II NAJANTAIRI
MAMIKMASAR EJEKATIN
Yaunchuya nakurutai, unuimiatrar, najanawar, nakaurusar nekawartatui.
Najanchatai nuya ijiarmatai iiniu irunun unuimitrartatui.
Nampet nuya aijiat nekawar iniakmamsartatui.
Aujmatsamun nekawar niinki enentaimsar chickich aujmatsamun
najanawartatui.
Juruktinian nuya patatkatniun washimramunmayan nekawartatui.
Aatai iirkari nekawar, chichasmanum aarar nekawar iniakmamsartatui.
TIMIATRUSAR NEKAMU
EEMKÁ NEKAMU
1. Ii uuntri tijiuch puja, unuikiartinjai werir, shuar nakurutai: tashitash, weawea,
wesham, tiink iniasar nekar najar ii aijiai nakuraji.
Shuar nakurutai nakumkamun iiajai.
2. Uunt wea, unuimiatainiam ipia itiar aujmateaji yaunchu ijiarmattai nuya najanchatai
ainia irunainia.
NAKUMKAMU IIAJI.
ITIURCHATMAMTIKMA
3
7. Ii uuntri, unuikiartinjai shuar, nakurutai: tashitash, weawea, wesham, tiink iniasaj
nuu aujmatji.
Shuar nakurutai nakumkamu iiajai.
9. Ii apachri nuya ii nukuchrijai jeen weri nampet nuya aijiat amintrusma aimji.
NAKUMKAMU IIAJI.
11. Entsa weri kaya, nuka washim nekapak ainia jurar, patatma nuya juramu
unuimitrattaji.
Anintramu nuya aimmia.
¿Urutma kaya juukaj?
¿Kaya juukma nekapmartai?
¿Nuka juukma nekapmartai?
¿Entsa wari irunea nuu anairatai?
¿Kaya juukma mashi irurtai?
¿Entsaya juukma iruraj nuu nekapmartai?
¿Nekapmaraj washimrar irumrartai?
¿Kaya, nawemrar irurar, washimramunam ejekatai?
12. Aatai iirkari irua nekar chichasma, sutarak chicham nuya esaram chicham aartatji.
¿Chichaman najanin tua ainia?
¿Uruamtai chichaman najanniusha utsumtain?
Shuar chichamnum urutma, chichaman najanniua ainia?
Yaunchusha chichama najanin irunun nekauk aarmia?
Chichama najanin utsumkakai ii chichamencha?
NEKÁS JINTÍAMURI
Shuar nakurutai: 5
Kampunniunmayajai najanamu, nakurutai ainia, nii uchiri wasursattsa, jintintiak
juna najanin armiayi: tashitash, weawea, wesham, tiink.
Tashitash.
Kenkujai turutskeka chinkianjai, waa weaku sutamek tsupikiar
najanamu. Uumrunaikiar, ipiattunair nakurutai uchijai iruntrar.
Najantai:
kenku – chinkian, sutamek tsupikma, puyach, tukus-jinijni: numiri,
shutukar ipiattutainti, nuya paantma jiuri (wankarkuri kaaru) nanerar
enketatin kaki ipiattintri.
PAANTMA
JIURI
TUKUS - JINIJNI
KENKU-
CHINKIAN
TASHI
TASH
WEAWEA.
Kampunniunmaya neret irunujai najanamu: amicha yurumkejai, wa,
wayap, kenku urakar tsentsak najanamu, turachkunka shinki maserma.
NAJJANMA:
We, amicha yurumke, wayap, yurank kampunniunmaya tente ainia
juukar, kenku, shinki masermajai katsuram awajtuar peper amakar
nakurutainti.
KENKU, SHINKI
MASERMA
6
WE, AMICH
YURUMAK,
WAYAP.
WESHAM.
Jiujai nuya pitiuka nuape urakar maserar najananu, uchi, natsa nakurutai.
NAJANMA.
Kumai jiuri yaranmarma, pitiuka saepe urakar maserar penker iirka arem
najananu, arem jimiara jintin, jiu apujtusti, turar uunt uwejjai peper,
peper najanar nakurutai.
TIINK.
kampunniunmaya arak, nuke esaram tsenkeaku, shuarti jujai nakurutai
najantainti, akupeam tiiiii... ajau asamtai, tiink tutainti.
NAJANMA:
Tiinki nuke tsupikiar penker pempearar nii tsenkeakmariniam, tiinki
numiri sutamek tsupikma, tsenkeakmanum kae etentar nankimiar tiiii.....
amakar nakurutainti.
IJIARMATTAI.
Kupiniak.
nusha uruamtai?
tunii chimiawaij tusa, warik chimiataj tusa.
Eamutsa.
nusha uruamtai?
shimpiankaij tusa, awajiraij tusa.
NAJANCHATAI.
Nampet:
Nua nampesma.
ANU UMAIMI
/anu umaimichi/
/yanta/ ajakuisha kajesaipia.
/tutu/ ajakuisha kajesaipia,
/tesa/ ajakuisha kajesaipia.
/wishia/ ajakuisha kajesaipia.
Warakur nampesma, nua nii ain, usurin ireawash tusa, kajertukain tusa nampersamu.
9
Nampet aishman nampesma.
CHANKIN.
/anu yatsuta/…yatsutata.
// juu chankin iirtusaip/…iirtusaipia/
//jii ajasu chankinia/…chankiniata./
//tantan ajasu chankinia/….chankiniata./
/ja, ja, ja, ja, ja, jai…/
Shuar aijiainia.
10
Shuarka ninki pujus, nii nuwejai ijiamin aarmiayi, tura nuya takatan takak, ipiama
nijiamchin umak, nampermak ijiamin aarmiayi.
WASHIMRAMU:
winia apar entsa nijia ewej washim (500), namakan achikiai, tura winia nukursha
jimiara washim (200) nayumpin achikiuiti, nuu iruram urutmana winia apar
entsa wear eamkara?
W N CH
0 0
0 0
0 0
Nekapkajai iniakmamu.
+
PATATIN
PATATIN
5W + 2W = 7W
IRUAMU
500 + 200 = 700
12
MASH IRURAM
TSENKEN WASHIM
NAMAK AJASAI
WARAJAI
WASHIMRAMU JURAMU:
Winia yatsur menaintiu washim yaasun jukai (300), tura winia umarun washim yasun
(100), susayi, urutma yasjainia juaka yatsurua?
W N CH
0 0
- 0
0
0
0
Nekapkajai takat najanamu iniakmamu.
W N CH
3 0 0
2 0 0
JURUTAI
JURAMU
METEKCHA
1 0 0 JUA
3W – 2W = 1W
WASHIM YAAS
JUAKAI WARAJAI.
13
CHICHAM AAMU:
A E I U
ACHU ETSA IJIU UNKU
AKA ENTSA INCHI UJUK
AA EE II UU
AAK EEP II UUNT
A E I U
JA JE JI JU
R S SH T TS W Y
Ramu Sana Shiam Tente Tsama Waaku Yumi
Remu Sasa Shinki Tama Tsapa Washi Yurank
Chichachujai chicham nukap irunu najanamniaiti, uchi , enentaimias nii chichamejaik
apatar najanattui. 14
NEKASRI IIAMU
13. Shuar nakurutai, tashi tash nakumkamua nuu naari apujtukta.
.......................................................
.......................................................
.......................................................
.......................................................
.......................................................
Nampet:
Nua nampesma.
ANU UMAIMI
/anu umaimichi/
/yanta/ ajakuisha kajesaipia.
/tutu/ ajakuisha kajesaipia,
/tesa/ ajakuisha kajesaipia.
/wishia/ ajakuisha kajesaipia.
CHANKIN
/anu yatsuta/…yatsutata.
// juu chankin iirtusaip/…iirtusaipia/
//jii ajasu chankinia/…chankiniata./
//tantan ajasu chankinia/….chankiniata./
/ja, ja, ja, ja, ja, jai…/
19. Ii untri iwianchi aujmateakui antukaj nuna aujnatjai.
16
20. Uunt aujmattsamun aajai.
NAWE
………………… ……………….. ………………………..
Winia nuker aintiuk washim (400), atashin takakui, tura winia umarush uwej
washim (500) ayumpan takakui, nujai iruram urutma atashia takakeaj nuna
najanjai.
W N CH
5 0 0
Wi, menaintiu washim kayan juukjai, tura winia air, uyuk kayan juukai, nuu
apatram urutma kaya utuakar takaraj nuna najanjai.
17
Utuakma
W akantramuri,
N ankan tamna
CHnui aarta.
Washimramu juramu:
W N CH ………… Washimramu
6 0 0 PATATIN utuakma juramu,
takat iisam
2 0 0 ………… najanata.
W N CH
Tanku, chinki ujuk washim (600), pujuinia sunkur iniantam, jimiara washim
(200), jakarai, urutma chinkia juakara.
W N CH
Winia yatsur aintiuk washim (400) tsuntsun yukai, tura winia nukurun jimiara
washim tsuntsun (200), susayi, urutma tsuntsujainia juaka yatsurua.
W N CH
18
W N CH
5 0 0 JURUTAI
2 0 0 ……………………….
……………………….
3 0 0
23. Shuar chichamnum, aatai iirkari irunun aajai.
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………..
24. Chichau akantramua nui, ankan amanum chichaman aajai.
A E I U
……………… ……………….. ……………………. ……………………
………………. …………………… …………………… ……………………..
AA EE II UU
……………….. ………………. ……………….. ………………….
A E I U
............................. ………………….. ………………….. ……………………
R S SH T TS W Y
…………. …………. Shacham ………….. ………….. ……….. ………
………… …………. ………….. Tunta Tsama ………… ……….
AMUAMU
26. Ii nekatairi unuimiatramu ikiara iniakmasmanum, ankan amanum aimrata. 19
II NEKATAIRI
2. - ……………………..
1.-………………… 1.-……………………… NUSHA
3.-……………………….. URUAMTAI
2.-………………….. 2.-……………………..
6.-…………………. 6.-………………………..
7.-………………….. 7.-…………………………
PATATMA
WASHIMRAMU
PATATMA NUYA
JURAMU
JURAMU
………………….
……………… …………
……………………… 20
CHICHAU ………………………
………………………
SHUAR
CHICHAM
……………… CH………………………………….
NEKAMU NAJANMA.
29. Shuar nakurutai, iisan wi jeamun najanjai.
IJIARMATAI NAJANCHATAI
AISHMANAN NUANU AISHMANANA NUANU
.............................. ................................... ................................ ..............................
............................... ................................ ............................ ...........................
............................ ................................ ............................ ............................
............................ ............................... ............................. .............................
............................ ............................... ............................. ............................
/anu umaimichi/
/yanta/ ajakuisha kajesaipia.
/tutu/ ajakuisha kajesaipia,
/tesa/ ajakuisha kajesaipia.
/wishia/ ajakuisha kajesaipia.
CHANKIN. (AISHMANNA)
21
/anu yatsuta/…yatsutata.
// juu chankin iirtusaip/…iirtusaipia/
//jii ajasu chankinia/…chankiniata./
//tantan ajasu chankinia/….chankiniata./
/ja, ja, ja, ja, ja, jai…/
NAWE
………………… ……………….. Chikichkimramu
Winia nuker menaintiu washim (300), atashin takakui, tura winia umarush ujuk
washim ayumpan takakui, nuu iruram urutma atashia takakeaj, nuna najanjai.
W N CH
Wi, washim (100) yasu juukjai, tura winia air, uyuk washim (600) yasun juukai,
nuu apatram urutma yasua uktuakar takakaj nuna najanjai.
W N CH
W N CH
7 0 0
+
9 0 0
W N CH
+
8 0 0
W N CH
+ 5 0 0
8 0 0
W N CH
+
6 0 0
35. Washimramu utuakma juramu, najanjai.
W N CH
_
WAAKA TSENKEN WASHIM (700), TAKAKMAN, WINIA APAR
JIMIARA WASHIM (200), SURUKAI, URUTMA WAAKA JUAKA.
W N CH
W N CH
W N CH
7 0 0
_ 2 0 0
W N CH
9 0 0
5 0 0
W N CH
8 0 0
_
4 0 0
W N CH
_
5 0 0
W N CH
4 0 0
_
1 0 0
W N CH
9 0 0
_
5 0 0
24
A E I U
……………… ……………….. ……………………. ……………………
………………. …………………… …………………… ……………………..
AA EE II UU
……………….. ………………. ……………….. ………………….
A E I U
............................. ………………….. ………………….. ……………………
37. Chichachujai chichaman najanjai.
CH J K M N P
……………. …………….. ……………. ……………. …………… ………….
……………. …………….. ……………. ……………. …………… ………….
R S SH T TS W Y
…………. …………. Shushui ………….. ………….. ……….. ………
………… …………. ………….. TURI TSANTSA ………… ……….
ENENTAIMSA NAJANMA
38. Shuar nakurutain nekaj nuna najanjai.
NEKAMTIKMA
41. Unuimiatramun najanan, irutkamu namperin iniakmamjai wii shuar iisarat tusan.
25
kampuntniunmania(ya) de la selva
ikiamia de la selva
wasursatin hacer jugar
kenku guadua
waa hueco
chinkian variedad de huadua
enketatin introducir.
Ipiatma disparar
Wayap variedad de fruta silvestre no comestible.
Tente circulo o redondo
Maserma tallado
Pepeer hacer dar vuelta
Jiu hilo
Tiink planta silvestre.
Ijiarmatai ayunar
Najanchatai prohibicion
Aijiartin danza
Nampet canto
Washimramu centenas
Nawemramu decenas
Washim cien (numero)
Washim barbacuoa (sustantivo)
Nawe diez (numero)
Nawe pie (sustantivo)
26
Uchi Naari:
Ee Atsa
¿Distingue y conoce?
JUARMA ETSERMA 29
NUKUACHI NAARI…………………………………………………………………………..
UNUIKIARTINIA NAARI……………………………………………………………………..
TSAWANT……………………………………………………………………………………..
EJEKATIN………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………..
TAKAT NAJANMA
1TAKAT NUKUACHIJIAI
NAJANMA…………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………..
3.AISHMANJAI…………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………..
4. II
SHUARJAI……………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………….
5.IRUTKAMUJAI…………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
6.JINTINMA………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………….
………………………. …………………………
UNUIKIARTIN UNUIKIARTINIA
30
31
1
Unuikiartinjai nakumkamun aujmatniukai
2
Anintramun aimniukai
3
Nakumkamun iis aujmatniukait
UNUIKIARTIN
4
……………………
Nakumkamun iis aujniukait
5
Aishman nua naarin nekaukai
6
Ayash:muchitiamu, takatairi,najanman wainniukait.
ANEÁMURI
7
Kankek, waka,nant ajaki najanniukai.
8
Sekemrun, wampakrun imiantrin utsumkarin nekaukai.
9
TESAMU: 11
10
Yurumak shuarnan imiantrin nekaukai.
11
Nakumkamun, iirkari, iimtintrin, naarin nekaukai.
12
Nakumkamu iis naarin anainkiai.
13
14
………………………
Nekapmat: nakumkamun aataijai apapenkai.
UNUIMIATA EMTIKIU
JINTIA: 01
15
17
21
Numijiai najanuak
22
Nakurawak
23
UNUIMIATA IIA
Enentaimia najaneawak
27
……………………….
AMIKIU
TSAWANT JUARKIMIU
32
TSAWANT AMUKMA
33