Induk
Induk
80%
Anak
Anak Anak Anak
90%
Cucu
Induk
Induk
Anak
Anak Cucu
Misal:
Ada TIGA Perusahaan, PT INDUK, PT ANAK DAN PT CUCU, dengan kondisi seperti di bawah ini:
k Anak Anak
Induk
Anak
Cucu
Jurnal INDUK
Inv.Sh PT Anak (80%) 3,256,000
Kas 3,256,000
Jurnal ANAK
Inv.Sh PT Cucu (90%) 1,800,000
Kas 1,800,000
ASET
Kas 744,000 Utang
Piutang 1,900,000
Persediaan 4,300,000 Modal
Aset Lainnya 2,336,000 M.Saham PT INDUK
Laba ditahan PT IND
Goodwill 254,000
M. Uncontr.
M.Sham
Laba dthan
9,534,000
Laba ditahan
N Konsolidasi
K
-
850,000
-
-
6,000,000
1,726,000
500,000
264,000
150,000
44,000
9,534,000
L + Eq
850,000
6,000,000
1,726,000
650,000
308,000
9,534,000
Ada 3 PT yakni PT INDUK, PT ANAK, PT CUCU
PT induk Mempunyai saham PT Anak 80%
PT Anak mempunyai saham PT CUCU 90 %
Disasumsikan ada Laba dan Pembagian Dividen masing tahun 2010 sbb.": Semua lab
Laba (000) BagiDividen (0
PT Induk 300,000
PT Anak 200,000
PT Cucu 100,000
PT Induk
Laba Indivdu 300,000
Alokasi laba PT Cucu ke PT Anak
Ada goodwill 54 juta di amort 10 jt
Laba PT Anak (Laba Konsolidasi PT Anak)
Alokasi laba PT ANAK ke PT Induk 224,000
Goodwill 200 jt 10th, (Amortisasi 10%) (20,000)
Laba 504,000
Jurnal CUCU
Cucu laba:
Aset ; (asumsi Kas) 100,000
Laba ( ditahan)
Jurnal ANAK
Anak LABA
Aset ; (asumsi Kas) 200,000
Laba ( ditahan)
Beban Goodwill
Beban Goodwill -L.Dth) 10,000
Goodwill
Jurnal INDUK
Induk LABA
Aset ; (asumsi Kas) 300,000
Laba ( ditahan)
Beban Goodwill
Beban Goodwill -L.Dth) 20,000
Goodwill
ASET
Kas
Piutang
Persediaan
Aset Lainnya
Goodwill
un 2010 sbb.": Semua laba berasal dari luar (bukan Anak Cucu)
BagiDividen (000)
300,000 (Ada Amortisasi Goodwill 20.000)
80,000 (Ada Amortisasi Goodwill 10.000)
40,000
AM (ANAK,CUCU) (000)
PT Anak PT Cucu
200,000 100,000
90,000 (90,000)
(10,000)
280,000
(224,000)
100,000
40,000
200,000
90,000
10,000
36,000
80,000
300,000
224,000
20,000
64,000
300,000
Eliminasi N Konsolidasi
D K D K
1,024,000
1,900,000
4,300,000
2,336,000
3,216,000
1,800,000
44,000
180,000
-
850,000
-
-
6,000,000
1,930,000
2,000,000 500,000
1,216,000 304,000
1,350,000 150,000
450,000 50,000
L + Eq
1,024,000 Utang 850,000
1,900,000
4,300,000 Modal
2,336,000 M.Saham PT INDUK 6,000,000
Laba ditahan PT IND 1,930,000
224,000
M. Uncontr.
M.Sham 650,000
Laba dthan 354,000
9,784,000 9,784,000
Neraca Konsolidasi
PENYERTAAN LANGSUNG DAN TIDAK LANGSUNG
Induk
Induk
Anak
Anak Anak Anak
Cucu
Induk
Induk
Anak
Anak Cucu
Misal:
Ada TIGA Perusahaan, PT INDUK, PT ANAK DAN PT CUCU, dengan kondisi seperti di bawah ini:
PT A mau membeli saham PT B, pembelian langsung kepada Pemilik atau
di Bursa Saham
PT PT PT
Perkiraan
INDUK ANAK CUCU 1
Debed 2
Kas 3,500,000 2,000,000 300,000
Piutang 1,000,000 500,000 400,000
Persediaan 2,500,000 1,000,000 800,000
Aset Lainnya 1,426,000 420,000 490,000
Anak Anak
Induk
Anak
Cucu
Laba ditahan
PT INDUK (I) beli Shm PT Anak (A) 80% Rp 3,256,000 2,000,000
PT ANAK membeli Shm PT CUCU 90% Rp. 1,800,000 1,520,000
Jurnal INDUK
Inv.Sh PT Anak (80%) 3,256,000
Kas 3,256,000
Jurnal ANAK
Inv.Sh PT Cucu (90%) 1,800,000
Kas 1,800,000
ASET
Kas 744,000 Utang
Piutang 1,900,000
Persediaan 4,300,000 Modal
Aset Lainnya 2,336,000 M.Saham PT INDUK
Laba ditahan PT IND
Goodwill 254,000
M. Uncontr.
9,534,000
Disasumsikan ada Laba dan Pembagian Dividen masing pada tahun 2010 sbb.": Semua laba berasal dari dalam (yaitu dari
Laba BagiDividen
PT Induk 300,000 300,000
PT Anak 200,000 80,000
PT Cucu 100,000 40,000
ASET
Kas 1,024,000 Utang
Piutang 1,900,000
Persediaan 4,300,000 Modal
Aset Lainnya 2,336,000 M.Saham PT INDUK
Laba ditahan PT IND
Goodwill 224,000
M. Uncontrolable
9,784,000
Laba ditahan
N Konsolidasi
D K
744,000
1,900,000
4,300,000
2,336,000
200,000
54,000
-
850,000
-
-
6,000,000
1,726,000
500,000
264,000
150,000
44,000
9,534,000 9,534,000
L + Eq
850,000
M. Uncontr.
M.Sham 650,000
Laba dthan 308,000
9,534,000
berasal dari dalam (yaitu dari Anak, Cucu dan dari Luar)
Rincian Atas Laba
9,784,000
ALOKASI: Jurnal Anak:
Inv sh PT BCUCU
Laba ditahn
Jurnal Induk
Inv sh PT ANAK
Laba ditahn
1,200,000
1,200,000
1,300,000
1,300,000
1,200,000
1,200,000
40,000
40,000
1,000,000
1,000,000
1,200,000
1,200,000
1,000,000
1,000,000
10,000
10,000
36,000
m PT CUCU 36,000
80,000
80,000
700,000
700,000
1,000,000
1,000,000
700,000
700,000
20,000
20,000
64,000
hm PT ANAK 64,000
300,000
300,000
90,000
90,000
224,000
224,000
Mutual Holding/ Kepemilikan Timbal Balik
Apabila perusahaan afiliasi saling memiliki kepemilikan satu sama lain, maka
timbullah Mutual holding
Saham induk perusahaan yang dimiliki oleh anak perusahaan, dari sudut pan-
dang konsolidasi tidak termasuk saham yang beredar dan tidak boleh dilapor-
kan sebagai saham yang beredar dalam neraca konsolidasi (Beam:361)
Dua metode akuntansi untuk induk perusahaan yang sahamnya dimiliki oleh
anak perusahaan dapat digunakan;
1. Pendekatan saham dibeli kembali (treasury stock approach)
2. Pendekatan konvensional (conventional approach)
Ad1. bahwa saham induk perusahaan yang dimiliki oleh Anak perusahaan di-
anggap sebagai saham dibeli kembali entitas konsolidasi. Oleh karena itu, akun
Investasi Saham dalam buku Anak perusahaan tetap menggunakan dasar biaya
perolehan (cost) dan dikurangkan dari ekuitas pemegang saham dalam neraca
Konsolidasi
Ad2 Pendekatan ini menggunakan dasar ekuitas untuk menghitung investasi anak
perusahaan dalam saham induk perusahaan dan mnegeliminasi akun Investasi
anak perusahaan pada induk perusahaan
Contoh ad 1
1. Pendekatan saham dibeli kembali (treasury stock approach)
1/1 05 PT PACE beli 90% shm PT Salt 270.000; PT Salt juga beli 10% Shm PT Pace
dengan harga 70.000
Saat itu Modal PT Pace terdiri : M.Shm 500.000 dan Saldo Laba 200.000
Modal PT Salt terdiri : M.Shm 200.000 dan Saldo laba 100.000
Neraca Kedua Perusahaan pada 1-1-
Neraca Kedua Perusahaan pada 1-1- 05/Awal Tahun sbb.:
Perkiraan PT PT
PACE SALT
Debed
Aset Lainnya 430 230
Inv.Shm PT Salt 270 0
Inv. Shm PT Pace 0 70
700 300
Kredit
Utang/Kewajiban 0 0
Err:522 Err:522
Transaksi 2005: Jurnal :
PT PACE PT PACE
Penjualan 120 Penjualan : Aset lainnya/Kas
Beban+HPP 70 Penjualan
Laba 50
HPP
PT Salt : Persediaan/Aset lainnya
Penjualan 80
Beban+HPP 50 Alokasi Laba PT Salt : Inv.Shm PT Salt
Laba 30 Pendptn Invest.
Jurnal :
PT Salt
Aset lainnya/Kas
Penjualan
HPP
Persediaan/Aset Lainnya
Saldo Laba
Saldo Laba -PT PACE 200
Saldo Laba - PT Salt 100
Laba Bersih 77 30
Saldo Laba 31-12-05 277 130
Neraca
Debet
Aset Lainnya 480 260
Inv.Sh PT Salt (90%) 297
Inv.Shm PT FACE 70
777 330
Kredit
Kewajiban
M.Saham PT PACE 500
Saldo Laba PT PACE 277
M.Sh PT Salt 200
Saldo Laba Pt Salt 130
777 330
Saham dibeli Kembali
ASET
Kas
Aset lain
-
Saldo Laba
Saldo Laba -PT PACE 180
Saldo Laba - PT Salt 100
Laba Bersih 76.154 30
Saldo Laba 31-12-05 256.154 130
Neraca
Debet
Aset Lainnya 480 260
Inv.Sh PT Salt (90%) 226.154
Inv.Shm PT FACE 70
706.154 330
Kredit
Kewajiban
M.Saham PT PACE 450
Saldo Laba PT PACE 256.154
M.Sh PT Salt 200
Saldo Laba Pt Salt 130
706.154 330
Hak Minoritas
70
n/Aset lainnya 70
27
27
80
80
50
n/Aset Lainnya 50
200
a. 27 -
(120)
d. 3 (3)
77
200
b. 100 -
77
277
500 500
277 277
b. 200 - -
-
-
c. 70 (70)
b. 30 -
d. 3 33 33
-
400 400 740 810
L + Eq
Utang -
740
Modal
M.Sah 500
L dth 277
Shm dibeli Kembali (70)
M. Uncontr.
M.Sham 30
L dith 3
740 740
Konvensional
KKN Kosolidasi Akhir tahun 2005
Eliminasi N,L/L Konsolidasi
D K D
200
a. 26,154 -
(120)
d. 3.846 (4)
76.154
180
c. 100 -
76.154
256.154
740
a. 70000 b. 26,154 70000
c. 270
a. 70
740
450
256.154
c. 200 -
b. 30
d. 3,846 33.846
+90%x(laba anak)
+ 10%X(laba induk)
+10%X(50 + 90%Xlaba anak)
+5+9%laba anak
Kalau Belinya kurang dari 100% dengan
PT A
NERACA AWAL Beli 8o% dengan harga 90.000
Inv Sh PT B 90,000
Perkiraan PTA PT B Kas
Debed
Kas 200,000 - Kertas Kerja Konsolidas
As Lain 300,000 200,000
Perkiraan PTA
Debed
Kas 110,000
500,000 200,000 As Lain 300,000
Inv PT B 80% 90,000
Goodwill
Kredit
Utang 50,000 90,000 500,000
M.Saham 300,000
Agio 50,000
Laba ditahan 100,000 Kredit
M.Sh PT B 100,000 Utang 50,000
Agio Sh PT B 10,000 M.Saham 300,000
Agio 50,000
Laba ditahan 100,000
500,000 200,000 M.Sh PT B
(Nilai Wajar) Agio Sh PT B
500,000
ASET
Kas
Aset lain
Goodwill
urang dari 100% dengan harga di atas nilai buku
n harga 90.000
90,000
- 110,000
200,000 500,000
88,000
2,000
200,000
90,000 140,000
300,000
50,000
100,000
100,000 80,000 20,000
10,000 8,000 2,000
L + Eq
110,000 Utang 140,000
500,000
2,000 Modal
M.Sah 300,000
Agio 50,000
L dth 100,000
M. Uncontr.
M.Sham 20,000
Agio s 2,000
612,000 612,000