Impak A+ Sejarah TKT 4-Jawapan PDF

Jawapan
Bab 1 ➠ Kemunculan Tamadun Awal 1.1 Makna Tamadun

Manusia 1 Melengkapkan rajah konsep tamadun
Zaman Pra Sejarah Bahasa Arab
1 Ciri-ciri Zaman Paleolitik dan Mesolitik, Zaman – Mudun/madain
Neolitik dan Zaman Logam – Madana – tinggi budi bahasa/pembukaan bandar
Zaman Paleolitik dan Mesolitik Pandangan Islam
(a) Berpindah-randah/nomad – Mementingkan aspek rohaniah dan lahiriah
(b) Tinggal dalam gua, tepi tasik/sungai – Asas pembinaan tamadun ialah akhlak, akidah, ilmu,
(c) Hidup dalam kelompok kecil/keluarga keadilan, toleransi dari kebebasan beragama
(d) Memburu binatang Tokoh
(e) Menangkap ikan – Syed Naquib al-Attas – pencapaian tatasusila dan
(f) Kumpul hasil hutan kebudayaan yang tinggi dan luhur oleh masyarakat
(g) Peralatan diperbuat daripada batu – Disokong Richard Sullivan (Sarjana Barat) –
[mana-mana empat] menegaskan pentingnya unsur rohaniah dalam
Zaman Neolitik menjelaskan konsep tamadun
(a) Hidup secara menetap Bahasa Inggeris
(b) Pandai membina rumah – Civilisation
(c) Tinggal dalam rumah – Civitas – bandar atau kota
(d) Hidup dalam kelompok besar/masyarakat Pandangan Barat
(e) Bercucuk tanam – Pembangunan lahiriah
(f) Menternak binatang – Aspek kebendaan, kebudayaan, pembangunan fizikal
[mana-mana empat] – Penulisan, undang-undang, kesenian dan
Zaman Logam pembandaran
(a) Peralatan diperbuat daripada batu yang dilicinkan Tokoh
(b) Membuat tembikar – Darcy Riberio dan R.A. Buchanan
(c) Perdagangan maritim – Menekankan aspek lahiriah yang menjadi ukuran
(d) Melebur logam sesebuah masyarakat bertamadun
(e) Peralatan diperbuat daripada logam Kesimpulan
(f) Mencipta perahu/kapal Aspek rohaniah dan lahiriah penting dalam mengukur
[mana-mana empat] pencapaian dan peradaban manusia
2 Ciri-ciri perbezaan antara masyarakat Paleolitik dan 2 Pandangan Ibn Khaldun mengenai tamadun dalam
Neolitik Muqaddimah
(a) Cara hidup – Umran, iaitu tanah yang didiami secara tetap
Paleolitik – berpindah-randah – Hadarah, iaitu kehidupan di bandar bertatasusila,
Neolitik – menetap kesopanan dan moral yang tinggi
(b) Penempatan
Paleolitik – dalam gua/tepi tasik/sungai/pedalaman 1.2 Ciri-ciri Tamadun
Neolitik – Dalam rumah 1 Ciri-ciri tamdun
(c) Kegiatan (a) Petempatan kekal
Paleolitik – memburu binatang/tangkap ikan/ (b) Organisasi sosial
kumpul hasil hutan (c) Sistem pemerintahan
Neolitik – bercucuk tanam/menternak binatang/ (d) Pengkhususan pekerjaan
perdagangan sistem barter (e) Agama dan kepercayaan
(d) Peralatan (f) Bahasa dan tulisan
Paleolitik – diperbuat daripada batu kasar/ 2 Ciri penting dalam proses pembentukan tamadun
mementingkan fungsi – Menjadikan kehidupan lebih sistematik
Neolitik – diperbuat daripada batu yang dilicinkan/ – Menjamin bekalan makanan yang berterusan
mementingkan estetika dan fungsi/membuat 3 Bentuk tulisan dan fungsinya
tembikar/peralatan logam Bentuk tulisan
(a) Cuneiform
(b) Hieroglif
(c) Ideogram
✄
(d) Piktograf
J1 © Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U)
Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 1 10/31/16 12:33 PM

Fungsi tulisan – Rakyat bebas – petani, pedagang, artisan
(a) Perniagaan – Hamba – tawanan perang
(b) Penulisan (c) Sistem pemerintahan
(c) Ilmu pengetahuan – Sistem pemerintahan beraja
(d) Perundangan – Sistem teokrasi – raja dianggap tuhan/wakil
(e) Pentadbiran tuhan
(f) Pertanian – Gelaran Raja Empat penjuru Alam
(g) Keagamaan (d) Pengkhususan Pekerjaan/Kegiatan Ekonomi
(h) Kesusasteraan – Petani
(i) Rekod – Peniaga
– Artisan
1.3 Proses Pembentukan Tamadun dan – Pembuat tekstil dan barangan tembikar
Sumbangannya – Tukang rumah
1 Cara proses pembentukan tamadun – Anggota tentera
→ Petempatan kekal → Menjalankan aktiviti (e) Sistem Tulisan
pertanian/sistem pengairan/lebihan hasil/makanan → – Cuneiform
Perkampungan → Bandar → Negara kota – Hasilkan sastera
2 Melabel peta (sila rujuk buku teks muka surat 9) – Epik Gilgamesh
3 Faktor pembentukan tamadun awal di lembah sungai (f) Agama
(a) membekalkan makanan – Politeisme
(b) sumber protein – Tuhan Dumumi
(c) jalan perhubungan – An (Langit)
(d) kemudahan pengangkutan – Enki (Air dan Laut)
(e) membekalkan air bagi kegunaan harian – Enlil (Angin dan Atmosfera)
(f) sesuai untuk petempatan kekal – Zigurat sebagai pusat ibadat
(g) tanah subur untuk pertanian 5 Peranan raja Mesopotamia
(h) aktiviti perdagangan (a) Ketua agama
[mana-mana enam] (b) Berkuasa melantik kerabatnya memegang jawatan
di zigurat
1.3.1 Tamadun Mesopotamia (c) Pemilik negara kota
(d) Ketua pentadbir
1 Melabel peta (sila rujuk buku teks muka surat 10) (e) Ketua tentera
2 Ur, Urech, Kish, Lagash, Mari (f) Ketua pendeta
3 Proses pembentukan Tamadun Mesopotamia 6 Kod Undang-Undang Hammurabi
– Berkembang di wilayah selatan, iaitu Sumer (a) Dipahat pada tiang besar untuk tatapan rakyat
– Perpindahan orang Sumeria ke wilayah tersebut (b) Prinsip hukuman setimpal dengan kesalahan yang
dengan membina petempatan kekal dilakukan
– Menjalankan aktiviti pertanian dengan cara menebus (c) Berperikemanusiaan
guna tanah (d) Hak individu diutamakan
– Membina sistem pengairan/perparitan (e) Mengandungi 282 undang-undang meliputi semua
– Hasil lebihan makanan, penduduk semakin aspek
bertambah (f) Hukuman dan denda berbeza mengikut lapisan
– Wujud perkampungan kecil dan akhirnya masyarakat
membentuk negara kota 7 Kegunaan tulisan cuneiform
4 Ciri-ciri Tamadun Mesopotamia (a) Perkembangan pendidikan
(a) Negara Kota (b) Merekod urusan pentadbiran
– Pusat kota, luar kota dan tembok kota (c) Merekod urusan perniagaan
– Kubu pertahanan dilengkapi pintu gerbang (d) Menghasilkan kesusasteraan – Epik Gilgamesh
– Unit politik dan agama tersendiri 8 Sumbangan Tamadun Mesopotamia
– Istana, rumah kediaman, rumah ibadat, rumah (a) Kod undang-undang Hammurabi
kedai dan pasar (b) Tulisan Cuneiform
– Jalan raya lurus dan lebar (c) Epik Gilgamesh
– Sungai memudahkan perhubungan air (d) Ilmu astronomi
– Tanah pamah membolehkan pengangkutan (e) Ilmu matematik – sistem mengira, perpuluhan,
pedati dan kaldai tambah, tolak, bahagi punca ganda dan ilmu
(b) Organisasi Sosial geometri
– Golongan pemerintah – rajah, pendeta, (f) Catatan cara mengubat penyakit untuk rujukan
pemimpin tentera, bangsawan pengamal perubatan
© Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U) J2

(g) Mencipta roda – kombinasi gambar dan simbol yang berdasarkan
(h) Mencipta kapal layar bunyi
(i) Membina sistem pengairan – merekod upacara keagamaan, harta di kuil
(j) Mencipta kincir air – merekod aktiviti pertanian
(k) Mencipta kalendar – rekod pengutipan cukai
(l) Membuat batu-bata daripada lumpur (f) Agama
(m) Membina tiang arca/patung Raja Gudea – politeisme
(n) Membina perpustakaan – Tuhan Horus
(o) Membina empayar – Amon-Re (Tuhan Matahari)
[mana-mana enam] – Ra-Atum (Tuhan Langit)
– Amun (Tuhan Angin)
1.3.2 Tamadun Mesir Purba – percaya kehidupan selepas mati
1 Melabel peta (sila rujuk peta dalam buku teks pada muka – memuja semangat tanaman, binatang misalnya
surat 17) kucing – Tuhan Bast
2 Proses pembentukan Tamadun Mesir Purba – menyimpan mayat/mumia dalam piramid
– Wujud petempatan pada zaman Neolitik antara tahun – mayat disimpan bersama harta kekayaan
10 000 SM – 50 000 SM di sekitar Lembah Sungai Nil 5 Pemerintahan
– Mereka membina petempatan kekal dan membina – Ketua pentadbir
sistem pengairan untuk mengawal Sungai Nil – Penjaga keamanan
– Petempatan tersebut bergabung membentuk – Mengagihkan makanan
perkampungan – Memajukan ekonomi
– Perkampungan tersebut bergabung membentuk Agama
bandar – Dianggap anak Tuhan Matahari (Amon-Re)
– Bandar berkembang membentuk nome/daerah – Ketua upacara keagamaan
– Raja Menes menyatukan kesemua nome tersebut 6 Sumbangan Tamadun Mesir Purba
membentuk sebuah kerajaan (a) Membina piramid
3 Thinis, Memphis dan Thebes (b) Menggunakan batu-bata dalam pembinaan
4 Ciri-ciri Tamadun Mesir Purba bangunan
(a) Kehidupan di bandar (c) Mewujudkan sistem pendidikan kanak-kanak
– tempat kediaman Firaun (d) Tulisan hieroglif digunakan untuk merekod aktiviti
– pusat pemerintahan pertanian, pentadbiran, keagamaan, cukai dan
– pusat pentadbiran sebagainya
– pusat keagamaan (e) Menghasilkan kertas daripada pokok papyrus
– pusat kegiatan ekonomi (f) Memumiakan/mengawet mayat
– pelabuhan penting (g) Membina sistem pengairan
– pusat tumpuan penduduk (h) Mencipta kalendar
(b) Organisasi sosial (i) Ilmu matematik
– tiada mobiliti sosial (j) Ilmu geometri
– golongan pendeta – menjalankan upacara [mana-mana tujuh]
keagamaan
– golongan bangsawan – gabenor daerah, pegawai 1.3.3 Tamadun Indus
istana, penasihat, jurutulis dan pemungut cukai 1 Melabel peta (sila rujuk peta dalam buku teks muka
– rakyat bebas – peniaga, petani, tabib, artisan surat 23)
– hamba – tawanan perang 2 Proses pembentukan Tamadun Indus
(c) Sistem pemerintahan – Diasaskan oleh penduduk yang mengamalkan cara
– diketuai Firaun hidup nomad di barat laut India
– dianggap sebagai anak tuhan matahari, iaitu – Mereka menjalankan kegiatan memburu dan
Amon-Re mengumpul hasil hutan
– dianggap suci dan berkuasa mutlak – Membina petempatan kekal setelah menemui cara
– menjalankan tugas pentadbiran, keagamaan, pertanian dan penternakan
pengurusan dan pengagihan makanan – Kemajuan dalam pertanian membawa kepada
– Firaun dibantu oleh golongan bangsawan yang pertambahan penduduk
dilantik sebagai gabenor wilayah – Membentuk bandar-bandar utama seperti Mohenjo-
(d) Pengkhususan pekerjaan/kegiatan ekonomi Daro dan Harappa
– petani – artisan – Kemajuan aktiviti perdagangan membawa
– pedagang – tentera kemunculan bandar pelabuhan, iaitu Lothar dan
(e) Sistem tulisan Sutkagen Dor
✄
– hieroglif

3 Ciri-ciri Tamadun Indus – Sistem kumbahan teratur/terancang
(a) Petempatan kekal – Kubu pertahanan dibina di sekitar kota
– bandar terancang, iaitu Mohenjo-Daro dan – Sistem saliran teratur dengan parit
Harappa 7 Kejayaan masyarakat Indus membina bandar terancang
– bahagian utama – pusat pentadbiran dan agama – Hubungannya dengan tamadun lain, khususnya
terdapat bangunan pentadbiran, tempat mandi Tamadun Mesopotamia dan Mesir
awam dan tempat menyimpan hasil negara – Meliputi hubungan perdagangan dan pertukaran
– bahagian kedua – kawasan perumahan teknologi
– terbahagi kepada petak-petak kawasan – Pengetahuan dan pengaruh luar disesuaikan dengan
perumahan berbentuk empat segi keadaan setempat
– diasingkan oleh rangkaian jalan raya lurus dan
bersambungan 1.3.4 Tamadun Hwang Ho
– terdapat gedung-gedung, dewan orang ramai 1 Melabel peta (sila rujuk peta dalam buku teks muka
dan kedai-kedai surat 28)
– terdapat sistem pembentungan bawah tanah 2 Proses pembentukan Tamadun Hwang Ho
– sistem kumbahan teratur/terancang – Peranan Sungai Hwang Ho yang menyuburkan
– kubu pertahanan dibina di sekitar kota kawasan sekitarnya
– sistem saliran teratur dengan padi yang lurus – Penduduk nomad menetap dan membina petempatan
(b) Organisasi sosial awal di kawasan tersebut
– jumpaan arkeologi – menunjukkan terbahagi – Petempatan awal di Tapak Banpo
kepada golongan atasan dan bawahan – Mereka menjalankan aktiviti pertanian dan
– golongan atasan – pendeta dan pedagang penternakan binatang, mengumpul hasil hutan dan
– golongan bawahan – petani dan buruh memburu
(c) Sistem pemerintahan – Kemunculan bandar di Lembah Sungai Hwang Ho
– dipercayai diperintah oleh golongan pendeta – Anyang merupakan pusat kerajaan Dinasti Shang
– mempunyai kuasa yang besar mengawal aktiviti 3 Ciri-ciri Tamadun Hwang Ho
masyarakat (a) Negara kota
– menguasai upacara keagamaan – negara kotanya ialah Anyang
(d) Pengkhususan pekerjaan – terletak di kawasan tanah tinggi Sungai Huan
– petani – terdapat istana, kuil dan pusat pentadbiran
– pedagang – golongan agama dan pembesar juga tinggal
– artisan di kawasan bandar
– anggota tentera – dilengkapi/kelilingi tembok untuk menghalang
(e) Sistem tulisan musuh
– tulisan piktograf (gambar) – dikelilingi perkampungan petani
(f) Agama (b) Organisasi sosial
– politeisme – golongan raja dan pembesar menduduki lapisan
– Dewa Brahma, Vishnu, Siva paling atas
– kepercayaan kepada Tuhan Ibu – golongan petani merupakan lapisan bawahan
4 Penemuan cap mohor buatan Tamadun Indus di kota Ur – artisan tergolong dalam lapisan bawahan
5 Sumbangan Tamadun Indus – golongan pembesar memiliki tentera dan senjata
(a) Perancangan bandar gangsa
(b) Sistem kumbahan – mereka menggunakan keistimewaan mereka
(c) Jalan raya menundukkan golongan bawahan
(d) Batu-bata untuk pembinaan melalui proses (c) Sistem pemerintahan
pembakaran – pemerintahan beraja
(e) Ilmu matematik dan geometri – pengganti raja akan dilantik daripada kalangan
(f) Bersifat terbuka menerima teknologi luar seperti saudara lelaki yang lebih muda
Mesopotamia dan Mesir – raja mempunyai kewibawaan politik, ekonomi,
6 Keistimewaan bandar Mohenjo-Daro dan Harappa sosial dan agama
– Bandar terancang, iaitu Mohenjo-Daro dan Harappa – raja berkuasa secara langsung di kawasan pusat
– Terbahagi kepada petak-petak kawasan perumahan pentadbirannya
berbentuk empat segi (d) Pengkhususan pekerjaan/kegiatan ekonomi
– Diasingkan oleh rangkaian jalan raya lurus dan – petani
bersambungan – pedagang
– Terdapat gedung-gedung, dewan orang ramai dan – artisan
kedai-kedai – anggota tentera
– Terdapat sistem pembentungan bawah tanah

(e) Sistem tulisan – Pembesar, bangsawan, rahib, jurutulis, tuan tanah
– ideogram – Rakyat bebas – petani, artisan, pedagang
– digunakan dalam penulisan dan percetakan – Hamba
– diajar di sekolah-sekolah di China (c) Agama dan kepercayaan
– berkembang dan digunakan oleh orang Jepun Tamadun Mesopotamia
dan Korea – Raja sebagai tuhan/wakil tuhan/pemilik negara
(f) Agama kota
– politeisme – Rakyat tidak menyembah raja
– Shang-ti (Tuhan Syurga) – Tidak peraya kehidupan selepas mati
– Tu (Tuhan Bumi) – Percaya tuhan melindungi negara kota
– amalan tilik nasib dengan tulang oracle Tamadun Mesir
– pemujaan roh nenek moyang – Konsep politeisme (banyak tuhan)
4 Jika raja memerintah dengan adil, kerajaan dan rakyat – Percaya kehidupan selepas mati
akan menikmati kemakmuran dan kesejahteraan hidup – Menyembah Firaun
kerana pemerintahan itu direstui tuhan (d) Sumbangan
5 Sumbangan Tamadun Hwang Ho Tamadun Mesopotamia
(a) Sistem pemerintahan berbentuk dinasti – Kod undang-undang Hammurabi
(b) Pertanian – sistem pertanian, teknologi pembajakan, – Epik Gilgamesh
cangkul, sabit dan pembinaan batas – Sistem mengira perpuluhan, menolak,
(c) Konsep Yin dan Yang mendarab, membahagi, punca ganda dua
(d) Amalan Feng Hsui – Kapal layar
(e) Falsafah perang – Sun Tzu dalam karyanya The Art – Kincir air
of War – Konsep empayar
6 Perbandingan Tamadun Mesopotamia dengan Tamadun – Mencipta kalendar 12 bulan setahun
Mesir – Arca dan tiang batu
Persamaan Tamadun Mesir
(a) Pembentukan tamadun di lembah sungai – Membuat kertas dari pokok papyrus
(b) Mengamalkan sistem pemerintahan beraja – Mengawet/memumiakan mayat
(c) Raja berkuasa mutlak – Teknik pembedahan, fizik, kimia
(d) Organisasi sosial yang teratur – Ilmu matematik – geometri dan astronomi
(e) Setiap lapisan masyarakat memainkan peranan – Mencipta kalendar 365 hari setahun
masing-asing – Sistem pengairan
(f) Agama penting dalam kehidupan masyarakat
(g) Menjalinkan hubungan antarabangsa dengan 1.4 Rumusan Bab
tamadun-tamadun lain – Persamaan dari segi proses pembentukan tamadun
(h) Mempunyai banyak negara kota – Setiap tamadun berkembang daripada perkampungan
Perbezaan kepada bandar dan akhirnya membentuk negara kota
(a) Tamadun Mesopotamia – Wujud pelbagai kegiatan ekonomi yang membawa
– Ketua pentadbir kepada pengkhususan pekerjaan
– Ketua agama – Setiap tamadun mempunyai sikap inovatif dan memberi
– Ketua tentera banyak sumbangan terhadap peradaban manusia
– Berkuasa dalam soal tanah, cukai hasil pertanian
dan perniagaan Praktis Objektif
– Berkuasa mutlak
Tamadun Mesir 1 C 2 A 3 D 4 B 5 D
– Ketua pendeta 6 D 7 D 8 D 9 A 10 C
11 D 12 B 13 B 14 B 15 A
– Ketua hakim
16 D 17 C 18 A 19 B 20 A
– Ketua pahlawan 21 B 22 C 23 C 24 B 25 B
– Berkuasa mutlak
(b) Struktur masyarakat
Tamadun Mesopotamia Bab 2 ➠ Peningkatan Tamadun
– Raja 2.1 Latar Belakang Tamadun
– Ketua pendeta, ketua tentera dan orang 1 Melabel peta (sila rujuk peta dalam buku teks pada muka
bangsawan surat 9)
– Rakyat bebas – petani dan artisan
– Hamba – tawanan perang 2.1.1 Tamadun Yunani
Tamadun Mesir
1 Melabel peta (sila rujuk peta dalam buku teks pada muka
– Firaun
✄
surat 38)

2 Lokasi Tamadun Yunani – Nama Vedik diambil sempena kelahiran kitab-kitab
– Berkembang di Semenanjung Greek veda
– Dikelilingi oleh Laut Agean dan Laut Mediterranean – Zaman ini permulaan kehidupan beragama
– Petempatan manusia bermula dengan negara kota/ masyarakat Indus
polis – Terdapat dua bentuk kerajaan, iaitu Janapada
– Pembentukan negara kota hasil gabungan beberapa (kerajaan kecil) dan Mahajanapada (kerajaan besar)
buah kampung – Diperintah oleh golongan raja
– Contoh negara kota ialah Athens, Sparta dan Corinth – Chandragupta berjaya menyatukan kerajaan kecil
3 Ciri-ciri negara kota (polis) dan membentuk empayar Dinasti Maurya
(a) Setiap negara kota mempunyai acropolis dan agora
(b) Setiap kota dikelilingi kawasan pertanian 2.1.4 Tamadun China
(c) Dalam kota terdapat pasar, kubu, kuil dan istana 1 Melabel peta (sila rujuk peta dalam buku teks pada muka
(d) Setiap negara kota memiliki beberapa tuhan surat 41)
(e) Setiap negara kota mempunyai corak pemerintahan 2 Kemunculan Tamadun China
dan undang-undang tersendiri – Terletak di Lembah Hwang Ho
(f) Masyarakat dalam setiap negara kota sentiasa – Perluasan kuasa bermula dengan kemunculan
bersatu padu Dinasti Chin
– Dinasti Chin diasaskan oleh Shih Huang Ti
2.1.2 Tamadun Rom – Beliau memperluaskan jajahan takluknya hingga
1 Melabel peta (sila rujuk peta dalam buku teks pada muka terbentuk sebuah empayar
surat 39) – Zaman beliau banyak berlaku peperangan dan
2 Lokasi Tamadun Rom perluasan kuasa
– Lahir di Bukit Palatine berhampiran dengan Sungai – Jajahan takluk disatukan di bawah kerajaan pusat
Tiber di Lembah Latium
2.2 Aspek-aspek Peningkatan Tamadun
– Lembah Latium didiami masyarakat Latin
– Lembah Latium penting semasa pemerintahan 1 Aspek-aspek peningkatan tamadun
Romulus Politik
3 Peranan Majlis Perbandaran Tamadun Rom (a) Sistem pemerintahan/pentadbiran
(a) Menjalankan pentadbiran tanpa gangguan (b) Perundangan
pentadbiran pusat (c) Perluasan kuasa
(b) Membawa kemajuan dan keselamatan hidup di Ekonomi
bandar (a) Pertanian perdagangan
(c) Memastikan pengurusan dan perancangan bandar (b) Pertukangan
lebih teratur dan sistematik (c) Penghasilan barangan
(d) Menyediakan kemudahan awam seperti bekalan (d) Perniagaan
air, sistem pemanas, rumah ibadat, sarkas, forum, Sosial
rumah mandi awam dan istana (a) Pendidikan
(e) Memberikan keselesaan kepada penduduk di (b) Falsafah
bandar (c) Kesenian
4 Kemudahan-kemudahan yang terdapat di bandar (d) Kesusasteraan
Pompei (e) Seni bina
(a) Pejabat (f) Sains dan teknologi
(b) Dewan orang ramai
2.2.1 Politik – Pemerintahan dan Pentadbiran
(c) Mahkamah
(d) Perpustakaan (A) Tamadun Yunani
(e) Rumah ibadat 1 Bentuk-bentuk pemerintahan negara kota Yunani yang
(f) Pintu gerbang mengalami perubahan
(g) Colloseum (a) Monarki/beraja – raja dibantu oleh konsul, raja
(h) Saliran air berperanan sebagai ketua hakim, ketua tentera dan
(i) Kedai ketua agama
(b) Oligarki – sistem pemerintahan oleh beberapa
2.1.3 Tamadun India orang konsul
1 Melabel peta (sila rujuk peta dalam buku teks pada muka (c) Aristokrasi – pemerintahan oleh golongan
surat 40) bangsawan yang kaya
2 Latar belakang kemunculan Tamadun India (d) Diktator – pemerintahan oleh golongan kaya dari
– Muncul setelah kedatangan orang Aryan tentera, pemerintah berkuasa mutlak
– Mereka membawa budaya baru di Lembah Sungai (e) Demokrasi – pemerintahan yang ditadbir oleh
Indus yang dikenali Zaman Vedik wakil yang dipilih oleh rakyat melalui pilihan raya

2 Ciri-ciri sistem demokrasi Athens 2 Sistem pentadbiran yang melibatkan pelbagai peringkat
(a) Terdapat Dewan Perhimpunan dan mempunyai banyak peraturan
(b) Semua lelaki berpeluang menjadi anggota Dewan
Perhimpunan 2.2.1 Politik – Perundangan
(c) Dewan Perhimpunan bersidang tiga kali sebulan (A) Tamadun Yunani
(d) Setiap ahli dewan boleh mengemukakan cadangan
1 Dewan Perhimpunan
tentang dasar kerajaan
2 Pandangan Plato
(e) Majlis mengendalikan segala keputusan Dewan
– Negara harus diperintah oleh ahli falsafah kerana
Perhimpunan
mereka cekap, terbaik dan berupaya menggubal
(f) Ahli Majlis, Majistret dan Juri dilantik oleh Dewan
undang-undang
Perhimpunan
3 Sistem pemerintahan yang diamalkan di Sparta
– Sistem pemerintahan ketenteraan (B) Tamadun Rom
– Anak lelaki dilatih menjadi askar 1 Undang-undang
– Melahirkan tentera yang mempunyai semangat (a) Hukum Kanun 12
patriotik yang tinggi dan handal (b) Kod Undang-Undang Rom
2 Tiga cabang undang-undang Rom
(B) Tamadun Rom – Undang-undang sivil
– Undang-undang rakyat
1 Negara yang ditadbir oleh wakil yang dipilih oleh rakyat
– Undang-undang natural
melalui pilihan raya dan diketuai oleh presiden
3 Prinsip undang-undang Rom
2 Ciri-ciri sistem republik di Rom
(a) Semua manusia sama di sisi undang-undang
(a) Kuasa tertinggi terletak pada dua orang konsul yang
(b) Seseorang tidak bersalah sehingga terbukti
dilantik oleh Dewan Senat
kesalahan
(b) Konsul dibantu oleh golongan bangsawan
(c) Keadilan terhadap setiap individu
(c) Dewan Senat membincangkan hal-hal pentadbiran
(d) Hukuman berasaskan bukti yang cukup
negara dan merangka perundangan
(d) Di bawah Dewan Senat terdapat Dewan
Perhimpunan (C) Tamadun India (Maurya)
(e) Dewan Perhimpunan diwakili oleh semua rakyat 1 Kitab Dharma Sastra
Rom 2 Undang-undang Dinasti Maurya
(f) Segala keputusan Dewan Senat akan disampaikan (a) Raja memelihara kesucian dan kedaulatan undang-
kepada Dewan Perhimpunan untuk diluluskan undang
(b) Kesalahan akan dikenakan denda
(C) Tamadun India (c) Brahim merupakan golongan dominan dalam
perundangan kerana mereka mahir dalam hal
1 Ciri-ciri sistem pemerintahan Tamadun India
keagamaan
(a) Dua bentuk kerajaan, iaitu kerajaan kecil (Janapada)
(d) Undang-undang disampaikan melalui titah dan
dan kerajaan besar (Mahajanapada)
perintah diraja
(b) Raja berkuasa mutlak
(e) Segala titah dan perintah diukir pada tiang batu dan
(c) Kedudukan raja diperkukuh dengan amalan ritual
didirikan di tepi jalan
(d) Raja dianggap suci dan harus dihormati
(f) Tiang batu tersebut sebagai dikenali Tiang Asoka
(e) Golongan Brahmin sebagai penasihat raja
(f) Golongan kysatria menjadi pemerintah tertinggi
(g) Selepas Chandragupta membentuk empayar (D) Tamadun China (Chin)
Maurya, status raja bertuka menjadi maharaja 1 Prinsip undang-undang Tamadun China
Legalisme
(D) Tamadun China – Berteraskan prinsip hukuman berat dan bercorak
kolektif
1 Ciri-ciri sistem pemerintahan Tamadun China
– Undang-undang tegas dapat mengawal tingkah laku
(a) Raja menguasai semua wilayah dan membolehkan
manusia
lahir konsep empayar
– Pelaksanaan undang-undang tanpa rasa belas kasihan
(b) Pembentukan empayar telah menukar status dan
– Undang-undang dan penguatkuasaannya harus
gelaran raja kepada maharaja
dipelihara dalam semua keadaan
(c) Penguasaan yang kuat membolehkan raja
– Raja mesti mempunyai kuasa yang utuh bagi
membentuk sistem birokrasi yang teratur
membendung tindakan liar manusia
(d) Pegawai dilantik oleh maharaja bagi menganggotai
Ajaran Confucius
birokrasi
– Raja harus mempunyai pekerti yang baik dan
(e) Perlantikan pegawai berasaskan pencapaian dalam
menjaga keharmonian manusia
peperiksaan awam
✄

2.2.1 Politik – Perluasan Kuasa – Kolar kuda
1 Sumbangan tokoh-tokoh dalam perluasan kuasa – Sistem pengairan
(a) Yunani – menyatukan Macedonia bersama anaknya, – Kawalan banjir
Alexander the Great 2 Kekurangan tanah untuk menjalankan kegiatan
(b) Yunani pertanian
– meluaskan empayar ke Asia Kecil, Mesir, Lembah 3 Matlamat persatuan perdagangan dan perusahaan
Sungai Indus dan Parsi – Mengawal harga barangan
– ketua tentera yang handal dan berani – Kualiti barangan
– menyebarkan kebudayaan Hellenistik – Gaji pekerja
(c) Rom 4 Kemajuan pertanian Tamadun China
– menubuhkan sistem empayar (a) Penggunaan tenggala
– mewajibkan sistem pemerintahan warisan (b) Teres bukit
– empayar Rom meliputi Britain, Sepanyol, (c) Penyisir tanah
kawasan Sungai Rhine, Danube, Laut Hitam, (d) Kereta sorong beroda
Pergunungan Atlas, Afrika Utara, Macedonia, (e) Kereta kuda
Turki dan Palestin (f) Sistem tanam bergilir
(d) India – menyatukan kerajaan-kerajaan kecil di (g) Kolar kuda
India Utara (Dinasti Maurya) (h) Sistem pengairan
(e) India (i) Kawalan banjir
– zaman kemuncak Dinasti Maurya [mana-mana lapan]
– menjalankan pemerintahan secara titah dan
perintah 2.2.3 Peningkatan Sosial – Pendidikan
– pemerintahan melalui teladan 1 Peningkatan pendidikan
– inskripsi undang-undang dipahat pada tiang batu Yunani
di sepanjang jalan – Pendidikan seimbang untuk perkembangan jasmani
(f) China dan rohani seperti seni berpidato, sukan dan muzik
– menyatukan seluruh China dan membentuk di Athens
Dinasti Chin – Sparta melahirkan warganegara tentera,
– menjalankan pemerintahan secara mutlak dan mementingkan latihan fizikal
tegas – Sekolah falsafah berkembang di Athens, Thebes, Elea,
– membina Tembok Besar China Miletus
(g) China – Melahirkan golongan sejarawan seperti Thucydides,
– mewujudkan keamanan di China Herodotus dan pemikir dalam bidang sains dan
– membina empayar yang luas teknologi
– menggalakan hubungan perniagaan Rom
antarabangsa – Menekankan ilmu praktikal untuk melahirkan
semangat setia kepada negara
2.2.2 Ekonomi – Banyak sekolah, pusat pendidikan ditubuhkan
1 Kegiatan ekonomi – Melahirkan ramai jurutera bina sistem pengaliran,
Tamadun Yunani bangunan dan jalan raya
– Perdagangan India
– Pertanian – Zaman Vedik mementingkan pendidikan agama
Tamadun India – Pengajian kitab Rig Veda, Yajur Veda, Sama Veda dan
– Perdagangan dalaman Atharva Veda
– Perdagangan luaran – Membasmi buta huruf
– Penghasilan barangan senjata, emas – Menubuhkan
– Persatuan perdagangan dikenali sresthin untuk – Pentingkan pendidikan agama Hindu dan Buddha
mengawal harga barangan dan kebajikan pekerja – Hafal buku agama untuk mencapai Brahmin
– Penggunaan mata wang China
– Perusahaan sutera, emas dan mutiara – Pendidikan untuk dapat pekerjaan dan lulus
Tamadun China peperiksaan awam kerajaan
– Pertania – Tiga peringkat pendidikan: rendah, menengah,
– Penggunaan tenggala tinggi
– Sistem tanam bergilir – Peperiksaan awam tiga peringkat:
– Perusahaan logam (i) Hisu Tai – Ijazah Pertama
– Kepentingan Jalan Sutera (ii) Chun Jen – Ijazah Sarjana
– Penubuhan persatuan melahirkan kelas pertengahan (iii) Chin Shih – Ijazah Kedoktoran

– Tahap pertama dijalankan di daerah – Mengembangkan ilmu geometri Mesir purba
– Tahap kedua dijalankan di ibu kota – Pythagoras memperkenalkan Teorem Pythagoras
– Tahap ketiga dijalankan di ibu kota empayar – Mempelajari matematik Mesir dan Babylon serta
mengasaskan gerakan saintifik
2.2.3 Peningkatan Sosial Falsafah – Archimedes ialah ahli matematik dan fizik
1 Peningkatan falsafah – Memperkenalkan teori isi padu air dan graviti
Yunani – Ptolemy tokoh utama bidang astronomi
– Kemunculan ahli falsafah seperti Socrates, Herodotus, – Hippocrates merupakan bapa perubatan
Plato, Aristotle – Merupakan pakar anatomi
– Plato menghasilkan karya Republic Rom
– Penubuhan sekolah-sekolah falsafah – Boethius, ahli matematik Rom dan asas matematiknya
– Kemunculan ahli falsafah yang berfikir secara logik diambil daripada Tamadun Yunani
dan rasional – Mengaitkan matematik dengan muzik, geometri dan
– Kewujudan sikap inkuiri astronomi
Rom India
– Falsafah stoisisme dan Zeno – Cabang kepada pengetahuan Vedik
– Menekankan keadilan, kemanusiaan dan keberanian – Pengetahuan tentang astronomi dipetik daripada
India Rig, Veda
– Terbahagi kepada falsafah berasaskan Veda dan – Ilmu matematik berkembang pesat pada zaman
falsafah bukan berasaskan Veda Gupta
– Ilmu fisiologi berkaitan dengan yoga – Ahli matematik India telah mengetahui konsep
– Skrip kharosti atau tulisan/inskripsi geometri dan memperkenalkan sistem nombor, iaitu
– Ilmu matematik berkembang pada zaman Gupta angka Brahmin dan angka Kharosti
China China
– Falsafah Confuciasnisme oleh Kung-fu Tze – Tamadun China menganggap astronomi sebagai
– Taoisme oleh Lao Tze ilmu sains negara
– Legalisme oleh Mo Tzu – Konsep keseimbangan antara Yin (kuasa pasif) dan
2 Mengenai tokoh Yang (kuasa aktif)
Socrates – Teknologi pembuatan kertas
– Bapa falsafah Barat
– Pakar perbincangan dalam kaedah soal jawab 2.2.3 Peningkatan Sosial – Seni Bina
– Berusaha mencari unsur-unsur dalam kehidupan 1 Perkembangan seni bina
dan masyarakat bahagia Yunani
– Dituduh merosakkan pemikiran masyarakat – Pembinaan acropolis sebagai pusat pentadbiran yang
– Dihukum bunuh dengan cara meminum racun terdapat rumah ibadat, teater dan parthenon
Plato Rom
– Anak murid kepada Socrates – Aqueduct ialah saliran bekalan air daripada sumber
– Karyanya Republic gunung
– Menyedarkan masyarakat tentang perkara asas dalam – Teknologi aqueduct berasaskan sistem graviti
falsafah Socrates – Pantheon – tempat memuja dan menyimpan patung
– Persoalan tentang manusia – Colloseum – sebagai tempat pahlawan Rom bertarung
– Masyarakat yang sempurna merupakan masyarakat dan tempat persembahan teater
yang diperintah oleh ahli falsafah India
Aristotle – Stupa di Sanchi
– Murid Plato – The Great Bath – tempat mandi awam
– Ahli falsafah berpengaruh – Kompleks kuil di Gua Ellora
– Mendalami bidang sains dan falsafah – Seni bina menarik
– Ilmu logik, metafizik, etika, politik, fizik, sains tabii, – Penggunaan elemen geometri
astronomi dan geologi – Kompleks kuil di Gua Ajanta mempunyai 20 buah
– Falsafahnya untuk membaiki dunia kuil gua
– Karya utama Politic China
– Guru kepada Alexander the Great – Tembok Besar China untuk menghadapi serangan
orang gasar
2.2.3 Peningkatan Sosial – Sains dan Teknologi – Pembinaan bandar – bandar Loyang, Anyang,
1 Perkembangan sains dan teknologi Changan, tembok-tembok dan pintu gerbang
Yunani – Kota Larangan – tempat kediaman maharaja China
– Thales mengembangkan ilmu geometri Mesir purba – Kuil, pagoda
✄

2 Fungsi binaan India
Acropolis – Sistem kasta, iaitu Brahmin, Ksyatria, Vaisya dan
– Pusat pentadbiran atau ibu negeri Athens Sudra
– Terdapat rumah berhala, teater, parthenon – Sistem kasta diikuti dengan ketat – lelaki tidak boleh
Parthenon mengahwini wanita daripada kasta yang berbeza
– Rumah berhala untuk Dewi Athens – Tidak boleh bercampur gaul dengan ahli kasta yang
– Untuk memperingati kejayaan membebaskan diri berbeza
daripada kuasa Persia China
Pantheon – Tempat memuja dan menyimpan patung – Terbahagi kepada golongan atasan – maharaja,
dewa dan tempat menjalankan kerja awam keluarganya, pegawai bangsawan dan sida-sida
Colloseum – Sebagai tempat pahlawan Rom bertarung – Rakyat bawahan – petani dan artisan
dan teater – Golongan hamba
Aqueduct – Saluran air yang dibawa dari sumbernya – Rakyat bawahan dan hamba merupakan kumpulan
di gunung sokongan kepada golongan atasan
2.2.3 Peningkatan Sosial – Bahasa dan 2.3 Sumbangan Tamadun

Kesusasteraan 1 Sumbangan Tamadun Yunani, Rom, India dan China
1 Perkembangan bahasa dan kesusasteraan terhadap dunia
Yunani Yunani
– Tokoh sastera ialah Homer dan Hesiod – Sistem pemerintahan demokrasi
– Homer hasilkan epik Illiad dan Odessey – Sukan Olimpik
– Hesiod menulis buku puisi, iaitu Theology dan Works – Memperkenalkan mahkamah berjuri
and Day – Hasil sastera Iliad dan Odessey
Rom – Falsafah Aristotle, Plato dan Socrates
– Tokoh penyajak ialah Cicero dan Virgil – Acropolis, Parthenon – pusat pelancongan
– Zaman kemunculan kesusasteraan digunakan untuk – Archemedes – teori mengira isipadu benda yang
menanam semangat patriotisme dalam kalangan tidak mempunyai bentuk tertentu
rakyat – Hippocrates – Bapa perubatan
India Rom
– Bahasa sanskrit yang melahirkan bahasa Hindi, – Sistem republik – pemerintahan oleh dua orang
Urdu, Punjab, Kashmir konsul
– Epik Ramayana dan Mahabharata – Pembinaan aqueduct
China – Ilmu matematik, kejuruteraan
– Tokoh sastera ialah Szu Ma Chien yang menghasilkan – Bahasa Latin
prosa bertajuk Shih Chi – Ilmu falsafah stoisisme
– Kemunculan dalam bidang puisi seperti Tu Fu, Li Po – Seni bina Graeco-Roman – bentuk tiang, pintu
dan Po Chu I gerbang, arked, bangunan dan buntar
– Wujud dialek-dialek utama seperti Mandarin, Wu, – Penggunaan simen dan batu marmar
Hunanis, Kiangsi, Hakka, Kantonis dan Fukien India
– Agama Hindu dan Buddha
2.2.3 Peningkatan Sistem Sosial – Stupa di Sanchi
1 Sistem sosial – Candi
Yunani – Kompleks gua Elora
– Di Athens, penduduknya terbahagi kepada – Sistem kasta
warganegara, penduduk bukan warganegara dan – Epik Mahabharata dan Ramayana
hamba – Bahasa sanskrit
– Di Sparta, penduduknya terbahagi kepada kelas China
pertama, iaitu warganegara Sparta tulen, kelas kedua, Ajaran Confucius, Taoisme dan falsafah legalisme
iaitu para pekerja, artisan dan pedagang, dan kelas – Tembok Besar China
ketiga ialah Helot, iaitu petani – Rekod sejarah dalam bentuk ensiklopedia, kisah
Rom perjalanan dan maklumat geografi
– Terbahagi kepada warganegara Rom, bukan – Sistem peperiksaan
warganegara dan hamba – Pertanian, sistem giliran, penggunaan tajak, cangkul,
– Warganegara Rom merupakan orang Rom kolar kuda, sistem saliran
– Bukan warganegara ialah penduduk yang ditakluki – Teknologi membuat kertas
– Konsep Yin dan Yang

2 Perbandingan sukan Olimpik zaman Yunani dengan zaman moden
Yunani Kriteria Moden

(a) Olympia Tempat Bandar-bandar besar terpilih di dunia
(b) Menghormati dewa Zeus Tujuan Mengeratkan hubungan antara negara, mewujudkan
semangat kesukanan, meningkatkan pencapaian sukan
dan kepentingan komersil
(c) Sekalung daun zaitun dari tempat Bentuk hadiah Pingat emas, perak dan gangsa
keramat di Olympia Wang – kontrak iklan
(d) Lelaki sahaja Peserta Lelaki dan perempuan
(e) Negara-negara kota Yunani sahaja Penglibatan Semua negara di dunia
(f) Acara perseorangan – pentathlon, Acara Pelbagai acara – balapan, padang, sukan air seperti
gusti, melompat, melempar cakera berenang dan polo air, acara gelanggang, gimnastik,
dan merejam lembing bola sepak, badminton, hoki dan sebagainya
(g) Semua peperangan dihentikan bagi Perang Peperangan berterasan walaupun pertandingan Sukan
menghormati Sukan Olimpik Olimpik dijalankan
2.4 Kemunculan Agama dan Ajaran Utama Dunia – Untuk mencapai tahap tersebut, seseorang
1 Pengertian agama dan ajaran perlulah berbuat baik semasa hidupnya untuk
Agama – Pegangan kepercayaan kepada satu-satu tuhan mencapai Moksya
atau dewa (b) Agama Buddha
Ajaran – Aspek-aspek kepercayaan yang terkandung Pengasas
di dalam satu-satu agama – Diasaskan oleh Siddharta Gautama yang dikenali
2 Senarai agama dan ajaran utama dunia penganutnya sebagai Buddha
Agama – Islam, Kristian, Hindu, Buddha – Kemunculannya sebagai satu penentangan
Ajaran – Confucianisme, Taoisme golongan Ksyatria terhadap dominasi Brahmin
3 Ciri-ciri agama dan ajaran utama dunia serta prinsip dalam soal agama dan kehidupan
(a) Agama Hindu – Sistem kasta dianggap menjadikan masyarakat
Pengasas tidak teratur
– Sejarah kemunculannya sukar dipastikan – Asas ajaran Buddha termasuklah empat
– Dipercayai muncul sejak zaman Tamadun India kebenaran mulia yang dicapai melalui lapan
lagi jalan
Kitab Kitab
– Semakin jelas pada zaman Vedik apabila lahir – Menggunakan kitab Tripitaka dan bahasa Pali
kitab suci Veda yang menjadi pegangan penganut Ajaran/Prinsip
Hindu Empat kebenaran mulia, ialah:
– Agama Hindu mempercayai Tuhan mempunyai – Dukka/penderitaan
tiga fungsi utama, iaitu: – Samudaya/sebab penderitaan
• Brahma – pencipta – Nirodha – nafas yang membawa penderitaan
• Vishnu – memelihara – Marga – cara memadamkan nafsu dan keinginan
• Siva – membinasa Lapan jalan mulia:
– Agama Hindu mempunyai enam aliran, iaitu: – Kepercayaan yang betul
• Saivisme • Ganapathyam – Tujuan yang betul
• Vaishnavisme • Kaumaram – Pertuturan yang baik
• Sakhtam • Saura – Perbuatan yang baik
Ajaran/Prinsip – Hidup yang baik
– Penganutnya percaya kepada Hukum Karma – Usaha yang baik
yang bersabit dengan kelakuan manusia semasa – Fikiran yang baik
hidup dan kelahiran semula selepas mati – Renungan yang baik
– Kelahiran semula bergantung pada Karma (c) Agama Kristian
dan tujuan hidup pula adalah untuk mencapai Pengasas
Moksya, iaitu kebebasan mutlak – Diasaskan oleh Jesus Christ dari Jerusalem
– Sesiapa yang mencapai tahap ini akan bersatu Kitab
dengan Tuhan dan tidak akan lahir semula ke – Kitabnya Old Testament dan New Testament
dunia yang dikenali Bible
✄

Ajaran/Prinsip – Jika manusia bertindak, ini bertentangan dengan
– Hari Ahad merupakan hari yang dikhaskan prinsip wu-wei dan akan merosakkan dunia
untuk kegiatan agama – mengunjungi gereja
– Terbahagi kepada mazhab Katolik, Protestan 2.5 Rumusan Bab
dan sebagainya – Peningkatan tamadun berlaku kerana terdapat
(d) Ajaran Islam perkembangan pemikiran dan kemahiran
Pengasas – Perkembangan pemikiran dicapai melalui ilmu falsafah,
– Diwahyukan oleh Allah SWT kepada Nabi sistem pendidikan, sistem pemerintahan, kesenian,
Muhammad SAW melalui Malaikat Jibrail di kesusasteraan, keagamaan, sains dan teknologi dalam
Gua Hira kehidupan manusia
Kitab – Peningkatan tamadun ini menggambarkan manusia
– Kitab suci ialah al-Quran sentiasa bersikap inovatif
Ajaran/Prinsip
– Teras agama Islam ialah akidah dan syariah Praktis Objektif
– Akidah – keyakinan jiwa terhadap keesaan
Tuhan 1 A 2 B 3 B 4 D 5 C
– Syariah – undang-undang yang terkandung di 6 A 7 B 8 D 9 D 10 B
11 B 12 C 13 D 14 D 15 D
dalam al-Quran dan Hadis sebagai petunjuk 16 D 17 A 18 A 19 C 20 D
kepada umat Islam 21 B 22 B 23 D 24 A 25 D
– Orang Islam wajib meyakini kepada Rukun
Iman dan Rukun Islam
– Rukun Islam: Bab 3 ➠ Tamadun Awal Asia Tenggara
• Mengucap dua kalimah syahadah Kemunculan Kerajaan Awal di Asia Tenggara
• Menunaikan solat – 5 waktu sehari 1 Pembahagian Asia Tenggara
• Berpuasa di bulan Ramadhan Tanah Besar Asia Tenggara
• Menunaikan zakat – Funan, Chenla, Angkor, Sukhotai dan Ayuthia
• Mengerjakan haji Kepulauan Asia Tenggara
– Rukun Iman – Kepulauan Melayu
• Percaya kepada Allah yang esa • Kedah Tua, Gangga Negara dan Langkasuka
• Percaya kepada Malaikat – Kepulauan Indonesia
• Percaya kepada Nabi dan Rasul • Srivijaya, Majapahit, Singhasari dan Mataram
• Percaya kepada Kitab suci al-Quran 2 Bukti perkembangan maritim
• Percaya kepada Qada’ dan Qadar – Hubungan perdagangan dengan Rom
• Percaya kepada Hari Qiamat – Pembekal bahan mentah
(e) Ajaran Confucianisme – Kemahiran membuat kapal layar dan perahu
Pengasas – Bukti arkeologi
– Diasaskan oleh Confucius 3 Faktor kemunculan kerajaan awal
Ajaran/Prinsip – Kedudukan dari lokasi strategik
– Ajaran ini menekankan prinsip moral yang – Mempunyai pelabuhan entrepot, pelabuhan pembekal
tinggi – perikemanusiaan (ren), kesusilaan (li), – Hubungan perdagangan, diplomatik dan keagamaan
ketaatan kepada ibu bapa (xiao) dengan Tamadun China dan India
– Untuk mencapai ketinggian moral, seseorang – Kekayaan bahan mentah/logam
harus mendapat pendidikan – Jaminan keselamatan untuk perdagangan
– Prinsip moral ini ditegaskan kepada semua 4 Melabel peta (sila rujuk peta dalam buku teks pada muka
lapisan masyarakat surat 72)
(f) Ajaran Taoisme
Pengasas 3.1 Bentuk-Bentuk Kerajaan Awal
– Diasaskan oleh Lao Tze
1 Kerajaan awal Asia Tenggara
Kitab
– Kitabnya Tao Te Ching – falsafah Taoisme Kerajaan Agraria Kerajaan Maritim
Ajaran/Prinsip
Menjalankan Maksud Menjalankan
– Lebih menumpukan kepada konsep Tao yang
kegiatan ekonomi kegiatan ekonomi
bermaksud jalan
yang berasaskan berasaskan
– Setiap tindakan manusia ditentukan oleh Tao pertanian, perdagangan
dan sebab itu manusia tidak harus bertindak penternakan dan dan kelautan,
terhadap apa-apa yang berlaku memungut hasil serta berfungsi
– Ia merujuk kepada Tao sebagai tidak mengambil hutan dan sungai sebagai pelabuhan
sebarang tindakan atau wu-wei pembekal

Kerajaan Agraria Kerajaan Maritim (c) Memungut hasil laut
(d) Kegiatan perdagangan
• Lembah sungai Lokasi • Berhampiran (e) Berfungsi sebagai pelabuhan pembekal
• Pedalaman pesisir (f) Penduduknya terdiri daripada orang laut, orang
pantai tempatan dan pedagang luar
• Lembah sungai (g) Mahir membuat kapal
• Kepulauan
(h) Menjadi pelabuhan entreport
• Kerajaan Contoh • Srivijaya (i) Pusat pengumpulan hasil hutan dari kawasan
Dvaravati • Kedah Tua pedalaman
• Kerajaan • Tiumah [mana-mana tujuh]
Sungai Merah 2 Perkampungan → Pelabuhan pembekal → Pelabuhan
• Kerajaan Taruma kerajaan → Pelabuhan entrepot
• Angkor 3 Peranan pelabuhan
(a) Pembekal – membekal bekalan hasil tempatan,
3.1.1 Kerajaan Agraria iaitu logam emas dan timah, hasil hutan seperti
1 Ciri-ciri kerajaan agraria kayu gaharu, rotan, damar, hasil laut dan makanan
(a) Terletak di kawasan pedalaman, lembah sungai kepada pedagang yang singgah
(b) Menjalankan kegiatan pertanian – padi sawah dan (b) Kerajaan
padi huma – masih lagi berperanan sebagai pelabuhan
(c) Tanaman sampingan seperti keledek, pisang, jagung pembekal
dan sayur-sayuran – berkembang dan mendapat status pelabuhan
(d) Menghasilkan pelbagai jenis rempah seperti kerajaan kerana wujudnya kerajaan di situ
cengkih dan lada hitam (c) Entreport
(e) Mengumpul hasil hutan seperti kayu gaharu, kapur – memperdagangkan hasil buminya seperti logam,
barus, tanduk, gading dan sebagainya hasil hutan dan hasil laut kepada pedagang
(f) Memungut sarang burung dari gua untuk tujuan antarabangsa
perdagangan – membeli barangan daripada pedagang
(g) Menangkap ikan di sawah, paya dan sungai antarabangsa dan mengedarkannya pedagang
(h) Mendapatkan kulit kura-kura yang datang
(i) Menternak binatang seperti lembu, kerbau, 4 Faktor-faktor Srivijaya menjadi kuasa maritim di Asia
kambing dan ayam Tenggara
2 Faktor-faktor kemajuan pertanian (a) Memiliki bala tentera laut yang besar dan kuat yang
– Tanah subur sesuai untuk kegiatan pertanian dianggotai pelbagai golongan rakyat dan Orang
– Pembinaan sistem pengairan/perparitan yang baik Laut
– Pemerintah memainkan peranan dalam pembinaan (b) Kedudukannya yang strategik di Selat Melaka
sistem pengairan (c) Menjadi tempat persinggahan kapal yang berdagang
– Kekayaan hasil hutan seperti kapur barus, kayu di antara China dan India
gaharu, tanduk, gading dan sebagainya (d) Terdapat hasil dan barangan untuk perdagangan
– Bekalan makanan dapat menampung keperluan antarabangsa
penduduk 5 Konsep saling melengkapi
– Iklim yang panas dan lembab sepanjang tahun Agraria
3 Kepentingan Tasik Tonle Sap – Bergantung kepada kerajaan maritim untuk
(a) Membekalkan air minuman mendapatkan barangan mewah dari China dan India
(b) Membekalkan sumber protein seperti ikan kepada – Barangan mewah yang dibawa dari China
penduduk sekitar termasuklah tembikar
(c) Iklim yang panas dan lembab sepanjang tahun – Barangan dari India ialah tekstil
(d) Air dari tasik dapat dialirkan ke kawasan Maritim
penanaman padi dengan menggunakan sistem – Ingin mendapatkan keperluan makanan dan hasil
saliran dan terusan hutan daripada kerajaan agraria
(e) Tanah sekitarnya subur disebabkan mendapan – Untuk mendapatkan kayu bagi membuat kapal
lumpur/lanar di sekitarnya – Untuk mendapatkan gajah sebagai kenderaan
[mana-mana empat] – Untuk mendapatkan tukang kayu yang mahir
daripada kerajaan agraria
3.1.2 Kerajaan Maritim 6 Perbandingan kerajaan agraria dan kerajaan maritim
1 Ciri-ciri kerajaan maritim Aspek persamaan
(a) Terletak di lembah sungai, berhampiran pesisir (a) Mendapat pengaruh Hindu dan Buddha
pantai dan kepulauan (b) Mengamalkan sistem raja berkuasa mutlak
(c) Saling bergantung di antara satu sama lain
✄
(b) Kegiatan menangkap ikan

Aspek perbezaan
Agraria Maritim
Menjalankan kegiatan ekonomi yang berasaskan Maksud Menjalankan kegiatan ekonomi berasaskan
pertanian, penternakan dan pemungutan hasil hutan perdagangan dan kelautan, serta berfungsi
dan sungai sebagai pelabuhan
• Lembah sungai Lokasi • Berhampiran
• Pedalaman pesisir pantai
• Lembah sungai
• Kepulauan
• Pertanian sara diri Kegiatan • Perdagangan
• Mengumpul hasil hutan • Mengumpul hasil laut
• Perdagangan • Ahli pelayaran
• Membekalkan sumber makanan Peranan • Memasarkan hasil keluaran agraria
• Mendapatkan barangan mewah dari maritim • Mendapatkan sumber makanan dari agraria
• Membekalkan tenaga kerja kepada maritim • Menjual barangan kepada agraria
• Membekalkan tukang kayu dan tukang batu kepada • Menjalankan perdagangan antarabangsa
maritim • Mempunyai pelabuhan
• Kaya hasil bumi
3.2 Pengaruh Agama Hindu dan Buddha dalam – Raja bertanggungjawab mengatur kesejahteraan
Kerajaan Awal negara dan rakyat selaras dengan Dharma
3.2.1 Cara-Cara Kedatangan Pengaruh Hindu 2 Pengaruh Hindu-Buddha dalam pentadbiran kerajaan
dan Buddha Srivijaya
(a) Mahayana – Mengamalkan agama Buddha
1 Cara pengaruh Hindu tersebar
Mahayana
– Dibawa oleh golongan Ksyatria/tentera
(b) Pusat – Terdapat pentadbiran peringkat pusat dan
– Dibawa oleh golongan vaisya/pedagang
daerah
– Dibawa oleh golongan Brahmin/pendeta
(c) Anak raja – Pentadbiran pusat diketuai oleh empat
– Proses asimilasi
kumpulan anak raja
(d) Gundik – Anak gundik tidak boleh mewarisi takhta
3.2.2 Pengaruh Hindu dan Buddha dalam (e) Parvanda – Anak raja dibantu oleh parvanda atau
Sistem Pemerintahan senapati, iaitu ketua pentadbir pusat
1 Pengaruh Hindu dan Buddha (f) Pegawai – Dibantu pula oleh pegawai seperti hakim,
(a) Kedudukan raja temenggung dan penghulu
– Menggunakan gelaran raja (g) Datu – Pentadbiran daerah diketuai datu yang
– Raja di puncak pemerintahan dilantik oleh raja
– Dia bawah raja terdapat kerabat diraja, pembesar (h) Sumpah – Datu dikehendaki mengangkat sumpah
dan ahli agama/Brahmin di Telaga Batu, Palembang
(b) Kuasa (i) Hamba – Hamba raja merupakan golongan paling
– Raja berkuasa mutlak dalam hal pentadbiran, bawah dalam pentadbiran
hubungan luar, ketenteraan dan khazanah
negara 3.2.3 Pengaruh Hindu dan Buddha dalam
– Perintah raja merupakan undang-undang
Kesenian dan Kesusasteraan
– Raja mesti adil terhadap golongan yang diperintah
(c) Konsep Dewa-raja 1 Maksud
– Raja merupakan bayangan tuhan Candi – Monumen keagamaan bagi agama Hindu dan
– Raja dipercayai memiliki kesaktian Buddha yang berperanan sebagai rumah ibadat
(d) Adat istiadat Monumen
– Kedaulatan raja diperkukuhkan dengan pelbagai – Binaan atau bangunan yang dibuat daripada batu
adat istiadat seperti adat pertabalan dengan tujuan memperingati orang ternama atau
– Upacara pertabalan diketuai golongan Brahmin peristiwa penting
(e) Order kosmos – Ia boleh berupa candi, iaitu kuil, wat atau stupa, arca
– Negara dianggap sebagai suatu alam semesta dan patung
– Raja dan ibu kotanya sebagai pusat alam semesta/
pemerintahan

2 Bentuk candi yang ditemui di Asia Tenggara 5 Peranan bahasa Sanskrit
(a) Digunakan dalam merekod ilmu pengetahuan
Nama Candi Tempat Tarikh (b) Mencatat mentera
(a) Cadi Dieng Jawa Tengah Abad ke-6 M (c) Dibaca dalam upacara-upacara keagamaan
(d) Pengaruh perbendaharaan kata seperti duka, rupa,
(b) Candi Jawa Tengah Abad ke-9 M
Prambanan derhaka, pahala, dosa, sengsara, huruf
(e) Candi/monumen-monumen
(c) Angkor Wat Kemboja Abad ke-12 M (f) Inskripsi-inskripsi batu bersurat di Lembah Bujang
(d) Candi Jawa Tengah Abad ke-8 M dan Kutei
Borobudur (g) Epik Ramayana dan Mahabharata melahirkan
(e) Candi Chaiya Thailand Abad ke-7 M Hikayat Pendawa Lima dan Hikayat Pendawa Jaya
[mana-mana lima]
3 Melengkap maklumat rajah grafik 6 Peranan Hindu dan Buddha dalam kesusasteraan
(a) Nama bangunan – Candi Angkor Wat – Aspek bahasa seperti bahasa sanskrit yang terdapat
Lokasi – Kemboja pada batu bersurat Kutei
Lambang agama – Agama Hindu – Epik Ramayana dan Mahabharata mempengaruhi
Ciri-ciri binaan kesusasteraan Jawa seperti Nagarakertagama
– Tingginya ialah 213 meter – Wayang kulit, teater
– Terdapat tempat pemujaan di bahagian tengah – Hikayat-hikayat tempatan mendapat pengaruh epik
dengan teres bertingkat empat India seperti Hikayat Pendawa Lima, Hikayat Seri
– Setiap sudutnya mempunyai menara Rama dan Hikayat Pendawa Jaya
– Bahagian luarnya terdapat tembok yang dibina
daripada batu laterit dan batu pasir 3.3 Rumusan Bab
– Ukiran dindingnya mengenai epik Ramayana
– Kelahiran kerajaan awal Asia Tenggara disebabkan
dan Mahabharata
faktor perdagangan
(b) Nama bangunan – Candi Borobudur
– Perkembangan perdagangan membawa kepada
Lokasi – Jawa Tengah, Indonesia
kemunculan pelabuhan awal dan hubungan dengan
Lambang agama – Agama Buddha Mahayana
Tamadun India dan China
Ciri-ciri binaan
– Pengaruh dari negara luar disesuaikan oleh pemerintah
– Terbahagi kepada tiga tingkat
dan penduduk tempatan di Asia Tenggara
– Setiap tingkat melambangkan satu tahap
kehidupan yang diwakili patung stupa dan
Praktis Objektif
Buddha
– Tingkat pertama terdapat ukiran cerita 1 B 2 D 3 C 4 D 5 D
kehidupan Gautama Buddha 6 D 7 D 8 D 9 D 10 B
– Tiga tingkat melambangkan tiga tahap 11 D 12 C 13 B 14 D 15 A
kehidupan, iaitu sila, samadhi dan panna 16 B 17 C 18 A 19 B 20 D
21 C 22 C 23 B 24 D 25 D
(c) Nama bangunan – Candi Lembah Bujang
Lokasi – Lembah Bujang
Lambang agama – Hindu Bab 4 ➠ Kemunculan Tamadun Islam dan
Ciri-ciri binaan Perkembanganya di Makkah
– Terbahagi kepada dua bahagian, iaitu vimana 4.1 Zaman Jahiliah
dan mandapa 4.1.1 Masyarakat Arab Jahiliah
– Vimana ialah bahagian suci tempat arca
keagamaan diletakkan 1 Berasal daripada perkataan bahasa Arab, iaitu jahala
– Mandapa pula bahagian luar candi bermaksud “jahil atau tidak mengetahui atau tidak
4 Kepentingan monumen kepada Kerajaan Awal Asia mempunyai ilmu pengetahuan”
Tenggara 2 Sebab-sebab digelar masyarakat Arab Jahiliah
(a) Tempat ibadat bagi penganut Hindu dan Buddha – Kerana mereka tidak menerima kebenaran
(b) Sebagai tempat menyimpan abu mayat/jenazah raja – Tidak mengikut ajaran para nabi dan rasul
dan kerabatnya sebelumnya seperti Nabi Musa, Nabi Sulaiman, Nabi
(c) Tempat menyimpan patung dewa utama bagi Ibrahim, Bani Ismail dan lain-lain
sesebuah kerajaan awal 3 Jangka masa Zaman Jahiliah
(d) Lambang keagungan pemerintah bagi kerajaan awal 610 M – Turun wahyu pertama kepada Nabi Muhammad
(e) Ketinggian nilai estetika berdasarkan kehebatan SAW dan bermulanya zaman Islam
seni binanya 570 M – Kelahiran Nabi Muhammad SAW
(f) Pusat pemerintahan sesebuah kerajaan bagi 300 M – Pecahnya empangan Maarib
kerajaan awal 4 310 tahun
✄
[mana-mana lima]

4.1.2 Ciri-Ciri Masyarakat Arab Jahiliah (c) Wahyu – Ajaran yang disampaikan oleh Allah
1 Ciri-ciri masyarakat Arab Jahiliah kepada nabi dan rasul melalui malaikat Jibril
(a) Sosial (d) SAW – Singkatan bagi sallallahu alaihi wassalam
– Tidak bermoral seperti berjudi, berzina, minum yang bermaksud Allah merahmati Nabi Muhammad
arak (e) Kafilah – Kumpulan manusia yang bergerak dari
– Seorang lelaki yang meminum arak sehingga satu tempat ke satu tempat dengan tujuan berniaga
mabuk, maka beliau sempurna sebagai lelaki atau berpindah
– Kedudukan wanita adalah rendah
4.2.1 Kehidupan Nabi Muhammad SAW Sebelum
– Mereka tidak dapat mewarisi harta pusaka
Dilantik Menjadi Rasul
tinggalan ibu bapa
– Bayi perempuan ditanam hidup-hidup sejurus 1 Dijaga oleh ibu baginda, Aminah binti Abdul Wahab →
dilahirkan Ibu baginda meninggal dunia dan baginda dipelihara
– Mereka menganggap anak perempuan oleh datuk dan bapa saudara baginda → Mengikut
menjatuhkan maruah keluarga bapa saudaranya berniaga → Menjalankan perniagaan
– Lelaki boleh berkahwin dengan beberapa orang Khadijah → Berkahwin dengan Khadijah → Dilantik
wanita sekaligus/sesiapa yang disukainya menjadi rasul
(b) Ekonomi
4.2.2 Keperibadian Nabi Muhammad SAW
– Perniagaan berasaskan riba dan penindasan
– Mementingkan keuntungan dan kekayaan 1 Sifat terpuji
semata-mata (a) Siddiq – berkata benar
– Merompak dan merampas barangan daripada (b) Amanah – dipercayai
kafilah (c) Tabliq – menyampaikan
– Merompak adalah satu kewajipan bagi setiap (d) Fatanah – bijaksana
individu dalam setiap kabilah 2 Sebab Nabi Muhammad SAW digelar al-amin
– Eksploitasi golongan kaya terhadap golongan – Perkataan dan perbuatan baginda sentiasa dipercayai
miskin – Nabi Muhammad SAW seorang pemimpin berkaliber
(c) Agama dan pedagang yang jujur dan dipercayai
– Agama wathani (menyembah berhala) 3 Sifat-sifat peribadi Nabi Muhammad SAW
– Animisme (memuja alam semesta (a) Baginda seorang yang bijaksana dan sebelum
– Samawi (Kristian dan Yahudi) dilantik menjadi rasul, pernah menyelesaikan
(d) Kepercayaan masalah untuk meletakkan semula Hajarul Aswad
– Kepercayaan (memilik nasib, sihir dan ke tempat asal
mempercayai roh orang mati menjadi burung) (b) Baginda seorang pengasih dan penyayang di mana
– Agama Hanif – agama yang disampaikan oleh baginda suka membantu isteri baginda membersih
Nabi Ibrahim a.s. dan Nabi Ismail a.s. rumah dan menjaga anak-anak
(e) Nilai hidup (c) Baginda bersikap merendah diri dan bersedia
– Sistem Kabilah – cara hidup berpuak-puak/ bergaul dengan semua lapisan masyarakat
berkelompok (d) Selepas menjadi rasul, baginda telah
– Setiap kabilah ada identiti dan peraturan sendiri menandatangani perjanjian Hudaibiyah dengan
– Ahlinya sangat fanatik kepada kabilah masing- Arab Quraisy
masing (e) Cara Nabi Muhammad SAW mengendalikan proses
– Sesuatu kabilah diketuai seorang syeikh kabilah perjanjian ini menunjukkan baginda berpandangan
– Syeikh dilantik atas persetujuan ramai/disukai jauh
ahli kabilah (f) Sanggup menerima isi perjanjian walaupun isi
– Beliau mestilah gagah, berani/matang dan perjanjian tersebut berat sebelah
pandai berpidato 4 Pengalaman Nabi Muhammad SAW dalam bidang
2 Kesan amalan Sistem Kabilah perniagaan
– Kemunculan semangat assabiah – Menjalankan perniagaan secara berseorangan
– Tercetusnya peperangan di kalangan masyarakat – Berkongsi perniagaan dengan temannya
– Peranan kesukuan yang menebal – Mengikut rombongan bapa saudara baginda sehingga
3 Maksud istilah ke Syam sejak umur 12 tahun
(a) Nabi – Orang lelaki yang dipilih oleh Allah untuk – Menjalankan perniagaan Khadijah
menerima wahyu daripada-Nya untuk dirinya
sendiri 4.2.3 Kerasulan Nabi Muhammad SAW
(b) Rasul – Orang lelaki yang dipilih oleh Allah untuk 1 Wahyu yang diturunkan kepada Nabi Muhammad SAW
menerima wahyu daripada-Nya untuk dirinya Wahyu Pertama – Surah al-Alaq Ayat 1–5
sendiri dan juga untuk disampaikan kepada orang Kandungan – Memerintahkan umat Islam supaya
ramai membaca

Wahyu Kedua – Surah al-Muddasir Ayat 1–7 2 Pendekatan yang digunakan oleh Nabi Muhammad
Kandungan – Pengisytiharan Nabi Muhammad SAW
SAW sebagai Rasulullah yang mewajibkan baginda (a) Hikmah dan lemah lembut
menyampaikan ajaran Islam kepada seluruh manusia – Tidak memaksa orang ramai memeluk Islam
2 Faktor amalan membaca sangat penting dalam Islam – Memujuk mereka dengan menggunakan akal
(a) Melalui pembacaan, seseorang akan mendapat ilmu (b) Perbandingan akhlak – Perbandingan nilai akhlak
pengetahuan masyarakat Arab jahiliah dengan nilai akhlak yang
(b) Melalui pembacaan, seseorang dapat menambah disaran Islam
ilmu pengetahuan (c) Bacaan ayat al-Quran – Nabi Muhammad SAW
(c) Melalui pembacaan, penyelidikan dapat dilakukan membacakan ayat al-Quran untuk menjawab
(d) Melalui ilmu sesuatu bangsa, dapat mencapai pertanyaan para sahabat, di samping memberi
kejayaan penerangan dan menunjukkan teladan yang baik
(d) Tanam keimanan – Nabi Muhammad SAW
4.3 Penyebaran Islam di Makkah menanam keimanan dengan keimanan menjelaskan
1 Cara penyebaran Islam di Makkah bahawa kejayaan dakwah adalah berdasarkan
Secara sulit kesabaran dan pengorbanan bukannya harta
– Berjalan selama 3 tahun kekayaan
– Ditujukan kepada ahli keluarga, sahabat yang rapat, (e) Keperibadian Nabi Muhammad SAW – Baginda
kaum kerabat baginda sendiri mempunyai keperibadian yang tinggi, iaitu
– Tokoh awal memeluk Islam seperti Khadijah binti sebagai orang yang berakhlak mulia
Khuwailid, Ali bin Abu Talib, Zaid bin Harithah dan
Abu Bakar al-Siddiq 4.4.2 Penentangan terhadap Islam
– Tokoh memeluk Islam melalui Abu Bakar ialah 1 Faktor-faktor penentangan
Uthman bin Affan, Zubair bin Awam dan al-Arqam (a) Kepercayaan – Ajaran Islam berasaskan kepercayaan
bin Abu Arqam kepada Allah yang Maha Esa sedangkan orang
– Rumah al-Arqam menjadi pusat kegiatan Islam yang Arab Quraisy mempercayai dan mengamalkan
pertama di Makkah penyembahan patung berhala dan animisme
– Dakwah Islamiah mendapat sambutan kerana (b) Sosial
ketinggian akhlak Nabi Muhammad SAW dan – Islam menyarankan persamaan taraf sesama
kejujuran para sahabat semasa berdakwah manusia sedangkan sistem sosial masyarakat
Secara terbuka jahiliah mewujudkan perbezaan darjat antara
– Berjalan selama 10 tahun golongan atasan dengan golongan bawahan
– Turunnya ayat al-Quran yang meminta baginda – Menolak konsep persaudaraan Islam yang
menyebarkan Islam kepada keluarga Abdul Muttalib bertentangan dengan amalan semangat assabiah
– Mengadakan ceramah di rumah Ali bin Abu Talib, – Amalan dan akhlak yang keji seperti mencuri,
baginda menerangkan tentang Islam menindas, menjadi kebiasaan mereka tetapi
– Di antara keluarga baginda ada yang menerima dan perbuatan tersebut dilarang oleh Islam
ada yang menolak (c) Politik
– Orang yang paling kuat menentang ialah bapa – Tanggapan salah terhadap Nabi Muhammad
saudaranya, iaitu Abu Lahab SAW, iaitu menganggap apabila menerima Islam
– Dakwah kepada orang ramai dilakukan di Bukit Safa, mereka terpaksa tunduk kepada kepimpinan
Makkah setelah turunnya ayat al-Quran, al-Hijr, ayat Nabi Muhammad SAW
94 – Perkara ini menggugat pengaruh dan kedudukan
– Majlis ini dihadiri oleh semua ketua, iaitu Bani Abdul keluarga mereka di Makkah
Muttalib, Bani Zuhrah, Bani Tamim, Bani Makhzam (d) Ekonomi
dan Bani Asad – Menggugat perusahaan mengukir patung
– Berlaku perbahasan hebat antara Nabi Muhammad berhala
SAW dengan Abu Lahab yang menghina baginda – Ini kerana Islam mewajibkan umatnya
menyembah Allah Yang Maha Esa dan melarang
4.4 Reaksi Masyarakat Arab terhadap Islam penyembahan berhala
4.4.1 Penerimaan terhadap Islam 2 Bentuk pemulauan
(a) Orang Arab Quraisy tidak menjalankan aktiviti jual
1 Penerimaan Islam oleh golongan bawahan
beli
– Mereka tertarik terhadap ajaran-Islam yang
(b) Mereka tidak memberikan sebarang bentuk
memberikan layanan sama rata kepada semua
pertolongan
manusia
(c) Mereka tidak berkahwin dengan anggota keluarga
– Sebelum ini, mereka ditindas dan diseksa dengan
Nabi Muhammad SAW
kejam
✄

4.4.3 Nabi Muhammad SAW Menyelesaikan 5.2 Hijrah
Masalah 5.2.1 Konsep Hijrah
1 Langkah 1 Konsep hijrah dalam konteks Islam
(a) Membenarkan orang Islam berhijrah ke Habsyah – Perpindahan orang Islam dari Kota Makkah ke
(b) Berdakwah ke Taif Madinah dalam usaha memperkukuhkan kedudukan
(c) Berhijrah ke Madinah Islam
– Strategi baru untuk menyebarkan Islam
4.5 Rumusan Bab – Perjuangan untuk menegakkan kebenaran dan
– Kemunculan agama Islam telah mencorakkan tamadun meninggalkan keburukan dan kejahatan
baru bagi masyarakat Arab Jahiliah Semenanjung Tanah – Semangat ingin berubah seperti perubahan dari segi
Arab sikap, cara berfikir dan tingkah laku
– Tamadun Islam telah mengubah cara hidup masyarakat 2 Hujah menyangkal dakwaan Orientalis Barat
Arab jahiliah menjadi lebih teratur (a) Jemputan orang Madinah seperti yang tercatat
– Kemunculan Tamadun Islam juga memberi rahmat dalam Perjanjian Aqabah II
kepada seluruh manusia (b) Kedatangan orang Islam ke Madinah disambut
dengan rela dan meriahnya oleh penduduk Madinah
Praktis Objektif (c) Orang Islam Makkah diberikan tempat tinggal dan
dijamin keselamatannya
1 D 2 A 3 D 4 A 5 D
6 C 7 B 8 D 9 D 10 A (d) Nabi Muhammad SAW dilantik sebagai pemimpin
11 D 12 C 13 C 14 B 15 A Madinah dan diterima oleh kesemua golongan
16 D 17 B 18 A 19 C 20 A masyarakat Islam dan bukan Islam Madinah
21 B 22 D 23 B 24 A 25 D
26 D 5.2.2 Sebab dan Tujuan Hijrah
1 Faktor-faktor hijrah
Bab 5 ➠ Kerajaan Islam di Madinah (a) Perintah Allah menerusi wahyu yang memberitahu
5.1 Perjanjian Aqabah Pertama dan Perjanjian Nabi Muhammad SAW tentang pakatan orang
Aqabah Kedua Quraisy untuk membunuh baginda
(b) Jemputan orang Madinah yang sedang menghadapi
1 Perjanjian Aqabah
pelbagai konflik
Perjanjian Perjanjian (c) Penentangan/ancaman daripada orang Quraisy
Perkara telah menjejaskan aktiviti penyebaran Islam
Aqabah I Aqabah II
(d) Strategi Nabi Muhammad SAW untuk
521 M Tahun 622 M
mengembangkan Islam
Aqabah Tempat Aqabah
Suku Aus dan Pihak yang Suku Aus dan 5.2.3 Kepentingan Hijrah
Khazraj terlibat Khazraj 1 Kepentingan hijrah dalam peningkatan dan
Isi kandungan Perjanjian Aqabah I perkembangan
(a) Hendaklah beriman kepada Allah dan Rasul (a) Perdamaian antara suku Aus dan Khazraj melalui
(b) Berjanji akan membantu perjuangan Nabi semangat persaudaraan Islam
Muhammad SAW (b) Terjalinnya hubungan persaudaraan antara orang
(c) Meninggalkan amalan jahiliah seperti mencuri, Islam Makkah dan Madinah
minum arak dan membunuh bayi perempuan (c) Wujudnya perpaduan penduduk Madinah yang
Isi kandungan Perjanjian Aqabah II terdiri daripada pelbagai suku, budaya dan agama
(a) Memeluk Islam dan mengukuhkan lagi taat setia (d) Nabi Muhammad SAW membina Masjid al-Nabawi
kepada Nabi Muhammad SAW yang menjadi tempat beribadat, belajar, pertemuan
(b) Suku Auz dan Khazraj menjemput Nabi Muhammad dan perbincangan antara orang Islam
SAW dan orang Islam berhijrah ke Madinah (e) Nama Yathrib ditukar kepada nama Madinah al-
(c) Mereka menjanjikan keselamatan Nabi dan orang Munawarah (Kota Bercahaya)
Islam serta bersedia mempertahankan Islam (f) Menunjukkan sikap toleransi kaum dan tolong-
2 Kepentingan Perjanjian Aqabah menolong yang melahirkan masyarakat cemerlang
(a) Islam tersebar ke Madinah (g) Kejayaan hijrah adalah atas sokongan dan
(b) Berlakunya penghijrahan orang-orang Islam Makkah pengorbanan para sahabat Nabi Muhammad SAW
ke Madinah (h) Wanita juga memainkan peranan penting dalam
(c) Islam bertambah kuat menegakkan kemajuan sesebuah negara
(d) Perkembangan Islam ke seluruh Tanah Arab (i) Memperlihatkan ketabahan hati dan kebesaran jiwa
(e) Pembentukan kerajaan Islam Madinah yang Rasulullah yang sanggup berkorban meninggalkan
pertama kesenangan hidup demi perjuangan Islam

(j) Menampakkan kebijaksanaan Rasulullah SAW (g) Kedudukan Yahudi – Dijamin keselamatan selagi
dalam mengatur strategi perjuangan mereka mematuhi perlembagaan Madinah
(k) Penubuhan negara Islam Madinah oleh Nabi
Muhammad SAW dengan sebuah perlembagaan, 5.3.2 Kepentingan Piagam Madinah
iaitu Piagam Madinah 1 Kepentingan Piagam Madinah
(a) Model kerajaan Islam yang unggul/boleh dijadikan
5.3 Piagam Madinah panduan bagi menjalankan pemerintahan yang
1 Maksud Piagam Madinah berasaskan Islam
– Dikenali sebagai Sahifah Madinah (b) Suatu piagam pemerintahan lengkap yang
– Perlembagaan bertulis yang dirangka oleh Nabi merangkumi peraturan dunia dan akhirat
Muhammad SAW pada tahun 622 M berpandukan (c) Ekonomi yang berasaskan riba, penipuan, rasuah
wahyu Allah SWT dan pemindasan tidak dibenarkan
– Menjadi asas pemerintahan kerajaan Islam Madinah (d) Pembentukan masyarakat baru berasaskan ummah/
– Mencatatkan tentang peraturan, tanggungjawab masyarakat yang bersatu padu dan aman
ketua negara dan rakyatnya (e) Persamaan taraf/kedudukan semua masyarakat
– Dirangka berasaskan persetujuan orang Islam Madinah
(Muhajirin dan Ansar) dan orang bukan Islam (f) Islam menekankan persamaan hak dan
(Yahudi dan suku Arab lain) persaudaraan Islam
(g) Semangat perpaduan/bantu-membantu dan rela
5.3.1 Kandungan Piagam Madinah berkorban dipraktikkan dalam masyarakat Islam
(h) Undang-undang yang lengkap dan sempurna bagi
1 Maksud Piagam Madinah
semua lapisan masyarakat Madinah
– Mengandungi 47 fasal
(i) Syariah yang diperkenalkan oleh Islam adalah adil
– 23 fasal membincangkan hubungan dalam kalangan
(j) Sistem pemerintahan yang meletakkan Allah
orang Islam dan tanggungjawab mereka
sebagai kuasa tertinggi
– 24 fasal lagi mengenai tanggungjawab orang bukan
(k) Menyusun kehidupan masyarakat yang sistematik
Islam dan orang Yahudi terhadap negara Madinah
(l) Kesemua bangsa tertakluk kepada peraturan/cara
2 Intisari kandungan Piagam Madinah
hidup
(a) Politik
(m) Kerjasama dari semua kaum menjadikan negara
– Nabi Muhammad SAW sebagai pemimpin
Islam Madinah kuat dan disegani oleh negara luar
di Madinah
sekitarnya
– Baginda bertindak sebagai hakim bagi
menyelesaikan masalah antara orang Islam dan 5.4 Penyebaran Islam
bukan Islam
(b) Agama 1 Strategi penyebaran Islam
– Masyarakat Madinah bebas mengamalkan – Menghantar perutusan ke Rom/Rom Timur/Parsi/
agama masing-masing Mesir/Habsyah/wilayah sekitar Semenanjung Tanah
– Bebas mengamalkan adat masing-masing selagi Arab
tidak bertentangan dengan Islam – Tidak memaksa mereka memeluk Islam
(c) Sosial – Menggunakan cara diplomasi
– Masyarakat Madinah dianggap satu ummah dan – Menunjukkan nilai-nilai yang baik
mempunyai tanggungjawab yang sama terhadap – Mewujudkan rasa persefahaman dengan wilayah
Madinah tersebut
– Masyarakat Madinah tidak boleh bermusuhan 2 Garis panduan tentera Islam dalam peperangan
sesama sendiri (a) Tentera Islam tidak dibenarkan membunuh orang
(d) Perundangan yang lemah, iaitu orang tua/kanak-kanak/wanita/
– Undang-undang Islam diguna pakai secara orang sakit/orang yang menyerah diri
menyeluruh (b) Tidak dibenarkan membunuh binatang ternakan
– Peraturan kekeluargaan sesuatu kabilah boleh dan memusnahkan tanaman
diamalkan selagi tidak bertentangan dengan (c) Dilarang merobohkan tempat ibadat
Islam
5.5 Perjanjian Hudaibiyah
(e) Ekonomi
– Kerjasama antara masyarakat Madinah untuk 1 Tujuan rombongan untuk menziarahi Makkah dan
kemajuan ekonomi mengerjakan umrah
– Unsur penipuan dan riba dihapuskan dalam 2 Sebab Uthman bin Affan dipilih
perniagaan (a) Uthman mempunyai ramai saudara mara di Makkah
(f) Pertahanan – Semua anggota masyarakat (b) Uthman merupakan sahabat yang matang dan tua
dikehendaki mempertahankan Madinah daripada berbanding sahabat lain
✄
ancaman luar (c) Sifatnya yang lemah lembut dan bertolak ansur

3 Perjanjian Hudaibiyah berjaya dimeterai (d) Perjanjian Hudaibiyah dimeterai antara Nabi
– Pada tahun 622 M, rombongan orang Islam ke Muhammad SAW dengan orang Arab Quraisy
Makkah untuk menunaikan umrah (e) Pembukaan semula kota Makkah secara aman.
– Rombongan tersebut disekat di Hudaibiyah – Nabi Ajaran agama penyembahan berhala telah
Muhammad SAW menghantar Uthman bin Affan dihapuskan.
ke Makkah untuk menerangkan tujuan kedatangan
mereka 5.5.2 Pembukaan Semula Kota Makkah
– Tersebar khabar angin tentang kematian Uthman 1 Faktor-faktor pembukaan semula Kota Makkah
bin Affan – orang Islam bersumpah setia (Baiah (a) Orang Arab Quraisy melanggar Perjanjian
al-Ridwan) – orang Quraisy berasa bimbang, lalu Hudaibiyah dengan tidak menghormati hak
mereka menemui Nabi Muhammad SAW kebebasan yang telah dipersetujui
– Baginda bersedia mengadakan perjanjian – (b) Membunuh beberapa orang Bani Khuzaah yang
termeterailah Perjanjian Hudaibiyah antara Nabi berpihak kepada Islam
Muhammad SAW (Islam) dengan Suhail bin Amru (c) Sebagai strategi jangka panjang bagi meneruskan
(Quraisy) penyebaran Islam
4 Kandungan Perjanjian Hudaibiyah (d) Memantapkan lagi kedudukan kerajaan Islam di
(a) Kedua-dua belah pihak bersetuju mengadakan Madinah
genjatan senjata selama 10 tahun 2 Faktor kejayaan pembukaan semula Kota Makkah
(b) Kabilah Arab lain bebas untuk memihak kepada (a) Pengislaman Abu Sufian dan Abbas menyebabkan
orang Islam Madinah atau orang Quraisy Makkah orang Arab lain turut sama memeluk Islam
(c) Orang Islam Madinah yang memihak ke (b) Bilangan tentera Islam begitu ramai, iaitu 10 000
Makkah tanpa kebenaran penjaganya tidak perlu orang
dipulangkan (c) Nabi Muhammad SAW menyediakan empat
(d) Orang Quraisy Makkah yang memihak ke Madinah pasukan tentera
tanpa pengetahuan penjaganya perlu dipulangkan (d) Tentera Islam memasuki Kota Makkah melalui
semula empat arah, iaitu arah utara, selatan, barat dan barat
(e) Umat Islam hanya boleh mengerjakan umrah pada daya Makkah
tahun berikutnya, iaitu tahun 7H
5.5.3 Kepentingan Pembukaan Semula Kota
5.5.1 Kepentingan Perjanjian Hudaibiyah Makkah
1 Kepentingan Perjanjian Hudaibiyah 1 Kepentingan pembukaan kota Makkah
(a) Orang Islam berpeluang menunaikan haji pada tahun (a) Abu Sufian dan Abbas berjaya diIslamkan
629 M/7H (b) Jaminan keselamatan oleh Nabi Muhammad SAW
(b) Orang Islam bebas memasuki kota Makkah untuk (c) Sifat peribadi Nabi Muhammad SAW, iaitu seorang
beribadat di Kaabah pada bila-bila masa yang pemaaf menjadi kunci kejayaan
(c) Dakwah Islamiah berkembang ke seluruh (d) Kaabah terpelihara dari unsur-unsur jenayah dan
Semenanjung Tanah Arab agaman sembah berhala berjaya dihapuskan
(d) Islam dapat disebarkan secara aman (e) Kota Makkah menjadi kota suci umat Islam dan
(e) Dari segi jangka panjang, umat Islam semakin ramai menjadi tumpuan seluruh dunia
(f) Pengislaman tokoh-tokoh panglima terkenal seperti (f) Agama Islam begitu kukuh dengan kepimpinan
Khalid al-Walid, Amru bin al-As dan uthman bin Nabi Muhammad SAW
Talhah (g) Dakwah Islam tersebar secara aman di seluruh
(g) Melambangkan ketokohan Nabi Muhammad SAW Tanah Arab
(h) Orang Quraisy mengiktiraf kerajaan Islam Madinah (h) Madinah menjadi pusat pentadbiran Islam yang
(i) Perintis kepada pembukaan semula kota Makkah kuat
oleh Nabi Muhammad SAW (i) Kota Makkah dijadikan sebagai wilayah Islam
2 Menyusun maklumat
(a) 624 M – Perang Badar berlaku antara orang Islam 5.6 Rumusan Bab
dengan Arab Quraisy. Angkatan tentera Islam yang
terdiri daripada 313 orang menentang angkatan – Kesabaran, kebijaksanaan dan kemurniaan akhlak Nabi
tentera Arab Quraisy yang berjumlah 1000 orang. Muhammad SAW kunci pembentukan Tamadun Islam
(b) 625 M – Perang Uhud berlaku antara orang – Perpaduan dan keharmonian hidup pelbagai bangsa
Islam dengan orang Arab Quraisy. Tentera Islam membentuk kerajaan Islam Madinah yang kukuh
berjumlah 1000 orang menentang tentera Quraisy – Sikap tidak pernah menyerah kalah dalam perjuangan
berjumlah 3000 orang akan memperolehi kejayaan yang cemerlang
(c) 627 M – Dalam Perang Khandak/Ahzab tentera
Islam menentang tentera Arab Quraisy dan Yahudi

Praktis Objektif 6.1.3 Tugas Khalifah
1 D 2 D 3 B 4 B 5 A 1 Tugas-tugas khalifah
6 B 7 D 8 C 9 B 10 D (a) Sebagai ketua negara
11 D 12 A 13 D 14 C 15 D (b) Memelihara kedudukan agama Islam
16 B 17 B 18 A 19 C 20 B (c) Mentadbir negara Islam mengikut hukum syariah
21 C 22 A 23 C 24 C yang berpandukan al-Quran dan sunnah
(d) Menitikberatkan sistem politik, sosial dan ekonomi
Bab 6 ➠ Pembentukan Kerajaan Islam dan untuk keseimbangan rohani dan jasmani
Sumbangannya (e) Bertanggungjawab memastikan kelicinan
6.1 Kerajaan Khulafa al-Rasyidin pentadbiran negara
(f) Mempertahankan negara Islam daripada ancaman
1 Nama-nama khalifah al-Rasyidin
musuh
Nama Khalifah Masa (g) Bertanggungjawab melantik pegawai kerajaan
(h) Bertanggungjawab melucutkan jawatan pegawai
(a) Khalifah Abu Bakar al-Siddiq 612–623M
pentadbiran negara jika perlu
(b) Khalifah Umar al-Khattab 634–644M (i) Bertanggungjawab menjaga kebajikan rakyat untuk
(c) Khalifah Uthman bin Affan 644–656M kesejahteraan di dunia dan akhirat
(d) Khalifah Ali bin Abu Talib 656–661M (j) Bertanggungjawab menjaga dan meneruskan ajaran
Islam
6.1.1 Konsep Khalifah (k) Mengekalkan perpaduan ummah melalui konsep
musyawarah/syura
1 Konsep khalifah (l) Memantapkan sistem perundangan Islam
– Dalam bahasa Arab, khalifah bererti pengganti (m) Menguruskan hal ehwal kewangan dan
– Pengganti yang melaksanakan tanggungjawab perbendaharaan negara
pemerintahan dan pentadbiran yang telah (n) Mengatur pungutan kharaj, jizyah dan zakat
dilaksanakan oleh Nabi Muhammad SAW
– Dari sudut agama 6.1.4 Sumbangan Khulafa al-Rasyidin
• tanggungjawab memelihara kemurnian agama
Islam yang telah disampaikan oleh Nabi (A) Khalifah Abu Bakar al-Siddiq
Muhammad SAW 1 Cara Saidina Abu Bakar al-Siddiq dilantik menjadi
• Tanggungjawab mengekalkan keharmonian serta khalifah
kestabilan umat Islam – Dilantik hasil cadangan Saidina Umar al-Khattab
dalam pertemuan antara golongan Ansar dan
6.1.2 Syarat dan Cara Pemilihan Khalifah Muhajirin
1 Syarat-syarat calon khalifah – Sebelum ini tidak dipersetujui oleh orang Ansar
(a) Lelaki merdeka kerana mereka bercadang untuk melantik Saad bin
(b) Beragama Islam Ubadah
(c) Mempunyai pengetahuan tentang Islam – Dalam pertemuan tersebut kedua-dua belah pihak
(d) Mematuhi perintah Allah bersetuju memilih dan melantik Saidina Abu Bakar
(e) Sanggup melaksanakan hukum Allah menjadi khalifah kerajaan Islam Madinah
(f) Bersifat adil 2 Sumbangan khalifah Abu Bakar al-Siddiq
(g) Akhlak yang baik (a) Menyatupadukan umat Islam yang berpecahbelah
(h) Tubuh sihat dan sempurna selepas kewafatan Rasulullah SAW dan membentuk
(i) Berfikiran cerdas masyarakat Islam yang kuat
(j) Warak (b) Mengatasi masalah orang Islam yang murtad
2 Kaedah pemilihan khalifah dalam Islam dengan mengembalikan mereka kepada Islam dan
menghukum mereka yang ingkar
Kaedah Khalifah (c) Menangani masalah penyelewengan dan
Musyawarah/syura Khalifah Abu Bakar al-Siddiq penyalahtafsiran al-Quran
(d) Mempertahankan Madinah daripada ancaman
Cadangan satu nama oleh Khalifah Umar al-Khattab luar, iaitu Parsi di sebelah timur dan Rom Timur/
khalifah terdahulu
Byzantine di sebelah barat
Pemilihan daripada Khalifah Uthman bin Affan (e) Menghantar panglima perang Khalid al-Walid
beberapa calon menentang tentera Parsi di Iraq dan Usamah bin
Percalonan oleh Khalifah Ali bin Abu Talib Zaid ke Ghassan – mereka berjaya mengalahkan
sekelompok masyarakat musuh Islam
✄

(f) Berusaha melicinkan pentadbiran dengan – Menggalakkan rakyat meneroka dan
membahagikan Semenanjung Tanah Arab kepada mengusahakan tanah terbiar
sepuluh wilayah, iaitu Makkah, Taif, Yaman, al- – Memperkenalkan cukai jizyah kepada golongan
Jund, Khalwan, Bahrin, Jarah, Zabid, Haranaut dan zimmi
Nijran dengan melantik seorang ketua/amir untuk – Memperkenalkan cukai kharaj berdasarkan jenis
mentadbir wilayah ini tanaman dan kesuburan tanah
(g) Memperkenalkan bayaran gaji untuk tentera – Menubuhkan baitulmal bagi mengawal aliran
melalui hasil rampasan perang keluar masuk pendapatan negara
(h) Memperkenalkan undang-undang tanah
(i) Mengumpulkan tulisan al-Quran dengan menyalin (C) Khalifah Uthman bin Affan
semula tulisan-tulisan tersebut daripada tulisan 1 Cara dilantik
pada batu, kulit binatang dan kulit kayu – Perlantikan melalui majlis syura
[mana-mana tujuh] – Pemilihan daripada enam orang calon
2 Sumbangan
(B) Khalifah Umar al-Khattab Pemerintahan
1 Cara dilantik menjadi khalifah – Meluaskan wilayah Islam ke Afghanistan, Samarkand,
– Perlantikannya dicadangkan oleh Khalifah Abu Cyprus dan Tripoli
Bakar a-Siddiq – Membina angkatan tentera laut Islam pertama dalam
– Cadangan ini telah dipersetujui oleh para sahabat sejarah pemerintahan Khulafa al-Rasyidin
dan orang ramai Ekonomi
2 Pembaharuan yang dilaksanakan – Mengukuhkan peranan baitulmal
(a) Politik – Memperkuatkan angkatan tentera laut dengan
– Dasar pentadbiran dan perlantikan pegawai membeli peralatan senjata dan kapal
– Menubuhkan Majlis Syura yang diwakili – Mengenakan jizyah kepada penduduk bukan Islam
golongan Ansar dan Muhajirin (pertama dalam sejarah pemerintahan Khulafa al-
– Membahagikan tanah jajahan takluk kepada Rasyidi
beberapa wilayah Sosial
– Melantik wali/gabenor sebagai ketua/pentadbir – Menyelaraskan bacaan al-Quran dengan
awam dan panglima tentera memperkenalkan naskhah al-Quran Mushaf
– Menubuhkan Jabatan Tentera, Jabatan Polis, Uthmani
Jabatan Percukaian dan Jabatan Perbendaharaan – Membina ja lan raya, jambatan
– Jabatan Kehakiman dipisahkan daripada jabatan – Membina rumah rehat bagi pengembara
lain
– Hakim diberi gaji bulanan sebanyak 500 dirham (D) Khalifah Ali bin Abu Talib
untuk mengelakkan salahlaku 1 Cara dilantik
(b) Sosial – Dilantik menjadi khalifah selepas kemangkatan
– Mengembangkan pelajaran al-Quran Khalifah Uthman
– Mengembangkan pendidikan – Melalui pencalonan oleh sekelompok masyarakat
– Menyediakan tempat pembelajaran al-Quran di – Perlantikan beliau mendapat sokongan suara
sekitar masjid terbanyak
– Menghantar guru agama ke pelbagai wilayah 2 Sumbangan
untuk mengembangkan pendidikan Sosial
– Memperkenalkan kalendar Hijrah – Berusaha mengekalkan kestabilan dan keharmonian
(c) Ketenteraan masyarakat
Menyusun sistem ketenteraan – Sanggup memberhentikan peperangan disebabkan
– Membentuk tentera tetap dan tentera sukarela pihak musuh mengangkat al-Quran
– Tentera tetap diberikan gaji dan pakaian seragam Pertahanan – Membina tentera di Parsi dan di sempadan
– Membina markas tentera di bandar utama Syria
– Membina kubu pertahanan di sempadan Ekonomi – Meneruskan kutipan jizyah ke atas bukan
menghadap negara musuh seperti di Madinah, Islam
Kufah, Fustat dan Basrah
(d) Ekonomi 6.2 Kerajaan Bani Umaiyah
– Membina terusan dan tali air bagi menambahkan
hasil pertanian 1 Berdasarkan sistem warisan, jawatankuasa pemerintah
– Empangan Abu Musa di Basrah dan Terusan kerajaan Islam diwarisi secara turun-temurun atau
Amirul Mukminin sepanjang 111 km di Mesir pemerintahan monarki
– Menggalakkan rakyat meneroka tanah baru
untuk kegiatan pertanian

6.2.1 Pembentukan Kerajaan Bani Umaiyah – Lahirnya ilmuwan seperti Khalil ibn Ahmad
1 Cara ditubuhkan (pakar bahasa dan filologi Arab)
– Diasaskan oleh Muawiyah bin Abu Sufyan – Sibawayhi (ahli nahu Arab)
– Bermula pada tahun 661 M hingga 750 M – Sasterawan seperti al-Farazdaq, Jarir, Umar ibn
– Penyerahan kuasa oleh Hassan bin Ali kepada beliau Abi Rabia’h dan Jamil al-Uzri
– Pemerintahan berpusat di Damsyik – Bahasa Arab dijadikan sebagai bahasa rasmi
– Dikenali sebagai tahap pertama negara
– Para pemimpin menggunakan gelaran khalifah – Tanda bunyi dan baris diperkenalkan pada
– Pemerintahan di Sepanyol diasaskan oleh Abdul tulisan al-Quran
Rahman al-Dakhil (Abdul Rahman I) (b) Sains dan perubatan
– Berlangsung dari tahun 756 M hingga 1031 M – Pembinaan hospital di Damsyik oleh Khalifah
– Berpusat di Cordova dengan Andalusia sebagai ibu al-Walid bin Abdul Malik
kota – Pembinaan hospital penyakit kusta oleh Khalifah
– Pemerintah menggunakan gelaran Amir Umar ibn Abdul Aziz
2 Senarai pemerintah Tahap I (rujuk buku teks pada muka – Penterjemahan pelbagai buku rujukan dalam
surat 150) pelbagai bidang ilmu pengetahuan
3 Senarai pemerintah Tahap II (rujuk buku teks pada – Ibn al-Nafis pakar bedah Damsyik menghasilkan
muka surat 150) buku al-Shamil fis Sina’ah al-Tabibiyah (kajian
umum profesion kedoktoran)
6.2.2 Sumbangan Kerajaan Bani Umaiyah – Perkembangan dalam bidang kimia dan
astronomi
1 Sumbangan (c) Keagamaan
(a) Khalifah – sistem khalifah, iaitu perlantikan – Lahirnya tokoh terkenal seperti Urwah bin al-
khalifah sebagai ketua pemerintah Zubayr dan Ibn Zihat al-Zuhri (Hadis)
(b) Wazarah – Ibn Jarih (Tafsir al-Quran)
– Sistem wazarah, iaitu perlantikan wazir untuk – Hassan al-Basri dan Wasil ibn Ata (Usuluddin)
mengetuai pentadbiran negara di bahagian 5 Sumbangan penting Bani Umaiyah Tahap II
kerajaan pusat Bidang keilmuan
– Manakala gabenor dilantik sebagai ketua – Abdul Rahman II mengasaskan pusat pengajian
pentadbiran peringkat daerah di Cordova
(c) Urus setia – Al-Hakim II membina perpustakaan, terdapat 17 buah
– Beberapa orang pegawai dilantik bagi pusat pengajian, 70 buah perpustakaan di Andalusia
mengumpul rekod, mengurus surat-menyurat – Pembinaan pusat penterjemahan untuk
dan sebagainya menterjemahkan karya tokoh Yunani ke dalam
– Urusan pentadbiran dibahagikan kepada bahasa Arab di Toledo
bahagian surat-menyurat, bahagian cukai, – Cordova menjadi jambatan perkembangan ilmu
bahagian ketenteraan, bahagian polis dan pengetahuan antara dunia Islam dengan Eropah
bahagian kehakiman Bidang kesenian
(d) Hijabah – Seseorang pegawai ditugaskan memeriksa – Pembinaan masjid di Cordova
orang yang mahu menemui khalifah, mengawal – Masjid ini mempunyai menara yang tinggi sekitar
keselamatan khalifah dan sebagai pemegang 36 meter
amanah – Kubah masjid beralaskan kayu berukir
2 Jabatan yang ditubuhkan – Mempunyai 1293 tiang yang diperbuat daripada
– Jabatan Cukai marmar
– Jabatan Surat-menyurat – Pada waktu malam, masjid ini diterangi dengan 4700
– Jabatan Urusan Am buah lampu
– Jabatan Cap Mohor Pemerintah 6 Sebab akhir pemerintahan
– Jabatan Ketenteraan (Diwanul Jundi) – Orang Islam yang bukan keturunan Arab (golongan
3 Sumbangan bidang ekonomi mawali), seperti bangsa Parsi dan Barbar telah
– Penubuhan baitulmal bagi mewujudkan sistem didiskriminasikan
kewangan dan mengimbangkan pendapatan dan – Golongan tersebut tidak senang hati kerana tidak
perbelanjaan negara mendapat jawatan walaupun mereka layak
– Pendapatan kerajaan ialah dari kharaj, jizyah, zakat, – Golongan tersebut dikenakan cukai yang lebih tinggi
usyur dan ghanimah daripada kadar yang dikenakan ke atas orang Arab
4 Sumbangan kerajaan Bani Umaiyah Tahap I Islam
(a) Bahasa dan sastera – Akhirnya, mereka menyokong dan menyertai
– Kota Basrah dikenali sebagai pusat pengajaran gerakan Abbasiyah menentang pemerintahan Bani
dan penyebaran ilmu pengetahuan Umaiyah
✄

– Peringkat akhir pemerintahan, khalifah telah – Uthman berjaya menumpaskan tentera Byzantine
mengabaikan tanggungjawab terhadap rakyat dan – Ramai ghazi/pahlawan tentera dan pemimpin
ajaran Islam masyarakat bersatu di bawah Uthman dalam usaha
– Sistem pemilihan khalifah secara warisan ditentang memperluaskan kawasan penaklukan
oleh golongan Syiah dan Khawarij – Mula menakluki kawasan sekitar Anatolia dan
menjadikan bandar Bursa sebagai ibu negeri
6.3 Kerajaan Bani Abbasiyah
6.3.1 Pembentukan Kerajaan Bani Abbasiyah 6.4.2 Sumbangan Kerajaan Turki Uthmaniyah
1 Latar belakang pembentukan 1 Sumbangan
– Diasaskan pada tahun 750 M, iaitu selepas gerakan (a) Sistem organisasi dan perundangan Islam
Abbasiyah berjaya menumbangkan kerajaan Bani – Kanun Suleiman, iaitu perundangan yang
Umaiyah mempertahan dan membela nyawa, harta dan
– Gerakan ini ditaja oleh Ali bin Abdullah bergerak kehormatan individu tanpa mengenal bangsa
secara sulit dan secara terbuka dari zaman Khalifah dan agama
Umar Abdul Aziz – Mewujudkan jawatan Kadi dan Mufti
– Mereka meneruskan kempen atas nama Ahlul Bait – Memperkenalkan jawatan Sheikh-ul-Islam
(keluarga Nabi Muhammad SAW) untuk mendapat (ketua ulama) bagi mengeluarkan fatwa
sokongan (b) Ekonomi – Istanbul sebagai pusat pertemuan dalam
– Khurasan, Kufah dan Hamaimah dijadikan sebagai jalinan perdagangan antara Timur dan Barat dan
pusat operasi menentang Kerajaan Umaiyah antara Dunia Islam dengan Dunia Bukan Islam
– Gerakan tersebut diperkukuhkan oleh Abu Salamah (c) Sosial
al-Khallal yang mengetuai gerakan di Kufah dan – Memperkenalkan sistem yang menggalakkan
Abu Muslim al-Khurasani mengetuai gerakan di kecemerlangan individu
Khurasan – Pembahagian masyarakat bergantung kepada
hasil usaha setiap indvidiu
6.3.2 Sumbangan Kerajaan Bani Abbasiyah (d) Ilmu pengetahuan
– Perkembangan sistem pendidikan Islam melalui
1 Peranan baitul hikmah sistem madrasah
– Menjadikan kota Baghdad sebagai pusat intelektual – Penubuhan institusi pendidikan seperti sekolah
dan penyebaran ilmu pengetahuan semasa pengetahuan akademik, sekolah sastera, maktab
pemerintahan Khalifah Harun al-Rasyid dan tentera, maktab teknik dan kolej perubatan
Khalifah al-Makmun – Penulisan ensiklopedia sains Islam yang
– Menubuhkan Baitulhikmah sebagai sebuah institusi dijadikan rujukan bagi keperluan praktikal
keilmuan oleh Khalifah Harun al-Rasyid – Menubuhkan perpustakaan di masjid, hospital
– Menterjemah karya falsafah dan sains daripada dan rumah
bahasa Yunani ke dalam bahasa Arab – Pembinaan Masjid Sultan Ahmed (Masjid Biru)
– Kegiatan penulisan dilakukan melalui tiga tahap di Istanbul
• Tahap 1 – mencatat idea
• Tahap 2 – mengumpul idea yang serupa ke dalam
6.4.3 Faktor Penyebaran Islam ke Eropah
buku
• Tahap 3 – mengarang ke dalam bahagian dan bab 1 Faktor-faktor kejayaan Turki Uthmaniyah menyebarkan
2 Ilmu pengetahuan ajaran Islam ke Eropah
– Golongan ulama terlibat dalam penulisan seperti (a) Pegangan akidah yang kukuh
mengumpul hadis dan menghasilkan tulisan dalam (b) Memiliki akhlak yang tinggi dalam kalangan orang
bidang fikah, tafsir dan sejarah Islam
– Melahirkan ulama terkenal, iaitu Imam Malik, Ibn (c) Mempunyai semangat ghazi, iaitu semangat
Ishaq, Imam Abu Hanifah, Imam Syafi’l dan Imam kepahlawanan yang tidak gentar berkorban jiwa
Ahmad bin Hanbal demi penyebaran agama Islam
– Membuat pemisahan antara ilmu tafsir, ilmu sirah (d) Sistem ketenteraan yang tersusun dan penggunaan
dan ilmu hadis peralatan senjata moden seperti meriam besar
(e) Mempunyai tentera darat yang kuat seperti tentera
6.4 Kerajaan Turki Uthmaniyah berkuda dan kumpulan infantri
(f) Mempunyai kumpulan Jannisari, iaitu kumpulan
6.4.1 Pembentuk Kerajaan Turki Uthmaniyah elit sangat terlatih dalam selok-belok peperangan
1 Cara ditubuhkan (g) Keadaan politik yang tidak stabil di Eropah akibat
– Diasaskan oleh Uthman Ertughrul bin Sulaiman daripada pertelingkahan dan peperangan dalam
Shah yang berasal daripada suku Qayi kalangan kerajaan-kerajaan kecil memudahkan
– Uthman merupakan seorang amir/gabenor Saljuk perluasan kuasa Islam
di sebelah barat Anatolia

(h) Kejatuhan Byzantine memberikan laluan kepada (e) Hubungan diplomatik
penyebaran Islam dalam kalangan masyarakat – Dijalankan untuk mendapatkan pengetahuan
Balkan tentang cara hidup, cara berfikir dan cara
(i) Penyalahgunaan kuasa, pergaduhan para pemimpin mentadbir daripada tamadun luar
dan kekurangan kewangan institusi gereja menye- – Kerajaan Bani Umaiyah menghantar kumpulan
babkan ramai penganut Kristian memeluk Islam peneroka ke utara Selat Gibraltar di selatan
(j) Menjalankan dasar pemerintahan berteraskan Sepanyol dan telah bertemu dengan petempatan
diplomasi dan toleransi orang bukan Islam di Cordova, Valencia dan
(k) Tidak memaksa masyarakat memeluk Islam Rhonda
(l) Dasar sosial berasaskan kecemerlangan individu – Peneroka Islam membuat hubungan diplomatik
dan memberi imbuhan setiap hasil usahanya dengan kawasan tersebut dan membolehkan
(m) Membina semula sekolah, rumah sakit dan kawasan pemahaman secara aman anatara orang Islam
perdagangan untuk kemudahan rakyat dengan orang bukan Islam mengenai cara
(n) Penghijrahan orang Turki ke kawasan Balkan berfikir, pandangan politik, agama, ekonomi dan
membolehkan Islam tersebar ke Eropah pentadbiran.
(o) Pengajaran ahli Sufi menekankan toleransi dan
asimilasi dalam ajaran mereka menarik ramai orang 6.5.2 Kesan Pertembungan
Kristian memeluk Islam 1 Kesan pertembungan
[mana-mana sepuluh] (a) Politik
– Masyarakat yang berada di bawah taklukan
6.5 Pertembungan Tamadun Islam dengan Islam membawa satu nilai akidah kepercayaan
Tamadun Lain di Dunia kepada Allah
6.5.1 Cara Pertembungan – Pengamalan perundangan Islam yang
1 Pertembungan berdasarkan al-Quran dan Hadis sebagai
(a) Perdagangan dan perniagaan panduan dan pedoman para penganutnya
– Melalui perdagangan jarak jauh – Perluasan kawasan penyebaran Islam dan
– Nabi Muhammad SAW pernah terlibat dalam kawasan yang diperintah oleh orang Islam
aktiviti perdagangan ke Syam – Lahir pelbagai bentuk kerajaan dan masyarakat
– Penguasaan Islam terhadap kawasan Teluk Parsi, di dalam dunia Islam seperti kerajaan Delhi
Laut Merah dan timur Mediterranean Mughal di India
– Orang Islam menetap dan berdagang di Canton, – Mengamalkan sistem kerajaan pusat yang
China kuat walaupun berbeza dari segi institusi dan
(b) Penaklukan dan ketenteraan organisasi seperti pemerintahan Kerajaan Bani
– Kerajaan Khulafa al-Rasyidin, Bani Umaiyah, Umaiyah, Abbasiyah dan Uthmaniyah
Bani Abbasiyah dan Bani Uthmaniyah – Persamaan amalan politik dalam dunia Islam
membentuk ekspedisi ketenteraan yang berasaskan akidah dan syariah
– Penaklukan ke atas Iraq dan Iran membolehkan (b) Ekonomi – Perluasan wilayah oleh kerajaan-
Tamadun Islam bertembung dengan Tamadun kerajaan, Islam membolehkan orang Islam
Parsi menguasai ekonomi terutamanya dari segi
– Interaksi dan asimilasi antara Tamadun Islam perdagangan
dengan tamadun lain (c) Urbanisasi dan organisasi sosial
– Penaklukan tentera Islam ke atas Mesir dan – Perkembangan pendidikan dengan penekanan
Afrika Utara kurikulum berasaskan pendidikan agama,
– Pertembungan dengan Tamadun Rom, iaitu bidang sains, matematik dan teknologi
empayar Byzantine – Cara berpakaian, berfikir, bertutur, berdagang
(c) Pertembungan kebudayaan dan berpolitik telah mempengaruhi penduduk
– Kemasukan Islam ke Sepanyol membawa kepada bukan Islam di Sepanyol
budaya baru (d) Intelektual
– Bahasa Arab menjadi bahasa utama di Sepanyol – Para cendekiawan Islam dan bukan Islam
semasa zaman Umaiyah yang berpusat di bertukar pendapat antara satu sama lain dalam
Cordova pengumpulan maklumat dan terjemahan hasil
– Lahir golongan Mozarab, iaitu orang tempatan penulisan
yang beragama Kristian tetapi mengamalkan – Cendekiawan Islam dapat menterjemahkan hasil
kebudayaan Islam dan berbahasa Arab karya penulis Greek seperti Aristotle, Galen dan
(d) Pertembungan intelektual – Ilmuwan Islam berjaya Hippocrates
mendalami ilmu dan keilmuan Tamadun Eropah – Penubuhan perpustakaan, iaitu baitulhikmah
dan seterusnya berjaya memperkembangkan lagi membolehkan proses penterjemahan hasil karya
✄
ilmu tersebut menurut pandangan intelektual Islam tamadun bukan Islam telah menghasilkan satu

budaya keilmuan dan intelektual yang sangat Bab 7 ➠ Islam di Asia Tenggara
tinggi 7.1 Teori Kedatangan Islam ke Asia Tenggara
2 Sumbangan tokoh-tokoh Islam
(a) Zakaria al-Razi 7.1.1 Teori dan Bukti Islam Datang dari
– Perubatan klinikal dan menghasilkan lebih Semenanjung Tanah Arab
20 buah karya termasuk kitab al-Hawi, iaitu 1 Kedatangan Islam dari Semenanjung Tanah Arab
ensklopedia perubatan Dikemukakan oleh John Crawford
– Mengterjemahkan hasil karya Galen, ahli Disokong oleh Profesor Syed Muhammad Naquib al-
perubatan Greek terkemuka Attas
(b) al-Khawarizmi, al-Battani, Abu Ishaq, al-Biruji dan Hujah/Bukti John Crawford
al-Biruni – Bidang matematik dan astronomi (a) Catatan China mengatakan bahawa orang Arab dan
(c) al-Farabi, al-Miskwayh dan al-Mawardi – Parsi mempunyai pusat perniagaan dan petempatan
Menghasilkan beberapa karya penting dalam di Canton/Amoy
bidang pemikiran politik dan undang-undang (b) Pedagang Arab yang berdagang ke China singgah
(d) Ibn Sina, al-Khindi, Fakhr al-Din, al-Razi, Ibn al- di pelabuhan di Selat Melaka
Arabi, Ibn Rushd dan Imam Ghazali – Pemikiran (c) Mereka menetap dan membina perkampungan
usuluddin, falsafah sains, pemikiran kritis dan di situ
kesedaran agama (d) Orang Arab di perkampungan tersebut yang
(e) Omar Khayyam – Menulis tentang Ruba’yah berkahwin dengan penduduk tempatan
(f) al-Jahiz – Kitab al-Bayan (e) Pedagang Arab berinteraksi dengan penduduk
(g) Rabi’ah al-Adawiah – Menghasilkan puisi yang tempatan tentang agama Islam
bertemakan ketuhanan dan hubungan antara (f) Nilai murni Islam yang diperlihatkan pedagang
manusia dengan Tuhan Arab menarik minat penduduk tempatan untuk
(h) Ibn Battuta, al-Mascudi, Ibn Fadhlan – Catatan memeluk Islam
pelayaran menjadi rujukan sejarawan hari ini (g) Sifat mahmudah yang diamalkan oleh pedagang
3 Sumbangan Ibn Sina Arab menarik minat penduduk tempatan memeluk
– Mengarang buku falsafah al-Mantiq, Danesh Nameh Islam
dan Uyun al-Hikmah dan Mujiz Kabir Wa Saghir (h) Dalam catatan China, dinyatakan wujudnya
– Mengarang buku perubatan, iaitu al-Shafa, Qanun perkampungan Islam bernama Ta Shih di Sumatera
dan Sadidiyya Utara pada 650 M
– Buku perubatan beliau digunakan di universiti [mana-mana enam]
di Eropah hingga abad ke-19 Hujah/Bukti Syed Muhammad Naquib al-Attas
Sumbangan Ibn Rushd (a) Wujud persamaan bahan penulisan dan kesusasteraan
– Ahli falsafah, perubatan dan astronomi di Asia Tenggara dengan Semenanjung Tanah Arab
– Hasil tulisannya ialah Tahafut al-Tahafut, Mabadi’ al- (b) Perkataan Arab yang terdapat pada tulisan Jawi
Falasifah dan Muwafaqati al-Hikmah Wa Shari’a diambil daripada bahasa Arab
– Falsafah beliau menekankan ilmu akal dan mantik (c) Adat resam dan kebudayaan orang Melayu
telah menjadi rujukan di Eropah dipengaruhi oleh budaya Arab/menghormati
tetamu/muzik Melayu seperti dabus dan tarian zapin
6.6 Rumusan Bab (d) Karya tempatan menceritakan pengislaman Raja
– Kerajaan-kerajaan Islam selepas kewafatan Nabi di Asia Tenggara dilakukan oleh syeikh dari
Muhammad SAW memberi sumbangan besar terhadap Semenanjung Tanah Arab
perkembangan Islam (e) Hikayat Raja-Raja Pasai – Syeikh Ismail
– Ketokohan kepimpinan membuktikan kejayaan setiap mengislamkan Raja Pasai, iaitu Merah Silu yang
kerajaan memakai gelaran Malik al-Salih
– Perkembangan intelektual, ketenteraan dan perluasan (f) Pengislaman Raja Pattani, iaitu Phaya Tu Nakpa
kuasa menjadikan Islam semakin tersebar luas yang diislamkan oleh Syeikh Said dari Tanah Arab
– Semangat bertaqwa dan berpegang teguh ajaran agama [mana-mana enam]
menjadikan kerajaan Islam diiktiraf dunia
– Malaysia mampu cemerlang jika rakyat dan kepimpinan 7.1.2 Teori dan Bukti Islam Datang dari China
bersatu 1 Islam datang dari China
Dikemukakan oleh Emanuel Gadinho Eredia
Praktis Objektif Disokong oleh S.Q. Fatimi
Hujah/Bukti Emanuel Gadinho Eredia
1 A 2 B 3 B 4 D 5 A (a) Khan Fo/Canton telah menjadi pusat perniagaan
6 D 7 C 8 D 9 B 10 D
11 D 12 A 13 D 14 D 15 A terkenal dalam kalangan peniaga Arab beragama
16 B 17 B 18 B 19 C 20 B Islam sejak abad ke-9 M
21 D 22 B 23 D 24 C 25 D

(b) Peniaga China Islam berdagang ke Asia Tenggara – Mempunyai hubungan baik dengan pemerintah
dan menyebarkan Islam kepada masyarakat Asia – Dianugerahkan jawatan Syahbandar oleh
Tenggara pemerintah
(c) Asia Tenggara sudah dikenali oleh China. (b) Perkahwinan
Hubungan perdagangan antara pedagang Islam – Perkahwinan siasah dalam kalangan kerabat
dari China dengan orang Arab sudah lama terjalin diraja, seperti di Melaka – Sultan Mansur Syah
Hujah/Bukti S.Q. Fatimi dan Sultan Muzafar Syah telah mengahwinkan
(a) Berlaku perpindahan beramai-ramai pedagang puteri mereka dengan raja Siak, Kampar,
Islam yang tinggal di Canton ke Asia Tenggara Inderagiri dan Jambi di Sumatera Utara, Pahang
sekitar tahun 876 M dan Kedah
(b) Penemuan Batu Bersurat Terengganu di Kuala – Perkahwinan biasa berlaku antara pedagang
Sungai Tersat, Kuala Berang, Terengganu Islam atau ulama dari Arab atau India dengan
membuktikan telah wujud kerajaan tua yang penduduk tempatan
bergantung pada perdagangan (c) Pengislaman raja dan golongan bangsawan
(c) Terdapat persamaan unsur seni bina di China dengan – Rakyat akan memeluk Islam setelah raja/
unsur seni bina pada masjid-masjid di Nusantara golongan bangsawan memeluk Islam
seperti di Kelantan, Melaka dan Pulau Jawa – Pengislaman Megat Iskandar Syah Melaka dan
(d) Unsur seni bina China pada masjid di Melaka dapat pengislaman Raja Malik al-Salih Pasai
dilihat pada bumbung masjid sama dengan rumah (d) Kerajaan Islam
ibadat di China/Pagoda – Melaka menyebarkan Islam melalui perluasan
(e) Penemuan batu nisan di kampung Permatang Pasir, kuasa ke atas kawasan yang ditakluki
Pulau Tambun, Pekan, Pahang – Ulama dihantar ke kawasan tersebut untuk
(f) Pengaruh atap genting di China serta warna merah mengajar tentang agama Islam
dan kuning pada kayu kepala pintu, jubin lantai, – Kerajaan Demak menyebarkan Islam ke seluruh
dinding, tangga dan kolam air di masjid Pulau Jawa setelah menguasai Majapahit dan
Mataram
7.1.3 Teori dan Bukti Islam Datang dari India – Kerajaan Acheh berusaha menyekat pengaruh
1 Islam datang dari India agama Kristian di Kepulauan Melayu
Tokoh – Snouck Hurgronje (e) Pusat kebudayaan
Hujah/Bukti – Sebagai pusat keilmuan dengan terdapatnya
(a) Hubungan perdagangan yang begitu lama antara institusi pendidikan dan golongan cerdik pandai
India dengan Asia Tenggara membolehkan pedagang – Sebagai pusat penyebaran Islam di Asia Tenggara
Islam India menyebarkan Islam ke rantau ini – Kerajaan Samudera-Pasai menjadi pusat
(b) Terdapat batu marmar pada batu nisan di penterjemahan kitab Arab ke bahasa Melayu
perkuburan Malik Ibrahim di Gerisik, Jawa dan – Cerdik pandai dan ulama di Samudera Pasai
batu nisan Malik as-Salih di Pasai yang mempunyai menjadi pakar rujuk kepada ulama dari luar
ciri buatan dari pantai Koromandel – Johor-Riau merupakan pusat menghasilkan
(c) Masyarakat Asia Tenggara mempunyai perkaitan banyak hasil kesusasteraan seperti Tuhfat al-
yang rapat dengan India dari segi budaya. Nafis dan Peringatan Sejarah Johor
(d) Wujud unsur Hindu di Asia Tenggara menunjukkan (f) Mubaligh
hubungan yang rapat Menjalankan dakwah Islamiah
– Ulama terkenal ialah Syeikh Ismail, Syarif Amir,
7.2 Penyebaran Islam di Asia Tenggara Syeikh Abdul Aziz, Maulana Abu Bakar dan
Maulana Yusuf
7.2.1. Cara dan Penerimaan Islam – Mengajar perkara asas tentang Islam secara tidak
1 Cara Islam berkembang di Asia Tenggara formal di masjid, istana dan rumah
(a) Perdagangan – Mendirikan institusi pendidikan formal seperti
– Disebarkan oleh pedagang Islam berketurunan pondok, pasentren dan dayah
Arab, China dan India yang berdagang di Asia – Menjadi penasihat kepada pemerintah
Tenggara – Memberi bantuan kepada pentadbiran Acheh
– Mereka singgah di pelabuhan di Asia Tenggara – Wali Songo menjadikan Demak sebgai pusat
untuk menunggu perubahan angin monsun pergerakan Islamiah
– Membina perkampungan yang menjadi pusat (g) Keistimewaan Islam
perbincangan tentang agama Islam dalam – Kemurnian ialah konsep Tuhan Yang Maha
kalangan pedagang Esa atau tauhid, keadilan, hak individu dan
– Ada yang berkahwin dengan wanita tempatan masyarakat, dan kehidupan yang harmoni
– Amalan nilai Islam menarik minat penduduk – Islam menuntut manusia berfikir secara rasional
tempatan memeluk Islam
✄

7.3 Pengaruh Islam di Asia Tenggara – Seni kaligrafi ayat al-Quran dan tulisan jawi
1 Pengaruh Islam di Asia Tenggara – Unsur khat pada bangunan masjid, surau dan
(a) Pemerintahan dan pentadbiran rumah kediaman
– Institusi kesultanan diperkenalkan – Seni bina Islam pada bentuk bangunan masjid,
– Sultan sebagai ketua negara kubah, mimbar, mihrab dan menara azan
– Mufti dilantik sebagai penasihat sultan – Bangunan masjid seperti Masjid Ubaidiyah,
– Pentadbiran negara dibantu oleh kadi, khatib, Kuala Kangsar, Perak dan Masjid Brunei
bilal, pemungut zakat, penyelia baitulmal dan (f) Ekonomi
penjaga harta wakaf – Institusi baitulmal diperkenalkan yang berfungsi
– Pemerintah menggunakan gelaran sultan sebagai perbendaharaan negara
– Sultan dianggap sebagai khalifah Allah – Islam menggalakkan umatnya rajin bekerja dan
– Pemerintah menerapkan unsur-unsur Islam mencari rezeki halal
dalam pentadbiran – Melarang umatnya mengemis
– Nama raja menggunakan nama Islam – Menggalakkan orang Islam berdagang
– Kerajaan Islam memperkenalkan undang- – Mengamalkan unsur-unsur yang halal dalam
undang syariah urusniaga
– Undang-undang Islam dipraktikkan dengan tegas – Melarang amalan riba, penindasan dan penipuan
– Islam menggerakkan semangat jihad menentang – Menyarankan nilai-nilai murni seperti berjimat
penjajah cermat dan berusaha bersungguh-sungguh
(b) Sistem pendidikan
– Umat Islam diseru menuntut ilmu pengetahuan 7.4 Rumusan Bab
– Peluang pendidikan kepada semua golongan – Kedatangan Islam ke Asia Tenggara dirintis oleh
– Wujudnya institusi pendidikan formal seperti pedagang Islam dari Arab, China dan India
istana, pondok, pesantren, madrasah dan surau – Pengaruh Islam meresap ke dalam sistem politik,
– Kemunculan pusat penterjemahan karya agama ekonomi dan sosial secara menyeluruh
– Pendidikan pondok meluas di Asia Tenggara – Kegiatan keilmuan dilakukan oleh semua pihak termasuk
– Wujudnya sistem pendidikan yang teratur dan pemerintah, pembesar, ulama dan orang awam
sistematik berasaskan peringkat pendidikan
– Wanita berpeluang untuk belajar dan memegang Praktis Objektif
jawatan
1 B 2 C 3 B 4 D 5 B
(c) Bahasa dan kesusasteraan 6 B 7 A 8 D 9 A 10 D
– Kemunculan tulisan jawi 11 B 12 D 13 A 14 C 15 A
– Tulisan jawi menjadi tulisan rasmi dalam 16 B 17 D 18 D 19 C 20 A
pentadbiran 21 D 22 B 23 D 24 B 25 D
– Bahasa Melayu menjadi bahasa lingua-franca 26 A
di kepulauan Melayu
– Bahasa Melayu menjadi bahasa ilmu Bab 8 ➠ Pembaharuan dan Pengaruh Islam
– Bahasa Melayu menjadi mantap dan di Malaysia Sebelum Kedatangan Barat
menghasilkan cerita-cerita panji
8.1 Pengaruh Kedatangan Islam terhadap Politik
– Hasil kesusasteraan Melayu dipengaruhi gaya,
tatabahasa sastera Islam 8.1.1 Pentadbiran
– Bahasa Melayu digunakan sebagai bahasa 1 Pengaruh Islam
perantaraan dalam perdagangan – Pengenalan institusi pemerintahan beraja
(d) Cara hidup – Raja menggunakan gelaran sultan
– Cara hidup berorientasikan Islam seperti cara – Sultan menggunakan gelaran Khalifatul Mukminin
berpakaian bertudung kepala dan bersongkok yang bermaksud pemimpin orang mukmin
– Islam dijadikan sebagai ‘ad-din’, iaitu cara hidup – Asas nasab keturunan raja ialah Iskandar Dzulkarnain
yang lengkap dan menyeluruh – Institusi raja kekal sebagai institusi warisan
– Konsep persaudaraan dan persamaan taraf – Sultan sebagai kuasa tertinggi dalam sistem
sesama manusia pemerintahan
– Nilai akhlak Islam menjadi panduan dalam – Sultan dibantu oleh pembesar, iaitu bendahara,
kehidupan harian laksamana, penghulu bendahari dan temenggung
– Amalan hidup bersatu padu dan bekerjasama – Golongan ulama menjadi penasihat kepada sultan
antara satu sama lain – Konsep daulat digunakan bertujuan mengukuhkan
(e) Kesenian kedudukan institusi kesultanan
– Seni khat pada batu nisan dan ukiran kayu – Kedaulatan sultan melalui adat-istiadat, cara
mengandungi ayat-ayat al-Quran, hadis, hukum berpakaian, bahasa dan pengucapan, tingkah laku
dan sejarah sesebuah pemerintahan dan adat pertabalan

– Mengamalkan amalan protokol Adat
– Upacara lafaz ikrar diadakan oleh sultan atau Adat Perpatih Aspek
Temenggung
pembesar dalam upacara perlantikan dan pertabalan
– Pengganti sultan akan dilantik sebelum upacara Anak Pewarisan Anak lelaki
pemakaman dilakukan perempuan harta diutamakan, iaitu
2 Maksud daulat diberikan hak mengikut hukum
mewarisi harta faraid Islam
– Pengikut antara golongan rakyat dengan golongan
pemerintah Orang Pengamalan Semua negeri-
– Dipegang sebagai sesuatu yang dipercayai Minangkabau negeri Melayu
kebenarannya di Negeri kecuali Negeri
– Mengangkat kedudukan raja atau sultan ke tahap Sembilan dan di Sembilan dan
yang tinggi Naning, utara Naning
– Menimbulkan penghormatan rakyat terhadap Melaka
insitusi raja 2 Ciri-ciri Hukum Kanun Melaka
3 Cara konsep daulat diperkukuhkan (a) Menjelaskan tanggungjawab raja dan pembesar
– Cara berpakaian dan jenis pakaian (b) Pantang larang dalam kalangan anggota masyarakat
– Bahasa dan pengucapan (c) Hukuman terhadap kesalahan jenayah
– Tingkah laku (d) Undang-undang keluarga
– Istiadat pertabalan dengan penuh tertib dan (e) Permasalahan ibadah
mengikut aturan yang ditetapkan (f) Jenis-jenis hukuman terhadap kesalahan tertentu
3 Seseorang nakhoda dalam sebuah kapal diertikan
8.1.2 Perundangan sebagai imam dan anak kapal sebagai makmum
1 Perbezaan antara Adat Perpatih dengan Adat 4 Undang-undang bertulis
Temenggung (a) Undang-undang Pahang – Digubal sewaktu
pemerintahan Sultan Abdul Ghaffur Muhyuddin
Adat yang memerintah antara tahun 1592–1614
Adat Perpatih Aspek
Temenggung (b) Undang-undang Kedah – Mempunyai empat
Diasaskan Asal-usul Diasaskan bahagian, iaitu undang-undang pelabuhan,
oleh Datuk oleh Datuk undang-undang tentera bertarikh 1667, Hukum
Perpatih Nan Ketumanggungan Kanun Dato’ Star dan Undang-Undang 1784
Sebatang dari dari Palembang, (c) Undang-undang Perak – Dikenali sebagai Undang-
Pagar Ruyung, Sumatera Undang 99 Perak yang dibawa oleh seorang Arab
Sumatera bernama Sayyid Husain al-Furadz pada abad ke-17
Musyawarah Pemerintahan Raja berkuasa (d) Undang-undang Johor – Bertarikh 1789 dan
sebagai asas pentadbiran mutlak; sistem didasarkan pada Undang-Undang Laut Melaka dan
pentadbiran dan pewarisan takhta Hukum Kanun Melaka
penyelesaian
masalah 8.2 Pengaruh Kedatangan Islam terhadap
Sosiobudaya
Setiap suku Kekeluargaan Setiap individu
dianggap sebagai bebas berkahwin 8.2.1 Pendidikan
sebuah keluarga; dengan pasangan 1 Maksud sistem pendidikan masyarakat Melayu
setiap ahli tidak pilihannya tradisional
dibenarkan mengikut syarak
berkahwin Tidak Formal Formal
dengan suku Pendidikan awal atau Pendidikan yang berkaitan
yang sama asuhan yang berlaku dengan keagamaan secara
Bersifat Jurai Bersifat dalam institusi keluarga langsung atau melalui
matrilinear, iaitu keturunan patrilinear, iaitu perantaraan institusi
mengutamakan mementingkan tertentu
jurai keturunan jurai keturunan
Ciri-ciri pendidikan tidak formal
ibu bapa
(a) Pengajaran nilai-nilai moral melalui pendengaran,
Bersifat Hukuman Bersifat penglihatan dan pemerhatian
memulihkan pembalasan (b) Nilai-nilai murni diterapkan melalui cerita-cerita
keadaan; diat, lisan
iaitu hukuman (c) Kanak-kanak mempelajari pantang larang dan adat
berbentuk denda istiadat melalui pergaulan sosial
atau ganti rugi
✄

(d) Pendidikan menerusi pantun, peribahasa dan teka 8.2.2 Bahasa dan Kesusasteraan
teki 1 Pengaruh Islam dalam bahasa dan kesusasteraan
(e) Ibu bapa mengajar anak-anak tentang agama, Bahasa
kelakuan dan adat resam, sikap bersopan santun, – Pengenalan tulisan jawi
cara berkawan dan menjaga maruah – Tulisan jawi menjadi saluran utama untuk pembacaan
(f) Kanak-kanak mempelajari kemahiran ibu bapa dan penulisan
seperti pertanian, perikanan, kraf tangan atau – Perbendaharaan kata Melayu diambil daripada
pertukangan bahasa Arab
Ciri-ciri pendidikan formal – Memperkayakan istilah dalam cabangan ilmu Islam
(a) Semua golongan mendapat pendidikan seperti fikah, tauhid dan tafsir
(b) Menekankan keagamaan Kesusasteraan
(c) Dilaksanakan di istana, masjid, rumah, surau, – Hasil kesusasteraan Melayu terpengaruh dengan
madrasah dan pondok gaya, tatabahasa dan bentuk sastera Islam
(d) Pengajaran al-Quran diadakan di rumah guru al- – Penghasilan karya berbentuk prosa dan puisi
Quran atau tok guru – Perbendaharaan persuratan Melayu bertambah
(e) Murid-muridnya berumur antara 7 hingga 15 tahun 2 Pengaruh Islam dalam bidang penulisan karya
(f) Selepas kedatangan Islam istana berperanan sebagai – Karya yang dihasilkan berbentuk prosa dan puisi
institusi pendidikan – Terdapat hikayat tentang Nabi Muhammad SAW,
2 Fungsi istana iaitu Hikayat Nur Muhammad dan Hikayat Bulan
– Sebagai pusat pengajian agama Islam Berbelah
– Sebagai tempat ulama dan pendakwah mengajar – Terdapat hikayat tentang nabi lain seperti Hikayat
ilmu agama Nabi Yusuf dan Hikayat Nabi Musa a.s.
– Menjadi tempat perbincangan bagi ulama daripada – Terdapat cerita tentang para sahabat seperti Hikayat
pelbagai bangsa Abu Bakar dan Hikayat Hasan dan Husin
– Tempat mengembangkan ilmu tasawuf – Hikayat Amir Hamzah dan Hikayat Muhammad Ali
– Menjadi tempat menyimpan buku-buku hikayat Hanafiah
– Pusat pendidikan ilmu politik dan pentadbiran – Terdapat karya puisi, iaitu Syair Dahulu Kala
3 Fungsi surau, rumah dan pondok – Terdapat hikayat saduran seperti Hikayat Abu Nawas
Surau/Masjid dan Hikayat Hasan Damsyik
– Pusat pertemuan dan perkumpulan masyarakat
– Tempat paling ideal untuk mengembangkan ilmu- 8.2.3 Kesenian
ilmu Islam
– Kanak-kanak diajar ilmu fikah, tajwid, cara dan bacaan 1 Pengaruh Islam dalam kesenian
dalam sembahyang serta perkara berkaitan Islam (a) Seni khat
– Pengajian agama orang dewasa dijalankan waktu – Tulisan khat digunakan sebagai hiasan pada
malam – ilmu fikah, usuluddin, hadis, tasawuf masjid, madrasah, mata wang, batu nisan,
Rumah barang tembikar dan pakaian
– Menekankan pengajaran al-Quran – Jenis tulisan khat ialah jenis kufi dan nasakh
– Dilakukan di rumah guru al-Quran atau tok guru – Tulisan khat lebih merupakan petikan ayat al-
– Kanak-kanak berumur 7 hingga 15 tahun Quran, iaitu surah Yasin, surah al-Fatihah dan
– Menjadi asas kepada pendidikan agama kanak-kanak lain-lain
Pondok (b) Seni bina
– Menekankan ilmu keagamaan – Binaan masjid
– Menyediakan pelajar untuk bertugas sebagai guru – Ciri-ciri khas seperti mihrab, mimbar, telaga
agama/berkhidmat kepada masyarakat atau pancur air dan bumbung khusus
– Meluas di Kelantan, Terengganu dan Perlis – Contohnya, Masjid Kampung Laut di Kelantan,
– Sistemnya lebih tersusun Masjid Peringgit dan Masjid Tengkera di Melaka
– Tidak mempunyai batasan waktu dan ambil masa – Seni bina rumah dan istana
yang agak panjang – 10 tahun – Istana raja dilengkapi dengan balairung, tempat
– Contoh: Pondok Pulau Condong (Kelantan) persemayaman diraja, balai istiadat
4 Ciri-ciri pendidikan Sistem Madrasah – Setiap binaan rumah dilengkapi hiasan dalaman
(a) Pendidikan berdasarkan sukatan pelajaran yang bermotifkan tumbuh-tumbuhan, bunga-
(b) Dilaksanakan secara kelas bungaan dan geometri
(c) Mengikut tahap, iaitu tahap permulaan, pertengahan (c) Seni persembahan
dan pengkhususan – Tarian, drama, muzik, nyanyian dan wayang
(d) Diawasi oleh mudir, iaitu guru besar kulit
(e) Perjalanan madrasah diselia oleh sebuah lembaga – Tarian dabus di Perak memaparkan pengaruh
dan jawatankuasa kewangan Arab

– Nyanyian pengaruh Islam ialah nazam atau – Kaedah pertukaran barang dan kaedah jual beli
naban memudahkan urusan perdagangan
– Seni dikir yang dinyanyikan dengan iringan
pukulan rebana dan kompang 8.3.2 Mata Wang
– Kesenian ghazal, iaitu puisi Arab yang memuji- 1 Ciri-ciri Islam mata wang
muji kebesaran Islam – Mata wang timah dikenali sebagai wang katun
– Tidak mempunyai tarikh
8.2.4 Gaya Hidup – Mempunyai tulisan jawi/Arab
1 Pengaruh Islam dalam gaya hidup orang Melayu 2 Jenis mata wang
(a) Hubungan kekeluargaan sangat rapat – Wang timah digunakan di Melaka yang berbentuk
(b) Menghormati ibu bapa dan orang yang lebih tua bulat, beratnya satu kati dan mempunyai nama sultan
(c) Menggunakan panggilan tertentu untuk orang yang serta tarikh Islam
lebih tua – Mata wang timah di Johor dikenali sebagai wang
(d) Kanak-kanak mencium tangan orang tua apabila kartun yang berbentuk bulat atau segi enam dan
bersalaman bertulisan jawi
(e) Merendahkan suara apabila bercakap dengan orang – Mata wang timah di Kedah berbentuk seekor ayam
lebih tua jantan yang hinggap di atas beberapa cincin yang
(f) Jiran dianggap sebagai keluarga boleh dipatahkan
(g) Orang yang datang berziarah hendaklah memberi – Mata wang emas digunakan pada abad ke-16
salam di Kedah, Johor dan Kelantan
(h) Tuan rumah bersalaman dengan tetamu – Di Kelantan dikenali sebagai kijang kerana terdapat
(i) Tetamu dihidangkan makanan dan minuman gambar kijang
(j) Membaca “bismillah” semasa hendak makan – Di Johor dikenali sebagai kupang yang tertera nama
(k) Majlis-majlis diadakan secara Islam nama dan pangkat sultan memerintah
(l) Majlis dijalankan dengan semangat gotong-royong – Mata wang Pasai, Hormuz dan Cambay juga
(m) Nilai-nilai perpaduan sangat diutamakan digunakan di Melaka
[mana-mana sepuluh] – Pedagang Eropah menggunakan wang perak
– Pedagang India, China dan Arab menggunakan emas
8.3 Kesan Kedatangan Islam terhadap Ekonomi
8.3.1 Perdagangan 8.3.3 Percukaian
1 Pengaruh Islam dalam bidang perdagangan 1 Maksud cukai
– Memperkenalkan sistem timbang dan sukat – Cukai merupakan bayaran yang dikenakan oleh
– Syahbandar bertanggungjawab terhadap hal ehwal pihak pemerintah terhadap aktiviti atau barangan
perdagangan – Menjadi sumber pendapatan negara
– Peratusan timbang dan sukat menggunakan sistem – Disalurkan untuk pembangunan negara
tahil dan kati 2 Peraturan-peraturan cukai
– Barangan yang ditimbang termasuk emas, perak, – Cukai dikenakan ke atas barangan yang
bahan wangian dan batu permata diperdagangkan
– Sistem bahara digunakan untuk timbang lada hitam, – Cukai tetap (cukai import) dikenakan sebanyak 6%
buah pala, bunga cengkih kepada pedagang Ceylon, Tanah Arab, Siam dan
– Timbangan dilakukan dengan menggunakan dachim Pegu
(dacing) – Pedagang Jepun dan China dikenakan cukai 5%
– Menggunakan kaedah pertukaran barang dan kaedah – Beras dan makanan tidak dikenakan cukai
jual beli – Orang asing dari Kepulauan Melayu dikenakan cukai
2 Sebab Melaka menjadi pusat perdagangan diraja sebanyak 3%
– Terletak di laluan yang strategik di tengah-tengah – Orang asing lain dikenakan cukai diraja sebanyak 6%
jalan perdagangan – Amalan riba diharamkan/tidak dibenarkan
– Mempunyai pentadbiran yang licin dan teratur – Golongan kaya dikehendaki membayar zakat harta
– Jawatan laksamana diwujudkan bagi menjaga urusan 3 Pengaruh Islam
kelautan – Amalan riba tidak dibenarkan
– Jawatan Syahbandar sebagai ketua pelabuhan – Dijelaskan dalam Hukum Kanun Melaka
– Undang-undang Laut Melaka yang berkaitan – Digunakan juga dalam Hukum Kanun Pahang
kelautan digubal – Golongan ceti dibenarkan
– 84 bahasa dipertuturkan di Melaka yang – Golongan kaya membayar zakat harta
membuktikan kepesatan perdagangannya – Zakat disimpan oleh baitulmal yang
– Wujudnya sistem timbang dan sukat seperti tahil dan menyelenggarakan harta kerajaan
kati – Bertujuan untuk kemakmuran negara dan sebagai
✄
sumber membantu masyarakat

8.4 Rumusan Bab 9.1.2 Zaman Renaissance (1350 –1600)
– Pengaruh Islam membawa perubahan besar dalam 1 Maksud Renaissance
aspek politik, ekonomi dan sosial – Berasal daripada perkataan Itali, iaitu “renisciment”
– Kelahiran kerajaan Islam sebagai pusat perdagangan yang bermaksud “kelahiran semula”
dan penyebaran Islam di Asia Tenggara – Penghargaan semula ilmu pengetahuan
– Kedatangan Islam membawa semangat nasionalisme 2 Faktor-faktor tercetusnya Renaissance
dan intelektualisme dalam kalangan masyarakat atasan (a) Kemunculan aliran pemikiran humanisme/manusia
dan rakyat berfikir untuk menyelesaikan permasalahan
(b) Kemunculan tokoh-tokoh humanisme seperti
Praktis Objektif Francesco Petrarch, Niccolo Machiavelli dan
Giovanni Bocaccio
1 B 2 B 3 B 4 D 5 A
6 A 7 A 8 B 9 A 10 D (c) Kemunculan bandar-bandar pelabuhan yang
11 D 12 D 13 A 14 C 15 C menjadi pusat perdagangan antarabangsa
16 C 17 C 18 A 19 D 20 D (d) Pertembungan budaya, agama dan bahasa di
21 A 22 D 23 A 24 C bandar-bandar utama
(e) Itali menjadi pusat perkembangan idea baru
Bab 9 ➠ Perkembangan di Eropah (f) Pedagang menggunakan kekayaan untuk
mengindahkan bandar
9.1 Perubahan Masyarakat dan Budaya Eropah (g) Pedagang kaya menjadi penaung (patron) kepada
9.1.1 Zaman Gelap dan Ciri-cirinya cendekiawan
1 Maksud Zaman Gelap (h) Persaingan antara bandar-bandar untuk
– Zaman kemunduran masyarakat Eropah mendapatkan tokoh cendekiawan
– Bermula selepas kejatuhan Tamadun Rom (i) Cendekiawan sering berkunjung dari bandar ke
– Merupakan peringkat awal Zaman Pertengahan bandar untuk menyebarkan idea Renaissance
2 Ciri-ciri Zaman Gelap (j) Penguasa gereja di Rom menjadi penaung kepada
(a) Pentadbiran pusat yang lemah seniman dan cendekiawan
(b) Kelembapan dalam ilmu pengetahuan (k) Perkembangan semangat individualisme dalam
(c) Kegiatan ekonomi terhad kalangan cendekiawan
(d) Kongkongan pihak gereja (l) Semangat membina kemahiran dalam semua aspek
(e) Kegiatan perdagangan tidak meluas dan terhad intelektual
(f) Kemunculan golongan baron (tuan tanah) [mana-mana empat]
(g) Perdagangan Timur jauh dan kawasan 3 Kesan Renaissance
Mediterranean dikuasai oleh orang Islam (a) Politik – Kemunculan monarki baru
3 Ciri-ciri persamaan masyarakat feudal di Eropah dan (b) Ekonomi
negara kita – Pembayaran cukai secara langsung kepada
(a) Raja menjadi penaung dalam negara kerajaan pusat
(b) Raja memiliki tanah secara mutlak – Kuasa gereja dan golongan bangsawan
(c) Raja menaungi pembesar berkurangan
(d) Pembesar memberi khidmat kepada raja – Kegiatan ekonomi sara diri kian pupus
(e) Rakyat memberi khidmat kepada tuan tanah/ – Sistem perdagangan semakin berkembang
pembesar (c) Sosial
(f) Terdapat golongan hamba – Berlakunya kegiatan penjelajahan dan
(g) Rakyat terlibat dalam sistem kerah terutama dalam penerokaan
ketenteraan apabila berperang – Merintis jalan ke arah perkembangan dalam
4 Perubahan di Eropah bidang ilmu pengetahuan
(a) Perubahan ekonomi – Munculnya seniman dalam masyarakat
– Peningkatan aktiviti pertanian – Berlakunya perubahan sikap masyarakat
– Peningkatan aktiviti perdagangan terhadap pendidikan yang menekankan
(b) Perubahan sosial pemikiran logik
– Kemunculan bandar-bandar baru seperti Venice, 4 Tokoh-tokoh dan bidang kepakaran Zaman Renaissance
Milan dan Florence (a) Francesco Petrach – Bapa Humanisme (karya
– Kemunculan kelas pertengahan Songbook)
– Status sosial berdasarkan kekayaan (b) Niccolo Machiavelli – Ahli Falsafah (karya The
(c) Perubahan politik Prince)
– Rakyat mula terlibat dalam politik (c) Johann Gutenberg – Teknik Percetakan
– Institusi parlimen diwujudkan (d) Leonardo da Vincci – Pelukis dan Pengukir Agung/
– Pemberian hak politik kepada rakyat Arkitek
– Terjalinnya hubungan rakyat dengan pemerintah

(e) Michaelangelo – Pelukis dan Pengukir Agung/ 2 Sebab-sebab penjelajahan
Arkitek (a) Kesan Renaissance – Kejayaan dalam bidang sains
(f) William Shakespeare – Pemikir England/Penulis dan teknologi Zaman Renaissance
Sastera (b) Desakan ekonomi
(g) Isaac Newton – Ahli Sains (Teori Hukum Graviti) – Orang Eropah ingin mendapatkan sendiri
[mana-mana empat] barangan dari Timur
– Perdagangan rempah ratus dan sutera
9.1.3 Gerakan Reformation mendatangkan keuntungan yang besar kepada
1 Maksud Reformation perdagangan Eropah
– Berasal daripada perkataan “reform” (c) Semangat keagamaan
– Bermaksud melaksanakan perubahan atau – Penguasaan Istanbul oleh orang Islam
pembaharuan menyebabkan orang Eropah sukar mendapat
– Pembaharuan yang berkaitan dengan agama Kristian barang dagangan
2 Faktor-faktor tercetusnya Reformation – Gereja Katolik memberi galakan supaya
(a) Kritikan terhadap kedudukan dan amalan gereja menyebarkan agama Kristian
Katolik – Raja Sepanyol dan Portugal/monarki baru di
(b) Penyelewengan pihak gereja England, Perancis dan Belanda memberi galakan
(c) Penciptaan mesin cetak (d) Semangat kebanggaan bangsa
(d) Kemunculan Martin Luther sebagai pelopor idea – Persaingan negara-negara Eropah untuk
reformasi mendapatkan tanah jajahan
(e) Penyebaran mazhab Protestant ke seluruh Eropah – Perjanjian Tordesillas 1494 telah menetapkan
oleh Heldreich Zwingli dan John Calvin pembahagian pengaruh antara Portugal dan
[mana-mana empat] Sepanyol
3 Idea-idea penting perjuangan Martin Luther – Kemunculan pelaut yang berkebolehan
(a) Menentang amalan indulgences – Dorongan slogan “Gold, Gospel and Glory”
(b) Dalam amalan pengibadatan, manusia harus – Masyarakat Eropah berani dan optimistik
bergantung kepada kekuatan rohaninya menghadapi cabaran
(c) Mencabar kedudukan gereja Roman Katolik 3 Kesan-kesan penjelajahan kuasa Barat
(d) Mencabar kewibawaan paderi Ekonomi
(e) Munculnya mazhab Protestan yang berasal daripada – Negara luar Eropah menjadi pembekal barangan
perkataan protesting yang bermaksud membantah keperluan masyarakat Eropah
membantah – Pusat emporium dunia telah dikuasai kuasa Eropah
4 Kesan Zaman Reformation – Kekayaan negeri jajahan dibolot oleh kuasa Eropah
(a) Negara Eropah berpecah mengikut mazhab masing- – Jalan perdagangan yang dulunya dikuasai oleh
masing pedagang Islam telah dikuasai oleh kuasa Eropah
(b) Perbalahan agama mengakibatkan peperangan dan Politik
kemusnahan – Penguasa tempatan terpaksa membuat perjanjian
(c) Masyarakat Eropah dikuasai oleh banyak mazhab dengan wakil kuasa Eropah
(d) Timbulnya sikap toleransi antara pelbagai mazhab – Pemerintah tempatan mengiktiraf kekuatan kuasa
untuk mempergiatkan pendidikan Eropah
(e) Setiap mazhab berusaha menyebarkan fahaman – Pengiktirafan penglibatan Eropah dalam
masing-masing perdagangan melalui syarikat berpiagam
(f) Kuasa gereja telah dicabar secara terbuka Sosial
(g) Kuasa gereja terhadap kerajaan semakin – Masyarakat tempatan terpengaruh dengan gaya
berkurangan hidup Eropah
(h) Monarki baru membebaskan diri daripada – Masyarakat peribumi menerima agama Kristian
penguasaan paus di Rom – Penghijrahan beramai-ramai orang Eropah
(i) Raja Henry VIII di England menjadi ketua mewujudkan sebuah masyarakat baru di wilayah
kerohanian Gereja Protestan Anglican yang ditakluki
– Tamadun tempatan telah dihapuskan oleh kuasa
9.2 Penjelajahan dan Penerokaan Eropah
9.2.1 Penemuan Jalan Laut dan Dunia Baharu – Buruh tempatan dieksploitasi untuk kepentingan
1 Kuasa Eropah ekonomi Eropah
(a) Sepanyol – Munculnya petempatan orang Eropah di negara yang
(b) Portugal ditakluki
(c) Britain
(d) Belanda
✄
(e) Perancis

4 Tokoh-tokoh penjelajahan dan penerokaan (f) Penggunaan teknologi berasaskan pembakaran
(a) Christopher Columbus – orang Eropah pertama arang batu
yang sampai ke Amerika [mana-mana empat]
(b) Ferdinand Magellan ke Timur dan terbunuh 2 Peralatan yang dicipta
di Filipina
(c) Raja Sepanyol dan Raja Portugal Tahun Ciptaan Pereka
1733 Flying Shuttle John Kay
9.3 Revolusi Pertanian dan Revolusi 1765 Spinning Jenny James Hargreave
Perindustrian
1765 Water Frame Sir Richard Arkwright
9.3.1 Revolusi Pertanian
1790 Mule Samuel Crompton
1 Sebab-sebab tercetusnya Revolusi Pertanian
(a) perubahan dalam sistem penggunaan dan 3 Persamaan Revolusi Pertanian dan Revolusi
pemilikan tanah Perindustrian
(b) Penggunaan kaedah/teknik saintifik – Melahirkan peladang kaya
(c) Kaedah pemasaran produk pertanian secara lebih – Menyediakan modal untuk industri
meluas dan berkesan – Peladang melabur modal dalam industri
2 Sistem pemilikan tanah – Menyediakan makanan untuk pekerja kilang
(a) Sistem pemilikan tanah persendirian – Asas mencetus Revolusi Perindustrian
(b) Sistem pemilikan tanah awam – Petani kecil menjadi buruh kilang
3 Kesan Akta Pemagaran – Pertanian ladang memerlukan jentera
(a) 500 000 ekar tanah awam telah dipagarkan 4 Kesan Revolusi Pertanian dan Revolusi Perindustrian
(b) Terdapat kawasan yang luas untuk penanaman (a) Pertanian sebagai punca ekonomi
secara besar-besaran (b) Peningkatan perdagangan antarabangsa
(c) Terbentuknya ladang (c) Kemajuan bidang pengangkutan
(d) Rakyat biasa kehilangan punca rezeki (d) Kemunculan golongan buruh dan majikan
(e) Golongan petani menjadi buruh ladang (e) Kegiatan pembuatan menggantikan kegiatan
(f) Petani berhijrah ke bandar menjadi buruh kilang pertanian
[mana-mana empat] (f) Bidang pembuatan menjadi bidang utama ekonomi
4 Kaedah dan ciptaan baharu negara
– Jethro Tull – Alat menggali dan menugal tanaman (g) Ramai rakyat Britain terlibat sebagai pekerja
dengan pantas serta lebih efisien industri
– Turnip Townshend (Lord Townshend) – Merupakan (h) Bidang perindustrian menjadi punca ekonomi
kaedah penanaman bergilir, iaitu tanaman berbeza rakyat
mengikut musim seperti semanggi, clover dan turnip (i) Wujudnya golongan majikan dan buruh dalam
5 Kesan-kesan akibat perkembangan bidang pertanian masyarakat
– Penanaman besar-besaran dilaksanakan melalui (j) Pengusaha/pemilik kilang menjadi tokoh utama
sistem ladang dalam masyarakat
– Petani kecil menjadi buruh ladang [mana-mana lima]
– Peladang kaya melabur modal dalam bidang 5 Britain menjalankan aktiviti perdagangan antarabangsa
perindustrian (a) Lebihan produk diperdagangkan di antarabangsa
– Revolusi Pertanian membekalkan bahan makanan (b) Keuntungan dimaksimumkan
bagi menampung keperluan pekerja kilang. Britain (c) Berlaku kegiatan eksport dan import
tidak bergantung kepada pengimportan bahan (d) Memerlukan bahan mentah yang banyak dan
mentah dari luar berterusan
– Rekaan kaedah baru dalam bidang pertanian (e) Mengeksport modal ke seberang laut
(f) Masyarakat Eropah menjadi penjajah
9.3.2 Revolusi Perindustrian [mana-mana empat]
1 Faktor-faktor 6 Kesan penciptaan kereta api
(a) Sumbangan daripada Revolusi Pertanian (a) Membawa perubahan besar kepada sistem
(b) Rekaan baru dalam bidang sains dan teknologi pengangkutan domestik
(c) Semangat dan kegiatan keusahawanan (b) Rekaan enjin berkuasa wap membolehkan gerabak
(d) Penciptaan baru/penggunaan mesin dalam bidang dipacu laju
pengeluaran (c) Enjin menarik lebih banyak gerabak barangan dan
(e) Pengkhususan pengeluaran pekerja kilang

7 Akta yang diperkenalkan dalam bidang perindustrian 4 Kesan imperialisme Barat ke atas Asia Tenggara
(a) Sistem politik
Tujuan – Pemerintah tempatan terpaksa menerima
Akta Tahun
Diperkenalkan penasihat dan pentadbir Barat
(a) Akta 1800 Melarang pekerja – Undang-undang peribumi diubahsuai menurut
Antipenggabungan bergabung dan perundangan Barat
(Anti Combination bermuafakat – Persaingan kuasa-kuasa Barat telah berlaku di
Act) Asia Tenggara
(b) Akta Kilang 1833 Kanak-kanak – Kuasa Inggeris telah campur tangan dalam politik
di bawah umur di Tanah Melayu, Burma, India dan China
sembilan tahun – Kepulauan Melayu telah dipecah perintah
dilarang bekerja (b) Ekonomi
dan mesti – Kegiatan ekonomi peribumi distrukturkan
bersekolah semula agar dapat memberikan keuntungan
(c) Akta Lombong 1842 Melarang kanak- kepada ekonomi negara penjajah
kanak perempuan – Kegiatan ekonomi telah dikomersialkan bagi
dan wanita dalam memastikan bahan mentah dapat dibekalkan
perusahaan arang untuk industri
batu (c) Sosial
– Sistem pendidikan Barat telah diperkenalkan
(d) Akta Sepuluh Jam 1847 Masa bekerja
– Pendidikan Barat tersebar di kawasan bandar
wanita dalam
sahaja
perusahaan tekstil
tidak lebih 10 jam – Kemasukan buruh asing membawa perubahan
sehari kepada demografi dan komposisi etnik
– Ketegangan hubungan kaum semasa
9.4 Imperialisme Barat di Asia pemerintahan penjajah
(d) Tamadun
1 Maksud imperialisme – Menyebarkan pengaruh tamadun ke seberang
– Penguasaan sesebuah negara yang lebih kuat terhadap laut
negara lain yang lebih lemah – Semangat bersaing dan menakluk kawasan di
– Penguasaan ini bertujuan untuk mendapatkan luar Eropah
keuntungan dari segi politik dan ekonomi – Perluasan tanah jajahan sebagai status atau
2 Faktor ekonomi simbol kuasa yang kuat
– Mengubah ekonomi negara yang dijajah supaya – Tugas mereka untuk sebarkan tamadun di luar
secocok dengan keperluan industri mereka Eropah
– Ingin mendapatkan bahan mentah yang banyak dan – Tamadun asal peribumi banyak dimusnahkan
berterusan
– Menstrukturkan semula ekonomi negara yang dijajah 9.5 Rumusan Bab
supaya menghasilkan bahan mentah secara komersil
– Hasil pengeluaran industri disekat dari dieksport – Semangat inkuiri membawa masyarakat Eropah keluar
ke Amerika Syarikat dan beberapa negara Eropah dari zaman gelap
kerana peraturan tarif – Ilmu dan pemikiran membawa kejayaan kepada hidup
– Mendapatkan pasaran baru bagi hasil keluaran sesebuah masyarakat
industri – Keinginan meneroka dan mencari arah baru
3 Faktor-faktor lain memerlukan semangat jati diri yang kukuh
(a) Perlumbaan negara-negara Eropah untuk – Masyarakat perlu bersikap berani dan bersemangat
mendapatkan tanah jajahan cinta akan negara
(b) Anggapan tanah jajahan yang luas merupakan – Negara mampu cemerlang jika rakyatnya bersatu dan
simbol status kekayaan/kemegahan berilmu pengetahuan yang tinggi
(c) Untuk menyebarkan pengaruh tamadun ke
seberang laut Praktis Objektif
(d) Menganggap penyebaran tamadun tanggungjawab 1 B 2 C 3 A 4 A 5 D
mereka 6 A 7 A 8 D 9 A 10 D
(e) Menyebarkan agama Kristian 11 A 12 A 13 D 14 D 15 B
[mana-mana empat] 16 A 17 B 18 C 19 D 20 D
21 B 22 A 23 D 24 A 25 A
✄

Bab 10 ➠ Dasar British dan Kesannya (d) Setiap kangkar akan dibahagikan kepada beberapa
Terhadap Ekonomi Negara kawasan kecil antara 50–250 ekar
10.1 Ekonomi Tradisional (e) Setiap kawasan kecil ini akan diusahakan oleh 3–10
orang buruh dari China
1 Kegiatan ekonomi sara diri seperti melombong,
bercucuk tanam, memungut hasil hutan, menternak 10.2.1.1 Perusahaan Getah
binatang, menangkap ikan secara kecil-kecilan dan
menanam tanaman sampingan 1 Faktor perkembangan perusahaan getah di Tanah
2 Cara masyarakat Melayu tradisional menjalankan Melayu
aktiviti pertanian (a) Permintaan tinggi terhadap getah di pasaran
(a) Kegiatan secara sara diri/kecil-kecilan antarabangsa
(b) Tanaman padi/ubi, pisang/kelapa (b) Peranan Henry N. Ridley mengadakan pameran
(c) Penggunaan teknologi yang mudah dan pengagihan benih getah secara percuma
(d) Sistem perairan yang mudah (c) Penemuan cara penorehan getah secara teknik
(e) Pengeluaran untuk keluarga atau kumpulan idibem/bentuk tulang ikan herring
masyarakat (d) Perkembangan industri pembuatan barangan
pengguna berasaskan getah
10.2 Ekonomi Dagangan (e) Harga getah melambung tinggi
(f) Kemasukan modal asing/pelabur Eropah
1 Kegiatan pertanian atau perlombongan yang melibatkan (g) Dasar galakan British dan sokongan kepada
lebihan pengeluaran untuk tujuan pemasaran pemodal asing
2 Ciri-ciri ekonomi dagangan (h) Kadar sewa tanah dan tarif cukai yang rendah
(a) Pengeluaran dalam skala yang besar kepada peladang getah
(b) Penggunaan sumber tenaga buruh yang banyak (i) Kemudahan infrastruktur seperti jalan kereta api
(c) Modal yang besar dan jalan raya
(d) Penggunaan teknologi yang lebih tinggi (j) Kerajaan British membawa masuk buruh asing,
(e) Pemasaran yang lebih luas iaitu buruh dari India Selatan
3 Perbandingan ciri-ciri ekonomi tradisional dan ekonomi (k) Syarikat-syarikat getah kepunyan orang Eropah
dagangan telah diberi keutamaan memperoleh pinjaman khas
Ekonomi tradisional yang diperuntukkan oleh kerajaan British
– Pengeluaran dalam skala kecil 2 Sebab dan langkah mengatasi kemerosotan getah
– Menggunakan teknologi mudah (a) Faktor-faktor
– Modal yang kecil – Berlaku kemelesetan ekonomi dunia (1929–
– Penggunaan buruh terhad 1932)
– Pasaran yang kecil – Tanah Melayu menerima kesan ekonomi global
– Lebihan pengeluaran digunakan semula untuk (b) Langkah mengatasi
kegunaan sendiri – Negara pengeluar getah mengawal pengeluaran
Ekonomi dagangan getah (Rancangan Sekatan Stevenson (1922)
– Pengeluaran dalam skala yang besar – Harga getah mulai stabil kerana permintaan
– Penggunaan sumber tenaga buruh yang banyak getah tinggi (1934)
– Modal yang besar
– Penggunaan teknologi yang lebih tinggi 10.2.1.2 Industri Perlombongan
– Pemasaran yang lebih luas
1 Peranan pembesar Melayu
10.2.1 Sistem Pertanian Komersial (a) Mengawal penglibatan pengusaha dari China
(b) Memberi kebenaran kepada pengusaha China
1 Aktiviti pertanian komersial untuk mengusahakan lombong
– Ubi kayu (c) Memastikan hasil bijih timah yang dilombong
– Tebu dijual kepada mereka
– Lada hitam (d) Menentukan harga bijih timah
– Gambir (e) Memajakkan lombong kepada saudagar China
– Tembakau dari Negeri-Negeri Selat kerana tidak mampu
– Kopi menyediakan modal
2 Sistem Kangcu 2 Penguasaan pelombong Eropah dalam industri bijih
(a) Sistem pajakan tanah kepada pengusaha dari China timah
di Johor (a) Mampu menyediakan modal yang besar
(b) Dalam sistem ini, setiap ladang dikenali sebagai (b) Penggunaan teknologi kapal korek
kangkar (c) Galakan daripada kerajaan British
(c) Saiz setiap satu kangkar ialah sekitar 2500 ekar hingga
20 000 ekar

(d) Mengubah perusahaan lombong bijih timah – Pegawai tersebut bertanggungjawab mengiringi
daripada intensif buruh kepada intensif modal buruh-buruh tersebut sehingga sampai di tempat
(e) British meluluskan enakmen dan undang-undang majikannya
bijih timah Sistem pengambilan rumah kongsi
(f) Orang Eropah mempunyai kelebihan dalam – Pengambilan buruh dilakukan oleh pegawai di negara
enakmen dan undang-undang bijih timah China yang dilantik oleh sesebuah rumah kongsi
(g) Tanah Melayu pengeluar bijih timah utama dunia – Pegawai tersebut akan membiayai segala perbelanjaan
sehingga Perang Dunia Kedua buruh-buruh tersebut sehingga mereka sampai di
(h) Pembesar Melayu mengambil jalan mudah untuk rumah kongsi
mendapat untung dengan memajakkan lombong – Buruh akan diserahkan kepada tuan punya rumah
kepada saudagar Negeri-Negeri Selat kongsi dan pembawa buruh akan dibayar dengan
(i) Pembesar Melayu tidak berupaya menyediakan kadar tertentu
modal 3 Cara kemasukan imigran India
[mana-mana lapan] Sistem kontrak
– Majikan akan membiayai tambang mereka ke Tanah
10.2.1.3 Penggunaan Tenaga Buruh Luar Melayu
1 Faktor-faktor kedatangan imigran China dan India – Buruh tersebut akan bekerja dengannya untuk jangka
Negara China masa tertentu (antara 1–3 tahun) dengan bayaran
– Bencana alam – banjir, kebuluran antara 9–13 sen sehari
– Peperangan Sistem kangani
– Ketidakstabilan politik – Kangani bermaksud ketua, tandil atau mandur
– Pengangguran – Seseorang kangani yang diberi kepercayaan oleh
Tanah Melayu majikan akan diberikan lesen dan dihantar pulang ke
– Galakan kerajaan British India untuk mencari tenaga buruh
– Penghijrahan tidak ditentang oleh orang Melayu – Kangani diberikan wang pendahuluan untuk
– Kemakmuran di Tanah Melayu membiayai perbelanjaan buruh tersebut sehingga
– Peluang pekerjaan mereka tiba di Tanah Melayu
– Kestabilan politik – Kangani menjadi seorang pengurus agensi yang
Negara India membawa masuk pekerja asing
– Bencana alam – banjir, kebuluran Sistem buruh bebas
– Pengangguran – Buruh datang sendiri dengan biayaan masing-masing
– Ketidakstabilan politik – Kedatangan mereka diaturkan oleh orang atau
2 Cara kemasukan imigran China kumpulan tertentu kerana kepentingan ekonomi
Sistem tiket kredit – Setelah tiba di Tanah Melayu, mereka akan bebas
– Bakal imigran dikumpulkan dari kampung-kampung memilih tempat dan pekerjaan yang mereka
di negara China oleh kheh-thau (ketua) kehendaki
– Ketua dibayar sejumlah wang bagi setiap imigran 4 Peranan institusi kewangan
China yang dibawa Kemajuan ekonomi Tanah Melayu
– Bakal imigran ini dikenali sebagai sin kheh – Perkembangan pertanian dagangan seperti getah dan
– Golongan imigran ini diletakkan di bawah bijih timah
pengawasan nakhoda kapal atau agensi buruh yang – Kemudahan infrastruktur dan pembangunan asas di
telah menerima bayaran daripada bakal majikan Tanah Melayu
imigran – Perkembangan perhubungan memudahkan
– Sin kheh perlu membuat perjanjian secara lisan atau hubungan antara pedagang
bertulis untuk menjelaskan hutang mereka dengan – Kemasukan imigran memesatkan ekonomi
cara bekerja dengan majikan bagi tempoh tertentu – Peranan dan galakan British dalam ekonomi
– Mereka akan dibekalkan dengan tiket yang Peranan institusi kewangan
menunjukkan pelabuhan mereka akan tuju beserta – Menyediakan kemudahan pinjaman kepada pelabur
keterangan sama ada mereka bebas atau berhutang – Memajukan dan memesatkan lagi industri getah dan
– Apabila sin kheh sampai di pelabuhan, mereka akan bijih timah
diambil oleh pemborong buruh (orang tengah) yang – Memperkenalkan sistem kewangan moden yang
akan mendapatkan majikan untuk mereka dengan berorientasikan keuntungan dengan kadar faedah
bayaran tertentu tinggi
Sistem pengambilan kakitangan – Dana dari luar negara dapat disalurkan terus ke
– Majikan menghantar pegawainya ke China untuk Tanah Melayu dengan mudah dan cepat
mendapatkan tenaga buruh – Urusan perniagaan menjadi bertambah licin
– Segala tambang dan perbelanjaan buruh akan
✄
dibiayai oleh majikan

Peranan institusi insurans 10.3.2 Dasar British Terhadap Pekebun Kecil
– Perkhidmatan insurans maritim, insurans kebakaran, 1 Dasar-dasar British
insurans harta, insurans perniagaan, insurans (a) Melarang penanaman getah di kawasan penanaman
kemalangan dan insurans pedagang padi; bertujuan mengurangkan jumlah penyertaan
pekebun kecil getah orang Melayu dalam sektor
10.3 Dasar British Terhadap Pertanian perusahaan getah
10.3.1 Undang-undang Berhubung Tanah (b) Kenaikan bayaran premium bagi permohonan
1 Kesan dasar British tanah baru untuk tujuan penanaman getah
– Orang Melayu telah diperkenalkan kepada tanaman (c) Peraturan melarang pembukaan tanah-tanah baru
baru untuk penanaman getah
– Beberapa jenis tanaman tradisional telah (d) Rancangan Sekatan Stevenson 1922 merupakan
dikomersialkan dasar perlindungan kerajaan British terhadap
– Tanaman komersial telah diusahakan secara ladang pemodal dan pengusaha ladang dari Eropah
– Penggunaan tenaga buruh yang dibawa dari China (e) Rancangan Peraturan Getah Antarabangsa 1934
dan India menetapkan kuota yang rendah kepada pekebun
– Undang-undang berhubung dengan tanah kecil getah
diperkenalkan 2 Undang-undang tanah dan tujuan diperkenalkan
2 Kesan pengenalan undang-undang 1933 – Land Settlement Order (Sarawak) – bertujuan
– Pembahagian tanah mengikut kegunaan dan nilai melindungi tanah pemilik masyarakat peribumi
komersialnya seperti tanah ladang, tanah peribumi 1948 – Land Order (Sarawak) – bertujuan
dan tanah perlombongan membahagikan tanah di Sarawak kepada kawasan tanah
– Kadar cukai tanah dikenakan mengikut jenis tanah campuran, kawasan tanah simpanan dan kawasan tanah
yang dimiliki atau diusahakan pedalaman
– Individu atau syarikat yang ingin mengusahakan 1889 – Proklamasi III – perlindungan Hak Peribumi
sesuatu kawasan mesti membuat permohonan di bertujuan melindungi kepentingan peribumi
Pejabat Tanah
– Penduduk tempatan perlu mendapat kebenaran 10.4 Kesan-kesan Dasar Ekonomi
daripada Pejabat Tanah Jajahan untuk mengutip 10.4.1 Pembandaran
sumber hutan 1 Faktor-faktor kemunculan bandar-bandar baharu
– Undang-undang Tanah memberikan kuasa kepada (a) Kawasan yang kaya dengan sumber semula jadi dan
Residen negeri untuk menentukan jumlah kawasan menjadi pusat kegiatan ekonomi
konsesi tanah yang akan diberikan kepada para (b) Pekan yang berhampiran dengan kawasan
pemodal perlombongan berfungsi sebagai pusat mengumpul
– Perkembangan sistem ekonomi wang dalam kalangan hasil lombong
orang Melayu (c) Perkembangan perusahaan perlombongan bijih
– Orang Melayu mesti membayar cukai yang dikenakan timah seperti bandar Kuala Lumpur, Taiping dan
terhadap hasil hutan Seremban
– Semua urusan jual beli, cukai, sewa tanah, bayaran (d) Perkembangan perusahaan petroleum seperti
barang keperluan dan perkhidmatan dibayar dengan bandar Miri di Sarawak
wang (e) Perkembangan kemudahan infrastruktur seperti
3 Tujuan Akta Tanah Simpanan Melayu jalan raya, bekalan air bersih, sekolah, pusat
– Menjamin kelangsungan masa depan ekonomi, kesihatan dan institusi kewangan
politik dan sosial orang Melayu (f) Perkembangan sistem pengangkutan seperti jalan
– Mengelakkan tanah milik orang Melayu berpindah raya dan jalan kereta api
kepada orang asing (g) Bandar Kuching muncul sebagai pusat
– Melindungi kepentingan ekonomi kerajaan British di pengumpulan dan pengeksportan gambir serta lada
Tanah Melayu hitam
4 Ciri-ciri Tanah Simpanan Melayu (TSM) 2 Bandar-bandar baharu
(a) Residen berkuasa mengisytiharkan mana-mana (a) Kuala Lumpur
kawasan tanah milik orang Melayu sebagai TSM (b) Taiping
(b) Orang Melayu tidak dibenarkan menanam sebarang (c) Seremban
tanaman komersil dalam TSM (d) Kuching
(c) Kebanyakan kawasan yang diisytiharkan sebagai (e) Miri
TSM adalah tidak subur (f) Pelabuhan Klang
(d) Kebanyakan TSM adalah tidak sesuai untuk (g) Melaka
kegiatan ekonomi perladangan (h) Pulau Pinang
(e) Keluasan kawasan TSM yang subur adalah kawasan [mana-mana lima]
yang kecil sahaja

10.4.2 Pembentukan Malaysia Berbilang Kaum – Menggunakan buku yang dibawa dari China
1 Sebab-sebab kedatangan imigran China dan India – Tenaga pengajar dibawa dari China
– Kemelesetan ekonomi di tanah air mereka, iaitu – Bahasa Cina dijadikan sebagai bahasa pengantar
di India dan China (d) Sekolah Inggeris
– Galakan British – Diusahakan oleh mubaligh Kristian dan badan
– Peluang kerja di lombong dan ladang getah suka rela
– Tidak mendapat bantahan daripada orang Melayu – Sekolah Inggeris dianggap elit
– Kemudahan cara kemasukan mereka ke Tanah – Lokasinya di bandar sahaja
Melayu – Pelajarnya terdiri daripada orang atasan
2 Kesan kewujudan masyarakat berbilang kaum – Kurikulum berasaskan sistem pendidikan di
– Pembentukan masyarakat majmuk di Tanah Melayu England
– Wujud petempatan yang berbeza-beza mengikut – Menubuhkan universiti tetapi agak lewat, iaitu
kaum Universiti Malaya di Singapura
– Jenis pekerjaan yang berbeza mengikut kaum
– Penggunaan bahasa yang berbeza dalam pertuturan 10.4.4 Sektor Perkilangan
– Tidak terdapat interaksi antara kaum 1 Syarikat-syarikat yang terlibat dan fungsinya
– Tidak ada perpaduan antara kaum
– Wujudnya sistem pendidikan vernakular Syarikat Fungsi
– Taraf kesihatan yang rendah/penyakit berjangkit (a) Syarikat Shum Yip Menghasilkan kasut getah
– Pembangunan tidak seimbang antara wilayah Leong untuk dieksport ke China
– Perbezaan taraf hidup antara orang tempatan dengan
(b) Syarikat Kasut Pengusahaan kasut
imigran Bata didirikan di Klang,
Selangor
10.4.3 Sistem Pendidikan Vernakular
(c) Fung Keong Menghasilkan barangan
1 Sistem pendidikan yang menggunakan bahasa ibunda berasaskan getah di Klang,
kaum masing-masing sebagai bahasa pengantar Selangor
2 Pendidikan di Tanah Melayu sebelum kedatangan
British (d) Kinta Rubber Menghasilkan barangan
– Kanak-kanak Melayu mendapat pendidikan di surau, Works berasaskan getah di Ipoh,
Perak
masjid dan sekolah pondok
– Aspek pendidikan bertumpu kepada keagamaan (e) United Engineers Membina kapal korek,
– Menekankan bacaan dan memahami al-Quran, kapal kecil dan mesin
mempelajari bahasa Arab serta hukum agama memproses getah
– Menguasai kemahiran membaca, menulis dan 2 Perkara untuk melibatkan orang Melayu
mengira – Galakan pemerintah
3 Perkembangan sistem pendidikan vernakular – Pinjaman modal yang mudah dan bersesuaian
(a) Sekolah Melayu – Meningkatkan ilmu pengetahuan dan kemahiran
– Mendapat pendidikan di surau, masjid dan – Bersikap terbuka
sekolah pondok – Mengubah pemikiran yang lebih positif dan berdaya
– Tumpuan kepada aspek membaca dan saing
memahami al-Quran
– Mempelajari bahasa Arab 10.4.5 Sistem Pengangkutan dan Perhubungan
– Mempelajari hukum-hakam agama Islam
1 Faktor-faktor perkembangan
– Bertujuan menguasai asas kemahiran membaca,
– Perkembangagn pesat kegiatan perusahaan
menulis dan mengira
perlombongan
(b) Sekolah India
– Perkembangan perusahaan getah
– Disediakan oleh kerajaan bagi sekolah di bandar
– Pengenalan kenderaan bermotor
– Dibiayai oleh pengusaha ladang bagi sekolah Tamil
– Penciptaan telegraf, telefon dan sebagainya
di ladang
2 Sistem pengangkutan dan perhubungan
– Berorientasikan sistem pendidikan di India
(a) Jalan kereta api
– Menggunakan sukatan pelajaran dari India
– Dibina untuk mempercepatkan pengangkutan
– Menggunakan buku yang dibawa dari India
bijih timah
– Tenaga pengajar dibawa dari India
– Dari kawasan perlombongan ke pelabuhan
– Bahasa Tamil dijadikan sebagai bahasa pengantar
untuk dieksport
(c) Sekolah Cina
– Jalan kereta api pertama dari Taiping ke Port
– Berorientasikan sistem pendidikan di China
Swettenham (1889)
– Menggunakan sukatan pelajaran dari China
✄

(b) Jalan raya 2 Langkah-langkah untuk mengatasi masalah kesihatan
– Menghubungkan kawasan lombong bijih timah di Tanah Melayu
dengan pengkalan sungai (a) Penubuhan hospital kerajaan dan pusat kesihatan
– Berkembang di kawasan perlombongan dan di bandar dan kampung
ladang getah (b) Pembinaan pusat kesihatan kecil
– Tahun 1895 Selangor dan Perak mempunyai (c) Pembinaan hospital atas sumbangan orang
rangkaian jalan raya sepanjang 2400 km perseorangan
(c) Perhubungan (d) Penubuhan Institut Penyelidikan Perubatan bagi
– Memudahkan hubungan jarak jauh oleh para mengkaji punca penyakit dan langkah-langkah
pedagang pencegahan
– Membawa perkembangan ekonomi Tanah (e) Penubuhan Sanitary Board yang bertanggungjawab
Melayu menjaga kebersihan bandar
– Telegraf memudah perhubungan lebih cepat (f) Penubuhan Jabatan Kesihatan yang
bertanggungjawab dari aspek kesihatan
10.4.6 Perkhidmatan Kesihatan
1 Faktor yang menyebabkan penyakit berjangkit 10.5 Rumusan Bab
– Pertambahan penduduk akibat kemasukan buruh – Banyak pembangunan infrastruktur, ekonomi dan sosial
asing pada zaman penjajahan
– Kawasan kotor menyebabkan malaria, taun, beri-beri
dan batuk kering Praktis Objektif
– Masalah kebersihan dalam kalangan penduduk 1 B 2 D 3 C 4 D 5 B
6 A 7 C 8 B 9 B 10 B
11 B 12 A 13 D 14 B 15 B
16 A 17 C 18 A 19 D 20 C
21 C 22 D 23 B 24 D 25 D

Impak A+ Sejarah TKT 4-Jawapan PDF

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Impak A+ Sejarah TKT 4-Jawapan PDF

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

Jawapan

Bab 1 ➠ Kemunculan Tamadun Awal 1.1 Makna Tamadun

J1 © Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U)

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 1 10/31/16 12:33 PM

© Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U) J2

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 2 10/31/16 12:33 PM

J3 © Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U)

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 3 10/31/16 12:33 PM

© Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U) J4

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 4 10/31/16 12:33 PM

J5 © Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U)

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 5 10/31/16 12:33 PM

© Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U) J6

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 6 10/31/16 12:33 PM

J7 © Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U)

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 7 10/31/16 12:33 PM

© Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U) J8

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 8 10/31/16 12:33 PM

J9 © Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U)

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 9 10/31/16 12:33 PM

2.2.3 Peningkatan Sosial – Bahasa dan 2.3 Sumbangan Tamadun

© Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U) J10

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 10 10/31/16 12:33 PM

Yunani Kriteria Moden

J11 © Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U)

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 11 10/31/16 12:33 PM

© Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U) J12

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 12 10/31/16 12:33 PM

(b) Kegiatan menangkap ikan

J13 © Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U)

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 13 10/31/16 12:33 PM

© Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U) J14

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 14 10/31/16 12:33 PM

J15 © Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U)

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 15 10/31/16 12:33 PM

© Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U) J16

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 16 10/31/16 12:33 PM

J17 © Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U)

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 17 10/31/16 12:33 PM

© Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U) J18

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 18 10/31/16 12:33 PM

J19 © Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U)

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 19 10/31/16 12:33 PM

© Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U) J20

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 20 10/31/16 12:33 PM

J21 © Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U)

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 21 10/31/16 12:33 PM

© Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U) J22

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 22 10/31/16 12:33 PM

J23 © Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U)

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 23 10/31/16 12:33 PM

© Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U) J24

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 24 10/31/16 12:33 PM

J25 © Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U)

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 25 10/31/16 12:33 PM

© Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U) J26

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 26 10/31/16 12:33 PM

J27 © Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U)

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 27 10/31/16 12:33 PM

© Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U) J28

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 28 10/31/16 12:33 PM

J29 © Global Mediastreet Sdn Bhd (Co. No. 762284-U)

Modul Sej Tkt 4-Jawapan.indd 29 10/31/16 12:33 PM