KONSEP DATA MINING

(KLASIFIKASI & CLUSTERING)

ANDRI OKTARIAN, ST., MT.
PRODI TEKNIK INDUSTRI
UNIVERSITAS BUDDHI DHARMA
Klasifikasi : Mengelompokkan data berdasarkan kesamaan label
Bagaimana cara menentukan
kemiripan data ?
Pengukuran Jarak data

Euclidean Distance
Contoh Kasus:
Berikut adalah data jenis kendaraan di Indonesia.
Kapasitas Kapasitas Dimensi
Penumpang Mesin (cc) Mobil
7 1.5 4.6
5 1.2 3.7 Dengan menggunakan rumus
7 2.0 4.9 jarak Euclidean Distance, maka
akan didapatkan data sbb :
Kapasitas Kapasitas Dimensi
Penumpang Mesin (cc) Mobil
7 2.4 4.8
Contoh Kasus:
Berikut adalah data jenis kendaraan di Indonesia.
Kapasitas Kapasitas Dimensi
Penumpang Mesin (cc) Mobil
7 1.5 4.6 C1=𝑑1 = (7 − 7)2 +(2.4 − 1.5)2 +(4.8 − 4.6)2
5 1.2 3.7 C2=𝑑2 = (7 − 5)2 +(2.4 − 1.2)2 +(4.8 − 3.7)2
7 2.0 4.9 C3=𝑑3 = (7 − 7)2 +(2.4 − 2.0)2 +(4.8 − 4.9)2

Kapasitas Kapasitas Dimensi

Penumpang Mesin (cc) Mobil
7 2.4 4.8
Contoh Kasus:
Berikut adalah data jenis kendaraan di Indonesia.
Kapasitas Kapasitas Dimensi
Penumpang Mesin (cc) Mobil
7 1.5 4.6 𝐶1 = 𝟎, 𝟗𝟐𝟐
5 1.2 3.7 𝐶2 = 𝟐. 𝟓𝟕𝟗
7 2.0 4.9 𝐶3 = 𝟎. 𝟒𝟏𝟐

Kapasitas Kapasitas Dimensi

Penumpang Mesin (cc) Mobil
7 2.4 4.8
Kita bisa lihat dari gambar Kurva x,y
Apa manfaat Klasterisasi ???
1. Membantu segmentasi data
2. Membantu proses labelisasi data
3. Kompresi warna pada citra digital
Algoritma Klusterisasi
Dalam Clustering banyak jenis Algoritma yang bisa digunakan :
Diantaranya adalah :
1. Algoritma K-Means Clustering
2. Algoritma Means Shift Clustering
3. Algoritma Density-Based Spatial Clustering of Applications with Noise (DBSCAN)
4. Algoritma Expectation“Maximization (EM) Clustering using Gaussian Mixture Models
(GMM)
Algoritma K-Means Clustering
K-Means clustering adalah algoritma clustering yang paling
terkenal.
Algoritma ini banyak diajarkan di kelas-kelas statistik dasar
dan data science.
Keuntungan algoritma ini adalah mudah dipelajari dan
sederhana karena pada dasarnya algoritma ini hanya
menghitung jarak tiap data ke titik pusat cluster.
Proses Clustering
1. Pertama tentukan terlebih dahulu Jumlah Pusat
Cluster yang ingin digunakan.
2. Tentukan rata-rata data dari masing2 kluster
3. Dan tempatkan titik rata2 di masing2 kluster
4. Lakukan perhitungan parameterisasi kluster
Proses Clustering

Sebelum K-MEANS Setelah K-MEANS

Clustering Clustering
Mari kita latihan proses Clustering
Dengan menggunakan Perhitungan
Rumus Euclidean Distance
 Data Jumlah Penduduk Katergori Miskin di Indonesia
Tingkat Tingkat
Penduduk Usia Muda
Provinsi Pengangguran Setengah
Miskin >15 th
Terbuka Pengguran
ACEH 15,53 24,38 6,30 13,16
BALI 4,72 14,52 5,37 8,53
BANTEN 6,50 26,52 8,98 7,84
BENGKULU 14,43 22,75 3,65 11,16
YOGYAKARTA 11,91 9,89 4,56 6,37
DKI JAKARTA 4,67 20,47 8,50 6,76
GORONTALO 15,41 25,79 3,01 6,08

Dengan menggunakan data JAMBI

JAWA BARAT
JAWA TENGAH
7,67
7,97
11,25
21,76
26,44
20,32
5,09
9,82
5,95
9,75
8,80
7,23

jumlah penduduk miskin di JAWA TIMUR

KALIMANTAN BARAT
KALIMANTAN SELATAN
10,59
6,84
4,56
20,77
24,74
20,54
5,74
5,82
4,95
7,47
9,62
8,28

Indonesia KALIMANTAN TENGAH

KALIMANTAN TIMUR
KALIMANTAN UTARA
5,16
6,27
6,83
23,92
21,56
19,80
4,53
6,83
4,58
6,01
5,97
7,16
KEP. BANGKA BELITUNG 4,67 24,38 5,03 6,05
KEP.RIAU 5,75 16,42 9,91 6,17
LAMPUNG 11,67 22,09 4,69 10,33
MALUKU 16,30 28,64 6,93 12,75
MALUKU UTARA 6,38 27,59 4,71 9,76
NUSA TENGGARA BARAT 13,83 20,78 3,01 15,00
NUSA TENGGARA TIMUR 20,44 18,97 3,77 14,19
PAPUA 27,38 18,51 3,33 8,72
PAPUA BARAT 21,82 21,97 5,84 12,06
RIAU 7,00 21,11 4,42 9,95
SULAWESI BARAT 11,85 22,85 3,13 10,65
SULAWESI SELATAN 8,53 23,78 5,72 7,42
SULAWESI TENGAH 12,18 22,31 3,75 10,38
SULAWESI TENGGARA 11,74 19,87 3,92 10,45
SULAWESI UTARA 7,36 29,43 7,06 8,80
SUMATERA BARAT 6,04 18,78 6,52 10,28
SUMATERA SELATAN 12,79 25,38 4,98 10,93
SUMATERA UTARA 8,49 20,29 6,33 9,67
 Data Jumlah Penduduk Katergori Miskin di Indonesia
P PM PUM TPT TSP
Tingkat Tingkat
Penduduk Usia Muda
Provinsi Pengangguran Setengah P1 15,53 24,38 6,30 13,16
Miskin >15 th
Terbuka Pengguran
P2 4,72 14,52 5,37 8,53
ACEH 15,53 24,38 6,30 13,16
P3 6,50 26,52 8,98 7,84
BALI 4,72 14,52 5,37 8,53
P4 14,43 22,75 3,65 11,16
BANTEN 6,50 26,52 8,98 7,84
P5 11,91 9,89 4,56 6,37
BENGKULU 14,43 22,75 3,65 11,16
YOGYAKARTA 11,91 9,89 4,56 6,37 P6 4,67 20,47 8,50 6,76
DKI JAKARTA 4,67 20,47 8,50 6,76 P7 15,41 25,79 3,01 6,08
GORONTALO 15,41 25,79 3,01 6,08 P8 7,67 21,76 5,09 9,75
JAMBI 7,67 21,76 5,09 9,75 P9 7,97 26,44 9,82 8,80
JAWA BARAT 7,97 26,44 9,82 8,80 P10 11,25 20,32 5,95 7,23
JAWA TENGAH 11,25 20,32 5,95 7,23 P11 10,59 20,77 5,74 7,47
JAWA TIMUR 10,59 20,77 5,74 7,47 P12 6,84 24,74 5,82 9,62
KALIMANTAN BARAT 6,84 24,74 5,82 9,62 P13 4,56 20,54 4,95 8,28
KALIMANTAN SELATAN 4,56 20,54 4,95 8,28 P14 5,16 23,92 4,53 6,01
KALIMANTAN TENGAH 5,16 23,92 4,53 6,01 P15 6,27 21,56 6,83 5,97
KALIMANTAN TIMUR 6,27 21,56 6,83 5,97 P16 6,83 19,80 4,58 7,16
KALIMANTAN UTARA 6,83 19,80 4,58 7,16 P17 4,67 24,38 5,03 6,05
KEP. BANGKA BELITUNG 4,67 24,38 5,03 6,05 P18 5,75 16,42 9,91 6,17
KEP.RIAU 5,75 16,42 9,91 6,17
P19 11,67 22,09 4,69 10,33
LAMPUNG 11,67 22,09 4,69 10,33
P20 16,30 28,64 6,93 12,75
MALUKU 16,30 28,64 6,93 12,75
P21 6,38 27,59 4,71 9,76
MALUKU UTARA 6,38 27,59 4,71 9,76
P22 13,83 20,78 3,01 15,00
NUSA TENGGARA BARAT 13,83 20,78 3,01 15,00
20,44 18,97 3,77 14,19 P23 20,44 18,97 3,77 14,19
NUSA TENGGARA TIMUR
PAPUA 27,38 18,51 3,33 8,72 P24 27,38 18,51 3,33 8,72
PAPUA BARAT 21,82 21,97 5,84 12,06 P25 21,82 21,97 5,84 12,06
RIAU 7,00 21,11 4,42 9,95 P26 7,00 21,11 4,42 9,95
SULAWESI BARAT 11,85 22,85 3,13 10,65 P27 11,85 22,85 3,13 10,65
SULAWESI SELATAN 8,53 23,78 5,72 7,42 P28 8,53 23,78 5,72 7,42
SULAWESI TENGAH 12,18 22,31 3,75 10,38 P29 12,18 22,31 3,75 10,38
SULAWESI TENGGARA 11,74 19,87 3,92 10,45 P30 11,74 19,87 3,92 10,45
SULAWESI UTARA 7,36 29,43 7,06 8,80 P31 7,36 29,43 7,06 8,80
SUMATERA BARAT 6,04 18,78 6,52 10,28 P32 6,04 18,78 6,52 10,28
SUMATERA SELATAN 12,79 25,38 4,98 10,93 P33 12,79 25,38 4,98 10,93
SUMATERA UTARA 8,49 20,29 6,33 9,67 P34 8,49 20,29 6,33 9,67
P PM PUM TPT TSP
Titik centroid ditentukan secara acak dan tergantung
P1 15,53 24,38 6,30 13,16 Titik Centroid sesuai kesepakatan berapa Klaster yang di inginkan jika
3 klaster maka titik centroidnya juga 3. Dan kita kali ini
P2 4,72 14,52 5,37 8,53 P PM PUM TPT TSP
P3 6,50 26,52 8,98 7,84
C1 P23 20,44 18,97 3,77 14,19
P4 14,43 22,75 3,65 11,16
C2 P20 16,30 28,64 6,93 12,75
P5 11,91 9,89 4,56 6,37
P6 4,67 20,47 8,50 6,76 C3 P8 7,67 21,76 5,09 9,75
P7 15,41 25,79 3,01 6,08
P8 7,67 21,76 5,09 9,75
P9 7,97 26,44 9,82 8,80
P10 11,25 20,32 5,95 7,23 C1= (15,53 − 20,44)2 +(24,38 − 18,97)2 +(6,30 − 3,77)2 +(13,16 − 14,19)2
P11 10,59 20,77 5,74 7,47
P12 6,84 24,74 5,82 9,62
P13 4,56 20,54 4,95 8,28 C2= (15,53 − 16,30)2 +(24,38 − 28,64)2 +(6,30 − 6,93)2 +(13,16 − 12,75)2
P14 5,16 23,92 4,53 6,01
P15 6,27 21,56 6,83 5,97
P16 6,83 19,80 4,58 7,16
C3= (15,53 − 7,67)2 +(24,38 − 21,76)2 +(6,30 − 5,09)2 +(13,16 − 9,75)2
P17 4,67 24,38 5,03 6,05
P18 5,75 16,42 9,91 6,17
P19 11,67 22,09 4,69 10,33
P20 16,30 28,64 6,93 12,75
P21 6,38 27,59 4,71 9,76
P22 13,83 20,78 3,01 15,00
P23 20,44 18,97 3,77 14,19
P24 27,38 18,51 3,33 8,72
P25 21,82 21,97 5,84 12,06
P26 7,00 21,11 4,42 9,95
P27 11,85 22,85 3,13 10,65
P28 8,53 23,78 5,72 7,42
P29 12,18 22,31 3,75 10,38
P30 11,74 19,87 3,92 10,45
P31 7,36 29,43 7,06 8,80
P32 6,04 18,78 6,52 10,28
P33 12,79 25,38 4,98 10,93
P34 8,49 20,29 6,33 9,67
 Titik centroid selanjutnya ditentukan dengan cara
ITERASI 1 Titik
mencari rata2 dari masing-masing nilai cluster yang
JARAK Centroid
P PM PUM TPT TSP C1 C2 C3 CLUSTER telah terbentuk
TERDEKA
P22 13,83 20,78 3,01 15,00 6,942759 9,397308 8,413971 6,942759 1
PM PUM TPT TSP
P23 20,44 18,97 3,77 14,19 0 11,07735 13,8677 0 1 C1 20,87 20,06 3,99 12,49
P24 27,38 18,51 3,33 8,72 8,859441 15,95569 20,07997 8,859441 1 C2 15,01 26,05 5,31 10,73
P25 21,82 21,97 5,84 12,06 4,441419 8,753485 14,35845 4,441419 1 C3 8,12 21,65 5,75 8,49
P1 15,53 24,38 6,30 13,16 7,799872 4,393802 9,040807 4,393802 2
P7 15,41 25,79 3,01 6,08 11,75428 8,292762 9,692461 8,292762 2
P20 16,30 28,64 6,93 12,75 11,07735 0 11,58434 0 2
P33 12,79 25,38 4,98 10,93 10,56893 5,482937 6,381481 5,482937 2
P2 4,72 14,52 5,37 8,53 17,36423 18,80725 7,917506 7,917506 3
C1 = PM = (13,83+20,44+27,38+21,82)/4
P3 6,50 26,52 8,98 7,84 17,85477 11,35099 6,542683 6,542683 3
P4 14,43 22,75 3,65 11,16 7,72035 7,174643 7,123159 7,123159 3 C1 = PUM = (13,83+20,44+27,38+21,82)/4
P5 11,91 9,89 4,56 6,37 14,73037 20,42439 13,06062 13,06062 3
P6 4,67 20,47 8,50 6,76 18,12514 15,50325 5,588587 5,588587 3
P8 7,67 21,76 5,09 9,75 13,8677 11,58434 0 0 3
P9 7,97 26,44 9,82 8,80 16,64201 9,908759 6,728135 6,728135 3
P10 11,25 20,32 5,95 7,23 11,80985 11,23191 4,688283 4,688283 3
P11 10,59 20,77 5,74 7,47 12,21891 11,12814 3,889396 3,889396 3
P12 6,84 24,74 5,82 9,62 15,59937 10,75782 3,181053 3,181053 3
P13 4,56 20,54 4,95 8,28 17,05754 15,07776 3,652533 3,652533 3
P14 5,16 23,92 4,53 6,01 18,04081 14,0558 5,026619 5,026619 3
P15 6,27 21,56 6,83 5,97 16,86502 14,02518 4,394997 4,394997 3
P16 6,83 19,80 4,58 7,16 15,36223 14,30374 3,393435 3,393435 3
P17 4,67 24,38 5,03 6,05 18,59592 14,20931 5,436727 5,436727 3
P18 5,75 16,42 9,91 6,17 18,00885 17,68637 8,261404 8,261404 3
P19 11,67 22,09 4,69 10,33 10,11896 8,672566 4,07496 4,07496 3
P21 6,38 27,59 4,71 9,76 17,10253 10,64788 5,983101 5,983101 3
P26 7,00 21,11 4,42 9,95 14,26931 12,54317 1,166319 1,166319 3
P27 11,85 22,85 3,13 10,65 10,08879 8,495681 4,828261 4,828261 3
P28 8,53 23,78 5,72 7,42 14,6499 10,67078 3,26279 3,26279 3
P29 12,18 22,31 3,75 10,38 9,690186 8,530686 4,778609 4,778609 3
P30 11,74 19,87 3,92 10,45 9,51368 10,58568 4,689979 4,689979 3
P31 7,36 29,43 7,06 8,80 17,899 9,806483 7,981754 7,981754 3
P32 6,04 18,78 6,52 10,28 15,17388 14,4484 3,723318 3,723318 3
P34 8,49 20,29 6,33 9,67 13,0969 11,85601 2,0922 2,0922 3
ITERASI 2
JARAK Titik centroid selanjutnya ditentukan dengan cara
P PM PUM TPT TSP C1 C2 C3 CLUSTER Titik
TERDEKA mencari rata2 dari masing-masing nilai cluster yang
P23 20,44 18,97 3,77 14,19 2,072251 9,691795 13,97916 2,072251 1
Centroid telah terbentuk
P24 27,38 18,51 3,33 8,72 7,711775 14,75918 19,66873 7,711775 1 PM PUM TPT TSP
P25 21,82 21,97 5,84 12,06 2,860721 8,067917 14,16358 2,860721 1 C1 23,21 19,82 4,31 11,66
P1 15,53 24,38 6,30 13,16 7,277783 3,154122 9,191196 3,154122 2
C2 14,04 24,11 4,35 11,26
P4 14,43 22,75 3,65 11,16 7,111992 3,759114 7,252156 3,759114 2
P7 15,41 25,79 3,01 6,08 10,23335 5,207479 9,14794 5,207479 2 C3 7,50 21,52 6,04 8,20
P20 16,30 28,64 6,93 12,75 10,161 3,887498 11,6329 3,887498 2
P22 13,83 20,78 3,01 15,00 7,569113 7,25486 9,123641 7,25486 2
P27 11,85 22,85 3,13 10,65 9,656266 4,993079 5,186609 4,993079 2
P29 12,18 22,31 3,75 10,38 9,223095 4,95017 4,950882 4,95017 2
P33 12,79 25,38 4,98 10,93 9,848933 2,347017 6,502438 2,347017 2
P2 4,72 14,52 5,37 8,53 17,57892 15,60641 7,907009 7,907009 3
P3 6,50 26,52 8,98 7,84 17,16857 9,718978 6,097263 6,097263 3
P5 11,91 9,89 4,56 6,37 14,88044 17,03596 12,59458 12,59458 3
P6 4,67 20,47 8,50 6,76 17,76945 12,80396 4,881571 4,881571 3
P8 7,67 21,76 5,09 9,75 13,63119 8,557347 1,492025 1,492025 3
P9 7,97 26,44 9,82 8,80 15,9604 8,590145 6,293247 6,293247 3
P10 11,25 20,32 5,95 7,23 11,14049 7,719397 3,636731 3,636731 3
P11 10,59 20,77 5,74 7,47 11,59446 7,627787 2,818226 2,818226 3
P12 6,84 24,74 5,82 9,62 15,17583 8,361515 3,528275 3,528275 3
P13 4,56 20,54 4,95 8,28 16,87717 12,06695 3,817175 3,817175 3
P14 5,16 23,92 4,53 6,01 17,43449 11,15251 4,643422 4,643422 3
P15 6,27 21,56 6,83 5,97 16,3085 11,02111 3,309518 3,309518 3
P16 6,83 19,80 4,58 7,16 15,03011 10,91665 2,869353 2,869353 3
P17 4,67 24,38 5,03 6,05 17,98988 11,47268 5,082263 5,082263 3
P18 5,75 16,42 9,91 6,17 17,79944 14,84553 7,459467 7,459467 3
P19 11,67 22,09 4,69 10,33 9,689942 5,228665 4,161469 4,161469 3
P21 6,38 27,59 4,71 9,76 16,5715 8,837872 6,402091 6,402091 3
P26 7,00 21,11 4,42 9,95 14,14449 9,481065 2,330546 2,330546 3
P28 8,53 23,78 5,72 7,42 13,95717 7,63072 2,421506 2,421506 3
P30 11,74 19,87 3,92 10,45 9,355361 7,129845 4,845488 4,845488 3
P31 7,36 29,43 7,06 8,80 17,12808 8,759594 7,931209 7,931209 3
P32 6,04 18,78 6,52 10,28 15,25764 11,61513 4,040527 4,040527 3
P34 8,49 20,29 6,33 9,67 12,91164 8,820478 1,924664 1,924664 3
ITERASI 3
JARAK
P PM PUM TPT TSP C1 C2 C3 CLUSTER CENTROID 3
TERDEKA
Titik centroid selanjutnya ditentukan dengan cara
P23 20,44 18,97 3,77 14,19 3,8886 8,733451 14,6592 3,8886 1 Titik
mencari rata2 dari masing-masing nilai cluster yang
P24 27,38 18,51 3,33 8,72 5,353452 14,72469 20,29282 5,353452 1 Centroid telah terbentuk
P25 21,82 21,97 5,84 12,06 3,011912 8,244819 14,83559 3,011912 1 PM PUM TPT TSP
P1 15,53 24,38 6,30 13,16 9,277094 3,116214 9,861071 3,116214 2 C1 23,21 19,82 4,31 11,66
P4 14,43 22,75 3,65 11,16 9,297208 1,579712 7,998187 1,579712 2
C2 13,57 23,48 4,34 11,09
P7 15,41 25,79 3,01 6,08 11,37412 5,775187 9,718999 5,775187 2
P19 11,67 22,09 4,69 10,33 11,84561 3,269283 4,903705 3,269283 2
C3 7,10 21,57 6,21 7,99
P20 16,30 28,64 6,93 12,75 11,56234 5,875344 12,22787 5,875344 2
P22 13,83 20,78 3,01 15,00 10,09215 5,18409 9,797369 5,18409 2
P29 12,18 22,31 3,75 10,38 11,3973 2,799043 5,700976 2,799043 2
P30 11,74 19,87 3,92 10,45 11,54344 4,910236 5,499284 4,910236 2
P33 12,79 25,38 4,98 10,93 11,85618 1,920941 7,170181 1,920941 2
P27 11,85 22,85 3,13 10,65 11,86339 2,86995 5,928323 2,86995 2
P2 4,72 14,52 5,37 8,53 19,51796 13,68775 7,571382 7,571382 3
P3 6,50 26,52 8,98 7,84 18,98986 9,791067 5,894095 5,894095 3
P5 11,91 9,89 4,56 6,37 15,94722 15,19014 12,6599 12,6599 3
P6 4,67 20,47 8,50 6,76 19,64148 11,77261 4,15233 4,15233 3
P8 7,67 21,76 5,09 9,75 15,79906 6,996132 1,841069 1,841069 3
P9 7,97 26,44 9,82 8,80 17,74011 8,84983 6,246618 6,246618 3
P10 11,25 20,32 5,95 7,23 12,87046 6,402762 4,054456 4,054456 3
P11 10,59 20,77 5,74 7,47 13,40973 6,276676 3,274753 3,274753 3
P12 6,84 24,74 5,82 9,62 17,28419 7,55741 3,585794 3,585794 3
P13 4,56 20,54 4,95 8,28 18,98097 10,57753 3,290735 3,290735 3
P14 5,16 23,92 4,53 6,01 19,35696 10,32117 4,28341 4,28341 3
P15 6,27 21,56 6,83 5,97 18,1325 10,05358 2,669259 2,669259 3
P16 6,83 19,80 4,58 7,16 16,99132 9,351801 2,578644 2,578644 3
P17 4,67 24,38 5,03 6,05 19,91551 10,74813 4,675859 4,675859 3
P18 5,75 16,42 9,91 6,17 19,44046 13,59322 6,940435 6,940435 3
P21 6,38 27,59 4,71 9,76 18,64244 8,55456 6,503541 6,503541 3
P26 7,00 21,11 4,42 9,95 16,35448 7,764867 2,47265 2,47265 3
P28 8,53 23,78 5,72 7,42 15,85044 6,865423 2,62202 2,62202 3
P31 7,36 29,43 7,06 8,80 18,95914 9,293336 7,997184 7,997184 3
P32 6,04 18,78 6,52 10,28 17,40008 9,904912 3,767602 3,767602 3
P34 8,49 20,29 6,33 9,67 15,00048 7,202442 2,173362 2,173362 3
ITERASI 4
JARAK CENTROID 4
P PM PUM TPT TSP C1 C2 C3 CLUSTER
TERDEKA Titik centroid selanjutnya ditentukan dengan cara
Titik
P23 20,44 18,97 3,77 14,19 3,8886 8,80168 15,13245 3,8886 1 mencari rata2 dari masing-masing nilai cluster yang
P24 27,38 18,51 3,33 8,72 5,353452 14,89967 20,72117 5,353452 1
Centroid telah terbentuk
P25 21,82 21,97 5,84 12,06 3,011912 8,573626 15,27794 3,011912 1 PM PUM TPT TSP
P1 15,53 24,38 6,30 13,16 9,277094 3,574224 10,27543 3,574224 2 C1 23,21 19,82 4,31 11,66
P4 14,43 22,75 3,65 11,16 9,297208 1,322957 8,464482 1,322957 2 C2 13,57 23,48 4,34 11,09
P7 15,41 25,79 3,01 6,08 11,37412 5,961813 10,03505 5,961813 2 C3 7,10 21,57 6,21 7,99
P19 11,67 22,09 4,69 10,33 11,84561 2,503065 5,375074 2,503065 2
P20 16,30 28,64 6,93 12,75 11,56234 6,595713 12,55635 6,595713 2
P22 13,83 20,78 3,01 15,00 10,09215 4,943128 10,25668 4,943128 2
P27 11,85 22,85 3,13 10,65 11,86339 2,240593 6,380132 2,240593 2
P29 12,18 22,31 3,75 10,38 11,3973 2,041072 6,169608 2,041072 2
P30 11,74 19,87 3,92 10,45 11,54344 4,123481 5,973047 4,123481 2
P33 12,79 25,38 4,98 10,93 11,85618 2,155605 7,54769 2,155605 2
P2 4,72 14,52 5,37 8,53 19,51796 12,89746 7,510904 7,510904 3
P3 6,50 26,52 8,98 7,84 18,98986 9,558142 5,703672 5,703672 3
P5 11,91 9,89 4,56 6,37 15,94722 14,48727 12,84374 12,84374 3
P6 4,67 20,47 8,50 6,76 19,64148 11,1543 3,728491 3,728491 3
P8 7,67 21,76 5,09 9,75 15,79906 6,338574 2,166334 2,166334 3
P9 7,97 26,44 9,82 8,80 17,74011 8,685295 6,173985 6,173985 3
P10 11,25 20,32 5,95 7,23 12,87046 5,735928 4,406944 4,406944 3 Nilai Centroid antara Interasi 3 dan 4 Sama.
P11 10,59 20,77 5,74 7,47 13,40973 5,59729 3,647118 3,647118 3
P12 6,84 24,74 5,82 9,62 17,28419 7,160173 3,590788 3,590788 3
Maka proses Cluster selesai
P13 4,56 20,54 4,95 8,28 18,98097 9,907954 3,033657 3,033657 3
P14 5,16 23,92 4,53 6,01 19,35696 9,838809 4,005877 4,005877 3
P15
P16
6,27 21,56 6,83 5,97 18,1325
16,99132
9,458055
8,633423
2,275365
2,563738
2,275365
2,563738
3
3
C1 TERDAPAT 3 ANGGOTA
6,83 19,80 4,58 7,16
P17 4,67 24,38 5,03 6,05 19,91551 10,29262 4,355969 4,355969 3 C2 TERDAPAT 10 ANGGOTA
P18 5,75 16,42 9,91 6,17 19,44046 12,89784 6,737833 6,737833 3
P21 6,38 27,59 4,71 9,76 18,64244 8,396657 6,488145 6,488145 3 C3 TERDAPAT 21 ANGGOTA
P26 7,00 21,11 4,42 9,95 16,35448 7,081272 2,693247 2,693247 3
P28 8,53 23,78 5,72 7,42 15,85044 6,394819 2,734801 2,734801 3
P31 7,36 29,43 7,06 8,80 18,95914 9,306478 7,948013 7,948013 3
P32 6,04 18,78 6,52 10,28 17,40008 9,181159 3,77463 3,77463 3
P34 8,49 20,29 6,33 9,67 15,00048 6,482602 2,527963 2,527963 3
TERIMA KASIH