Anda di halaman 1dari 41

FUNGSI

KOMPOSISI
Kelas XI IPS
Semester 1

OLEH :
SURATNO, S.Pd
SMAN 1 KALIWUNGU
lintangaleh@gmail.com
1
Setelah menyaksikan tayangan ini siswa
dapat:

1.Menentukan fungsi komposisi


2.Menentukan salah satu fungsi jika
fungsi komposisi dan fungsi yang lain
diketahui

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 2
Definisi
Suatu relasi dari A ke B yang
memasangkan setiap anggota A ke
tepat satu anggota B disebut fungsi
atau pemetaan dari A ke B

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 3
Notasi Fungsi
Suatu fungsi atau pemetaan
umumnya dinotasikan dengan
huruf kecil.
Misal, f adalah fungsi dari A ke B
ditulis f: A B
A disebut domain
B disebut kodomain
Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu
lintangaleh@gmail.com 4
Range atau Daerah Hasil
Jika f memetakan
x A ke y B
dikatakan y adalah peta dari x
ditulis f: x y atau y = f(x).
Himpunan y B
yang merupakan peta dari x A
disebut range atau daerah hasil
Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu
lintangaleh@gmail.com 5
contoh 1
Perhatikan gambar pemetaan
f:AB
f
a 1
domain adalah
b 2
A = {a, b, c, d}
c 3
4 kodomain adalah
d
A 5 B = {1, 2, 3, 4, 5}
B
Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu
lintangaleh@gmail.com 6
Perhatikan gambar pemetaan
f:AB
f
a 1
f(a) = 1, f(b) =
b 2 2
c 3
f(c) = 3,
range f(d) =
adalah
d 4 4
A R = {1, 2, 3, 4}
5
B
Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu
lintangaleh@gmail.com 7
contoh 2

Misal f: R R
dengan f(x) = 1 - x2
Tentukan domain dari fungsi f.

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 8
Jawab:

Supaya f: RR dengan f(x)=1-x2


maka haruslah 1 x2 0.
1 x2 0 x2 1 0 atau
(x-1)(x+1) 0 atau -1 x 1.
Jadi, domain fungsi tersebut
adalah -1 x 1.

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 9
contoh 3

Misal f: R R
dengan f(x 1) = x2 + 5x
Tentukan : a. f(x)
b. f(-3)

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 10
Jawab

a.Misal y = x 1 maka x = y + 1
karena f(x 1) = x2 + 5x
maka f(y) = (y + 1)2 + 5(y + 1)
f(y) = y2 + 2y + 1 + 5y +
5
f(y) = y2 + 7y + 6

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 11
f(y) = y2 + 7y + 6
a. f(x) = x2 + 7x + 6
b. f(-3) = (-3)2 + 7(-3) + 6
= 9 21 + 6
= -6

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 12
Komposisi Fungsi
Penggabungan operasi dua
fungsi secara berurutan akan
menghasilkan sebuah fungsi
baru.
Penggabungan tersebut
disebut komposisi fungsi dan
hasilnya disebut fungsi
komposisi.Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu
lintangaleh@gmail.com 13
A B C
f g
x y z

x A dipetakan oleh f ke y B
ditulis f : x y atau y = f(x)
y B dipetakan oleh g ke z C
ditulis g : y z atau z = g(y)
atau z = g(f(x))

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 14
A B C
f g
x y z

gof
maka fungsi yang memetakan
x A ke z C
adalah komposisi fungsi f dan g
ditulis (g o f)(x) = g(f(x))

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 15
contoh 1

f : A B dan g: B C
didefinisikan seperti pada gambar

A B C
f g
a 1 p
2
b q
3

Tentukan (g o f)(a) dan (g o f)(b)


Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu
lintangaleh@gmail.com 16
Jawab:
(g o f)(a)
=?
A B C
f g
a 1 p
2
b q
3
f(a) = 1 dan g(1) = q
Jadi (g o f)(a) = g(f(a)) = g(1)=q
Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu
lintangaleh@gmail.com 17
(g o f)(b)
=A? B C
f g
a 1 p
2
b q
3

f(b) = 3 dan g(3) = p


Jadi (g o f) = g(f(b)) = g(3)
=p
Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu
lintangaleh@gmail.com 18
contoh 2

Ditentukan g(f(x)) = f(g(x)).


Jika f(x) = 2x + p dan
g(x) = 3x + 120
maka nilai p = .

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 19
Jawab:
f(x) = 2x + p dan g(x) = 3x + 120

g(f(x)) = f(g(x))
g(2x+ p) = f(3x +
120)
3(2x + p) + 120 = 2(3x + 120) +
p
6x + 3p + 120 = 6x + 360
+p
3p p = 360 120
Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu
lintangaleh@gmail.com 20
Sifat Komposisi Fungsi

1.Tidak komutatif:
foggof
2. Bersifat assosiatif:
f o (g o h) = (f o g)o h = f o g o h
3. Memiliki fungsi identitas: I(x)= x
foI=Iof=f

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 21
contoh 1
f : R R dan g : R R
f(x) = 3x 1 dan g(x) = 2x2
+5
Tentukan: a. (g o f)(x)
b. (f o g)(x)
Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu
lintangaleh@gmail.com 22
Jawab:

a. f(x) = 3x 1 dan g(x) = 2x2 + 5


(g o f)(x) = g[f(x)] = g(3x 1)
= 2(3x 1)2 + 5
= 2(9x2 6x + 1) + 5
= 18x2 12x + 2 + 5
= 18x2 12x + 7

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 23
b. f(x) = 3x 1 dan g(x) = 2x2
+5
(f o g)(x) = f[g(x)] = f(2x2 +
5)
= 3(2x2 + 5)
1
= 6x2 + 15 1
(f o g)(x) = 6x2 + 14
(g o f)(x) = 18x2 12x + 7
(g o f)(x) (f o g )(x)
Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu

tidak bersifat komutatif


lintangaleh@gmail.com 24
contoh 2
f(x) = x 1, g(x) = x2 1 dan
h(x) = 1/x
Tentukan: a. (f o g) o h
b. f o (g o h)

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 25
Jawab:

f(x) = x 1, g(x) = x2 1
dan h(x) = 1/x
((f o g) o h)(x) = (f o g)(h(x))

(f o g)(x) = (x2 1) 1
= x2 2
(f o g(h(x))) = (f o g)(1/x)
= (1/x)2 2
Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu
lintangaleh@gmail.com 26
f(x) = x 1, g(x) = x2 1
dan h(x) = 1/x
(f o (g o h))(x) = (f(g oh)(x))

(g o h)(x) = g(1/x)
= (1/x)2 1
= 1/x2 - 1
f(g o h)(x) = f(1/x2 1)
= (1/x2 1) 1
=(1/x)2 2
Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu
lintangaleh@gmail.com 27
contoh 3
I(x) = x, f(x) = x2 dan g(x) = x
+1
Tentukan:
a.(f o I)(x) dan (g o I)
b.(I o f) dan (I o g)
Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu
lintangaleh@gmail.com 28
Jawab:
I(x) = x, f(x) = x2 dan
g(x) = x + 1

(f o I)(x) = x2
(g o I)(x) =x+1
(I o f)(x) = x2
(I o g)(x) =x+1
(I o f)(x) = (f o I) = f
Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu
lintangaleh@gmail.com 29
Menentukan Suatu
Fungsi Jika Fungsi
Komposisi dan Fungsi
Yang Lain Diketahui

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 30
Contoh 1

Diketahui f(x) = 3x 1
dan (f o g)(x) = x2 + 5
Tentukan g(x)!

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 31
Jawab

f(x) = 3x 1 dan (f o g)(x) = x2 + 5


fg(x)] = x2 + 5
3.g(x) 1 = x2 + 5
3.g(x) = x2 + 5 + 1 = x 2 + 6

Jadi g(x) = (x2 + 6)

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 32
contoh 2

Diketahui g(x) = x + 9 dan


(f o g)(x) = x2 6
maka f(x) = .

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 33
Jawab:
g(x) = x + 9
(f o g)(x) = f(g(x))
= x26
f(x + 9) = x26

Misal: x + 9 = y x = y9
f(y) = (y 9)2 6

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 34
f(y) = (y 9)2 6
= (y2 18y + 81) 6
= y2 6y + 27 6

Jadi f(x) = x2 6x + 21

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 35
contoh 3

Diketahui f(x) = x 3 dan


(g of)(x) = x2 + 6x + 9
maka g(x 1) = .

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 36
Jawab:
f(x) = x 3;
(g o f)(x) = g (f(x)) = x2+6x+9
g(x 3) = x2 + 6x + 9

Misal: x 3 = y x = y + 3
g(y) = (y + 3)2 + 6(y + 3) + 9
= y2 + 6y + 9 + 6y +18 +9
g(y) = y2 + 6y + 9 + 6y +18 +9
= y2 + 12y + 36
Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu
lintangaleh@gmail.com 37
g(x 1) = (x 1)2 + 12(x 1) +
36
= x2 2x + 1 + 12x 12
+ 36
= x2 + 10x + 25

Jadi g(x 1) = x2 + 10x + 25

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 38
Contoh 4

Diketahui f(x) = 2x + 1
dan (f o g)(x + 1)= -2x2 4x
+1
Nilai g(-2) =.

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 39
Jawaban:
f(g(x + 1)) = -2x2 4x + 1
f(x) = 2x + 1 f(g(x))= 2g(x) + 1
f(g(x + 1)) = 2g (x + 1) + 1
2g(x + 1) + 1 = -2x2 4x 1
2g(x + 1) = -2x2 4x 2
g(x + 1) = -x2 2x 1

Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu


lintangaleh@gmail.com 40
g(x + 1) = -x2 2x 1
g(x) = -(x 1)2 2(x 1)
1
g(2) = -(2 1)2 2(2 1)
1
= -1 2 1 = -4
Jadi g(2) = - 4
Suratno, S.Pd. SMAN 1 Kaliwungu
lintangaleh@gmail.com 41

Anda mungkin juga menyukai