4.

IDEA

Perbincangan
1. Adakah terdapat medan magnet dalam
kawasan di sekeliling dawai kuprum pendek
sebelum arus mengalir?

………………………………………………………………

2. Namakan dua sumber medan magnet di dalam

kawasan di sekeliling dawai kuprum apabila
arus mengalir.

…………………………………………………………….

Rajah menunjukkan satu kipas elektrik yang
digerakkan oleh motor arus ulangalik (a.u).
Bagaimana motor elektrik berfungsi?
Eksperimen 4.1
Tujuan: Mengkaji kesan konduktor pembawa arus
dalam medan magnet.
Bahan: Bekalan kuasa arus terus voltan rendah,
Kit eksperimen.
Prosedur:
………………………………………………………………
3. Daripada pemerhatian anda, apakah yang
menyebabkan dawai kuprum pendek itu
bergerak?
…………………………………………………………
4. Apakah hukum yang menghubungkan arah
daya, arus dan medan magnet?
……………………………………………………………

5. Apakah hubungan antara arah medan magnet,

arus dan daya yang bertindak pada konduktor?

……………………………………………………………
1. Susun radas seperti dalam Rajah. Hidupkan
suis. Perhatikan apa yang berlaku kepada 6. Jelaskan mengapa dawai itu tidak bergerak
dawai kuprum yang pendek. apabila medan magnet selari dengan arah
pengaliran arus dalam dawai kuprum pendek.
Keputusan
Situasi Arah gerakan dawai ………………………………………………………………
kuprum
Arus dialirkan dalam litar 7. Apakah perbezaan kepada gerakan dawai jika:
i. Magnet lebih kuat digunakan?
Arah arus
disongsangkan ………………………………………………………………
Kutub magnet
disongsangkan ii. Arus dalam konduktor meningkat?
Arah medan magnet
selari dengan arah arus ………………………………………………………………
 4. Lukis kombinasi dua medan magnet.
Kesimpulan
Apakah syarat supaya satu daya bertindak ke atas
konduktor membawa arus?

………………………………………………………………

………………………………………………………………

………………………………………………………………

Aktiviti 2:
Tujuan: Huraikan bagaimana konduktor membawa
arus dalam medan magnet mengalami satu daya.
(a) Tanda dan labelkan kawasan di mana dua
medan magnet bergabung pada arah
Rajah 8.2.3 menunjukkan satu susunan untuk
yang sama.
mengkaji kesan medan magnet ke atas rod
(b) Tanda dan labelkan kawasan di mana dua
kuprum yang membawa arus.
medan magnet bergabung pada arah
bertentangan.
(c) Apa yang boleh dikatakan tentang
kekuatan medan magnet jika:
(i) Medan magnet bergabung pada arah
yang sama

……………………………………………..

(ii) Medan magnet bergabung pada arah

bertentangan.

…………………………………………….

(d) Tanda dan labelkan kawasan medan

magnet yang kuat.
1. Pada rajah, tanda dan labelkan dengan B arah (e) Tanda dan labelkan kawasan medan
medan magnet. magnetic yang lemah.

2. Apabila suis ditutup, rod kuprum bergerak di
sepanjang landasan kuprum. Pada rajah,
• Tanda dan label arah arus, I, mengalir
melalui rod kuprum.
• Tanda dan label, F, arah gerakan rod.
5. Apa itu medan lastik?
……………………………………………………………..
………………………………………………………………

3. Lukis pada rajah di bawah, medan magnet 6. Lukis medan lastik pada Rajah,
yang dihasilkan oleh:

Magnet kekal konduktor membawa arus 7. Satu daya paduan, F bertindak daripada kawasan
medan kuat ke kawasan medan magnet lemah.
Tunjukkan pada arah daya paduan, F.

8. Namakan hukum untuk menentukan arah daya.

………………………………………………………………
9. Apa yang berlaku pada gerakan rod kuprum
dan terangkan jawapan anda.
(a) Laraskan rheostat sehingga rintangan
berkurang.
………………………………………………………….
………………………………………………………….
Eksperimen 4.2
Rajah 4.1 menunjukkan bilah kipas berputar
apabila butang pelaras laju dilaraskan pada arus
yang rendah. Rajah 4.2 menunjukkan bilah kipas
berputar lebih laju apabila butang pelaras laju
dilaraskan pada arus yang tinggi. Putaran bilah
yang lebih laju mewakili daya yang lebih besar
dihasilkan oleh motor kipas itu.

(b) Bateri digantikan dengan bekalan a.u

…………………………………………………………

…………………………………………………………

10. Kesimpulan: Terangkan bagaimana gerakan

rod kuprum dapat dihasilkan.

(a) Apabila suis ditutup, …………… mengalir

melalui dawai kuprum pendek.
Inferens: ……………………………………………….
(b) Interaksi antara medan magnet dihasilkan
daripada konduktor …………… dan medan ……………………………………………………………..
magnet daripada magnet …………….. akan
Hipotesis: ………………………………………………...
berlaku.
………………………………………………………………
(c) Interaksi antara dua medan magnet ini
menghasilkan ……………. ………………………………………………………………

(d) Rod kuprum pendek akan …………… Tujuan: ……………………………………………………

………………………………………………………………
11. Lukis medan magnet untuk magnet kekal dan
Pemboleh ubah manipulasi: …………………………
konduktor berarus.
Pemboleh ubah bergerak balas: ……………………
N S
Pemboleh ubah dimalarkan:…………………………

Radas & bahan: …………………………………………

………………………………………………………………

………………………………………………………………
Dengan menggunakan Hukum Tangan Kiri
Fleming, tentukan arah daya. Lukis medan lastik
dan tunjukkan arah gerakan konduktor. 5
Prosedur

N S
Prosedur:
• Tandakan kedudukan awal rod kuprum pada
landasan.
• Suis dihidupkan. Laraskan rheostat sehingga
bacaan ammeter I = 0.5 A.
• Ukur jarak pergerakan rod, d.
• Ulang eksperimen dengan arus I = 1.0 A, 1.5 A,
2.0 A and 2.5 A.
Aktiviti 3:
Tujuan: Terangkan kesan gegelung membawa
arus dalam medan magnet
Rajah menunjukkan suatu arus mengalir melalui
gegelung dalam medan magnet seragam.

Nyatakan langkah berjaga-jaga:

………………………………………………………………

………………………………………………………………
5
Keputusan
Arus, I / A Jarak pergerakan, 1. Lukis medan magnet untuk magnet magnadur
d / cm (kekal).

2. Lukis medan magnet untuk gegelung

membawa arus.

Nyatakan kesimpulan eksperimen ini.

………………………………………………………………

………………………………………………………………

10

Perbincangan
1. Mengapakah rod kuprum bergerak?

………………………………………………………………
3. Lukis medan magnet untuk menunjukkan
……………………………………………………………… mdan lastik. Tunjukkan arah daya paduan.
2. Mengapakah bekalan arus tidak boleh
disambungkan dalam tempoh yang lama pada
landasan kuprum?

………………………………………………………………

………………………………………………………………

3. Apakah yang akan berlaku jika bilangan

magnet magnadur ditambah?

………………………………………………………………

……………………………………………………………..

10 J
30
jum
Apa yang
berlaku pada 2. Gegelung itu berputar
gegelung? sehingga ia berada pada
kedudukan menegak.
……………… (a) Apa yang berlaku pada
sentuhan antara berus
……………… karbon dan komutator?

………………………………………
Aktiviti 4
Tujuan: Prinsip kerja motor arus terus ………………………………………

1. Rajah (a) menunjukkan motor arus terus ……………………………………………………………..

yang ringkas.
(b) Apa yang menyebabkan gegelung terus
berputar ketika dalam kedudukan
menegak?

………………………………………………………………

3. Rajah (b) menunjukkan gegelung berada pada

kedudukan mengufuk semula.

(i) Apakah fungsi motor elektrik?

………………………………………………………………

(ii) Labelkan bahagian ditunjukkan pada Rajah.

(iii) Nyatakan dua medan magnet yang

berinteraksi apabila arus, I mengalir daripada (a) Nyatakan arah arus dalam gegelung.
A → B → C → D.
………………………………………………………………
………………………………………………………………
(b) Bandingkan arah arus dalam gegelung
……………………………………………………………… bagi kedudukan dalam Rajah (a) dengan
kedudukan dalam Rajah (b)
(iv) Tunjukkan pada Rajah dan nyatakan arah daya
yang dialami oleh sisi: ………………………………………………………………
AB: ……………… CD: ……………… (c) Nyatakan fungsi komutator dalam sebuah
motor a.t.
(v) Namakan peraturan yang digunakan untuk
menentukan arah daya. ………………………………………………………………
……………………………………………………………… ………………………………………………………………
(vi) Apakah kesan dua daya yang dihasilkan pada ………………………………………………………………
sisi AB dan CD ke atas pergerakan gegelung?
(d) Tunjukkan pada Rajah (b) dan nyatakan
……………………………………………………………… arah daya yang dialami oleh sisi:
……………………………………………………………… AB: ……………… CD: ………………
……………………………………………………………… (e) Apakah arah putaran gegelung itu?
(vii) Arah putaran gegelung: ………………………… …………………………………………………………
 Aktiviti 5 Aktiviti 6
Tujuan: Perbandingan struktur motor tanpa berus Tujuan: Membina motor arus terus ringkas
dan motor berberus
Radas: Dawai kuprum bertebat, armature, dening
Motor a.t berberus Motor a.t tanpa berus besi bentuk U, magnet magnadur, bekalan
arus terus kuasa rendah dan kertas pasir

1. Kedua-dua hujung dawai dibuang salut

penebat dan digosok dengan kertas pasir.
Lekatkan pada hujung amarture seperti dalam
Rajah 1. Lilit dawai kuprum mengelilingi
armature sebanyak 10 – 20 lilitan.

Persamaan

Persamaan

2. Dua hujung dawai tidak bertebat ini bertindak

sebagai komutator 1 dan komutator 2.

3. Potong dua dawai yang bertindak sebagai

berus. Buang salut penebat pada kedua-dua
hujung dan gosok dengan kertas pasir.
Masukkan ke dalam bekas supaya hujung
pertama bersentuh dengan komutator dan
hujung kedua disambung ke bekalan kuasa
arus terus.

Motor
a.t Kelebihan
tanpa
Berus

Kekurangan
4. Hidupkan bekalan kuasa rendah arus terus.
Pastikan berus bersentuh dengan komutator.
Nyatakan factor-faktor yang mempengaruhi
kelajuan putaran motor.
Faktor Kelajuan putaran
motor
1. Tambah saiz arus

2. Tambah kekuatan
medan magnet.
5. Terangkan pemerhatian anda.
3. Tambah bilangan
lilitan gegelung
………………………………………………………………
4. Tambah luas gegelung
Aktiviti 7
Tujuan: Mereka bentuk motor homopolar yang 3. Satu wayar kuprum disambung ke litar yang
ringkas dan cekap terletak antara dua magnet bar. Apabila suis
dihidupan, arus mengalir keluar daripada kertas.
Bahan: Magnet neodimium, sel kering AA dan
dawai kuprum (s.w.g 18 hingga 22)

Manakah arah daya yang bertindak ke atas

wayar kuprum yang betul?

4. Rajah menunjukkan satu dawai konduktor

1. Kumpulkan maklumat tentang motor diletakkan dalam medan magnet.
homopolar dari aspek:
(a) prinsip kerja motor homopolar
(b) bentuk dan saiz magnet neodimium
(c) pelbagai reka bentuk dawai kuprum yang
boleh dicuba.
2. Bina motor homopolar.
3. Kendalikan motor homopolar yang dibina.
4. Perhatikan putaran yang dihasilkan dan
kenap pasti aspek-aspek reka bentuk yang
perlu dibuat penambahbaikan.
5. Bincangkan cara membina motor yang lebih Apabila suis dihidupkan, dawai konduktor
cekap dengan kos yang rendah. pada awalnya bergerak ke arah
A. W B. X C. Y D. Z
TUTORIAL 4.1
1. Berdasarkan rajah di bawah, apakah arah 5. Rajah 34 menunjukkan satu konduktor
gerakan rod apabila suis ditutup? diletakkan dalam satu medan magnet.

2. Rajah 29 menunjukkan tangan kiri yang

mewakili Petua Tangan Kiri Fleming.
Apakah arah pergerakan konduktor itu
apabila arus mengalir?
A. W B. X C. Y D. Z

X mewakili
A. gerakan
B. arus
C. medan magnet
D. beza keupayaan
6. Rajah (a) menunjukkan 8. Rajah di bawah menunjukkan konduktor
medan magnet dihasilkan membawa arus di dalam medan magnet.
oleh konduktor membawa
arus. Rajah (b)
menunjukkan medan
magnet daripada magnet
magnadur yang kekal.

Apabila kedua-dua medan magnet saling

bertindak, rajah manakah menunjukkan
paduan medan magnet?

Pada arah manakah daya itu bertindak ke atas

konduktor?

9. Rajah di bawah menunjukkan struktur sebuah

motor elektrik ringkas.

Manakah corak medan magnet yang betul

7. Rajah menunjukkan susunan radas untuk apabila gegelung dalam keadaan mengufuk?
mengkaji corak medan magnet yang
terbentuk apabila arus mengalir melalui
konduktor.

Manakah corak medan magnet yang terbentuk

atas kadbod apabila kedua-dua suis ditutup?

10. Rajah 23 menunjukkan sebuah motor elektrik.

Magnitud daya F bertambah apabila

A. Bilangan lilitan gegelung dawai berkurang
B. Magnitud arus elektrik berkurang
C. Magnitud medan magnet berkurang
D. Rintangan gegelung dawai berkurang
 2. Rajah menunjukkan satu dawai pembawa arus
11. Rajah 26 menunjukkan satu wayar QR yang terletak antara dua magnet magnadur yang
digantung bebas di antara dua magnet kuat. berlawanan kutub. Dawai itu berayun ke atas.

Sudut pesongan, θ, bertambah dengan

A. Menambah arus
B. Mengubah kekuatan magnet
C. Menambah rintangan wayar QR
D. Menambah jarak antara kutub magnet.
(a)
Kertas 2
1. Rajah menunjukkan susunan radas untuk
mengkaji kesan daya ke atas konduktor
pembawa arus.
Kombinasi medan magnet dengan arus di
dalam dawai menghasilkan daya paduan, F.
(i) Namakan petua yang digunakan untuk
menentukan arah daya itu.
………………………………….......................
[1 mark]
(ii) Pada Rajah, lukis medan magnet
paduan yang terhasil. [2 marks]

(iii) Menggunakan anak panah, tunjukkan

arah daya paduan, F, di Rajah.
[1 mark]

(a) Apakah arah arus dalam dawai kuprum XY

apabila suis bekalan kuasa arus terus
dihidupkan.

…………………………………………………………

(b) Terangkan gerakan dawai kuprum XY dan

nyatakan arah gerakan tersebut.

………………………………………………………………

………………………………………………………………

………………………………………………………………
(b) Rajah menunjukkan sebuah ammeter gelung
bergerak.
………………………………………………………………

………………………………………………………………
 Skala ammeter dalam Rajah tidak seragam
disebabkan oleh kesilapan bentuk magnet
yang digunakan.
(i) Pada ruang di bawah, lukis bentuk
magnet yang betul dan corak medan
magnet yang terhasil apabila magnet
ini digunakan.
[3 marks]

(ii) Beri satu sebab mengapa magnet itu

sepatutnya mesti mempunyai bentuk
seperti yang dicadangkan di 7(b0(i).

………………………………….......................................
[1 mark]

2. Rajah 8.2 menunjukkan tiga reka bentuk

motor elektrik X, Y dan Z yang digunakan
untuk membina sebuah kipas mudah alih
yang kecil.
Berdasakan Rajah 8.2, nyataan ciri-ciri bagi
sebuah motor elektrik yang boleh
memusingkan bilah kipas dengan lebih laju.
Beri sebab untuk kesesuaian ciri-ciri itu:
(i) Bilangan lilitan gegelung

……………………………………………………........
Sebab

…………………………………………………….........
[2 marks]
(ii) Bilangan bateri yang digunakan

…………………………………………………….........

Sebab

…………………………………………………….........
[2 marks]
(iii) Bentuk magnet kekal

…………………………………………………….........
Sebab

…………………………………………………….........
[2 marks]

(iv) Tentukan reka bentuk motor elektrik yang

paing sesuai, yang boleh digunakan
untuk memusingkan bilah kipas dengan
lebih laju.

……………………………………………………
[1 mark]