2.1 Menghargai dan menghayati perilaku 2.1.1 Terbiasa membantu teman sejawat
jujur, disiplin, bertanggung jawab, dalam memecahkan masalah.
peduli (toleransi dan gotong royong),
santun, percaya diri dalam 2.1.2 Terbiasa menyampaikan pendapat
menyampaikan informasi dalam pemecahan masalah dengan
atau menanggapan berbagai santun
hal/keperluan sesuai dengan tata
krama Jawa.
C. Materi Pembelajaran
Pertemuan 1
a. Serat Wulangreh Pupuh Durma anggitan Sri Susuhunan Pakubuwana IV pada 1- 6
Pada 1
Dipunsami ambanting sariranira,
cegah dhahar Ian guling,
darapon sudaa,
nepsu kang ngambra-ambra,
rerema ing tyasireki,
dadi sabarang,
karsanira lestari
Pada 2
Ing pangrawuh lair batin aja mamang
yen sira wus udani
mring sariranira
lamun ana kang murba
masesa ing alam kabir
dadi sabarang
pakaryanira ugi
Pada 3
Bener luput ala becik lawan beja
cilaka mapan saking
ing badan priyangga
dudu saking wong liya
mulane den ngati ati
sakeh dirgama
singgahana den eling
Pada 4
apan ana sesiku telung prakara
nanging gedhe pribadi
puniki lilira
yokang telung prakara
poma ywa nggunggung sireki
sarta lan aja
nacat kepati pati
Pada 5
lawan aja maoni sabarang karya
sithik sithik memaoni
samubarang polah
tan kena wong kumlebat
ing masa mengko puniki
apan wus lumrah
uga padha maoni
Pada 6
mung tindake dhewe datan winaonan
ngrasa bener pribadi
sanadyan benera
yen tindake wong liya
pasti den arani sisip
iku wong ala
nganggo bener pribadi
Pertemuan 2
Pada 7
nora nana panggawe kang luwih gampang
kaya wong memaoni
sira eling eling
aja sugih waonan
den sami saklajeng budi
ingkang prayoga
sapa sapa kang lali
Pada 8
ingkang eling iku padha angilangna
marang sanak kanca kang lali
den nedya raharja
mangkono tindakira
yen tan nggugu liya uwis
teka menenga
mung aja sok ngrasani
Pada 9
nemu dosa gawanen sakpadha padha
dene wong ngalem ugi
yen durung pratela
ing temen becikira
aja age nggunggung kaki
meneh tan nyata
dadi cirinireki
Pada 10
dene kang wus kaprah ing masa samangkya
yen ana den senengi
ing pangalemira
pan kongsi pandirangan
matane kongsi malirik
nadya alaa
ginunggung becik ugi
Pada 11
aja gelem aja mada nora bisa
yen uga masa mangkin
iya ing sabarang
yen nora sinenengan
den poyok kapati pati
nora prasaja
sabarang kang den pikir
Pada 12
ngandhut rukun becike ngarep kewala
ing wuri angarsani
ingkang ora ora
kabeh kang rinasanan
ala becik den rasani
tan parah parah
wirangronge gumanti
Penutup Guru bersama peserta didik Peserta didik menerima tugas 12”
menyimpulkan materi PBM. dari guru mencari pokok-
Guru bersama peserta didik pokok isi teks piwulang Serat
melakukan refleksi tentang Wulangreh pupuh Durma
proses dan hasil pembelajaran pada 7 - 12.
yang telah dicapai.
Pertemuan 2
Pertemuan 3
4. Mengasos
iasi Peserta didik menulis syair
Gu ru membimbing peserta tembang Durma.
didik untuk menulis syair
tembang Durma.
5. Mengkom
unikasika Perwakilan setiap kelompok
n Guru memberikan kesempatan
secara berurutan
kepada perwakilan setiap
mempresentasikan hasil tulisan
kelompok secara berurutan
syair tembang Durma
untuk mempresentasikan hasil
tulisan syair tembang Durma
E. PENILAIAN
1. Sikap Spiritual
a. Teknik Penilaian : observasi
b. Bentuk Instrumen : lembar observasi
c. Kisi-kisi :
Skor
Sikap/nilai
1 2 3 4
1. Berdoa sebelum dan sesudah mempelajari teks
piwulang Serat Wulangreh pupuh Durma.
Keterangan:
1 = tidak pernah 3 = sering
2 = kadang-kadang 4 = selalu
B. Penilaian sikap sosial dalam kegiatan menanggapi hasil karya teman dan berkarya
Objek : Teks piwulang Serat Wulangreh pupuh Durma
No.
No. Nilai Deskriptor
Butir
1. Jujur Menunjukkan sikap jujur dalam menanggapi 1
karya teman
Menunjukkan sikap jujur dalam berkarya 2
2. Santun Bersikap santun dalam menanggapi karya teman 3
Bersikap santun dalam berkarya 4
Lembar Pengamatan Sikap Sosial untuk Kegiatan Menanggapi Karya dan Berkarya
Nama : ______________________________
Kelas : ______________________________
Petunjuk:
Berilah tanda silang (X) sesuai dengan kondisi peserta didik. (Diisi oleh guru)
Pilihan
No. Pernyataan
Ya Tidak
1. Menghargai orang lain dalam menanggapi karya teman
2. Menghargai orang lain dalam berkarya
3. Bersikap disiplin dalam menanggapi karya teman
4. Bersikap disiplin dalam mengungkapkan isi wacana
tentang peristiwa.
Pedoman Penskoran:
Pilihan “Ya” diberi skor 1, sedangkan pilihan “Tidak” diberi skor 0. Karena soal
berjumlah 4 butir, maka jumlah skor berkisar antara 0 sampai 4.
3. Pengetahuan
a. Teknik Penilaian : Tes tertulis
b. Bentuk Instrumen : Tes uraian
c. Kisi-kisi :
No Indikator No. Butir
.
1. Disajikan teks Piwulang Serat Wulangreh pupuh 1
Durma, siswa mengidentifikasi teks tersebut.
2. Menjelaskan arti kalimat cegah dhahar Ian guling 2
nganggo basa ngoko.
3. Menjelaskan kembali isi teks piwulang Serat 3
Wulangreh pupuh Durma (pada 1)
4. Menuliskan/membuat sapada tembang durma 4
Nama : ______________________________
Kelas : ______________________________
Soal :
A. Isenana ceceg-ceceg ing ngisor iki kanthi trep!
1. Gatekna tembang iki !
Pada 1
Dipunsami ambanting sariranira,
cegah dhahar Ian guling,
darapon sudaa,
nepsu kang ngambra-ambra,
rerema ing tyasireki,
dadi sabarang,
karsanira lestari
Pada 2
Ing pangrawuh lair batin aja mamang
yen sira wus udani
mring sariranira
lamun ana kang murba
masesa ing alam kabir
dadi sabarang
pakaryanira ugi
Pada 3
Bener luput ala becik lawan beja
cilaka mapan saking
ing badan priyangga
dudu saking wong liya
mulane den ngati ati
sakeh dirgama
singgahana den eling
Pada 4
apan ana sesiku telung prakara
nanging gedhe pribadi
puniki lilira
yokang telung prakara
poma ywa nggunggung sireki
sarta lan aja
nacat kepati pati
Pada 5
lawan aja maoni sabarang karya
sithik sithik memaoni
samubarang polah
tan kena wong kumlebat
ing masa mengko puniki
apan wus lumrah
uga padha maoni
Pada 6
mung tindake dhewe datan winaonan
ngrasa bener pribadi
sanadyan benera
yen tindake wong liya
pasti den arani sisip
iku wong ala
nganggo bener pribadi
2. Golekana tembung kang ora komangerteni tegese ! Rembugen karo kancamu saklompok,
yen ora bisa nyuwuna pirsa marang gurumu !
3. Apa tegese ukara “Ing pangawruh lair batin aja mamang” ing tembang durma pada 2
iku?
4. Coba tulisna maneh isine teks tembang Durma pada 1-12 kang wis ko waca !
5. Coba gawea sapada tembang durma !
Kunci Jawaban :
Pedoman Penskoran:
Skor jawaban benar untuk soal no 1 dan 2 = 0 – 2
Skor jawaban benar untuk soal 3 dan 4 =0- 3
Skor maksimal 10.
4. Keterampilan
a. Teknik Penilaian : Tes praktik
b. Bentuk Instrumen : Tes uji petik kerja dan produk
c. Kisi-kisi :
Soal:
1.Critakna isi teks Piwulang Serat Wulangreh pupuh Durma ing ngarep kelas !
Kriteria
Aspek yang dinilai
1 2 3 4
1 Pilihan kata
2 Ketepatan isi cerita.
3 Urutan cerita.
Keterangan:
4 = Sangat Baik 2 = Cukup
3 = Baik 1 = Kurang
G. Sumber Belajar
1. Sumber Belajar : macapat.web.id/index.php (macapat web indonesia)
1. Dipunsami ambanting sariranira, cegah dhahar Ian guling, darapon sudaa, nepsu kang
ngambra-ambra, rerema ing tyasireki, dadi sabarang, karsanira lestari.
2. Ing pangawruh lair batin aja mamang, yen sira wus udani, ing sariranira, yen ana kang
amurba, misesa ing alam kabir, dadi sabarang, pakaryanira ugi.
3. Bener luput ala becik lawan begja, cifaka mapan saking, ing badan priyangga, dudu
saking wong liya, pramila denngati-ati, sakeh durgama, singgahana den eling.
4. Mapan ana sisiku telung prakara, nanging gedhe pribadi, pan iki lirira, ingkang telung
prakara, aja angyunggung sireki, kalawan aja, nacad kapati-pati.
5. Lawan aja mamaoni barang karya, thik-ithik mamaoni, samubarang polah, tan kena wong
kumlebat, ing mangsa mengko puniki, mapan wus lumrah, padha wasis maoni.
6. Mung tindake dhewe nora winaonan, ngrasa bener pribadi, sanadyan benera, yen tindake
wong liya, pesthine ingaran sisip, iku kang lumrah, nganggo bener pribadi.
7. Nora nana panggawe kang luwih gampang, kaya wong mamaoni, sira ling-elinga, aja
sugih waonan, den samya raharjeng budi, ingkang prayoga, singa-singa kang lali.
8. Ingkang eling angelingena ya marang, sanak kanca kang lali, dennedya raharja,
mangkana tindakira, yen datan kaduga uwis, teka menenga, aja sok angrasani.
9. Nemu dosa anyela sapadha-padha, dene wong ngalem ugi, yen durung tetela, ing
beciking manungsa, aja age nggunggung kaki, menek tan nyata, dadi cirinireki.
10. Dene ingkang kaprah ing mangsa samangkya, yen ana densenengi, ing pangalemira, pan
kongsi pandirangan, matane kongsi mandelik, nadyan alaa, ginunggung becik ugi.
11. Aja ngalem aja mada lamun bisa, yen uga jaman mangkin, iya samubarang, yen ora
sinenengan, denpoyok kapati-pati, nora prasaja, sabarang kang denpikir.
12. Ngandhut rukun becik ngarepan kewala, ing wuri angrasani, ingkang ora-ora, kabeh kang
rinasan, ala becik denrasani, tan parah-parah, wirangronge gumanti.