Anda di halaman 1dari 17

Bentuk Eksponen

Bilangan Kompleks
Kelompok 5 :
1. Marsusinto (1910306015)
2. Annisa Fitriani (1910306052)
3. Wahyu Suci Arumsari (1910306095)
4. Yulhana Faradilla (1910306103)
Bentuk Eksponen
Bentuk eksponen bilangan kompleks 𝑧 = 𝑥 + 𝑖𝑦 yaitu
𝑧 = 𝑟𝑒 𝑖𝜃
Dengan 𝑒 𝑖𝜃 = 𝑐𝑜𝑠𝜃 + 𝑖 𝑠𝑖𝑛𝜃 dinamakan rumus Euler

Operasi Aljabar Bentuk Eksponen


1. Perkalian
𝑧1 𝑧2 = 𝑟1 𝑟2 𝑒 𝑖𝜃1 𝑒 𝑖𝜃2 = 𝑟1 𝑟2 𝑒 𝑖(𝜃1 +𝜃2 )
2. Pembangian
𝑧1 𝑟
= 1 𝑒 𝑖(𝜃1 −𝜃2 )
𝑧2 𝑟2
3. Invers sebarang bilangan kompleks 𝑧 = 𝑟𝑒 𝑖𝜃 yaitu :
1 1
𝑧 −1 = = 𝑒 −𝑖𝜃
𝑧 𝑟
Bentuk Pangkat
Misalkan 𝑧 = 𝑟𝑒 𝑖𝜃 , maka dengan menggunakan aturan
pangkat seperti pada bilangan riil diperoleh :
𝑧 𝑛 = (𝑒 𝑖𝜃 )𝑛 = 𝑒 𝑖𝑛𝜃 , 𝑛 = 0, ±1, ±2, …

Rumus De Moivre
Jika 𝑟 = 1, maka bentuk pangkat di atas menjadi 𝑧 𝑛 =
(𝑒 𝑖𝜃 )𝑛 = 𝑒 𝑖𝑛𝜃 , atau (𝑒 𝑖𝜃 )𝑛 = 𝑒 𝑖𝑛𝜃 , 𝑛 = 0, ±1, ±2, …
Selanjutnya dapat ditulis dalam bentuk
(𝑐𝑜𝑠𝜃 + 𝑖 𝑠𝑖𝑛𝜃 )𝑛 = cos 𝑛𝜃 + 𝑖 sin 𝑛𝜃
01

02

03

Contoh 04

Soal 05

06
1
Tentukan setiap akar dari bilangan kompleks (−1 + 𝑖) 3 01

Perhatikan bahwa 𝑟 = (−1)2 +12 = 2


1 3𝜋 02
Sudut 𝜃 = − adalah 𝜃 =
2 4
Berdasarkan Teorema de Moivre, berlaku 03
3𝜋 3𝜋
1 1 + 2𝑘𝜋 + 2𝑘𝜋
(−1 + 𝑖) = ( 2) 𝑐𝑜𝑠
3 3 4 + 𝑖 sin 4
3 3 04
Untuk k=0, diperoleh Tiger Elephant
1 1 𝜋 𝜋
(−1 + 𝑖)3 = 2 6 cos + 𝑖 sin 05
4 4
Untuk k=1, diperoleh
1 1 11𝜋 11𝜋 06
(−1 + 𝑖) = 2 6 cos
3 + 𝑖 sin
12 12Pig Chicken
Untuk k=2, diperoleh
1 1 19𝜋 19𝜋
(−1 + 𝑖) = 2
3 6 cos + 𝑖 sin
12 12
Hitung (−1 + 𝑖)7
01

Penyelesaian :
𝑧 = −1 + 𝑖 → 𝑥 = −1 02
𝑦=1
X dan y berada di kuadran 2 03
𝑟 = 𝑧 = 𝑥2 + 𝑦2
= (−1)2 +12 04
= 2
𝑦
tan 𝜃 = 05
𝑥
1
tan 𝜃 =
−1
06
tan 𝜃 = − 1
Karena x dan y diatas berada pada kuadran 2 shingga nilai 𝜃 nya
3
𝜃= 𝜋
4
Hitung (−1 + 𝑖)7
01

Penyelesaian :
Substitusikan kedalam bentuk pollarnya 02

𝑧 = (−1 + 𝑖)7 03
𝑧 = 𝑟(cos 𝜃 + 𝑖 sin 𝜃)
04
3 3
𝑟= 2 cos 4 𝜋 + 𝑖 sin 4 𝜋
05
(−1 + 𝑖)7 = 𝑟 7 cos 𝑛 𝜃 + 𝑖 sin 𝑛 𝜃
7 3 3 06
(−1 + 𝑖)7 = 2 cos 7 4 𝜋 + 𝑖 sin 7 4 𝜋
7 21 21
(−1 + 𝑖)7 = 2 cos 𝜋 + 𝑖 sin 𝜋
4 4
(−1 + 𝑖)7 = −8 − 8𝑖
Tunjukkan bahwa 𝑠𝑖𝑛2 𝜃 = 1 − 𝑐𝑜𝑠 2 𝜃 01
Penyelesaian :
02
𝑠𝑖𝑛2 𝜃 = 𝑠𝑖𝑛𝜃 2
𝑠𝑒ℎ𝑖𝑛𝑔𝑔𝑎

2 03
2
𝑒 𝑖𝜃 − 𝑒 −𝑖𝜃
𝑠𝑖𝑛 𝜃 =
2𝑖
04

2
1 𝑒 2𝑖𝜃 − 𝑒 −2𝑖𝜃 1 05
𝑠𝑖𝑛 𝜃 = +
2 2 2
06
1 1
𝑠𝑖𝑛2 𝜃 = − cos 2𝜃 +
2 2
𝑠𝑖𝑛2 𝜃 = −1 − 𝑐𝑜𝑠 2 𝜃
Hitunglah (1 + 3i ) 9
01

Penyelesaian : 02
𝐷𝑒𝑛𝑔𝑎𝑛 𝑚𝑒𝑛𝑔𝑔𝑢𝑛𝑎𝑘𝑎𝑛 𝑏𝑒𝑛𝑡𝑢𝑘 𝑘𝑢𝑡𝑢𝑏 𝑑𝑖𝑝𝑒𝑟𝑜𝑙𝑒ℎ
03
(1 + 3i )
9
    
= 2 cos + sin  = 2 9 (cos 3 + i sin 3 ) = −29 = −512
9

  3 3  04

05

06
01

02

03

THANK 04

YOU 05

06
SOAL PRETEST

1. Hasil dari (−5 − 𝑖√75)4 adalah…


1 1
a. 𝑧 4 = 104 (− − 𝑖 √3)
2 2
1 1
b. 𝑧 4 = 104 (− 2 + 𝑖 2 √2)
1 1
c. 𝑧 4 = 104 (2 − 𝑖 2 √3)
1 1
d. 𝑧 4 = 104 (2 + 𝑖 2)

JAWABAN : A
Penyelesaian:
𝑦
𝜃 = 𝑎𝑟𝑐 tan 𝑥

−√75
𝜃 = 𝑎𝑟𝑐 tan
−5

−5√3
𝜃 = 𝑎𝑟𝑐 tan −5

𝜃 = 𝑎𝑟𝑐 tan √3
𝜃 = 240° (karena x dan y bernilai negatif maka berada di kuadran ke tiga)

𝑟 = √(−5)2 + (−√75)2

𝑟 = √25 + 75

𝑟 = √100
𝑟 = 10
𝑧 𝑛 = 𝑟 𝑛 (cos 𝑛𝜃 + 𝑖 sin 𝑛𝜃)
𝑧 4 = 𝑟 4 (cos 4𝜃 + 𝑖 sin 4𝜃)

𝑧 4 = 104 (cos 4.240° + 𝑖 sin 4.240°)

𝑧 4 = 104 (cos 960° + 𝑖 sin 960°)


𝑧 4 = 104 (cos 240° + 𝑖 sin 240°)
1 1
𝑧 4 = 104 (− 2 − 𝑖 2 √3)

1
2. Hitunglah hasil dari 4
(5−𝑖√75)
1 1
a. 𝑧 4 = 4
10 (− 2 − 𝑖 2 √3)
1 1
b. 𝑧 4 = 10−4 (− 2 − 𝑖 2 √3)
1 1
c. 𝑧 4 = 104 ( − 𝑖 √3)
2 2
1 1
d. 𝑧 4 = 10−4 (2 − 𝑖 2 √3)

JAWABAN : B
Penyelesaian:
−4
(5 − 𝑖√75)
𝑦
𝜃 = 𝑎𝑟𝑐 tan
𝑥

−√75
𝜃 = 𝑎𝑟𝑐 tan 5

𝜃 = 𝑎𝑟𝑐 tan(−√3)

𝜃 = 300°

𝑟 = √52 + (−√75)2

𝑟 = √25 + 75

𝑟 = √100
𝑟 = 10
𝑧 −4 = 𝑟 −4 (cos(−4𝜃) + 𝑖 sin(−4𝜃))

𝑧 −4 = 10−4 (cos(−4.300°) + 𝑖 sin(−4.300°))


𝑧 −4 = 10−4 (cos(−1200°) + 𝑖 sin(−1200°))

𝑧 −4 = 10−4 (cos 1200° − 𝑖 sin 1200°)

𝑧 −4 = 10−4 (cos 120° − 𝑖 sin 120°)


1 1
𝑧 −4 = 10−4 (− 2 − 𝑖 2 √3)

−6
3. Hasil dari (√3 − 𝑖) adalah
1
a. − 64
1
b. 64
c. 0
1
d. − 128

JAWABAN : A
Penyelesaian:
𝑧 = √3 − 𝑖 → 𝑥 = √3
𝑦 = −1

𝑟 = |𝑧| = √𝑥 2 + 𝑦 2

2
= √(√3) + (−1)2

= √3 + 1

= √4 = 2
𝑦
tan 𝜃 =
𝑥

−1 √3
tan 𝜃 = .
√3 √3
1
tan 𝜃 = − 3 √3

Karena x positif dan y negatif maka nilai 𝜃 ada pada kuadran 4


𝜋
𝜃= 6

√3 − 𝑖 = 𝑟(cos 𝜃 + 𝑖 sin 𝜃)
𝜋 𝜋
= 2 (cos (− 6 ) + 𝑖 sin ( 6 ))
−6
(√3 − 𝑖) = 𝑟 𝑛 (cos(−𝑛𝜃) sin(−𝑛𝜃))
𝜋 𝜋
= 2−6 (cos (−6. − 6 ) sin (−6. − 6 ))

= 2−6 [cos 𝜋 + 𝑖 sin 𝜋]


1
=−
64

4. Jika 𝑧1 = 𝑟𝑒 𝑖𝜃1 dan 𝑧2 = 𝑟𝑒 𝑖𝜃2 , maka nilai 𝑧1 𝑧2 adalah…


a. 𝑟 2 (cos(𝜃1 + 𝜃2 ) − 𝑖 sin(𝜃1 + 𝜃2 ))
b. 𝑟 2 (cos(𝜃1 − 𝜃2 ) + 𝑖 sin(𝜃1 + 𝜃2 ))
c. 𝑟 2 (cos(𝜃1 + 𝜃2 ) − 𝑖 sin(𝜃1 + 𝜃2 ))
d. 𝑟 2 (cos(𝜃1 + 𝜃2 ) + 𝑖 sin(𝜃1 + 𝜃2 ))
JAWABAN : D
Penyelesaian

𝑧1 𝑧2 = 𝑟 2 𝑒 𝑖(𝜃1 +𝜃2 )

= 𝑟 2 (cos(𝜃1 + 𝜃2 ) + 𝑖 sin(𝜃1 + 𝜃2 ))
1
5. Hitunglah (−8 − 8√3𝑖)4 dan nyatakan hasilnya dalam bentuk 𝑥 + 𝑖𝑦
a. −√3 − 𝑖
b. √3 − 𝑖
c. √3 + 𝑖
d. −√3 + 𝑖
JAWABAN : B
Penyelesaian
Modulus dari bilangan kompleks itu adalah

𝑟 = |−8 − 8√3𝑖|

= √(−8)2 + (−8√3)2 = 16

Selanjutnya, cari sudut 𝜃


−8√3 4𝜋
arctan( −8
) = 3

jadi,
1 1 4𝜋 4𝜋
+2𝑘𝜋 +2𝑘𝜋
(−8 − 8√3𝑖)4 = 164 [cos ( 3 4
) + 𝑖 sin ( 3 4
)]

1 1 1 1
= 2 [cos (3 𝜋 + 2 𝑘𝜋) + 𝑖 sin (3 𝜋 + 2 𝑘𝜋)]

Untuk 𝑘 = 0, kita dapatkan


1
1
(−8 − 8√3𝑖)4 = 2 (cis 𝜋) = 1 + √3𝑖
3
Untuk 𝑘 = 1, kita dapatkan
1
5
(−8 − 8√3𝑖)4 = 2 (cis 𝜋) = −√3 + 𝑖
6
Untuk 𝑘 = 2, kita dapatkan
1
4
(−8 − 8√3𝑖)4 = 2 (cis 𝜋) = −1 − √3𝑖
3
Untuk 𝑘 = 3, kita dapatkan
1
11
(−8 − 8√3𝑖)4 = 2 (cis 𝜋) = √3 − 𝑖
6
Catatan bahwa 𝑐𝑜𝑠 𝜃 = cos 𝜃 + 𝑖 sin 𝜃
SOAL POSTTEST
𝜋 𝜋 10
1. Hasil dari (𝑖 − 1)49 (cos 40 + 𝑖 sin 40) adalah…
49
a. (√2)
−49
b. −(√2)
49
c. −(√2)
−49
d. (√2)

JAWABAN : C
Penyelesaian

Ingatlah bahwa cos 𝜃 + 𝑖 sin 𝜃 = 𝑐𝑖𝑠 𝜃 = 𝑒 𝑖𝜃

Tinjau ekspresi (𝑖 − 1)49


Ubah dalam bentuk polar sebagai berikut,

𝑟 = √(−1)1 + 12 = √2
−1 3𝜋
𝑎𝑟𝑐𝑡𝑎𝑛 1
= arctan(−1) = 4
(𝑘𝑢𝑎𝑑𝑟𝑎𝑛 𝐼𝐼)

Jadi, dapat ditulis


49 3𝜋 3𝜋
(𝑖 − 1)49 = (√2) (cos + 𝑖 sin )
4 4

49 3𝜋 49
= (√2) (𝑒 4 )

Diperoleh
𝜋 𝜋 10
= (𝑖 − 1)49 (cos 40 + 𝑖 sin 40)

49 3𝜋 49 𝜋 10
= (√2) (𝑒 4 ) (𝑒 40 )

49 148𝑖𝜋
= (√2) (𝑒 4 )

49
= (√2) (cos 𝜋 + 148𝑖 sin 𝜋)
49
= −(√2)
𝑧
2. Jika 𝑧1 = 𝑟𝑒 𝑖𝜃1 dan 𝑧2 = 𝑟𝑒 𝑖𝜃2 , maka nilai 𝑧1 adalah…
2
a. r cos(𝜃1 − 𝜃2 ) + 𝑖 sin(𝜃1 − 𝜃2 )
b. cos(𝜃1 + 𝜃2 ) + 𝑖 sin(𝜃1 − 𝜃2 )
c. r cos(𝜃1 − 𝜃2 ) − 𝑖 sin(𝜃1 − 𝜃2 )
d. cos(𝜃1 − 𝜃2 ) + 𝑖 sin(𝜃1 − 𝜃2 )
JAWABAN : D
9
3. Hitunglah (1 + √3𝑖) !
a. 512
b. 515
c. -515
d. -512
e. 520
JAWABAN: D
Penyelesaian:
9 𝜋 𝜋 9
(1 + √3𝑖) = [2 (cos + sin )] = 29 (cos 3𝜋 + 𝑖 sin 3𝜋) = −29 = −512
3 3
4. Jika 𝑧 = √2 + √6𝑖, tentukan nilai dari 𝑧 30
a. 250
b. 245
c. 240
d. 235
e. 255
JAWABAN: B
Penyelesaian:

𝑧 = 2√2(cos 60° + 𝑖 sin 60°)


30
𝑧 30 = (2√2) (cos 1800° + 𝑖 sin 1800°)

Karena cos 1800° = cos 0° = 1 dan sin 1800° = sin 0° = 0, maka

𝑧 30 = 230 . 215 (1 + 0. 𝑖) = 245

5. Tentukan semua penyelesaian dari 𝑧 3 = 64


a. 8
b. 12
c. 4
d. 2
e. 16
JAWABAN: C
Penyelesaian:

𝑧 3 = 64 = 64 + 0𝑖
Sehingga

𝑟 = √642 + 02 = 64
0
tan 𝑡 = =0
64
Maka 𝑡 = 0° 𝑎𝑡𝑎𝑢 360° 𝑎𝑡𝑎𝑢 720°
Jadi

𝑧 3 = 𝑟(cos 𝑡 + 𝑖 sin 𝑡)

𝑧 3 = 64(cos 0° + 𝑖 sin 0°) → 𝑧 = 4(cos 0° + 𝑖 sin 0°)

𝑧 3 = 64(cos 360° + 𝑖 sin 360°) → 𝑧 = 4(cos 120° + 𝑖 sin 120°)

𝑧 3 = 64(cos 720° + 𝑖 sin 720°) → 𝑧 = 4(cos 240° + 𝑖 sin 240°)


𝑧1 = 4(cos 0° + 𝑖 sin 0°) = 4(1 + 𝑖. 0) = 4

Anda mungkin juga menyukai