LEMBAR PENGESAHAN

JUDUL : KAJIAN MENGENAI PENGAWASAN MUTU PADA

PROSES PEMBUATAN PRODUK PERLEBAHAN DI
CV. NUTRIMA SEHATALAMI BOGOR
NAMA : NADILA ZULFA FITHRIYAH
NPM : 240210160075
PROGRAM STUDI : TEKNOLOGI PANGAN
DEPARTEMEN : TEKNOLOGI INDUSTRI PANGAN

DISETUJUI dan DISAHKAN

Untuk diajukan sebagai laporan mata kuliah Praktik Kerja Lapangan (PKL) pada
Departemen Teknologi Industri Pangan

Koordinator Mata Kuliah Pembimbing Akademis

Praktek Kerja Lapangan

Nandi Sukri, S.Pi., M.Si Indira Lanti Kayaputri, S.Pt. M.Si

NIP. 19840920 201212 1 002 NIP. 19820725 200812 2 005

iv
 KATA PENGANTAR

Puji dan syukur penulis panjatkan kehadirat Allah SWT atas segala rahmat

dan karunia yang telah dilimpahkan-Nya sehingga penulis dapat menyelesaikan

laporan Praktik Kerja Lapang (PKL) yang berjudul “Analisis Penerapan Good

Manufacturing Practice (GMP) pada Proses Pembuatan Produk Perlebahan

di CV. Nutrima Sehatalami Bogor” sebagai salah satu syarat untuk memenuhi

tugas mata kuliah Praktek Kerja Lapang (PKL) di Departemen Teknologi Industri

Pangan, Fakultas Teknologi Industri Pertanian, Universitas Padjadjaran.

Penyusunan laporan ini penulis banyak mendapat bantuan, bimbingan,

pengarahan, serta masukkan dari berbagai pihak. Oleh karena itu, penulis

mengucapkan terima kasih yang sebesar-besarnya kepada:

1. Tuhan Yang Maha Esa atas kesehatan, rezeki dan ridho-Nya yang telah di

anugrahkan kepada penulis.

2. Orang tua tercinta atas doa dan segala yang terbaik yang telah diberikan

kepada penulis, serta telah banyak berkorban untuk keberhasilan penulis.

3. Ibu Indira Lanti Kayaputri, S.Pt. M.Si selaku dosen pembimbing PKL

yang senantiasa memberikan bimbingan dan pengarahan kepada penulis

selama penulisan laporan PKL ini.

4. Bapak Nandi Sukri, S.Pi., M.Si selaku Koordinator PKL Departemen

Teknologi Industri Pangan.

iv
 5. Ibu Sonia Agustiani sebagai Manajer Quality Control CV. Nutrima

Sehatalami, yang telah memberikan kesempatan untuk melakukan kerja

praktek.

6. Teman seperjuangan Amel, Bella, Arum, Nabila, Elya, Tata, Michelle,

Firman, Jafar, Fajar, dan Greg dalam melaksanakan PKL serta teman-

teman TIP lain yang senantiasa saling memberikan semangat.

7. Segenap pihak yang tidak dapat disebutkan satu per satu namun telah

membantu kelancaran serta kemudahan bagi penulis selama proses

penyusunan laporan.

Penulis menyadari dalam penyusunan laporan PKL ini masih terdapat banyak

kekurangan, sehingga saran dan kritik sangat penulis harapkan untuk lebih.

Jatinangor, Agustus 2019

Penulis

iv
 DAFTAR ISI

Halaman

LEMBAR PENGESAHAN......................................................................... ii

KATA PENGANTAR.................................................................................. iii

DAFTAR ISI................................................................................................. v

DAFTAR TABEL........................................................................................ ix

DAFTAR GAMBAR.................................................................................... x

DAFTAR LAMPIRAN................................................................................ xi

I. PENDAHULUAN ......................................................................... 1

1.1 Latar Belakang ................................................................................ 1

1.2 Tujuan Praktek Kerja Lapang.......................................................... 3

1.3 Waktu dan Tempat Praktek Kerja Lapang....................................... 3

1.4 Metode Pelaksanaan Praktek Kerja Lapang.................................... 3

II. KEADAAN UMUM CV. NUTRIMA SEHAT ALAMI ............. 5

2.1 Sejarah Perusahaan........................................................................... 5

2.2 Visi dan Misi.................................................................................... 6

2.2.1 Visi.................................................................................................... 6

2.2.2 Misi................................................................................................... 6

2.3 Lokasi dan Layout Pabrik................................................................. 7

2.4 Tata Letak Alat................................................................................. 7

2.5 Manajemen dan Struktur Organisasi Perusahaan............................. 8

2.6 Ketenagakerjaan............................................................................... 11

2.6.1 Jumlah dan Penggolongan Tenaga Kerja......................................... 11

iv
2.6.2 Jam Kerja.......................................................................................... 11

2.6.3 Jaminan Sosial dan Kesejahteraan Karyawan.................................. 12

2.7 Pemasaran Produk............................................................................ 12

2.8 Rencana Pengembangan Perusahaan................................................ 13

2.9 Produk............................................................................................... 13

II. PROSES PENGOLAHAN.............................................................

15

3.1 Bahan Baku..................................................................................... 15

3.2 Bahan Baku Penunjang................................................................... 16

3.3 Prosedur Pengolahan....................................................................... 17

3.3.1 Penerimaan Bahan Baku................................................................. 17

3.3.2 Penerimaan Bahan Kemas.............................................................. 18

3.3.3 Produksi.......................................................................................... 18

3.3.4 Filling Bottle................................................................................... 22

3.3.5 Packing........................................................................................... 23

3.4 Diagram Alir................................................................................... 24

3.5 Spesifikasi Peralatan Utama........................................................... 26

3.5.1 Cauldron......................................................................................... 26

3.5.2 Meja pengemasan............................................................................ 27

3.5.3 Mixer............................................................................................... 28

3.5.4 Timbangan...................................................................................... 29

3.5.5 Sealer.............................................................................................. 30

3.5.6 Blower............................................................................................. 31

v
3.5.7 Capping........................................................................................... 32

v
3.5.8 Pad printing.................................................................................... 33

3.5.9 Blender............................................................................................ 34

IV. PEMBAHASAN ANALISIS PENERAPAN GOOD

MANUFACTURING PRACTICE (GMP) ................................... 35

4.1 Good Manufacturing Practice (GMP)............................................. 35

4.1.1 Lokasi............................................................................................... 37

4.1.2 Sarana Prasarana............................................................................... 37

4.1.3 Pencahayaan..................................................................................... 39

4.1.4 Higiene Pekerja................................................................................ 40

4.1.5 Sanitasi Mesin dan Peralatan............................................................ 41

4.1.6 Fasilitas Sanitasi .............................................................................. 42

4.1.7 Sumber Air Bersih ........................................................................... 43

4.1.8 Tempat Sampah ............................................................................... 43

4.1.9 Ruang Penyimpanan Gudang .......................................................... 43

4.2 Aplikasi Sanitation Standard Operating Procedures (SSOP)......... 44

4.3 Pengawasan Mutu............................................................................. 49

4.3.1 Pengawasan Mutu Bahan Baku........................................................ 50

4.3.2 Pengawasan Mutu Selama Proses.................................................... 53

4.3.3 Pengawasan Mutu Produk Akhir...................................................... 54

V. KESIMPULAN DAN SARAN .................................................... 55

5.1 Kesimpulan....................................................................................... 55

5.2 Saran................................................................................................. 55

DAFTAR PUSTAKA..................................................................................... 56

vi
LAMPIRAN.................................................................................................... 57

vi
 DAFTAR TABEL

No. Judul Halaman

1. Spesifikasi Alat Cauldron.................................................................. 28

2. Spesifikasi Alat Meja Pengemasan.................................................... 30

3. Spesifikasi Alat Mixer........................................................................ 32

4. Spesifikasi Alat Timbangan............................................................... 34

5. Spesifikasi Alat Sealer....................................................................... 36

6. Spesifikasi Alat String....................................................................... 38

7. Spesifikasi Alat Capping................................................................... 40

8. Spesifikasi Alat Pad Printing............................................................ 40

9. Spesifikasi Alat Blender.................................................................... 34

10. Persyaratan Mutu Teh Madu.............................................................. 44

vi
 DAFTAR GAMBAR

No. Judul Halaman

1. Struktur Organisasi Perusahaan......................................................... 27

2. Produk Merk Jadied........................................................................... 31

3. Produk Madu Serambi Botani dan Propolis Khatulistiwa................. 33

4. Proses Pemasakan.............................................................................. 35

5. Brix Refractometer ........................................................................... 37

6. Penyaringan Produk .......................................................................... 39

7. Tutup Botol HDPE............................................................................. 41

8. Diagram Alir...................................................................................... 47

vi
 DAFTAR TABEL

No. Judul Halaman

1. Spesifikasi Alat Cauldron.................................................................. 26

2. Spesifikasi Alat Meja Pengemasan.................................................... 27

3. Spesifikasi Alat Mixer........................................................................ 28

4. Spesifikasi Alat Timbangan............................................................... 29

5. Spesifikasi Alat Sealer....................................................................... 30

6. Spesifikasi Alat Blower...................................................................... 31

7. Spesifikasi Alat Capping................................................................... 32

8. Spesifikasi Alat Pad Printing............................................................ 33

9. Spesifikasi Alat Blender.................................................................... 34

10. Persyaratan Mutu Teh Madu.............................................................. 51

vi
 DAFTAR GAMBAR

No. Judul Halaman

1. Struktur Organisasi Perusahaan......................................................... 8

2. Produk Merk Jadied........................................................................... 13

3. Produk Madu Serambi Botani dan Propolis Khatulistiwa................. 14

4. Proses Pemasakan.............................................................................. 19

5. Brix Refractometer ........................................................................... 20

6. Penyaringan Produk .......................................................................... 22

7. Tutup Botol HDPE............................................................................. 23

8. Sealer dan Kemasan Inner Box.......................................................... 24

9. Diagram Alir...................................................................................... 25

vi