'\IVOVU\I=Id ISV-IVISNI NVCN3o NVUVyVS3y l'ltVOVUUSd ISVMSNl
Elasi Penyusutan Asap dan Panas. INSTALASI PENYUSUTAN ASAP DAN PANAS
lnstalasi penyusutan asap dan panas atau disebutjuga PAP (RWA = Kutipan DIN 18 232, Ti 18 230 Tl + 2 VDS RL. 3010
Rauch - und Warmeabugen) adalah instalasi yang terdiri dari sebuah
atau beberapa:
- Penyusutan asap (RA = Rauchahurgen)
- Penyusutan panas (WA = Warmeabugen)
- Penyusutan asap dengan mesin (MA= Maschinelle Abzugen)
atau kombinasi perhitungan, termasuk juga elemen-elemen kegiatan
dan pengendalian, unit, beberapa mesin pembuka, saluran
penyediaan energi dan perlengkapan (suku cadang, onderdil).
PAP (RWA = Rauch - und Warmenabzugen\ bertugas untuk
Di mana i
memindahkan asap dan panas pada saat terjadi kebakaran
L{Avi h)
membantu:
h. = i K"tinggian bobot dalam
- Melakukan cara penyelamatan dan penyerangan yang bebas asap ZA.i metet di mana letak tinggi
'' yang berbeda pada jalan
- Meringankan untuk mengurangi kebakaran melalui lapisan yang masuUkeluar yang be'garis
bebas asap. tegak lurus jarak yang
penting
- Menghindari atau memperlambat kebakaran yang besar dan
t(,4vi av,hi)
- Melindungi peralatan/perlengkapan
avhn = .l--
- Meringankan kerusakan akibat kebakaran melalui gas akibat Contoh 1 ilvi
masih diperhitungkan.

kebakaran dan produk hasil pembusukan/penguraian akibat udara UntukAh/A= 1,12 adalah Kt= 2,75 dan
a"h/h* i
Untuk = 1,35 adalah K = 2,35 ai Luas setiap jalan masuukeluar; di dinding
panas, atau StandarbakuK =2,35 luar sektor perlawanan kebakaran dalam
- Mengurangi tuntutan komponen-komponen bangunan akibat contoh 2
hr 'Ilnggi jalan masuUkeluar dalam m dan
Untuk Ahl/"= 1,55 adalah Kr = '1,95 dan
kebakaran. Untukavh/h, =2,5adalah K=3,2
A, n Jarak tegak lurus antara titik tegakdarijalan
masuk keluar dan tingkat dari jalan masuU
Standard baku = 1.95
Pengurangan asap berfungsi memperbaiki persyaratan-persyaratan keluar yang mendatar atau tingkat
menengah dari jalan masuUkeluar dengan
bagi penyelamatan manusia dan ternak melalui pengadaan lapisan kemiringan yang tingginya diukur dalam m
yang bebas asap dan bagi perlindungan harta benda, begitu juga (lihat gambar 2)
Untuk AhlA, > 2,0 adalah faktor Kr = 1,5
bagi perlawanan dengan segera pada saat terjadinya kebakaran ditetapkan.
Dalm bidang AhlA"< 0,7 dan a,Jh- > 4 adalah
malalui pemindahan asap.
Penyusutan penggunaan asap bereaksi juga sebagai penyusutan
panas.
@ Bagian perhitungan faktor k,' O)
\5/
J.?l?n masuUkeluar di atap dan
di dinding (titik potong)
Penyusutan panas bertugas memindahkan gas akibat kebakaran
*Ah.
yang panas pada kebakaran yang berkembang lebih jauh. Untuk itu Luas jalan masuk/keluar yang diukur membuktikan: Av.h = Av + kr
sebaiknya: Dalam hal ini berarti:
- Cahaya lebih dihindari atau paling tidak, dilindungi, ataupun An Luar jalan masuk/keluar horisontal dalam m2
- Tuntutan-tuntutan komponen bangunan dikurangi. A, Luas jalan masuUkeluar vertikal dalam m2
WA dapat juga bertindak sebagai, k, Faktorpenilaian/pengukuran
Cara berkhasiat dari PAP berlandaskan pada arus udara panas dari Jalan-jalan masuk/keluar di dinding diperhitungkan sekali (Luas Au dalam
gas akibat kebakaran dan selain itu bergantung kepada: m2) dan jalan masuUkeluar di atap (Luas An dalam m2) luas kr. Dalam
sektor-sektor perlawanan kebakaran yang bertingkaltingkat dan wilayah-
- Bidang terbuka yang aerodinamis dan efektif
wilayah bagiannya ialan keluar/masuk di langit-langit boleh diukur, jika
- Pengaruh angin
paling tidak jalan-jalan masuldkeluar yang besar dan terletak antara satu
- Saat pembukaan
dengan yang lain, di semua langit-langit dan di dalam atap tersedia.
- Situasi pemasangan instalasi (misalnya susunan dan ukuran
bangunan)
Nilai-nilai (disimpulkan oleh diagram gambar '1 . Nilai kr ditetapkan baik
pada ketergantungan perbandingan a,n/h, maupun perbandingan An/
Penyusutan dengan mesin mempunyai tugas yang sama dengan
Au. Nilai yang kecil senantiasa menjadi ukuran standar.
penyusutan asap. Penyusutan asap terjadi melalui pertukaran udara
Pada sektor perlawanan kebakaran yang bertingkaltingkat, masa
yang tertekan (misalnya ventilator).
kebakaran yang ekivalen pada dasarnya diukur untuk setiap tingkat
Penyusutan dengan mesin terutama dipasang di tempat, yang
tertentu. Dalam hal ini untuk setiap tingkatan, perbandingan luas jalan
penggunaannya dari penyusutan asap atau penyusutan mekanis yang
masuk/keluar dikirim ke luas tingkatan.
telah diukur.
Norma dari Norma lndustri Jerman (DlN) 18230, bagian (T)l boleh
Dalam arti posisi tugas penyusutan asap sebaiknya ditetapkan:
digunakan untuk gedung atau komponen, yang ditetapkan untuk pabrik
- Pada gedung-gedung dengan jalan/pintu penyelamatan yang produksi dan gudang persediaan barang sebuah perindustrian.
panjang sekali, kalau hal ini tidak dapat dilakukan dengan cara
Penggunaan langsung tidak mungkin untuk gedung yang bertingkat
lain dan cukup lama bebas asap. banyak , tempat rak yang bertingkat-tingkat, tempat ternak, tempat puing-
- Pada gedung-gedung, yang padanya atau dasar aturan, puing dari perluasan yang basah, gedung dan instalasi perusahaan yang
perlindungan terhadap benda tertentu penting dalam sebuah menghasilkan energi dan mendistribusi energi, termasuk juga
kejadian tertentu. perindustrian dengan sektor-sektor perlawanan kebakaran yang besar.
- Pada gedung-gedung dengan material atau perabotan yang bernilai Di dalam penjelasan, luas yang dizinkan atau ukuran sektor perlawanan
dan peka terhadap asap, jika alasan-alasan tertentu diberikan untuk kebakaran dilakukan oleh kelas-kelas pengamanan kebakaran dan kelas-
meningkatkan perlindungan terhadap benda/barang. kelas perlindungan kebakaran.
Dalam arti kedudukan fungsi pada dasarnya sama yaitu untuk Ukuran penyusutan asap (RA) tergantung dari luas kebakaran yang
mengatur penyusutan panas dalam ukuran dan jumlah. Paling tidak dihitung atau kelompok pengukuran, termasuk juga ketebalan lapisan
suatu perbandingan. yang kedap asap dan tinggi ruang.
&.r, : A > 0,02 (Lihat Norma lndustri Jerman (DlN) 18230, bagian A Sebagai tinggi h, dari ruang-ruang yang dilindungi, tinggi yang gampang
(konsep). berlaku pada atap-atap horisontal, tinggi menegah dari lantai ke atap
Perbandingan pada beban yang besar dalam kebakaran. berlaku pada atap yang sesuai.
A,rn=A>0'05 Ketebalan yang diinginkan dari lapisan yang kedap asap d harus paling
dicapai tidak sesuai dengan nilai 0,5.h namun boleh tidak kurang dari pada2,0
Jika tidak mungkin, maka penyusutan asap atau penyusutan mekanis meter.
ditetapkan. Luas atap dari ruang besar boleh digolongkan atas zona-zona asap.
Pada penilaian penyusutan panas di mana penyelidikan kelas Untuk itu sisi dalam dari zona-zona asap sesuai dengan sisi dalam
perlindungan terhadap kebakaran dengan Norma lndustri Jerman lapisan yang melindungi dari kebakaran.
(DlN) 18230, bagian 1 (konsep) ditunjukkan.

260
\
l.9z
ueounlrqJad uBlJBsep.roq l6ueFll6uel r66ur1 q
= ratou 09'Z uep Jpsaq qlqal qeloq
uebunlrqJed uexesepJaq dese uesrdel = E lepll seued uep dese uelnsnluad
'ur6ue qnJe6uad ue6unlrqred LleA eq rp seued uep lBle uep 6ueqn; (.releuerp) qe6ue1 sueE nele rsrs 6ue[ue6
dese uelnsnluad rsBlelsur rJep JenlolAnseur uele[ senl = \
'ur6ue qnJe6ued ue6unlrqred qB/tABq rp seued uep dese 1n1un ueyurlounureur dn>1nc eruuroue uBre llff3fi:?i:i
o\ ne1e1 'uedep uerOeq 6ue1o; trep ecepeq 6uel ueelnu:ed rp
uelnsnluod lelB uep uarsl1o 6ue,(.ren1e12nseur ue;elsenl = 6uesed;p 6y6 seued uep dese uelnsnlued 1e;e '6ue1o; 6uen: epe6
'dege rp rnlnrp 6ueI seued uep dese uelns
oV
roqes de;1 uelep unsnstp 6ue,{ 3y6 seued uep dese uelnsnlued
-nIued 1e1e uep sulotuoe6 6ueI renlel2nseu uelel senl = lBle Uenqes 6uesedrp snleq 1;1lpes 6ulled (u:egep.rol1es) tslnrlsuol
seued uep dese uegnsn,tuad tselelsul = dVd uelerelsred ueEuap r6eq-rDeqrel 6ue,( uerDeqTrollos eped
seued uep dese uelnsnluad lelv = dvd
: ue6ueleley ooz llllpas ourled seued uep dese uelnsnrued lele qenqes ,n.*lt
o7;, > ueEur.rrtuel ue6uap dele sen; Bped 'ue)ulnqlp dvd seued
e'ouenE sBn'rz - =o*o uep dese uelnsnlued lele elpp e,(u>lreqes < dele ue6uuruel
".6r*r*ft ** "Oe
epe6 '(ueyrsyer(o.rdrp 6ueI dele 6uep;q).resep Oueprq ,ur ggy deu
:6uenr reseq ue6uop renses rbuelnyrp ledep Jenle)
dvd sBued uep dese uelnsnlued lele nles etposJal snJeq lqtpes
Anseu uelef senl 'zu 008 uep lroe) qrqal 6ue,{ 6ueng '1nqesrel 6u1;ed 'g66u;1 unsnsrp seued uBp dese uelnsnluad 1e1e url6unur qe1
6uenr ueeun66ued ue6uep rensos 6uBI eseluasrod ue6uop -epe 'o00 ue6uop redures Uep ue6uurlle) ue6uep dege Oueprq 16
zu 00g1. uep J1plU 6ue{ 6uenr senl uellrseqOueur uerle}Jed rnlelour "Zl (g7q-speO reqel) ue>lneqredrp
6y6 seued uep dese uelnsnlued rselelsur uep uelsgo 6uer( lenle>; r66un 6ueI urOue ueqeq u116unu qelepe relep 6ueI dele tr66urd
pnseu ue;ef ueqnrnlesal 'zu 009 L uep lce) qqqal 6ue,{ 6uenr 1n1u6 7rde1 Oueprq urelep seued uep dese uelnsnlued lele ueunsns Bped
'lnqasrol 'ur6ue qelo
6uenl ueeun66ued ue6uep rensos 6uel oseluosrad ue6uop lequeqrp 1ep[ dvd seued uep dese uelnsnlued de]e ls6unl le6e
uerleyed rnleleur ueqnJnlese>1 6uenl senl uellrseqbueu dvd seued :eseq sn:eq dele 6ueprq eped ueunbueq e1 tenlalAnseu ueleIIeJef
uep dese uelnsn^ued rselelsur uep JenlelAnseu uele[ senl ueqnJnl ueJalBqe) qesrulad 6u1pu;g
@ s1elduo1 6uer( qesluad 6u1pu;6
-ese) 'zur O0g ! uep reseq qlqal uernlnroq 6ue[ resaq 6uenr 1n1u1 @
'sdr6 uopel nBlB efeq ue6uedusl ueleun6rp
ledec 'rse/v\erp urlountu qneles seued uep dese euoz'seued uep
dese euoz lnlelsul nele (6u1purp 6unqnq6ued '6ua1o; dele qoluoc)
dele rs1ru1suo1 rn;e;eu rpelel ledep ue6uo;o66ued reletu gg uep
Duelued )epu uep zur O0g t uep Jesaq qrqol qoloq leprl dele rollas
'dele rp ro11es-rollos tuelep uelEuolo6rp url6unu BJa6as lpsOuEE
'urers lele rsleer rnlereduol BpEd Uep (yBt) C"8l lqlpas bulled
r66uu qrqeq snJeq dvd seuBd uep dese uelnsn,tuod rselelsur uep uaaleqel qesrued 6urputO $lelduo)i qesuod outpuro
srulel 6ue{ uereleqel leue6uod uaua;e-ueuele rs)eeJ JnleJodue}
rpef'seued depeqrel eled 6ue^ uere)eqel leueoued ueuele ur 69 ; dele bueprqpolles -.re1ep dely
-ueurela rnlelou elnqrp rselelsur enpax 'ueJeleqol uepeured @
rselelsur rnlBlot! lvd seued uep desB uelnsnluad rselelsur
uerlEpueoued rnleleu eluqoluoc'uelsedelrp uepeurod rselelsur
rrep rsleeJ qeleles uelureleur 'uedep !p qeloq lepu renle)Anseur
uelel'ueJe)eqa>1 lordura,(ued Jre rselelsur uep uJeJrs ]ele rsele]sur
uebuep 6unpa6-6unpaO ue;eg'seued depeqrol e;ed 6uer( ueura;e
qenq , nple dese depeqrel elod 6uel uoulolo qenq Z unsnsrp
snreq dele Oueprq deues uelEg rrpsep 6ueprq ,u 00, derl eped seuEd upp dese
upldelolp seued depeqrel e>led 6ue,t ueleleqol uedel6uape; = g11g
leuaOuod uau'rolo
qenq Z nele dese depeqJel e)ed 6ueI ueJeleqal leueouod uourole 'ndue1 ueOunqnq uelern uebuep relep dely @
nles epe 1;1;pas Eurled 'slleurolo 6ue,( lodtuoley elnqurad eped
.ZL t ue6ur:ruel ue6uep eurslrd lnluaqraq 6ueI detV
@ 'seued uep dEsB
PUOZ Uelep rsrs
(dBse euoz) qeileq uPrOeq q
seuEd/dPsP uPp 6unpuried
'Jeleur g nile,( ourpurp
e1 qe6uauau leJel eped uep lrca)i qlqal qeloq lepu uep raleu OZ
eped uep leseq qlqal Llopq lepu urelep tsts rs)in.llsuol uep uep utel
6ueI ue6uep nles erelue sBued uep dese uelnsnluad 1e;e lelep
'BInqJel ledurel
al uelqrlerp ledep uereleqal Llolo ue)lnqurllp 6up^ se6 uep dese
uElep rsrs rslrulsuo e66urqas '>leIueq 6ue,( renlel2nseu uele[ 1n1un pcel 6ue[ qe;r.rinf
.7l, ; delE ue6uuay uep ue>1de1a1rp lrylpas 6ue,{ Jenlal2nseul ue;ef 1n1un seued uep
dese uelnsnrtued lele uep reseq 6ueI qelunl e1r['efiuseiuedeg
bualot rp O"rv
@ .(g uer6eq ,20
tt (NtO)
ueuJJof rJlsnpul eurJoN) r66uu 6ue,t uelnlunl ue6uap ue.leleqal
selequed 6u1pu;p qelepe slalduol 6ue^ qesruad 6urpur6
'ur / lrlrpos 6ur;ed undrlau snJerl slaldulol
6ueI qesrtlad loquol burpurp e1 )eref u g qelepe upJeleqal
uep qesru:ed )oqural Eurpurp a1 qebueuoul )eJef utel lollas aI
uere)Bqol Jollos rJep 6unpe6 qenqos seleq uelep nele Ounpa6 oI
6unpe6 rrep ueJpleqol upqnlun.r uep eleqeq ue1le16uruaur lepu
uerBIBqoI ue;peBy nlens urelep (6y6) seued uep dese uelnsnr(u
-ed lele e/v\qeq 'uelueqradrp 1e6ues rur gep dege royas seleq uelep
eleJou unsnsrp elulreqes (6y6) seued uep dese uelnsnlued 1e;y
(svruva
r <- (ava) NVO dVSV NVlnSnAN3d NVdVX9NS-rUltd = dVd) SVNVd
SVNVd NVO dVSV NVINSNANfd IS\NVISNI NVO dVSV NVINSNAN3d dVIV NVUNYN NVO NVNNSNS
Iinggi langitlangit yang dihitung (ukuran "b") diukur antara sisi INSTALASI PENYUSUTAN ASAP DAN PANAS
bawah lantai dari sisi tengah antara titik terendah dan tertinggi dari -+u
langit-langit atau konstruksi atap. N ilai sementara dibulatkan. Zona
Penyediaan Udara yang cukup di dalam wilayah bawah dari ruang
yang bebas asap harus meliputi ruang-ruang dengan tinggi langit
besar diperhatikan, sehingga instalasi penyusutan asap dan panas
langit yang telah diperhitungkan sampai 6 m, paling kecil 3 m, ruang-
bereaksi dengan baik dan aerodinamis.
ruang yang di atas 6 m dari tinggi langit yang telah diperhitungkan
Penampang lintang yang geometris harus paling tidak berlipat ganda
paling kecil adalah setengahnya.
sebesar penampang lintasan geometris dari jalan masuk/keluar
Lapisan asap yang dihitung (ukuran "a") membuktikan perbedaan
instalasi penyusutan asap dan panas dari bagian atap dengan luas
tinggi langilangit dan zona bebas asap. jalan masuUkeluar yang terbesar dan efisien.
Penahan asap dan panas harus paling tidak mencapai ke bawah,
petusahaan/pabriU
seperti lapisan yang dihitung diterima sebagai pengukuran. Pada o€noooetasian Denoo@rasEn
Bahaya kebakaran Bahaya kebakaran
ruang-ruang besar dengan tinggi langit-langit < 6 m, tinggi dari (BK) (BK)
,)
penahan asap dan panas harus meliputi 25% tinggi langit-langit, Pabdk akumulator
Penyulingan alkohol 3.1 ABip fijm 2.2
pada ruang besar > 6 m dan tinggi langit-langit adalah 2 m. Pengolahan alkohol 2.3 Studio Film 3.1

Jika pemasangan instalasi penyusutan asap dan panas pada sektor @ Pembuatan aluminium 2.2 Pabrik pesawat terbang ')
Peruolahan aluminium ) Hanggar pesawat terbanS ')
atap yang dibagi-bagi tidak memungkinkan karena alasan-alasan
Pabrik obat{batan 2.2 Laboctonum foto 2.2
pengoperasian, maka luas jalan masuk/keluar untuk keseluruhan Pabrik asbes 2.1 Pabrik ba€ng-barang folo 2-2
Pabrik otomobil ') Pabnk kayu (halus) 2.2
ruang 30%. Dalam hal ini lapisan asap terkecil yang diperhitungkan @ffi
terlihat dalam tabel berikut: ffiffi,
Perusahaan pengolah wol dafi
@hon 3.1 Pabrik kaca/gelas .2
Pabrik karet
Bahava f inggi reksirol Kelomook 7,0 3,50 0,20 0,29 0,87 0,98 Pengolahan aspal
.3

laPisan dalam
kebaiaran meter D"nqrirr" 3,25 0,24 0,33 1,00 1,13 Pabrik barang kalengan
3,00 0,27 0,38 1,15 1,30 Galangan kapal 3.1

8K2.1 1 2,75 0,31 0,44 1,31 1,48 Perusahaan pembuatan bir 2.1 Perusahaan penyiapan goni 3.1
Perusahaan pengolahan minuman 3.1
8K2?. 2 2,50 0,35 0,50 1,50 1,69 Perusahaan penjilidan buku 2.3
BK 2.3 3 2,25 0,40 0,57 1,71 1,94 Pabrikpembuatan kabel 2.3
BK 3.1 2,00 0,46 0,65 1,96 2,22 Pabrik pembuatan selulid 3-3 Pengolahan kopi
Pabrik serat sintetis ') Pengolahan @klat
BK 3.2 4 7.5 3.75 0.22 0,3',t 0,93 1,05 Pabrik pembuabn atap lem 3.2 Pabrik kadon
BK 3.3 3.50 0,25 0,35 1,06 1,20 data
Pengolahan 2-1 Toko serba ada 2.2
BK 4.1 5,3 3 3,25 0,28 0,40 1,21 1,36 kawat
Pemasangan 2.1 Perusehaan keramik 2.1

8K4.1 7.6 4 3,00 0,32 0,46 1,37 1,55 Percetakan 2.3 2 1

BK 4.2 4,1 3 2,75 0,37 0,52 1,55 1,75


Pabrik perekat
Pabrik
)3
8K4.2 5,9 4 2"50 0,4'l 0,59 1,76 1,98 Pengolahan intan 2.1 Perusahaan pengolahan batu bara 3.3
8K4.2 7,5 5 2.25 0,47 0,66 1,99 2,2s Pabrik alat-alat elektro ) Pabrik makanan yang diawetkan 2.1
BK 4.3 2,9 3 2.00 0,53 0,75 2,26 2,56
Pabrik peralatan radio 2.3 Ruang/gudang konser 2.1

BK 4.3 4,',1 4
4,00 0,23 0,33 0,99 1,22 Pabrik mesin elektro 2.3 Pabrik barang dari keranjang 2.2
BK 4.3 5,2 5 1
BK 4.3 6,3 6
3,75 0,26 0,37 1,12 1,27 Pabrik elektronik
Pabrik dka
2.3
2.1
Pabrik kosmetik

BK 4.3 7,7 7
3,50 0,30 0,42 1,27 1,13 Pabrik pembuatan wama 2.2 Pabrik perabotan pendingin 2.2
BK 4.4 1,6 3
3,25 0,34 0,47 1,42 1,61 Pabrik sepeda 2-2 Pabrik pupuk buatan 2.2
Pabrikpembuatwamadan pelilur 3.1 Pembuatankaretsintetis
BK44 2,3 4 3,00 0,38 0,s3 1,50 1,89 3.1
Pabrikjendela (aluminium) 2.2 Pembuatan bahan sintetis/plastik 2.3
BK 4.4 3,0 5 2.75 0,42 0,60 1,80 2,04 Pabrikjendela (dari kayu, plastik 2.3 Pengolahan bahan sintens/plastik
BK 4.4 3,6 6 2,50 0,48 0,67 2,O2 2,29 (bi*
Pabrik rumah cetakan
dipasang
(tampa plastik busa) 2.3

BK 4.4 4.4 7 2,25 0,54 0,76 2,28 2,58


2,00 0,61 0,86 2,58 2,92
langsung
Pabrik pembuatan pelitur
Perusahaan bahan makanan
2.3
3.1
)
Pabrjk tombak
Perusahaan
kayu
pemintalan
2.3
2.3
i.r
4,25 0,25 0,35 1,05 1,19 Pabrik kulit 2.2 Pabrik pen@takan
plastik
ciran logah/
2.2
4,00 0,28 0,39 1,18 1,34
/i) Pengoolongan bahaya kebakaran 3,75 0,31 0,44 1,33',l,50 Perushaan logam ringan Pabrik pencetrakan €iran metal 2.1
Pabrik mesin (cuci piring)
- (gx) pada kelompok ukuran.
Pabrik sopi manis 3.1
3,50 0,35 0,49 1,48 1,58 Pabrik linolem 3.1 Perabohn
3,25 0,39 0,55 1,66 1,87 Penyulingan bahan 6iran 3.1 Pabrik penyulaman 2.3
3,00 0,44 0,62 1,85 2,09 Studio
Pembuatah manisan
3.1
22
Tabel pengukuran 2,75 0,49 0,69 2,06 2,33 Pabrik pemesinan 2.2
Tabel berikut memberikan luas jalan masuk 2,50 0,54 0,77 2,31 2,6',1 Pabrik pembuatan kasur
yang efisien sebagai persentase bidang 2,2s 0,61 0,86 2,59 2,92 (tanpa plastik busa) 2.2 Pro$s pengolahan leh 3.1
Pabrik pembuatan kasur 3.2
dasar ruang dalam ketergantungan tinggi 2,00 0,69 0,97 2,91 3,29 (dengan plastik busa) 2.3 Pabrik barang adonan 2.2
loteng/langit-langit dan lapisan atap untuk 7 4,50 0,26 0,37 1,12 1,26 Pameran buku 2.3 Pabrik karpet
(tujuh) kelompok pengukuran.
4,25 0,29 0.42 1,25 1,41 Pemfuatan bubuk susu 2.2 (tanpa bahan karel dan busa)
Pabrik mebel
4,00 0,33 0,46 ,39 1,s7
1
Perusahaan susu 2.1 Pabrik karp€t
3.75 0.36 0.5',1 1,54 1,74 Pabrik motor 2.2 (dengan bahan karet dan busa) 3.1
Tinggi Lapisan Pe6entase a 3,50 0,40 0,57 ,71 1,93
1
') Pabrik tekstil ')
langit asap Penggilingangandun 3.1
langit a Kelompok pengukuran 3,25 0,45 0,63 1,90 2,15 Pabrik motor 3.1 Pabrik sayuran kering 2.3
b(meter) (meter)l 2 6 7 3,00 0,50 0,70 2,11 2,38 Penggilingan minyak 3.1 Pabrik sub kering 2.3

2,75 0,55 0,78 2,34 2,U Pabrik amunisi/*niata 1 ffi Pabrik prntu (dari alumrnium) 2.2
4,0 1.00 0,30 0,43 1.29 1,46 2,50 0,61 0,87 2,60 2,94 Pabrik pintu (dari kayu/plastik) 2.3
4,5 1,50 0,25 0,35 1,05 1,19 2,25 0,68 0,97 2,90 3,28 Pabrik penjahitan 2.2 Pabrik pehbuatan jam 2.2
1,25 0,31 0,43 1,30 1,47 2,00 0,85 1,08 3,25 3,67 Pabnk bahan makanan (dan
Nitroselulosa
gandum) 2.3
5.0 2,00 0,21 0,30 0,91 1,03 4,75 0,28 0,39 1,18'1,33 Pabdk )
1,75 0,26 0,37 1,10 1,24 Pabrik kertas 2.3 Pabrik kasa pembalut
4,50 0,31 0,44 1,31 1,48 Pabrik lantai kayu 2.3 Pabrik makanan ternak 3.'r
1,50 0,31 0,44 1,33 1,50 4,25 0,34 0,48 ',1,45 1,64 Penqolahan bulu binatanq 2.2 Perusahaanvulkanisir 2.3
1,25 0,38 0,54 1,61 1,82 4,00 0,38 0,53 1,60 1,81 2.3
5,5 2,50 0,19 0,27 0,82 0,92 3,75 0,42 0,59 1,77 2,O0 Pabrik pakaian (dalam)
Binatu
2,25 0,23 0,32 0,97 1,10 3,50 0,46 0,6s 1,95 2,20 s6ntata 2.2
2,00 0,27 0,38'1,15 1,30 3,2s 0,51 0,72 2j5 2,43 Pabrik gerbong
1,75 0,32 0,45 1,36 1,54 3,00 0,56 0,79 2,37 2,68
Gudang
1,50 0,38 0,54 1,62 1,83 2,75 0,62 0,88 2,63 2,97 Pabrik mesin @d (pakaian)
Pabrik sabun cuci
3,00 0,18 0,25 0,74 0,84 2,50 0,76 0,97 2,91 3,29 Pabrik tenun 2.3
2.75 0,21 0,29 0,88 0,99 2,25 0,8s 1,08 3,23 3,65 2. 2 3.1
2,50 0,24 0,u 1,03 1,16 2,00 0,95 '1,20 3,61 4,07 3. 2
2,25 0,28 0,40 ,20 1,36 1
g?
2,00 0,33 0,47 1,40 1,59 5,75 0,34 0,48 1,43 1,6',1 2 1 Pabrik batu bara 2.1

6,5 3,25 0j9 0,27 0,81 0,91 5,50 0,37 0,52 1,56 1,76 Pabrik perhiasn
(tanpa hahan sintetis) 2.1
Pabrik gula
Pabrik korek apj
2.3
3.1
3,00 0,22 0,31 0,94 1,06 5,25 0,40 0,s6 1,69 1,91 Pabrik mklat 2.2
2.75 0,26 0,36 1,09 1,23 5,00 0,43 0,6'1 1,U 2,O8 ry
2,50 0,30 0,42 1,26 1,42 4.75 0,47 0,67 2,00 2,26 Pabrik sutera (sutera asli/bual.an) 2.3
Pabrik sabun 2.3
2,25 0,34 0,48 1,45 1,U 4,50 0,57 0,72 2,17 2,45 Penempatan jenis perusahaarrpabrik dari
2,00 0,39 0,56 1,66 1,89 4,25 0,62 0,78 2,35 2,66 Pembuatan sabun 3.1 wilayah yang dilindungi.
4.00 0,67 0,85 2,s5 2,88 Pabrik soda
Pabrik pidngan
2.1

3,75 0,73 0,92 2,77 3,13


@ r"u"t pengukuran. 3.50 0.79 1.00 3.00 3.39 @ P"nggotongrn penggunaan menurut bahaya kebakaran (BG)

262

L
tgz, '6uetn1 nele qrqel qoloq lep[ 'tquel sele tsts ol
'dese eIu>lnseur uepurqDuau Inlun nlual uBp
urpues dnlnpal 6ueI nlurd-nlurd qe;epe dese uep 6unpurlad nlurd-n1ur3 6ue;es ueOunqtups pluod qe6uel uep Jn)ntp 'u-lr! 00t + 007 p uep r66ur1
g'L'ZOI, NIO lnrnuour uereleqol uep Ounpurled 'qeuel ueelnulad sele rp urru O0Z + 0Og lelopel
dnlnuad uelnq dese 6unpurled nlurd-nluld 6unpa6-6unpe6 uelep dese snleq ueJnles uersrOuad uelelered ue1er6e11en1 6ueI 6ur1do1 efuey
uereqoluod uepurqDueu lnlun l@oc dese uep 6unpurlad nlurd-n1u16 (6urlued ueleloc v Nd) (9t Nd /^\
tt'96081 (p1q) ueurel ylsnpu; euro51 ueduny 'Og! redures Og NC lnlun qo1uo3) v qeseq-6ur.re1 uelelue1.rre ue.rnleg \!y'
'dese ;rep 6unpu;1ed nlugd-n1u16 'unBivael
(ue6uereq dlq ienq )p6u6u) ![eq u?rle leQUeqb!ed
ren@ ne uanletruaa
qeunJ el Jre uernles rsetqsul
lenueu eloloq 6uel ueue ' >ipt>i5te
6ue^ urel uelefal ueqlteouad loquot )ieloy
6u!ol/qeseq uoleluq,e uernles
ueoeued ueoelouslrso
uepeuao uEder6usued ueouap
ue6ueo ueounqnqiaq oue^ srleuolo
uernles ue6uoso6ued uep uerslDuoo
uehles ueouosooueo uelelered uelelDe)i
uers!6uod ursou uelelereo uele!6e)i
ueplen)i 6!lldo)t uebuap ueue 6ue^ uerne uednnuod uedal6uoUod
'erepn uelalnued uEp
erEpn tuP66ued edrd eno
'6uue1 ue>1elue1 r1e uernleg qeseq ue)eluel rre uernleg (D
@qeunr s) re ueinles lselelsul
egzet uPurea utsnput euroN ue6u.p )ilteq uerlle
sreuoro eress dnlnu.l 6ue^ nturd rle uerslsl l
lequeqDad uesrp€Iuad
,*ti:38Y3: *,lii'"iHit': uernles
6ue^ ueJereqor depeqrol ounpurled dnlnuad rnlun sent ur;f,'8 @
rde upqel 6ue^ (pnp) Z unepEq nlurd Z - 06l
ldP uPqq 6!e^_(nles) L unepraq nlurd L - 06l :uu uelep (6uael t$lnllsuol
tdelequeqouauDuel(nles)!unepJaqnluld |,-091 6ue^ 6ue6 uetnliri) 1cup16j ueseMeouedue)les
rdelequeq6ueu6uel(enp)ZUnepreqnlurd Z-Oe_L qeloluelulzllpEueiteseil;} Joqtnseuurz(ZB6L)
tdelequeqouau 6ue^ (nles) ! unepJoq nlurd t - o€-t rieie llcilli:iit uernln6uea uploduoteou.d uequd
ue6uopd{e6uolod uep 6u6edlp 6ue^ 6ulpulp
rep sdr6 uouel uep ourpurp )nlun uexuztp e6nl x 000t - 000i 000s - o09q ledt ElBq nlurd 0€1
00tr - 0081 0000t 0092
- 0009 - 001.2 t uneproq leoI nlurd 0€l -\ (outputp tp rte edld
00L - 0081 0000t 0002 0002 t- 009 eporaq eleq ntuld oEl ueOunques uer\i) 6ueles
- uebunouPs uPleteJed
I 0098 - 0002 'ueroleqal
I Onqz - oc/ t uepeuod uelelerad
IL
EtLZ - etLt qerz qerr n^q nlutd z-001
--
gtlz - 969t otll -0r9 ozlz - ozLl ottz - ottt eteq nlutd z- 00.1
- 9011
6uual
.06r I or d7 - ooc r
=$n uelE{uel Jre uernlEs
PrPq nlurd L- 0g-l
rs6r-8r.al 9e6 - 989 teuoro nluld l, - 091 eleq onlnuad L- 0g-[
sleu - utu $leu - uru qeu - ulu $ieu - ulu
r66uLt JPqel euPu/qenEl Jeqel eueu/qexNl eJepn uBJPInued uPp
t66uLt eJepn [ue66uad edrd eno 'eJepn ueialnued uEp
erepn Ne66uad edd eno
09Lt 09/ qe/'^eq rp c
0002 000f sele rp I
0002-091. I 0001 -
osz v '6uua6ueu.r ueUerqrp
r66u11 rPqo-1
uep uur Og lnqer(uad rolauerp relundulatu snreq 6ur:a1 6uer{ :re uelnleg
:r.!r.rt urelep ue.tn1nEue6 6u;.ray uele[ue; tuepeured .l!E uernles
'ZSOB! ueuef rJisnpul euJJoN uebuap renseg [ - 0e ue!6eg qelepe
ueJerleqel lequreq6ueu ledep nles unep:eq 6uei( eleq n]urd uep senl 6ueplg 000! u'p 008 Brelue uerrelarrp snreq uepeuied rr ,"r"J3tXr'j1!itipfrii[
'(uerlqeol ue6uap) tenses 6uel ue6ueseua6 '6urpurp ueurel rp uep ue6uesetued ueu:el 'qelao
- AnJOC tp lrleuJo]le eped uolleduelp Eurpurp rp tre edrd ueounques ueJoy
1ede1 6ue,( rslnpor6 - 'qeseq uele[ue1 rle ueJnles
lnseur/enlol ledua1 nlurd Jesog - 'uelneqledrp
'Qesaq 6uei( uernln ue;ep) BpEd 6unlue6rol e6n[ rde depeqrel ueqel eleq
'(ueOuu 6uE^ Jepuels 6urpurp nele qtlldtp seqeq sn:eq delel ue.releqel depeqrel uebunpurped stulal eleoas uelnlualtp
pnlerp 6ue[ Durpurp ueleqale1
'uepeuad re uelnles ue6ueseurad epe6
6ue,{ 6urpurp :qoluoc) uelurzrrp lnqes:e1 nlurd-n1urd euer.u 6uei( 'lococ 6uer(
Eurpurp rslrulsuol sruel ue6uep rlnrp ueJaleqol depeqJo] Eunputled nlurd 6ue^ ]nqo^uod Jolouerp uelnEat auJ urpuas nl,nu',,," u"rnrffii,lr?3
-n1urd eleu 'ue.releqel uerpelel uelep lnqtun ledep (1a;eI rpelueu) 1n1ueq 'uelneqtedtp dele) lpdep )epI qElal 6uei( rre uenreqpqued ln]un lesepuaur
ueqeqn6uad uep nlurd uep 6urpurp EJelue Meq ;equrrt ue6unqnq epe Eue:ey 6uel urnurur rre uelrqtueouad 'qeseq 6uer{ uepeuad Jre ueJnlps Eped
'08 lnqalued unururr.lr Jel€uerp
uere)ieqal uerpelel eped rulsnI
dnlnual uep ueeun66ued uesplE eue.lel elnqrp delel sn:eq 6ueI '(nlurd) :(;oquo1 reled) lelesrp 6ue,( uelrqu.re6ued ledulel qrqel nele ledue epe6 -
dnlnued edereqeq 1n1un elnqued uele;ered uebuap ue1e1a,(ued rselelsul - '99 lnqe,{ued unur
-rurur leleuerp :(oquJol re)ed) uB)o1rp 6ue,{ uelrque6ued ledulal e6u eped -
nlurd loqu:e67rcuny -
'epo., reler..uaur 6uer( bueqre6 nlurd uep '99 lnqelued Lr.rnLr.r
-ruru-r releuerp :(oquo1 reled) ueleglp 6ue,( uelrque6ued leduol enp eppd -
1e16ue 6ueqre6 ngurd'6uo.ros 6ueqre6 nlurd eped snsnql uedey6uepe4 - :ueyue;efip 6urpurp lp edrd ue6unqures
'n1urd unep enpel eped dnlnued role;n6er uere>16ueg - ueral uep uepeuad Jre ueJnles 1n1un (uLu uelep) gnqe,{uad lalauet6
'srlorprq ueuepered ue6uep s[etuo]o erecas nlurd dnlnuad nele (ursetu uelueleluetu )nlun) ueleleled
rad lnluoq urelep upuos dnlnpel tedep 6ueI ueloqeJad/uede1buepe6 - uep qnel 1e.re[ ueler6ey rnle;er.u unurtu rre ue6ur.rel uep Jle ue6uap rsrrp 6uer(
'e^ueOueseuod 'uepeued .tge uernles qelepe 6u;.roI uep qeseq 6upr{ uEIe[upl ltE uernlEs
lele uep rensas 6ue,( rel6urq uebuep qrqal nele nlurd unep nleg -
:uep uenlesel nles qelEpe uereleq€l depeq:e1 ue6unpurled dnlnued rpetual lees eped seurp qero nrnqep qrqor u.repeuad.re ,o
'Luepeured rle ueJnles qelepe (eIu.rre epe lepu) "^r*"i1?",J8331
6urral "uBrle[uel j!e uernleS
'qo1o1 6uer( 6u;pu;p eped
ueJEleqarl ue6unpu;1ad nlu;d ue6uesetuad LI e60Bt NIO oueAuepeuredreuernlesqereper"rrr,""p"'l",lfl3l[A:ir'g:i';t3rfl"']?
'uEleIeqeI 'uereleqal L!epeurad rre ue;rqLle6ued
depeq:al ue6unpu;;ad n1u;d ynlun uelgdruel !1 6809f NIO leduel eped dnlnlrp ledep 6ueA 6ue1as ue6unqLues uede16ual.led
g ueunoueq slua[ g - Oe I E[eq n]u!d eI ZeOg! NIO uEp uejeleqel Luepeu.red uedelouapad ueouap rselelsur uelep rp rlolol
y
ueun6ueq srue[ !-Oe 1 eJeq nlurd 1 ue;6eq SZOgt NIO :ynfunla6 6uesedrp 6ueI (edrd) ueJnlps rp eperaq uBJe{eqe1 uepeured Jre uernlps
e'tz 'uereleqe) urepeuad seurg ueeLala6 unu61 >1nlun1e6
vlu3y NVnrNVs NVo vrva tsvnursNov NvnlNvs tuvo Nvdllny g ue;6eg 996g'g ue;6eg'Z9rr! (NlO) ueuuof ursnput etulop uedqlny)
l<-
NVUVvVSfv dVOVHUST CNnONllf d dnlnN=ld urvovn3d ulv Nvunlvs
7-

PENUTUP DINDING TEROWONGAN F 90 DIAMBIL


Kaca F (dengan Kaca G (tanpa
DARI DIN 4102 BAGIAN 5 halangan radiasi) halangan radiasi)

Penutup di dinding terowongan dari kelas tahan api F 90 adalah Tuntutan menurut kurva temperatur satuan (ETK)
pintu-pintu dan penutup yang lain yang dibentuk, sehingga api dan 1.Kaca tidak boleh pecah
asap tidak dapat dialihkan ke penutup yang lain. dibawa beban tersendiri
Daya guna penutup hanya dapat dipastikan, kalau ventilasi
terowongan yang cocok tersedia sebagian besar terdiri dari bahan
2. Meluapnya api harus Oininaari 2. Kaca harus tetap efektif
I sebagai penutup ruangan.
bangunan kelas A.
Besar lubang ventilasi mengikuti peraturan konstruksi; pada -'l-idak ada api/bara api
umumnya penampang lintasan dari paling sedikit 2,5% bidang pada sisi yang disapu oleh api
dasar terowongan, tapi membutuhkan paling sedikit 0,1 m2
- Gumpalan kapas yang
dipasang tidak boleh
PEMASANGAN KACA PELINDUNG menyala atau membara
DARI KEBAKARAN.
SESUAI DIN 4102, BAGIAN 2 DAN 5 3. Permukaan yang disapu api
panas tidak boleh lebih dari
TERMASUK DlN 4102, BAGIAN 3.
140 K (nilai tengah) atau
'180 K (nilai tersendiri yang
Pemasangan kaca pelindung kebakaran adalah komponen-
komponen yang terdiri dari rangkaian elemen-elemen transparan besar).
(seperti kaca untuk pemasangan kaca pelindung dari kebakaran),
cantelan, alat penutup, begitu juga alat pemasangan dan dapat
bertahan dalam api dengan klasifikasi 30,60,90, atau bahkan 120
menit.
Sistem jendela/ Kelas Jumiah- Jenis-jenis Ketebalan fransparansi
tepi jendela tahan api K W/m'zK kece kaca (mm)
F-Pemasangan kaca
Sebagai kaca pelindung terhadap kebakaran dari kelas tahan api 'Iipe PT 30 F30 4,0 Pircstop '15 82
Tipe 1/30-10 D
F (F - pemasangan kaca), komponen-komponen transparan
Tipe PC 30 F30 Kontraflam 30 a7
berlaku dalam susunan yang bergaris tegak lurus, miring atau Tipe 30-18
mendatar, yang ditentukan untuk menghalangi penyebaran api dan Tipe APC 30 F30 2.3 Kontraflam 7'l
asap sesuai dengan masa tahan api begitu juga terhadap radiasi Tipe 30-18/lso
'Iipe PT 60 F60
panas. Pircstop 42 70
TiDe 1/60-D10
Dalam pengujian kekuatan, bukti kekokohan harus diserahkan. Tipe PC 90 F90 Kontraflam u
kaca -F dalam kejadian kebakaran tidak transparan dan bersifat Tipe 90-28/28

seperti dinding yang secara teknis melindungi dari bahaya Tlpe PT 90 F90 2,4 Pirostop
'l'iDe 1/90-'10 E
50

kebakaran Ipe APT 90 F90 2,4 Pirostop 53 65


'Tipe 'll90-20 D

G-Pemasangan kaca
Sebagai kaca pelindung kebakaran dari kelas tahan api G (kaca 6.) fel.as tahan api F dengan kaca pelindung kebakaran dengan jendela
- G), komponen-komponen transparan berlaku dalam susunan v lenrs pyro.
tegak lurus, miring, atau mendatar yang menghalangi penyebaran
Sistem jendela/ Kelas Jumlah Jenis Ketebalan Tmnsparansi
api dan asap sesuai dengan waktu dalam apinya, tetapi tidak tipe tahan api kac kaca (mm) %
dengan meluapnya radiasi panas. Komponen-komponen ini tetap Jendela Eemopl
transparan dalam peristiwa kebakaran dan bersifat sebagai "kaca" Tlpe PG 90 G90 5,8 Pyran 6,5 90

dengan teknik pelindung dari kebakaran. 'Iipe PIG 90 G90 3.2 Pyran 85
Kaca isolasi
Kaca-G menurunkan temperatur dari radiasi panas yang masuk
sekitar setengahnya. Tetapi ada kaca-G 30, yang tidak transparan
'l'ipe PIG 90 G90 2,5 Pyran ,,
kaca isolasi
dalam kebakaran dan kaca tersebut seterusnya menurunkan lebih
besar lagi temperatur radiasi panas yang masuk. Atas dasar
peraturan konstruksional, kaca G boleh dipasang hanya pada /a\
v Kelas tahan api G dengan kaca pelindung kebakaran, pyran, dengan
jendela Bemopy.
tempat di mana tidak ada kekuatiran karena alasan adanya
pelindung kebakaran, contoh sebagai tempat keluar/masuknya Kaca-T
cahaya pada dinding koridor, yang bertindak sebagai jalan Pada kelas tahan api T (Turen = Pintu) tuntutan-tuntutan yang
penyelamatan. Sisi bawah dari kaca harus disusun paling sedikit sama berlaku untuk pemasangan kaca seperti pada kelas tahan
1,80 m di atas lantai. Tentang perizinan penggunaan kaca-G, api F. Rangkaian-rangkaian dalam kaca pelindung terhadap
badan pengawasan bangunan lokal yang berwenang kebakaran bertugas untuk menjamin masa tahan api selama
memutuskannya dalam kasus tersendiri. mungkin dalam kebakaran bersama dengan elemen-elemen (yang
Kaca pelindung dari kebakaran dibagi dalam dua kelas tahan api terbuat dari kaca) yang transparan.
sesuai DIN 4102. Material-material berikut (atau kombinasi material) telah bertahan
sebagai rangkaian bahan bangunan: profil pipa baja dengan
lapisan promatek, karton gips F, dan kayu, (seperti contoh) dengan
Lamanya tahan api Kelas tahan api
lapisan luar LM, propil logam (BJ-nya = <5) dengan biji beton yang
dalam menit KacaF '
I
KacaG
tahan api, profil jaringan LM yang dilindungi dari radiasi panas,
>30 F30 G30 profil yang dikombinasikan, beton tampak luar (mampu
>60 F60 G60 menggesek), tampak dalam dari LM, profil beton yang tampak
>90 F90 G90 (mampu menggesek), kayu keras dengan profil untuk F 30 dan
> 120 F 120 G 120 G 30, profil yang dibendung oleh panas dengan sela angin yang
dilepaskan oleh uap dari logam (yang BJ-nya = <5) dengan biji
@ X""" pelindung kebakaran besi yang tahan api dan yang menghambat tembakan yang
menembus.

264
992
'buedouaur rs6un;raq lepn Oue,{ (6u;pu;p eped) n,ie1 'rde ue^ Ela[!
uesrdel uebuep que6rp lrrpues:el ecel Eueptq 'ueutlOunura) epv uelrqelse) burdures rp r66uu 6ue,( uernln uie;ep ue.reurr{uad uep
loleur O0'Z x 97'1 nlreI urpueslal poel lleq rp ueJequol senl 'rslonuol 'ueJnles rn;e;atl seued er{uqepuld r6uelnbueu 3 ecel
ue6uep releur 0g'e qelepe leLursleur ueunDueq n>1eq ue.rnln t66ut1 emqeq 'eIu1o1od eped 6ue[ 9 ecel uep ue)epeqrp I ece)-ecey
'JrleuJalle 'uebuenr renl rp Dueprq Inlun rslrulsuo)-rs)ntlsuol
re6eqes urnrurr.unle uebuep ;s;de11p ledep uesnl ueelnurrad uBp snsnq) ueOueque4ed-uebueqr.ue4ed epe etueg lefes 'unureu
'seued erepn ue4esepJaq uelqesrdrp 6ueI e[eq 'ue>leunbrp ue6uenr Oueprq ueecey6ued ueyelueqey ulelep 3
uep snsnLll edpd-edrd uep urpJal ueJnle ulelBp ueecelbued urelstg ,,J,, ecBX ue6ueseued Inlun eqpsn Eueprg
'(elels uelrEsepJeq
uelnq) r66urg 6ue^ ueouepec
ueuedurlued r16ue1 ueEuep (P
^ 66 3 rde ueqeg eAep selay @ 69 3 rde ueqel e,(ep seley @
rse;n>1rrs
uelsrs 6urdues rleduel ([pJsq
letuo) Jelauouol l eL lslsod uetep) edrd 1
uaueJo6tp uepalad Bdld-Bdld g '106 uesrdEl EJelue relep ecE)
tedEp 6ue^ (elnqJal) lequeuad qenqes ,enl uer6eq uel6ue66usrp 6ue^ loe)i uernnq (O€/! dot@,{d) uebulrel
uBOuedPl retuol ueouap EpoJ ue6uop uelepFol upp nlps uapquei ueouop6ol qenq eno ue6ugpecol uerequel qenq eno
rsr ueepeol dnlnuad lluod g
/6ueprq
sele rsrs ueseaeOuad Jre eduel lln
re ue6ueJnIeI uelelerod ueOusp uPun6ueq uolsq nele,....!.,.....,.r.ffi
)nlun ueM zt ounduetsd l[usd ,
'"' loq..r rrr,,oure r.rrrrrrr::t1,....:':l
leuJou ugOuu ":,;::H{,Fiffi ueues uelnpv
uBepP"x t|, -a6uad uanleg g ll[ffiI ii*;. : ..#
dnFuad letv lt--.] eleq uoloq er6ueJo, btffi.J
rle uedenl Jre rolnqllslp lep
)nlun uelv 01, uerslouad uEJnleS Z t epudd sree dnrnuedpN
Jre ueuBd
uetoba^uodElnl-nH
'll ll ll
ueden'l 6 laeluepetnuefequeoueood ll ll ll ll|l ilfl
IPIuru uesdel I -urluod l)t6ue1 I uesrde-] le6
il l' I
06 I lde ueqel e,{ep sPtey
t]l_r Og I rdE uEq4 elep sEtey
++9t t 9l
'rpefua1 snreq seuBd E.repn JBsBp sele (ue6urse6ued) rselosr
'ueLlnJnlosol ereces rde depeqrol ueqel elep nl)e/tn eurelas e^urUV
'rde ereq uep dese ueleqelal e^uepe Durduesrp (lruaui gg
=
69 3 ;yedes) elurr.r.rrp 6ueI n11em e16ue[ tuelep E]epn uelresepreq
seued rn)n6ued lele7ueded) seued rserpeJ EuoJeI ueJp)Eqa)
lesnd ueqepurLued Lleoecueu snJeLl lnqasrp 6ue^ 3 ecel-ecey
r.J,, ueqpl er{ep sele1 ue6uop ueecelOuad
e66ue,(uad 6ue4 2
sele edrd uaiolag 9
qeaeq edld uaioteg g '06 C rde uBqel seley Oe e rde ueqel seley Oe e
ue6uuaOuad ueJnles t
uersroued e uola€ 0LL <, uole8 0L L <,
lre uedPn-l Z sdt6 uouoi I OO! < | ')oqu at ueu nouEq-s-il? 'roquar ueundfrc qif?1
ueuBdurluod LtepeM L uep efeq edld I I
ueunOueq tuord el6uer€y I I I
ue6u6duel Fel uep
I I untununte
ue6ue6ad rev6uro F7 uPo Pleo uPo E#
dnuued rqFlr
le& oueriubireb lL(fld
eleq 6uedueued veref I ll
erouer€)t
ueOuedua_'I l1 I
ue6uE6ed uep ;fed I I
'uernle uJelep 6unued lepn nlr ureceuJos ue)epuu-ueleputl
dnlnu€d ueDueduet ue6ue6ea I I dnrnueorev ll I
'ueDunpurped tev
s'o1llt ,,{,F,
uelppurl-uelepurl rnlelau nele rJeqeleul depeqtal 6unputl:ed 9t
ecPI uereleured rnleleu uelunJnlrp snJeq rJeqelBu lselpeJ
selrsualur 'rpelie1 ele>1 repuy (1e9) ueqeq uereutfued uedete^ued utv, !vut) Oe I lde ueqPl
tnleleur leJe,{s uB6uep ue.re66ue1ed e^eqBq Epe qelede'uelsnlndtp z66L-Zl-tE uep aqnl zu!ew sela) uPOuap eues lrllp€s 081 x 00l,
leduPs n)iPuaq esPyrJ 'lElaIu€d Pce) 6urtBd rtotol 6urpuro
ueqeleu eI dBpeqouauJ 6ue,( (6unpe6) uedop uetoeq tseluetJo
lnrnuaur ntueuel uelpefe1 urelep eluueeunooued 'c oo9 n]le^
uelurzrrp 6ue[ rnleJaduro] sB]eq uep se]e rp JnleJadLuol tBua6uaU\ '3 'reluel sele lp u.r 08l. llllpas 6urled
o09 uep C 09 !- erelue rnlerodtuol etuuouau Lloloq elueq (;eg) 1e7
'LIqal nPlP lruour 06 '09 'oe nue/y\ l.llelep redeclp tde ueqel e{uqemeq rsrs 6ue[ ecel qBnqos eped ue;eurelelued ue;eI qe,{elrir,r
uuelep e,(uqoluoc'ueun6uequrad 6uepun-6uepun ue6uep renses
elep nlle/t^ (;eg) 1ez uesrdel ue;eqe1e1 uep ue6unlue6:e1e1 ue;eg
'eceI 'lnseur-renlel leduoyueleI eped undr66uu 6ue,( ue1n1un1 epB lppl]
elue>1 '(gnqes.rel rolles ;p) e[es eueu
rp ue)eunbrp Lloloq C ecey
ueJequol relue eles ueqnrnlasa) uelep ue)slqeqlp (1e9) ueqeq 'c PcE)
redues e^usnrales r6e; 6ue;n:e1 1ur uerpeley 'den6ueur 6ue[ tte
rnleleu uelep uer6eq 6unpa6 lnpnsjnpns Llelo uepur.1rp elepuaf
rnleleu, uelsrqeqrp Jelouruetu 6ue^ roioue LlPlun[ uep In]ueqJo]
eeJe uJelep recue; 6ue,( uelnlue; ueJnlps-ueinles 'urplep lnpnsJeq
seued 6unpuoquraur 6uBI rse;osr uesrde; 'ueJe)eqol snse) ueleo
';66u11 6ue,( r1e Jepe) uep )rue6roue ueteb uelnte; 6ue,{ 6unpe6-6unpe6 epe6 leluosr.roLl 6ueI (uereleqel) ro}los se}B
ue16uolo6rp 6uel >leIueq lalEurueq Ounpeb Inlun nlelJaq rur IBH
6unpue6uar-u 6ue[ leurlod r.lolo ln]uoqrp urpuas n]r (1eg) ueqeg 'lel6uu e>l lel6url uep rde ue)eqerad uepurqDueu lnlun ueyn[uerp
'rde lequeqOueur
6ueA rsyee: uel6uequJa6uoru 6ue,{ xue6Joue Jnsun-Jnsun ulelep lebues r66un 6ue[ Dunpe6 elnu uer6eq rp g ecel ue6upseued
uedulrsrp 6uer( ue.re>qeqal depeqJol bunpurled uesrde; er{uerelue ,.9,, ecel ueeun6al dn16u;1
lp 'lelllls ecel uerequol t nele e uep urpral e6n[ ledep I ecB>l 'rselosr ecel reOeqes 06 C p/s leLr.rsIel,^{
'resuetuo[l 6uer{ lte
'eueqJopos 6ue,{ ecel uelequal re6eqes 0ZL C p s eurslef!
uep depel uep eAueu:e*r qeqnroq ecel '(tde) upre)eqal depeqtai
'zurelnl rp ,ece1 ueelrara: rexed-
6unpurled uesrdel ueelniured eped uere)Eqa)i uetpelal tn;e1ey1
'ueluoqtP 6ueA tte ewtl uep ueil4 qoluoc rpadas'6ue6al 6ue{ !-:o::e} ,s e3e) -
rnlelatr rde seued r6ueqirrOuau: iedep ttag) tnoas.:a] ueqeq ueD telaJ :! a ?j slehl
'rsptosr pge>l uebuueltuelep leqe! -?: ; -- i'-a; iSI -s",;euro){ -
rde a1 ueyqererp 6ue( SrS.ril er?r "*rrTir.-Ili:IJ= 06 I 09 C Pa*?s ?*s,=,'t -a.aa;I rpelal
? c :9+e! rr.unu1s .-i-jetec :e-a 2.--'::= ?:€r -F-?a-Qle;epuef
1tue6JO {tag, gglec ^ ea.- :-e5: ?i -'-o*-2 = ?ac-.+:l'-=j =-2a^ -; ^^ .^-^. -: ^- gCe) -
'lsetos, e3g) s -a' eie:es '-.re-c i"l-; J- j -=-- ,' -*La: =zD -?=-Za .7a?'. -=----?= S? : :,-€"' :iJ-t? -Ea,-€C:e$el
i-E.; :_ eped
Ourseur-Ousetu 'ua16ue66,-a.r; i'-rai Tc -s- )EE- - =:e:-.a: =g' -F-::E,- -ea )a.a'. eiuresep
=s' =8, .l --€,.. -= ;? ,v -= 2a a -e - d,J-r-; F-p-l d'-- *al rur esBA aG
i:E J"-E ueouap ecey .i-
f,<- =ar
NVUV)|V8!II NV9NflONffi lrrrp.t Eunpug;ad ecey
i

PENCEGAHAN/PERLI NDU NGAN KEBAKARAN


I
-)u
KONSTRUKSI PENDINGANAN AIR PADA BANGUNAN
KERANGKA BAJA.
:l
'l Daya tahan terhadap api dari komponen-komponen baia.
Lamanya daya tahan api dari komponen baja bergantung pada pemanasan dan
kondisi temperatur kritis dari komponen (karena kebakaran) (sesuai dengan Norma
lndustri Jerman 4102,Bagian 2).
Temperatur sebuah komponen naik begitu cepat, dan semakin besar pada
permukaan yang ditempatkan karena kebakaran, dalam perbandingannya dengan
penampang lintang baja. Penampang lintang baja yang besar dalam hal ini
mengalami pemanasan yang lambat pada ketebalan lapisan pelindung pada ma-
terial dan pada permukaan yang terbakar dan yang sesuai dengan itu, lamanya
daya tahan api yang tinggi sebanding dengan penampang lintang yang lebih sedikit
@ stem pendinginan air
besar. Besarnya pengaruh untuk pemanasan faktor profil U/A, artinya perbandingan
luas yang terbakar (permukaan lapisan pelindung) dengan penampang lintang yang
Melalui sambungan tiang penyangga atas pada kumpulan pipa, tiang disebut. Nilai-nilai pengenal dari lapisan pelindung menjadi ukuran standar bagi
penyangga bawah dari pipa distributor, pada pipa perangkap begitu juga pemanasan begitu juga kelekatannya pada permukaan baja. Kegiatan pemanasan
pada tangki utama, muncul s:stem tertutup untuk peredaran dari bahan- dapat diselidiki (dilihat dari segi perhitungan) atau ditetapkan melalui percobaan
bahan pendingin. Baik menurut susunan denah/rangka bangunan (kebakaran) sesuai dengan Norma lndustri Jerman (DlN) 4102, Bagian (Teil) 2).
maupun tugas dinas bangunan, kasus perusakan tiang pada penyangga Komponen-komponen baja dapat tidak berfungsi, kalau temperatur baja yang kritis
karena ledakan, sistem penyangga harus tetap aman berdiri, susunan diperoleh dalam komponen penampang lintang yang menjadi ukuran standar Untuk
dibagi dua kelompok. Untuk kasus musibah yang ekstrem dan tidak St 37 dan St 52 temperatur baja yang kritis (500" C) dapat dijadikan dasar pada
menguntungkan, artinya tidak berfungsinya kedua tiang penyangga, setiap tegangan yang digunakan dari 160 N/mm3.
maka tuntutan 90% batas tak jelas pada pengukuran tiang penyangga Lamanya daya tahan api tergantung dari waktu, setelah komponen itu dipanaskan
digunakan sebagai dasar. pada temperatur baja yang kritis.
Dalam 4 tangki utama terdapat peyimpanan air 4 x 3 meter 33 = 12 m3, Bagi jenis lapisan-lapisan pelindung yang berbeda-beda, ketergantungan antara
yang mencukupi untuk bertahan dalam kebakaran (sesuai dengan faktor profil, ketebalan lapisan pelindung, dan lamanya daya tahan api dari tiang
aturan) dengan masa 90 menit, yang menyebar melebihi 2 tingkat penyangga baja atau penopang baja diperiksa.
(gedung) dan biaya tambahan keamanan hampir 1/3 dibandingkan
Penyelidikan faktor profil.
dengan jumlah penyimpanan yang diselidiki oleh ahli penilai.
Faktor profil yang penting bagi pemanasan yaitu U/A menurut Norma lndustri Jerman
Pembekuan air dingin - tiang penyangga yang berdiri di depan bagian
(DlN) 4102, Bagian 4 (Edisi 1980) mempunyai dimensi 1/m. Seperti yang
depan di luar gedung dicegah melalui tambahan kalium karbonat kira-
diperkirakan di bawah ini.
kira 33% cairan. Rendahnya titik beku yang diperlukan ditetapkan pada
-25'C, temperatur terendah di Karlsruhe adalah -23' C- 1. Penyalaan (api) 4 sisi dengan lapisan pelindung berikut profilnya. Berlaku
Pada pembangunan (10 lantai) lembaga/institut negara untuk UU
perlindungan terhadap lingkungan di Karlsruhe, tiang-tiang penyangga -AA= 10 - kalau

dengan ukuran (12+ 12)x2 = 48 dialiri oleh airdingin, tiang penyangga U adalah permulaan lapisan pelindung (di luar) dalam m2/m dan A adalah
12 + 12 disambungkan berganti-ganti pada perputaran air; dua sistem penampang lintang yang disebut dalam cm2.
perputaran depan dan belakang dipisahkan.
Karat bagian dalam dari tiang penyangga saluran-saluran sirkulasi dan Ketebalan lapisan minimum d (mm)
tangki utama dihindari melalui tambahan natrium nitrat ke cairan yang F60-A F90-A
dingin. Pada unsur dari baja temperatur yang tinggi sudah diukur. Pada
U/A 1/m F30_A F 120 -A F180-A
pemanasan 30" C, tiang penyangga luar yang panjangnya sekitar 33 m <90 20. 20- 30 40 55
pada gedung-gedung bertingkat memuai sepanjang 12 m, pergeseran 90-119 20- 25 35 45 65
120-179 20. 25 40 50 75
tempat penyimpanan mengakibatkan langillangit penopang yang 20'
berbidang banyak dapat dilewati, yang harus diperhatikan. Karena
180 - 300 35 50 55 95
.Ketebalan minimum yang penting karena alasan-alasan stabilitas
perbedaan ketebalan timbul dalam cairan dingin pada pemanasan bukan
hanya karena kebakaran, melainkan juga karena penyinaran matahari,
mulai berjalan pada perputaran terakhir yang alamiah dan tiang-tiang 761 Ketebalan pakaian minimum bagi penopang baia dengan GP serat min-
\9/ eral-lempengan pelindung dari kebakaran S
penyangga yang disinari matahari didinginkan. Hal ini berakibat
menguntungkan, bahwa setiap 4 sistem pendingin mempunyai tiang 2. Penyalaan (api) 4 sisi dengan lapisan pelindung berbentuk kotak.
penyangga baik pada sisi selatan gedung maupun pada sisi utara 9=ro.2h*2b.ktuu
gedung, sehingga keseimbangan temperatur dapat terjadi. AA
Perkiraan langiLlangit digunakan sebagai dasar bagi temperatur tiang
h dan b menggambarkan tinggi penampang lintang dan lebarnya, contoh
peyangga dari -l 5' C sampai 50'C. Tanpa keseimbangan melalui cairan
dari profil -l dalam cm.
dingin, pada tempat ini harus disahkan pada bukti keamanan keadaan
sekitar -25" C dan 80'C. 3. Penyalaan (api) 3 sisi dengan lapisan pelindung berikut profilnya. Contoh
dari penopang baja dengan lempengan beton baja yang diletakkan.
Berlaku:
U_ 10. u - b/10
Proltl lPh sesuar Noama Industfl
A A
(DtN) 1025, Bl. 5 Profil lPEo Profil lPEv
Pada penopang, flensa yang diarahkan
Tinggi Penyalaan (api) Penyalaan (api) Penyalaan (api) Penyalaan (api) Penyalaan (api) Penyalaan (api) pada api paling sering dipanaskan. Karena
3 sisi 4 sisi 3 sisi 4 sisi 3 sisi 4 sisi
Nominal itu nilai U/A yang dimodifikasikan untuk
Berikut lBerbentu Berikut lBerbentul Berikd lBerbentul Berikut lBerbentu Berikut lBerbentu Berikut lBerbentu
o. cr I u^r-u o. cr I u^.-u Profil I Profit I kobk Profil I penopang flensa diperhitungkan, yang
Profil I kotak kotak kotak
270 429 330
menyerah dengan mudah pada profil I
80
100 351 248 388 301
U
120',)
140') 291
230
215
260
336
279
260 =100 , k"t", I
A modifikasi t
160) 269 200 310 241
180) 254 '189 292 227 226 168 260 202
210 243 190
t adalah ketebalan flensa dalam cm. Jika
200) 234 175 269 212 158
220 221 165 254 198 199 149 229 '179 kedua nilai U/A ataupun V/A modifikasi
240') 205 1U 185 139 213 167 tidak menguntungkan, maka kegagalan
270') 197 147 227 176 170 127 195 152 tersebut muncul pada umumnya dalam
300) 188 139 215 167 162 121 186 145
330) 175 131 200 157 153 114 175 137 ketergantungannya dari nilai yang besar.
360.) '163 122 186 146 142 107 163 127
4. Penyalaan (api) 4 sisi dengan lapisan
400) 152 1'16 137 135 103 122 122 93 139 110
450) 143 110 162 130 120 94 138 110 110 84 124 99 pelindung berbentuk kotak. Di sini
500.) 103 150 121 114 89 128 103 96 '109 88 penopang baja dengan lempengan beton
s50) 124 98 140 113 107 85 121 99 a4 67 95 77
baja yang ditaruh merupakan contoh unik:
600) 115 91 129 105 104 85 79 63 88 72

Profil ini dianjurkan untuk pemakaian yang diutamakan (Daftar Pbtil DSiV) 9= ro .2h+2b
Pada profil yang keci! ini menjadi ukuran standard bagi penyelidikan U/F-rumus 3a
AA
@ Faktor profil U/A (1/m) untuk perkiraan/perhitungan perlindungan dari kebakaran

266
LgZ
'ueunouBq ueqeq-uBqeq rep rBleqrel ueqepnuet (D upun6upq upqpq selal-splal ueo uetnrEuad
@
ue6uu raleqel ledep lel 6ue^ ueun6ueq ueqe€ CE
[HqU-!66q] ueunoueq eped ialeqral ledEp 6uel uBUn6ueq ueqeq-ueqeq uprnlPred ilep )inlunled ,oleqiel refEA ueouop 6ue^ ueunoueq ueqeg zg
qelleqlll 6ueI ral"qreL E6eqes nlepeq dnlnued htel uep delE tedrel uaeta66ued (,
"6ueJq JeteqJal qepnu lE6ues 6up^ ueunoueq ueqe€ ts
eupelp ledep rsBllJluepr ueleJelsed
uu < p uep Jeleqrel ledep Ie) 6up^ ueunoueq ueqeE I
l6ss pep Z €u/6Dl OO, < 6 ue6u6p nlal ueqeq ueetra)ied leted uep n/Gy (e
elelueu llns e6n[ stueq 6ueqnueq teled sd!6 uopq Uep 6un66und-86 ueeun66u.d(z eq@ lln ZV
lde dEpal ebnl srueq uelqequelp 6ue,( eiens uepoJod(, Pq@ lJn eduef
rolpeel ledep )iel oue^ ueun6ueq ueqeg
uep oilzs' tetzg'orrrn'r"r"{'llltlZ
'a Lv z8 'O6LBL NIO rensos dnfuad Jnlef uep dele lBdrel ueun6ueq uelrdueuod ue)sepuepeq uedqaued ueunOueq-ueqeE setay
Bpe eq@ lln z8 toi Esep uesldepo lebeqra8
Bpe '8 r)1 t8 e-! 1 OgZ NIO Fnses lre nlel la4ed :lur lnlueq selel-sple)i uelep l6eq!p eluuereleqsl ueueqeloi uolsepueuoq ueun6ueq ueqeq-ueqeg
epe 'a L)l zg 'tedsv 06099 NIO lEnsas lllsl.l uesuelod
'€Itgt uep !1!g! NtO lenss unlloull ues$elod ueun6uBq ueqEq selol-aq.y
epe 8LX l8 qeuel qeaeq lp ua0lollo
epe sLv ZE lerou'u nlensas 'p,{u)inluoq uer6eq-uEr6eq uep'ueedlued'uesldepd
ueqnlnal qepnses ldelal uale 'uedap !p luodos uelelepad'oueleued )ioleued'burpoDioq'Feuquol e[]a) ueqeq'6ue{ueusu uep qtdd )inlueqreq
'0969f NtO lens.s s.qsejrut^ telad 'eue$aq leqeq e6n{ dnlFrel lul euou qolo ugipn$ieulp 6ue,( eueuleoeqos ueun6ueq ueqeq leoeqes nlepeg
plelel ueepeq uelep 29691 Nlo uep t9691 'ueunoueq ueqeq-ueqeq llep
NtO lens.s CAd uEouop resep eped uesldBFd ueJ9ieqo) depeqra) ueueqelel uep leF{e}rs rsolu€e|)| ugiuDiounurp eleu uellluap ue6ueO 'ueun6ueq
ueqeq-ueqeq t6eq uereteqet ueqeoecuad uBJnlered srulol aFos ueide).ltpeZOtt
epe Dinq |oqe-l ta
99 t.8 L
$larffyr:j,i&:E
epe eqo. tJn za Nto lenses ueunuel ueqnqunlqnqun)'69181
uep t9L8! Nlo rensas Enqjoq uBlPnq uEqe8 tdp ueueqplel setal-sela)i ueoetauaa
epe unq ta Jenl leduel uPreselelued @
)inlun uElenq ueqeq 'unlol ueunuol
epE eq@ lln za ueunuq uelenq ueqeq 'rurs uEp
uep ueul seuex esoueoos ue]enq ueueg leuelp )iEp[ 'ueunoueq ueroeq
ue6uep eluuqropelol ppe eselueuos 6ue^ ueunouequed lnpn ueunoueq ueqeq-ueqpq uelEre(s{i
eoe 'a t) ZE z€ sEla)i pep buernl oue^ ueunoueq uPqeq
E&r F rpdrEd r reldilac'n 9".*y-"i y":-"^"f:1'-19.:Pliq"!,y:i9:s:y9l6i!.!-Y911?y:-1?!:!?l1,rlf-,:lTr yluJg.ly.l y:llly},14-r
'n6r
'InqP JesPp nPlE tS US 'Und eped 09rzs uaiderslrp ledep eludeppqol ueunEueq ueqeq pep Ue ueueqepl updeleuod uo|snlnuou nUeM eped
Nlo renses lglop uE6unquBueseveq 6ue^ ese$J euuelp lEdep lul uesldq eped epe elrq ue6un)io uEouap ueouenu
^
ege lunq leqe_] L8 undeuEu 6ue^ uelenq ueqe8
epe eq@ tln za eluurEl uoi6uEuslueu uelenq ueqe€ Iepl lur euou uotsepuepeq u.lJnouod epEd 6ue,{ 'sruauau orr,r ,"rnor"q1?il'"lpitJ;1":?L:
epe 'a Lv za VSV UEP uel66ullal eped epe 6ue,4 nlensas'uB6uenJ dnlnuad ualedtuou 6ue/( ueun6ueq ue!6eq Eppd (q
s€v'seFl 3d !d 'serarj cnd fep '[tn)irueu IBp[ 6ue^ 6urpurp UEp elapue!
epe a t),t LA uu z'0 lsltulsuo)i eluleslul uoFpnpo)i nele lsFod nlens uelDseueu 6ue^ uet6eq BIEUiln)ituou lepl
6urpulp ueleqel€l 'saot Cnd peds )lnluoqlaq 6ue^ ueunbueq oue^ uel6eq eped uel6uepes 'uolntelouou nelE Inlrueu 6ue^ uet6eq enuas (e
ue!6eq uep ue)t6ueuo^uau uelenq ueqp8 :qelepe lelsuose 6ue/( ueroequod uelep )jnseuJof (L
epe lunq laqe'l t8 s!uo! Enus pep eluuPl uelenq ueqeS
epe eq@ ![n ze refea 6ue^ eluurel uelenq ueqeq laqBf
epe 'a tv aa uu g'! < p ue6usp z1 9t69! Nlo lenses dn Ue ueqq ueun6ueq ueqPq rEoeqas
uu t't < p ue6u6p !I 9219t NtO lensas ad v-!8 ti O8!l ide ueueqqel selo) 9L
uur'!<p r,rde uBqel ueunoueq ueqeq le6eqes
ueouep 11 r6eqral pluJesep eped 6ue^ uep
r//9! NtO lensos n-g-dd 8V-t8 Ll oBlj ldE uEueqeto)i selay
uuz<p I 08, J tt
ueouop !l !r// NIO lens6 Sd uep'esnq edupl s-{8 rf ogll de ueueueFx setoy I s
'le^ueq qelunl uelEp )inluoaueq uqenq ueqEg loe ueqel ueunbueq uPqeq rEoeqas
UUZ<P v-{z tl OZLI ldE ueuEqela)i splo)l zt
epe 8' ty ZE ueouop e^uErl rllDaq lnqasrp 6ue,{ '29691 /,tde ueqel ueun6ueq ueqeq re6Bqas
NtO rensos Vywtd uBloquad e6nf qr6d* ZZ66! '' roeeel eIuEsEp Pped 6ue^ uep
NIO renses CAd luedss uelenq ueqeq pqel 8V-0Z rl OZLI de ueueqqel sele, I ozl t It
9269t NtO 8-!ZIl OZLI rdE ueueqele)i sPley I 0t
rensos seJdrp 6ue^ srdBtad ueqeq ue6ueo lepJ
lvE UEYEI uEunsuEg uEqsg lEUEgss
ep€ unq pqe'l t8 )@uo^ ]tlFd '6uelusq lel€d v-!61 O9l lde ueueqelel seFy
ew uesrdelededuq nele ue6ueo 6
Dinq taqe-l ,'' de uEqel ueunoueq ueqeq le6Bqos
(eeE 's 'Lv ZE uur<pue6u.p99/89 !6Bqrel eluresep eped 6ue^ uep
Nlo pnses uelenq ueqeq lsldellp leled ouelueg av-o6l 06l lde ueueqel.)i seFy I 06 I 8
uu e <p ue6u.p !2999 NIO pnsas n,(el leJos s-06J 06l lde ueueqelol setay s
teled uelenq ueqeq ue6uop uesldElod 9Z69! Nto
lensas )tlseld ueqeq lelod uFrdel nele qe]oid dE ueqel ueun6ueq ueqeq E6eqes
n/GI uEloqBJod qnuod-6ueprq uep uu z < p v-{91 OgJ lde ueueqele)i seFy I
ueouep nqv .u/6)i o€z < 6 uep uu I <p lnlun i'' rde ueqel ueun8ueq ueqeq le6eqes
00t <'6 uep uu z <p up6uep eluunun roeqrol e^uresep eped 6ue^ uep
"
"ui6)i nle)i ueqeq ueeLeled uep nley 8V-091 OgJ lde ueueqelal setey I 09r I
'sEuepuels s-ogl o9l rde ueueuelo) seFy a €
El sly za II'O|.I NIO
E I qx'q pqn ts renss ue6uu ueunDueq 6ulpulplepd aEllpIl rde ueqel uPunbueq ueqeq leDeqas
I0!! NIO lnsas ueouu v-o6l Oel rde ueueqElo) sBFy €
w' 8ly ueunoueq oulpulp-teted l@a-uouoC i,rde ueqel ueun6ueq uEqEq reoeqos
_
r6eeel e^uJPsep eped 6ue^ uep
rr w F(a LE uerequel eJeq eped que^le6 uEqdepd 8V-0eJ O0l de ueueqelel seFy a 0el z
el {rq ggl a7 qEuet lloile uep llaile lete!1
8-0eJ OEI rdp upuPqelo)i seFy a I
*e E i)t unlulunle
uep e(eq '6uenl Foq lrep snleq )iep[ uEJnqelad
vqueq uep lquerp IolE uErnduec uep letey,{ uatqestdrp qe|et I
6uBi( z uo6alel I
4 : .> ,z z91t Nlo renses sele)i uep ssqse-lnqn8 uerue6ued uetep I
Fc € zt esolnlas lelod . ,rnseuJal 1ep1 | 1,1n1un
* @6 uep lauas saqse le|ad uPldueued ueun0ueq )uEA eAUUrEl Ueqeq I letsuase
rE ! .) .r srue6Jo ueqeque) eduel soqse ueuas upp uBr6eg -ueqeq uel6e€ | uer6eE
)inlun eluueunoueq I I
r F er -: r€.:. \to 1ms6 sdr6 uouq 6unqnq6ued lel6d Fqq
4 , - ^.'"",Y:: ::.":X.6-6^'?1.{1! tEnses -a
: -i -a o€!8t Nto renses sdrGuoual lel6d .epueued
q E € :r *e :Ea teFd g)lC uep lyC sdt6-uoua1-telad z0l, Nlo uoueseproS lde ueqel
rE a ,. , 3MUed p€d ueo ueun6ueo oulouto sdto tsailpul (zUeeueUOd ueun6ueq ueqeq seley sep)l 9.
c @E- ssePlxotd I e z
r ET
E wd- - l@M :lul lnlueq ueeueuad ue6uep lensos eunotaq 6ue^ uenlueq ueqeq gEp upun6uEq
6 grG ?@uanq'aol lnqeras lelad -ueqeq sepl uolunluhlp qFeu MJ sepl ouBieteq rp oteu ZO!t NIO !ens6 ueun6ueq uet6eq-uel6eq
E ? -r aoi-esnq 'Fey
uz i .t rt..,,r EFd 'Beq Uep uEqeq relB8 lep daieoual qlqol 6uel ueeueued )inlun [uerensa^uod ler{ueq qlqel uelepetp }edep uolnpedlp
ellql 06 I lde ueueqelol selol leEr(s-pJe^s rqnueuou elu6uanl-oueln)ies uep V sela)i uenlueq ueqeq
E UEE- :t d€ts uoFq uep iodorts poeqos uoplnseulp stueq euarot lde ueueqelel seFI uetep ol ueDlnseulp )iepll uepleqol oulpulO
E' 1 -' &.!i@@ueunoequeoueduel
E .E .J@€elq'uoleq'uelnpv
Unxuod lrUad 9 uep 9 'e 'Z ue$e8 'ZOty NIO ueunoueq /i\
&c -6rea€6AJ€d'tEtnletou ueqeq-ueqpq upp rde ueueqelel euel selay !1,/
a- i ,, r :L.lr E g EUrl ];.fue rnst'uauas
r ME- :i :,: - :r:" ff5r n_'A ldua lGnled
a @{T eJepn
E
E @I- .I .Aep 06 )t 09v 0€v ueedluad uelep rde dnlnuad dnlql
@ ilE4_ erepn ueedrued lnlun
a- : .r r ad,f, Ew 4*- Eir,- ieres -1 'l
1. n 5 5L@ .E :rf, au* EE AAt 0zl 1 06 'l 09 0e uelopq tnlusq uep edrd
5'E *..matlu rM!,sed 08t I 0zL e 06e 09e 0ee trt oueptg
08t I ozt L 06 I 09 1 0€ r- rdP dMU* dq6u+ntuld
u,..@_ 081 I lzt M 06M 09M 0eM lnlruil leE ,mf6upuro
OSL J lzt ! 06r 09 I 0€l -?r5Le uer6eE
08t< ozt< 06< 09< 0e lLfu -a€: c€ -e!qa)i eue]
UEerylcEffi u
a..ltt;l|||rrln'lll|tcllutrEIuautu nu trrr- e,an5eE-ea - 'rdp upueqelol sel6l uelep uel6@pao ft E.@ ae -ds rms mqdol
GrG r6in ryr& ff6&ee: u&n6ueq uer6eg'ouErnvsq uelurzilp lepn uelnluala ,,Er'-eAE- r€ €aeqes nele lnlluou
---ll@Mcryq @Eun6 Gr6cer= - SoeIelut6ul ueun6ueq uer6eq uep rs6unJ uq^rir: + as €J6€: ssr, -*lep uotouepos'de
gfirueJfrill..I-4-*Ftr5c ewqat euel uap6epJsq uelrouelp sm^1, -?-^aE E 5rd Eb:-&a Jep de ueueqeloy
r-ta,a6ry.qlEmM
.@ 4 tr :,.' u: lD@ lmf|W !a 4f6x: f,-E! - c ryFl tuel uelue6u€d
dqE dMuad'ueerepn6uad eOE I ce €-?ffr
€Jaqar selat uep de depel &rc&-6r6 41 Ttta: =;,' '1p'-i€ ?:a, eE -€.a6euad'06 I rde
'ra :,rr€--r{ drootin}oil rde
- 3: -t \i: -e-a a.uud 'lnlrueu tepq 6uel re--5- !: Ep=t :uc,)c €d -!r -erelqel relurdueu
gNfX[t€l lWE -
t?{tfiElVE tt@ ffi.ttf}9XVE -€Erlsradrp snsnrfi slut€l a6 5Ei €/6E rdriJ @ er6E e-6€: reoedai )insEual
E *€-icle afiFfuopt 'e66!e,{ued
oM@ furfr>5u&! €€ "-;J** 9. . a . c \r: E1p.@ 5,e.: ueun6ueq ueqeg
NVHVE--i1YI{YE nfiio H? tr*il'lmljDr -wllS =468,(d =.r unun ueepeoy
L--
KETAHANAN API DARI BAHAN.BAHAN BANGUNAN
69tr
DAN BAGIAN BANGUNAN DIN 4't02 -+[
>30 o

Untuk penggunaan dalam praktek


pengukuran penampang lintang dan
penampang lintang baja dikutip dari
tabel bangunan baja yang biasa.
Untuk bangunan-bangunan dengan
elemen-elemen baja dan bagian-
bagian bangunan kayu, untuk mem-
>60 ', i berikan konstruksi perlindungan dari
int pengan api, digunakan pelapisan dinding.
Penampang lintang lepas berbentuk
@ e"nop"ng baja F 90
@ variasi F 90 +@ @r.so-6 kotak, yang ketebalan dari ukuran
l. Perlindungan sisi,2: > 5 mm kapur/se-
penampang lintang dan >< kelas
men kapur adukan semen, lo. ll sesudah tahan api x
tergantung.
DIN 18550; 3: jaringan kawat; 4: > 35 mm DIN 4'102 dipastikan, bahwa untuk
VemiculitFSemen-Plester 0,35 mm Ver- sebuah kelas tahan api tertentu,
miculite - semen-plester; 5 jaringan syarat pelapisan dinding diselidiki
penghubung, ikat kawat.
1 - 5: atau 35 mm perlite-plester 0,35 mm
dari perbandingan U/A + @
plester dan adukan gips dari grup lva. Nilai yang diselidiki hanya berlaku
Sesudah DIN 18550. Kedudukan dengan untuk bagian bangunan yang
tambahan jaringan kawat. komplit (penopang baja di antaranya
6. Kosab-kosab jalur metal 7; jalur metal tarikan baja bawah) dan tidak dapat
dan lingkaran metal > 5 mm sebagai diterapkan pada bagian bangunan
pegangan jarak.
lainnya.
8. lnti pada minimum 1,5 di atas lantai di
tembok atau di beton; 9: pemboran dalam
@ eenopang ganda F 90 +@ @ e"linoung"n metingkar+ @ pipa dinding dan pemboran dalam lnU pada
beton pipa baja.
--fE:::Tl DI Lempengan
@ Gambarpada@-@ Promatect - H

lmt
ot'E
D

t
I
Ketebalan
lempengan 10 12 15 20

;ffi
Nilai perbandingan U/A mempunyai F <248 <260 <288 <300
3O-A
Dn o
Fb----il dimensi 1 atau m-l dan disetidikl o
F 60-A <122 <146 <180 <230
F 9O-A
berdasark# contoh: F120-A < 34 < 7',t <129
1: Penopang baja IPBU 200 (= Hem 200) G
I 2: PROMATECT@. pelapisan dinding A 2h+2b _2t22O+2x206mm
131 cnP
Y6
F180-A
Seri uji
h = Ketinggian penampang lintang

,ffi mm m ^- I
852 0.852 Lempengan Promatect -L
Ukuran pelapisan
b = Luas penampang lintang 131 cnP 0,0131 nP m
dinding. dalam
hal ini dapat disimpulkan, pilihan penopang
baja pada tabel di atas
Ketebalan
lempengan 20 25 30 40
u= 2x h+2xb=825mm
Kelas hambatan/tahanan api F 90 dengan
= volume pelapis dinding dalam sebuah PROMATECT@. Pelapisan dinding
o F 3O-A <278 <300 <300 <300
F = 131 cm2 = penyebut penampang lintang o F 60-A <278 <300 <300 <300
H
dan penampang baja (F: A). o F 9O.A <198 <238 <271 <300
D = Ketebalan lapisan dinding perlindungan
D = 15 mm untuk dicapai, kemudian
terhadap api
dihitung nilai U/A. Y6 F120-A <248 <260 <288 <300
F180-A < 56 <108 <184
65 a lebih kecil dari iabet 71 1.
7q Pengaturan oelaois dindino A Keterangan untuk contoh penghi- mm
\, (Kertas, kayu)
-@ v tungan
6\
\//
Ketebalan pelapisan dinding untuk

ffir
penopang baja.

Kelas daya Promatect. Hu. Promatec L. Ketebalan minimum dari pelapisan dinding.
tahan api olelrolrz rs lzo lzs I go I ss I +o | +slso I ss
t-1 I F 3O-A H <165 <275 <30( <30( <300 <300 <300 <30( <300 <300 <300 <300 <300
l--b --J L <177 e9( <30( <300 <300 <300 <30( <300 <300 <300 <300 <300
lapisan
dinding 3 sisi F 60.4 H <54 <87 <114 <145 <205 <300 <300 <30( <30( <300 <300 <300 <300
: l-..J1-
L <74 <200 <300 <300 <30( <30( <300 <300 <300 <300

'llrli <
F 9O-A H 6't <300 <300 <300 <300 <30( <30( <300 <300 <300
=<300
L <57 <94 <159 <250 s30( <30( <300 <300 -.300 <300
F 120-A H <66 <99 <139 <185 <24t <290 <300 <300 <300
lF:----11- L <65 <95 <145 <215 <29( <300 <300 <300 <300

H,;
dinding 4 sisi
F 180-A H
L
SOU <95
<45 <68 <99
<122 <145 <'t79 <215 <300
<135 <175 <215 <260 <300

trA Tarikan baia (bawah) 6T) Ketebalan pelapisan dinding untuk


$/ F30-AF180A v alat naik (bawah) baja.

Promatect H. garis 80 x 10 mm Promalan jalur d.40 mm H. Lempengan d. 10 mm


- Balok kayu 160 x 200 mm r- Balok kayu 160 x 200 mm -Promatect
Balok kayu 160 200 mm
- 5 ^
Papan kayu dengan alur
dan per

@ -
Langit-langit baiok kayu F 3O-B
@ Langirlangit balok kayu F 60 B ,E\
\l/
Langitlangit balok kayu F g0 - B
(dengan penghanqat)

268
692
EV-OC J
rde ueqeuad Ounpurled nlurd-n1ur4 ueouo/rloral rse1e1su1 v-06 J runrsoderorl,""i89,i oelrlrs leJas uep Lle/v\eq llouet 6i\
@ @ 6 -tr6uel) unrsaderl 6ua1e1 dely Q.7
'qoror qqsuor sS Z (C
06 -I
elEq Uep sv-ml
lenqlal qolol 6urpurp pdse p4sl|d
uetep rde ueqel nlutd uesdet ueouopV 6 I
dqe ueplB6uBq6ud
:g lteloo ?duPl'uu 0l . z
uRbu6dua uet4.t.r
(sqe)tdua z
dqP uer46u@ued
qo1o1 6urpu;6 rseup^
@ 'H leou&usi
dnlnued 1e1y
@
6ue1ur;
6uedueued - ue6unpulltad rsrg @
elEs @
6urpurp uesrdega6
@
(1eu:a1 ueueleu) regn3
@
uu 09 = p 'E-!-061 (o
uu9?=P'V-r-061(q
uu0i=p't-091(P
nlurd ue:equa1 @
SV
V- 06 J lelrlls leros ue6uodu/al v-08 I leltIs lelas -0e J ulpuas ulpreq 'leJas lelllls
r.iep (tie-o,jr.ri'ijeieq l6u;r-uoGi
@ 6uurd uep qi^;; ir6;;i:;t6;;i @ uep uebuu (uedrsrs) 1rbuel-1l6ue1 ^\
\l!
091
qo)io)i 6urpurp uplPp
rdeueqeluepqueq nlurd
:8 lreleo
selp upstdel
ueroeq 'ourpurp eped n^el uesldel
.ogt ou rslrulsuoy
@
!t
y 96 3 6urpur6 qf
H slec o
6unpurlad 1s1g
@
qolol n^el '6u;purp uesrdel
@
u 0008
slpu ueOuenJ 166ug1 nlurd-n1u16
@
uu gt = nlurd uerequal @ lexrOuad
991 116ue;1r6ue1 6uent zir (uedrsrs)
06 _L qp^ eq lrouel 1;qe1s leres 1e1r;rg
(ueOu!) ueqequ.ialar pqels leres 1e1r1rg \!y' 1r6ue11rbue1 rq,ls lerai"i,lilr"d @ @
6ur6urp-6urputp eped lde
uPqel 6unpunod nlurd
:v leloo
uPoueduel uDindunf 'o uu=P
(qeneq) H lelod
dele 0uelurl 6uedueued reluE'l 'I
u5 9,Zg lejel
rppuels 6u!purp 6uBlurl 6uedueuad 'n
(sordrp) psnE 'e
(lpel qe6ueles) uE6uadual ueleuo]d 'z
uu Og = p'eu/61 9e

ffiffit tr#T
uu OZ lelad leios lelllts 'I
= p 'H -
@e
dnlnuad t
:OOl, 3dt eleq ouElurt ouedupued 'e
uu0z=p0[[<=qHsuee z
uu OZ = p 'H lelad leles
lelrlrs
- !
oe y 96 3 6ua1ur1 6ued
(qemPq) seueuad lelas leltlts :ue[tl A -ueuad repu616-ulouei: ilesrLu
delP 6uplurl 6ueduBuad lpluE'l I ueOuep Jenl 6urpu,p ,ara13 @ uep 0urpurp uesrdel 'eleq 6urpurg Q/ -ad 0urpurp |qels leJas leltIS @
(IeJer) uc A Zg ueepeal outputp
Jppupls 6uelurl 6uedueuad lrlold 9
(saJdrp) psn8 9
v-t
(rlqueu
'rpef qe6ualas) ueleqolal/ueleuord Z
uu 9! = p 'H - lBled leras le{lls ,
@e
nlq Jepuels t
uPdnlnued e
-
(rpelLleouelss)ueleqalo)i/uplpuotd z
H ueouadusl lBJes lBlrlrs !
@e
ueunoueq dru)ias ueledeJay g
dnJles uEp (laqnzral lqeu) uEoo] ,
e[Pq uebuoduet (n)!s) lnpns €
dnlnuad esnE Z
uu g-6e J n^el repueis 6u purg ^ v-06 I leJes lelllls :uerlrt r;\ V0e I qestued /.i\
OZ lplad leles lDirlrs L
=pH - O uep burpurp uesldEl 'eleq lelttts v 6utpurp ue6ur.r uolrps lerag \9
@-
dnJles uBousp ue6o'l O!
dnJelas .6 - .9
:9/92l9t'l ouBlull ouedueuad 9 6ulpurp ueounques,
iloz :l,a€€,
/ Ot plpq uEouaduel (nyrg) lnpns y - 6
uuOOI<qI strE6lerosle11s Z
uu 9Z = p '1 - lelad leras le)t!ilS !
-@e
:us6ueYeley
I <-zolr ruto
IdV NVHVI
NVNNONVE NVI9VE
NVO NVNN9NVS NVHVE
L.
7

UKURAN DAN BERAT

Konvensi metrik pada tanggal 20 Mei 1875 bertujuan membuat perbandingan bagi masing-masing negara dalam menerapkan tolok ukur
yang baru yaitu Meter dan Kilogram.
Adapun Konvensi Mekik diterima dan diberlakukan di Jerman, Austria, Hungaria, Belgia, Nederland, Denmark, Spanyol, Perancis, ltalia,
Portugal, Rusia, Swedia, Norwegia, Swiss, Turki, RepublikArgentina, USA, Peru, Venezuela, Rumania, lnggris, Jepang, Meksiko, Bolivia,
Chili, costarica, Guatemala, Honduras, Luxemburg, Nicaragua, Paraguay, Salvador, Uruguay, dan Yugoslavia.
Ukuran metrik dan berat. Ukuran metrik dan berat.
Sebagai ganti qm, qdm, qcm, qmm sekarang dipakal m'?, 1 Aquatorgrad... 111,3 km
dm2, cm2, mm2 dan sesuai dengan itu maka cbm, cbdm,
'1Merediangrad .. 111,12 km
ccm, cmm, menladi m3, dm3, cm3, mm3. 1 Mil darat Jerman.............. 7,5 km
'lMil geograph. baru [ 15 =1 Aquatorgrad] ............ 7,42 km
1 Mil laut Jerman [60 = 1 Meridiangradl .... .. ...... 1,852 km
Ukuran Satuannya dilambangkan oleh Meter (m) = sepuluh 1 Kabel [120 Faden] -.............. 0,22 km
panjang per sejuta bagian dari satu meredian kuadran bumi 1 Faden 1,829 m
lyaitu iarak terpendek antara kutub dan ekuatorl 1 Elo Pruisen.... .. 0,666 m
'l km2 [Kilometer-kuadrat] .......... 1000 m
1 Rute Pruisen [12 Kakil 3,766 m
1 m [Meter] 10 dm 'l Kaki Pruisen [12 inci] ............. ... 0,3139 cm
1 dm [Desimeter] .... ....." .... . 10 cm
1 lnci Pruiseh 2,615 cm
1 cm lsentimeter]...... ....... .... l0 mm[Milimeter]

Ukuran 1 km2 [Kilometer kuadrat].......... 100 ha 1 Mil kuadrat geografis 55,0629 km2
bidang t ha [Hektar] ... 100 a I Morgen Pruisen [180 kuadrat rute Pruisen] ........ 0,2533 ha
1 a [Are] 100 m2 1 Kuadrat rute Pruisen 14,0185 m2
t m2iltteter kuadratl .................. 100 dm2 1 Tagwerk Bayern [400 kuadrat ruten Bayern]....... 0,34O7 ha
1 dmz(Desimeter kuidratl .......... 100 cm2 1 Kuidrat rute Bayern 8,5175 m2
1 cm2 [Sentimeter kuadral] ........ 100 mm2 1 Kuadrat Kaki Pruisen 0,0985 m2

lJkuran 1 mr [Meter kubik] juga meter zat 1 Rute kubik Pruisen .......................... 53,423 m"
volume padit atau metei ruang ......... 1000 dm3 1 Klafter [108 kaki kubik].................... 3,339 m3
1 dm3 [Desimeter kubik 1 Kaki kubik...... 0,031 m3
atau Literl ..... 1000 cm3
1 cm3 lsentimeter kubikl ........... '1000 mm3

Ukuran 1 m3 lMeter kubik1 ...................... 10 hl 1 Scheffel Pruisa .........-..... 0,54 hr


rongga t hl tHekto literl ........................ 100 I 1 Scheffel Bayern .............. 2,22 ht
1 cmb lsentimeier kubikl ........... 0,001 m3 1 Malter 1,5 ht
1 Tonage 2.21 m3

Berat beban 1 ratusan 50,00 kg


1 Pon [30 lot]..................... 500
hl
1 Pon Prusia lama .................. 0,4677 kg
1 Lot [10 Quentchen] 16,66 g
1 Karat.............. .. O,2 g

Ukuran
paniang Jkuran dan Berat Beban lnggris
I Nautical Mile [knot] = 6080 Kaki - 1,8532 km Derajat celsius ['c] = 5/s ['F-321 = 57a 'p
I Statute Mile= 8 Furlongs =8x220yard=1760 x 3 kaki = 1,6093 km Derajat Reamur ['R] = 4/5 "C = a/9 ['F-32]
I Mil lnggris biasa [Mil London] = 5000 kaki = 1,5239 km Derajat Fahrenheit ['F] = 9/5 'C + 32 = 914 R + 32
I Fathom = 2 ya,d = 6 kaki = 72 Zoll = 1,8287 m 0'C = 273,15 Kevin
I Yard = 3 kaki = 36 Zoll = 0,9144 m perbandingan:
I Kaki [Foot, 'ttl = 12 Zoll = 0,3048 m Deraiat _ Deraiat Deraiat
I Zoll [inci] = 25,399 mm Celsius - Reamur Fahreriheit
- 40 -32 -40
Ukuran Mil kuadrat [sq.mile] = 640 Akre = 2,59 km2 - 35 -38 -31
Bidang Akre = 160 Pole kuadrat = 4840 yard kuadrat = 40,4685 a - 30 -24 -t2
Kuadrat Pole = 25,293 m2 - 25 -20 -13
Yard kuadrat = 9 Kaki kuadrat = 0,8361 m2 -20 -16 -4
- 17,8 - 14,2 +5
0
Kaki kuadrat = 1,44 lnci kuadrat = 0,0929 m2 - 15 -12 +14
zoll (inci) kuadrat = 6,4516 cm2 -10 - 8
- 5 -4 +23
Ukuran Register Ton = '100 Kaki kubik = 2,832-m3 00 +32
berdimensi Ocean Ton = 40 Kaki kubik = 1,327 m3 + 5 +4 +41
Yard kubik [cu.yd.] = 27 Kaki kubik = 0,76a6 m1 +10 +8 +50
Kaki kubik [cu.tt.1 = 1728 Zoll kubik = 0,0283 m3
+ 15 +12 +59
+20 +16 +68
Zoll (inci) kubik [cu.in.] = 16,387 cm3 + 25
+ 30
+20
+24
+77
+86
t
Ukuran 1 lmperial Quarter = 8 Bushel = 2,90789 hl + 35 +28 +95
berongga 1 Bushel = I Galon = 0,3635 hl + 40 +32 +'104
1 Galon lmperial = 4 Quarts = 4,5 5435 | + 45 +36 +1'13
+ 50 +40 +122
1 Quart = 2 Pint = 1,14 l. + 55 +44 +1 31
'l Pint = 0,56 Liter + 60 +48 +140
1 Galon Amerika = 231 Zoll (inci) kubik = 3,7852 I
+ 65 +52 +'149
+ 70 +56 +158
Beban berat 1 Ton [ton panjang] = 20 Hundred weight = 20 x 4 Quarter = 80 x 28 + 75 +60 +167
'l Schiffston [ton pendek] = 2000 pon = 907,1835 kS = 1=1g16,aar'l *t, + 80 +64 +176
t hundred weighl A (cwts; = 4 Quarter = 50,8 kg + 85 +68 + 185
'l Quarter = 2 Stone = 12,701 kg + 90 +72 +194
1 Pond = 14 ounce = 0,4536 kO + 95 +76 +203
'1 Unze = 0,0284 kg +100 + 80 +212

270
tLz
oor/l
lereL0'0 = IBJBI 6ur Z raUenb /Er'e lU0L= Dlt
lerBl 90'0 - lEle>lozlt 6ur Ol. laqsnq 9L'z l)P 0f = ltl l,
oI/, 6Lu 0Z
lBrBl 0l'0 = 1elel
lere) 9z'0 = 1E.tP>l'i, 6tu 09 IUloul uo1e6 9669.'7 HPL
leJe) 9'0 - leJP.,lzll 6tu OOt. leJeI
lerel I 6u ooz leroS lutd 9L't lP0l= lt
ueJrgJ ecuno zq'e lc0l= lPt
9e9r'0 puod UBJBc Acuno 290'0 Itll 0l
= lc |, (rsr)
96re '82 6 ecuno srlruru, 68'9|, euc J. - [uI UEJBIPI
8'LL,I 6 [ueJp
8r90'0 6 urer6
n^eI
z186'90 ('UE) Ouelued uol l g'ezt ra]$l= ueJnIn
loo] preoq = zwL
9?OZ,Z (,re)uod 61
e9e0'0 ('re) ecuno 6
,r99'0 ('ne) uerp b yrqnl peI 6299'1,
utei6 6 9te'9e euP 0001 - e tlJ
tzEt'9t = )rQn) r)e) =
lrqnl rcur nzo'19 - stlc QQQI = euP
Irqn) rcur ezot90'0 = stxt! QQQI - euc 6uen.r
uesnleJlBJaq ?896'! = 6I ool = zp t )!qn) put t90000'0 euu ueJnIn
uesnleJ
leroq Z196'0 = 6) Og = pld OOI = 'JlZt )lz t
uod g7g 0069'z ztul rbesred pyrl
1,
1' = 6>121, = 009 = ptd t
8'9r0? zw EJ)V
Iopued uol zoL'L = 61 000t. = lt r6asred ple,(
puod 619'7 = uod 9OZ'Z 6t1 Ot = 6>t t
r9e8'0 zLu
= rDasred rley
acuno gLz'e = octlflo LZ9't, 6)p oL = 6ql 6260'0 zw
= r6esred rcur
acuno lze'o - ecuno 090'0 = 6 o! = 6>tp t,
9t9r'9 zuc
upt6 7gy'9y= 6pot= 6; r98e'0 (rtu'bs) r6esred ptu zu)
urer6 gyg';, 6c91= 6p lLnz'o (ce) et>|e zu 0001.
- r.
urerb gygg.'g 6tu 0L 6cI 096 r' L
(p,('bs) r6auad prel zw
= - (.) rOesed ge1
u;er6 y9;g'g 6ur L
6e9/'0 t zl'u
=
099t'0 (urbs) lbesred ;cug zuc
LttS'Z er'lr relsr6er uo1
9ngt0 elu 1rqnl p:eI r6es:ed 1ru..r
rall'l I98e'0 - oJ)P ll'L?z = eq 00! = zr.lrl I
Llt'Bz }lqNI IIEI
rcur aJIe lllr'z = e00!- eqL
L8g'9t euc lrqnl
tOesred prer{ t669'6tt = zu00l.= 2l
|,ege'o (u} 6er).re1st6e: uo1 el,ll
rbasred rcur 1ut 6'6i91 = = zwl
ggt'1 (p[ nc) 1;qn1 prel el,ll
rOasrad lrtu
t0900'O (g'nc) ytqnl p1e1 reill ournloA
ueJnIn 1980!0 = eqe ll'Ltz = zuu 00! = zu) l.
ZOt90'0 (ut'nc) tcur y;qn1 eUc
aJle ttlv'z = zulP 001= zrur] L
r6asred p:eI 9669'6 H. = zu 00|, =zrrlp L
l9v9'? rol!l uollB6 prel
rOesred 66961't - zuP 001 - zru I
oe Lz'z ralll eBlod
r6esred rcur 66r'9t = TLlJc 001 = zrJp I 6uenr
99e t' t lal!l (uerrec)penb sEnl
r6esrad rcur 66rgt'0 = zl.Ill.u 00t
= 7uJ9 !
0899'0 Jal!-l (uer;ec)1u1d
rbesled rcur 99100'0 = Tl.uLlJ ! uPrnIn
tztl'0 lelll (uerlec)11;6
00zz'0 uolle6 rol!l
66t?'0 eBlod relll e609'I rxl alru alnlBls
(uerrec) yenb lal!l ueJ!ec wt6'o uJ prel
66/8'0
869r.'t (uerlec) luld lalll (rsr) 8t00'0 ut ue)
(uerqec) 11;6 Jol!l UEJPIPI 00n9'z tuc !cu!
06e0'/
nLzg'0 (lru ls) ellu olnlels rul
9e60't (pI) pel tU
6062'0 €ul Jaueno 8082'e (.) xor tu
r.tg t'0 oul la.rieE /e6e'0 C,) tcul ul0
628'1.8 rol!'l uluapl!y
re]!'l laqsnE llru ,tz9'0 = uJl.l Ql = url
r.89t'9€
ral!l prel 7999'691= u.r)p 0L = uLl
zz60'6 lcad
6u;re1 prel 9966'6; - tu>lp
OLfi'T, JaiJenb eut
tu 0l =
ssard prel 9969' 1. urp 0l - ur
g0 t. t'9 laJJBq ru.l =
ulsour !cu! 0/96'g - urc Ql. = tlrp
ZZLO,O uruaplly lalll
(rsr) lcul /e6e'0 = l.uur $1, - rlc 6ueJued
gLZO'0 laqsnq .lel!'l
ueJeIeI lcul ,6e0'0 r.l.rtu uBJnIn
00 t t'0 lcad lelll =
:qeseq uBtlPq-uPqeq 6u;re1 ueqeq-uetleq :ue6uap uelep aI
1n1un e66uoreq uern11 1n1un e66uoreq uernlJl ueMeIJod!o uel6unl!qrod!O
IVUfS NVO NVUNYN SNoCNI NVO NVtrlU3f NVUnvn VUVINV NVgNloNvsUSd
7

PERUBAHAN UKURAN INGGRIS DALAM MILIMETER

lnci (").. 1t16 1t12 'U8 1t6 3t16 1t4 5/1 6 1t3 3/8 5t12 7 t16 1t2

mm ................ 1,59 2,12 3,18 4,23 4,76 6,35 7,94 8,47 9,52 10,58 1',! 11 12,70

lnci (")...... 9/1 6 7 t12 5/8 2t3 11116 3t4 13t16 5/6 718 11t12 15i16 1

mm...... 14.29 14,82 15,87 16,93 17,46 19,05 20,64 21,17 22,22 23.28 23,81 25,40

Ukuran (kaki) dan inci - Milimeter


Kaidah ukuran berat 1 kaki = 304.79973 mm
1" 11" 12"

0 0 0 25,4 51 76 102 127 152 178 203 229 254 279 305
1 't2 305 330 356 381 406 432 457 483 508 533 559 584 610
2 24 610 635 660 686 711 737 762 787 813 838 864 889 914
3 36 914 940 965 991 1 016 1 041 1 067 1 092 1 118 1 143 1 168 1 194 1 219
4 48 1 219 1 245 1 270 1 295 1 321 1 346 1 372 1 397 1 442 1 448 1 473 1 499 1 524

5l 60 1 524 1 549 1 575 1 600 1 626 1 651 1 676 1 702 1 727 1 753 1 778 1 803 1 829
6l 72 1 829 1 854 1 880 1 905 1 930 1 956 '1981 2007 2032 2057 2 083 2 108 2 134
7l 84 2 134 2 159 2 184 2210 2235 2 261 2286 2 311 2337 2362
2642 2667
2 388 2413 2438
2692 2718 2743
8l 96 2438 2464 2 489 2515 2540 2 565 2591 2616
9l 108 2743 2769 2794 2819 2845 2 870 2 896 2921 2946 2972 2997 3023 3 048
10l 120 3 048 3 073 3 099 3 124 3 150 3 175 3 200 3226 3 251 3 277 3 302 3327 3 353
11 't32 3 353 3 378 3404 3429 3454 3 480 3 505 3 531 3 556 3 581 3 607 3632 3 658
3 861 3 886
|

01 144 3 658 3 683 3 708 3734 3 759 3 785 3 810 3 835 3912 3937 3962
't3 156 3 962 3 988 4013 4 039 4064 4 089 4 115 4 140 4 166 4 191 4216 4242 4267
,14
168 4267 4293 4 318 4 343 4 369 4394 4420 4445 4 470 4 496 4 521 4 547 4 572
15 180 4 572 4 597 4 623 4 648 4 674 4 699 4724 4750 4775 4 801 4 826 4 851 4 877
16 't92 4 877 4 902 4928 4 953 4978 5 004 5 029 5 055 5 080 5 105 5 131 5 156 5 182
17 204 5 182 5207 5232 5 258 5283 5 309 5 334 5 359 5 385 5 410 5 436 5 461 5 486
18 216 5 486 5 512 5 537 5 563 5 588 5 613 5 639 5 664 5 690 5 715 5740 5 766 5791
19 228 579',1 5 817 5842 5867 5893 5 918 5944 5 969 5 994 6 020 6 045 6 071 6 096

20 240 6 096 6 121 6 147 6 172 6 198 6223 6248 6274 6 299 6325 6 350 6 375 6 40'l
2',1 252 6 401 6 426 6 452 6 477 6 502 6 528 6 553 6 579 6 604 6 629 6 655 6 680 6 706
22 264 6 706 6 73"1 6 756 6782 6 807 6 833 6 858 6 883 6 909 6 934 6 960 6 985 7 010
23 276 7 010 7 036 7 061 7 087 7 112 7 137 7 163 7 188 7 214 7 239 7 264 7 290 7 315
24 288 7 315 7 341 7 366 7 391 7 417 7 442 7 467 7 493 7 518 7 545 7 569 7 594 7 620

25 300 7 620 7 645 7 671 7 696 7 722 7 747 7 772 7 798 7 823 7 849 7 874 7 899 7 925
26 312 7 925 7 950 7 975 8 001 I 026 8 052 8077 I 102 8128 8 153 8 179 8204 8 230
27 324 8 230 8 255 8 280 8 306 8 332 8 357 8 382 8 408 I 433 I 458 8 484 8 509 8 534
28 336 8 534 8 559 8 585 I 610 I 636 8 661 8 686 8712 8737 8 763 8 788 8 814 8 839
29 348 8 839 8 864 I 890 I 915 B 941 8 966 8 991 I017 I 042 I 068 9 093 I 118 I 144

30 360 I 144 I 169 9 195 9220 9246 9271 I 296 9322 9347 I 373 9 398 I 423 9 449
31 372 9 449 I 474 I 500 I 525 I 551 9 576 I 601 9627 9 652 I 677 9 703 9728 I 753
32 384 9754 9779 I 804 I 830 I 855 9 881 I 906 I 931 I 957 I 982 10 008 10 033 10 058
33 396 10 058 10 083 10 109 10 134 10 160 10 185 10210 10 236 10261 10287 10312 10 337 10 363
34 408 10 363 10 388 10 414 10 439 10 465 10 490 10 515 10 541 10 566 10 592 10 617 10642 10 668

35 420 10 668 10 693 10719 10744 10770 10 795 10 820 10 846 10871 10 897 10922 10947 10 973
36 432 10 973 10 998 11 024 11 049 11 075 11 100 11 125 11 151 176
1',t 11 202 11 227 11 252 11 278
37 444 11 278 11 303 11328 1't 354 11379 11 405 11 430 11 455 11 481 11 506 11 532 11 557 11 582
38 456 11 582 11 607 1't 633 11 6s8 1'l 684 11 709 11 734 11 760 11 785 11 811 11 836 11 861 11 887
39 468 11 887 11 912 11 938 11 963 11 989 12014 12 039 12 065 12 090 12 116 12141 12 166 12 192
40 480 12 192 ',12 217 12243 12268 12294 12319 12344 12370 12395 12421 12446 12471 12497
4',1 492 12497 12522 12548 12573 12 598 12624 12649 12675 12700 12725 12751 12776 12802
42 504 12802 12827 12852 12878 12 903 12929 12954 12979 13 005 13 030 13 056 081 13 106
13
43 516 13 106 13 132 13 157 13 183 13 208 13233 13259 13284 13 310 13 335 13 360 386 13 411
13
44 528 13 411 13 437 13462 13487 13 513 13 538 13 564 13 589 13614 13 640 13 665 13 691 13716

45 540 13716 13741 13767 13792 "13 818 13 843 13 868 13 894 13 919 13 945 13 970 13 995 14021
46 552 14 021 14 046 14027 14097 14 122 14 148 14 173 14 199 14224 14249 14275 14 300 14326
47 564 14326 14376 14402 14427 14453 14478 14503
14351 14 529 14 554 14 580 14 605 14 630
48 576 14 630 14681 14707 14732 14757 14783 14 808
14 656 14834 14 859 14884 14910 14 935
49 588 14 935 14 986 15 011 15 037
14 961 15062 15088 '15113 15 138 't5 164 15 189 15215 15240

50 600 15240 15265 15291 15 316 15342 15367 15392 15418 15443 15469 15 494 15 519 15 545
51 612 15 545 15 570 1 5 596 ',15 621 15 646 15672 15 697 15723 15748 15773 15 799 15824 15 8s0
52 624 15 850 15 875 15 900 15 926 15 951 15977 15 002 16027 16 053 16 078 16 104 16 129 16 154
53 636 16154 16 180 16 205 16231 16256 16 281 "16 307 't6 332 16 358 16 383 16408 16434 14459
54 648 16 459 16 485 16 510 16 535 16 561 16 586 16612 16 637 16 662 16 688 16713 16 739 16764

272

N.
-----Y,
ttz
.92 LI (ualuepedrp) raleqrp
ouolod qeng (p
(6uurO) JPleqrp
9'8 .0 9t eaopues uPsv ot
.92 et .0e 9 p^t[s slolouueO (c
.9t et (ueOuolod) raieqtp .0 9e, eslPJ llv 9t
.0e b unc[ul unpuee (q
(rndq Jre) Jndql .0 I qeue] lelu!| l ,t
.0€ I lel)ioc reteo (e (6ueleutq uep ueqnqunl)IE^ulnl
seJal sloJprq Jnde) et .0 0t LI
unpuee z, .0
(rnde>1 ueuope) 0t nsns zl
"0 .0 OL aOelrs 6upluoX It
uPluepedrp 1p)ieqtp .0 It lel
(6uua1)
o: Iq 'lauoa '6ueluey 0t lPIuru uep loJailqgs'lolosoaJy
o9Z I tt
6'Z urai ueouap lqefip nelp seJdrp-
uuesIc
ue)iuPpedrp !qeqtp "0 0t
"92 ct L' .0
Je)lPqrp
.9t 'oN t 9 qeg leqrD Jte ueroeq
L' loq ueueuPl 6
(ueouolod) iplBqrp %lo^ 09 sEle rp up6usp Jndun.l 6
(qrlnd rndel) rndey
l't let!tp .0 0t (e oN ,'0 qe8 ]pqx) (te^uru
(/ ou Eedas) 6u!la) lndunu 8
L (6uua1) qeuu ue:nqslad luqed eped uesslo) q!]nd qeu[ I
"9e t'l (lepued ouolodrp) 6uuel lndunU L (Z .oN g qee
6 qeurl uernqalad 1uqe4 "0 09 t teql)
"9e 6'0 (uc a'L! (ueselo) ruau 1ec qeul o
.0e w laloq p>lug sele rp) 6uolodtp nele leqrp
'!erlnuPl6'Je)eq lalrJag 6
.0 0t llg I
seJdrp 6uBfued '6uuel tndunu o
.0, 8t iaiBq erEqnleg I .0 6 lozusg ,
.0 It (qesEq) oOetrseuol uleH I .0 utsuSg
Iltpite mPy I f )ieuJal uPuEler{
I €L
ecal IPAEy t 0t UIIUV z
I e serd (eqrp) ueua; 6ue1eg "0
9Z ueJequal uelep esEy I ot
.0 I Jalo uep loLlollv I
(qequol) 6unOef Z
9t sd!e b "0
"92 .0 9'9 aOelr$ilamuV I uel[pqJedtp e6nI sp6 uEUaia]
9t epnu PJBq nleE e
"02 (79r qpppm 6urpurp-6utpurp eped uetnln6uad uplep nped eltf
.0s 0unqualae z
t, 6uPIoC 6upI !plru ue)ils,qouau lur ln)iuaq ouel r"ounyqou"ol#333
uulPc 0
I uolaS L -el6up elrf e6nf lpspp tp6sqes uelBun&p
"0t zulNl 9,0 snJeq 9t ounJel uplep -
ueerpasad ue6ueru uElep unuturu selurl n1E; ueqeq reOeqeg 9'6 ueouenl -
(guedu;sa1 1e;:s;ej1 6uerpq-BupJeg uBlndunl uBp up!ueued up6uenl g elne
unpuPg
.upun6uBg B,oEy eqpsn Ded !p -
UEp et 6uue)i Eiepn'seJdrp'lloM ,E t ue6uenl -
rnsun !eoeqas ueun6uBg ue!6pg uep upunOuEg uELlpg vt leI uEqenq-qeng
ledse
.o; ue6ur;rO 9 uP6uenl -
zz (Llmed) 'tseq ueJee 9 6urue1 uelep -
.92 ']eqdsodsEuoqj 9L "9n
9t utlelsul 6unda-[
.9t lsluladEls tt "0' (erequeu) epog
.ld G.et TT 9'9 sela6 rp -
tndnd et (6ue66upd) l_
(lPdsod "9t tt flad lp -
.9' 1Z (ue6uen, lurd 0e uue6rErI
sBuoql pduel) )tndnd d zt 9t (ue6un;n6) I (l€ee6uad) ueuBleW
lndnd ueqeq - 1dg LI ,snd
19691 NIO tuedss upstdet 6Z 9'9 6unJel uelep ]ellm tfrg
lndnd - dp1 OL
IL ulosod 8Z r ldoy
.gz tndnd - lH 6 LL lPdsV LZ I Ielo)i -
.92 Idnd - H I 9t ue6unlnO uElep 9'8 ltod !p -
"9t soduoy L (uesrdel) seuay (;o1oq)
t, 9Z ueunuryl
.82 EprJopi unrlPy I z €ulalzleY\i 9Z I n)iaq 6ul6B0
.82 leltns!tey I unpueO Llpquecay ,Z I uad se1a6-sep6 rp ue11ue11
.0e ersouOpu!ley t et tlLgt NIO ruadas unaloul-l I ltad/uolDt !p tedlp -
.9t u 9lt ueunqu[
0l (uesrdet) ltlny 9'9 6uo1 uelep
qeduPs'ue6ueJelad )indnd ZZ -
t e (serdrp) snqee tz e6eluay,l t
.tz lues irv z (apuaqrp) ueqeq upp ute)
rndunl uep elul tt oz
"0 I € nfeq ueOuolo6 6t ual[pr.Uedrp qaloq seleqJal 6upI ueuelet [spd 6ue^ un6uEq
zl lnduaC 8! rnlelau e,{ueq 6unlrqtp qplepe uEUplef uep unuluru uele}eo
6 (u"6roro9).?!.gL:.) t-, ueualBn uPqeg z
"0:
9't
.9t (serd) tom niEy 9t ue6uenl 6uua1
6uuol qeseq le^es ' ]lg qPsPq sede'l 'uqlq epnu aeq nle8
eloq uPlep
.9t
6ulJal sedol ledrp 6uue1'ue1q eteq nleg
'saJdrp "9t (6uua1 6un:e1'nIpI 6unda1
e (;7 ou g 9 qeg 1eqr1 ueqeq 1e6
'(uPOuPnl) epnu eJeq nlEg LZ
0t n^q uqnJss ,L -eqas elueq) epnu eJpq nleg
lepunqrp 'ne)iequel 0z 0t (qeluau) arauolsele uep laipy 'ereq nleq ueoueq
leilel le)rp
tt
I uBIr 6unda1 zt -ueuad ueseael tp oununo -
r66uI ueualal up6uap 'luEJsf 6t l_ uallou ur 6unlqctqcseg-C^d ueqeoad plpqnleq upqelo -
lel!tp I ue6uap Qeq uetep) zltJ 'E^uulel ereq nleq
r66u[ uBuDiol upouep'tuelaf 8t (srdeD
6 oueleurq }tny sruefenuasuepleluq -
(uc a tedues) (,tt- ue)ndunl'laluquE6uolod
Jte uptOeq -
)iepued ouolodtp rueJof It %lon %09 splB rp rndun-l 6 I ueouenl'lollqueouolod -
6ue[uBd'lupJaf 9t is'2, lte uEl6Bq t_ epnu etBq
ue)los 9t nleq rpoBqes pJpq
%lon O0 tedues Jndun'l I nlEq -
1e1epe1 6uecey tt se4rpleq asolnlas'leJes nleq
zl L ZI eilPJ-eas lp Pleq -
rn6tnE (q 6uequel upqequelo)i
6e zalseJg
ilIouno (6 ,L zeuostaueseu 0, (qelueu) ereq nleq
IEp3O (]
-
"9t tsaq l[tg I 9'9 salol -
"9t oueluay (a
9'8 ueouolod uelpp s3 I etBq nleg
.9t IPuJol uaipu 6unda1 (p (srdet) n)inq-nlnE eJepn seqaq
9'8 ,
.9t Ieual ueuolBl,! (c 06 ()tnqes) q[nd qeu[ PJepn tsl
)ieurat ueuqeu talug (q e
"09 06 (>1nqas lnguaq) ueltq qeu!1 z eJeq nleq nIEy
.qt qequecal uep rpe4 (e
I (lst ueOuop) t relpq n^e)
PoPuel )inlun upuDlef{
ueual uep ueunlop ue6eg L I (oqap) eJeq nle8
0t selol elPq nleE
euualrp o0z leuel upualeu tseluaujsl uep eluure'1 epuaq.epuag uE{ndunf upp upoupnl .t 0t uPlndunl leluq eleq ntEE
ueuedur^ued ledual rp ueleduaued eped :lnfunled (z I ue6uenl le)iuq eJeq nlpg
(uarerlodJalut) :n66uy qeque
"0 0l zz 0t
lp snJnl %09 uep 0e eJelue lpltN:Intunlad (r.
0t r!v lz I 6u ua:1
"0
.0 6 u[uadrel le^ur],{ 0z ?pnu eteq nleg
.0e e lnduru uep 1rg (q .0 ZL (J!ec) ra1
I uerpPd-rped (6 6t relPq ueqEg I
,92 9'9 "0
ueqenq-qenq leiuryl I .0 ,t 6ue:e1aq uesy 8t ueqeg
.82 I 6un6Pl (e .0 6ueie uesv Lt upE!pesJad (ledual) ue;ueye6 uep glsnput.eqesn B!uno
lnpns
eu/Hl eu/HI
re6unlq epueg ON
lnpns lnpns
PpueE ON
ISe! ualasae ualssae
IISPH
'tNvtgvg 9901 Nto rnons NvvSsse NVO |U|ONSS NVrVnv{ 'NVNn9NV8 NVICVS
,NVNNCNVE .NVHV8
NVHVS NWIO:ISUIId IVdIItIfI'NVNNCNVS YNTNN NWWIU3N3d NV83S
dVISI NVIVN}I
L-
77

MUATAN TETAP
BEBAN PENERIMAAN

Gesekan
4.1.1 Gas beton dinilai berdasarkan DIN 4223
sudut

14 Tepung batu kapur 13 5.1.2 Lapisan batuan


'15 Abu peDerbangan '10 25"
16 Kok batu 7,5 25"
17 Batu kerikil halus dan pasir,
kering atau lembab, pada
an hujan (tidak di bawah air)
hitungan angka po.2 k N/mJ 18 35. 4.1.2 Beton (ringan) berdasarkan pedoman untuk beton dan
18 Bahan plastik beton baja ringan dengan susunan tertuiup
a. Polyathylen,polystyool 6,5 30'
b. Polyvinilklorida Ketebalan batuan Hasil hitungan
bubuk 6,0 40 kN/m3
c. Getah poliester 12,O 1,0 10,5
d. Perekat '13,0
12,5
19 Magnesit 12 ;.. 1,4 14,5 6) Lihat Bab 5.t
20 Busa lava, pecahan (kelembab- 1,6 16,5 7) Berhubungan dengan (penerbit)
an bumi) 10 35. '1,8 18,5 Bedin dan Koln.
Trap (gilingan) semen batu bara 15 25' 2.0 20,5 8)Tambahan: 1 gicm3 = I kg/dm3
22 16 28"
'18
n'f*on*'r}:o1"n.deflnisi pembuatanielasmenjadikan
36" 4.,t.3 Beton baja berturang berdasa*an pedoman unruk
Batu bara (pasir) beton ringan dan beton baja ringan dengan susunan
kelembaban bumi 15 tertutup
Ketebalan batuan Hasil hitungan
@ Ketebalan batuan
lolcm1l3}
(g/cm3)3) I
Hasil hitungan
kN/ml
kN/m3
Tambahan (g/cm3)B) kN/m3
Keterangan selanjutnya untuk tanah tidak terikat (batu
5.2 Bangunan tembok dari beton
1,0 11,5
kerikil, pasir), tanah terikat dan organik (batu kerikiUapi 13,5 5.2.1 Bangunan tembok Setelah DIN 1053 bagian 4
mergel, hurf, tanah liat) lihat DIN 1055. Bagian 2, beban 1,4 15,5
penerimaan untuk gedung, besar tanah, gesekan sudut, DIN 105 Batu bata, batu bata (penuh)
1,6 17,5
kohesi, dinding gesekan sudut Batu bata (lobang)
1,8
21,5
DIN 105 Bag.2 Batu bata (tembok), batu bata
Besarnya nilai, yang ditulis dalam aturan 2,0 ringan
DIN '105 Bag.3 batu bata tembokdan klingker
4.1.4 Beton normal dengan susunan tertutup setelah DIN
'1045 (ketebalan batuan mentah sampai 2,7 g/cm3)8) DIN 106 Batu bata (tembok), batuan
penuh, batu bara (lubang)
sampai B 10 (Bn 100) DtN 4165 Gas beton-batuan blok
dari B 15 (Bn 150) DtN 18149 Batuan (lubang) dari batuan
ringan)
4.1.5 Beton baja dari beton nomal dengan susunan tertutup DIN 18151 Batuan cekung dari beton
setelah DIN 1045 ringan
(D1N18152, 18153 - belum diterjemahkan!)
1 Aluminium lcu,
2 Logam campur Untuk bangunan tembok dengan adukan semen
Timah hitam 4.16 Beton ringan dengan biayatambahan, dari kayu (kayu ringan nilai-nilai berikut dikurangi I kN/m3
4 Perunggu beton) 0,5 7
5 Besi cor
6 Tembaga
0,6 I
7 lvlagnesium
0,7 I
0,8 10
I Kuningan
0,9 11
Nikel
1,0 12
'10 Baja + besi putih 1)
lnter polasi lurus diperbolehkan 14
11 Seng
1,4 15
campuran
1,6 17
lempengan 4.r.7 Beton ringan berdasarkan DIN 4232 1,8 to
l-imah (lempengan)
1 10 2,O 20
1,2 12 21
1,4 14 u2
3. Kayu dan Bahan Kayu
1,6 26
Melalui keadaan cuaca dan pengaruh kelembaban 1,8 '18
harga untuk bagian baja, bagian kayu, dan cat wama 20 5.2.2 Batuan schamot (baluan si,ikon)
terkandung dalam hitungan berat. Berat, simpul, pelat
dan tempat harus diperhatikan.

1 Paku kayu 4V66)


6 Langit-langit (lantai dan atap)
2 Lembaran kayu 4V5 1.2 Tembok dan pembersih adukan semen (lihat
Daun kayu 6V8 bab 7.9) 6.1
4 Kayu dari seberang laut
5 Serpihan stih. DIN 68761 dan DIN 68 763 i vi,s Lempengan beton baja
6 Lempengan furnitur 4,5V8 berdasarkan olN 1045,
7 Lempengan meja 4,5 V 6,5 yaitu pengeluaran Januari
8 Lempengan serat 9V11 1972
9 Lempengan serat yang agak keras 6V8,5
2,5V 4 Penutup baja setelah OIN
10 Damlog.
1045.Pengeluaran
Januari 1972, Bab
20.2. Batu bata-ketebalan
5. Bangunan tembok dari langit-langit batu bata.
4. Beton dan Adukan Semen Hasil hitungan hanya mencakup pekerjaan pabrik, celah Dikeluarkan setelah DIN
adukan semen, dan kelembaban normal. 4159. Pengeluaran April Batu bata - ketebalan
4.1 Beton (g/cm3)
5.1 Bangunan tembok dari batuan alam 1978 (Panjang batuan 250
Hasil hitungan hanya berlaku juga untuk bagian beton yang Nilai-nilai berikut ini terietak pada nilai tinggi dari nilai pada mm) dengan sebuah 0,6 0,8 1 ,01,2
telah selesai. Pada beton yang baru, nilai keseluruhan DrN 52100 ketebalan langit-langit : 1,25 1,45 1,65 1 ,85
meningkat 1 kN/m3. Beban dari beton dan baja beton adalah
5.'t.l Uii dari bebatuan alam. 11,5 cm 1,5 1,75 2,0 2,25
jika berdasarkan suatu alasan (contoh biaya yang sulit) 14 cm 1,9 2,15 2,4 ?,75
menyimpang dari nilai tambahan, dasar dari uji di antaranya 30 '16,5 cm 2,15 2,45 2,8 3,15
memastikan hitungan dari
24 19 cm 2,45 2,8 3,15 3,35
Porsi kegunaannya, sejauh penyimpangan dari pengaruh 29 21,5 cm 2,75 3,1 3,s 3,95
kenyamanan posisi dari usaha bangunan akibat dari (tekanan 24 cm 3,05 3,453,9 4,3
28
papan ?)
26 26,5 cm 3,35 3,8 4.25 4.7
Tekanan beton bukan merupakan tema dari kaidah ini 29 cm

274

,./"
9LZ
atoueJ-oloueJ uep ueroeq teoeqes u5 9t
^
uEllreurp usounltq ltse-g t.z.lz qeq.z16l uenuel ueJenle)i
9t0l Nto qelalss lrouel-lrDuel soJod 0 eped :lnlun)od (ol tt't uc tl u3 6e
z9g lell ueqEquel leqrl (8 00't wc zt 08'9 06't uc t,9e
96'0 uc ll 9t'9 99't uc t€
980'0 8'0 88'0 uc 0l 96'1 9t', uc 9,le
9L0'0 L'0 09'0 uc6 99'' 06'0 u3 6Z
990'0 9'0 z[o uc8 oe'r 99'€ u3 9'92
990'0 9'0 99'0 ucL 00'r ot'e
(srd[) ueuas ilelnpE uelep ua lz
09'0 u.g 99'e 90'e u3 9'tz
60',0 80 99'0 uc9 gz'e o8'z u3 6!
80'0 /'0 ZUlN) uPp ueleqalal uE6usp 99'Z (uc 09
1.0'0 9'0 ue6unlrq 9t0t Nlo qelales ue6uu uolaq -- 96'Z
6t-- ,5- 1nsru lete[) leqales uolaq
90'0 9'0 uep 6unl@ ueded-e[eq uolog ueJndumuad uE6uop ualel lelad ue 9 upOuep
leuiou Jnle upleqelal ue6uep 960 0 8,0 (s(suc76)
uep 09tt Nto qetolas
t80'0 L,0 ueleqala){-uolag PlPq nlEq ltOuet-I6uel
(qeluau) uEleqola)i - lrouel ueJadJeq ]nJnl )ipptt
lrouel ouedueuad uep delv nl'g eg't )irls[els ]nJnuou ueOuaO
.uotaq /t', 91.'0
99[t NIO qelalas ueunoupq ue6uadual seC Z.t zt0'0 9'0 u3 e0
290'0 9'0 9€'t 19't, uc 6z
9t'0 t'l ueleqelal - uotaq ,z't 1.9'0
gr't w5 1Z
e r'0 delE upouadua-l 09'.e
uc 9z
tt'0 O,L
er't zt'e uc 0z
0 L'0 OU 9r0l NIO uplJesspJaq ue6up uolaq Upp e9'€ 66'Z
ge'e uc 6,
ounloJ ueded-elpq uoleq tJpp lUados tZZt NIO LtZ wa
qeletas uoleq espq uep seC uataupqaeldupp - t'z- rt It
:uep
9 r'0 g;6ue1-1;6ue1 uBJndumued ueOuep
,,1 uBp ueouedual lJep 2.9 ueqnrnlesal 116ue1-16ue1
(g(guc7o;
tL'0 z't uelPqalel uep uc a'zg
zL'o ueleqala)-uolag
0'! rJPp InsnJ lelet eped
,t'0 6'0 9t'9 t0'9 u3 ee
bUU r'0 00'z uc zl e8', il'n uc 6z
B0'0 9'0 98'l, uc !l ,t't oo't w3 LZ
Iil. 8! NtO qetates uPouaduel 1n1up (e 99't. uc 0l 99't Lg',e uc 9z
09't UJ6 8t', 6/'e
uPleqelat uc(o(.uc/o) 00'r u3g uc €z
rad ueOunlrq psefl ct't 8e't LL'e
ue6uadual upleqata) uc1 gt'e u. lz
00't ucq
,t't uc 6l
98'0 96',2
Itlgl NIO r{Elales u"6uu uolaq Upp 6unle. u3g -- 89'e w5 Ll
6urpurp uEou.dual upp Z9lg! NIO qelel3s Ez------r
uPlndumued ueOusp
:IJPP
ue6uu uolaq;rep 6u!pu!p uEunoueq ue6uedus-I .t,.2 ueleqala)i ueouap,e.6t ueqrunlasal lrbupfltEuel
(s(guc7o1
qeq '9t0! Nto qelelas uPlBqalal uep uc 0g
'ueun6ueq ueleqoley-uola€ (rpx) Og
(g guc76 g'7 pep qeluau Insnr )tErpl Eped
uer6eq upp ueounltq lrseq uBp es)iuadtp (eO!t uolaq uBleqalal qEnqas uc a leqalas uolaq
NIO ]ErllD e16uet 6urpurp-6u1putp ,uauas uE)npp uPouap uolaq uBp 6unl uelal lplad ueouap ueD
ue6unyrq ue6uep ue6unqnqraq ue6unlrq ltspH -ac uolaq eleq ueded o nElP c lnluoq qoluo9
'891? Nto qelatas uolaq
.EBl uenlBq ltEp )inluaq ueOuap
rJep ueunOueq uetOeq
6u!pulp'ueun6ueq {nluaq,6u!pulo ue6u.dua-I rPnsss Puualtp uPqaq
rPlue pluueJadtaq
uqrprla^uad
6ungrq lrseq
leprl lrls!lBls ueOu€p
Zl e\bua rDDu0 'uc a alouel qe8 t
6t',9 /g',t 96'0 l.€'e uc te zztzuep 8L6l
reqei *Zt NtO qptalas uc a lg't ,z't 89'€ et'e uc 9'!e 'z16! rJenuef uPJenlal
r66u[ eppd uoleq ecpl ueouoo er', t6'e 6€'r 88'z uc 6z '9t0t NtO qelelas eleq
(u,
plouei r66u[
Ol. 90', 89'€ *'e uc 9'92 uoleq lrOue;-y6ue1 uc
'uc e q6uer leqeD e?Zt NIO qel lg't oz't tLz ge'z
'9'Z ua tz
0Z leqel ueouep dnmued
+les 6unloc 'uolaq mel upouac &'e /8'z 6r'z tr'z uc 9't
98'Z 09'Z gt'Z t?'.l u3 6! uep soiod nles
ue I e)t6uer-e)loueJ t66u[ (uc e gn'z gt'z 88'! 99'r uc 9'9t
e16uet-e16ua teqal) gyTy 11q tt'z 98'l 09'L 9e'r u5 ll uc OZ leqal uBOuep
qElalas )ppEd uoleq mai ue6ueo 9t't w', te'r er'r u39'!l dnlnusd uep u3 9/
z'l 9'0 uep lr6uel ]teLls sorod upOuaO
e'02 qeg '21,6|, uEnuEr ueJenlsl 9r0! 116uEl ueleqela)t uEp uc 0z
NtO qelelas uoFq eleq erat UBp UBUE|-U6uB.I 9.9 nlPS uc a'29 )insni Ielef (q qr',z
8t'E uc 9l
u3 ,e 96'Z 8Z'Z :uep
w) ?z tE9 tL'.' 9L't 89',e
96't Ot'' gg'e ze'e 9'Ie ge'z il'z lrOuellrOupl uEteqalal
uc 9'!! 99't 90'' 99'0 1.0'e u3 6Z eped uep uc a'29 uep
n't z't rJpp uBqnrnlasal ueleqalal ue6uep Lt't LL't gz't Lg'Z uc 9,92 t'z ,\ relnu )iolBq lElpl eped
(s(6uc761 wc tz uernduecuad ue6uop
961, 11g6 qelalas tnde>1 tl't za'e t6'z o9'z uPp
uPnlPq u5 9,tz (suc7o1 c c )inluag uoloq
irsPd uep 9Ol. NIO qetelas nleq 90'e 86'Z tg'Z tZ',Z t:ep ueun6ueq uel6eq
uelPqalal nlPq '(ezgt8! NtO uEp uc A'tL z6'z 89'Z 9Z'Z Z6't uc6! ueleqalsy-uolag
0t'9 qnuad uenlsq-upouu uEnleq ueo 99'Z gZ',Z 96'r /9',1 u3 9,9t reluP eluuptedJaq
Lt'z z6'L 89'L e?'I uc tl Iep[ ueouep 1 1.6! qeg
9L'Z lJpp ueqnJnlasol ueleqele>1 ue6uap uc g'tI
61'I 69 r 6E't 6t',t 'ZZ6l, iJenupf uBienlal
86e NtO uEp 90t Nto '90r Nto) u?p lr6uefltOuel '9t0t Ntc Llelatas toteq
qeleles qnued uenlpq uep zt 0t 8'0 9'0
(cmF) ueleqelal uep
ueleqalS)l-eteq nleg uc 09 lnsnJ )ipJel
6ueleleq rcqual uep 6unlqral up6uedol (sele) uolaq pduet) 9Z'9 99',r gr't 90't
u Z redups 6unl6ualau (uolaq e66uE^uad pduel) 8'n gt't ,'t L't uc 6z
taq4'816t u3 9,92
6un16ua1au116ue1-116ue1 t.9 '69!t Nlo r.lPtstas
0', 6'e 99'e z's
99'€ gr'e wa lz
nleq 1r6ue;-16ue1 9r'e 6'z
(r ruc76 7'1 uenleq r's 90'€ s'z 99'z uc 9,tz
nele I taqet '816! uc 6l
uelPqale) ue6uap Eueqnl ilep uerenlal'69!, 96'Z 99'Z t'Z Z',Z
(s
trrdV uc 9'9t
.uc76 y'p qelugu uenleq Nlo qelslas EleqnlEq
gt'z z'z 96't 8Il
uPleqelel ue6uap 6uBqol uep 0'z 98'r 9'I 9r'I uc t[
r:ep ueun6ueq uer6eq u3
(s,uc76 9'g ueleqala)i Jelue
9'!l
uPouep upnleq ue6uu uolsq upp
I[stlels lnJnusu 0'r 8'o 9'o
z't (guc7O; :lrOuefttOuel uelpqei
no )inluaq qoluor.99lt -el (uu
(, ,uc76g'1ue;eqa1e>1 OgZ uentuec
Nlc qelalas Bleq nlPq ueleqalol eleq nle€ 6uelued)!teqpttce€
'uauralsuaunH n4P uenleq
nleq 'eleq nlPq uep zuu/N g!
t leqq us6eq !O / qeq i !ep ueunoueq uetoeq 8L6I lldv re.ra, .c . i
rJep uelrleqradrp lmep irelue ltlstlels lnJnueu
unururu ueuBlel) uo 9'LL teqot NIC !e €res -e5-:-:;
lr6upl-U6ue! nEq a I ue6uep 7 1,7 uep
ounlrq yoyun
=Irr
(rzs! 8t ttto qe;eps qnuad uenleq ueouu uolaq z , oec lgz6!qeB zloLuenupf d--o- 4 D_.6o D^
UPp uelleqrad c&rc p , derenlaf 9?OI NIO
Uep nElp g6e NtO uep 901 NtO ,90! NtO qetolas tslnpord uep ueajmEt I qeBl6 uolaq pleq
uBnleq-nteq oueqnl uep qeuel;:ep 116uep1g6ue1 g.9 qeleles ueounlrq ,iseF I -!6iJel SoJod nlps eped
euN)i
ue6unlru lseH
NWl ,lluf Nfd NV8f8
dVI3I NVIVNUU
L.-
BEBAN TETAP
PENERIMAAN BEBAN
7.3 Konstruksi Pelat lempengan dari gips sesuai DIN Hasil hitungan
18 '163 dan lempongan karton gips sesuai DIN l8 kN/m'?
1E0
Plester kapur gips pada jaringan Bahan-bahan yang menghalangi, memblok dan
Ketebalan Hasil hitungan batu bata iarak logam pada ketebal- mengisi
No Benda (o/cm2) kN/m'? an adukan semen 30 mm 10.1 Bahan-bahan lepas
,1
Poreg,ps, lempengan Plester kapur gips pada ketebalan
dinding bangunan o,7 0,07 lempengan kayu ringan pada kete- I Asbes 0,06
2 Gips lempengan dinding balan adukan semen 20 mm 2 Batu apung, tuangan 0,07 ,1
bangunan 0,9 0,09 Plester kapur gips pada ketebalan 3 Mika, tuangan 0,015
3 Lempengan karton gips lempengan kayu ringan 25 mm pada 4 Batu tulis 0,01
sesuai DIN 18 180 0,11 30 mm ketebalan adukan semen Bahan batu tulis dan gumpalan
Plester kayu gips pada karton kete- tanah liat 0,15
7.4. Bentuk bangunan dinding balan 9,5 mm pada ketebalan aduk- b Bahan serat setelah. DIN 18.165
7.4.1 Dinding yang kedap kelembaban dari lempengan gas an semen 8 mm bagian l dan 2 (contoh kaG,
beton sesuai DIN 4223 serat batuan. kerak basa) 0,01
lihat €tatan halaman 494
7 Tahan serat, aspal 0,02
Beton-ketebalan Hasil hitungan, Petuniuk: Pada 2 poros langit-langit setelah DIN 1045.
(g/cm3)8) ketebalan kN/m2 keluaian Januari 1972. Bab 21.2.3 hadl hitungan dinaikan I Karet 0,03
0,5 0,062 sebagai/pada bagian dari rangka-rangka I Bahan ramai seperti
0,6 0,072 kayu gips jaringan pipa batu bara muda 0,02
0,7 0,084 ganda dan papan 10 Busa klinker pertungkuan tinggi
0,8 0,09s panjang piringan serat dan 20 mm (bilih besi-baja) 0,14
ketebalan adukan semen 0,4012) 11 Busa klinker pasir pertungkuan
7.4.2 Dinding gaya arsitektur dengan beton serpihan kayu- 7 Plester gips tebal 15 mm 0,18 tinggi 0,10
dan bukaan cahayall) 12 Batu kerikil 0,025
I Adukan semen kapur 0,35
13 Biji gabah, tuangan 0,02
9 Adukan semen kapur 0,40
Magnesia (bakao 0,10
Perapihan pori-pori lt"b"t 20 m
L
14
10
tc Bahan basah 0.005
Beton- serpihan kayu ketebalan
udara 1 0,25
0.69 o/cm3 8) 11 Plester dan pengikat
B;ton- ketebalan 2,3g/cm3 8 dinding sesuai DIN 421'11 0,40 tikar atau lintasan
ketebalan dinding '12 Plester pipa langit-langit (gips)
tebal 20 mm 0,30 1 Karton asbes
17,5 cm
20,0 cm tc Bagian muka gedung dengan 2 Lempengan aspal
24,0 cm plester mineral, 95 mm tebal 3 Bahan serat setelah DIN 18 165
30,0 cm Bab 1 dalam lintasan, tikar atau
terdiri dari:
lempengan
5) z.z. Masih rancangan 40 mm plat depan, pendukung
Bahan air seni formaldehidrase
perapihan, penata
setelah DIN 18 159, Bagian 2
Kisi matahari. 2 rel
7.4.3 Macam bangunan dinding dengan kulit batuanll)
25 mm plester mulia Lempengan serat kayu setelah
Beton ringan ketebalan Perapihan ambang hangat plester DIN 68 750 DIN 68 752 dan
1,0 sampai 1,6 g/cm3 8) ^ ^ Ketebalan 50 terdiri dari: DIN 60 754 bagian 1
beton ketebalan 2,3 g/cm'") g/cm3 8) 35 mm plester bendungan dan Keras 0,10
Ketebalan dinding 1,0't,2 1,4'1,6 15 mm Setengah keras 0,08
17,5 cm 3,2 3,3 3,4 3,6 Pori-pori udara. Lunak 0.04
20,0 cm 3,7 3,8 4,0 4,1 Pelapisan dinding penghangat Lempengan kayu ringan setelah
24,0 cm 4.5 4.7 4.8 5,O terdiri dari: DrN 1101
30,0 cm 5,5 5,8 6,0 6,2 35 mm lempengan kayu ringan ketebalan lempengan
hitungan 20 mm plester semen kapur 15 mm 0,06
kN/m'? Penggantian penampilan ambang
hangat pelapisan dinding
ketebalan lempengan
100 mm 0,04
I
7.4.4 Dinding-dinding pemisah dari lempengan karton gips terdiri dari: 7 Lempengan batu kerikil 0,025
sesuai DIN 18 183 baoian 1 dari wol 35 mm plat banugunan 8 Lempengan baja gabus setelah
ringan setelah DIN 18 164 DIN 18161 bagian I aspal atau ter o,02
10 mm perekavcampuran semen 0,03 I Banyak lapisan lempengan bangun-
Adukan semen tebal 20 mm nau an ringan setelah DIN 1109 bagian
2lapisan lempengan 0,04514)
hitung
3 lapisan lempengan 0,0914)
an kN/m'?
Biji gabus setelah DIN 18 161
bagian l 0,012
gips dengan Pelaplsan lantai dan Lempengan pedite 0,02
Polyurethan setelah DIN 18 '159 0,004 v
Pelapis aspal bagian 1 0,01
Aspal beton 0,24 kN/m2
Aspal matrik 0,18 Busa geta ka€ (ketebalan 0,07
7.4.6 Dinding pemisah Tuangan aspal 0,23 g/cm3) dalam ketebalan antara
Sederhana 60 mm tebal Stempel aspal dalam bentuk 4 sampai 6 cm
80 mm tebal lempengan o,22 0,01
100 mm tebal Lempengan beton (teraso) o.24 Lempengan bahan basah setelah
Dinding ganda dengan 40 mm Lantai beton (teras) DIN 164 bagian 1 dan 2 0.004
rongga dinding wol mineral Utama lantai beton 0,22
tabel 200 mm. ,r) Petunjuk = pada plester pipa pada kulit naik nilainya pada
Lantai beton alas 0,20
Dinding ganda dengan rongga wol Lantai beton tuangan aspal o,23 ,,)
0.1 kN/m2.
mineral menyelubung P;tuniuk = Hasil hitunoan kN/m2 untuk semua ketebalan
Lantai beton berat keras o,24 sama.
2 x 50 mm lempengan kayu ringan ,o) Petunjuk = Hasil hitungan untuk semua ketebalan sama
dan 20 mm rongga udara Laniai beton getah o,22
antar ruang Lantai beton magnesium sesuai
tebal 280 mm otN 272 Hasil hitungan
Lapisan berguna yang dapat kN/m'?
7.5 Dinding bata kaca ssuai DIN 4242 dilalui pada satu atau lebih sekitar kelembaban (tanpa pengikat)
pelaksanaan 0,22
Untuk lapisan bawah pada
Kardus aspal atap dengan 2 sisi
lapisan aspal setelah DIN 52,26 0,03
f
banyak lapisan uraian 0,12 Aspal jalur atap dengan pengaku
Semen 0.22 dilekatkan sesuai DIN 52 130,
7.6 Penggunaan kaca tanpa tulang rusuk sebagai Lempengan kaca bagian 1 0,04
p€misah atau cahaya dindlng Lempengan ka€ dinding 3 Tali aspal lintasan putih 0,07
ka€ ubin 0,25 4 Lintasan penutup untuk kerja
o,27 mosaik ka€ bangunan penutup setelah
1

5 Karet 0,15 DIN 18 190 bagian 1 sampai


2 0,54 0,04
0,19 bagian 5
6 Ubin dinding keramik
Kaca semi Bitumen sesuai
Ubin lantai keramik 0,22
Tembok (plester) DIN 52143
7 Lantai 0,15 berpasir 0,02
1 Kawat plesterdan pelapisan dinding 30 mm ketebalan 8 Linolium 0,13 berkerikil 0,05
adukan semen Lempengan batuan alam 0,30 6 Bahan lintasan 0,02
10 Karpet 0,03 7 Kardus aspal menurut DIN 52 129
- dengan adukan semen gips
Tanah untuk olah raga dan kardus ter menurut DIN 52 0,02
- dengan kapur, kapur gips atau 11
lantai elastik o,'1213) 8 Karton atap ter kedua sisi berpastr
adukan semen pasir gips 0,60 setelah DIN 52 121 0,03
lantai ayun 0.3013)
- dengan adukan semen 0,80 I ter dan ter aspal setelah
DtN 52 140 0,03
276

L.
\
LLZ
(ll uep luaun.op 6uqoqs
96t ueusleq uelela leqrl 'lroarlrol uui
00'0 6u$ lrun eduet 'ppuat Ia(qO ueueleq rp uelelm l€ql (s ZZ eped sll4s
t6t 'lPldual BpBd epuEO uPdnuued
,9'0 llaqs uel)i sPla6 ueunoueq luoJd
a^le^!un sel36 ueun6uPq 6uetouec Jequel'uenpuPd ueleo (]eduaroes lelduol
LZ'0
ueleqalal Isapv dPlV) su60ut olels uedele6uag
aeDunsospan slol 6unU 9
den 6ueleqOuad epue6 uednlnuad uelep
9Z'O te66unl dqP 'uelPqalsl lets v
mells dele uPleqalel Isapv eueqrspas uednlnuad uelep
01'0
slo-.1 uofflIJol uPp
n4e edrd delP usleqalay lels
(Peolq (acueleq ueals) elPq laduauod ueunlop
t0'0
uc9/Nl0'9 s1n/teulslpu den ueougquresel uesrde"l nles UoauJoJ uuZZ r6unEueu
'q ilE uerocoqsl qe6ocuau
Z ueuJJaf pol.ls lelduef uep
{re} uelenta)i) e ed[
(Peorq lnlun ueleqolay Isapv ounl ueulaf alels uedele6ue6
9800'0
rrcg/N)i/, sIn/leursleu uedele6uad elEts
61 1 >q11se|d:equa1 'uenpued
ttrPl uPlental) z odI
(psorq ucg/NIoO 0 6lz rmoq lue dqB
91m 0
resaqes 'sIn/leulsleu uPlenqued uelBqalel Isapv
6l e rocoq llue dele
tuE uelBntol) ! od[ uelPnqued uPleqalal lsapv
6um Uun eduPl lnlesaq CAd nsU
g0'0 uu e lelad lPqal imoq llue delE uelBnqu€d
(r(ruc/ 6 7'P uelPderaY) uelPqelel lsapv
slol 009 0 gg' NIO lenses'lelued Jrsed
900 sse16ts1a13 (reyou ueleun66ueu)
ue6uap sele re1ue1 qelao
(re^et aueteq) 006'0 'L
Inlun 6uequreluad upstdet unu pup )iuoy{ 0t
uu! lPled leqef 099'0 sglqs 6u11cop 6ulpqs
(s(6uc76 Y'1 uPledPJa)l)
'Puela^lod'6uequole6Jaq erP)i ue|Pp 6uoloq ued 's)iolrq duery 6
uep 6uounou leualeu uelBqalal
09r'0 99t NIO lPnses
6uo1oq ued 'slcuq dueJy I
'le66unl dele eduq C p/S I qeg
dele 1nlun 1;1se;d ue.requel uep dele ueJequt'I 096'0 99t NIO (elaJs6 'eieueu re^eaq)
717 11;6 pep lgord 1n1uag) snsnQl lEuJo]laq uep IceI
nteq lelad uerequol uB6uap dBlV uounllq ue6uop
dele uerocoqpueousd upp dRlE uepnqurd leuJolaq lel $a^Eaq PtPqnlPg
, !!
ulel uBsld?lsd l'!!
009'0 Zu / lS O! ledues
resaq ueJnlnJaq ued nles
y ledues
IJOmUJOJ Urlr ZZ
leqelas 'Jeuloc e 6uBrq lno l.ou
our^JJec ue6uep 6uas delv
ue6uep
e ueroeq redues I ueloeq ,ZZ trtto euPs se1e6 dely
repuels renss soFaqse ourlunou lsugleu
ueteqalo)i l€269 Nto 099'0 99t NIO
uau6 lapuad rssonjol ueded ue6uap renses suBd €sBsJC
€m/6 9'! selrsuap u?6uop lrunuau'(rsrue^Ie6ral eteq
Jequsl) rsBbnJo)i uerequrel dplv 'sued uroJal 'trJq esegJC
(uoleld asnoll a !l) tapuad
sotodrp lPdep erelue relru 091'0 Bpue6 elEqnleq
6Poruol uedEd solssqsB uouos uep dele ueougo
009'0 (lq6u Ila^rsnlcur)
ltz'o 09t
09r'0 00.t qoepssoldS qlril
:lz, a1D 6u4oor e1a:cuoc lrel Jaleaq puv
0z t'0 9Z'0
0zz'0 09'l uu 08! pue 9/0/9 ll99t Nto
gfl,'0 00'l ol 6urproo3e $lsuq lrel Ja^esg
0tr'0 91'0 :Ol zuAS 0, uep qrqo-l
zuAS O! tedues
0t!'0 09'r r66uq-6uesedjol 6ueI leurpn1r6uo1
00t'0 00', aseer uBp 6uelnJaq ourddt
910'0 9t'0 '.92 lool ueouap uolaq oualuag
(uu) tsuruou (uu) zuAS 0l uPp qrqal
zuAS 0t ol
lglad ueteqel€)i r66ull uloJd r66uq-6uPsedJoI 6up^
t ue!6eB uPd dele luord nele
pdues (LLe[Pq leurpnll6uol sseeJc uep 6uelnjaq
1 ue16eg 9ZZ NIO dqB qels qBtoFs
&r"qul3s solssqse ueuras ueousp rldslatr 'unrssderl uep eleq ued de]V oulddu looJ ueouap uotaq oualuee
9'i,
00e'0 +omuJol uu zz
uep leqel luauncop 6uDlclls
09t'0 teqel lBts
(feZ69 NIO rensas srdeUoq
uEd uejequst 6uos) jooj ued laals
00e'0 ()troffurot
9r0 0 ]Fepe ueqequeuad z 0t 1 uu zz uep 'uu 9'0 leqales
ue!6?q leq[ 'tE6ueq uesrdB'l e6equral ueJBqua]) epue6 tnqs uels reduEs ZUlNl!'O
090'0 rslalod PJec / ueleqslel ilsspv 6ur^oor6 uP6uap eoBquel delv qelppe relJou rpleueu ueouap lsnllur eJeras
090'0 ledlUal IndueS (1rmuro1 uru 77 uep lueuncop splla^e alels rdqa) )euou lalPuau eduel'utel
mz0 'xJer6 !p leduauau Psseu 6urlcus uu 99'g peqaleg) uer;1nqasrp lepq qnelc 'nlepeq elgeupe JnpesoJd
ueteqalor (6u!sseJd rsrue^lefuel aseora
le^ej6) ounsaqa8 uerequsl uP6ol uep leqop delv 'se1a6 dele nleq uep
E.A ruc ! 6uB[ued qequel (XomujoJ uolaq uedEe6ued re1ue1'uedelebuad uep;6uneuay1 j 11
deoas r6Eq lelaq qequeueq uu ZZ Eped uu /'O leqales
T.t:.. teqel Js^oa aloJlsdn unrurunlE) unlurunle delv 'dEe sstut uep surlJnd raueJ pduel JEBp
'mg lo^aO uersrouod - dele ZUI lnlun n)iepoq nI el0aulue JnpgsoJd
uPetnuled uBOunpu!!ad uedele6uaS 91
Epua€
!5nL E-
\./E3E $flftlrl3\fd
dvrar xvg3g
w -------r

DAFTAR PUSTAKA

Penjelasan dari singkatan kutipan majalah-majalah

$= Halaman, H: buku
AF Bentuk Arsitektur (Architectural Form) New York 28, N.Y. West 57 th Streeet
AJ Arsitektur Review (Architectural Review) Westminster, London SW 1, Queen Anne's Gate 9-13
AR Catatan Arsitek (Architectural Record) .. . New York, N. Y., 119 West 40 th Street
Ark Arsitek............ Helsinki, Ainogatan 3, Konsthallen
Aw Arsitektur dan Bentuk Rumah ........... 7000 Stuttgart 1, Haupstatter Str. 87
Aww Arsitektur dan Dunia Rumah ........... 7000 Stuttgart 1, postfach 3081
B Bangunan vorm. Saarbbrucken
B9 Kumpulan Tukang Bangunan vorm. Berlin
Bm Ahli Bangunan 8000 Munchen 80, Skeitfeldstr. 35
Bw Dunia Bangunan .................. 1000 Berlin 15, Schlutersthr, 42
82 Pusat Bangunan .................... 6100 Darmstat, Postfach 4207
Cu Dasar ............. 20126 Milano, via fratelli Bressan 2
DA Arsitek............ 5300 Bonn 1, lppenceorferAllee 14b
DAB Lembar Arsitek Jerman 7000 Stuttgart 70, Schrempfstr. 8-10
db Koran bangunan Jerman 7000 Stuttgart 10, Postfach 10 60 12
DBZ Majalah bangunan Jerman 4830 Guetersloh, Carl-Bertelsmann
EGH Jasa informasi kayu ............... 4000 Dusseldorf 30, Fullenbachstr. 6
d-extrokl lnformasi untuk pembangunan masa kini ...............,.. 5300 Bonn, Argelandstr. 47
Gf Bentuk kaca 7060 Schorndorf, Steinwasenestr. &-8
GI lnsinyur kesehatan 8000 Munchen 8, Rosenheimer Str. 145
ln lnterior ........... New York 11, East 44th Street
MB Bentuk-bentuk bangunan modern vorm. Stuttgart
SBF Spor A kamar mandi + lstirahat + bangunan-bangunan ...... 4000 Dusseldorf 1, Postfach 17 02 35
SHE Batu - kaca - besi.............. vorm. Munchen
TAB Teknik Bangunan .................. 4830 Gutersloh 100, Carl-Bertelsmann-Str. 270
VDI Majalah VDI ................ 4000 Dusseldorf 1, Carl-Recke-Str. 84
WMB Buku bulanan Wasmuths untuk seni bangunan
dan bangunan bangunan kota ................ vorm. Berlin
ZB= Lembar untuk administrasi bangunan vorm. Berlin
Zl= Lembaran untuk industri bangunan 3000 Hannover 1, Am Schiffgraben 43
AIT = Arsitektur-arsitektur dalam Teknik Bangunan sampai 1 979"
"Arsitektur dan Dunia Rumah". 7022 Leinfelden-Echterdi n geng, Fesa nenweg 1 8
Detail Arsitektur dan Detail Bangunan 8000 Munchen 40, Franz-Josef-Str. 9
Houser Majalah untuk Tempat tinggal internasional ............. 2000 Hamburg 36, WArburgstr. 50
ll Bagno Kamar mandi 20126 Milano, via fratelli Bressan 2
bba Perencanaan dan bangunan 7022 Leinfelden-Echterdingen, Postfach 10 02 52

Penerbit
Halaman Penulis Judul tempaUtgl
terbitan

2-14 Schneider, H. J. Buku Pegangan = Teknik Sanitasi Vogel,Wtizburg, 1979


16-17 Dt Verein des Gas-und Aturan-aturan untuk lnstansi Gas DVGW-TRGI 1986
Wasswrfaches e. V. Esch-
born
Flotow, P. v., Leirmann, H Perincian lnstalasi Gas Ruhrgas AG, Essen, 1990
21 Heegen Rumah yang Aman Vieweg,Wiesbaden,...
26 Jones, V. Data Arsitek Neufert Collins, London, 1980
30 RWE Buku Pegangan RWE Energie Vlg., Heidelberg,
1 986
Frank, W. Suhu Ruangan dan Kenyamanan, berita dari Ernst+Sohn, Drlsseldort,
penelitian bangunan, buku Nr. 104 1 975
Grandjean, Etienne Psikologi Rumah - kap. 6 Suhu ruangan Architektur-Vlg., Artemis,
Zirich, 1970
Fuchs, Gunther Klimatologi (suhu) Ruangan Kecil Privatdruck, 1970
Einsenschink, Alfred Pemanas yang Salah adalah Setengah Mati Resch, . . ., 3. Aufl. 1989
Luzt + Jenisch + Klopfer + Buku Pegangan Fisik Bangunan Teubner, Stuttgart, 1985
Frenymuth + Krampf
Krusche+Althaus+Ga- Ekologi Bangunan Bauverlag., Wiesbaden, 1982
briel
Buss, Harald Buku Pegangan Tabel Kelembaban, Kehangatan, GemaWeka Vlg., Kissing, 1987
34-31 Portmann, D. Bagian-bagian Bangunan DBZ tU83
45-52 Werner, Pastor, Muller Kitab Hukum Bangunan C. H. Beck Verlag, M0nchen
1988
Bauer, Walter Pendahuluan hukum di BRD C. H. Beck Verlag, Mrinchen
1 987
Locher Hukum Bangunan Pribadi C. H. Beck Verlag,'Miinchen
1983
278

Ia
6LZ
/86I 'urueE 'uqos ? lsuJ3 uolag rJep l1y ueun6ueg 'H 'pul8 66
OV
l,t uloy ueeueoueJod 1nlun1a6 oue/v\ualLlolune.lg'ulequ 86
l0L, NIO o^l/uezraH seueurod ue0uelalay Jq^ L6
se9 rsBlPlsul lrelao uessf gV se6lqng 96{6
Hgure Jnleu-ar
euJJrJ rseuJJoJul Hqrue oue:eqczlneo oco'l
'n'a
JeruallLlorJJeuUeDqco6 pueqren-rslure6qceq'p
-lrjqqcslazqcBl uueursleu9S 'lseyues'lsesruapoy\'nreq ueunOueg ezuteH 06
//61 '6rnqanM-ou31^l oJolil rs)inJlsuoy
ecdg uecg el rseurolul aceds usJS
0861 'Hque ual 6ul
-luqqcslazq.eJ uueuislauoS ue6ueng rsrsodruoy '.lCl ''l l 'uesneqbuueueyl
OrnqznM //6t sellv-oJey\ rslnJlsuoy L8
e86L /Z 8VO efeg ueOuep un6ueqr.ueyl -
ue6urpueqrad uep ue6ueque>pa6 (69) 6unpuem
t86l 'Ioplossno 'e6erqelg eualvI :Inluag uep efeg -ra^lLlels'J allelssDunlerag
986 t
' 6urervrqcsunel g' olBlpBnO rnl)alsJv rJlsnpul (6H)'C'H 'zltrur.tos
ueuJoN
26961. 'pe6pnls 'VnO Dunpeg qo1uo3 'Jolsroj'srorngueJl'ullseqc 98
z/6|, re^ouueH 7261 epegdurrlg eleg detv gy 6essner6
086I eqnrsue, ueuJef rp 6unpe6-6unpag Dunuprotuneg '1 y16 98
n'a
9061. 'ueeq-uepPE '1eqeg 6ueI dely-nelrg 6uer{ delv pueqrerueupe6qceg lO e8-08
''' 'eqnJ
-spey'qlny\l 6epenue6r3 opalneg repLlnJoqorf 6unuel6 qlnrl e9-I9
''''UeDunlSJouqnel .reseq ueun6ueg qeuel qlnhl 'lsioqapuoM 09
' 'ue6unls rauqnaf ueunDueg rese6 'y lorlujrs 69
ueunOueq lequed
urue8'uen qlno8 urelep ue.,nle ,ooogl Nlo nz ue\e uese;efue6 uueuyod 'duelqcsrey r.9-99
t/61 uepeqserll'Oepanneg ueunEueg ueeusJualad nlleM lasou 'ualneN
686!'uloy
/uluog 'HqhlC 0e1re1 qlneg ueun6ueg lequod Inlun repuels nlng
8861.'urue8/uep requee uelep
-eqserM'gqug Oepa,rneg ueun6ue8 eqes6 r6eq ueefiele4 ueueqtued uernly pllE ru! 80n
886r'utoy
/utpag 'Hqne 6epen qlneg ueunbueg eqes6 r6eq ueeha)ad ueuogu.lad uprnlv 804
z86t uaLlc
-unfl 'n1o r.ur slxsl Ie8 leyerelseyl 6uepun-6uepun nInE 808
986 I
'loplassng'6epe1 reurell qeung ueun6ueg uernle-ueJnlv :a6efuase;.1'plotlxruorJ
9/6! 'uolM '6e;.ra1 .re6uudg laUerd 'Irulof lpseo uesepuel 'ueun6ueg ueualeueyl losou
ueun6ueg ruouol=l
9/61. 'uol6 '6epe4 re6uudg sasoJd rpnuJay-JBnley ueJnles uPp usBumueJed reooeqclrqcA len'elv
ueun6ueg 1e[or6 uep uep ueeuecuoJad
8861 'urue8 'ur]os ? lsur3 ure;ep ueqe;obuod rsetuJolul uep 1e66ue1 zeiv\qcs
986t 'uloy
/utpag 'Hqhte 6euan tflna8 releuad 1n1un ue6uebed nInE qaec
9g6l'uassaH 80v ueJnleJed l]elolas ]rllerf
'lseLlcslJrsneE Jap epueqJen 1epr1 6ueI ueunOueq-ueunDueg uer[ue[e6 llaluj'uueugoH'lazelc
986 I
'loplossnq'6epen reule1111 uEunoueg lol)erd 1n1un ueoueoed nInE zpd6'eyuetl
t86I 'uluog/uap
-eqsolg'gqug 6e;.renneg eLey eJeC 'pg 'VnV lolod ueileC lasou
9861
'ue6[n]S'6e1ra71 leuqnel ueunOueg ueeLlesnled >1n1un e16ue-e16uy ue.reqruel JaureJx 'uueuruoH
986 t
'loplsssng'6epa1 reurapl Irrqed lslnrlsuoy uerele6ue6 urelep ueuroped uaqcquehl
,86r'uruog/uep
-eqsal6'gqug 6epanneg gCg uep g6n qelalas rslrulsuoy uerluefua6 runlng ua6AA
8/61 Ue6
-unls'6euen Jauurelqoy ue1[ue!e4 un1n6 lessalqtahl
926; pe61n1g'Jeqcnqluerp
-n1g '6epa1 lauurelqoy uelfue[ed ueql[emay 'pg 'uerfueLe6 urnlng uuBrur{ol
Llele[eul
uep nele 'n1nq e,{uue>11rqleilp lnpnr sr1nua676ue:ebua6 ueurEleH
unqe) uep 1edue1 nqnq llqleuad
vvvrsnd uvrlvo
I-
7

DAFTAR PUSTAK^A

Hlm pengarang/penulis Judul Penerbit Buku tempat dan tahun


diterbitkannya buku, atau majalah

Mosonyi, E. Pembangkit Listrik Tenaga Air, judul 1. (Tekanan Diterbitkan oleh persatuan lnsinyur
Rendah), judul 2 (lnstalasi Tekanan Tinggi, Pembangkit Jerman Dusseldorf 1966
Tenaga Listrik Kecil, lnstalasi Tangki Air Pompaan)
Press, H. Pembangkit Listrik Tenaga Air Ernst dan Sohn, Berlin, 1967
Schaefer, H. Buku pedoman (kamus) Teknik Energi dari Persatuan Terbitan Persatuan lnsinyur
lnsinyur Jerman (VDl) Jerman, Dusseldorf,'1991.
Siervo, F, de, leva, L. de Trend-Trend Modern dalam Menyeleksi dan Merancang Dari Majalah: Tenaga Air dan
Turbin-turbin Pelton Konstruksi Bendungan 30 (1978)
No: 12, Halaman 40-47
Siervo, F de, Lave, L. de Trend-Trend Modern dalam Memilih dan Merancang Majalah: Tenaga Air dan Kon-
Turbin-turbin Francis struksi Bendungan 28,1976, N0:
8, hal: 28-35.
Siervo, F, de, leva, L. de Trend-Trend Modern dalam Memilih dan Merancang Majalah: Tenaga Air dan Kon-
Turbin-turbin Kaplan struksi Bendungan 29, 1977, N0:
12, hal: 51-56
Siervo, F de, Lave, L. de Trend-Trend Modern dalam Memilih dan Merancang Majalah: Tenaga Air dan Kon-
Turbin-turbin Pompa Francis yang Bergerak Mundur. struksi Bendungan 32,1980, N0:
5, Hal 33-42.
Nomor Standar lndustri lstilah, Tanda-tanda Resmi dalam Standar yang 03. 1979
Jerman (DlN) 1080 T7 Digunakan dalam Teknik Bangunan dan Perairan
DrN 4320 Penamaan Turbin{urbin Air Berdasarkan Efektifitas dan 10.1971
Cara Membangun.
DrN 19752 Aturan-aturan untuk Perencanaan dan Pelaksanaan 04 1986
lnstalasi Tenaga Air
100 Ohlwein, Klaus Rumah Matahari di sebelah Baluverlag, Wiesbaden, 1936
G. Moenes Masalah Energi atau Pengurangan Bahan-bahan BDA, "arsitek", 1989
Bangunan
101 Marshal, F. Pengatur Suhu Ruangan dari Kaca DBZ 7186
102 Buku pedoman Teknik Kaca pada Sebuah Konstruksi P.T Vegla, Aachen
Bangunan
103-109 PerhimPunan sentral Sanitasi Pemanas Ruangan St. Agustin I
Maake-Eckbert Buku saku Pedoman untuk Ahli Teknik Dingin C. F. Muller, Karlsruhe
Peraturan Perlndungan terhadap Panas 1982
110-'116
117-119 DtN 4109 Berlin 1l
121-124 Trumpel G., Overath, D. Gema Tubuh, Bunyi-bunyian dalam ruangan 5068 Odenthal
125-126 Fibier, M. Penangkal Petir Di dalam dan Di luar DBZ 8/80
"128-135 Pedoman untuk temPat Penerangan Buatan ASR 7/3, 1979
bekerja
137-142 P.T. Persatuan Pengrajin Katalog Kaca Aachen
kaca
P.T. lndustri Kaca Katalog Kaca 6612 Schmelz
Bangunan
P.T. Kaca Gerresheimer Buku pedoman Teknis untuk Arsitektur Batu Kaca 4000 Duesseldorf 12
Perusahaan Pembuat Katalog Kaca 4650 Gelsenkirchen
kaca khusus
P.T. Roehm Kaca Pengaman 6100 Darmstadt
144-156 Fischer, U. Cahaya/penerangan Siang hari R. Miiller, Koln, 1982
Paulisch. A., Pemanasan dengan Energi Lingkungan Dt. Consulting, Essen, 1980
Reichel, B.
Departemen Tata Riset tentang Rumah dan Bangunan, Buku petunjuk H. Fuck, Koblenz, 1984
Ruang, Perencanaan untuk Penggunaan Pasif Energi Matahari
dan pembangunan kota
Panitia untuk standar Penerangan Siang Hari untuk Ruangan Di dalam Beuth, Berlin, 1985
Teknik penerangan Jer- Rumah
man
Tonne, F. K. Hofmann, Stuttgart, 1954
Becker, D., Epsen Cara Membuat Konstruksi Bangunan yang lebih baik C. F. Mriller, Karlsruhe 1986
Tim Redaksi dari per- Penerangan di siang hari + Arsitektur Perseroan Komanditer K. Esser,
seroan Komanditer Seberapa Terangkah Sebaiknya Penerangan Di rumah? Duesseldorf, 1970
Eckstein, T. Naskah kuliah, Sekolah Tinggi
Penerangan Harian, Kriteria Rancangan dan Wujud Teknik Darmstadt, 1988/89
P.T. Pembangkit Tenaga Keseluruhannya Menurut Seni Bangunan RWE-Essen, 1985
Listrik Rhein.- Westfalen Pembangunan Pembangkit Tenaga Listrik di Thein-
Lutz, p., Jenisch, R., Westfalen Buku Petunjuk Perluasan Teknis Teubner, Stuttgart, 1985
Klopfer, H., Freymuth, H, Buku Pelajaran Fisika Bangunan
Krampf, L.
Schild, E., Cassel-mann, Cetakan ketiga, Vieweg, Braun-
H., Kahmen, G. Fisika Bangunan, Perencanaan dan Penerapan schweig, 1982

280 ll

i
r
,82
89/z ZAO seJaua8 qeunJ-qeu.lnu 9PZ
8Lt6 ZAO e)nqJaf 6uo.ro1 ue6uep qeulnJ-qpurnu It sapnl WZ
/861,'UB6UntS leurureqlqoy eloy ueunOuequod uep ueeuecuoJed o zJud gez-gez
'
' 'r]olsJetene uereled tcnguen geduaynleurg aialfl autJrl 6zz4zz
9861'uepeqsal^'6euo^neE tpequ6 6ueue6 u.reloy 51 g .rarddey EZ-qZZ
slulal ualelsaM-u6iJE ,p lr4
uass3 00et eteces ueun6ueg rslnrlsuoy uBSBnUod yn[un1e6 nlng -st1 e6eual y16r,equa6
''I ' 'pelsuJjeo u.ropoy{ rndep-tnde6 uelndun6ue6 rege6 eues eLay roculolay ZZZ3'Z
986t'uepBqsarM'6euo^ne8 tpequ6 Dueuag rueloy 3'l g rapdey 902
uaqcuonr! n-lE olg unqay l1l Jalnaiy 902
''' '6rnqzleg 6uerep6ue.re-1 uelnluaqurad 'H .relsapuaJg z0z-t0z
''''Ornqsueaeu lorey\l lJlpuos unqa){ lJep ueq-ueqas ueqnlnqex ueetpar{ue6 'p .rnotu.(ag
89lL ZAO ueunbueg yngun nAey 'y safuag 86t
1961'pe611n1g leurureqlqox Z+ t pllll eloy ueunoueqtued uep ueEuecuaJod o zuud 961
eleg uegel se1ur1
(O-SW) (qetSOe) ueeqesnred n1e1 6ue1ua1 uerltlau
9961 'ulaoy ueJnleJod uep uroJl ueunEuequrad uernleled -sd euJes efuax psPH e6L
Z96L'UeODnlS leuueqlqoy Z+ I plll[ eloy ueunbueqr.ue6 'o 'zsuud
u!or.lu
;p uelef ueun6uequra6
uotlcJllsn3 eAeg ue1e1 uele/t^ef 'lcaztll^ eH
eleg ue;e1
selur'l nlel 6ue1ue1 ueurl
986I '986! 'utaoy epedag Inlun snsnqy ue1e1 'eIeg ue1e1 -eued eures eley lpeg Z6l-ggt
fi16 zao ;66u;1 6unpeg eped uelny6ue6ue6 uelsrg '11
'eqog-:a,(ey1 6Lt
98/9 8VO e66ue1 sruef-srue1 9L'
98/' SVO Dueqreg uep nlurd Inlun ueeuecueJed olqaru !e^eulotE
pg6;'Orearqcsunerg'Orrvretn ueuy 6ue,{ qeuny 'g 'ua6qag
"' '6/ ueqcueny\ 6uedel qeuel uBp 6unpeg eped ueueureey urolsrs eurepv 6l_L-tLt
6/6|, 'UeEUnlS 'uueu4oH 'f nley Dueqleg uep nley n1ul4 1 laleulreg ILL-OL,
Blapuof
6/61'uopuol ueqrsraqurad 6ue1ua1 nreg )rrlo4 1n[un1e4 n>1ng 'olqry+d'unt_
I 886 Ur-l rselelsul tn1e6uey1 eleg L9t
LgL ZAO ueqelel l ue6unpurpe6 '11 'eqog-rer(ey1 z9l
uassf rp ruJnE sec
ueOusp ueseueuJed
/86l 'UeDUntS laureely 'y urnurn |BIN Duelueg rsetlJo;ul 09t
ueqeley\ r6leu3 ueleelueuod lnlun ueeuecueJod
6/6I'uesqelapv'celuelos lil reseq 'edor3 lp uJllIl BleO 'celuolog uerodel lesso8 'n
Jrsed ereces ueqeleN
ueLlouenl l 'Ienl;e3 r6rau3 ueeun66ua6'ueqe1ey1 uebuep un6ueqrueyl ti\,1 uep H le6requaqcell
ueOueng nqng (6r-r)
LL6l'uel6'6inoquepl9'g uernlebue6 uep ueseueured nlps nInE
IluIeI 6ueguel '3 le6uerdg 'lo6eulcou
066t 'ulooy 'pueluraqu edoJf eures
srulal uese/,Ae6uod spuro I pgl;[ 'edor3 rp ueqeley\ rserpeu eted efuey rsrruoy ''M 'zled
E86t
'e6[e1 rsrne ueleloC'uaqcuonr!
'uuo8'ulpoE'u;eoy'suueur(aq'9 e[ay ledurel rp uern]PJad o H laqeM
686 t
'lpelsuiJeq qrulel r66uu qelolas yelold-1elor6 'u 'uretslc3 99.L nl
uluog '06 !Pr{ 'et ureprelsurv ,,asJeog uellv,, urelep 11 ue6uep
'ou rsrpo'ueunOueg e;un6 qelefey1 rasuoy 6unrre;eg) 6ueny releg qpnqos uele6 eureC 'l l 'lnoqlcf
qcuonz
'srueuv 'enpe) uelelec '1861
lnllelsre Oueprq ln1un sr1n1r6 0/61-e96t 'z prtrf 'ollev rB^lv .ro1rp3 'pey '6re;3
')ro^ hlaN '/86! unqel e 'oN
rsrpe'pJocel le.rnlcelqcrv tleleleyl sualJrg Jeuune efue1 laIot6 91,
'o 'rololsBu
qcuenz '/861 unqel z! 'ou rsrpe 'y1 'le16ur;y
ueuqoM + uaneg 'ye11 qele[ey1 uelnlued uPp uBunlunl 'c 'rlcequeueg
tt6t
'lJoplosseno'uueursleue8'3 166u;1 Bunpeg rslnrlsuoy 'H 'tllui.lcs
t/6I 'rtcuenz sriv\s uep JnuJll ueurJef 'H 'Jeur
'srrng rDoloroelahl lesnd e6equel 'lereg ueurol 'erlertsnv rp turg>11 6ue1ue1 efuey ueJodel -rlqcs ''tll 'ddenqcg
9861 'tzl1z'ou rsrpf
'urpeg 'ueun6ueg erung qege[ey1 urnrsnf! rp ue6ueleue6 'H 'uueulgoH
r.lcoJlsuazoL
/86|, uopuol 'uospnH + seueql 6uede1 e[eg ''s 'g!lc 's u,sas
qelefetr Uep nEe eluuellqre]rp lnpnl stpnua6 5i:ae€,,.ra6 ueuJelEH
unqel uep ledurel nlnq lqreued
WVISNd UVIJVO
--?-

DAFTAR PUSTAKA
Penerbit buku tempat dan tahun
Halaman Pengarang/Penulis Judul diterbitkannya atau dari majalah

246-247 Departemen Penataan, Prinsip-prinsip Teknik Pembangunan Ruang-ruang Bonn, . . .

Perencanaan dan pem- Perlindungan


bangunan Kota
248-252 Rau, O., Braune, V. Gedung Tua A. Koch, Leinfelden, 1985
253-255 Wolff, Arnold Rahasia di balik Kokohnya Konstruksi Koelner Dom. Persatuan ahli konstruksi baja
"Konstruksi Baja di Koeln dan Sekitarnya Jerman, Koeln
Krings + Roeft + Stasiun Kereta Api Utama Koeln dan Peronnya Jawatan Kereta api Jerman 6/87
Huebner + Kuenzers +
Gerhard + Siegmund
Kliem, A. Pemugaran Aula-aula Muensterland di Munster lnsinyur Sipil 58/83

Pemugaran-pemugaran DBZ 3189, arsip DSTV,


Arsitek 6/68
Schmitt + Vogel + Pengencangan Konstruksi Baja untuk Menyelesaikan lnsinyur Sipil 9/89, arsip DTV
Wedikind Pembangunan Gedung
Bensemann, K.-H. Rumah-rumah Berteras pada Sebuah Lereng DBZ 5t75
256-264 Maass, J. Lembaga Khusus untuk Pembangunan Gedung Aachen
Sekolah dari Sekolah Tinggi Teknik Rhein Westfalen
P.T. Hehze Sekolah-sekolah 3100 Celle
Pusat Sekolah G] 4t79
Contoh-contoh Sekolah Gf4t79
Ruangan Besar di Dalam Gedung Sekolah DBZ 2t71
Anders, G. + Elsner, G. Ruangan Besar di Dalam Gedung Sekolah DBZ 5t73
Ottel, R. Fleksiblitas Gedung Sekolah DBZ 1t76
Schmiftmann + Haas + Perencanaan dan Penerapan Sebuah Aula Sekolah DBZ 10t79
Diez
Sekolah-sekolah Tinggi DBZ 1t68, 7t72, 6t72, 5t78
Membangun Sebuah Mensa (kantin) DBZ 10/80
Laboratorium DBZ 5t73, 10n6
Tempat Bermain Anak-anak DBZ 2t76
NegaraEagian Nord- Bermain Duedeldorf, 't985
Rhein-Westfalen
Schweigler, P. Penataan dan Perlengkapan Teknis Perpustakaan Reichert, Wiesbaden, 1977
Hofer + Kandel Perpustakaan Perguruan Tinggi Sauer, Munchen, 1984
Banghard, A. Analisa Bangunan untuk Pengawasan Fungsi Berlin, 1986
Kelompok Kerja peran- Bagan Keseluruhan untuk Perpustakaan llmiah Munchen,1873
cang Perpustakaan
Baden-Wuerttemberg
Fuhrott, R. + Jopp, K. Laporan Khusus Standar lndustri Jerman (DlN) 13 Beuth, Berlin, 1988
Henning, Wolfram. Pembangunan Perpustakaan di Jerman dari Tahun Guestersloh, 1980
1973 s/d 1980
Ramcke, R. Bentuk penampilan Sebuah Perpustakaan Umum 2 Berlin, 1982
"Perpustakaan anak-anak"
Wujud Penampilan Perpustakaan Umum 3. "Arsitektur Berlin, 1982
dan Dekorasi"
Schweigler, P. Penataan dan Perlengkapan Teknis Perpustakaan Reichert, Wiesbaden, 1977
Thompson, G. Merencanakan dan Mendesain Gedung Perpustakaan London, New york, 1977
Puell, Richard Alternatif ketiga? Majalah Bauwelt 6i91
Joedicke, Juergen Gedung-gedung Kantor Stuttgart, 1962
Sieverst, Ernst Rumah Kantor dan Gedung Perkantoran Stuftgart, 1980, majalah
Baumeister 10/'1985
Kecenderungan Masa kini: dari Ruangan Besar ke Baumeister 10i'1985
Ruang lndividual
P.T. Henkel Laporan hasil seminar tanggal 21 April 1989, "Praktek 1989
Pemugaran Kantor"
Gottschalk, Ottomar Gedung Perkantoran di Tahun 90-an DBZ 3/89
Sieverst, Ernst Masalah Reversibilitas Majalah Der Architekt 1011978
Gottschalk, Ottomar Kriteria Baru untuk Gedung Perkantoran oBz 12187, 8/85, 3/89
Fuchs, Wolfram Kantor-kombi Bauwelt 6/91
Pufiert, Maren + Steiner, Delapan Langkah Pengujian Bauwelt 6/1991
Bernhard
Seiterst, Ernst Kantor Masa Depan DAB 9/90
Duffy, Eley, Giffone Orbit 2-penelitian tentang organisasi, gedung dan ct., 1986
informasi
Worthington Teknologi Northwalk
Van der Rohe, Ludwig Majalah G Berlin, 1923
Mies
Kahl, Eberhard Struktur Gedung Perkantoran DBZ 3/85

_.2
rqeg ueuelef{ Ouepuey
1n1un ueun6ueg Inlun ueunbueg elerg rseulo;u;
/961. 'lpelsrureo se66un ueeJBqtleuJad tSDt 1.90-99e
ollac uer(y uee.reqrleued Inlun ueunoueg Hqul9 azutaH
g96l oeuo^ueln eqtuo6 ouepuex uBunouBg dtsutJd 'M'uessa8
,uauen tge
986t 'lpelsurreo 'tED{ ,.f 09e
Eurquey ueereqtlotued eped Duepuey uelstg 'v
/86|, 'uolluel ;curley 6ur6e6 uep leurol laqcequtel + I'Jautels
ueuelen uep ueleuJaled Inlun ueunOueg ueOuenp
/86! 'lpelsrxJeo uereleured-uerBleulad -tr] zce
61fi ZAA uereleurad-uereleuled
6//6 uourqoM pun ueneg
6ue uere>1eued-uegpleued
'gLl}l lzllz'glr// relstarunBg lllslol luqed uep uetBleulad
85ft ZAO ueun6ueg ltu)el uep ue6ue6a6 nlng
l/6l. 'tlolsrelne
,UnUuelJ IuqBd euecuou y,"o,s ffilf:
6861. 7 Oueplg ulsnpu; ueunOueg ('69) luog 'uueulaplrM
686t'UB6$nlS 1 6uep;g r4snpul ueunOueg peJuoy !ole^\
986t,'Ueollnts r4snpu; ueunOup€ uelnluaqurod pBruo)l'rallaM
686! 'uolM 6uepng uep ue6unduleue6 ledurel prequeOeg + Jourulos
996! 'uepeqsarM 1uqe6 ueunOueg ueeuecuoJed 'M 'ululeJqcs
l/6t'JJoplessono >1uqe6 ueunDueq-ueun6ueg JloU loleulqcs
t/61. 'uepeqsorM , pllll lpqed 1n1un ueunOueg lsuJS'uajneN
z96t'uor.lcunhl 0 p!l!l lgqed 1n1un ueunOueg JelleM 'uueH
996L,uoqcunn 0 pllll )UqBd 1nlun ueunOueg rolleM'uuaH
!96I 'uoqcunyl lolleM 'uueH
Iuqed tselelsul ueeuecuoled '|H'exceuieM
L86l'u!Uog t qllr luqed ueeusJuerad +'[i!'C'IelPzeloO
/96L'uoqcuny\ )uqed ueeuEcuored urElep !p uJelsls ltu)lof e;eg ',()e1a1e66y
t/61 'uaqcuny! Iuqed ueeueoueJed eleg'A1e1e1a66y
0/6!'uaqcunn Iuqed )nlun ueunOueg eleg'fie;e1a66y
t86l 'uB6unls uny'uueurolrv trt-6ee
JOIO[!JaE uor,lcuony\l !p ueuJer
|,861. 'JJopuoqcs ueeJBpuey lllqed ueeleuad uep ueeuecuelod ue6ue1 ueutfeley gnlusu; geg
uesoJBy j ,zlleH
+
z96l 'aqnJsuey rseredereyl Inlun luqpd ueeleuad uep uBeuecuoJed 'tlsslueH + 'e 'lqanu 9e€
6rnqqlog ueeuecuoJed qoluoc_qoluoc evn €Et
a
6reque1.renp1-uepeg
186L ue6unrs ueeeJuoJod uenlueg rleroeo rsouloJd lele€ zte-Lzt,
ueDuepnDta6
ueDeg ueeqesnJod Jolnpuoy uep Duepng >gruyel IluIeI llqv ueundullqla6 1Ze-eZE
68tZ tC e)nqra.L uBOuenU sely rp ece>peg dely 'M rlolul/v\r.loly
H
.M
tgb zao ecey dn1n1r6 6ueI (urnuly) uedeq 6ueng 'l lessaBle + 'rI'S 'qcrv
LA0t zao ueredsue.rl dege.reg ue;ep 'O lollenyl
'v
naot zao nduepeg 6urpu;6 uep ndtuel.reg dely le6ieqlepl + 'd 'rldlopnu nLt,
g/6t ueqcuenr! 6l-el peqv ueun6ueg edrl 'J 'l 'tsloe
'H 'Joteul
986ti9/9 rv ecey deleleg 6ue9 lrq1e1ny1 ueunsns utc-tlC -Jqo/v\rapetN + 'H 'Joly ele-ott
6ue6ep ueeqesnta4)
efeg ueeun66ue6 >1n1
,/6t 'plouly relplv uuputJtf uo63 >1n1uag uep eleg -un leqaseusd Joluey
(6ue6ep ueeqesnteg)
9261 'Depenlnpon td qrlrdrg 6ueI )nluog uedeloued Jeqroe uec lil
lolord- (6ueDeq ueeqesnred
7961, 'Ie6gnlg'y 6 lertor6 uep 6unpe6-6unpe9 '0l.6l-tg6l. uueupr3 uo63 = 6p1) 11o11 lourlr.lcs
/8/6 uouLloM + uoneg qe;e[ey1 16ue1 :eyecuad bunpee tslnrlsuoy ue>ge[.re6uey1 'M plBMso loqnJe
E86l/e!! oqroir^ o6ecrq3 rp tal
-eqlleM + nJellalrqcre qeleleyl -uoC lcocueH uqol uep unsns qeunu uebuequuel.re6 peg16e1g 'qcseled
LA6 ZAO ut-l tsBlelsul JAled'uueuJJqnl
,861/Z JolsratunBg lplues eluouJv lp llEuel relecued Ounpeg
(71O=) eleO rsesuelndu.roy
066! 'ldos ';go.rd y3n ledue1 efuey 6ueng eped ueyde.ralr6 6ueI r6o1o>1rs6 rel;e14 'yed;o1
06/6 8VO roluey rp ehey 6uEnU uep lenllv ue6uecue lnlueg lsuJf'lsJe^ets
nueM
68ft ZAO o) nt)teM uep eluueqeqnlad uep ueroluelJod Ounpeg JsLlluen9 'suarqv
0g/, nBqetrlsnpul ue6ueleue6 uep eippn uelnle6ue6 1ru1e1 4ul 'ralnaE
06/6 280 Lletuplv BJBces pJepn nqng uelnle6ue6 touteu aL-=
qelefeu uep nele eluuellrq.relrp lnpnl stlnua4 6.,e.ef..a.6 ueueleH
unqel uep ledruel nlnq ltqreuod
VXVISNd UVIJVO
7

DAFTAR PUSTAKA
Penerbit buku tempat dan tahun
Halaman Pengarang/Penulis Judul diterbitkannya atau dari majalah

358-359 Bantuan Pemeliharaan dan Perencanaan Bangunan dari Warendorf, 1990


lnstalasi Jalan Khusus untuk Kuda
Pemeliharaan Kuda KTBL-Lembaran Kerja
Marten, J, Pemeliharaan Ternak Sapi KTBL-Lembaran Kerja Darmstadt, 1982
360 Marten, J. Lembaran-lembaran untuk Teknik Tanah, Landasan Darmstadt, 1982
361-362 FAT Rancangan untuk Bangunan Perusahaan Pertanian CH-Tanikon, 1984
Prinsip-prinsip lnstalasi Pertanian KTBL-Lembaran Kerja
KTBL Pengairan dan Air kotor dari Perusahaan Pertanian Darmstadt, 1981
366 KTBL Buku Pegangan Bangunan Perusahaan Tanah Pertanian Darmstadt, 1987
Heinze Perubahan Bangunan dan Bangunan Baru Dusseldorf Celle, 1988
373 Edmann, K. HBF Darmstadt, fe%lav 11 189
Tempat Terminal Bis
375 Rumah Dinas Pemadam Kebakaran DBZ 5t78
376 Penjaga Kebakaran 4 Munchen DBZ 10t75
377 Ackermann K. Data Arsitek DBZ 10t75
381 Neufert EAE 82 Rekomendasi untuk Ruang dari Jalan London,1985
382 Forschungsage. fur Pembukaan Koln,1985
StraBen-und
Verkehswesen Keberesan dari Tempaltempat Dalam Grup-grup
383-385 Landasan Garasi untuk Rancangan Konstruksi DBZ 5t82
387 Spies, K. Gedung Parkir Mobil di Munchen DAB 2179
388 Ventilasi dari Garasi Dalam DBZ 10t74
femme, f. .l Perbandingan dari Tempat-tempat untuk Bangunan- DBZ 4t86
Bangunan Parkir DBZ 5t82
Petunjuk Umum untuk Ruang dari Tempat Tangki pada
389 Forschungsage fur Jalan KAT Koln,1985
StraBen-unf
Verkehswesen Rencana Airport Manual, bagian 1, Master Planning
391-396 Tempat-tempat Penerbangan lcAo, Doc 9184-AN/902 1987
Viers, J. Bundesanstalt. 1. Aufl., Apr. 1987
f.Flugsocherung,
Flungsicherungsschule Terminal Reference Airport Manual
IATA Montreal Bangunan-bangunan untuk Gastronomi 6. Ed., 1978
398 Hepperle, H. A. Dapur Restoran DAB 9/86, DAB 10/86
400402 Fuhrmann, P. Data Arsitek DBZ 9/89
406 Neufert Buku Pegangan Metrik London,1985
407 Adler, P. + D. London, 1988
Taman Hotel Gutersloh
409 Hotel Lottental Bochum DBZ 7l8s
Sheraton Hotel Oslo Fjord DBZ 8/83
Hotel Spitz Urfahr/A DBZ 6/86
- Atlas Beton DBZ 6/86
411 Bundesverband der Dt. Dusseldorf, 1984
Zementidustrie Taman Zoologi dan Fundamental Aquarium
Sansman, Karen American Association of Zoological
Parks and Aquariums, Weelin
Prinsip Umum dari Desain Kebun Binatang (W.Va), 1982
Sachomberg, Geoffrey lntra Consultants Ltd., London
Museum llmu Alam Osnabruck 1972
412 Koran tentang Teknik Panggung, Ztsch. f, teknik DBZ 5/89
414423 Bangunan Panggung untuk Pengaturan di Teatel Film, Orell Fussli + Friedrich, CH-Zurich
Televisi, dan Untuk Ruang dengan Tujuan Lebih
Teknik Panggung Sekarang Bd 1 dan 2
Kranich, Fr. Bangunan Teater Modern Munchen/Berlin 1 929 I 1933
Schubner, H. Bagian-bagian Pertemuan Stuttgart, 1971
Ruhnau, W Bangunan Teater-Pekerjaan-Rencana Gutersloh, 1969
Graubert, G. Teater, Buku Pegangan dari Arsitektur, 4 bagian Munchen,1968
Semper, M. Rekonstruksi dari Teater-teater Stuttgart, 1904
lnstitut fur Kulktubauten Landasan Pengetahuan dari Ruangan Akustik, Berlin (O), 1979
Cremer,L+Muller,H. tsagian 1 Stuttgart, 1978
Teknik Teater
Unruh, W. Tempat-tempat Kantor dan Rumah-rumah Kantor Berlin, 1969
Baumgartner, R. Leksikon teater Munchen, 1986
Brauneck, M. + Rowohlt Taschenbuch. Hamburg,
Schneilin, G. Desain Teater 1 986
lzenour, G. Peraturan Tempat-tempat Kantor-UstattVO New York, 1977

I@xztu"
Tribun-tribun Bundeslander
ldelberger, K DBZ 5t78

284

N_
lelerer(sey1
ueleqase) uep llles qeung ueunbuegJBleie^sey1 dcH ?8n
ueleqos6y 1n1un ue6uequilyed uep euecuau reDeerg
uBJeDlopex urelsls )lulol uep rsBlelsul ueunoueg Orzuelqcg + 6rz;eo6
+ ebfuqe1 + lelqcrro e8,
,86I "'' lrles qeulnu ueunbueg 'H 'urnqcspln) zgv-LgV
18'l Uelqclv Jeo 1ece3 6uerg 1n1un ueun6ueg ueddrpqS 3 'g 08ffilt
t8l6'9819 ZAA leceg 6uerg 1n1un ueun0ueg suasa/v\apeg ssp ArqcJV
88/Z UeH Olnqug Dueueg ueloy uprpueu,led ledurel suose/v\ape8 sop Arr.lcJV zLn
LUt AeH baueneg 6uen1 n11e6 uerpueued ledurel
uerpueued ledueyleduel ueunEueg Inlun unufl .lape8
1n[un1e6 reEeqes uerpueuad 1edue1 1equa6 uelnduny srer>lsDunlerurpJooX lLfrg1
286!'uessf sgu1e1 1n[un1ed-rel6ey ue]ell tr9 cen
e86l,'6rnqs6nv punuuoo 1g1e1ly 6ueng 29,
08/9 qs ueueqssuossr/u
eEeU qelo 6ueng ueeuecueJad Jeseo -podg lnl lnylsursepung LgV
8861 'ulox IequrauaN ueouedel rselelsul puqnue4nqos'to 99H9t
,861 'uapeqsalM Bpades uebuep sso.rc.roro{r/-Xli1g 'e lalsur.lrjoH lgt
1gl0 nequauelsuods punlnqcs uaUeqcSuaSSl/r\
e6eg qelg lsplelsul ueunbuequleg uBp ueeuecuelsd -podg lnl lnlusursepung
0861 'ulox sdwey uodweqg Hqur9 IJed olPls zgv
uotlxcunyl uouqPqsrelsuoy rseurqurox ep{eg $t
61fi zao 'n 'rozltutlcs +'X 'qaeZ
lcnrqeuso 'o6eluex 'O 'M lalqnqzueiy
Bpnl-epny 1nlun ue6ue6a6 + I 'duelsnq +
61ft zao nlng 'epnl-epny dolls uep epnl-epny nye-1 qe16ug '6'Durtvrlnery + y'qaez
286! ley!'ldulsnuey!-0lo ue!loqurod-uereseue6-deyrg
'6ue66uag nl)eM uep ueequropad Iniun Epnl-epn)
IopuereM ''6n-ruf Bpny
uepqesnJod Inlun ueeqesnJad luouol3 uerele6ue6 'l 'ueuerl
lpelsurJeo ''l8lx JeuoE zlnqcs
6uert er{eg uebuep ppnlJeg de11g-uelelouad de>lls + roJeqcs + uuBuJlaurd
g/6t 'Ie6UnlS leutn
916' epnlreg dailS uep epny buepuey
'dnr11q1-1-relsun1lI''UnV'Z''lSIy epny uEejeqllauad uenleslad n'o
epny 6ue66unue6 uenlesred uep ueunqel uerodel
JJopusreM $
,1.61 uloy'geqcsuess;rvrpodg epnlrog 6ueny uep 6ueng uet6eg uep renl uerOeg
'] 'lsursapunS uelep teuabuayl uerltlsuad ue;nduny
rJep reIEuJad ue6uolog Inlun ueJnlelod Ilu)al IAI.
uloy Ue6unls
nI rep lnlrlsul-lere
-ouo 'uasoMneg sep JnJ
11 e1s u e s 6 ulnr d I P rr alP y\l
ueOUnlS. nI epny 6ue66ue1eg uet6eq-uet6eg epun-s6unqcsiol llurV
qoluoc ue6eq-ue6eq-epnlleg 6uenp 'n lalzlur.lcs
lpelsuJeo'z9L ua$uqcs-'181y e6eg qelg 6ueng ueun6ueg Inlun lnlrlsut
uep ue[lleuad tsln4sul 'epqre8 6ueng uep ueunoueg 'n 'ralzlruucs
uloy
lpBlsulrPo epnlJog 6ueng uep euecueu Inlun ueeslueuod 'n !alzlrur..lcS 6VHtn
'o L6 t I 9 llrr r.lcsn Bg-'l8Ix JqAI
ue.trerod 1p:;y e6ey qegg 6ueny Inlun unuln Inlunled -JOn Jnl JelsruruJsepunE t Hrt
cz6t'uuo8 rry ebeg qe19 6ueng H 'SSBeH
ggl9 zaa rseoJ)eU ueun6ueg
urBSoO uep e6eg qelo lnlun ueOuBOed nInE H + l' 'PreaH
uopuo'l e6eg qegg 1edue1-seuueyl I laloJrlcs
t,Lt'tt zao e6eg qelg 1edue1
otqt zao e6ey qelg ledr-ueyledueg ueeuegualod uesepue-l
89Et ZAO e6ey qep ueun6ueg M 'e6uels 9W-eW
z86I 'utuaE lloe uErnqlH uoueqcsuossl/v\
geduel-ledurel 6ueng ueun6ueg'ueeuecuorad -podg rnl lnlBsursopung ztv-Lt?
286l 'uloy no pueq
ue6ue6e6 nlng -ran-Jloe-usuqeS ']o 0rffi0?
1861. 'ua!M uBlnqlH
l86t'Jo^ouueH 6ueng uep 'ueun6ueg 'slue1 6ueng ueeuecueJad glo-ne punqsruuat lo e€.t-Lt,
seugr3 6ueng lnlun rsenlrs rJBp uaueqcsuassl,,rr
186! 'utoy uedel6uapeS ueeuecuaiad lnlun rseluatg uenlueg -yodg tnl lnllsursapun g -tr€7{e,
ueueqcsuas-<.Y
z86L 'utox e6eg qe16 ledrueyledtual -podg rn1 lnlrlsr se:,-- 'tt"-82,
=
qe;eleru Uep nele eAuue>lttqrellp lnpnl Slrn i€A trLE-EtLE- JeuJeleH
unqel uep leduel n>lnq llqJaued
vyVISNd UVIJVO
DAFTAR PUSTAKA
Penerbit buku tempat dan tahun
Halaman Pengarang/Penulis Judul diterbitkannya atau dari majalah

Dt. Krankenhausgesell- Angka-angka, Data-data, dan Fakta-fakta Dusseldorf, 1987


schaft
Bundesmin fur Arbeit u. Laporan Penelitian 1 980
Sozialordnung
Bangunan Rumah Sakit AtT 7t8t1987
Knoll, K. H Pendalaman Kebersihan Rumah Sakit pada Rencana . . .,1984
Rumah Sakit, Perlengkapan dan Perusahaannya
Krankenhausbau- Penyiapan tentang Bangunan untuk Perusahaan dari 1978
verordnung Rumah Sakit-rumah sakit KhBauVo
Bangunan Rumah Sakit Medita 4174
493 Rumah Sakit dan Perihal Kesehatan
494 Suter + Suter Rumah sakit-rumah sakit Bauwelt 5/86
500 Symposium lnternasional tentang Rumah Sakit 1 983
501 Roesner + Labryga +
Woscher Buku Pegangan untuk Bangunan rumah sakit 1 978
505 Vogler-Hasenpflug Rumah Sakit dan Landasan Umumnya
Deilmann, H. Rencana Perusahaan Kedokteran Radiologi Das Krankenhaus 10/68, 2/69,
Betz + Stromberg 5/69

507 Eichhorn + Sahl + Bagian Makanan pada Rumah Sakit, Sistem . . ., 1968
Vanessen Pemanasan untuk Sistem Tablet
509 Bundesgesundheitsamt Pengantar dari Buangan Air Kotor Rumah Sakit di Berlin, 1978
Berlin Penyaluran Air kotor atau Perairan
513 DBZ 2t87
oBz 8t87
Bauwelt 22187
-f-rOryg",
f. *n""nnrn dan Perencanaan Batu Bangunan 1970
Kesehatan
Deilmann, H. Bangunan dari Kesehatan 1972
Kucher, R. + Steinbreith- Stasiun lntensif, Pemeliharaan, Terapi 1972
ner, K.
Adam, D. Ukuran Higienis di Bagian Awal dan Kelahiran Baru Krankenpfl egezeitschrift 30/77
5'18 Rumah-rumah Tua di Bremen DBZ 9/88
520 Rumah di Muhlheim DBZ 5/85
Pusat Panti Tua di Viersen oBz 3187
522 Program . . ., pembentukan Ruang Beribadah Gereja . . ., 1973
Protestan . . ., 1989
Schnell + Steiner Bangunan Gereja pada 20. Jhd di Jerman Munchen/Zurich, 1972
Pusat Perkumpulan Jemaat Katolik Burglenfeld DBZ 9/88
523-524 Klais, A. + U. Lokasi untuk Susunan dari Orgel-orgel Bonn,1990
525 BeratungsaisschuB fur Usul-usul untuk Perbaikan dari Pemancaran Bunyi . . ., 1973
das Dt. Glockenwesen Tumpukan Lonceng
BeratungsausschuB fur Usul-usul untuk Susunan dari Tumpukan Lonceng . . ., 1964
das Dt. Glockenwesen
526 Schwaz, H. P Arsitektur Sinagog Dt. ArchiteKurmuseum, Frankfurt,
1 988
527 Pusat Kebudayaan lslam Koln, . . .
528-530 Bangunan Museum Baru di Koln TAB 4187
532 Tempat Pemakaman/Bangunan Tempat Pemakaman DBZ 12n9
Kapel Tempat Pemakaman di Bremervorde-Hesedorf DBZ 7190
544 Dt. Stantbauverband Kalender Bangunan Baja Koln,1989

Hampir semua produk bangunan yang dihasilkan di Jerman mewujudkan buku-buku pegangan yang luas sekali, indeks-indeks kartu
produk dan katalog Firma yang lain
Mereka yang terkenal adalah:
1. Die regional ausgelegten ,Branchenfernsprechbtichef der Deutschen Bundespost.
2. Die Vezeichnisse der Baubehorden und der Bauindustrie, Vlg. Zippel, Berlin.
3. Der,,Bauweltkatalog", Berlin.
4. ,,Deutsche Bau-Dokumentation", Verlag Heinze, Celle.
5. Bauteilkataloge der Fachgemeinschaft ,,elementiertes Bauen", Verlag FEB, Koln 1.
6. ,,Bauteil-Katalog", Verlag Bau 2000, Mtinchen.
7. Kartei,,pro-bau", Wiesbaden.
8. Tantzen-Marktf0hrer Verlag Tantzen, Dtisseldorf.
"Objecta",
Untuk itu diberikan penerbit buku-buku tentang:
Baja, Aluminium, Seng, Titanium, Kaca, Semen, Bahan-bahan lseni dan lain{ain.
Beton baja, Beton batu. . . . marmer, Batu bata, Keramik, dan lainJain, Kayu tempat jaringan, Bagian bangunan dalam dan obyek
instalasi untuk EIT dan Sanitarium, Pengisian dari katalog-katalog Firma dari industri kontraktor bangunan

286
977 tunueuedsr6 6l llulal rselelsur r6:aua eAerg
lz nuBI slepul 1,9 >1;:qed nlens euecuoJ uetOerg 2 e[ra1 uebueru e,{u:esag
88 Jec uerolsor rselsdo urelDerq gg; reque6resag
uBJoloI 'lBpEd uerolol ledurel resrlrlll 0ZI lpe)
ett 981 leurJou prerllr8.,esag
I leanesed Euedunued uep rseredo uer6er6 Zg elarel Jol u:ecer.r: re6eqlag
y77 ueDluog esou6erg 997 1a6r6 lereg
zoz eursrleildsoH gg7 seued JoUeleO 916 leuo6rlodlnluaq-lntuoE
LZ 996l lueg 6uol6uoH gg7 dese rolloleg gtf llqour :n;e[ ynluag
8Z Jo/v\Of IcoCueH gg7 rde to11e1e6 8Zl latoLl qeuep Inlua8
96 alleH
79 6u1pu;p uelelnd 1e.rep Ze ecel dege >1n1uag
H
yg ue6un1ue6 yateg gg rolouxaq ueeJepual 1a16ueg
€ZZ ueurlesJod uaueyedeg t?I rserolep 1e16uag &
981 lPlne 29 rsereder pyOueq )nlun qeuog ,g rPseq 1e16ueg
z0 aselBlo elopuo9 Zr! EJei rpues 6un66ued qeuag ;97 1e>16ueg
692 O uereleqel selal/ueouoloe 6l I Inpnp ledueyefeyl qeueg 997 ;6unpu;1;p 6ue,( epueg
692 C uereleqol sele)/ueouoloe /€ ISBI qeueo gg7 nqe eue[ag
692 g uPreleqel selel/ueouoloe 71y ercdo 6unpe6 qeueg gL sllnleleul sueg
692 V ueJeleqel selel/ueouoloe qeplew 1e: Dunduel eleq
7 zzl |lpa\ uBuslet! JeE
z9l lu!]^l Jloe /6! eunes uelegered eleq 96 nley uelelueg
zgt lqoc Jtoc 96 uebuenl Jesep-lpseq 06 0L g uolaq uBlBlueg
z9! ouelutg Jpe 97; 1e1a1-eleytnde6 06 89 uoloq uelelue8
I
,9I O ed;1 6ue66ueleg tzt ee.lesenl-rndeq 06 eleq uele]uPE
e9I C odg 6ue66ue;eg oez lerlues rndeo le ur-e^up lueq -)uPE
e9l I od[ 6ue66uegeg 97 ;, rsesrue6lg-uelolse: lndeg 8Z Bulr{C lo lueE
e9l Vodl 6ue66uegeg 97;. rs6un3-ue:olser lndeg 97 6uo16uog lueg
O/L epn) uenced 6ue66ue;eg 77;, uelolsel lndeg 6Z >lelodltl >lue8
/01. Joleat 6unpeg 97; lesndlndeg 19 1;lqed nr{e1 ueunbueg
ZL tuee uee{epnqey lesn6 Eunpag gZ! leuorsue^uo1 rndeg 97 lelueg 1e>l6urpeg ueun6ueg
971. rslalord 6unpe9 77p lelog.rndeg lseq 1e16ueq ueun6ueg
,g
y4 y6uel Jelecuad bunpeg 771 le6ueqlndeg gg
nr{e1 Uep elne ueunoueg
/gI Brodo ounpeg 771 u;6urp lnde6 oueJBq lBS6ueE
e6
uolsog rp uerunH Ounpeg
Z/ 99L uBt{tlBl Bl leled )oleq-Iote8
gg red uPp rsrpuol ueqllel In]un lBle{ele leueo 8rz qqM lteE
qeJePp Jnsun ueunsns euols uPJequJe9 97 uenel6ue[ qerePq gg 6uepn6 uer.leq-ueqeE
grl ls>ler{ord JequB9 &
69 uBuope uederr(ued uer6eg
?t ll olonueurS orrourn PuollBe o 69 ueuope ueqeloDued uer6eg
€e ouoqun Buallee 09 rslo^uo) eqesn qoluoc 69 ue6ue66ueuod uer6eg
te !u!zzey! Buallee 99 6u;6ep ueqeloOued olol r.loluoC 76 n66un1 6uenr ue6eg
te uaqnH 'ls seuolBe nlens qoluoo 96 ueuelefued ro1ue1 ue6eg
Zg srel lpqedTo>1o1
eg 'euuer^rn eualee ueeqesnJadppqed qenqos qoluoC eg upeqesnJad 6uen.r ue6unqnq uebeg
euelee
6,
ee euuer^rn 19 n,tey luqed qenqes qo1uo3
,€ IeqnH 'ls eilelee ouBqnl
I
eualPe
?9I
9e ureN Jeuloly g; uebuep ue6uedel qenqes qoluoC gg Ouelurletu eleqec eltd elnv
eg uoqloc eualP9 Z9 lnqnq 1e16ueq qenqos LloluoC 99 e66uP^uod e elnv
71 Orinselqcg po$og ruas ueleg soutg ue6uenl qoluo3 ge epuel delv
/gl,
0g rsrlolol uep orpeJ ueeqesrued qo1uo3 79 eursud dely
0 gg puod detv
6y nIel luqed qo1uo3
Z ueelelsndJod rs6un3 ; 1el letel qo1uo3 ge 'ze eueled detv
9ZZ Ilulpl unuoleroqel rs6un3 99 llqou rseledeg lol6uoE qoluoo 79 :equru dely
gZL elrelp.JP.c - ir^oll - aoJl gZ IJoA /r^oN jalueC dJocllto gg ;[e6:a6 eletu dely
zjL'9v uil trol 97'77 6u;p11ngretstur.t3 gg ueuesel deyy
277 rdelelorsr3 gg ueJolol uep ueJlec uerndure3 9Z VoA^aN l_?lV
977 rsepodsue:] selrlrsel gg e6esse6 remle3 0rZ Brsn ln[uellnlun BUEJSV
gg7 lgord roye3 gez BurB.rsv
c g7y ueneheyeetg
J g
96 ley6uu sng ! lsuorsounl eerv
z )eqpJl lerns oselelf gg7 uetueyedy
96 Ouepue6 sng
gy 1er ue6uep urOurpued oselBlS gzz seltultuouv
96 Pselq sng
/t telEuluaq oseletf gBI lere8 lel6uv
692 ruBpeuad )nqn8
97 '77 e1e1g er1dtu3 692 'St tnqn8 602 suelnqLuv
9Z lquen uaurolS 97 6uepnO uelep ueuedurr,{ued }neu.ralM
9Z ZL6L ueqcuny\ 'M[/!8
8Z JoMol loljr3 971, epue6 dolsorg 9Z uolsnoH Pzeld )iue8 p€rlM
,g ueqequrel lele uep 6uaeq sely
f 98t vooos \flo8/ouvr"nrs
1 nlnq yel 6ueprg 992 UeJeXeaa! ...,ieM
ge aruoo r.1erurl! ueelelsndred lesep 6ueprg -;. 'lSnYV
tzt ueue\ew lsnqulsro 61 rseledo e{erg v
ii
I
sx30Nl
L-
v"
INDEKS

lnstalasi berkuda dalam bebatuan 17'l Kebutuhan tempat garasi dan gedung 84 Lapangan merah 34
lnstalasi Listrik 231 Kebutuhan tempat untuk bengkel 55 Lapangan olahraga 180
lnstalasi Penyusutan Asap dan Panas Kegunaan area fungsional 15 Lapangan polo air 192
260 Kelas bahan bangunan 267 Layar proyeksi 146
lnstalasi untuk para penonton '183 Kelas ketahanan api 267 Lebar lajur Gereja 243
Kenyamanan kaki 20 Lemari arsip 16, 21
J Kerangka organisatoris 6 Lemari Es 40
Jalan keluar 148 Kereta angkat 52 Lemari Pasien 221
Jalan masuk 148 Kereta belanja 39 Lemari-lemari bank 30
Jarak alat siram 257 Kereta berjalan 39 Letak jalur mobil 148
Jarak aman derek luncur 64 Kereta dorong pasien 221 LetaUposisi sel-sel pabrik 61
Jarak minimal lorong/jalan 4 Kereta untuk angkut barang 52 Lintasan es buatan 173
Jarak minimum meja 3 Kerugian bangunan datar 65 Lintasan kereta/bangku peluncur 1 73
Jarak modul jendela 15 Kesatuan perencanaan kolam renang Lintasan lari dengan percikan 173
Jarak Rel 90 tertutup'188 Lloyd's of London 25
Jendela di ruang kerja 54 Kesatuan sanitasi (contoh) 190 Loket berbentuk gergaji 31
Jenis makanan hewan 85 Kesatuan sanitasi (pria) 190 Loket drive-in 31
Jenis perahu layar 165 Kesatuan sanitasi (wanita) 190 Loket ganda 31
Jenis-jenis gudang penyimpanan 63 Keseluruhan panggung 141 Loket kas Jerman 31
Jenis-jenis Teater 138 Ketebalan pelapisan dinding untuk Loket kas Swedia 31
Jerusalem, Bait Kenisah Allah Salomon penopang baja. 268 Loket mobil 3'l
248 Ketentuan Zona 24 Loket-loket 31
John Hancook Center 24 Ketetapan garasi mobil pribadi 105 Luas area per kamar hotel 129
Judo 185 Keuntungan bangunan datar 65 Luas area peron 96
Jumlah alat siram 257 Keuntungan Kerugian Sentralisasi 213 Luas area tempat parkir 96
Jumlah loket karcis 148 Klasifi kasi perawatan 221 Luas meja perseorangan 3
Jumlah pembuihan S 259 Klasifikasi sistem penimbunan barang 46 Luas pengawasan dan penggolongan
Komplek lompat galah 155 deteksi 256
K Komplek lompat jauh 155 Luas ruang penonton 138
Komplek lompat tinggi 155 Luas tempat beradegan 141
Kabin sanitasi orang cacat 190
Kaca pelindung kebakaran 264, 265
Konsepjari 116 Luas tempat kerja '13
Konsep linear 114, ',l16
Kaiser passagen 35 M
Konsep perencanaan rumah sakit 207
Kamar hotel mewah t28
Konsep pier (dermaga) 114 Magistral 208
Kamar hotel ukuran kecil 128
Kamar Mandi Pasien 222
Konsep satelit 116 Meja altar 243
Kamar pengakuan untuk Gereja Katolik
Konsep terminal 116 Meja barang 94
243 Konsep transportasi 114 Meja berdiri 16
Kamar ukuran standar 128
Konsep-fari 114 Meja berlaci/counter 21
Kandang ayam dengan saluran air 73
Konsep-Transportasi 116 Meja menerus 16
Konvensi metrik 270 Meja pelanggan 21
Kandang ayam Peseda 73
Koper besar 94 Meja pelanggan tunggal 21
Kandang babi 78, 79
Koper kecil 94 Meja tulis organisasi 14
Kandang banyak kamar 74
Koridor beratap 32, 34, 95 Meja tunggal 16
Kandang bentuk datar 76
Koridor beratap Pehowsky 34 Menara eifel 24
Kandang berpalung 76
Koridordi pusat kota 32 Mesin karcis otomatis 94
Kandang bersusun 76
Koridor du Caire 33 Meter Kilogram 270
Kandang bertingkat 76
Koridor du Grand Cerf 33 Mobil pengangkat 102
Kandang datar 76
Koridor Joufroy 33 Model Klinik Praktek 207
Kandang domba 75
Kotak pendingin dengan rak 40 Model truk dan bus 101
Kandang dua kamar 74
Kotak pendingin tanpa rak 40
Kandang kambing modern 74 N
Kotoran dan air seni 88
Kandang kelinci 74
Kubah yang bersilangan 36
kandang kelinci dalam cm 74 Nilai lonceng 247
Kuburan batu 254
Kandang kelinci susun 74 Nilai standar kebutuhan tempat pabrik 62
Kandang merpati 73
Kursi 21
Nilai standar rumah sakit normal 211
Kursi ayun berputar 16
Kandang sapi 82
Kandang ternak babi 77
Kursi putar 16 o
Kursi putar beroda 16
Kandang yang luas 82 Opera 137
Kantor dengan ruang kombinasi 8
Kursi standar 16
Organisasi dasar dapur basah 124
Kantor dengan ruangan kecil 8 L Organisasi dasardapur hangal 124
Kantor Dinas 6 Organisasi denah 22
Kantor Kombinasi 11,12 Lalu-lintas Buku 2 Otomatisasi 228
Katalog mikrofilm 3 Lalu-lintas Pengguna 2
Kearsipan 21 Lalu-lintas pengunjung 4 P
Kebun binatang 133 Lampu gantung operasi 216
Pancuran bagian penggantian pakaian 68
Kebutuhan area rak arsip 21 Langit-langit 18
Pangan sapi 86
Kebutuhan ruang untuk (Traktor) 84 Lantai ganda 19

:')
682
glz tsestltJels lBsnd 6lL eueqapas 6uers ,e>eu: ie>16uere6
g/ ulB^e ouBJes lez sP9 ueetpesred lBsnd 6lL uelpu uelen 1e16ue:e6
tgz luepeued Ie uBJnles Iez ueBtpeslad lesnd 99 lajelse/u ueouap oro 1e>16ue:a6
urJouoJlsec-uelsts 6rZ UnJluerl uels; uefiepnqa) lesnd Zg ursoul 6ueng - n16ueq ueirle:e6
ez! 6rZ ulgy tp ulelsl uee{epnqel 1esn6
8' aleled Ieu urelsts 69l .tolou nqejad
r.uolsrs
lez tseuJloJut lesnd [e Je]epuau 1a>1o1 ueunsnAue6
8' IEU 6, iesel Inluoq uetpsolelued saso.r6
gt ouereq ueunquluod urolsls ZL lelrua^ ueuedu_lAue6
gg ueun6ueq Jrluorl Bped efua1 sesot6 0e lpeqld ueuedu:rr{ue6
27, uJoporu 6un66ued uelsrg
L[Z lDles qeunl 6uen: tuel6o:6 0e ueeLlpsruad ueuedu:rIue6
Zrl llseg 6un66ued uelsrg unqul luord
6rf t
,zl lueJnelseu-octrues-Ios 0€ IUeg ueuedurAue6
99 lqeq uelerquedTrslnpot6 92;. euelaJpl bueprq uerleXue6
!!! utsueq eduod uenleg gt1 uenutefte6 ueptndeg - ts)npoJd B, lsled uebuap 6ueteq ueunqtlrue6
92 uele 6ue.reg gLZ sluel6rH lerelserd
gg7 uepeued rle uernles Lg epnl Ouepuel uetn>1n6ua6
661, Ipeqpd loyeJd 991' Uel .tn1e[ uetnyn6ua6
s 002 eulesJoq )allerd 99;, uelecuol sleldu.roy uep uernln6ue6
/g lse) 6ue1u11eu ue6uo1o6 L rsesuelueAul 6ueprg ue.rn>1n6ue6
nez g2 Duepuel buelurleul ue6uo1o6
ueelelacoy ueqroy snsnqy lues qeunu 779 nAes ueqelo6ua6
977 le6lo teqtueO uebuogo6 77y 6u6epueqe1o6ue4
977 odtuofuued qeung 1,1.; 1e66un1 ursueq edtuo6 69 6uepn6 6ueru ueeun66ua4
lodruolel ueOuBnU
II lll epue6 ursueq eduoS 6g rseluua^ ualsrs ue6uo1o66ua6
,6 le^uts ledurel 6ueng 9e eptueJtd 992
977 rsesr;ue1g 6ueng 69 led;; nlur; 'dese uep seued rslalap ue6uo1o66ue6
6y7 1e1oqs 6ueng t0 lseq tJeulol nlutd z9z uBre)Bqe)t e,(eqeq ue6uo1o66ue6
797 rseel>1eg 6ueny ,eZ ueleqosoy seur6 se6n1a6 /92 uels 1e;e ue6uo1o66ua6
971. 1rlqnd 6ueng gg7 qezeuef ne6
gy1, rs>leIold 6ueng 79 ue6ol ueel.re6ue6
z/ uo^ 79 n,(e1 ueele6ue3
977 erleuos:e6 6ueng ^^aN
6ursno;1 qlaqlsoN'ueutues ueqptunJed
p17 ue1elela6 6ueng
grL Blens sele6ua6
gg1 6ur6ep uep uelnles ueders:a6 6ZZ ueueley\ uesea^ebuad
gtt'g€l uoluoue6 6ueng
, unuln ueelelsndle4 g7y pdet eleces efeut uetnle6ua6
zez ltles , )!snn ueerlelsndle6 97;, leleted eleces eletu uelnle6ue6
qBUnU rspJlsturtupy uesnln6ue4 6ueng
7 6ur;r1e1 uee1elsnd.re6 97; leuo6erp eleces eleu ue:n1e6ua6
,9 lalOuoq uep uese;e6ued 6ueng 7 uenqela6ua6 nuu;; ueelelsndle6 L9 CM 1e1a; uelnle6ue6
(,
,LZ uesntquiod 6uenu qelull ueeyelsnd:e6
1, IZZ tseltunuol 1e;e uelnle6ue4
gg7 qezeual uelelequed 6ueng uesEnuad
8l / tseuJolut r6o1ou1e1 qnle6ua6
OZ le)tua^ 6uepued 6ueng 2y rdydepeq:a1 uebunpurpe6 96 Oueleq ueln>16ue6ue6
0Z leluosuotl Buepued Oueny gg7 le16ur;eu ue6unpur;le6 79 ueleleq ueq 1n16ue6ua6
LgZ 'O9Z'gg ueletued 6ueny 79 rsynpo.rd ledr-ue1 uedel6uepe6 6uenl ue:r1ebue6
971 uequel 6ueng gIl 6;
selutl nlel uBeJtlrad 992 lollelop ueleduaua6
62;, e6elqelo 1n1un efuey 6ueng 2 eseltollas ue6uequel.re6 29 ue6ued uer"uur6ued uep ueledu:eue6
ZZZ ilret5 efuey 6ueng gz 0661 u\runuuBrl ueloluexod qeuel 6ue,{ ueur6urpua6
ZZZ tewe-l,ad eley 6ueng
6I
Ot lpel ueEuenl ueBuep ueloluelrod gg Jollou uelsts uetcncuod
ZZZ lpe1g-uoN efuel 6uBnU Ol Jeseq ue6uenl uebuep ueJolup)lod gg lecued lre ueOuap uetencuad
96 ueOuelepey 6ueng 0z loqour selexad 092 unesnu ueeleqecua6
797 uenleqay 6uen5 p7' (Aens.reeqs,,) e16ue.re1 uetese6:e6 LZZ tseltues ueeleuod
y 6o1e1e>1 6ueng gIZ lersled tserolod 66;, ue6uen:6uedueua6
197 uelnqtq 6ueng 917 Oueprq ueqrunlesel tseJolad L6 loJ ueqeputurad
0/ 9ZI leuotsuonuol tndep ueeuecuaJod gg uele )puJol ueeJeqtleuJad
ueleled ueuedurlue6 uep uueg 6ueng
LLZ 6ZZ uete\e d ueBJeqtlau_Jod
777 le11op 6ueng slr66u1 uep ueuJal ue:n>1n ue6urpueqle6 71 6urquey buepuel upereqtlatued
gg tpueur leq 6upnu uBlB/v\eJod gg
0gz stulel uEqenq-qenq uerPsBtued
77y ue(epns uerolsau OZZ 6ur;l,1 nles uele/v\erod 0gz leJlues sPueulod
zzl aiP\ uerolsou 6eZ uetsed Bsluad 6ueng uelervrete6 tgz ueure)eulad
zzl )eseg uelolseu 6gz uatsed ejed stltsd uele/\ BJed gez uetltlouod uep ueqtlelad
2yy TAunq rslnpoidey JesPp ueleh eJed
0zz
ueun6upq tsettltqeqeu
2;, rsellsrOey ueeueslelad
!L 6eZ leuv uep rleg uelemerad tgt e0er qe;o nqetad ueqnqeled
tseltltqeqeu
zI gez !^eq uele^ erad 291 lersed lede>1 ueqnqele6
69 6uenJ:elue ueDunqnq ueOuecue g0z uelJtqelou
g qeleleu ueuralAe /eZ lOototed
nteq 6uert elruern r6eq uelel eJed 0, llcoy uele;ervrg tese6
g 6o1e1e1 1eg gez Jelnueu gy'69 ueAeleius resed
27 1e16uryeq 1eg lrleIued eluepued Ieue uBle/v\eJed
oueJeq leu
9LL ut-ASoN uertryed
,6 6;.; uedeles 1e16ue.re6 9lI lno-osou nlrsiaq uelued
y77 r6olorpeg
69 tseltues 1e16uele6 ut-asoN nxrs]aq uelved t
9Ll
U
62 uere>1ed rlue6 6uenl 1e16uere6 90 Luere1"d Jep .JrIrEd
gg DIBI uercncued 1e16ue.ra6 lg! upeQuc:a:5un66ue4
tO! Ouepue6 srq uep lnJl Inlun ueJelnd gZl ueueleur r6equed 1e16ue.re6 cer 6un66ue6
rpequd ueerepue) r6eq ueteln6
it,
79; g9 plnqral le ueJncued 1e16uele6 _o? ":e! yzi,'at ue6ued
sx30Nt
r'ltriii
Z t-

IHDEKS

Sarang gantung/jungkit yang terbuka. 73 Squash 186 Tempat penjualan beratap 32


Sarang jungkit dengan pintu. 73 ST. Hubert 34 Tempat peristirahatan lanjut usia 240
Satuan pompa bensin 111 Standard On 24,28 Tempat Tidur Pasien 221
Sauna Cerobong 196 Standardisasi Besar WC 67 Tempat tukang jahit 60
Sauna Pengasapan 196 Stasiun bayi prematur dan bayi normal TempaUruang jenazah 254
Sauna Penghisapan 196 238 Tenaga nuklir 237
fl
Sayap 18 Stasiun Penumpang 94, 95 Tenis Meja 186
Sears Tower 28 Susu sapi dengan pembiakan susulan 86 Terminal Keberangkatan dan Kedatangan
Sears Building 24 Susu sapi tanpa pembiakan susulan 86 117
Sejarah pembangunan mesjid 249 Susunan alat siram 257 Tinggi lantai 3,70 m 19
Sekolah Pelatihan Pendidikan Lanjutan Susunan alat-alat dalam ruangan fitness Tinggi lantai 3,00/3,10 m 19
233 157 Tinggi lantai 3,40 m 19
Self-Service-Restaurant I 24 Susunan dan jarak detektor 256 Tinggi lantai 4,20 m 19
Sentakan air yang deras 258 Susunan detektor asap. 256 Tinggitempatduduk 139
Sentralisasi 228 Susunan gudang-gudang 63 Tinju (Boxing): 185
Simbol perencanaan 62 Susunan kamar mandi 128 Tipe gedung struktur kerja 8
Sistem Carrels 3 Susunan parkir beragam untuk pesawat Titik pokok perencanaan kolam renang
Sistem jalur/berjalan 62 115 188
Sistem panggung klasik '142 Susunan parkir pesawat 115 Toko buah 38
Sistem panggung modern 142 Susunan pembangunan kandang sapi 83 Toko daging 43
Sistem penimbunan barang 46 Susunan penonton yang baik 170 Toko Diskon 40
Sistem perencanaan sebuah lumbung 85 Susunan tempat kerja 20 Toko ikan 38
Sistem Rak 48 Susunan tribun 170 Toko kue 59
Sistem Rak Palete 48 Sway factor 24 Toko penjual binatang 38
Sistem rak sembunyi 48 Syarat tipe organisasi 1 Toko roti 59
Sistem Rangkap 1 Toko Swalayan 37,40
T
Sistem statis 18 Tokyo Tower 28
Sistem-Contiport 125 Tabel aturan ventilasi 13 Tribun 183
Sistem-Gastronorm 123 Tabel tingkat pencahayaan 13 Tukang daging 38
Sistem-sistem konstruksi 24 Taman Rhein,Koeln 36 U
Sistem: susunan penonton 184 Taman safari 134
Skema dan susunan peron 109 Tata letak ornamen 't20 Ukuran alat-alat pertanian 84
Skema fungsi (clubhouse) 165 Tata Ruang Perkantoran 8 Ukuran bus 96
Skema fungsi dapurterprogram 125 Taxi Way 117 Ukuran cahaya dari aula berkuda 171
Skema fungsi lintasan Ski Luncur 175 Teater 137 Ukuran dan Berat 270
Skema fungsi pabrik kayu 5'l TeaterAlla Scala di Mailand 136 Ukuran kendaraan pribadi 104
Skema fungsi pusat pemeliharaan 229 Teater Dionysos 136 Ukuran kuda dan penunggang kuda 170
Skema fungsi sauna pribadi 197 Teatereksprerimental 145 Ukuran layar proyeksi 148
Skema Gereja Katolik 243 Teater Marcellus 136 Ukuran meja tempat kerja 20
Skema Gereja Protestan 243 Teater Olympica di Vicenza 1585 136 Ukuran mobil pribadi 105
Skema hubungan internal ar 171 Teater "San Carlo" di Neapel 136 Ukuran Model motor dan kendaraan
Skema instalasi alat penyiram 257 Teater Sebastiano Serlio, 1545 136 pribadi 100
Skema kamar mayat 253 Teater Swan di London 136 Ukuran modul 1,20 m 15
Skema kerjasama bidang medis 200 Teater tua Comedie Francaise 136 Ukuran modul 1,30 m 15
Skema kolam renang tertutup - Susunan TeaterTua Farnese di Parma 136 Ukuran modul '1 ,40 15
ruang 188 Teknik bangunan gedung pencakar langit Ukuran pokok kolam renang tertutup 188
Skema lalu lintas toko unggas 38 24 Ukuran pompa bensin tangan 'l ll
Skema lalu lintas untuk toko roti 38 Teknik pengaturan suhu 19 Ukuran rel 90
Skema lalu-lintas toko buah 38 Teknik perkantoran 7 Ukuran ruang olahraga tambahan '179
Skema lalu-lintas toko ikan 38 Tempat Berlindung dari Serangan Udara Ukuran tempat berkuda terbuka 171
Skema penampang ruang di sekitar 231 UnitAdministrasi Rumah Sakit 232
kandang kuda 81 Tempat duduk Gereja Katolik 243 Unit Bedah 213
Skema pendinginan air 266 Tempat duduk Gereja Kristen Protestan Unit Fisio Therapi 227
Skema Perpustakaan Umum 4 243 Unit operasi 213
Skema perusahaan kecil 129 Tempat gerak penumpang 94 Unit pemeliharaan 229
Skema pompa bensin 112 Tempat jadwal perjalanan 94 Unit Pemeliharaan Apotek 229
Skema rencana tugas kantor 6 Tempat kartu registrasi 21 Unit Pemeriksaan 223
Skema sebuah tempat pabrik 61 Tempat kendaraan besar .84 Unit Pemeriksaan dan Pengobalan 223 !
Skema suatu sel induski 61 Tempat kendaraan kecil 84 Unit Pengobatan Penyakit dalam 224
Skema susunan ruang 184 Tempat mesin-mesin besar 84 Unit Penyakit dalam 224
Skema tempat pemotongan daging 43 Tempat pajangan kue 59 Unit Penyediaan 228
Skematisasi aparat bersama 200 Tempat pemotongan daging 60 Unit penyediaan dan pembuangan 228
Skematisasi praktek dokter 200 Tempat Pencucian Perabotan Dapur 230 Unit Perawatan lntensif 218, 220
Sky Lobbies 24 Tempat pengerjaan besi 54 Unit Perawatan khusus 220

290 :

i-- .

. -J
-"-
$
09l. ulproq ledurel qBIPllM 68 sBle rselrluen
lzz ualsed cM 68 detv lseuuen
89 lunulul re snsnql le]ElseM n
69z uerleouad nueM
0er ueouenJ senl ueq/ueleul nlleM /9|, ssad+
ueq/ueleu nlleM J
0el 6ueru (ueleleled) uedelEuaua: -e ns6
ggz uese^^e6uod euoz 277 6uue> ':e-4, lun d
M
LZZ uesg: oe-a,:!Li
z 68 STJIOUIS rselUuen c7 6cloqF5lLq
9g e6essed-ulleqllM 69 (luan ild) llepuel rseilluen |ez uauJuacs.E, !rE{Ei6= lllJl1
09|, Inpnp ]eduol qeIBllM 68 LleA eq rselBuen cEz e"-lc\ -eBrE.6= ru.l
.:

Anda mungkin juga menyukai