Pembiakan ialah proses induk

menghasilkan individu baru atau

zuriat

Kepentingan – memastikan
kemandirian dan kesinambungan
sesuatu spesies

Pembiakan Aseks
Pembiakan Seks (Asexual
(Sexual reproduction) reproduction)
 Pembiakan yang melibatkan proses
persenyawaan, iaitu proses percantuman
dua sel pembiakan yang setiap satunya
berasal daripada satu induk jantan dan satu
induk betina
menghasilkan

Organ Sperma
lelaki

persenyawaan Zigot Embrio Fetus

menghasilkan

Organ Anak
Ovum
perempuan
 Proses percantuman antara gamet
jantan dan gamet betina untuk
menghasilkan zigot

Persenyawaan dalam Persenyawaan luar

(Internal fertilisation) (External fertilisation)
Persenyawaan dalam Persenyawaan luar
(Internal fertilisation) (IExternal fertilisation)
 Persenyawaan berlaku di luar sistem
pembiakan betina

 Ovum dan sperma dihasilkan pada masa

 Persenyawaan
yang sama di dalam air untuk proses
berlaku di dalam persenyawaan berlaku
sistem pembiakan
betina  Persenyawaan luar berlaku pada ikan,
katak dan kodok
 Mamalia, reptilia,
burung dan serangga  Keburukan :
melakukan  Sel pembiakan perlu dihasilkan dengan
persenyawaan dalam banyak
 Sel pembiakan akan mati sebelum
disenyawakan
 Ovum dan sperma banyak membazir
 Zigot atau embrio yang terhasil mungkin
akan dimakan oleh haiwan lain
 Pembentukan individu-individu baharu
daripada 1 individu atau induk tanpa
melibatkan sel-sel pembiakan jantan atau
betina
 5 jenis:
 Belahan dedua (binary fission)
 Pertunasan (budding)
 Pembentukan spora (spore formation)
 Pembiakan vegetatif (vegetatif reproduction)
 Penjanaan semula (rejuvenation/regeneration)
 Kebaikan:
Keburukan:
 Organisma boleh
menghasilkan  Organisma baru
individu baru yang yang dihasilkan
banyak tanpa adalah serupa
bantuan daripada (ciri-ciri) dengan sel
individu yang lain. induk
(sel induk)
 Belahan dedua
(Binary fission)
•Satu induk yang matang membahagi dan berpisah menjadi
dua sel yang baharu.
• contoh : ameba , paramesium, buran dan bacteria
 Pertunasan(Budding)
Cara pembiakan aseks di mana individu baharu atau
zuriat terbentuk dan terpisah daripada individu
dewasa

Yis

Hidra
 Pembentukan spora
o Berlaku pada tumbuhan tak berbunga seperti kulat,
lumut dan paku pakis
o Dihasilkan di sporangium
o Setiap spora akan membentuk individu yang baru
 Pembiakan vegetatif
Vegetative reproduction
Tumbuhan baharu membesar daripada bahagian
vegetatif seperti akar, batang atau daun tumbuhan
induk
Contoh : rumput, halia, ubi kentang
 Penjanaan semula
Fragmentasi individu dewasa kepada beberapa bahagian badan
dan pertumbuhan semula bahagian-bahagian tersebut menjadi
individu baharu yang lengkap
Contoh : tapak sulaiman, cacing pipih

(Cacing pipih - Planarian)

Organisma yang dihasilkan melalui penjanaan semula
(Tapak Sulaiman- Starfish)
 Perbandingan antara pembiakan seks dan
pembiakan aseks
Persamaan
Pembiakan Menghasilkan individu Pembiakan
seks baru untuk aseks
mengekalkan spesis

Perbezaan

Dua Bilangan individu

yang terlibat Satu

Ya Penglibatan sel Tidak

pembiakan (gamet)
Berbeza Sama dengan
Ciri-ciri individu
dengan sel sel induk
baru
induk
Pandangan hadapan Pandangan sisi
 Fungsi organ pembiakan lelaki
Organ pembiakan Fungsi
Testis Menghasilkan sperma dan hormon
testosteron (hormon lelaki)

Duktus sperma Menyalurkan sperma dari testis ke vesikel

(sperm duct) simen
Kelenjar prostat Menghasilkan bendalir keputihan yang
(Prostate gland) melindungi sperma

Vesikel simen Menyimpan sperma dan menghasilkan

(Seminal vesicle) cecair semen untuk memudahkan
pergerakan sperma

Uretra (Urethra) Membebaskan sperma dan air kencing dari

badan
Skrotum (Scrotum) Melindungi testis
Penis Menghantar sperma dari lelaki ke vagina
perempuan
 Sperma
leher
Bahagian
Membran plasma kepala
tengah

ekor

nukleus
Perubahan lelaki apabila mencapai akil
baligh

 Pertumbuhan janggut dan jambang

 Pembesaran tulang dan otot

 Pertumbuhan bulu di bahagian

kemaluan dan ketiak
 Suara kasar dan garau

 Testis mula menghasilkan sperma

 Mula membebaskan semen

 Mula tertarik kepada perempuan

Pandangan hadapan
Pandangan sisi
 Fungsi organ pembiakan perempuan
Organ pembiakan Fungsi
Ovari Menghasilkan ovum dan hormon
estrogen dan progesteron (hormon
perempuan)
Tiub Fallopio • Menolak ovum yang matang dari ovari
(Fallopian Tube) ke uterus
• Tempat persenyawaan berlaku
Uterus • Membenarkan fetus berkembang jika
persenyawaan ovum berlaku
• Melindungi fetus
Serviks • Menghasilkan cecair untuk pergerakan
(Cervix) sperma
• Menghubungkan uterus dengan vagina
Vagina • Menerima sperma dari penis
• Menghasilkan cecair untuk pelincir
Ovum

Lapisan jeli

Sitoplasma

Membran sel

Nukleus
 Perubahan perempuan apabila
mencapai akil baligh

 Pembesaran payudara dan pelvis

 Pengumpulan lemak dibawah kulit
 Pertumbuhan bulu di bahagian
kemaluan dan ketiak
 Mula menghasilkan ovum

 Mula datang haid

 Mula tertarik kepada lelaki

 Perbandingan antara sperma dan ovum
Persamaan
Gamet/Sel pembiakan
Sperma manusia Ovum

Perbezaan
Jantina yang
Lelaki Perempuan
menghasilkan
Gamet jantan Jenis gamet Gamet betina
Organ yang
Testis Ovari
menghasilkan
Sel terkecil dalam Sel terbesar dalam
Saiz
badan lelaki badan perempuan
Kuantiti untuk
Berjuta-juta dihasilkan tujuan Satu
persenyawaan
Boleh Kebolehan bergerak Tidak boleh
Bercantum dengan Bercantum dengan
ovum untuk Fungsi sperma untuk
membentuk zigot membentuk zigot

Pergeluaran Haid
(Mestruation)
Pendarahan atau darah keluar melalui
servik dan vagina perempuan.
Kitar Haid
(Menstrual Cycle)
Edaran perkembangan dan
kemerosotan dinding uterus yang
berkait dengan perkembangan ovum.
Satu kitar haid yang lengkap biasanya
mengambil masa 28 hari
Fasa Kitar haid
Fasa Kitar haid
 Semasa persenyawaan, sperma yang
dihasilkan dalam testis akan bergerak untuk
bertemu dengan ovum yang dihasilkan dalam
ovari di Tiub Fallopio.
Duktus Kelenjar
Testis Uretra Zakar
sperma prostat

Tiub
Uterus Serviks Faraj
Fallopio
 Zigot terbentuk Zigot membahagi
Zigot membahagi
daripada percantuman lagi membentuk
membentuk dua sel
antara nukleus sperma empat sel.
dan ovum

Zigot membahagi banyak kali

menghasilkan satu gumpalan
sel yang disebut embrio.
 Apabila sampai di uterus, zigot telah
berkembang menjadi embrio. Embrio
kemudian akan terbenam di dalam dinding
uterus.
 Proses pelekatan embrio pada dinding uterus
disebut penempelan.
 Plasenta menempelkan embrio pada dinding
uterus.
 Tali pusat menghubungkan embrio kepada
plasenta.
 Plasenta mengandungi banyak kapilari darah.
Embrio mendapat bekalan makanan dan
oksigen daripada plasenta ibunya melalui tali
pusat.
 Bahan-bahan buangan seperti karbon dioksida
dan urea embrio disingkirkan ke dalam darah
ibu melalui tali pusat.
 Embrio mempunyai sistem peredaran darah
yang tersendiri dan tidak bercampur dengan
darah ibu.
 Embrio dilindungi oleh dua lapisan membran
yang disebut membran embrio.
 Cecair dalam membran embrio (bendalir
amnion) melindungi embrio daripada sebarang
gegaran atau renjatan.
Bahan yang meresap melalui tali pusat antara ibu dan embrio
 Zigot Embrio Fetus Bayi
Tempoh Sebaik sahaja 0 – 2 bulan 2 – 9 bulan Fetus yang
Masa nukleus sperma telah
bercantum dilahirkan
dengan nukleus
ovum

Ciri khas Terdiri daripada Terdiri Menyerupai Semua

satu atau daripada satu manusia bahagian
beberapa sel gumpalan sel dengan badan telah
anggota berkembang
badanya dapat dengan
dikenal pasti lengkap
 Ibu yang mengandung perlu mengambil
makanan yang bernutrisi untuk menjamin
kesihatan diri sendiri dan fetus yang sihat.
 Fetus mendapatkan zat makanan daripada
plasenta ibunya melalui tali pusat.
 Gizi ibu mengandung harus mengandungi
makanan seperti ikan, telur, susu, daging,
buah-buahan dan sayur-sayuran.
 Nutrisi / Zat Fungsi / Kepentingan
makanan
Protein • Diperlukan untuk membina tisu fetus
Kalsium dan fosforus • Diperlukan untuk menguatkan tulang dan gigi
fetus
• Diperlukan untuk mengelakkan kerosakan gigi
pada ibu
Besi • Diperlukan untuk membina sel darah merah
untuk mengangkut oksigen pada fetus
• Diperlukan untuk mengelakkan ibu daripada
menghidapi penyakit anemia (kekurangan sel
darah merah)
Asid folik dan • Diperlukan untuk menguatkan sistem pertahanan
vitamin (sistem pengimunan) terhadap jangkitan penyakit
pada fetus dan ibu
 Protein juga diperlukan untuk membina
antibodi dalam badan ibu. Antibodi ialah
bahan kimia yang membantu badan
memusnahkan mikroorganisma yang
memasuki badan.
 Ibu mengandung harus mengurangkan
pengambilan makanan karbohidrat dan lemak.
 Ibu perlu mengelakkan daripada pengambilan
alkohol, dadah, ubat dan merokok yang
menbahayakan atau mengakibatkan kecacatan
embrio atau fetus.
 Anak mati dalam
kandungan ibu

Keguguran anak
Melahirkan anak
yang tidak cukup
bulan

Risiko ibu
Bayi yang dilahirkan mengandung
bersaiz lebih kecil yang merokok
berbanding dengan Melahirkan bayi
bayi yang dilahirkan dengan kecacatan
oleh ibu yang tidak pada otaknya
merokok
 Kemandulan
(Sterility)
 Lelaki atau perempuan yang
tidak boleh mempunyai anak

Kemandulan perempuan mungkin

Kemandulan lelaki mungkin
disebabkan:
disebabkan:
 Ovulasi tidak berlaku spt ovari
 tiada atau sedikit sperma
tidak menghasilkan ovum
dihasilkan
 ovum mati terlalu awal
 sperma mati terlalu awal
 ovum tidak matang
 sperma tidak matang
 kitar haid yang tidak teratur
 penis tidak dapat berfungsi
 kecacatan organ pembiakan spt
dengan baik
tiub fallopio tersekat
 penyakit kelamin – gonorea atau
 embrio gagal untuk menempel
sifilis
sendiri di dinding uterus
 kerosakan pada testis atau duktus
 ketidakseimbangan hormon
sperma
pembiakan
Kemandulan dan ketidaksuburan boleh diatasi melalui:

 Pengambilan makanan yang berkhasiat dan nutrisi yang baik

 Rawatan hormon - mengambil pil kesuburan yang

mengandungi hormon yang boleh merangsang ovari untuk
menghasilkan ovum

 Pembedahan

 Persenyawaan dalam tabung uji (in-vitro fertilisation)– sperma

dan ovum diletakkan bersama di dalam piring petri yang
mengandungi larutan kultur. Persenyawaan berlaku. Zigot
diletakkan didalam uterus perempuan. Bayi yang dilahirkan
dipanggil bayi tabung uji.
 Pengawalan kelahiran
(birth control)

Biasanya berlaku apabila:

 Pasangan tidak bersedia untuk memiliki anak
 Sudah mempunyai anak yang ramai
 Ingin jarak kelahiran antara anak
Kaedah yang digunakan:
Prinsip yang digunakan
Lelaki:
dalam kawalan kelahiran:
 Menggunakan kondom
 Vasektomi
 menghalang ovum dari
disenyawakan oleh sperma
Perempuan:
 menghalang embrio
 Kaedah semulajadi
terbentuk dari penempelan ke
i. Rhythm method
dinding uterus
ii. Temperature method
iii. Mucus method
 Pil perancang
 Alat intrauterus (IUD)
 Menggunakan spermicide
 Menggunakan diafragma
 Ligasi (Ligation)
Kondom

Vasektomi
 IUD Diafragm

Ligation
 Bahagian bunga Fungsi
Sepal • Melindungi bunga semasa peringkat kudup
Petal • Menarik perhatian serangga bertujuan
pendebungaan
• Melindungi stamen dan pistil
Penyangga (Stalk) • Menyokong bunga
Stamen • Organ pembiakan jantan
Filamen • Memegang anter
Anter • Menghasilkan butir debunga
Butir debunga • Mengandungi sel gamet jantan
(Pollen grain)
Pistil • Organ pembiakan betina
Stigma • Menerima butir debunga semasa pendebungaan

Stil (Style) • Penyokong stigma dan menerima butir debunga

Nektar (Nectary) • Menghasilkan cecair manis (nektar) untuk menarik

serangga atau burung
Ovari • Menghasilkan ovul
Ovul • Mengandungi sel gamet betina
 Sel pembiakan tumbuhan berbunga
 Sel pembiakan jantan tumbuhan
berbunga adalah di dalam butir
debunga
 Sel pembiakan betina tumbuhan
berbunga adalah di dalam ovul
 Butir debunga dan ovul dari
bunga yang berbeza dari segi
saiz, bentuk, susunan dan
bilangan.

Butir debunga
 Pendebungaan
(Pollination)
• Proses pemindahan butir debunga
dari anter ke stigma bunga

Agen Pendebungaan
(Pollination agen)
Tiga jenis agen • Agen atau organisma yang
pendebungaan: membawa/memindahkan butir
 haiwan debunga dari anter ke stigma bunga
 angin
 air
 Perbandingan ciri-ciri debunga dibawa oleh
serangga dan angin
Persamaan
Pendebungaan oleh Pemindahan butir Pendebungaan oleh
serangga debunga ke stigma angin

Perbezaan dalam ciri-ciri

bunga
Kuantiti yang kecil dan Kuantiti dan ciri-ciri Kuantiti yang besar dan
melekit butir debunga ringan
Berbau Bau Tiada bau
Terang Warna Biasanya warna putih
Pendek Filamen Panjang dan terjuntai
Melekit Stigma Berbulu
Pendek Stil Panjang
Kecil Anter Besar
Pendebungaan oleh Perbezaan dalam ciri-ciri Pendebungaan oleh
serangga bunga angin
Pendek Tangkai Panjang
Ada Nektar Tiada
Besar Saiz bunga Kecil
Bunga matahari, Contoh bunga Lalang, Bunga jagung
rambutan
 JENIS
PENDEBUNGAAN

PENDEBUNGAAN PENDEBUNGAAN
SENDIRI KACUK
(SELF-POLLINATION) (CROSS-POLLINATION)
Berlaku apabila butir debunga
dari anter sekuntum bunga
berpindah ke atas:

a) Stigma pada bunga yang

sama, atau
b) Stigma pada bunga yang
lain pada pokok yang sama

•Lebih mudah berlaku selagi anter

dan stigma matang pada masa
yang sama.
• Kelemahan:
• anak pokok yang terhasil
mempunyai sifat yang sama
• daya tahan terhadap
penyakit lebih rendah
 Kelebihan:

 Mempunyai sifat kedua-

dua tumbuhan induk
 Lebih sihat
 Menghasilkan buah yang
banyak dan bermutu
 Menghasilkan bijih benih
yang bermutu tinggi
Berlaku apabila butir debunga
dari anter sekuntum bunga
dipindahkan ke stigma bunga
pada pokok yang berlainan.
 Perbandingan antara pendebungaan sendiri
dengan pendebungaan kacuk
PERSAMAAN

PERDEBUNGAAN Proses pemindahan butir PERDEBUNGAAN

SENDIRI debunga ke stigma KACUK

PERBEZAAN

Bunga atau pokok yang

Tempat berlaku Pokok yang berlainan
sama

Kurang bermutu Biji benih yang terhasil Lebih bermutu

Rintangan terhadap jangkitan

Rendah penyakit pada anak pokok yang Lebih tinggi
terhasil
 Aplikasi pendebungaan kacuk dalam pertanian

Pokok Pokok induk Pokok Sifat pokok kacukan

kacukan
Padi • Jenis siam-29 dengan jenis • Malinja Buah lebih banyak dan
Pebifun • Mahsuri masak dengan lebih cepat
• Jenis Taichung 65 dengan
Mayang Ebos 80
Kelapa Pisifera dengan Dura Tenera Buah lebih banyak dengan
sawit tempurung yang nipis
dan isi yang lebih banyak
Betik Subang 6 dengan Sunrise Eksotika Buah lebih manis dan
Solo (Hawaii) berisi
Jagung Jagung manis dari Taiwan Jagung Buah lebih manis, lebih
dengan dari Mexico Masmadu besar, lebih tahan
terhadap penyakit dan
kemarau
Persenyawaan dalam tumbuhan
 Pembiakan seks bagi tumbuhan berbunga dan
perkembangan ovul dan ovari

Debunga

Pokok
berbunga Persenyawaan Zigot

Ovul

Anak pokok Anak benih Embrio

 Bijih benih terdiri daripada tiga bahagian iaitu testa,
kotiledon dan embrio.
 Testa – kulit luar biji benih yang melindungi biji benih
 Hilum – tempat perlekatan biji benih pada testa
 Mikropil – liang seni yang terdapat pada testa
 Kotiledon – bahagian biji yang menyimpan makanan
 Embrio – terletak antara dua kotiledon dalam biji
kacang – (plumul,radikel dan kotiledon)
 Plumul – membesar menjadi pucuk
 Radikel – membesar menjadi akar
 Struktur biji benih
(Biji benih dikotiledon)

Struktur luar biji kacang Keratan memanjang biji kacang

panjang panjang
 Struktur biji benih
(Biji benih monokotiledon)

Struktur luar biji jagung Keratan memanjang biji

jagung
 Fungsi bahagian-bahagian biji benih

Bahagian Fungsi
biji benih
Testa Melindungi biji benih
Mikropil Membenarkan udara dan air masuk
ke dalam biji semasa percambahan
Hilum Melekatkan biji benih pada dinding
ovari (buah)
Kotiledon Membekalkan makanan untuk
percambahan
 Percambahan – proses pertumbuhan embrio dalam
biji benih menjadi anak benih

Terdapat dua percambahan biji benih:

i. Percambahan epigeal
(Kotiledon turut dibawa keluar di atas tanah apabila pucuk bertumbuh)

ii. Percambahan hipogeal

(kotiledon kekal dalam tanah)
Percambahan epigeal
Percambahan hipogeal
Peringkat-peringkat percambahan
biji benih
Bijih benih menyerap air

Testa merekah

Radikel tumbuh ke bawah

Plumul tumbuh ke atas

Kotiledon mengecut dan gugur

 Syarat-syarat percambahan biji
benih

 Biji benih akan bercambah jika berada

dalam keadaan yang sesuai.
 Syarat-syarat yang diperlukan untuk
percambahan ialah dengan adanya:
a) Air
b) Udara
c) Suhu (haba) yang sesuai
 Pengertian: Sejenis pembiakan aseks yang
menghasilkan tumbuhan baru dari bahagian
tertentu pada tumbuhan induk tanpa
melibatkan biji benih.

Berlaku apabila bahagian tertentu pada

tumbuhan seperti batang, akar, atau daun,
yang ada mata tunas bertumbuh menjadi
pokok baru.

Berlaku melalui bahagian tertentu tumbuhan

seperti rizom, batang, batang rayap dan
bebawang.
Rizom ialah batang yang tumbuh
di bawah tanah
 Rizom mengandungi makanan
simpanan.
 Lalang, kunyit, halia, serai
Mata tunas yang kecil dihasil
pada dapat berkembang menjadi
tumbuhan
 Lidah buaya, Bryohyllum
 Sesetengah tumbuhan membiak
melalui batang yang mempunyai
Tuber ialah batang bawah tanah
beberapa mata tunas.
dengan hujung yang bengkak
 Ubi kayu, tebu, pokok bunga
Tuber mengandungi makanan
raya, pokok bunga mawar
simpanan
 Tuber mengandungi beberapa
mata tunas yang dapat tumbuh
menjadi pokok baru.
 Ubi kentang
 Batang rayap ialah batang yang
 Bebawang terdiri daripada
berjalar di permukaan tanah.
berlapis-lapis daun berlendir yang
 Nodus pada batang akan
bengkak.
mengeluarkan mata tunas
Mata tunas bertumbuh menjadi
 Batang rayap tidak menyimpan
tumbuhan baru.
makanan.
 Bebawang mengandungi
 Pegaga, rumput, ubi keledek,
makanan simpanan.
kangkung
 Bawang merah, pokok bunga lili
  Anak pokok tumbuh daripada
 Umbisi ialah batang bengkak batang pendek dalam tanah.
dengan mata tunas yang tumbuh  Pokok pisang, pokok buluh
menegak di bawah tanah.
 Umbisi menyimpan makanan.
 Keladi
 KEBAIKAN
1. Anak tumbuhan tumbuh lebih cepat 1. Anak tumbuhan tidak
daripada melalui biji benih.
2. Tidak memerlukan bantuan agen
pendebungaan
3. Anak tumbuhan mempunyai sifat
yang sama dengan tumbuhan induk.
4. Anak tumbuhan dapat memperoleh
makanan daripada induk sebelum
bemandiri.
KEBURUKAN
mempunyai sifat-sifat baru yang
dapat menyesuaikan diri jika
persekitaran berubah.
2. Anak tumbuhan tumbuh di
kawasan yang sama dengan induk.
Hal ini menimbulkan masalah
kesesakan.
3. Sifat yang tidak diingini
diturunkan daripada induk kepada
anak tumbuhan
 Keratan
(Cuttings)

Teknologi
Tut Tut lentur
(Marcot)
pembiakan (Layering)
vegetatif

Kultur tisu
(Tissue culture)
 Keratan batang atau dahan dikerat
daripada tumbuhan induk dan ditanam ke
dalam tanah

 Keratan batang yang digunakan perlu

mengandungi ruas berdekatan dengan
pangkalnya.

 Tumbuhan seperti ubi kayu, bunga

mawar, bunga raya, tebu, dan kangkung
dapat dibiak dengan cara ini
 Kulit suatu dahan yang sihat yang mempunyai ruas serta tunas
digelang (dibuang kulit).

 Bahagian dahan itu ditutupi dengan tanah lembap dan dibalut dengan
bahan plastik kain, atau sabut kelapa.

 Apabila akar-akar kelihatan tumbuh keluar daripada bahagian dahan

itu, dahan itu dipotong dan ditanam di dalam tanah.

 Kaedah ini biasanya digunakan untuk membiak pokok buah-buahan

seperti durian, ciku, limau, rambutan dan jambu batu.
 Suatu dahan yang rendah digelangi kulit luarnya dan dibenam dalam
tanah lembap.

 Apabila akar-akar kelihatan muncul, bahagian dahan itu dipotong

daripada tumbuhan induk dan ditanam.

 Keadaan ini digunakan untuk membiak tumbuhan seperti bunga

kertas, bunga mawar, bunga melur dan limau.
Batang satu pokok dipotong
dan dilekatkan pada satu Mata tunas suatu pokok
batang pokok yang lain disisipkan pada kulit luar
suatu pokok lain yang
dihiris dalam bentuk T
Created by fariha subri