Anda di halaman 1dari 128

DAFTAR ISI

Gambar.............................................................................................................................iii
BAB I.................................................................................................................................1
1.1 SPESIFIKASI BAHAN / MATERIAL.................................................................1
1.2 PERENCANAAN DIMENSI BALOK.................................................................1
1.3 PERENCANAAN TEBAL PELAT......................................................................4
1.4 PERHITUNGAN LEBAR EFEKTIF....................................................................6
BAB II.............................................................................................................................11
2.1 DATA PERENCANAAN....................................................................................11
2.2 PEMBEBANAN PELAT ATAP (SNI 2847-2019 PASAL 5.3.1)......................11
2.3 PEMBEBANAN PELAT LANTAI....................................................................16
2.4 TULANGAN PEMBAGI....................................................................................21
BAB III............................................................................................................................22
3.1 MODELISASI TANGGA...................................................................................22
3.2 DATA PERENCANAAN..................................................................................22
3.3 TEBAL EKIVALEN PELAT TANGGA............................................................23
3.4 PEMBEBANAN PELAT....................................................................................23
3.5 PENULANGAN PELAT.....................................................................................24
3.6 PELAT BORDES................................................................................................26
3.7 PEMBEBANAN BALOK BORDES..................................................................28
BAB IV............................................................................................................................34
4.1 PEMBEBANAN MERATA BALOK ATAP......................................................34
4.2 PEMBEBANAN TERPUSAT BALOK ATAP..................................................37
4.3 PEMBEBANAN MERATA BALOK LANTAI.................................................38
4.4 PEMBEBANAN TERPUSAT BALOK LANTAI..............................................42
4.5 PEMBEBANAN TERPUSAT BALOK LANTAI..............................................43
BAB V.............................................................................................................................46
5.1 DATA PERENCANAAN....................................................................................46
5.2 BALOK ANAK ATAP.......................................................................................46
5.3 BALOK ANAK LANTAI...................................................................................54
BAB VI............................................................................................................................65
6.1 DATA PERENCANAAN....................................................................................65
i
6.2 BALOK INDUK ATAP......................................................................................65
BAB VII..........................................................................................................................78
7.1. DATA PERENCANAAN....................................................................................78
7.2. JENIS KOLOM...................................................................................................78
7.3 PENULANGAN KOLOM..................................................................................81
BAB VIII..........................................................................................................................85
8.1 KESIMPULAN..................................................................................................85

ii
Gambar

iii
iv
BAB I
PRELIMINARY DESIGN

1.1 SPESIFIKASI BAHAN / MATERIAL


a. Mutu Beton (fc’) = 15 Mpa = 150 Kg/cm2
b. Mutu Baja (fy) = 240 MPa = 2400 Kg/Cm2
c. Beban-beban yang diperhitungkan antara lain:
1. Berat sendiri beton
2. Beban-beban dari luar:
- Beban Hidup (Atap) = 1,5 kN/m2 = 150 Kg/m2
- Beban Hidup (Lantai) = 2,0 kN/m2 = 200 Kg/m2
- Beban Angin = 0,6 KN/m2 = 60 Kg/m2
- Beban gempa zone 2
d. Peraturan yang digunakan :
- SNI – 2847 – 2019 Tentang Persyaratan Beton Struktural Untuk Bangunan
Gedung
- SNI – 1727 – 2013 Tentang Beban Minimum Untuk Perancangan Bangunan
Gedung dan Struktur Lain
- SNI – 1726 – 2019 Tata Cara Perencanaan Ketahanan Gempa Untuk Struktur
Bangunan Gedung Dan Non Gedung

1.2 PERENCANAAN DIMENSI BALOK


BALOK INDUK
Balok Induk Melintang (L = 400 cm)
 Tinggi Balok ( h )
h = 1 / 12 x L ............... SNI 2847-2019 pasal 9.3.1.1
= 1 / 12 x 400 Cm
= 33,3 Cm........................Pakai h = 40 Cm
 Lebar Balok ( b )
b =1/2xh

1
= 1 / 2 x 40 Cm
= 20 Cm ................... Pakai b = 20 Cm

# Dimensi balok induk melintang adalah 20 Cm x 40 Cm

Balok Induk Memanjang (L = 800 cm)


 Tinggi Balok ( h )
h = 1 / 12 x L ............... SNI 2847-2019 Pasal 9.3.1.1
= 1 / 12 x 800 Cm
= 70 Cm...................Pakai h = 70 Cm
 Lebar Balok ( b )
b =1/2xh
= 1 / 2 x 70 Cm
= 35 Cm...........................Pakai b = 35 Cm
# Dimensi balok induk memanjang adalah 35 Cm x 70 Cm

Balok Induk Kantilever (L = 400 cm)


 Tinggi Balok ( h )
h = 1 / 12 x L ............... SNI 2847-2019 Pasal 9.3.1.1
= 1 / 12 x 400 Cm
= 33,3 Cm........................Pakai h = 40 Cm
 Lebar Balok ( b )
b =1/2xh
= 1 / 2 x 40 Cm
= 20 Cm ................... Pakai b = 20 Cm
# Dimensi balok induk melintang adalah 20 Cm x 40-10 Cm

Balok Induk Tribun (L = 800 cm)


 Tinggi Balok ( h )

L = √H12 + L22 = √42 + 82 = 8,94 m =900 cm


h = 1 / 12 x L………..… SNI 2847-2019 pasal 9.3.1.1
= 1 / 12 x 900 cm
= 75 cm........................pakai h = 75 cm

2
 Lebar Balok ( b )
B =1/2xh
= 1 / 2 x 75 cm
= 37,5 cm.....................pakai b = 40 cm
# Dimensi balok induk tribun adalah 40 cm x 75 cm

Balok Anak Memanjang (L = 800 / 2 = 400 cm)


 Tinggi Balok ( h )
h = 1 / 12 x L .............. SNI 2847-2019 Pasal 9.3.1.1
= 1 / 12 x 400 Cm
= 33,3 Cm................Pakai h = 40 Cm
 Lebar Balok ( b )
b =1/2xh
= 1 / 2 x 40 Cm
= 20 Cm...........................Pakai b = 20 Cm
# Dimensi balok anak memanjang adalah 20 Cm x 40 Cm

Balok Anak Diagonal/Tribun (L = 800 / 2 =425 cm)


 Tinggi Balok ( h )
h = 1 / 12 x L……......… SNI 2847-2019 pasal 9.3.1.1
= 1 / 12 x 425 cm
= 35,41 cm....................pakai h = 40 cm
 Lebar Balok ( b )
b =1/2xh
= 1 / 2 x 40 cm
= 20 cm..............................pakai b = 20 cm
# Dimensi balok anak memanjang adalah 20 cm x 40 cm

3
KOLOM
Kolom Lantai 2 (H = 500 Cm)
Lebar kolom = b.balok + 10
= 25 + 10 = 35 (DIMENSI KOLOM 35/35)

Kolom Lantai 1 (H = 500 Cm)

Lebar kolom = b. Kolom lantai 2 + 10


= 35 + 10 = 45 (DIMENSI KOLOM 45/45)

1.3 PERENCANAAN TEBAL PELAT


Untuk memenuhi syarat lendutan, ketebalan minimum dari pelat harus memenuhi
persyaratan SNI 2847-2019 pasal 8.3.1.2, yaitu:
 αm ≤ 0.2 (h = 125 mm)
 0.2 ≤ αm ≤ 2

 
Ln 0,8   
fy  

1400
  
 = dan tidak boleh kurang dari 125 mm
h = 36  9 m  0.2'

4
 
Ln  0,8   
fy  
1400
h =     = dan tidak boleh kurang dari 90 mm
36  9

Keterangan :
 Ln = panjang bentang bersih dalam arah memanjang dari konstruksi dua arah
 β = rasio bentang besih dalam dalam arah memanjang terhadap arah memendek
pada pelat dua arah
 αm = nilai rata-rata α untuk semua balok pada tepi-tepi dari suatu panel
 fy = mutu tulangan baja (MPa)

Menurut SK SNI 03-2847-2019 pasal 8.4.1.8 disebutkan beberapa kriteria


menentukan lebar efektif (be) dari beberapa tipe balok

Ketrangan :
bw = lebar balok (cm)
hf = tebal rencana pelat (cm)
hb = selisih antara tinggi balok dengan tebal plat (cm)

Direncanakan ketebalan Pelat adalah t = 15 cm.

5
Check apakah tebal pelat memenuhi dari tebal pelat yang diisyaratkan dengan
mengambil contoh perhitungan preliminari desain pelat atap, maka diambil panel yang
bertumpu pada balok (1,C-D) ; (2,C-D) ; (C,1-2) ; (D,1-2).

Diketahui : Lx = 3,00 m Fc’ = 15 Mpa


Ly = 3,00 m Fy = 240 Mpa

Panjang bersih bentang λn = 300 - (25/2 + 15/2) = 280 Cm


Panjang bersih bentang Sn = 300 - (25/2 + 15/2) = 280 Cm
λn
Dan rasio bentang panel adalah  = = 280 = 1,2 < 2  plat dua arah
Sn 230

1.4 PERHITUNGAN LEBAR EFEKTIF


Direncanakan ketebalan Pelat adalah t = 15 Cm

1.4.1 Pelat yang dijepit balok 25/50 (1, C-D) dengan Panjang = 600 Cm

Hb = h-hf = 50 - 15 = 35 Cm
Be1 = hb = 35 Cm
Be2 = 4hf = 4 x 15 = 60 Cm

Be diambil 35 Cm h𝐹 hb
(be+bw) x hf x

 Ya + bw x hb x ( +hf)
2 2
(be+bw)x hf+bw x hb
=

6
15 35
(35+30) x 15 x
+ 25 x 35 x ( +15)
2 2
= (35+25) x 15 + 25 x 35

6750 + 28437,5
= 900 + 875 = 19,82 Cm

 Yb = h – Ya = 50 – 19,82 = 30,18 Cm

1
 Ib = hf
12 x (be + bw) x hfᶟ + (Ya - )² x (be + bw) x hf +
1 2
hb
12 x bw x hbᶟ + (Yb - )² x bw x hb
2
1 15
= 12 x (35 + 25) x 15ᶟ + (19,82 - )² x (35 + 25) x 15 +
1 2
35
12 ᶟ
x 25 x 35 + (30,18 - )² x 25 x 35
2
= 16875 + 13660416 + 89322,916 + 1440684,6
= 383486,676 Cm4
1
 Is =
x 300 x 15ᶟ = 84375 Cm
1
12 x bs x tᶟ = 4
12

 Ib 383486,676
= 4,54
α1 =
Is
=
84375

1.4.2 Pelat yang dijepit balok 15/25 (2, C-D) dengan Panjang = 300 Cm

Hb = h-hf = 25 - 15 = 10 Cm
Be1 = bw + 2hb = 15 + 2x15 = 45 Cm
Be2 = bw + 8hf = 15 + 8x15 = 135 Cm

Be diambil 45 Cm
h𝐹 hb
be x hf x
 Ya 2
+ bw x hb x ( +hf)
2
be x hf + bw x hb
=
15 10
45 x 15 x
+ 15 x 10 x ( +15)
2 2
=
7
45 x 15 + 15 x 10

8
5062,5 +3000
= 675 + 150 = 9,77 Cm

 Yb = h – Ya = 25 – 9,77 = 15,23 Cm

1
 Ib = hf
12 x be x hfᶟ + (Ya - )² x be x hf +
2
1
hb
12 x bw x hbᶟ + (Yb - )² x bw x hb
2

1 15
= 12 x 45 x 15ᶟ + (9,77 - )² x 45 x 15 +
2
1
10
12 x 15 x 10ᶟ + (15,23 - )² x 15 x 10
2

= 12656,25 + 3478,2 + 1250 + 8962,935


= 26347,385 Cm4

1
 Is =
x 300 x 15ᶟ = 84375Cm
1
12 x bs x tᶟ = 4
12

 Ib 26347,385
= 0,31
α2 = =
Is 84375

1.4.3 Pelat yang dijepit balok 25/50 (C, 1-2) dengan Panjang = 500 Cm

Hb = h-hf = 50 - 15 = 35 Cm
Be1 = hb = 35 Cm
Be2 = 4hf = 4 x 15 = 60 Cm

Be diambil 35 Cm h𝐹 hb
(be+bw) x hf x

 Ya + bw x hb x ( +hf)
2 2
(be+bw)x hf+bw x hb
=
15 35
(35+30) x 15 x

9
+ 25 x 35 x ( +15)
2 2
= (35+25) x 15 + 25 x 35

10
6750 + 28437,5
= 900 + 875 = 19,82 Cm

 Yb = h – Ya = 50 – 19,82 = 30,18 Cm

1
 Ib = hf
12 x (be + bw) x hfᶟ + (Ya - )² x (be + bw) x hf +
1 2
hb
12 x bw x hbᶟ + (Yb - )² x bw x hb
2
1 15
= 12 x (35 + 25) x 15ᶟ + (19,82 - )² x (35 + 25) x 15 +
1 2
35
12 ᶟ
x 25 x 35 + (30,18 - )² x 25 x 35
2
= 16875 + 13660416 + 89322,916 + 1440684,6
= 383486,676 Cm4
1
 Is =
x 300 x 15ᶟ = 84375 Cm
1
12 x bs x tᶟ = 4
12

 Ib 383486,676
= 4,54
α3 =
Is
=
84375

1.4.4 Pelat yang dijepit balok 15/25 (D, 1-2) dengan Panjang = 250 Cm
Hb = h-hf = 25 - 15 = 10 Cm
Be1 = bw + 2hb = 15 + 2x15 = 45 Cm
Be2 = bw + 8hf = 15 + 8x15 = 135 Cm

Be diambil 45 Cm
h𝐹 hb
be x hf x
 Ya 2
+ bw x hb x ( +hf)
2
be x hf + bw x hb
=
15 10
45 x 15 x
+ 15 x 10 x ( +15)
2 2
= 45 x 15 + 15 x 10

5062,5 +3000
= = 9,77 Cm
11
675 + 150

 Yb = h – Ya = 25 – 9,77 = 15,23 Cm

12
1
 Ib = hf
12 x be x hfᶟ + (Ya - )² x be x hf +
2
1 hb
12 x bw x hbᶟ + (Yb - )² x bw x hb
2

1 15
= 12 x 45 x 15ᶟ + (9,77 - )² x 45 x 15 +
2
1 10
12 x 15 x 10ᶟ + (15,23 - )² x 15 x 10
2

= 12656,25 + 3478,2 + 1250 + 8962,935


= 26347,385 Cm4

1
 Is =
x 300 x 15ᶟ = 84375Cm
1
12 x bs x tᶟ = 4
12

 Ib 26347,385
= 0,31
α4 = =
Is 84375

1
Maka, αm = (4,54 + 0,31+ 4,54+ 0,31) = 2,42
4

Karena αm > 2, maka tebal minimum pelat


Fy
Ln (0,8+ ) 240
280 (0,8+ )
1400 1400
h= 36+9β
= = 5,8 cm = 58,00 mm
36+9 x 1,21

dan tebal minimum tidak kurang dari 90 mm, maka tebal pelat diperlukan 100 mm

13
BAB II

PERENCANAAN PELAT

2.1 DATA PERENCANAAN


 Mutu Beton (fc’) = 15 MPa = 150 Kg/Cm2
 Mutu Baja (fy) = 240 MPa = 2400 Kg/Cm2
 Tebal Pelat (h) = 100 mm

2.2 PEMBEBANAN PELAT ATAP (SNI 2847-2019 PASAL 5.3.1)


a. Beban Mati
Berat Sendiri Pelat = 0,1 x 2400 = 240 Kg/m2
Plafond dan Penggantung = 11 + 7 = 18 Kg/m2
Spesi = 2 x 21 = 42 Kg/m2
Ducting + Ac dan Pipa = 10 Kg/m2 +
WD = 310 Kg/m2
b. Beban Hidup
Beban Hidup Atap (WL) = 1,5 kN/m2 = 150 Kg/m2
Air Hujan (WR) = 0,05 x 1000 = 50 Kg/m2
c. Beban Ultimate
WU = 1,2 WD + 1,6 WL + 0,5 WR
= 1,2 (310) + 1,6 (150) + 0,5 (50)
= 637 Kg/m2 = 6,37 kN/m2
d. Perhitungan Momen dan Tulangan
 Selimut beton minimum (s) 20 mm dari tulangan terluar.
 Diameter tulangan utama (ØD) diasumsikan adalah = 10 mm pada dua arah.
 Perbandingan bentang panjang dan bentang pendek adalah
: Lx/Ly = 3/2,5 = 1,2  Pelat 2 arah
 Tumpuan pada keempat sisi dianggap terjepit penuh (Pelat tipe 2)

14
 Berdasarkan hasil interpolasi Lx/Ly = 1,2 adalah sebagai berikut : Cx = 28 ; Cy
= 20 ; Ctx = 64 ; Cty = 56.

Mlx = 0,001 . Wu . Lx2 . x


= 0.001 x 6,37 x 32 x 28
= 1,605 KNm

Mly = 0,001 . Wu . Lx2 . x


= 0.001 x 6,37 x 32 x 20
= 1,146 KNm

Mtx = - 0,001 . Wu . Lx2 . x


= - 0.001 x 6,37 x 42 x 64
= - 3,669 KNm

Mty = - 0,001 . Wu . Lx2 . x


= - 0.001 x 6,37 x 32 x 56
= - 3,21 KNm

Tebal Pelat (t) = 100 mm


Tulangan arah y dan arah x = Ø 10
Tebal Decking = 20 mm
 Tinggi efektif d untuk arah x berlaku
: dx = h – s – ½ ØD
= 100 – 20 – ½ x 10 = 75 mm
 Tinggi efektif d untuk arah y
berlaku dy = h – s – ØDx – ½ ØDy
= 100 – 20 – 10 – ½ x 10 = 65 mm

MENCARI NILAI  :
fc’ = 15 MPa = 15000 kN/m2
15
1 = 0,85.............(Untuk fc’ < 28 MPa, nilai 1 adalah 0,85)
(SNI 2847-2013 Pasal 10.2.7.3)

0,85 x 1 x fc′ 600


 balance = fy x 600+fy
0,85 x 0,85 x 15 600
= 240 x 600+240
= 0,045 x 0,714
= 0,032

 max = 0,75 x  balance


= 0,75 x 0,032
= 0,024

1,4
 min =
fy 1,4 = 0,0058
= 240

fy
m = 0,85 x fc′ = 240 = 18,82
0,85 x 15

PENULANGAN ARAH X

 Momen Lapangan :
Mlx = 1,605 KNm
Mlx
Rn = Øxbxd 1,605
= 0,8 x 1 x 0,0752

= 356,66 kN/m2
16
1 2 x Rn
 = (1 − √1 − )
m 0,85 x fc′
2 x 356,66
1 (1 − √1 − )
= 18,82 0,85 x 15000

= 0,053 x (0,028) = 0,00148

 <  min, maka  menggunakan nilai  min = 0,0058

As =xbxd
= 0,0058 x 1000 x 75 = 435 mm2
Maka dipakai tulangan........................Ø10 – 175 (As = 449 mm2)

 Momen Tumpuan :
Mtx = - 3,669 KNm
Mtx
Rn =Ø x b x d 3,669
= 0,8 x 1 x 0,0752
= 815,33 kN/m2

1 2 x Rn
 = (1 − √1 − )
m 0,85 x fc′

1 2 x 815,33
= 18,82 (1 − √1 − 0,85 x 15000 )
= 0,053 x (0,066) = 0,00349

 <  min, maka  menggunakan nilai  min = 0,0058

As =xbxd
= 0,0058 x 1000 x 75 = 435 mm2
Maka dipakai tulangan........................Ø10 – 175 (As = 449 mm2)

PENULANGAN ARAH Y

17
 Momen Lapangan :
Mly = 1,146 KNm
𝑀𝑙𝑦 1,146
Rn =Ø 𝑥 𝑏 𝑥 𝑑 = 0,8 𝑥 1 𝑥 0,0652
= 339,05 kN/m2

1 2 𝑥 𝑅𝑛
 = (1 − √1 − )
𝑚 0,85 𝑥 𝑓𝑐′

2 𝑥 339,05
1 (1 − √1 − )
= 18,82 0,85 𝑥 15000

18
= 0,106 x (0,027) = 0,00143
 <  min, maka  menggunakan nilai  min = 0,0058

As =xbxd
= 0,0058 x 1000 x 65 = 377 mm2
Maka dipakai tulangan........................Ø10 – 175 (As = 449 mm2)

 Momen Tumpuan
Mty = - 3,21 KNm
𝑀𝑡𝑦
Rn =Ø 𝑥 𝑏 𝑥 𝑑 3,21
= 0,8 𝑥 1 𝑥 0,0652
= 949,704 kN/m2

1 2 𝑥 𝑅𝑛
 = (1 − √1 − )
𝑚 0,85 𝑥 𝑓𝑐′

1 2 𝑥 949,704
= 18,82 (1 − √1 − 0,85 𝑥 15000 )
= 0,106 x (0,077) = 0,00408
 <  min, maka  menggunakan nilai  min = 0,0058

As =xbxd

19
= 0,0058 x 1000 x 65 = 377 mm2
Maka dipakai tulangan........................Ø10 – 175 (As = 449 mm2)

KONTROL LENDUTAN
h pelat = 100 mm, dengan αm = 2,46 (αm > 2) maka h ≥ 90 mm. (Syarat telah terpenuhi,
jadi lendutan tidak perlu dikontrol).

2.3 PEMBEBANAN PELAT LANTAI


a. Beban Mati
Berat Sendiri Pelat = 0,1 x 2400 = 240 Kg/m2
Plafond dan Penggantung = 11 + 7 = 18 Kg/m2
Spesi = 2 x 21 = 42 Kg/m2
Tegel = 1 x 24 = 24 Kg/m2 +
WD = 324 Kg/m2
b. Beban Hidup
Beban Hidup Pelat (WL) = 1,5 kN/m2 = 150 Kg/m2

c. Beban Ultimate
WU = 1,2 WD + 1,6 WL
= 1,2 x (324) + 1,6 (150)
= 628,8 Kg/m2 = 6,28 kN/m2

d. Perhitungan Momen dan Tulangan


 Selimut beton minimum (s) 20 mm dari tulangan terluar.
 Diameter tulangan utama (ØD) diasumsikan adalah = 10 mm pada dua arah.
 Perbandingan bentang panjang dan bentang pendek adalah :
 Lx/Ly = 3/2,5 = 1,2  Pelat 2 arah
 Tumpuan pada keempat sisi dianggap terjepit penuh (Pelat tipe 2)
 Berdasarkan hasil interpolasi Lx/Ly = 1,2 adalah sebagai berikut : Cx = 28 ; Cy
= 20 ; Ctx = 64 ; Cty = 56.

Mlx = 0,001 . Wu . Lx2 . x


20
= 0.001 x 6,28 x 32 x 28
= 1,582 KNm

Mly = 0,001 . Wu . Lx2 . x


= 0.001 x 6,28 x 42 x 20
= 1,13 KNm

Mtx = - 0,001 . Wu . Lx2 . x


= - 0.001 x 6,28 x 32 x 64
= - 3,617 KNm

Mty = - 0,001 . Wu . Lx2 . x


= - 0.001 x 6,28 x 32 x 56
= - 3,165 KNm

Tebal Pelat (t) = 100 mm


Tulangan arah y dan arah x = Ø 10
Tebal Decking = 20 mm
 Tinggi efektif d untuk arah x berlaku :
dx = h – s – ½ ØD
= 100 – 20 – ½ x 10 = 75 mm
 Tinggi efektif d untuk arah y
berlaku dy = h – s – ØDx – ½ ØDy
= 100 – 20 – 10 – ½ x 10 = 65 mm

MENCARI NILAI  :
fc’ = 15 MPa = 15000 kN/m2
1 = 0,85.............(Untuk fc’ < 28 MPa, nilai 1 adalah 0,85)
(SNI 2847-2013 Pasal 10.2.7.3)

0,85 𝑥 1 𝑥 𝑓𝑐′ 600


 balance = 𝑓𝑦 𝑥 600+𝑓𝑦
21
0,85 𝑥 0,85 𝑥 15 600
= 240 𝑥 600+240
= 0,045 x 0,714
= 0,032

 max = 0,75 x  balance


= 0,75 x 0,032
= 0,024

22
1,4
 min =
𝑓𝑦 =
1,4 = 0,0058
240

𝑓𝑦
m = 0,85 𝑥 𝑓𝑐′ = 240 = 18,82
0,85 𝑥 15

PENULANGAN ARAH X

 Momen Lapangan :

Mlx = 1,582 KNm

Mlx 1,582
Rn = Øxbxd = 0,8 x 1 x 0,0752

= 351,55 kN/m2

23
1 2 x Rn
 = (1 − √1 − )
m 0,85 x fc′

1 2 x 351,55
= 18,82 (1 − √1 − 0,85 x 15000 )

= 0,053 x (0,028) = 0,00148

 <  min, maka  menggunakan nilai  min = 0,0058

As =xbxd
= 0,0058 x 1000 x 75 = 435 mm2
Maka dipakai tulangan........................Ø10 – 175 (As = 449 mm2)

 Momen Tumpuan

Mtx = - 3,617 KNm

Mtx 3,617
Rn =Ø x b x d = 0,8 x 1 x 0,0752

= 803,77 kN/m2

1 2 x Rn
 = (1 − √1 − )
m 0,85 x fc′

1 2 x 803,77
= (1 − √1 − )
18,82 0,85 x 15000

= 0,053x (0,066) = 0,00349

 <  min, maka  menggunakan nilai  min = 0,0058

As =xbxd
= 0,0058 x 1000 x 75 = 435 mm2
Maka dipakai tulangan........................Ø10 – 175 (As = 449 mm2)

PENULANGAN ARAH Y

24
 Momen Lapangan

Mly = 1,13 KNm

Mly 1,13
Rn =Ø x b x d = 0,8 x 1 x 0,0652

= 334,319 kN/m2

1 2 x Rn
 = (1 − √1 − )
m 0,85 x fc′

2 x 334,319
1 (1 − √1 − )
= 18,82 0,85 x 15000

= 0,053 x (0,027) = 0,00143

 <  min, maka  menggunakan nilai  min = 0,0058

As =xbxd
= 0,0058 x 1000 x 65 = 377 mm2

Maka dipakai tulangan........................Ø10 – 175 (As = 449 mm2)

 Momen Tumpuan

Mty = - 3,615 KNm

Mty 3,615
Rn =Ø x b x d = 0,8 x 1 x 0,0652

= 936,39 kN/m2

1 2 x Rn
 = (1 − √1 − )
m 0,85 x fc′

25
1 2 x 936,39
= 18,82 (1 − √1 − 0,85 x 15000 )

= 0,053 x (0,076) = 0,00402

 <  min, maka  menggunakan nilai  min = 0,0058

As =xbxd
= 0,0058 x 1000 x 65 = 377 mm2

Maka dipakai tulangan........................Ø10 – 175 (As = 449 mm2)

2.4 TULANGAN PEMBAGI


Tulangan Pembagi Arah X
Diameter Tulangan = Ø 8 mm
d = 100 – 20 – ½ x 8 = 76 mm

0,7 0,7
 min = = = 0,0029
fy 240

As =xbxd = 0,0029 x 1000 x 76 = 220,4 mm2


Maka dipakai tulangan ……………. Ø8 – 225 (As = 223 mm2)

Tulangan Pembagi Arah Y


Diameter Tulangan = Ø 8 mm
d = 100 – 20 – 8 – ½ x 8 = 68 mm

0,7 0,7
 min = = = 0,0029
fy 240

As =xbxd = 0,0029 x 1000 x 68 = 197,2 mm2


Maka dipakai tulangan ……………. Ø8 – 225 (As = 223 mm2)

26
BAB III

PERENCANAAN TANGGA

3.1 MODELISASI TANGGA


TANGGA TAMPAK ATAS

3.2 DATA PERENCANAAN


Tangga dibagi menjadi 2 yaitu bagian atas dan bawah, dengan tiap bagian:
a. Tinggi tangga = 3m
b. Lebar tangga = 1,5 m
c. Panjang tangga = 3,6 m
d. Dimensi borders = 1mx3m
e. Lebar antrade = 24 cm
360
f. Jumlah antrade = = 15 buah
24
g. Jumlah Optrade = 15 buah
300
h. Tinggi Optrade = = 20 cm
15
i. Tebal plat tangga = 15 cm
j. Tebal plat bordes = 15 cm
3
k. Sudut kemiringan = Tan = 0,014, θ = 39,81 (< 45 (OK))
3,6
l. Fy tulangan = 240 Mpa
m. Fc’ = 15 Mpa
27
3.3 TEBAL EKIVALEN PELAT TANGGA

L.Plat = √32 + 3,62 = 468,6 m = 4,68 Cm

BD = ABxBC = 20 𝑥 24 = 15,364 cm
AC √202+242
2
Y = BD + H.Pelat = 2
3 15,364 + 15 = 25,243 cm
3

3.4 PEMBEBANAN PELAT


PELAT TANGGA
a. Beban Mati
Berat sendiri pelat : 0,252 x 1,5 x 2400 = 907,2 kg/m2
Berat tegel (1 cm) : 1 x 1,5 x 24 = 36 kg/m2
Berat spesi (2 cm) : 2 x 1,5 x 21 = 63 kg/m2
Berat sandaran : = 73 kg/m2 +
Qd = 1079,2 kg/m2

b. Beban Hidup
QL = 1,5 x 200 = 300 kg/m2

c. Beban Terfaktor

Qu = 1,2 Qd + 1,6 QL

28
= ( 1,2 x 1079,2) + ( 1,6 x 300 )

29
= 1775,04 kg/m2 = 17,75 kN/m2

PELAT BORDES
a. Beban Mati
Berat sendiri pelat : 0,15 x 3 x 2400 = 1080 kg/m2
Berat Tegel (1 cm) : 1 x 3 x 24 = 72 kg/m2
Berat Spesi (2 cm) : 2 x 3 x 21 = 126 kg/m2
Berat Sandaran = 73 kg/m2
Qd = 1351 kg/m2
b. Beban Hidup
QL = 3 x 200 = 600 kg/m2
c. Beban Terfaktor

Qu = 1,2 Qd + 1,6 QL
= ( 1,2 x 1351) + ( 1,6 x 600 )
= 2581,2 kg/m = 25,81 kN/m

3.5 PENULANGAN PELAT


PELAT TANGGA
Tebal pelat (t) = 150 mm
Rencana tulangan pokok = Ø10 mm
Tebal decking = 20 mm
dx = 150 – 20 – ½ 10 = 125 mm

MENCARI NILAI  :
fc’ = 15 Mpa = 15000 kN/m2
1 = 0,85.... ( Untuk fc’ < 28 MPa, nilai 1 adalah 0,85)
( SNI 2847-2013 Pasal 10.2.7.3 )

0,85 𝑥 𝟏 𝑥 𝑓𝑐′
 balance = 600
𝑓𝑦 + 600+𝑓𝑦
0,85 𝑥 0,85 𝑥 15
= 600
240 + 600+240
= 0,045 x 0,714 = 0,032
30
 max = 0,75 x  balance
= 0,75 x 0,032
= 0,024
1,4
 min =
= 240 = 0,0058
1,4
𝑓𝑦

𝑓𝑦
m =
= 0,85 𝑥 15 = 18,82
240
0,85 𝑥 𝑓𝑐′

Tulangan Tumpuan :

Mu = 1/16 x 1775 x 32 = 998,43 Kg.m = 9,98 Kn.m


𝑀𝑢
Rn = 9,98 𝑥 10 6
= 0,8 𝑥 1500 𝑥 1252 = 0,532 𝑁/𝑚𝑚
2
𝜃.𝑏.𝑑2

2 𝑅𝑛
 = 1
(1- √1 − )= 1 2 𝑥 0,532
𝑚 0,85 𝐹𝑐′ 18,82 (1- √1 − 0,85 𝑥 15 )
= 0,0022
 <  min, maka  menggunakan nilai  min = 0,0058
As =  x b x d = 0,0058 x 1500 x 125 = 1087,5 mm2
Maka dipakai tulangan ………  10 – 75 (As terpasang =1047 mm2)

Tulangan Lapangan :

Mu = 1/10 x 1775 x 32 = 1597,5 Kg.m = 15,97 Kn.m


𝑀𝑢
Rn =
𝜃.𝑏.𝑑2 15,97 𝑥 106
= 0,8 𝑥 1500 𝑥 1252 = 0,851 𝑁/𝑚𝑚2

2 𝑅𝑛
 = 1
(1- √1 − )= 1 2 𝑥 0,851
𝑚 0,85 𝐹𝑐′ 18,82 (1- √1 − 0,85 𝑥 15 )
= 0,0036

31
 <  min, maka  menggunakan nilai  min = 0,0058
As =  x b x d = 0,0058 x 1500 x 125 = 1087,5 mm2

32
Maka dipakai tulangan ………  10 – 75 (As terpasang =1047 mm2)

Tulangan Pembagi :

Diameter Tulangan = 8 mm
d = 150 – 20 – 10 – 8/2 = 116 mm
0,7
 min =
𝑓𝑦 =
0,7 = 0,0029
240

As = xbxd = 0,0029 x 4686 x 125 =1698,67 mm2


Maka dipakai tulangan ………  8 – 50 (As terpasang =1005 mm2)

3.6 PELAT BORDES


Tebal pelat (t) = 150 mm
Rencana tulangan pokok = Ø10 mm
Tebal decking = 20 mm
dx = 150 – 20 – ½ 10 = 125 mm

MENCARI NILAI  :
fc’ = 15 Mpa = 15000 kN/m2

1 = 0,85.... ( Untuk fc’ < 28 MPa, nilai 1 adalah 0,85)


( SNI 2847-2013 Pasal 10.2.7.3 )

0,85 𝑥 𝟏 𝑥 𝑓𝑐′
 balance = 𝑓𝑦 600
+ 600+𝑓𝑦
0,85 𝑥 0,85 𝑥 15 600
= 240 + 600+240
= 0,045 x 0,714 = 0,032

 max = 0,75 x  balance


= 0,75 x 0,032
= 0,024
1,4
 min =
= 240 = 0,0058
1,4
𝑓𝑦

33
𝑓𝑦
m 240
= 0,85 𝑥 𝑓𝑐′ = 0,85 = 18,82
𝑥 15

Tulangan Tumpuan :

Mu = 1/16 x 2581 x 32 = 1451,81 Kg.m = 14,51 Kn.m


𝑀𝑢
Rn =
= 0,8 𝑥 1000 𝑥 1252 = 1,1608 𝑁/𝑚𝑚
𝜃.𝑏.𝑑2 14,51 𝑥 106 2

2 𝑅𝑛
 = 1 (1- √1 − )= 1
2 𝑥 1,1608
𝑚 0,85 𝐹𝑐′ 18,82 (1- √1 − 0,85 𝑥 15 )
= 0,00508
 <  min, maka  menggunakan nilai  min = 0,0058
As =  x b x d = 0,0058 x 1500 x 125 = 1087,5 mm2
Maka dipakai tulangan ………  10 – 75 (As terpasang = 1047 mm2)

Tulangan Lapangan :

Mu = 1/10 x 2581 x 32 = 2322,9 Kg.m = 23,22 Kn.m


𝑀𝑢
Rn =
= 0,8 𝑥 1000 𝑥 1252 = 1,857 𝑁/𝑚𝑚
𝜃.𝑏.𝑑2 23,22 𝑥 106 2

2 𝑅𝑛
 = 1
(1- √1 − )= 1 2 𝑥 1,857
𝑚 0,85 𝐹𝑐′ 18,82 (1- √1 − 0,85 𝑥 15 )
= 0,0084
 max >  >  min, maka  menggunakan nilai = 0,0084
As =  x b x d = 0,0084 x 1500 x 125 = 1575 mm2
Maka dipakai tulangan ………  10 – 50 (As terpasang = 1571 mm2)

Tulangan Pembagi :

Diameter Tulangan = 8 mm

34
D = 150 – 20 – 10 – 8/2 = 116 mm

35
0,7
 min =
𝑓𝑦 =
1,4 = 0,0029
240

As = xbxd = 0,0029 x 3000 x 125 =1087,5 mm2


Maka dipakai tulangan ………  8 – 50 (As terpasang =1005 mm2)

3.7 PEMBEBANAN BALOK BORDES


Digunakan balok 20/30 3m
a. Beban Mati
Berat balok sendiri : 0,2 x 0,3 x 2400 = 144 kg/m2
Berat dinding : 0,15 x (3-0,45) x 1700 = 650,25 kg/m
Berat pelat bordes : = 1351 kg/m +
Qd = 2145,25 kg/m
b. Beban Hidup
QL = 3 x 200 = 600 kg/m
c. Beban Terfaktor
Qu = 1,2 Qd + 1,6 QL
= ( 1,2 x 2145,25) + ( 1,6 x 600 )
= 3534,3 kg/m = 35,34 kN/m

3.1 PENULANGAN BALOK BORDES


Tulangan utama : Ø 25
Luas tulangan (As.t) : ¼ x λ x 252 = 490,625
mm2 Tulangan sengkang : Ø 12
Tebal selimut : 40 mm
Tinggi efektif (d) : 300 – 40 – 12 – ½.25 = 235,5 mm

fc’ = 15 Mpa = 15000 kN/m2


1 = 0,85.... ( Untuk fc’ < 28 MPa, nilai 1 adalah 0,85)
( SNI 2847-2013 Pasal 10.2.7.3 )

0,85 𝑥 1 𝑥 𝑓𝑐′
 balance = 𝑓𝑦 600
+ 600+𝑓𝑦
36
0,85 𝑥 0,85 𝑥 15 600
= 240 + 600+240
= 0,045 x 0,714 = 0,032

 max = 0,75 x  balance


= 0,75 x 0,032
= 0,024
1,4
 min =
= 240 = 0,0058
1,4
𝑓𝑦

𝑓𝑦
m = 0,85 𝑥 𝑓𝑐 = 240 = 18,82
′ 0,85 𝑥 15

Mu = 1/12 x 3534 x 32 = 2650,5 Kg.m = 26,5 kN.m


𝑀𝑢
Rn =
𝜃.𝑏.𝑑2
26,5
= 0,8 𝑥 0,2 𝑥 = 2973,73 𝑁/𝑚𝑚2
0,2362

2 𝑅𝑛
 = 1
(1- √1 − )= 1
2 𝑥 2973,73
𝑚 0,85 𝐹𝑐′ 18,82 (1- √1 − 0,85 𝑥 15.103 )
= 0,014
 min <  <  max, maka  menggunakan nilai = 0,014
As = xbxd = 0,014 x 200 x 235,5 = 659,4 mm2
659,4
Jumlah tulangan = = 1,344 = 2 buah
490,625
As ada = 2 x 490,625 = 981,25 mm2

S 200−2𝑥40−2𝑥12−2𝑥25
= 2−1 = 46 mm ( >25 mm, OK )
𝐴𝑠 .𝐹𝑦
a = 0,85 . 𝐹𝑐′.𝑏 =
981,25 𝑥 240 = 92,35
0,85 𝑥 15 𝑥 200
Ø Mn = Ø As.Fy (d – a/2)
= 0,8 x 981,25 x 240 x (235,5 – ½ x 92,35)
= 35668830 N mm = 35,66 kN m ( > Mu, OK )
37
Tulangan Geser

38
D eff = 235,5 mm
Vu = 1 𝑥 𝑄𝑢 𝑥 𝐿 = 1 𝑥 35,34 𝑥 3
2 2

= 53,01 kN = 53010 N

Ø Vc = Ø x 0,17 x λ x √𝑓𝑐′ x b x d

= 0,65 x 0,17 x λ x √15 x 200 x 235,5


= 20157,13 N
½ Ø Vc = ½ x 20157,13 = 10078,56 N
Vu > Ø Vc ( Perlu tulangan geser ) ( SNI 2847-2013 Pasal 11.4 )
Ø Vs = Vu – Ø Vc = 53010 – 20157,13 = 32852,87 N
Ø Vs = 50542,87 N
Vs
32852,87 = =
Ø 0,65

0,66 x √𝑓𝑐′ x b x d = 0,66 x √15 x 200 x 235,5


= 120395,56 N ( > Vs, OK )

0,33 x √𝑓𝑐′ x b x d = 0,33 x √15 x 200 x 235,5


= 60197,78 N ( > Vs, S max = ½ d )
Av = 2 x Avs = 2 x ( ¼ x λ x 122 )
= 266,08 mm2
𝐴𝑣 𝑥 𝐹𝑦 𝑥
S
𝑑 = 266,08 𝑥 240 𝑥 235,5
𝑉𝑠 = 50542,87 = 297,54 mm
S max = ½ d = ½ x 235,5 = 117,75 mm
𝐴𝑣 𝑥 𝐹𝑦 𝑥 𝑑
Vs ada = 𝑆 266,08 𝑥 240 𝑥 235,5
= 100 = 150388,4 N
Ø Vs ada = 0,65 x 150388,4 = 97752,46 N
Ø Vn = Ø Vc + Ø Vs = 20157,13 + 97752,46
= 117909,59 N ( > Vu, OK )

39
3.2 PONDASI TANGGA

3.2.1 DAYA DUKUNG PONDASI


Pu = 14 kN = 14000 N
Mu = 9,98 kN m
B = 1,2 m
L = 1,5 m
D = 1,2 m
t = 0,5 m
h = 0,3 m
γ Tanah = 1,2 T/m3 = 1200 Kg/m3
σ Tanah = 50000 Kg/m2
d = 200 – 40 – 12 – ½ x 25 = 135,5 mm

Kontrol Ketebalan Pondasi


𝑃𝑢
1
1 14000
Øx x √𝑓𝑐′ x = Ø x x √15 x 1200 = 27,8 mm ( < h, OK )
b 6
6

Pembebanan Pondasi
Berat Telapak Pondasi = 1,2 x 1,5 x 0,3 x 2400 = 1296 Kg
Berat Tanah = 2 x 0,5 ( 1,2 – 0,3 ) x 1,5 x 1200 = 1620 Kg
Berat Kolom = ( 1,2 – 0,9 ) x 0,2 x 1,5 x 2400 = 216 Kg
Pu = 14000 Kg+
Vu = 17132 Kg
𝑀𝑢 9,98
𝑒= = = 0,058 𝑚 ( < 1/6 BL, OK )
40
𝑉𝑢 171,32

41
𝑉𝑢 𝑀𝑢
σ Terjadi = + 17132 998
𝐴 1⁄ 𝑥 𝐵 𝑥 𝐿
=
1,2 𝑥 1,5 + 1⁄
6 6 𝑥 1,2 𝑥 1,5
= 12844,44 Kg/m2 ( < σ Tanah, OK )

3.2.2 PENULANGAN PONDASI


Tulangan Utama = Ø 25
Luas Tulangan (As.t) = ¼ x λ x 252 = 490,625 mm2
Tulangan Sengkang = Ø 12
Tebal Selimut Beton = 40 mm
Tinggi Efektif (d) = 300 – 40 – 12 – ½ x 25 = 235,5 mm
fc’ = 15 Mpa = 15000 kN/m2
1 = 0,85.... ( Untuk fc’ < 28 MPa, nilai 1 adalah 0,85)
( SNI 2847-2013 Pasal 10.2.7.3 )

0,85 𝑥 1 𝑥 𝑓𝑐′
 balance = 𝑓𝑦 600
+ 600+𝑓𝑦
0,85 𝑥 0,85 𝑥 15 600
= 240 + 600+240
= 0,045 x 0,714 = 0,032

 max = 0,75 x  balance


= 0,75 x 0,032
= 0,024
1,4
 min =
= 240 = 0,0058
1,4
𝑓𝑦

𝑓𝑦
m = 0,85 𝑥 𝑓𝑐′ = 240 = 18,82
0,85 𝑥 15

Mu = 1 𝑥 σ 𝑥 𝑡2 = 1 𝑥 12844,44 𝑥 0,52
2 2

= 1605,555 = 16055550 N/mm

Sisi Lebar
𝑀𝑢
Rn = 16055550 2
Ø x b x 𝑑2 = 0,8 x 1200 x 235,52 = 0,3015 kN/m
42
1 2 𝑥 𝑅𝑛
 = (1 − √1 − ) = 1
2 𝑥 0,3015
𝑚 0,85 𝑥 𝑓𝑐′ 18,82 (1 − √1 − 0,85 𝑥 15 )

= 0,053 x ( 0,0239 ) = 0,00126


 <  min , maka nilai  menggunakan nilai  min = 0,0058
As Perlu =xbxd
= 0,0058 x 1200 x 235,5 = 1639,08 mm2
Jumlah Tulangan = 1639,08 = 3,34 = 4 Buah
490,625

As Ada = 4 x 490,625 = 1962,5 mm2


1200
Spasi Tulangan = = 300 mm ( D25 – 300 )
4

Sisi Panjang
𝑀𝑢
Rn = 16055550 2
Ø x b x 𝑑2 = 0,8 x 1500 x 235,52 = 0,2412 kN/m
1 2𝑥
 = (1 − √1 − ) = 1
2 𝑥 0,2412
𝑅𝑛 (1 − √1 − )
𝑚 0,85 𝑥 𝑓𝑐′ 18,82 0,85 𝑥 15

= 0,053 x ( 0,0191 ) = 0,00101


 <  min , maka nilai  menggunakan nilai  min = 0,0058
As Perlu =xbxd
= 0,0058 x 1500 x 235,5 = 2048,85 mm2
Jumlah Tulangan = 2048,85 = 4,176 = 5 Buah
490,625

As Ada = 5 x 490,625 = 2453,125 mm2


1500
Spasi Tulangan = = 300 mm ( D25 – 300 )
5

Tulangan Geser
Vu = σ A efektif = 12844,44 x 0,2 x 1,5
= 3853,332 Kg

Ø Vc = Ø x 0,17 x λ x √𝑓𝑐′ x b x d

= 0,65 x 0,17 x λ x √15 x 1200 x 235,5


43
= 120942,81 N

44
½ Ø Vc = ½ x 120942,81 = 60471,405 N
Vu < ½ Ø Vc maka dipakai Sengkang dengan diameter kecil ( Ø 8 )
Spasi = ½ d = ½ x 235,5 = 117,75 mm

BAB IV

PERENCANAAN PEMBEBANAN

4.1 PEMBEBANAN MERATA BALOK ATAP


Beban mati pelat atap (WD) : 3,1
kN/m² Beban hidup pelat atap (WL) : 2,0
kN/m²
4.1.1 BALOK ANAK MEMANJANG 15/25 (2,5 m)
Beban Mati Ekivalen (QD)
2 2
WD = 2 ( 𝑊𝐷) = 2 ( 𝑥 3,1) = 4,13 kN/m
3 3

Berat balok sendiri = 0,15 x 0,25 x 24 = 0,9 kN/m +


QD = 5,03 kN/m
Beban Hidup Ekivalen (QL)
2 2
QL = 2 ( 𝑊𝐿) = 2 ( 𝑥 2) = 2,67 kN/m
3 3

4.1.2 BALOK ANAK MELINTANG 15/25 (6 m)


Beban Mati Ekivalen (QD)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 3,1 (6−2,5)
WD = 2 ( 𝐿𝑦 ) =2( 6 ) = 7,23 kN/m
Berat balok sendiri = 0,15 x 0,25 x 24 = 0,9 kN/m +
QD = 8,13 kN/m
Beban Hidup Ekivalen (QL)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 2,0 (6−2,5)
WL = 2 ( 𝐿𝑦 ) =2( 6 ) = 4,67 kN/m
4.1.3 BALOK INDUK MEMANJANG 25/45 (5 m)
Beban Mati Ekivalen (QD)
45
1 1
WD = ( 𝑊𝐷 𝑥 2) = ( 3,1 𝑥 2) = 3,1 kN/m
2 2

46
Berat balok sendiri = 0,25 x 0,45 x 24 = 2,7 kN/m +
QD = 5,8 kN/m
Beban Hidup Ekivalen (QL)
1 1
QL = ( 𝑊𝐿 𝑥 2) = ( 𝑥 2,0 𝑥 2) = 2,0 kN/m
2 2

4.1.4 BALOK INDUK MEMANJANG 25/45 (5 m)


Beban Mati Ekivalen (QD)
1 1
WD = 2 ( 𝑊𝐷 𝑥 2) = 2 ( 3,1 𝑥 2) = 6,2 kN/m
2 2

Berat balok sendiri = 0,25 x 0,45 x 24 = 2,7 kN/m +


QD = 8,9 kN/m
Beban Hidup Ekivalen (QL)
1 1
QL = 2 ( 𝑊𝐿 𝑥 2) = 2 ( 𝑥 2,0 𝑥 2) = 4 kN/m
2 2

4.1.5 BALOK INDUK MELINTANG 25/50 (6 m)


Beban Mati Ekivalen (QD)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 3,1 (6−2,5)
WD = ( 𝐿𝑦 ) =( 6 ) = 3,62 kN/m
Berat balok sendiri = 0,25 x 0,5 x 24 =3 kN/m +
QD = 6,62 kN/m
Beban Hidup Ekivalen (QL)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 2,0 (6−2,5)
QL = ( 𝐿𝑦 ) =( 6 ) = 2,33 kN/m
4.1.6 BALOK INDUK MELINTANG 25/50 (6 m)
Beban Mati Ekivalen (QD)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 3,1 (6−2,5)
WD = 2 ( 𝐿𝑦 ) =2( 6 ) = 7,23 kN/m
Berat balok sendiri = 0,25 x 0,5 x 24 =3 kN/m +
QD = 10,23 kN/m
Beban Hidup Ekivalen (QL)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 2,0 (6−2,5)
QL = 2 ( 𝐿𝑦 ) =2( 6 ) = 4,67 kN/m
4.1.7 BALOK INDUK KANTILEVER 25/50 (6 m)
47
Beban Mati Ekivalen (QD)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 3,1 (6−2,5)
WD = ( 𝐿𝑦 ) =( 6 ) = 3,62 kN/m
Berat balok sendiri = 0,25 x 0,5 x 24 =3 kN/m +
QD = 6,62 kN/m

Beban Hidup Ekivalen (QL)


𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 2,0 (6−2,5)
QL = ( 𝐿𝑦 ) =( 6 ) = 2,33 kN/m
4.1.8 BALOK INDUK KANTILEVER 25/50 (6 m)
Beban Mati Ekivalen (QD)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 3,1 (6−2,5)
WD = 2 ( 𝐿𝑦 ) =2( 6 ) = 7,23 kN/m
Berat balok sendiri = 0,25 x 0,5 x 24 =3 kN/m +
QD = 10,23 kN/m
Beban Hidup Ekivalen (QL)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 2,0 (6−2,5)
QL = 2 ( 𝐿𝑦 ) =2( 6 ) = 4,67 kN/m
4.1.9 BALOK ANAK KANTILEVER 15/25 (6 m)
Beban Mati Ekivalen (QD)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 3,1 (6−2,5)
WD = 2 ( 𝐿𝑦 ) =2( 6 ) = 7,23 kN/m
Berat balok sendiri = 0,15 x 0,25 x 24 = 0,9 kN/m +
QD = 8,13 kN/m
Beban Hidup Ekivalen (QL)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 2,0 (6−2,5)
QL = 2 ( 𝐿𝑦 ) =2( 6 ) = 4,67 kN/m

48
BEBAN EKIVALEN
DIMENSI BALOK
QD QL
1,A-C ; 15,A-C 6,62 2,33
1,C-E ; 15,C-E 6,62 2,33
25/50
3,A-C; 5,A-C; 7,A-C; 9,A-C; 11,A-C; 13,A-C
10,23 4,67
3,C-E; 5,C-E; 7,C-E; 9,C-E; 11,C-E; 13,C-E
A,1-3; A,3-5; A,5-7; A,7-9; A,9-11; A,11-
5,8 2
13; A,13-15
25/45
C,1-3; C,3-5; C,5-7; C,7-9; C,9-11; C,11-
8,9 4
13; C,13-15

2,A-C; 4,A-C; 6,A-C; 8,A-C; 10,A-C; 12,A-


15/25
C; 14,A-C; 2,C-E; 4,C-E; 6,C-E; 8,C-E; 10,C- 8,13 4,67
Melintang
E; 12,C-E; 14,C-E

B,1-2; B,2-3; B,3-4; B,5-6; B,6-7; B,7-8; B,8-


9; B,9-10; B,10-11; B,11-12; B,13-14;
15/25
B,14-15; D,1-2; D,2-3; D,3-4; D,4-5; D,5-6; 5,03 2,67
Memanjang
D,6-7; D,7-8; D,8-9; D,9-10; D,10-11;
D,11-12; D,12-13; D,13-14; D,14-15

4.2 PEMBEBANAN TERPUSAT BALOK ATAP


TITIK A1 = A15
PD = ½ x 5,8 x 5 = 14,5 kN
PL = ½ x 2,0 x 5 = 5 kN
TITIK B1 = B15 = D1 = D15
PD = ½ x 5,03 x 2,5 = 6,288 kN
PL = ½ x 2,67 x 2,5 = 3,338 kN
TITIK C1 = C15
PD = ½ x 8,9 x 5 = 22,5 kN
PL = ½ x 4 x 5 =10 Kn

49
TITIK A3 = A5 = A9 = A11 = A13
PD = 5,8 x 5 = 29 kN
PL = 2,0 x 5 = 10 kN
TTIK B3 = B5 = B7 = B9 = B11 = B13 = D3 = D5 = D7 = D9 = D11 = D13
PD = 5,03 x 2,5 = 12,575 kN
PL = 2,67 X 2,5 = 6,675 kN
TITIK C3 = C5 = C9 = C11 = C13
PD = 8,9 x 5 = 44,5 kN
PL = 4 x 5 = 20 kN
TITIK A2= A4 = A6 = A8 = A10 = A12 = A14
PD = ½ x 8,13 x 6 = 24,39 kN
PL = ½ x 4,67 x 6 = 14,01 kN
TITIK C2 = C4 = C6 = C8 = C10 = C12 = C14
PD = ½ x 2 (8,13 x 6) = 48,78 kN
PL = ½ x 2 (4,67 x 6) = 28,02 kN
TITIK B2 = B4 = B6 = B8 = B10 = B12 = B14 = D2 = D4 = D6 = D8 = D10 = D12 =
D14
PD = ½ x 5,03 x 5 = 12,575 kN
PL = ½ x 2,67 x 5 = 6,675 kN

4.3 PEMBEBANAN MERATA BALOK LANTAI


Beban mati pelat atap (WD) : 3,24
kN/m² Beban hidup pelat atap (WL) : 1,5
kN/m²
4.3.1 BALOK ANAK MEMANJANG 15/25 (2,5 m)
Beban Mati Ekivalen (QD)
2 2
WD = 2 ( 𝑊𝐷) = 2 ( 𝑥 3,24) = 4,32 kN/m
3 3

Berat balok sendiri = 0,15 x 0,25 x 24 = 0,9 kN/m +


QD = 5,22 kN/m
Beban Hidup Ekivalen (QL)
50
2 2
QL = 2 ( 𝑊𝐿) = 2 ( 𝑥 1,5) = 2 kN/m
3 3

4.3.2 BALOK ANAK MELINTANG 15/25 (6 m)


Beban Mati Ekivalen (QD)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 3,24 (6−2,5)
WD = 2 ( 𝐿𝑦 ) =2( 6 ) = 7,56 kN/m
Berat balok sendiri = 0,15 x 0,25 x 24 = 0,9 kN/m +
QD = 8,46 kN/m
Beban Hidup Ekivalen (QL)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 1,5 (6−2,5)
QL = 2 ( 𝐿𝑦 ) =2( 6 ) = 3,5 kN/m
4.3.3 BALOK INDUK MEMANJANG 25/45 (5 m)
Beban Mati Ekivalen (QD)
1 1
WD = ( 𝑊𝐷 𝑥 2) = ( 𝑥 3,24 𝑥 2) = 3,24 kN/m
2 2

Berat dinding = 0,15 x (6 – 0,45) x 14 = 11,66 kN/m


Berat balok sendiri = 0,25 x 0,45 x 24 = 2,7 kN/m+
QD = 17,6 kN/m
Beban Hidup Ekivalen (QL)
1 1
QL = ( 𝑊𝐿 𝑥 2) = ( 𝑥 1,5 𝑥 2) = 1,5 kN/m
2 2

4.3.4 BALOK INDUK MEMANJANG 25/45 (5 m)


Beban Mati Ekivalen (QD)
1 1
WD = 2 ( 𝑊𝐷 𝑥 2) = 2 ( 3,24 𝑥 2) = 6,48 kN/m
2 2

Berat dinding = 0,15 x (6 – 0,45) x 14 = 11,66 kN/m


Berat balok sendiri = 0,25 x 0,45 x 24 = 2,7 kN/m +
QD = 20,84 kN/m

Beban Hidup Ekivalen (QL)


1 1
QL = 2 ( 𝑊𝐿 𝑥 2) = 2 ( 𝑥 1,5 𝑥 2) = 3 kN/m
2 2

4.3.5 BALOK INDUK MELINTANG 25/50 (6 m)


51
Beban Mati Ekivalen (QD)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 3,24 (6−2,5)
WD = ( 𝐿𝑦 ) =( 6 ) = 3,78 kN/m
Berat dinding = 0,15 x (6 – 0,5) x 14 = 11,66kN/m
Berat balok sendiri = 0,25 x 0,5 x 24 =3 kN/m
+
QD = 18,44 kN/m
Beban Hidup Ekivalen (QL)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 1,5 (6−2,5)
QL = ( 𝐿𝑦 ) =( 6 ) = 1,75 kN/m
4.3.6 BALOK INDUK MELINTANG 25/50 (6 m)
Beban Mati Ekivalen (QD)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 3,24 (6−2,5)
WD = 2 ( 𝐿𝑦 ) =2( 6 ) = 7,56 kN/m
Berat dinding = 0,15 x (6 – 0,45) x 14 = 11,66kN/m
Berat balok sendiri = 0,25 x 0,5 x 24 =3 kN/m+
QD = 22,22 kN/m

Beban Hidup Ekivalen (QL)


𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 1,5 (6−2,5)
QL = 2 ( 𝐿𝑦 ) =2( 6 ) = 3,5 kN/m
4.3.7 BALOK INDUK TRIBUN 40/75 (8,5 m)
Beban Mati Ekivalen (QD)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 3,24 (8,5−2,5)
WD = ( 𝐿𝑦 ) =( 8,5 ) = 4,57 kN/m
Berat balok sendiri = 0,25 x 0,5 x 24 =3 kN/m +
QD = 7,57 kN/m
Beban Hidup Ekivalen (QL)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 1,5 (8,5−2,5)
QL = ( 𝐿𝑦 ) =( 8,5 ) = 3 kN/m
4.3.8 BALOK INDUK TRIBUN 40/75 (8,5 m)
Beban Mati Ekivalen (QD)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 3,24 (8,5−2,5)
WD = 2 ( ) =2( ) = 9,15 kN/m
52
𝐿𝑦 8,5

Berat balok sendiri = 0,25 x 0,5 x 24 =3 kN/m +

53
QD = 12,15 kN/m
Beban Hidup Ekivalen (QL)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 1,5 (8,5−2,5)
QL = 2 ( 𝐿𝑦 ) =2( 8,5 ) = 4,24 kN/m
4.3.9 BALOK ANAK TRIBUN (8,5 m)
Beban Mati Ekivalen (QD)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 3,24 (8,5−2,5)
WD = 2 ( 𝐿𝑦 ) =2( 8,5 ) = 9,15 kN/m
Berat balok sendiri = 0,15 x 0,25 x 24 = 0,9 kN/m +
QD = 10,05 kN/m
Beban Hidup Ekivalen (QL)
𝑤 (𝐿𝑦−𝐿𝑥) 2 𝑥 1,5 (8,5−2,5)
QL = 2 ( 𝐿𝑦 ) =2( 8,5 ) = 4,24 kN/m

BEBAN EKIVALEN
DIMENSI BALOK
QD QL
1,A-C ; 15,A-C 18,44 1,75
25/50
3,A-C; 5,A-C; 7,A-C; 9,A-C; 11,A-C; 13,A-C 22,22 3,5
A,1-3; A,3-5; A,5-7; A,7-9; A,9-11; A,11-
17,6 1,5
13; A,13-15
25/45
C,1-3; C,3-5; C,5-7; C,7-9; C,9-11; C,11-13;
20,84 3
C,13-15

1,C-E ; 15,C-E 7,57 3


40/75
3,C-E; 5,C-E; 7,C-E; 9,C-E; 11,C-E; 13,C-E 12,15 4,24

15/25 2,A-C; 4,A-C; 6,A-C; 8,A-C; 10,A-C;


6,46 3,5
Melintang 12,A-C; 14,A-C;

B,1-2; B,2-3; B,3-4; B,5-6; B,6-7; B,7-8;


B,8-9; B,9-10; B,10-11; B,11-12; B,13-14;
15/25
B,14-15; D,1-2; D,2-3; D,3-4; D,4-5; D,5-6; 5,22 2
Memanjang
D,6-7; D,7-8; D,8-9; D,9-10; D,10-11;
D,11-12; D,12-13; D,13-14; D,14-15

54
2,C-E; 4,C-E; 6,C-E; 8,C-E; 10,C-E; 12,C-E;
20/40 10,05 4,24
14,C-E

4.4 PEMBEBANAN TERPUSAT BALOK LANTAI


Berat kolom = 0,35 x 0,35 x 6 x 24 = 17,64 Kn/m²

TITIK A1 = A15
PD = (½ x 17,6 x 5) + 17,64 + 14,5 = 76,14 kN
PL = (½ x 1,5 x 5) + 6,25 = 10 kN
TITIK B1 = B15 = D1 = D15
PD = ½ x 5,22 x 2,5 = 6,525 kN
PL = ½ x 2 x 2,5 = 2,5 kN
TITIK C1 = C15
PD = (½ x 20,84 x 5) + 17,64 + 22,5 = 92,24 kN
PL = (½ x 3 x 5) + 12,5 = 20 kN
TITIK A3 = A5 = A9 = A11 = A13
PD = (17,6 x 5) + 17,64 + 29 = 134,64 kN
PL = (3 x 5) + 12,5 = 27,5 kN
TTIK B3 = B5 = B7 = B9 = B11 = B13 = D3 = D5 = D7 = D9 = D11 = D13
PD = 5,22 x 2,5 = 13,05 kN
PL = 2 x 2,5 = 5 kN
TITIK C3 = C5 = C9 = C11 = C13
PD = (20,84 x 5) + 17,64 + 44,5 = 166,04 kN
PL = (3 x 5) + 25 = 40 kN
TITIK A2= A4 = A6 = A8 = A10 = A12 = A14
PD = ½ x 6,46 x 6 = 19,38 kN
PL = ½ x 3,5 x 6 = 10,5 kN
TITIK C2 = C4 = C6 = C8 = C10 = C12 = C14
PD = ½ x (8,13 x 6 + 10,05 x 8,5) = 69,015 kN

55
PL = ½ x (5,83 x 6 + 4,24 x 8,5) = 35,51 kN
TITIK B2 = B4 = B6 = B8 = B10 = B12 = B14 = D2 = D4 = D6 = D8 = D10 = D12 =
D14
PD = ½ x 5,22 x 5 = 13,05 kN
PL = ½ x 2 x 5 = 5 kN

4.5 PEMBEBANAN TERPUSAT BALOK LANTAI


a. Zona gempa : Yogyakarta
b. Kategori resiko Gedung : II (Tabel 1 SNI 1726:2019)
c. Faktor keutamaan gempa : 1 (Tabel 1 SNI 1726:2019)
d. Klasifikasi jenis tanah : Tanah Lunak (SE)
e. Berat struktur
Beban Mati Struktur Atap
Plat atap : 12 x 35 x 0,1 x 2400 = 100800 kg
Balok 25/50 : 0,25 x 0,5 x 12 x 2400 x 8 = 3600 kg
Balok 25/45 : 0,25 x 0,45 x 35 x 2400 x 2 = 18900 kg
Balok 15/25 : 0,15 x 0,25 x 6 x 2400 x 14 = 7560 kg
Balok 15/25 : 0,15 x 0,25 x 2,5 x 2400 x 28 = 6300 kg
Kolom 35/35 : 0,35 x 0,35 x 6 x 2400 x 16 = 28224 kg
Dinding : (0,15 x (6-0,5) x (6-0,35) x
1400 x 2) + (0,15 x (6-0,45)
x (5-0,35) x 1400 x 7) = 59147,03 kg
Spesi (2cm) : 35 x 12 x 21 x 2 = 17640 kg
Plafond : 35 x 12 x 18 = 7560 kg
Plumbing : 35 x 12 x 10 = 4200 kg+
WD =253931,03 kg
Beban Hidup Struktur Atap
Beban hidup : 35 x 12 x 150 = 63000 kg
Air hujan (5 cm) : 0,05 x 35 x 12 x 1000 = 21000 kg+
WD = 84000 kg
56
Total Berat Struktur Atap
WATAP = 253931,03 + 84000 = 337931,03 kg

Beban Mati Struktur Lantai


Plat lantai : 14,5 x 35 x 0,1 x 2400 = 121800 kg
Balok 25/50 : 0,25 x 0,5 x 6 x 2400 x 8 = 14400 kg
Balok 25/45 : 0,25 x 0,45 x 35 x 2400 x 2 = 18900 kg
Balok 40/75 : 0,40 x 0,75 x 8,5 x 2400 x 8 = 48960 kg
Balok 15/25 : 0,15 x 0,25 x 6 x 2400 x 7 = 3780 kg
Balok 15/25 : 0,15 x 0,25 x 2,5 x 2400 x 28 = 6300 kg
Balok 20/40 : 0,20 x 0,40 x 8,5 x 2400 x 7 = 11424 kg
Kolom 45/45 : 0,45 x 0,45 x 6 x 2400 x 16 = 46656 kg
Dinding : (0,15 x (6-0,5) x (6-0,45) x
1400 x 2) + (0,15 x (6-0,45)
x (5-0,45) x 1400 x 7) +
(0,15 x (1/2 x (6-0,75) x
(6 - 0,45)) . 1400 . 2) = 56060,55 kg
Spesi (2cm) : 35 x 14,5 x 35 x 2 = 35525 kg +
WD = 363805,55 kg
Beban Hidup Struktur Lantai
Beban hidup : 35 x 14,5 x 150 = 76125 kg
Total Berat Lantai Dasar
WLANTAI = 363805,55 + 76125 = 439930,55 kg
Total Berat Struktur Keseluruhan
WTOTAL = 337931,03 + 439930,55 = 777861,58 kg
f. Periode Waktu getar alami (T) (SNI 1726 – 2019 Pasal 7.8.2.1)
Ta = Ct . ℎ𝑛𝑥
= 0,0466 x 120,9
= 0,436
T = Ta. Cu

57
g. = 0,436 x 1,4 (SNI 1726 – 2019 Pasal 7.8.2.1)
=0,611 s
h. Koefisien Respon Seismik (CS) (SNI 1726 – 2019 Pasal 7.8)
S DS S D1
𝐶𝑠 = R
Ie
< R
(Ie )

0,727 0,711
𝐶𝑠 = 8 < 8
0,611( )
1 1

Cs = 0,091 < 0,146 (OK)

𝐶𝑠 = 0,044 𝑥 𝑆𝐷𝑆 𝑥 𝐼𝑒 ≥ 0,01


𝐶𝑠 = 0,044 𝑥 0,762 𝑥 1
𝐶𝑠 = 0,0335 (≥0,01) OK

Maka, nilai Cs diambil 0,091


i. Gaya Geser Dasar (V)
V = Cs . W
= 0,091 x 777861,58
= 70785,4 Kg = 707,85 kN

58
BAB V
PERENCANAAN TULANGAN BALOK ANAK
5.1 DATA PERENCANAAN
a. Mutu Beton (Fc’) : 15 MPa
b. Mutu Tulangan (Fy) : 240 MPa
c. Tulangan Utama : Ø 14 mm
d. Luas Tulangan Utama (Avt) : ¼ x 𝝅 x 142 = 153,86 mm2
e. Tulangan Sengkang : Ø 8 mm
f. Luas Tulangan Sengkang (Avs) : ¼ x 𝝅 x 82 = 50,24 mm2
g. Tebal Selimut beton : 40 mm
h. 1 : 0,85 (SNI2847-2019 pasal 10.2.7.3)

i. 0,85 𝑥 1 x fc′
 balance = 𝐹𝑦 600
𝑥 600+𝐹𝑦
0,85 𝑥 0,85 x
=
15 600
240 𝑥 600+240
= 0,045 x 0,714 = 0,032
j.  max = 0,75 x  balance
= 0,75 x 0,032
= 0,024
1,4 1,4
k.  min = = = 0,0058
𝐹𝑦 240
𝐹𝑦
l. m =
0,85 𝑥 𝑓𝑐′ 240
= 0,85 𝑥 15 = 18,8
5.2 BALOK ANAK ATAP
BALOK ANAK MELINTANG 15/25
d = 250 – 40 – 8 – ½ x 14 = 195 mm
Perhitungan Beban Balok dari Beban Pelat dan Balok

Beban Mati (QD) : 8,13 kN/m

Beban Hidup (QL) : 4,67 kN/m
Qu = 1,2 (QD) + 1,6 (QL)
59
= 1,2 (8,13) + 1,6 (4,67) = 17,23 kN/m

TULANGAN TUMPUAN
1
M =
T 16 𝑥 17,23 𝑥 32 = 9,69 kN m
𝑀𝑇 9,69
Rn = = = 2123,6 kN/m2
Øxbx 𝑑2 0,8 x 0,15 x 0,1952
1 2 𝑥 𝑅𝑛
 = (1 − √1 − )= 2 𝑥 2123,6
1 (1 − √1 − )
𝑚 0,85 𝑥 𝐹𝑐′ 18,8 0,85 𝑥 15000

= 0,053 x (0,183) = 0,0097


 min <  <  max, maka nilai  = 0,0097
As Perlu =  x b x d = 0,0097 x 150 x 195 = 283,7 mm2
283,7
Jumlah Tulangan =
153,86 = 1,84 ≈ 2 Buah
As ada = 2 x 153,86 = 307,72 mm2
150 − 2 𝑥 40 − 2 𝑥 8 −2 𝑥 14
S = 2−1 = 26 mm ( >25 mm, OK )
𝐴𝑠 𝑥 𝐹𝑦
a = 0,85 𝑥 𝐹𝑐′𝑥 𝑏
= 0,85 𝑥 15 𝑥 150 = 38,6
307,72 𝑥 240
Ø Mn 𝑎
= Ø As x Fy (d – )
2
38,6
= 0,8 x 307,72 x 240 x (195 – )
2
= 10380749,57 N mm = 10,38 kN m ( >MT , OK)

TULANGAN LAPANGAN
1
M =
L 14 𝑥 17,23 𝑥 32 = 11,08 kN m
𝑀𝑇 11,08
Rn = = = 2428,2 kN/m2
Øxbx 𝑑2 0,8 x 0,15 x 0,1952
1 2 𝑥 𝑅𝑛
 = (1 − √1 − )= 2 𝑥 2428,2
1 (1 − √1 − )
𝑚 0,85 𝑥 𝐹𝑐′ 18,8 0,85 𝑥 15000

60
= 0,053 x (0,213) = 0,011
 min <  <  max, maka nilai  = 0,011

61
As Perlu =  x b x d = 0,011 x 150 x 195 = 321,75 mm2
321,75
Jumlah Tulangan = = 2,09 ≈ 2 Buah
153,86
As ada = 2 x 153,86 = 307,72 mm2
150 − 2 𝑥 40 − 2 𝑥 8 −2 𝑥 14
S = 2−1 = 26 mm ( >25 mm, OK )
𝐴𝑠 𝑥 𝐹𝑦
a = 0,85 𝑥 𝐹𝑐′𝑥 𝑏
= 0,85 𝑥 15 𝑥 150 = 38,6
307,72 𝑥 240
Ø Mn 𝑎
= Ø As x Fy (d – )
2
38,6
= 0,8 x 307,72 x 240 x (195 – )
2
= 10380749,57 N mm = 10,38 kN m ( >MT , OK)

TULANGAN GESER
1
V =
U 2 𝑥 17,23 𝑥 3 = 25,845 kN = 25845 N
Ø VC = Ø . 0,17 . λ . √𝐹𝑐′ . b . d

= 0,65 x 0,17 x λ x √15 x 150 x 181


= 11619,24 N
½ Ø VC = ½ x 11619,24 = 5809,62 N
VU > Ø VC , Maka perhitungan tulangan geser dengan cara:
Ø VS = VU - Ø VC = 25845 – 11619,24 = 14225,76 N
Ø 𝑉𝑆 14225,76
VS = = = 21885,78 N
Ø 0,65

0,66 . √𝐹𝑐′ . b . d = 0,66 x √15 x 150 x 181 =69399,99 N ( >VS , OK)

0,33 . √𝐹𝑐′ . b . d = 0,33 x √15 x 150 x 181 = 34699,99 N ( > VS )


(Smax = ½ d)
AV = 2 x AVS = 2 x 50,24 = 100,48 mm2
𝐴𝑣 𝑥 𝐹𝑦 𝑥 𝑑 100,48 𝑥 240 𝑥 181
S = 𝑉𝑆 = 21885,78 = 199,44 mm
Smax = ½ x d = ½ x 181 = 90,5 mm ≈ 100 mm
𝐴𝑣 𝑥 𝐹𝑦 𝑥 𝑑 100,48 𝑥 240 𝑥 181
VS ada = = = 43648,5 N
62
𝑆 100

63
Ø VS ada = 0,65 x 43648,5 = 28371,5 N
Ø Vn = Ø VC + Ø VS = 11619,24 + 28371,5
= 39990,74 N ( > VU , OK )

RETAK
AS = 150 x 250 = 37500 mm2
EC = 4700√𝐹𝑐′ = 4700 x √15 = 18203 MPa
ES = 2 x 105 MPa
1 1
Ig = x b x h3 = x 150 x 2503 = 195312500 mm4
12 12

fr = 0,7√𝐹𝑐′ = 0,7 x √15 = 2,71 MPa


Yt = ½ x h = ½ x 250 = 125 mm

Momen Retak (Mcr 𝐼𝑔 𝑥 𝑓𝑟 195312500 𝑥 2,71


) = 𝑌𝑡 = 125

𝐸𝑆 2 𝑥 105 = 4234375 N mm
n = = = 10,98
𝐸𝐶 18203

𝑏𝑤 150 = 0,00036
B = 𝑛 𝑥 𝐴𝑆 = 10,98 𝑥 37500
d = 181 mm

√2𝐵 𝑥 𝑑+1 − 1 √2 𝑥 0,00036 𝑥 181 + 1 − 1


C = 𝐵 = 0,00036 = 175,46 mm
Momen Inersia Retak (ICr)

64
= 1 . 𝑏. 𝐶3 + 𝑛.
𝐴 . (𝑑 − 𝐶)2
3 𝑆

65
= 1 𝑥 150 𝑥 175,463 + 10,98 𝑥 37500 𝑥 (181 − 175,46)2
3

= 270087434 + 12637266,3
= 282724700,3 mm4
𝑀𝑈
FS = . (𝑑 − 𝑐). 𝑛
𝐼𝐶𝑟

11,08 𝑥 106
= 282724700,3 𝑥 (181 − 175,46) 𝑥 10,98
= 2,384 MPa ( < 0,6 Fy , OK)
ℎ−𝑐 250−175,46
 = 𝑑−𝑐 = 181−175,46 = 13,45
dc = h – d = 250 – 181 = 69 mm
A = 1 . 𝑏 . 2 . 𝑑𝑐 = 1 𝑥 150 𝑥 2 𝑥 69 = 6900 mm2
3 3
Lebar Retak Max (w) = 11. 10−6 .  . 𝐹𝑆3 . √𝑑𝑐 . 𝐴

3
= 11. 10−6 𝑥 13,45 x 2,384 𝑥 √69 𝑥 6900
= 0,0275 mm

BALOK ANAK MEMANJANG 15/25


d = 250 – 40 – 8 – ½ x 14 = 195 mm
Perhitungan Beban Balok dari Beban Pelat dan Balok

Beban Mati (QD) : 5,03 kN/m

Beban Hidup (QL) : 2,67 kN/m
Qu = 1,2 (QD) + 1,6 (QL)
= 1,2 (5,03) + 1,6 (2,67) = 10,308 kN/m

TULANGAN TUMPUAN
1
M =
T 16 𝑥 10,308 𝑥 2,52 = 4,027 kN m
𝑀𝑇 4,027
Rn = = = 882,5 kN/m2
Øxbx 𝑑2 0,8 x 0,15 x 0,1952

66
1 2 𝑥 𝑅𝑛
 = (1 − √1 − )= 2 𝑥 882,5
1 (1 − √1 − )
𝑚 0,85 𝑥 𝐹𝑐′ 18,8 0,85 𝑥 15000

= 0,053 x (0,0718) = 0,0038


 <  min, maka nilai  menggunakan nilai  min = 0,0058
As Perlu =  x b x d = 0,0058 x 150 x 195 = 169,65 mm2
169,65
Jumlah Tulangan = = 1,103 ≈ 2 Buah
153,86
As ada = 2 x 153,86 = 307,72 mm2
150 − 2 𝑥 40 − 2 𝑥 8 −2 𝑥 14
S = 2−1 = 26 mm ( >25 mm, OK )
𝐴𝑠 𝑥 𝐹𝑦
a = 0,85 𝑥 𝐹𝑐′𝑥 𝑏 307,72 𝑥 240
= 0,85 𝑥 15 𝑥 150 = 38,6

Ø Mn 𝑎
= Ø As x Fy (d – )
2
38,6
= 0,8 x 307,72 x 240 x (195 – )
2
= 10380749,57 N mm = 10,38 kN m ( >MT , OK)

TULANGAN LAPANGAN
1
M =
L 14 𝑥 10,308 𝑥 2,52 = 4,602 kN m
𝑀𝑇 4,602
Rn = = = 1008,55 kN/m2
Øxbx 𝑑2 0,8 x 0,15 x 0,1952
1 2 𝑥 𝑅𝑛
 = (1 − √1 − )= 2 𝑥 1008,55
1 (1 − √1 − )
𝑚 0,85 𝑥 𝐹𝑐′ 18,8 0,85 𝑥 15000

= 0,053 x (0,0825) = 0,0044


 <  min, maka nilai  menggunakan nilai  min = 0,0058
As Perlu =  x b x d = 0,0058 x 150 x 195 = 169,65 mm2
169,65
Jumlah Tulangan = = 1,103 ≈ 2 Buah
153,86
67
As ada = 2 x 153,86 = 307,72 mm2
150 − 2 𝑥 40 − 2 𝑥 8 −2 𝑥 14
S = 2−1 = 26 mm ( >25 mm, OK )

68
𝐴𝑠 𝑥 𝐹𝑦 307,72 𝑥 240 = 38,6
a = 0,85 𝑥 𝐹𝑐′𝑥 𝑏 = 0,85 𝑥 15 𝑥 150

Ø Mn 𝑎
= Ø As x Fy (d – )
2
38,6
= 0,8 x 307,72 x 240 x (195 – )
2
= 10380749,57 N mm = 10,38 kN m ( >ML , OK)

TULANGAN GESER
1
V =
U 2 𝑥 10,308 𝑥 2,5 = 12,885 kN = 12885 N
Ø VC = Ø . 0,17 . λ . √𝐹𝑐′ . b . d

= 0,65 x 0,17 x λ x √15 x 150 x 195


= 12517,97 N
½ Ø VC = ½ x 12517,97 = 6258,99 N
VU > Ø VC , Maka perhitungan tulangan geser dengan cara:
Ø VS = VU - Ø VC = 12885 – 12517,97 = 367,03 N
Ø 𝑉𝑆 367,03
VS = = = 564,66 N
Ø 0,65

AV = 2 x AVS = 2 x 50,24 = 100,48 mm2


𝐴𝑣 𝑥 𝐹𝑦 𝑥 𝑑 100,48 𝑥 240 𝑥 195
S = 𝑉𝑆 = 564,66 = 8327,96 mm
Smax = ½ x d = ½ x 195 = 97,5 mm ≈ 100 mm
𝐴𝑣 𝑥 𝐹𝑦 𝑥 𝑑 100,48 𝑥 240 𝑥 195
VS ada = 𝑆 = 100 = 47024,64 N
Ø VS ada = 0,65 x 47024,64 = 30566,016 N
Ø Vn = Ø VC + Ø VS = 12517,97 + 30566,016
= 43083,986 N ( > VU , OK )

69
RETAK
AS = 150 x 250 = 37500 mm2
EC = 4700√𝐹𝑐′ = 4700 x √15 = 18203 MPa
ES = 2 x 105 MPa
1 1
Ig = x b x h3 = x 150 x 2503 = 195312500 mm4
12 12

fr = 0,7√𝐹𝑐′ = 0,7 x √15 = 2,71 MPa


Yt = ½ x h = ½ x 250 = 125 mm

Momen Retak (Mcr 𝐼𝑔 𝑥 𝑓𝑟 195312500 𝑥 2,71


) = 𝑌𝑡 = 125

𝐸𝑆 2 𝑥 105 = 4234375 N mm
n = = = 10,98
𝐸𝐶 18203

𝑏𝑤 150 = 0,00036
B = 𝑛 𝑥 𝐴𝑆 = 10,98 𝑥 37500
d = 195 mm

√2𝐵 𝑥 𝑑+1 − 1 √2 𝑥 0,00036 𝑥 195 + 1 − 1


C = 𝐵 = 0,00036 = 188,6 mm
Momen Inersia Retak (ICr)
= 1 . 𝑏. 𝐶3 + 𝑛.
𝐴 . (𝑑 − 𝐶)2
3 𝑆

= 1 𝑥 150 𝑥 188,63 + 10,98 𝑥 37500 𝑥 (195 − 188,6)2


3

= 335424722,8 + 16865280
70
= 352290002,8 mm4

71
𝑀𝑈
FS = . (𝑑 − 𝑐). 𝑛
𝐼𝐶𝑟

4,602 𝑥 106
= 352290002,8 𝑥 (195 − 188,6) 𝑥 10,98
= 0,918 MPa ( < 0,6 Fy , OK)
ℎ−𝑐 250−188,6
 = 𝑑−𝑐 = 195−188,6 = 9,59
dc = h – d = 250 – 195 = 55 mm
A = 1 . 𝑏 . 2 . 𝑑𝑐 = 1 𝑥 150 𝑥 2 𝑥 55 = 5500 mm2
3 3
Lebar Retak Max (w) = 11. 10−6 .  . 𝐹𝑆3 . √𝑑𝑐 . 𝐴

3
= 11. 10−6 𝑥 9,59 x 0,918 𝑥 √55 𝑥 5500
= 0,0065 mm

5.3 BALOK ANAK LANTAI


BALOK ANAK MELINTANG 15/25
d = 250 – 40 – 8 – ½ x 14 = 195 mm
Perhitungan Beban Balok dari Beban Pelat dan Balok

Beban Mati (QD) : 6,46 kN/m

Beban Hidup (QL) : 3,5 kN/m
Qu = 1,2 (QD) + 1,6 (QL)
= 1,2 (6,46) + 1,6 (3,5) = 13,352 kN/m

TULANGAN TUMPUAN
1
M =
T 16 𝑥 13,352 𝑥 32 = 7,51 kN m
𝑀𝑇 7,51
Rn = = = 1645,85 kN/m2
Øxbx 𝑑2 0,8 x 0,15 x 0,1952
1 2 𝑥 𝑅𝑛
 = (1 − √1 − )= 2 𝑥 1645,85
1 (1 − √1 − )
𝑚 0,85 𝑥 𝐹𝑐′ 18,8 0,85 𝑥 15000

= 0,053 x (0,139) = 0,0074


72
 min <  <  max, maka nilai  = 0,0074

73
As Perlu =  x b x d = 0,0074 x 150 x 195 = 216,45 mm2
216,45
Jumlah Tulangan = = 1,41 ≈ 2 Buah
153,86
As ada = 2 x 153,86 = 307,72 mm2
150 − 2 𝑥 40 − 2 𝑥 8 −2 𝑥 14
S = 2−1 = 26 mm ( >25 mm, OK )
𝐴𝑠 𝑥 𝐹𝑦
a = 0,85 𝑥 𝐹𝑐′𝑥 𝑏
= 0,85 𝑥 15 𝑥 150 = 38,6
307,72 𝑥 240
Ø Mn 𝑎
= Ø As x Fy (d – )
2
38,6
= 0,8 x 307,72 x 240 x (195 – )
2
= 10380749,57 N mm = 10,38 kN m ( >MT , OK)

TULANGAN LAPANGAN
1
M =
L 14 𝑥 13,352 𝑥 32 = 8,58 kN m
𝑀𝑇 8,58
Rn = = = 1880,34 kN/m2
Ø x b x 𝑑2 0,8 x 0,15 x 0,1952
1 2 𝑥 𝑅𝑛
 = (1 − √1 − )= 2 𝑥 1880,34
1 (1 − √1 − )
𝑚 0,85 𝑥 𝐹𝑐′ 18,8 0,85 𝑥 15000

= 0,053 x (0,1603) = 0,0085


 min <  <  max, maka nilai  = 0,0085
As Perlu =  x b x d = 0,0085 x 150 x 195 = 248,6 mm2
248,6
Jumlah Tulangan =
153,86 = 1,62 ≈ 2 Buah
As ada = 2 x 153,86 = 307,72 mm2
150 − 2 𝑥 40 − 2 𝑥 8 −2 𝑥 14
S = 2−1 = 26 mm ( >25 mm, OK )
𝐴𝑠 𝑥 𝐹𝑦
a = 0,85 𝑥 𝐹𝑐′𝑥 𝑏 307,72 𝑥 240
= 0,85 𝑥 15 𝑥 150 = 38,6
Ø Mn 𝑎
= Ø As x Fy (d – )
2

74
38,6
= 0,8 x 307,72 x 240 x (195 – )
2
= 10380749,57 N mm = 10,38 kN m ( >ML , OK)

75
TULANGAN GESER
1
V =
U 2 𝑥 13,352 𝑥 3 = 20,028 kN = 20028 N
Ø VC = Ø . 0,17 . λ . √𝐹𝑐′ . b . d

= 0,65 x 0,17 x λ x √15 x 150 x 195


= 12517,97 N
½ Ø VC = ½ x 12517,97 = 6258,99 N
VU > Ø VC , Maka perhitungan tulangan geser dengan cara:
Ø VS = VU - Ø VC = 20028 – 12517,97 = 7510,03 N
Ø 𝑉𝑆 7510,03
VS = = = 11553,9 N
Ø 0,65

0,66 . √𝐹𝑐′ . b . d = 0,66 x √15 x 150 x 195 = 74767,9 N ( >VS , OK)


0,33 . √𝐹𝑐′ . b . d = 0,33 x √15 x 150 x 195 = 37383,97 N ( > VS )
(Smax = ½ d)
AV = 2 x AVS = 2 x 50,24 = 100,48 mm2
𝐴𝑣 𝑥 𝐹𝑦 𝑥 𝑑 100,48 𝑥 240 𝑥 195
S = 𝑉𝑆 = 11553,9 = 407 mm
Smax = ½ x d = ½ x 195 = 97,5 mm ≈ 100 mm
𝐴𝑣 𝑥 𝐹𝑦 𝑥 𝑑 100,48 𝑥 240 𝑥 195
VS ada = 𝑆 = 100 = 47024,64 N
Ø VS ada = 0,65 x 47024,64 = 30566,016 N
Ø Vn = Ø VC + Ø VS = 12517,97 + 30566,016
= 43083,99 N ( > VU , OK )

76
RETAK
AS = 150 x 250 = 37500 mm2
EC = 4700√𝐹𝑐′ = 4700 x √15 = 18203 MPa
ES = 2 x 105 MPa
1 1
Ig = x b x h3 = x 150 x 2503 = 195312500 mm4
12 12

fr = 0,7√𝐹𝑐′ = 0,7 x √15 = 2,71 MPa


Yt = ½ x h = ½ x 250 = 125 mm

Momen Retak (Mcr 𝐼𝑔 𝑥 𝑓𝑟 195312500 𝑥 2,71


) = 𝑌𝑡 = 125

𝐸𝑆 2 𝑥 105 = 4234375 N mm
n = = = 10,98
𝐸𝐶 18203

𝑏𝑤 150 = 0,00036
B = 𝑛 𝑥 𝐴𝑆 = 10,98 𝑥 37500
d = 195 mm

√2𝐵 𝑥 𝑑+1 − 1 √2 𝑥 0,00036 𝑥 195 + 1 − 1


C = 𝐵 = 0,00036 = 188,6 mm
Momen Inersia Retak (ICr)
= 1 . 𝑏. 𝐶3 + 𝑛.
𝐴 . (𝑑 − 𝐶)2
3 𝑆

= 1 𝑥 150 𝑥 188,63 + 10,98 𝑥 37500 𝑥 (195 − 188,6)2


3

= 335424722,8 + 16865280
= 352290002,8 mm4
𝑀𝑈
FS = . (𝑑 − 𝑐). 𝑛
𝐼𝐶𝑟

8,58 𝑥 106
= 352290002,8 𝑥 (195 − 188,6) 𝑥 10,98
= 1,711 MPa ( < 0,6 Fy , OK)
ℎ−𝑐 250−188,6
 = 𝑑−𝑐 = 195−188,6 = 9,59
dc = h – d = 250 – 195 = 55 mm
77
A = 1 . 𝑏 . 2 . 𝑑𝑐 = 1 𝑥 150 𝑥 2 𝑥 55 = 5500 mm2
3 3
Lebar Retak Max (w) = 11. 10−6 .  . 𝐹𝑆3 . √𝑑𝑐 . 𝐴

3
= 11. 10−6 𝑥 9,59 x 1,711 𝑥 √55 𝑥 5500
= 0,0121 mm

BALOK ANAK MEMANJANG 15/25


d = 250 – 40 – 8 – ½ x 14 = 195 mm
Perhitungan Beban Balok dari Beban Pelat dan Balok

Beban Mati (QD) : 5,22 kN/m

Beban Hidup (QL) : 2,0 kN/m
Qu = 1,2 (QD) + 1,6 (QL)
= 1,2 (5,22) + 1,6 (2,0) = 9,464 kN/m

TULANGAN TUMPUAN
1
M =
T 16 𝑥 9,464 𝑥 2,52 = 3,7 kN m
𝑀𝑇 3,7
Rn = = = 810,87 kN/m2
Øxbx 𝑑2 0,8 x 0,15 x 0,1952
1 2 𝑥 𝑅𝑛
 = (1 − √1 − )= 2 𝑥 810,87
1 (1 − √1 − )
𝑚 0,85 𝑥 𝐹𝑐′ 18,8 0,85 𝑥 15000

= 0,053 x (0,0658) = 0,0035


 <  min maka nilai  menggunakan nilai  min = 0,0058
As Perlu =  x b x d = 0,0058 x 150 x 195 = 169,65 mm2
169,65
Jumlah Tulangan = = 1,103 ≈ 2 Buah
153,86
As ada = 2 x 153,86 = 307,72 mm2
150 − 2 𝑥 40 − 2 𝑥 8 −2 𝑥 14
S = 2−1 = 26 mm ( >25 mm, OK )
𝑎
𝐴𝑠 𝑥 𝐹𝑦
a = 0,85 𝑥 𝐹𝑐′𝑥 𝑏 307,72 𝑥 240
= 0,85 𝑥 15 𝑥 150
Ø Mn
78
= 38,6
= Ø As x Fy (d – )
2

79
38,6
= 0,8 x 307,72 x 240 x (195 – )
2
= 10380749,57 N mm = 10,38 kN m ( >MT , OK)

TULANGAN LAPANGAN
1
M =
L 14 𝑥 9,464 𝑥 2,52 = 4,225 kN m
𝑀𝐿 4,225
Rn = = = 925,9 kN/m2
Øxbx 𝑑2 0,8 x 0,15 x 0,1952
1 2 𝑥 𝑅𝑛
 = (1 − √1 − )= 2 𝑥 925,9
1 (1 − √1 − )
𝑚 0,85 𝑥 𝐹𝑐′ 18,8 0,85 𝑥 15000

= 0,053 x (0,0755) = 0,004


 <  min, maka nilai  menggunakan nilai  min = 0,0058
As Perlu =  x b x d = 0,0058 x 150 x 195 = 169,65 mm2
169,65
Jumlah Tulangan = = 1,103 ≈ 2 Buah
153,86
As ada = 2 x 153,86 = 307,72 mm2
150 − 2 𝑥 40 − 2 𝑥 8 −2 𝑥 14
S = 2−1 = 26 mm ( >25 mm, OK )
𝐴𝑠 𝑥 𝐹𝑦
a = 0,85 𝑥 𝐹𝑐′𝑥 𝑏 307,72 𝑥 240
= 0,85 𝑥 15 𝑥 150 = 38,6
Ø Mn 𝑎
= Ø As x Fy (d – )
2
38,6
= 0,8 x 307,72 x 240 x (195 – )
2
= 10380749,57 N mm = 10,38 kN m ( >ML , OK)

TULANGAN GESER
1
V =
U 2 𝑥 9,464 𝑥 2,5 = 11,83 kN = 11830 N
Ø VC = Ø . 0,17 . λ . √𝐹𝑐′ . b . d

= 0,65 x 0,17 x λ x √15 x 150 x 195

80
= 12517,97 N
½ Ø VC = ½ x 12517,97 = 6258,99 N

81
½ Ø VC < VU < Ø VC , Maka dipakai tulangan geser minimum dengan cara:
S = ½ x d = ½ x 195 = 97,5 mm ≈ 100 mm
AV = 2 x AVS = 2 x 50,24 = 100,48 mm2
𝐴𝑣 𝑥 𝐹𝑦 𝑥 𝑑 100,48 𝑥 240 𝑥 195
VS ada = 𝑆 = 100 = 47024,64 N

RETAK
AS = 150 x 250 = 37500 mm2
EC = 4700√𝐹𝑐′ = 4700 x √15 = 18203 MPa
ES = 2 x 105 MPa
1 1
Ig = x b x h3 = x 150 x 2503 = 195312500 mm4
12 12

fr = 0,7√𝐹𝑐′ = 0,7 x √15 = 2,71 MPa


Yt = ½ x h = ½ x 250 = 125 mm

Momen Retak (Mcr 𝐼𝑔 𝑥 𝑓𝑟 195312500 𝑥 2,71


) = 𝑌𝑡 = 125

𝐸𝑆 2 𝑥 105 = 4234375 N mm
n = = = 10,98
𝐸𝐶 18203

𝑏𝑤 150 = 0,00036
B = 𝑛 𝑥 𝐴𝑆 = 10,98 𝑥 37500
d = 195 mm
82
√2𝐵 𝑥 𝑑+1 − 1 √2 𝑥 0,00036 𝑥 195 + 1 − 1
C = 𝐵 = 0,00036 = 188,6 mm
Momen Inersia Retak (ICr)
= 1 . 𝑏. 𝐶3 + 𝑛.
𝐴 . (𝑑 − 𝐶)2
3 𝑆

= 1 𝑥 150 𝑥 188,63 + 10,98 𝑥 37500 𝑥 (195 − 188,6)2


3

= 335424722,8 + 16865280
= 352290002,8 mm4
𝑀𝑈
FS = . (𝑑 − 𝑐). 𝑛
𝐼𝐶𝑟

4,225 𝑥 106
= 352290002,8 𝑥 (195 − 188,6) 𝑥 10,98
= 0,843 MPa ( < 0,6 Fy , OK)
ℎ−𝑐 250−188,6
 = 𝑑−𝑐 = 195−188,6 = 9,59
dc = h – d = 250 – 195 = 55 mm
A = 1 . 𝑏 . 2 . 𝑑𝑐 = 1 𝑥 150 𝑥 2 𝑥 55 = 5500 mm2
3 3
Lebar Retak Max (w) = 11. 10−6 .  . 𝐹𝑆3 . √𝑑𝑐 . 𝐴

3
= 11. 10−6 𝑥 9,59 x 0,843 𝑥 √55 𝑥 5500
= 0,00597 mm

BALOK ANAK TRIBUN 20/40


d = 400 – 40 – 8 – ½ x 14 = 345 mm
Perhitungan Beban Balok dari Beban Pelat dan Balok

Beban Mati (QD) : 10,05 kN/m

Beban Hidup (QL) : 4,24 kN/m
Qu = 1,2 (QD) + 1,6 (QL)
= 1,2 (10,05) + 1,6 (4,24) = 18,844 kN/m

1
M =
L 14 𝑥 18,844 𝑥 4,252 = 24,31 kN m

83
𝑀𝐿 24,31
Rn = = = 1276,52 kN/m2
Øxbx 𝑑2 0,8 x 0,20 x 0,3452
1 2 𝑥 𝑅𝑛 1 2 𝑥 1276,52
 = (1 − √1 − )= (1 − √1 − )
𝑚 0,85 𝑥 𝐹𝑐′ 18,8 0,85 𝑥 15000

= 0,053 x (0,106) = 0,0056


 <  min, maka nilai  menggunakan nilai  min = 0,0058
As Perlu =  x b x d = 0,0058 x 200 x 345 = 400,2 mm2
400,2
Jumlah Tulangan = = 2,601 ≈ 3 Buah
153,86

As ada = 3 x 153,86 = 461,58 mm2


200 − 2 𝑥 40 − 2 𝑥 8 − 3 𝑥 14
S = 3−1 = 31 mm ( >25 mm, OK )
𝐴𝑠 𝑥 𝐹𝑦
a = 0,85 𝑥 𝐹𝑐′𝑥 𝑏 461,58 𝑥 240
= 0,85 𝑥 15 𝑥 200 = 43,44
Ø Mn 𝑎
= Ø As x Fy (d – )
2
43,44
= 0,8 x 461,58 x 240 x (345 – )
2
= 28650159 N mm = 28,65 kN m ( >ML , OK)

TULANGAN GESER
1
V =
U 2 𝑥 18,844 𝑥 4,25 = 40,044 kN = 40044 N
Ø VC = Ø . 0,17 . λ . √𝐹𝑐′ . b . d

= 0,65 x 0,17 x λ x √15 x 200 x 345


= 29529,56 N
VU > Ø VC , Maka perhitungan tulangan geser dengan cara:
Ø VS = VU - Ø VC = 40044 – 29529,56 = 10514,44 N
Ø 𝑉𝑆 10514,44
VS = = = 16176,06 N
Ø 0,65

0,66 . √𝐹𝑐′ . b . d = 0,66 x √15 x 200 x 345 = 176375,66 N ( >VS , OK)


0,33 . √𝐹𝑐′ . b . d = 0,33 x √15 x 200 x 345 = 88187,83 N ( > VS )

84
(Smax = ½ d)

85
AV = 2 x AVS = 2 x 50,24 = 100,48 mm2
𝐴𝑣 𝑥 𝐹𝑦 𝑥 𝑑 100,48 𝑥 240 𝑥 345
S = 𝑉𝑆 = 16176,06 = 514,32 mm
Smax = ½ x d = ½ x 345 = 172,5 mm ≈ 150 mm
𝐴𝑣 𝑥 𝐹𝑦 𝑥 𝑑 100,48 𝑥 240 𝑥 345
VS ada = 𝑆 = 150 = 55464,96 N
Ø VS ada = 0,65 x 55464,96 = 36052,224 N
Ø Vn = Ø VC + Ø VS = 29529,56 + 36052,224
= 65581,784 N ( > VU , OK )

RETAK
AS = 200 x 400 = 80000 mm2
EC = 4700√𝐹𝑐′ = 4700 x √15 = 18203 MPa
ES = 2 x 105 MPa
1 1
Ig = x b x h3 = x 200 x 4003 = 1066666667 mm4
12 12

fr = 0,7√𝐹𝑐′ = 0,7 x √15 = 2,71 MPa


Yt = ½ x h = ½ x 400 = 200 mm

Momen Retak (Mcr 𝐼𝑔 𝑥 𝑓𝑟 106666667 𝑥 2,71


) = 𝑌𝑡 = 200

𝐸𝑆 2 𝑥 105 = 1445333,34 N mm
n = = = 10,98
86
𝐸𝐶 18203

87
𝑏𝑤 200
B = 𝑛 𝑥 𝐴𝑆 = 10,98 𝑥 80000 = 0,000228
d = 345 mm
√2𝐵 𝑥 𝑑+1 − 1 √2 𝑥 0,000228 𝑥 345 + 1 − 1
C = = = 332,4 mm
𝐵 0,000228
Momen Inersia Retak (ICr)
= 1 . 𝑏. 𝐶3 + 𝑛.
𝐴 . (𝑑 − 𝐶)2
3 𝑆

= 1 𝑥 200 𝑥 332,43 + 10,98 𝑥 80000 𝑥 (345 − 332,4)2


3

= 2448453082 + 139454784
= 2587907866 mm4
𝑀𝑈
FS = . (𝑑 − 𝑐). 𝑛
𝐼𝐶𝑟

24,31 𝑥 106
= 2587907866 𝑥 (345 − 332,4) 𝑥 10,98
= 1,3 MPa ( < 0,6 Fy , OK)
ℎ−𝑐 400−332,4
 = 𝑑−𝑐 = 345−332,4 = 5,365
dc = h – d = 400 – 345 = 55 mm
A = 1 . 𝑏 . 2 . 𝑑𝑐 = 1 𝑥 200 𝑥 2 𝑥 55 = 7333,3 mm2
3 3
Lebar Retak Max (w) = 11. 10−6 .  . 𝐹𝑆3 . √𝑑𝑐 . 𝐴

= 11. 10−6 𝑥 5,365 x 1,3 𝑥 3√55 𝑥 7333,3


= 0,00567 mm

88
BAB VI

PERENCANAAN TULANGAN BALOK INDUK


6.1 DATA PERENCANAAN
e. Mutu Beton (Fc’) : 15 MPa
f. Mutu Tulangan (Fy) : 240 MPa
g. Tulangan Utama : Ø 20 mm
h. Luas Tulangan Utama (Avt) : ¼ x 𝝅 x 202 = 314 mm2
i. Tulangan Sengkang : Ø 10 mm
j. Luas Tulangan Sengkang (Avs) : ¼ x 𝝅 x 102 = 78,5 mm2
k. Tebal Selimut beton : 40 mm
l. 1 : 0,8 (SNI 2847-2013 pasal 10.2.7.3)

m. 0,85 𝑥 1 x fc′
 balance = 𝐹𝑦 600
𝑥 600+𝐹𝑦
0,85 𝑥 0,85 x
=
15 600
240 𝑥 600+240
= 0,045 x 0,714 = 0,032
n.  max = 0,75 x  balance
= 0,75 x 0,032
= 0,024
1,4 1,4
o.  min = = = 0,0058
𝐹𝑦 240
𝐹𝑦
p. m =
0,85 𝑥 𝑓𝑐′ 240
= 0,85 𝑥 15 = 18,8
6.2 BALOK INDUK ATAP
BALOK INDUK MELINTANG 25/50
d = 500 – 40 – 10 – ½ x 20 = 440 mm
Perhitungan Beban Balok dari Beban Pelat dan Balok

Beban Mati (QD) : 10,23 kN/m

Beban Hidup (QL) : 4,67 kN/m
Qu = 1,2 (QD) + 1,6 (QL)

89
= 1,2 (10,23) + 1,6 (4,67) = 19,748 kN/m

90
TULANGAN TUMPUAN
1
MT =
16 𝑥 19,748 𝑥 62 = 44,43 kN m
𝑀𝑇 44,43
Rn = = = 1147,55 kN/m2
Øxbx 𝑑2 0,8 x 0,25 x 0,442
1 2 𝑥 𝑅𝑛
 = (1 − √1 − )1 = 2 𝑥 1147,55
(1 − √1 − )
𝑚 0,85 𝑥 𝐹𝑐′ 18,8 0,85 𝑥 15000

= 0,053 x (0,095) = 0,005


 <  min , maka nilai  menggunakan nilai  min = 0,0058
As Perlu =  x b x d = 0,0058 x 250 x 440 = 638 mm2
Jumlah Tulangan = 638 = 2,032 ≈ 3 Buah
314

As ada = 3 x 314 = 942 mm2


250 − 2 𝑥 40 − 2 𝑥 10 −3 𝑥 20
S = 3−1 = 45 mm ( >25 mm, OK )
𝐴𝑠 𝑥 𝐹𝑦
a = 0,85 𝑥 𝐹𝑐′𝑥 𝑏
= 0,85 𝑥 15 𝑥 250 = 70,93
942 𝑥 240
Ø Mn 𝑎
= Ø . As . Fy (d – )
2
= 0,8 x 942 x 240 x (440 – 70,93 )
2

= 73165818,2 N mm = 73,166 kN m ( >MT , OK)

TULANGAN LAPANGAN
1
ML =
14 𝑥 19,748 𝑥 62 = 50,78 kN m
𝑀𝑇 50,78
Rn = = = 1311,47 kN/m2
Øxbx 𝑑2 0,8 x 0,25 x 0,442
1 2 𝑥 𝑅𝑛
 = (1 − √1 − )1 = 2 𝑥 1311,47
(1 − √1 − )
𝑚 0,85 𝑥 𝐹𝑐′ 18,8 0,85 𝑥 15000

= 0,053 x (0,109) = 0,0057

91
 <  min , maka nilai  menggunakan nilai  min = 0,0058
As Perlu =  x b x d = 0,0058 x 250 x 440 = 638 mm2
Jumlah Tulangan = 638 = 2,032 ≈ 3 Buah
314

92
As ada = 3 x 314 = 942 mm2
250 − 2 𝑥 40 − 2 𝑥 10 −3 𝑥 20
S = 3−1 = 45 mm ( >25 mm, OK )
𝐴𝑠 𝑥 𝐹𝑦
a = 0,85 𝑥 𝐹𝑐′𝑥 𝑏
= 0,85 𝑥 15 𝑥 250 = 70,93
942 𝑥 240
Ø Mn 𝑎
= Ø . As . Fy (d – )
2
= 0,8 x 942 x 240 x (440 – 70,93 )
2

= 73165818,2 N mm = 73,166 kN m ( >MT , OK)

TULANGAN GESER
1
VU = 𝑥 19,748 𝑥 6 = 59,244 kN = 59244 N
2

Ø VC = Ø . 0,17 . λ . √𝐹𝑐′ . b . d

= 0,65 x 0,17 x λ x √15 x 250 x 440


= 47076,12 N
½ Ø VC = ½ x 47076,12 = 23538,06 N
VU > Ø VC , Maka perhitungan tulangan geser dengan cara:
Ø VS = VU - Ø VC = 59244 – 47076,12 = 12167,88 N
Ø 𝑉𝑆 = 18719,82 N
12167,88
V = =
S
Ø 0,65

0,66 . √𝐹𝑐′ . b . d = 0,66 x √15 x 250 x 440 = 281178,6 N ( >VS , OK)


0,33 . √𝐹𝑐′ . b . d = 0,33 x √15 x 250 x 440 = 140589,3 N ( > VS )
(Smax = ½ d)
AV = 2 x AVS = 2 x 78,5 = 157 mm2
𝐴𝑣 𝑥 𝐹𝑦 𝑥 𝑑 157 𝑥 240 𝑥 440
S = 𝑉𝑆 = 18719,82 = 885,65 mm
Smax = ½ x d = ½ x 440 = 220 mm ≈ 200 mm
𝐴𝑣 𝑥 𝐹𝑦 𝑥 𝑑 157 𝑥 240 𝑥 440
VS ada = 𝑆 = 200 = 828960 N
Ø VS ada = 0,65 x 18719,82 = 12167,883 N
Ø Vn = Ø VC + Ø VS = 47076,12 + 12167,883
93
= 59244,003 N ( > VU , OK )

94
TORSI
1
TU = x 59,244 x 6 = 177,732 kN m = 177,732 x 106 N mm
2
Acp = 250 x 500 = 125000
Pcp = 2 (250 + 500) = 1500
𝐴𝑐𝑝2
TU batas = Ø . 0,083 . λ . √𝐹𝑐′ . ( )
𝑃𝑐𝑝
1250002
= Ø x 0,083 x λ x √15 x ( ) = 2511387,65 N mm
1500

TU > TU batas (Pengaruh momen torsi diperhitungkan)


SNI 2847-2013 Pasal 11.5.1
𝐴𝑐𝑝2
TU reduksi = Ø . 0,033 . λ . √𝐹𝑐′ . ( )
𝑃𝑐𝑝

= Ø . 0,033 . λ . 1250002
√15 . ( ) = 998503,523 N mm
1500

TU pakai = 998503,523 N mm

998503,523
Tn perlu = 0,75 = 1331338,03 N mm
1
X1 = 250 – 2 (40 +
2 𝑥 10) = 160 mm
1
Y1 = 500 – 2 (40 +
2 𝑥 10) = 410 mm
Aoh = X1 . Y1 = 160 x 410 = 65600 mm2
Ao = 0,85 x Aoh = 0,85 x 65600 =55760 mm2
d = 500 – 40 – 10 - 1 x 20 = 440 mm
2

Ph = 2 (X1 + Y1) = 2 (160 + 410) = 1140 mm


Cot θ = Cot 45o = 1
Kecukupan Penampang

𝑉𝑢 𝑇𝑢 . 𝑉𝑐
√(
𝑃ℎ )²+ ( )²≤Ø( + 0,66 √𝐹𝑐′)
𝑏. 𝑑 1,7 .Aoh2 𝑏. 𝑑

72424,78
√ (
1140
59244
)²+ (
998503,523 𝑥 )² ≤Ø( + 0,66 √15)
95
250 𝑥 440 1,7 𝑥 656002 250 𝑥 440

0,446 ≤ 2,4 (OK)

96
Kebutuhan Tulangan Torsi
At Tn
=2.
= 2 𝑥 55760 x 240 x 1 = 0,049 mm²/mm/satu kaki
𝑆 Ao . Fy . Cot 1331338,03
θ

Kebutuhan Tulangan Geser


Av Vs
= 𝐹𝑦 .
= 240 𝑥 440 = 0,177 mm²/mm/dua kaki
𝑠 𝑑 18719,82

Avt 2 At
Av = + = 2 x 0,031 + 0,177 = 0,239 mm²/mm/dua kaki
𝑠 𝑠 𝑠

Dengan Sengkang berdiameter 10 mm (A = 78,5 mm²), maka spasi :


2A
Avt
s= 𝑠 =
2x = 656,9 mm
78,5
0,239

s max = Ph
8 1140 = 142,5 mm
= 8

0,35 . b . s 0,35 x 250 x 140


= = 51,042 mm (< A, OK)
𝐹𝑦 240

Maka dipasang Sengkang Ø 10 – 140 mm


Luas Perlu Tulangan Torsi Longitudinal
𝐹𝑦𝑣 240
Al = At 𝑃ℎ ( ) Cot2 θ = 0,031 x 1140 ( ) 1 = 35,34 mm2
𝑠 𝐹𝑦𝑙 240

Luas Total Perlu Tulangan Torsi


Longitudinal 0,42 . √𝐹𝑐′ . Acp At
Al min = -
𝐹𝑦𝑣
𝑃ℎ ( ) 𝐹𝑦 𝑠 𝐹𝑦𝑙
240
= 0,42 . √15 . 125000
- 0,031x 1140 ( ) = 757,77 mm2
240 240
Tulangan Tumpuan
- Tulangan Atas : As + ¼ Al = 942 + ¼ x 35,34 = 950,835 mm2
Dipasang 3 – D20
- Tulangan Badan : ½ Al = ½ x 35,34 = 17,67 mm2
Dipasang 2 – D20
- Tulangan Bawah : As + ¼ Al = 628 + ¼ x 35,34 = 636,8 mm2
Dipasang 3 – D20
Tulangan Lapangan
97
- Tulangan Atas : As + ¼ Al = 628 + ¼ x 35,34 = 636,8 mm2
Dipasang 3 – D20
- Tulangan Badan : ½ Al = ½ x 35,34 = 17,67 mm2

98
Dipasang 2 – D20
- Tulangan Bawah : As + ¼ Al = 942 + ¼ x 35,34 = 950,835 mm2
Dipasang 3 – D20

RETAK
AS = 250 x 500 = 125000 mm2
EC = 4700√𝐹𝑐′ = 4700 x √15 = 18203,02 MPa
ES = 2 x 105 MPa
1 1
Ig = x b x h3 = x 250 x 5003 = 2604166667 mm4
12 12

fr = 0,7√𝐹𝑐′ = 0,7 x √15 = 2,71 MPa


Yt = ½ x h = ½ x 500 = 250 mm
Momen Retak (M 𝐼 𝑔 𝑥 𝑓𝑟 2604166667 𝑥 2,71
cr) = =
𝑌𝑡 250

= 28229166,7 N mm
𝐸𝑆 5
2 𝑥 10
n = 𝐸 = 18203,02 = 10,98
𝐶

= 10,98 𝑥 125000 = 0,00018


𝑏𝑤 250
B = 𝑛𝑥
𝐴𝑆

d = 440 mm
99
√2𝐵 𝑥 𝑑+1 − 1 √2 𝑥 0,00018 𝑥 440 + 1 − 1
C = 𝐵 = 0,00018 = 423,83 mm
Momen Inersia Retak (ICr)
= 1 . 𝑏. 𝐶3 + 𝑛.
𝐴 . (𝑑 − 𝐶)2
3 𝑆

= 1 𝑥 250 𝑥 423,833 + 10,98𝑥 125000 𝑥 (440 − 423,83)2


3

= 6344447930 + 358866,065
= 67033140 0 mm4
𝑀𝑈
FS = . (𝑑 − 𝑐). 𝑛
𝐼𝐶𝑟

50,78 𝑥 106
= 670331400 𝑥 (440 − 423,83) 𝑥 10,98
= 1,34 MPa ( < 0,6 Fy , OK)
ℎ−𝑐 500−423,83
 = 𝑑−𝑐 = 440−423,83 = 4,71
dc = h – d = 500 – 440 = 60 mm
A = 1 . 𝑏 . 2 . 𝑑𝑐 = 1 𝑥 250 𝑥 2 𝑥 60 = 10000 mm2
3 3
Lebar Retak Max (w) = 11. 10−6 .  . 𝐹𝑆3 . √𝑑𝑐 . 𝐴

3
= 11. 10−6 𝑥 4,71 x 1,34 𝑥 √60 𝑥 10000
= 0,0058 mm

BALOK INDUK MEMANJANG 25/45


d = 450 – 40 – 10 – ½ x 20 = 360 mm
Perhitungan Beban Balok dari Beban Pelat dan Balok

Beban Mati (QD) : 8,9 kN/m

Beban Hidup (QL) : 4,0 kN/m
Qu = 1,2 (QD) + 1,6 (QL)
= 1,2 (8,9) + 1,6 (4,0) = 17,08 kN/m
TULANGAN TUMPUAN
1
MT =
16 𝑥 17,08 𝑥 52 = 26,68 kN m
𝑀𝑇 26,68
Rn = = = 1029,32 kN/m2
10
0
Ø x b x 𝑑2 0,8 x 0,25 x 0,362

10
1
1 2 𝑥 𝑅𝑛
 = (1 − √1 − )1 = 2 𝑥 1029,32
(1 − √1 − )
𝑚 0,85 𝑥 𝐹𝑐′ 18,8 0,85 𝑥 15000

= 0,053 x (0,042) = 0,0022


 <  min , maka nilai  menggunakan nilai  min = 0,0058
As Perlu =  x b x d = 0,0058 x 250 x 360 = 522 mm2
Jumlah Tulangan = 522 = 1,66 ≈ 2 Buah
314
As ada = 2 x 314 = 628 mm2
250 − 2 𝑥 40 − 2 𝑥 10 −2 𝑥 20
S = 2−1 = 110 mm ( >25 mm, OK )
𝐴𝑠 𝑥 𝐹𝑦
a = 0,85 𝑥 𝐹𝑐′𝑥 𝑏
= 0,85 𝑥 15 𝑥 250 = 47,28
628 𝑥 240
Ø Mn 𝑎
= Ø . As . Fy (d – )
2
= 0,8 x 628 x 240 x (360 – 47,28 )
2

= 40556943,4 N mm = 40,556 kN m ( >MT , OK)

TULANGAN LAPANGAN
1
M =
L 14 𝑥 17,08 𝑥 52 = 30,5 kN m
𝑀𝑇 30,5
Rn = = = 1176,7 kN/m2
Øxbx 𝑑2 0,8 x 0,25 x 0,362
1 2 𝑥 𝑅𝑛
 = (1 − √1 − )1 = 2 𝑥 1176,7
(1 − √1 − )
𝑚 0,85 𝑥 𝐹𝑐′ 18,8 0,85 𝑥 15000

= 0,053 x (0,097) = 0,0051


 <  min , maka nilai  menggunakan nilai  min = 0,0058
As Perlu =  x b x d = 0,0058 x 250 x 360 = 522 mm2
Jumlah Tulangan = 522 = 1,66 ≈ 2 Buah
314
As ada = 2 x 314 = 628 mm2
250 − 2 𝑥 40 − 2 𝑥 10 −2 𝑥 20
S = = 110 mm ( >25 mm, OK )
10
2
2−1

𝐴𝑠 𝑥 𝐹𝑦
a = 0,85 𝑥 𝐹𝑐′𝑥 𝑏
= 0,85 𝑥 15 𝑥 250 = 47,28
628 𝑥 240

10
3
Ø Mn 𝑎
= Ø . As . Fy (d – )
2
= 0,8 x 628 x 240 x (360 – 47,28 )
2

= 40556943,4 N mm = 40,556 kN m ( >MT , OK)

TULANGAN GESER
1
VU = 𝑥 17,08 𝑥 5 = 42,625 kN = 42625 N
2

Ø VC = Ø . 0,17 . λ . √𝐹𝑐′ . b . d

= 0,65 x 0,17 x λ x √15 x 250 x 360


= 38516,82 N
½ Ø VC = ½ x 38516,82 = 19258,41 N
VU > Ø VC , Maka perhitungan tulangan geser dengan cara:
Ø VS = VU - Ø VC = 42625 – 38516,82 = 4108,18 N
Ø 𝑉𝑆 = 6320,27 N
4108,18
V = =
S
Ø 0,65

0,66 . √𝐹𝑐′ . b . d = 0,66 x √15 x 250 x 440 = 281178,6 N ( >VS , OK)


0,33 . √𝐹𝑐′ . b . d = 0,33 x √15 x 250 x 440 = 140589,3 N ( > VS )
(Smax = ½ d)
AV = 2 x AVS = 2 x 78,5 = 157 mm2
𝐴𝑣 𝑥 𝐹𝑦 𝑥 𝑑 157 𝑥 240 𝑥 440
S = 𝑉𝑆 = 18719,82 = 885,65 mm
Smax = ½ x d = ½ x 440 = 220 mm ≈ 200 mm
𝐴𝑣 𝑥 𝐹𝑦 𝑥 𝑑 157 𝑥 240 𝑥 440
VS ada = 𝑆 = 200 = 828960 N
Ø VS ada = 0,65 x 18719,82 = 12167,883 N
Ø Vn = Ø VC + Ø VS = 47076,12 + 12167,883
= 59244,003 N ( > VU , OK )

TORSI
10
4
1
T = x 59,244 x 6 = 177,732 kN m = 177,732 x 106 N mm
U 2

10
5
Acp = 250 x 500 = 125000
Pcp = 2 (250 + 500) = 1500
𝐴𝑐𝑝2
TU batas = Ø . 0,083 . λ . √𝐹𝑐′ . ( )
𝑃𝑐𝑝
1250002
= Ø x 0,083 x λ x √15 x ( ) = 2511387,65 N mm
1500

TU > TU batas (Pengaruh momen torsi diperhitungkan)


SNI 2847-2013 Pasal 11.5.1
𝐴𝑐𝑝2
TU reduksi = Ø . 0,033 . λ . √𝐹𝑐′ . ( )
𝑃𝑐𝑝

= Ø . 0,033 . λ . 1250002
√15 . ( ) = 998503,523 N mm
1500

TU pakai = 998503,523 N mm

998503,523
Tn perlu = 0,75 = 1331338,03 N mm
1
X1 = 250 – 2 (40 +
2 𝑥 10) = 160 mm
1
Y1 = 500 – 2 (40 +
2 𝑥 10) = 410 mm
Aoh = X1 . Y1 = 160 x 410 = 65600 mm2
Ao = 0,85 x Aoh = 0,85 x 65600 =55760 mm2
d = 500 – 40 – 10 - 1 x 20 = 440 mm
2

Ph = 2 (X1 + Y1) = 2 (160 + 410) = 1140 mm


Cot θ = Cot 45o = 1
Kecukupan Penampang

𝑉𝑢 𝑇𝑢 . 𝑉𝑐
√(
𝑃ℎ )²+ ( )²≤Ø( + 0,66 √𝐹𝑐′)
𝑏. 𝑑 1,7 .Aoh2 𝑏. 𝑑

72424,78
√ (
1140
59244
) ²+ (
998503,523 𝑥 )² ≤Ø( + 0,66 √15)
250 𝑥 440 1,7 𝑥 656002 250 𝑥 440

0,446 ≤ 2,4 (OK)


Kebutuhan Tulangan Torsi
At Tn
=2.
= 2 𝑥 55760 x 240 x 1 = 0,049 mm²/mm/satu kaki
𝑆 Ao . Fy . Cot 1331338,03
θ
10
6
Kebutuhan Tulangan Geser

10
7
Av Vs
= 240 𝑥 440 = 0,177 mm²/mm/dua kaki
= 𝐹𝑦 . 18719,82
𝑠 𝑑

Avt 2 At
Av = + = 2 x 0,031 + 0,177 = 0,239 mm²/mm/dua kaki
𝑠 𝑠 𝑠

Dengan Sengkang berdiameter 10 mm (A = 78,5 mm²), maka spasi :


2A
Avt
s= 𝑠 =
2x = 656,9 mm
78,5
0,239

s max = Ph
8 1140 = 142,5 mm
= 8

0,35 . b . s 0,35 x 250 x 140


= = 51,042 mm (< A, OK)
𝐹𝑦 240

Maka dipasang Sengkang Ø 10 – 140 mm


Luas Perlu Tulangan Torsi Longitudinal
𝐹𝑦𝑣 240
Al = At 𝑃ℎ ( ) Cot2 θ = 0,031 x 1140 ( ) 1 = 35,34 mm2
𝑠 𝐹𝑦𝑙 240

Luas Total Perlu Tulangan Torsi


Longitudinal 0,42 . √𝐹𝑐′ . Acp At
Al min = -
𝐹𝑦𝑣
𝑃ℎ ( ) 𝐹𝑦 𝑠 𝐹𝑦𝑙
240
= 0,42 . √15 . 125000
- 0,031x 1140 ( ) = 757,77 - mm2
240 240
Tulangan Tumpuan
- Tulangan Atas : As + ¼ Al = 628 + ¼ x 35,34 = 636,8 mm2
Dipasang 3 – D20
- Tulangan Badan : ½ Al = ½ x 35,34 = 17,67 mm2
Dipasang 2 – D20
- Tulangan Bawah : As + ¼ Al = 628 + ¼ x 35,34 = 636,8 mm2
Dipasang 3 – D20
Tulangan Lapangan
- Tulangan Atas : As + ¼ Al = 628 + ¼ x 35,34 = 636,8 mm2
Dipasang 3 – D20
- Tulangan Badan : ½ Al = ½ x 35,34 = 17,67 mm2
Dipasang 2 – D20
10
8
- Tulangan Bawah : As + ¼ Al = 628 + ¼ x 35,34 = 636,8 mm2
Dipasang 3 – D20

10
9
RETAK
AS = 250 x 500 = 125000 mm2
EC = 4700√𝐹𝑐′ = 4700 x √15 = 18203,02 MPa
ES = 2 x 105 MPa
1 1
Ig = x b x h3 = x 250 x 5003 = 2604166667 mm4
12 12

fr = 0,7√𝐹𝑐′ = 0,7 x √15 = 2,71 MPa


Yt = ½ x h = ½ x 500 = 250 mm
Momen Retak (M 𝐼 𝑔 𝑥 𝑓𝑟 2604166667 𝑥 2,71
cr) = =
𝑌𝑡 250

= 28229166,7 N mm
𝐸𝑆 5
2 𝑥 10
n = 𝐸 = 18203,02 = 10,98
𝐶

= 10,98 𝑥 125000 = 0,00018


𝑏𝑤 250
B = 𝑛𝑥
𝐴𝑆

d = 440 mm
√2𝐵 𝑥 𝑑+1 − 1 √2 𝑥 0,00018 𝑥 440 + 1 − 1
C = = = 423,83 mm
𝐵 0,00018
Momen Inersia Retak (ICr)
= 1 . 𝑏. 𝐶3 + 𝑛.
𝐴 . (𝑑 − 𝐶)2
3 𝑆

= 1 𝑥 250 𝑥 423,833 + 10,98𝑥 125000 𝑥 (440 − 423,83)2


3

= 6344447930 + 358866,065
11
0
= 67033140 0 mm4

11
1
𝑀𝑈
FS = . (𝑑 − 𝑐). 𝑛
𝐼𝐶𝑟

50,78 𝑥 106
= 670331400 𝑥 (440 − 423,83) 𝑥 10,98
= 1,34 MPa ( < 0,6 Fy , OK)
ℎ−𝑐 500−423,83
 = 𝑑−𝑐 = 440−423,83 = 4,71
dc = h – d = 500 – 440 = 60 mm
A = 1 . 𝑏 . 2 . 𝑑𝑐 = 1 𝑥 250 𝑥 2 𝑥 60 = 10000 mm2
3 3
Lebar Retak Max (w) = 11. 10−6 .  . 𝐹𝑆3 . √𝑑𝑐 . 𝐴

3
= 11. 10−6 𝑥 4,71 x 1,34 𝑥 √60 𝑥 10000
= 0,0058 mm

11
2
BAB VII
PERENCANAAN TULANGAN KOLOM
7.1. DATA PERENCANAAN
a. Mutu Beton (Fc’) : 15 MPa
b. Mutu Tulangan (Fy) : 240 MPa
c. Tulangan Utama : Ø 20 mm
d. Luas Tulangan Utama (Avt) : ¼ x 𝝅 x 202 = 314 mm2
e. Tulangan Sengkang : Ø 10 mm
f. Luas Tulangan Sengkang (Avs) : ¼ x 𝝅 x 102 = 78,5 mm2
g. Tebal Selimut beton : 40 mm
h. 1 : 0,8 (SNI 2847-2013 pasal 10.2.7.3)

i. 0,85 𝑥 1 x fc′
 balance = 𝐹𝑦 600
𝑥 600+𝐹𝑦
0,85 𝑥 0,85 x
=
15 600
240 𝑥 600+240
= 0,045 x 0,714 = 0,032
j.  max = 0,75 x  balance
= 0,75 x 0,032
= 0,024
1,4 1,4
k.  min = = = 0,0058
𝐹𝑦 240
𝐹𝑦
l. m =
0,85 𝑥 𝑓𝑐′ 240
= 0,85 𝑥 15 = 18,8
7.2. JENIS KOLOM
KOLOM 35/35 (L=600 Cm)

Beban Mati Terpusat (PD) : 44,5 kN/m

Beban Hidup Terpusat (PL) : 20 kN/m

Pu = 1,2 (44,5) + 1,6 (20) = 85,4 kN/m


1
Vu = 𝑥 85,4 𝑥 6 = 256,2 kN
2

11
3
1
MTU = 𝑥 85,4 𝑥 62 = 192,15 kN m
16
1
MLU = 𝑥 85,4 𝑥 62 = 219,6 kN m
14

∑ 𝑃𝑈 . Δo 85,4 𝑥 16 𝑥 0,0004
Q = 𝑉𝑢𝑠 . 𝑙𝑐 = 256,2 𝑥 6 = 0,00036
(≤ 0,05 Kolom tidak bergoyang)

EC = 4700 . √𝑓𝑐′ = 4700 x √15 = 18203,02 MPa


1 1
Inersia Kolom 35/35 = 0,7 . . 𝑏 . ℎ3 = 0,7 . . 350 . 3503
12 12
= 875364583,3 mm4
1
Inersia Kolom 45/45 = 0,7 . 1
12
. 𝑏 . ℎ3 = 0,7 . . 450 . 4503
12
= 2392031250 mm4
1
Inersia Balok 25/50 = 0,35 .
12 . 𝑏 . ℎ3
1
= 0,35 .
12 . 250 . 5003
= 911458333,3 mm4
1
Inersia Balok 25/45 = 0,35 .
12 . 𝑏 . ℎ3
1
= 0,35 .
12 . 250 . 4503
= 664453125 mm4
𝐼 𝐾𝑜𝑙𝑜𝑚
∑𝐸 544565972,2
𝐿 𝐾𝑜𝑙𝑜𝑚
ΨA
= = 284800347,2 = 1,912
𝐼 𝐵𝑎𝑙𝑜𝑘
∑ 𝐸 𝐿 𝐵𝑎𝑙𝑜𝑘

ΨB = 1 (Asumsi Jepit)
Maka nilai K = 0,85 (SNI 2847:2013 Pasal 10.10.7.2)
𝑘 .𝑙𝑈 0,85 𝑥 6000
Kelangsingan Kolom = = = 2,83
𝑟 0,3 𝑥 6000
( < 22, Kelangsingan Diabaikan )

= 1−0,00036 = 1,00036 ( >1, OK )


1 1
δs = 1−𝑄

KOLOM 45/45 (L=600 Cm)


11
4

Beban Mati Terpusat (PD) : 166,04 kN/m

Beban Hidup Terpusat (PL) : 40 kN/m

Pu = 1,2 (166,04) + 1,6 (40) = 263,25 kN/m


1
Vu = 𝑥 263,25 𝑥 6 = 789,75 kN
2
1
MTU =
16 𝑥 263,25 𝑥 62 = 592,3 kN m
1
MLU =
14 𝑥 263,25 𝑥 62 = 676,9 kN m
∑ 𝑃𝑈 . Δo
Q = 𝑉𝑢𝑠 . 𝑙𝑐 = 263,25 𝑥 16 𝑥 0,0004 = 0,00036
789,75 𝑥 6
(≤ 0,05 Kolom tidak bergoyang)

EC = 4700 . √𝑓𝑐′ = 4700 x √15 = 18203,02 MPa


1 1
Inersia Kolom 35/35 = 0,7 . . 𝑏 . ℎ3 = 0,7 . . 350 . 3503
12 12
= 875364583,3 mm4
1
Inersia Kolom 45/45 = 0,7 . 1
12
. 𝑏 . ℎ3 = 0,7 . . 450 . 4503
12
= 2392031250 mm4
1
Inersia Balok 25/50 = 0,35 .
12 . 𝑏 . ℎ3
1
= 0,35 .
12 . 250 . 5003
= 911458333,3 mm4
1
Inersia Balok 25/45 = 0,35 .
12 . 𝑏 . ℎ3
1
= 0,35 .
12 . 250 . 4503
= 664453125 mm4
𝐼 𝐾𝑜𝑙𝑜𝑚
∑𝐸 544565972,2
𝐿 𝐾𝑜𝑙𝑜𝑚
ΨA
= = 284800347,2 = 1,912
𝐼 𝐵𝑎𝑙𝑜𝑘
∑ 𝐸 𝐿 𝐵𝑎𝑙𝑜𝑘

ΨB = 1 (Asumsi Jepit)
Maka nilai K = 0,85 (SNI 2847:2013 Pasal 10.10.7.2)

11
5
𝑘 .𝑙𝑈 0,85 𝑥 6000
Kelangsingan Kolom = = = 2,83
𝑟 0,3 𝑥 6000

11
6
( < 22, Kelangsingan Diabaikan )

= 1−0,00036 = 1,00036 ( >1, OK )


1 1
δs = 1−𝑄

7.3 PENULANGAN KOLOM


KOLOM 35/35 ( L = 600 Cm )
PU = 85,4 kN
VU = 256,2 kN
MU = 192,15 kN
d = 350 – 40 – 10 – ½ x 20 = 290 mm
d’ = 350 – 290 = 60 mm
𝑀𝑈 192,15
e = = = 2,25 m = 2250 mm
𝑃𝑈 85,4

600 600 𝑥 290 = 207,14


Cb = 600 + 𝐹𝑦 𝑥 𝑑 = 600 + 240
ab = 1 . Cb = 0,8 x 207,14 = 165,7
Pnb = 0,85 . fc’ . ab . b = 0,85 x 15 x 165,7 x 350 = 739436,25 N
= 739,4 kN
0,1 x fc’ x Ag = 0,1 x 15 . 103 x 0,35 x 0,35
= 183,75 kN ( > PU, maka Ø = 0,65 )
𝑃𝑈 85,4
Pn perlu = = = 131,4 kN ( < Pn
b Analisa keruntuhan Tarik )
Ø 0,65 ,

𝑃𝑛 𝑝𝑒𝑟𝑙𝑢 131,4 𝑥 10 3

a = 0,85 . 𝑓𝑐′. 𝑏 = 0,85 𝑥 15 𝑥 350 = 29,44


ℎ 𝑎
𝑃𝑛 𝑝𝑒𝑟𝑙𝑢 𝑒− + 600
( ) 131,4 𝑥 103 (2250− 29,44
+ )
2 2 2 2
As = 𝐹𝑦(𝑑−𝑑′) = 240(290−60)

= 4676,89 mm2
Ast = 0,01 . Ag = 0,01 x 350 x 350 = 1225 mm2
½ Ast = ½ x 1225 = 612,5 mm2
Maka As perlu = 612,5 mm2
Jumlah tulangan = 612,5 = 1,95 ≈ 3 buah
314

As ada = 3 x 314 = 942 mm2


11
7
350−2𝑥40−2𝑥10−3𝑥20
S = 3−1 = 95 mm ( > 25 mm, OK )

11
8
𝐴𝑠 . 𝐹𝑦 942 𝑥 240
a = 0,85 . 𝑓𝑐′ . 𝑏 = 0,85 = 50,66
𝑥 15 𝑥 350

𝑎
ØMn = Ø . As . Fy . (d –
2 ) = 0,65 x 942 x 240 x ( 290 50,66 )
2
-
= 38893785,84 N mm = 38,89 kN m

TULANGAN GESER
VU = 256,2 kN = 256200 N
𝑁𝑈
ØVC = Ø . 0,17 (1 + ) λ . √𝑓𝑐′ . bw . d
14 𝐴𝑔
85,4 𝑥 103
= 0,65 x 0,17 x (1 +
14 𝑥 350 𝑥 350 ) x λ x √15 x 350 x 290
= 45601,47 N
Vu > ØVC , maka dipakai Sengkang dengan diameter kecil
(Ø8) Spasi = ½ x d = ½ x 290 = 145 mm ≈ 140 mm

KOLOM 45/45 ( L = 600 Cm )


PU = 263,25 kN
VU = 789,75 kN
MU = 592,3 kN

11
9
d = 450 – 40 – 10 – ½ x 20 = 390 mm
d’ = 450 – 390 = 60 mm

12
0
𝑀𝑈 592,3 = 2,25 m = 2250 mm
e = =
𝑃𝑈 263,25

600 600 𝑥 390 = 278,57


Cb = 600 + 𝐹𝑦 𝑥 𝑑 = 600 + 240
ab = 1 . Cb = 0,8 x 278,57 = 222,856
Pnb = 0,85 . fc’ . ab . b = 0,85 x 15 x 222,856 x 450 =1278636,3 N
= 1278,6 kN
0,1 x fc’ x Ag = 0,1 x 15 . 103 x 0,45 x 0,45
= 303,75 kN ( > PU, maka Ø = 0,65 )
𝑃𝑈 263,25
Pn perlu = = = 405 kN ( <
b , Analisa keruntuhan Tarik )
Pn
Ø 0,65
3
𝑃𝑛 𝑝𝑒𝑟𝑙𝑢 405 𝑥 10 = 70,59
a = 0,85 . 𝑓𝑐′. 𝑏 = 0,85 𝑥 15 𝑥 450

ℎ 𝑎 600
𝑃𝑛 𝑝𝑒𝑟𝑙𝑢 𝑒− + 405 𝑥 103 (2250− 70,59
)
( ) +
2 2 2 2
As = 𝐹𝑦(𝑑−𝑑′) = 240(390−60)

= 10152,08 mm2
Ast = 0,01 . Ag = 0,01 x 450 x 450 = 2025 mm2
½ Ast = ½ x 2025 = 1012,5 mm2
Maka As perlu = 1012,5 mm2
Jumlah tulangan = 1012,5 = 3,22 ≈ 4 buah
314
As ada = 4 x 314 = 1256 mm2
450−2𝑥40−2𝑥10−4𝑥20
S = 4−1 = 90 mm ( > 25 mm, OK )
𝐴𝑠 . 𝐹𝑦
a = 0,85 . 𝑓𝑐′ . 𝑏 1256 𝑥 240
= 0,85 𝑥 15 𝑥 450 = 52,54

𝑎
ØMn = Ø . As . Fy . (d –
2 ) = 0,65 x 1256 x 240 x ( 390 52,54 )
2
-
= 71267801,28 N mm = 71,27 kN m

12
1
TULANGAN GESER
VU = 789,75 kN = 789750 N

12
2
𝑁𝑈
ØVC = Ø . 0,17 (1 + ) λ . √𝑓𝑐′ . bw . d
14 𝐴𝑔
85,4 𝑥 103
= 0,65 x 0,17 x (1 +
14 𝑥 450 𝑥 450 ) x λ x √15 x 450 x 390
= 77370,3 N
Vu > ØVC , maka dipakai Sengkang dengan diameter kecil (Ø8)
Spasi = ½ x d = ½ x 390 = 195 mm ≈ 180 mm

12
3
BAB VIII
8.1 KESIMPULAN
Berdasarkan dari hasil perhitungan tugas beton yang telah saya kerjakan, didapatkan :
- Balok Induk Melintang Berdimensi 25/50 =6m
- Balok Induk Mamanjang Berdimensi 25/50 =6m
- Balok Induk Kantilever Berdimensi 25/50 =2m
- Balok induk Tribun Berdimensi 45/70 =6m
- Balok anak melintang berdimensi 15/25 =3m
- Balok anak memanjang berdimensi 15/25 = 3m
- Balok anak melintang berdimensi 15/25 =3m
- Balok anak kantilever berdimensi 15/15 =1m
- Tinggi tangga =3m
- Lebar tangga = 1,5 m
- Panjang tangga = 3,6 m
- Dimensi borders =1mx3m
- Lebar antrade = 24 cm
- Jumlah antrade = 15 buah
- Jumlah Optrade = 15 buah
- Tinggi Optrade = 20 cm
- Tebal plat tangga = 15 cm
- Tebal plat bordes = 15 cm
- Sudut kemiringan = Tan 3 = 0,014, θ = 39,81 (< 45 (OK))
3,6

- Fy tulangan = 240 Mpa


- Fc’ = 15 Mpa

12
4

Anda mungkin juga menyukai