PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 1
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Pemeriksaan Dasar
(Assesmen Subyektif dan Obyektif)
Fisioterapi pada Pulmonal
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 2
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PROSES FISIOTERAPI
ASSESSMENT
DIAGNOSIS
PLANNING
INTERVENTION
REEVALUATION
Objective Assessment
Analysis
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 4
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Goals : Long
Short
Initial Plans
Treatment Plan
treatment
No
Progress Notes
Is current goal met?
yes yes
No
Discharge Summary
DISCHARGE
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 5
PADA PULMONAL TA 2020-2021
DATABASE
-DATA PRIBADI
-DIAGNOSA, DAN RUJUKAN DOKTER
-HISTORY OF PRESENTING CONDITION
-PREVIOUS MEDICAL HISTORY
-DRUG HISTORY
-FAMILY HISTORY
-SOCIAL HISTORY
-PATIENT EXAMINATION
-TEST RESULT (ABG, Spirometry, blood test,
sputum analysis, chest radiograph, CT, etc)
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 6
PADA PULMONAL TA 2020-2021
History Taking
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 7
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 8
PADA PULMONAL TA 2020-2021
SUBJECTIVE ASSSESMENT
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 11
PADA PULMONAL TA 2020-2021
DATABASE
- DATA PRIBADI
- DIAGNOSA, DAN RUJUKAN DOKTER
- HISTORY OF PRESENTING CONDITION
- PREVIOUS MEDICAL HISTORY
- DRUG HISTORY
- FAMILY HISTORY
- SOCIAL HISTORY
- PATIENT EXAMINATION
- TEST RESULT (ABG, Spirometry, blood test, sputum analysis,
chest radiograph, CT, etc)
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 12
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN TINGKAT
KESADARAN
Subscale Description Score
Tidak ada respon (dengan rangsang nyeri pasien tidak buka mata) 1
V : Verbal response Baik dan tidak disorientasi (dapat menjawab dengan kalimat yang baik dan tahu dimana ia berada, 5
tahu waktu, hari)
Kacau/confused (dapat bicara dalam kalimat, namun ada disorientasi waktu dan tempat 4
Tidak tepat (dapat mengucapkan kata-kata, namun tidak berupa kalimat dan tidak tepat) 3
Reaksi menghindar 4
Reaksi fleksi/dekortikal (rangsangan nyeri dengan menekan supraorbital timbul reaksi fleksi sendi 3
siku atau pergelangan tangan)
Reaksi ekstensi (dengan menekan supraorbital timbul reaksi ekstensi pada sendi siku disertai fleksi 2
spastik pergelangan tangan)
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 Tidak ada reaksi 13
1
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Kategori
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 16
PADA PULMONAL TA 2020-2021
RESPON MOTORIK
(M=6).
3 RESPON MOTORIK Minta pasien melakukan gerakan= mengangkat lengan kanan,
(M=6). kiri, kaki kanan atau kiri.
M6= Menurut perintah. 6 = Jika menurut perintah. Jika tidak dapat
M5=Dapat melokalisir
rangsang sensorik melakukan gerakan lanjutkan ke M5
di kulit. dengan memberikan rangsang nyeri pada
M4= Menolak rangsang suproarbital/sternum/trapezius.
nyeri pada anggota
gerak (Withdrawal). 5 =Bila dapat melokalisir/ ada reaksi terhadap
M3= Menjauhi rangsang rangsang nyeri.
nyeri (fleksi). 4 =Bila ada gerakan tidak terlokalisir (seluruh
M2= Menjauhi rangsang
nyeri abnormal ekstremitas bergerak)
(ekstensi). 3 =Jikaekstremitas menjahui rangsang (fleksi).
M1=Tidak ada gerakan. 2 = Jika menjahui rangsang abnorma(ekstensi).
1 =Jika tidakada gerakan sama sekali.
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 17
PADA PULMONAL TA 2020-2021
VERBAL(V=5)
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 18
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Pediatric Coma Scale
Subscale Description Score
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 19
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Penilaian
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 20
PADA PULMONAL TA 2020-2021
SUBJECTIVE ASSSESMENT
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 21
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Kedalaman pertanyaan yg diajukan oleh fisioterapist sangat bervariasi, yg tergantung pd :
1. Apakah pasiennya rawat inap atau rawat jalan
2. Tingkat kesadaran, tingkat kekritisan, kemampuan untuk memberikan informasi
yg akurat
Pasien harus diberi kesempatan untuk menceritakan problemnya tetapi jangan sampai
personal feeling
Kepuasan pasien akan meningkat dg melibatkan dia pada penentuan problemnya, termasuk
penentuan tujuan terapi jangka pendek dan panjang
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 22
PADA PULMONAL TA 2020-2021
History Taking
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 23
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 24
PADA PULMONAL TA 2020-2021
GEJALA UTAMA GANGGUAN RESPIRASI
Breathlessness / Dyspnoea
Cough
Sputum & Haemoptysis
Wheeze
Chest Pain
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 25
PADA PULMONAL TA 2020-2021
DURASI SEVERITY
ASSESSMENT
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 26
PADA PULMONAL TA 2020-2021
gambaran subyektif dari peningkatan kerja
system pernafasan
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 27
PADA PULMONAL TA 2020-2021
BATUK (COUGH)
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 28
PADA PULMONAL TA 2020-2021
SPUTUM
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 29
PADA PULMONAL TA 2020-2021
WHEEZE
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 30
PADA PULMONAL TA 2020-2021
CHEST PAIN
Nyeri dada pada pasien yang mengalami problem respirasi biasanya berasal
dari musculoskeletal, pleural atau tracheal inflammation.
Pleuritic chest pain Inflamasi pleura parietalis. Nyeri hebat, tajam, stabbing pain
yang akan memburuk saat inspirasi
Musculoskeletal pain Berasal dari otot, tulang, sendi atau saraf pada sangkar
thorax
Angina pectoris Gejala utama pada gangguan jantung
dsb
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 31
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Assesmen subyektif
Anamnesis
1.Keluhan Utama
2.Topis keluhan
3.Onset
4.Sebab
5.Riwayat Pengobatan
6.Faktor yang memperberat/meringankan
keluhan
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 32
PADA PULMONAL TA 2020-2021
(assesmen subyektif)
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 33
PADA PULMONAL TA 2020-2021
OBJECTIVE ASSESMENT
Vital sign
Inspeksi : General Observation dan Observation of
chest
Palpasi
Perkusi
Auskultasi
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 34
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN
VITAL SIGN
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 35
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 36
PADA PULMONAL TA 2020-2021
1. Blood Pressure/Tekanan Darah
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 37
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Suara Korotkoff I : bunyi yang pertama
kali didengar, menunjukkan besarnya
tekanan sistolik
Suara Korotkoff IV : bunyi yang
melambat, menunjukkan besarnya
tekanan diastolik
Suara Korotkoff V : bunyi yang terakhir
kali didengar, menunjukkan besarnya
tekanan diastolik
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 38
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Kategori tekanan darah menurut JNC VII (2003)
TD Sistolik TD Diastolik
Kategori (mmHg) (mmHg)
Normal <120 <80
Prehipertensi 120-139 80-89
Hipertensi (derajat 1) 140-159 90-99
Hipertensi (derajat 2) >160 >100
JNC ~Joint National Committee on the prevention, detection, evaluation and treatment
of high blood pressure, 2003
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 39
PADA PULMONAL TA 2020-2021
2. Pemeriksaan Denyut Nadi
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 40
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Kecepatan
Normal : 60-100 x/menit.
Bradikardia : <60x/menit, dapat terjadi pada atlet
yang sedang istirahat, tekanan intrakranial
meningkat, peningkatan tonus vagus,
hipotiroidisme, hipotermia, dan efek samping
beberapa obat.
Takikardia : >100x/menit, sering dijumpai pada
pasien dengan demam, feokromositoma,
congestive heart failure, syok hipovolemik, aritmia
kordis, pecandu kopi dan perokok.
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 41
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Kecepatan denyut jantung normal untuk
berbagai kelompok usia
Kecepatan jantung
Usia
(BPM)
Bayi baru lahir
70 - 170
(newborn)
1 6 tahun 75 160
6 12 tahun 80 120
Dewasa 60 100
Usia Lanjut 60 100
Atlit yang terlatih 50 100
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 42
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Irama
normal (regular) adalah tetap dan rata.
Regularly irregular : dijumpai pola dalam
iregularitasnya
Irregularly irregular : tidak dijumpai pola
dalam iregularitasnya, terdapat pada fibrilasi
atrium.
Kekuatan
Level Nadi
0 Tidak ada
1+ Nadi menghilang, hampir tidak teraba, mudah
menghilang
2+ Mudah teraba, nadi normal
3+ Nadi penuh, meningkat
4+ Nadi mendentum keras, tidak dapat hilang
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 43
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Obdahl, et al. (2014) Peningkatan HR istirahat
berhubungan dengan peningkatan risiko terjadinya HF
Freitas Junior et al. (2012) Peningkatan HR istirahat
berhubungan dengan dislipidemia pada anak2 dan
remaja obese perkembangan atherosclerosis
Larson et al. (2009) Peningkatan RHR
meningkatkan risiko terjadinya gangguan koroner
pada wanita menopause
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 44
PADA PULMONAL TA 2020-2021
3. Suhu tubuh
Tujuan mengukur suhu tubuh:
1.Untuk mengetahui suhu klien
2.Menentukan status kesehatan klien/diagnosa
3.Menentukan langkah-langkah selanjutnya
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 45
PADA PULMONAL TA 2020-2021
FAKTOR YANG MEMPENGARUHI SUHU TUBUH
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 46
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Tempat pengukuran suhu
Oral (mulut)
Rektal ( dubur)
Aksila (ketiak)
Timpani
Temporal
Yang sering dilakukan adalah di
Aksila
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 47
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Pastikan pasien yang akan diperiksa sadar/tidak sadar.
Syarat.
1.Pasien dewasa.
2.
Kontra indikasi.
1.Ada deformitas rongga mulut.
2.Pasien akan melakukan bedah mulut.
3.Pasien gelisah, seizure disorder, batuk produktif.
4.Anak kecil.
Prosedur.
1.Letakkan thermometer dibagian depan dibawah lidah.
2.Minta pasien menutup mulut dan diamkan selama 7-10 min,
lalu baca hasilnya dengan melihat tinggi air raksa pada
thermometer.
3.Bersihkan thermometer
28/09/2020
baru disimpan
PEMERIKSAAN DASAR FT kembali.
49
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Pengukuran suhu mulut (oral)
Termometer diletakkan
di dibawah lidah pada
sebelah kiri atau kanan
sublingual posterior,
bukan pada bagian depan
lidah sublingual artery
biasanya hasil
pengukuran 0,5 0,8 °C
dibawah suhu inti
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 50
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Perhatian :
a. Sebelum diukur pastikan
pasen tidak minum air
panas atau dingin sebelum
pengukuran
b. Hanya dilakukan pada
orang dewasa
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 51
PADA PULMONAL TA 2020-2021
KONTRA INDIKASI
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 52
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Untuk menjamin keakuratan
hasil pengukuran perlu dikaji:
Pengukuran dilakukan 30 menit setelah
klien :
1.Mengunyah permen/permen karet
2.Merokok
3.Makan dan minum panas atau dingin
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 53
PADA PULMONAL TA 2020-2021
B. Rectal.
Syarat.
Dilakukan bila tidak mungkin dilakukan di oral, seperti pada bayi, anak kecil, pasien
gelisah atau pasien koma.
Kontra indikasi.
Kelainan jantung karena bisa menyebabkan reflek vagal, pasien haemorroid, ada
riwayat operasi daerah rectal.
Prosedur.
1.Cuci tangan terlebih dulu.
2.Gunakan sarung tangan.
3.Posisikan pasien supine atau proen position.
4.Lubrikasi thermometer dengan cairan lubrikasi.
5.Masukkan thermometer dengan pelan, halus mantap ke rectal sedalam 2,5-3 cm
pada orang dewasa dan 1 cm pada anak kecil, 3-4 cm pada bayi searah umbilikus.
6.Diamkan selama 3 menit dan pemeriksa harus mengawasi pasien dan berada berama
pasien.
7.Angkat dan baca thermometer tersebut.
8.Cuci thermometer dengan cairan desinfektan dan keringkan baru disimpan kembali.
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 54
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Pengukuran suhu pada rektal
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 55
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Berbeda 0,1°C dengan
suhu inti
Kontraindikasi
Diare
Pembedahan rektal
Clotting disorders
Hemorrhoids
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 56
PADA PULMONAL TA 2020-2021
C. Axillary.
Syarat.
Dilakukan bila tidak bial dilakukan dengan oral, seperti
pasien bedah mulut, tidak mampu menutup bibir karena
deformitas.
Prosedur.
1.Letakkan thermometer pada axilla pasien.
2.Perhatikan penghambat sentuhan lansung pada kulit.
3.Minta pasien untuk mengempit thermometer tersebut selama
10-15 menit.
Bila pemeriksaan telah selesai lakukan:
1.Catat nilai yang didapat.
2.Beritau pasien bahwa pemeriksaan telah selesai.
3.Bereskan
28/09/2020
alat-alat danPEMERIKSAAN
simpan kembali.
DASAR FT
57
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Pengukuran suhu pada aksila
Hasil pengukuran 0,5°C lebih rendah
dibandingkan suhu oral
Paling sering dilakukan mudah, nyaman
Kontraindikasi
Pasien kurus
Inflamasi Lokal daerah aksila
Tidak sadar, shock
28/09/2020Konstriksi pembuluh darah perifer
PEMERIKSAAN DASAR FT
58
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Ekuivalen Pengukuran suhu
TEMPAT CELCIUS
PENGUKURAN
Oral 37°
Rektal (setara) 37,5°
Aksila (setara) 36,4 °
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 59
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Pengukuran suhu timpani
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 60
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Tympanic Thermometer
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 61
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PENINGKATAN SUHU TUBUH
1. Pyrexia : istilah yang digunakan untuk menggambarkan suhu
tubuh lebih tinggi dari set point normal
2. Fever (demam) : suhu tubuh > 37,4°C, tanda dan gejala:
- Kulit kemerahan
- Gelisah,
- irratibilitas (lekas marah)
- Tidak nafsu makan
- Pandangan menurun dan sensitif terhadap cahaya
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 62
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Banyak Keringat
Sakit kepala
Nadi dan RR meningkat
Disorientasi dan bingung (jika suhu terlalu tinggi)
Kejang pada infantdan anak-anak
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 63
PADA PULMONAL TA 2020-2021
SUHU/TEMPERATUR
SUHU/TEMPERATUR
Keterangan.
1. Suhu normal:
Oral : 35,8-37,3 C.
Axillay : 0,5 lebih rendah dari oral.
Rectal : 0,5 lebih tinggi dari oral.
1. Suhu <35 C. Hypotermia terjadi pada dehidrasi, syok.
>41 C.:hipertermia=hiperpireksia seperti pada sepsis.
2. Bradikardi relatif.
Bradikardi relatif atau takikardi relatif: kenaikan suhu 1 C.
Akan mengakibatkan percepatan nadi 16 kali/min (menit).
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 64
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Mengkaji Pernafasan
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 65
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Menghitung frekuensi Pernafasan
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 66
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Pengukuran pernafasan
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 67
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Frekuensi pernafasan normal
Usia Frekuensi
pernafasan
2 6 tahun 21 -30
6 10 tahun 20 - 26
12 14 tahun 18 22
Dewasa 12 - 20
Lanjut Usia 12 - 20
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 68
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Gangguan Pola Pernafasan
Bradipnea Teratur tapi lambat
Tahipnea Teratur tapi cepat
Hiperpnea Pernafasan suli, peningkatan frekuensi, peningkatan kedalaman
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 69
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Faktor yang mempengaruhi pernafasan
Olah raga
Nyeri akut
Ansietas
Merokok
Anemia
Posisi Tubuh
Medikasi
Cedera Batang Otak
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 70
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Pemeriksaan HR dan RR ventilator
Lihat monitor.
Pulse meter.
Manual 60 sec.
Radialis.
Frekuensi.
Tekanan.
Ritme.
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 71
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Pemeriksaan data pada
ventilator
HR
Saturasi
oksigen
BP
RR
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 72
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Pemeriksaan Fisik
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 73
PADA PULMONAL TA 2020-2021
definisi
PEMERIKSAAN FISIK ADALAH
- pemeriksaan tubuh pasien secara
keseluruhan atau hanya bagian
tertentu yang dianggap perlu oleh
tenaga kesehatan yang
bersangkutan
- Merupakan bagian dari pengkajian
dalam proses asuhan fisioterapi
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 74
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN harus dilakukan
secara SISTEMATIS DAN
KONSISTEN SHG TDK
ADA TAHAP
PEMERIKSAAN YANG
TERLEWATKAN
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 75
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PRINSIP-PRINSIP PEMERIKSAAN
1. menjelaskan prosedur pelaksanaan kepada klien sebelum
pemeriksaan dan selama pemeriksaan
2. menggunakan pendekatan head to toe
3. bergerak dari eksternal ke internal
4. memeriksa bagian yang normal sebelum mengamati
bagian tubuh yang abnormal
5. mengamati bagian simetri tubuh, membandingkan sisi
tubuh dengan sisi yang lain
6. melakukan pemeriksaan di sisi kanan klien.
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 76
PADA PULMONAL TA 2020-2021
INSPEKSI
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 77
PADA PULMONAL TA 2020-2021
OBSERVATION OF CHEST
Chest Shape
Breathing Pattern
Prolonged expiration
Pursed-lip brathing
Apnoea, hypopnoea, hyperpnoea
respiration
Cheynep-stokes respiration
Chest Movement
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 78
PADA PULMONAL TA 2020-2021
INSPEKSI
Cheynes-Stokes
Kussmaul
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 79
PADA PULMONAL TA 2020-2021
1. Peralatan yang dipasang
Sounde. Tentukan ukuran soude yang masuk
oesophagus.
Trachea tube : tentukan ukuran panjang yang masuk
trachea. 18, 19, 20, 21, 22 dst biasanya dewasa 22 cm.
Tentukan apakah monitor EKG berfungsi dengan baik (
terutama elektrode yg terpasang pada dada dan tangan
atau kaki bila ada.
Tentukan ventilator berfungsi dengan baik, menggunakan
inhalasi atau tidak,
Ventilator/Monitor Vital sign dan saturasi oksigen.
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 80
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 81
PADA PULMONAL TA 2020-2021
2. Pola Pernafasan
Pola nafas Normal frekuensi 12-16 x/ menit.
Prolonged Expiration.
Pursed-lip breathing.
Apnea tidak adanya nafas lebih dari 15 detik.
Hypopnoea
Kussmaul cepat dan dalam dengan ventilasi per menit yang
tinggi. Hal ini biasanya terlihat pada pasien dengan asidosis metabolik.
Cheyne Stokes respiration terjadi pada bilateral hemispheric lesion,
increased intracranial pressure, dan cardiopulmonary dysfunction
Ataxic Breathing. pasien gangguan otak, terutama medullary lesion.
Apneustic Breathing Pola pernafasan yang ditandai dengan inspirasi panjang,
dan biasanya terjadi pada pasien dengan kerusakan otak (Pontine or cervico-
medullary junction)
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 82
PADA PULMONAL TA 2020-2021
3. Sesak Nafas
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 83
PADA PULMONAL TA 2020-2021
4. Cyanosis
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 84
PADA PULMONAL TA 2020-2021
5. Leher
Apakah ada kontraksi otot bantu
pernafasan selama inspirasi dan
apakah terjadi retraksi
supraklavikular
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 85
PADA PULMONAL TA 2020-2021
5. Bentuk Dada
Pigeon chest
Funnel chest
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 86
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Barrel chest
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 87
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 88
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Clubbing finger
The ratio of the anteroposterior diameter of the finger at the nail bed (a b) to that at the distal interphalangeal joint
(c d) is a simple measurement of finger clubbing. It can be obtained readily and reproducibly with calipers. If the ratio
is > 1, clubbing is present. Finger clubbing is also characterized by loss of the normal angle at the nail bed.
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 89
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 90
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PALPASI
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 91
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PALPASI
TRACHEA
CHEST EXPANSION
SPASME OTOT-OTOT PERNAFASAN
VOCAL PREMITUS
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 92
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Tracheal Alignment
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 93
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Alignment Tracheal yang abnormal
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 94
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Palpation : Chest Excursion
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 95
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Gerakan Pernafasan
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 96
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Palpasi : Vocal Fremitus
Normal Simetris
Peningkatan Pneumonia, tumor,
Penurunan obstruksi jalan nafas,
pneumothoraks, pleural effusion
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 97
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Vocal Fremitus
Fremitus meninggi pada konsolidasi paru (ex : pneumonia,
fibrosis)
Fremitus berkurang atau menghilang pada gangguan
hantaran ke dinding dada (efusi pleura, penebalan pleura,
tumor, pneumothorax)
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 98
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Percussion
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 99
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PERKUSI
Sonor (jar paru yg normal )
Hypersonor (banyak udara didalamnya, mis: hyperinflasi, pneumothorax)
Redup (Consolidasi, atelectasis)
Pekak (Pleural effusion)
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 100
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 101
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 102
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 103
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 104
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 105
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 106
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Perkusi
Sonor (resonance)
Hipersonor
Emphysema
Redup (dullness)
Hydrothorax,
atelectasis
Pekak (flatness)
Massive Hydrothorax
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 107
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Abnormal sound
percussion in
moderate
hydrothorax
(dullness)
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 108
PADA PULMONAL TA 2020-2021
AUSKULTASI
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 109
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Lokasi Auskultasi paru
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 110
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 111
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Suara Nafas
Bunyi Napas Durasi bunyi Nada bunyi Intensitas Lokasi
ekspirasi bunyi
ekspirasi
Vesikuler Insp > Eksp Rendah Lembut Sebagian area paru
paru kanan dan
kiri
Bronkovesikuler Insp = Eksp Sedang Sedang Sering pada ruang
interkostal ke-1 dan
ke-2 dan diantara
scapula
Trakeal Insp = Eksp Sangat tinggi Sangat keras Di atas trakea pada
leher
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 112
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Bunyi Napas Normal
Bunyi napas Tracheal Bronchial
Bunyi napas Bronchial
Larynx, suprasternal fossa,
sekitar vertebra cervical 6, 7, Bronchovesicular
Vertebra thoracis 1, 2
Bunyi napas Bronchovesicular
ICS 1, 2 disamping sternum,
vertebra thorakalis 3, 4 di area
interscapular, apex paru Bronchial
Bunyi napas Vesicular
Seluruh lapang paru
Bronchovesicular
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 113
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Suara nafas normal :
a) Bronchial :
Disebut dengan karena
suara ini dihasilkan oleh udara yang
melalui suatu tube (pipa), suaranya
terdengar keras, nyaring, dengan
hembusan yang lembut.
Fase ekspirasinya lebih panjang
daripada inspirasi, dan tidak ada henti
diantara kedua fase tersebut.
Normal terdengar di atas trachea atau
daerah suprasternal notch.
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 114
PADA PULMONAL TA 2020-2021
b) Bronchovesikular :
Merupakan gabungan dari suara nafas
bronchial dan vesikular. Suaranya
terdengar nyaring dan dengan intensitas
yang sedang. Inspirasi sama panjang
dengan ekspirasi.
Suara ini terdengar di daerah thoraks
dimana bronchi tertutup oleh dinding
dada.
c) Vesikular :
Terdengar lembut, halus, seperti angin
sepoi-sepoi. Inspirasi lebih panjang dari
ekspirasi, ekspirasi terdengar seperti
tiupan.
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 115
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 116
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 117
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Bunyi napas Abnormal
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 118
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Bunyi nafas vesikuler yang Abnormal :
1) Decreased or disappeared
Respiratory muscle weakness
Obstruction of airway
Hydrothorax or pneumothorax
Abdominal diseases: ascites,
large tumor
2) Increased
Movement of respiration
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 119
PADA PULMONAL TA 2020-2021
3) Prolonged expiration
Bronchitis
Asthma
emphysema
4) Cogwheel breath sound
TB
Pneumonia
5) Coarse breath sound
Early stage of bronchitis or pneumonia
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 120
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Bunyi nafas bronchial
Abnormal
(tubular breath sound)
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 122
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Ronchi
Terdengar selama fase inspirasi dan
ekspirasi, karakter suara terdengar
perlahan, nyaring, suara mengorok
terus-menerus. Berhubungan dengan
sekresi kental dan peningkatan produksi
sputum
Ronchi basah
Saat inspirasi, Akibat adanya exudat/ cairan dalam
bronkiolus atau alveoli bisa juga bronkus atau tarakea
Ronchi basah nyaring infiltrat paru
Ronchi basah tak nyaring -- bendungan paru
Ronchi basah kasar -- cairan di bronkus besar/
trakea
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 123
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Ronchi kering ( bising suitan)
Lewatnya udara melalui saluran napas yang
menyempit oleh karena cairan yang lengket dan
tidak mudah dipindahkan
Tergantung diameter bronkus yang ada kelainan
bising dibagi : kecil, sedang dan besar
Terdengar pada fase inspirasi kadang pada fase
eksiprasi
Dapat berubah setelah batuk, kadang terputus
putus
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 124
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Crackles
Fine crackles : setiap fase lebih sering
terdengar saat inspirasi. Karakter
suara meletup, terpatah-patah akibat
udara melewati daerah yang lembab
di alveoli atau bronchiolus. Suara
seperti rambut yang digesekkan.
Coarse crackles : lebih menonjol saat
ekspirasi. Karakter suara lemah,
kasar, suara gesekan terpotong akibat
terdapatnya cairan atau sekresi pada
jalan nafas yang besar. Mungkin akan
berubah ketika klien batuk.
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 125
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Bronchophoni
Vokal sound( suara biasa) didengar pada
lapangan paru terdengar kurang keras ,
kurang jelas dan jauh.
Apabila terdengar lebih keras, pada pangkal
telinga pemeriksa disebut bronkoponi positif
;
Biasanya pada infiltrat , atelektasis
kompresif
Egophoni
Bronchophoni yang terdengar nasal(sengau),
biasanya oleh karena atelektasis kompresif
akibat efusi pleura.
Didengar pada perbatasan cairan dan
parenkim paru
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 126
PADA PULMONAL TA 2020-2021
AUSKULTASI
LETAK SPUTUM
SUARA NAFAS
Lokasi auskultasi :
1. Intercostal 2 kanan & kiri :untuk lobus superior (atas)
2. Intercostal 4 kanan & kiri :Untuk lobus medial (tengah)
3. Intercostal 6 / 8 kanan &kiri:untuk lobus Inferior (bawah)
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 127
PADA PULMONAL TA 2020-2021
Tabel 1 Beberapa Kesalahan Auskultasi yang harus dihindari (Disadur Wilkins,
1989)
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 128
PADA PULMONAL TA 2020-2021
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 129
PADA PULMONAL TA 2020-2021
DOA SESUDAH BELAJAR
PEMERIKSAAN DASAR FT
28/09/2020 130
PADA PULMONAL TA 2020-2021