SEJARAH PETEMPATAN &

PERTAPAKAN BANDAR DI
MALAYSIA
Pengenalan
• Sejak zaman pra-sejarah kepulauan melayu merupakan
jambatan kunjungan pelbagai kaum untuk menetap di
rantau Asia atau Asia Tenggara.
• Tempat berlindung angin monsun & tempat
perdagangan
• Kedatangan orang Cina – angin monsun timur laut dan
kedatangan orang india – angin monsun barat daya.
• Mereka berdagang – pelbagai bangsa.
• Kedudukan letak geografi – memahami silam, masa kini
& masa depan.
Sejarah Awal Penempatan
• Tiada rekod tepat – sumber arkeologi yang terhad.
• Peringkat awal masyarakat palaelithic – penemuan di
Gua batu Tampan, Perak.
• Masyarakat pindah randah, berburu, tanpa kediaman
tetap, kehidupan dikuasai oleh alam sekitar – tiada
terdaya buat perubahan.
• Masyarakat Mesolithic – penemuan batu penunbuk,
gelang, pinggan, kendi dll – Bukit Tungku Lembu & Gua
Cha. Bangsa Melanesoid – 6000 hingga 2000 SM.
• Tinggal dalam gua. Tahu guna api, ada kebudayaan,
kepercayaan tetapi primitif. Dikatakann mereka juga
tidak terdaya melakukan perubahan.
• Dua keadaan masyarakat ini sukar untuk dibicarakan
persoalan perbandaran tetapi ia merupakan rentatan ke
arah pembentukan bandar…
“Di samping kegunaannya sebagai tempat kediaman, gua
Mempunyai peranan yang lebih penting dalam seni dan
upacaraamal…. (Gua) telah memberi orang-orang purba
konsepsi pertama tentang ruang senibina, kesan pertama
bagaimana suatu ruang berdinding dapat menambah
keupayaan menerima spritual serta peningkatan emosi….
(yang) memainkan peranan dalam perkembangan bandar
kemudiannya…. Di dalam tempat-tempat keramat purba
inilah…. Kita dapati, tanda-tanda pertama menuju
kehidupan BANDAR”
- Mumford -
• Muncul masyarakat neolithic yang dikatakan dari yunan
(Orang Mongoloid) – 2000SM. Mereka peladang, pelaut,
pemburu.
• Kemahiran tinggi, kelebihan ini telah memaksa orang
melanesoid berganjak ke pendalaman.
• Mereka ini hidup berkelompok, menternak & menanam.
• Mereka membuat perahu, tanam padi & mengharungi
laut mencari tanah subur.
• Gallion berpendapat – Mereka ini bolehlah dianggap
sebagai telah membuat langkah pertama menuju
pembandaran”
Perkampungan Tetap
• 300 SM Melayu Deutro (Mogoloid) juga dari Yunan.
Berkebudayaan tinggi. Kedatangan mereka golongan
awal dari yunan berhijrah ke pendalaman.
• Mereka buat perahu besar. Mereka juga kahwin campur
dan berasimilasi. Daripada masyarakat inilah terbentuk
suatu masyarakat peribumi yang mendiami seluruh
semanjung malaysia dan kepulauan Asia Tenggara.
• Mereka ini menetap di kampung yang mempunyai
organisasi tersusun. Mereka hidup bekerjasama antara
satu sama lain. Mereka bekerpercayaan animisme.
• Daripada kedudukan kampung ditepi laut/ delta yang
pertanian di samping sistem pemerintahan yang lebih
tersusun maka ia berkembang maju menjadi bandar
pelabuhan.
• Kampung – bandar: Mumford – Struktur embrio
bandaraya telah wujud dalam kampung-kampung dan
bahawa bandaraya secara teknik berasal daripada
kampung.
• Agen paling penting yang merubah ekonomi kampung
yang berselerak menjadi suatu ekonomi bandar yang
cukup teratur ialah “Raja” atau tepatnya institusi
kerajaan.
• Hal ini berlaku di negara kita.
• Terdapat juga bukti bandar yang dikatakan oleh
jumpaan arkeologi Cina seperti Lung-Ya-Su-Chia yang
dilihat sebagai bandar paling awal. Ch’inT’u, Tan-Tan,
Fo-Lo-An, Ping-Ping, Teng-Ya Nung, Chi-Lan_Tan, Lo-
Yueh, Chieh-Ch’a dan Ping Lang Hsu.
Negara-Negara Kota Keindiaan & Arkeologi Cina
• Orang-orang India datang ke alam Melayu melihat
potensi jalan hubungan dengan China dan juga tempat
yang kaya dengan sumber.
• Kedatangan ini membawa pendeta buddha. Kesan
mempengaruhi kehidupan masyarakat tempatan.
• Keadaan ini menimbulkan pelbagai kerajaan keindiaan
dan mengambil konsep raja sebagai ketua.
• Kerajaan ini tidak pernah menjadi kerajaan Pusat tetapi
dikuasai oleh negara2 lain.
• Daripada maklumat arkeologi Cina pada masa ini sudah
terdapat perkampungan2 berpusat di Nusantara.
• Terdapat juga bandar2 lama hasil daripada pedagangan
(pelabuhan) Cth: Kuala Selinsing, Perak. Banyak
terdapat bukti kebudayaan India.
Melaka
• Sebuah kampung nelayan. Mula berkembang maju pada
abad ke 15. – sebagai pusat perhentian, perdagangan &
pergaulan antarabangsa.
• Perkembangan bandar Melaka, Winstedt :-
“Dalam masa kurang dari satu abad Melaka telah
berkembang menjadi pelabuhan yang ramai dan ibukota
sebuah empayar … Orang2 Melayu mentadbirkan
pelabuhan antarabangsa mereka sejalan dengan cara-cara
yang diamalkan di India(Pada masa itu)… Mereka
menggunakan kaedah2 tertentu untuk mengira bayaran
pelabuhan serta cukai-cukai yang dikenakan stas barangan
eksport timah dan gajah dan barangan import seperti
bahan2 pakaian. Mereka mempunyai standard ukiran
tersendiri.. Pentadbiran cekap dan adil sehingga bangsa
tertarik untuk berniaga di Melaka”.
• Dianggarkan terdapat 40 ribu hingga 50 ribu orang
penduduk.
• Kata Duarte Barbosa, “pelabuhan laut yang sangat kaya,
tempat tumpuan saudagar-saudagar borongan dan
kapal-kapal pedagang yang paling ramai di seluruh
dunia.
• Telah menimbulkan kedengkian oleh orang barat.
• 1511, berakhirlah kegemilangan Melaka.
Corak Petempatan Orang Melayu
• Kebanyakan tinggal di luar bandar. Unit penempatan
ialah “kampung”. Terletak di sepanjang jalanraya, ruang
pejalan kaki,sungai, terusan, pantai.
• Unit kediaman jauh antara satu sama lain, sesak di
kampung2 nelayan & kawasan muara sungai.
• Secara amnya Mjoriti penempatan orang2 Melayu
terbahagi kepada 4:-
a) Perkampungan nelayan – sepanjang pantai barat &
timur
b) Penempatan kawasan tanaman padi.
c) Penempatan di ladangladang (tanaman tetap)
d) Penempatan di kawasan pendalaman (kaki bukit)
Petempatan Kawasan Bandar / Pekan
• Penempatan bandar bermula akibat aktiviti
perindustrian & kedatangan penjajah.
• Antara kawasan yang diasaskan oleh British KB, KT, KD,
Pekan, J lama, BM, Klang, KS, Gt dan AS.
• Penghijrahan masuk orang luar memberi kesan besar
terhadap pertumbuhan bandar. Tumpuan kawasan
untuk mendapatkan pelbagai barangan.
• Kawasan perlombongan (Ipoh – Kinta), Taiping, KL dan
Seremban.
• Kawasan potensi pelabuhan – Gt, Pklang, Btt & Melaka.
• Potensi tumpuan utama ialah di kawasan pinggir kuala
sungai – pengaruh penggangkutan air & hubungan
dengan kawasan sekitarnya.
• Bandar juga berfungsi sebagai pengumpulan bahan2
makanan & mentah – pusat perdagangan.
• Bandar sebagai pusat pentadbiran. Maka berkembang –
pusat perkhidmatan, pengangkutan, kesihatan,
pelajaran dll.
• Kebanyakan bandar majoritinya adalah Cina kecuali
Terengganu & Kelantan.
 Faktor-Faktor Yang Memberi Kesan Terhadap
Pembangunan Bandar Di Malaysia

• Perlombongan – KL, Ipoh, taiping & Seremban – Klang,

Teluk Intan, Linggi.
• Bermula tanaman getah – Kulim, Alor Gajah, Segamat
& Keluang.
• Mengaktifkan aktiviti disekitar & jalinan jalanraya.
• Kedatangan mayarakat bukan Melayu.
• Penghijrahan masyarakat luar bandar.( lepas perang
dunia kedua) – sangat ketara – menyebabkan Felda
ditubuhkan.