Anda di halaman 1dari 3

MATERI BAHASA JAWA KELAS 5 SD SEMESTER 2

1. Kerata Basa
Kerata basa; Kerata basa yaiku negesi tembung saka wandane( mengartikan kata
dilihat dari suku katanya).
Contone

    Gelas; yen tugel ara bisa dilas .


    Piring = sepine yen miring.
    Tebu = antebing kalbu.
    Cengkir = kencenging pikir.
    Gedhang = digeged bubar (lebar) madhang.
    Guru; digugu lan ditiru.
    Tandur; ditata kanti mundhur
    Wanita; wani ing tata.

2. Jenising Layang 
    a. Jenising layang;

 Layang biwara (surat kabar, surat laporan)


 Layang iber-iber (surat kiriman)
 Layang dhawuh (surat perintah)
 Layang lelayu (surat kematian)
 Layang kitir (surat singkat / cekak aos)
 Layang ulem (surat undangan)

  b. Perangane layang

 Adangiyah /adawiyah / salam taklim


 Papan lan titi mangsa
 Salam pambuka
 Pambuka layang
 Surasa layang
 Panutup layang
 Peprenah
 Tapak asma
 Asma cetha

    Conto panutup layang/wasana basa;


    Wasana cekap semanten menawi wonten kelepatan atur kuala nyuwun
pangapunten.
    Cukup semene dhisik layangku, aku nunggu layang balesanmu. Matur nuwun.

3. Macapat

    Macapat; artine maca papat-papat. Macapat ana 11:

1. Mijil: tresna marang pepadha, prihatin, pituthur


2. Kinanthi: seneng, tresna
3. Sinom: ethes
4. Asmaradana: susah, seneng
5. Dhandhanggula: luwes
6. Gambuh: sumanak, sumadulur
7. Maskumambang: nelangsa
8. Durma: nesu, mangkel
9. Pangkur: kereng, nepsu
10. Megatruh: susah, prihatin, getun
11. Pocung: gregetan, kendho
   Guru Gatra, Guru Wilangan lan Guru lagu tembang-tembang macapat

1. Maskumambang : 12i, 6a, 8i, 8a


2. Pucung: 12u, 6a, 8i, 12a.
3. Gambuh: 7u, 10u, 12i, 8u, 8o
4. Megatruh: 12u, 8i, 8u, 8i, 8o
5. Mijil: 10i, 6o, 10e, 10i, 6i, 6u
6. Kinanthi: 8u, 8i, 8a, 8i
7. Durma: 12a, 7i, 6a, 7a, 8i, 5a, 7i.
8. Pangkur: 8a, 11i, 8u, 7a, 12u, 8a, 8i
9. Asmaradana: 8i, 8a, 8e, 8a, 7a,8u, 8a
10. Sinom: 8a, 8i,8a, 8i, 7i, 8u, 7a, 8i, 12a
11. Dhandanggula: 10i, 10a, 8e, 7u, 9i, 7a, 6u, 8a, 12i, 7a
4. Paribasan

    Paribasan utawa peribahasa bahasa jawa:


 Anak molah bapa kepradhah = wong tuwa melu repot amarga tumindake
anake
 Polahe anteng kitiran; bocah akeh polahe.
 Becik ketitik ala ketara = sing becik bakal tinemu, sing ala bakale ketara
 Bathok bolu isi madu = dianggep wong lumrah nanging sugih kepinteran
 Sadumuk bathuk sanyari bumi = pasulayan dilabuhi toh pati
 Kejugrukan gunung madu = nemu kanugrahan.

5. Arane Turunan, Arane Anak Wong

 Kendahana-kendhani : anak 2 lanang, wadon


 Kendhini, kendhaha : anak 2 wadon, lanang
 Ontang-anting : anak 1 lanang
 Unting-unting : anak 1 wadon
 Uger-uger lawang : anak 2 lanang
 Kembang sepasang : anak 2 wadon
 Cukil dulit : anak 3 lanang
 Gotong mayit : anak 3 wadon
 Saramba : anak 4 lanang
 Sarampi : anak 4 wadon
 Pandhawa : anak 5 lanang
 Pancagati : anak 5 wadon
6. Ngudal ukara

    Comil                     adus                      kali

    Jejer                      wasesa                 lesan

    Wily                       linggih                   jejer      bolong.

    Jejer                      wasesa                 lesan

7. Artine tembung 
 Dhuwur kenchur; cendhek banget.
 Nglemah bengkah; nela-nela/nyela-nyela.
 Gemi, nestiti lan ngati-ati.
 Welas asih.

Anda mungkin juga menyukai