BAB

4 Pembiakan
Reproduction

Konsep PENTING
IMPORTANT concepts

i-THINK Peta Pokok

PEMBIAKAN
REPRODUCTION

Pembiakan aseks Pembiakan seks Kehamilan dalam Biji benih dan

Asexual reproduction Sexual reproduction wanita percambahannya
Pregnancy in the Seeds and the
female germination of seeds

Belahan dedua Manusia iaitu Persenyawaan Struktur biji benih

seperti pada bakteria melibatkan testis
Binary fission such (sperma) dan ovari
as in bacteria (ovum)
Humans i.e. involves
Kultur tisu seperti the testes (sperms)
pada orkid and ovaries (ova)
Tissue culture such
as in orchid Kitar haid pada
wanita
Pertunasan seperti Menstrual cycle in
pada yis the female
Budding such as
in yeast Tumbuhan iaitu
melibatkan anter
Pembentukan spora (debunga) dan ovari
seperti pada mukor (ovul)
Spore formation such Plants i.e. involve
as in mucor anther (pollen) and
ovary (ovule)
Melibatkan
pendebungaan
Involves pollination
Fertilisation
Penempelan embrio
Implantation of the
embryo
Perkembangan zigot
ke fetus
Development of the
zygote to the foetus
Pencegahan
kehamilan seperti
ligasi dan vasektomi
Birth control such
as ligation and
vasectomy
Rawatan kemandulan
Sterility treatment
seperti testa dan
kotiledon
Structure of a seed
such as the testa
and cotyledon
Peringkat-peringkat
percambahan biji
benih
The stages of seed
germination
Percambahan biji
benih memerlukan
air, udara dan suhu
yang sesuai
Germination of seeds
requires water, air
and a suitable
temperature

APAKAH ITU PEMBIAKAN?

WHAT IS REPRODUCTION?
Semua hidupan perlu membiak untuk menggandakan bilangannya supaya dapat menyambung
zuriatnya. Tahukah anda sesetengah organisma dapat membiak sendiri? Bagaimanakah proses
pembiakan berlaku pada manusia dan tumbuhan berbunga?
All living things need to reproduce to increase their numbers so that can continue their generation. Did you know
that some organisms reproduce on their own? How does reproduction occur in humans and flowering plants?

52
 NOTA BESTARI
Pembiakan dan Persenyawaan
1. Pembiakan seks adalah satu proses penghasilan
individu baru melalui percantuman antara satu
gamet jantan dengan satu gamet betina.
2. Pembiakan aseks hanya melibatkan satu individu
sahaja tanpa melibatkan sel pembiakan. Individu
baru yang dihasilkan mempunyai sifat yang sama
dengan induknya.
3. Persenyawaan dalam dan luar adalah persenyawaan
yang berlaku di dalam dan di luar badan organisma
betina.
Sistem Pembiakan Manusia
1. Sistem pembiakan lelaki berfungsi untuk
menghasilkan gamet jantan yang disebut sperma.
2. Sistem pembiakan perempuan berfungsi untuk
menghasilkan gamet betina yang disebut ovum.
3. Sperma akan becantum dengan ovum untuk
membentuk zigot. Kemudian, zigot akan berkembang
menjadi individu baharu.
Kitar Haid
1. Haid adalah satu proses keguguran lapisan dinding
uterus dan pengaliran keluar darah melalui faraj.
2. Haid mengandungi darah, ovum mati dan lapisan
tisu dinding uterus.
3. Kitar haid adalah satu siri perubahan yang berlaku
pada ovari dan dinding uterus. Kitar ini melibatkan
pemecahan dan pembinaan lapisan dinding uterus
serta pembebasan ovum dari ovari yang dikenal
sebagai pengovulan atau ovulasi.
4. Fasa subur adalah tempoh paling mungkin berlakunya
pengovulan (ovulasi).
Persenyawaan dan Kehamilan
1. Seseorang perempuan dikatakan hamil apabila
proses persenyawaan berlaku.
2. Semasa persenyawaan, sperma yang dihasilkan
dalam testis akan bergerak untuk bertemu dengan
ovum yang dihasilkan dalam ovari di tiub Falopio.
3. Zigot yang terhasil membahagi banyak kali dan
berkembang menjadi embrio dalam perjalanan ke
uterus. Akhirnya, embrio menempel pada dinding
uterus yang kaya dengan darah, berkembang menjadi
fetus dan disebut bayi selepas dilahirkan.
Zigot Embrio Fetus Bayi
4. Plasenta mengandungi banyak kapilari darah. Embrio
mendapat bekalan makanan dan oksigen daripada
plasenta ibunya melalui tali pusat.
5. Embrio mempunyai sistem peredaran darah yang
tersendiri dan tidak bercampur dengan darah ibunya.
53
Reproduction and Fertilisation
1. Sexual reproduction is a process of producing a new
individual through the fusion of one male gamete
with one female gamete.
2. Asexual reproduction only involves one individual
organism without involving reproductive cells. A new
individual formed has the same characteristics as its
parent.
3. Internal and external fertilisation are types of
fertilisation that place in and outside the body of
the female animal respectively.
Human Reproductive System
BAB
1. The male reproductive system functions to produce
male gametes called sperms.
4
2. The female reproductive system functions to
produce female gametes called ova.
3. A sperm will fuse with an ovum to form a zygote. The
zygote then developes to become a new individual.
Menstrual Cycle
1. Menstruation is the process of shedding of the lining
of the uterus wall and discharge of blood through
the vagina.
2. The menstrual discharge contains blood, the dead
ovum and the tissue of the uterus wall.
3. A menstrual cycle is a series of changes that take
places in the ovaries and the uterus wall. This cycle
involves the breaking down and building up of the
lining of the uterus wall and the release of an ovum
from the ovary called ovulation.
4. The fertile phase is the period when ovulation is
most likely to happen.
Fertilisation and Pregnancy
1. A women is said to be pregnant when fertilisation
has taken place.
2. During fertilisation, the sperms that are produce in
the testes will move to meet with the ovum that is
produced in the ovary in the Fallopian tube.
3. The zygote produced divides many times and
develops into an embryo on its way to the uterus.
Finally, the embryo implants itself to the uterus
wall which is rich with blood, develops to become a
foetus and is called a baby after birth.
Zygote Embryo Foetus Baby
4. The placenta contains many blood capillaries. The
embryo gets its supply of food and oxygen from its
mother's placenta through the umbilical cord.
5. The embryo has its own blood circulatory system
which does not mix with the mother's blood.
 Nutrisi Ibu Mengandung
1. Fetus mendapatkan zat makanan daripada plasenta
ibunya melalui tali pusat. Oleh itu, ibu perlu
memakan makanan yang berkhasiat, seimbang dan
mencukupi.
2. Ibu mengandung harus mengelakkan pengambilan
makanan karbohidrat dan lemak yang berlebihan
untuk mengelakkan diri dan fetus daripada menjadi
terlalu gemuk.
3. Ibu mengandung perlu mengelakkan daripada
pengambilan alkohol, dadah, ubat tertentu dan
merokok yang membahayakan atau mengakibatkan
kecatatan embrio atau fetus.
Kemandulan dan Pencegahan Kehamilan
1. Lelaki yang tidak mampu menyebabkan kehamilan
pada perempuan atau perempuan yang tidak
mampu hamil dikatakan mandul.
2. Pencegahan kehamilan biasanya dilakukan oleh
BAB
pasangan suami isteri yang tidak bersedia untuk
mendapatkan anak, sudah mempunyai bilangan
4 anak yang banyak dan ingin menjarangkan kelahiran
anak.
3. Prinsip dalam pencegahan kehamilan adalah untuk
mencegah ovum daripada disenyawakan oleh
sperma dan mencegah embrio yang terbentuk
daripada melekat pada dinding uterus.
4. Sesetengah kes kemandulan atau ketidaksuburan
dapat diatasi melalui pengambilan makanan yang
berkhasiat atau nutrisi yang baik, rawatan hormon,
pembedahan dan persenyawaan in-vitro.
Bunga
1. Tugas utama bunga adalah menghasilkan buah dan
biji benih untuk pembiakan.
2. Sel pembiakan jantan tumbuhan berbunga terdapat
di dalam butir debunga.
3. Sel pembiakan betina tumbuhan berbunga terdapat
di dalam ovul.
Pendebungaan
1. Pendebungaan adalah satu proses pemindahan
butir debunga dari anter ke stigma suatu bunga.
2. Terdapat tiga agen pendebungaan yang utama, iaitu
haiwan, angin dan air.
3. Pendebungaan sendiri berlaku apabila butir debunga
dari anter sekuntum bunga berpindah ke atas stigma
pada bunga yang sama, atau stigma pada bunga
yang lain pada pokok yang sama.
4. Kelemahan pendebungaan sendiri adalah anak pokok
yang terhasil mempunyai sifat yang sama dengan
pokok induknya. Daya pertahanan terhadap penyakit
bagi anak pokok baharu adalah lebih rendah.
5. Pendebungaan kacuk berlaku apabila butir debunga
dari anter sekuntum bunga dipindahkan ke stigma
bunga pada pokok yang berlainan.
6. Anak tumbuhan yang dihasilkan melalui
pendebungaan kacuk mempunyai sifat kedua-dua
tumbuhan induk dan lebih sihat kerana mempunyai
rintangan yang tinggi terhadap jangkitan penyakit.
54
Nutrition for a Pregnant Woman
1. The foetus get nutrition from its mother's placenta
through the umbilical cord. Because of this, the
mother has to take nutritious, balanced and sufficient
food.
2. A pregnant woman should avoid eating excessive
amounts of carbohydrates and fats to prevent
herself and the foetus from becoming too fat.
3. A pregnant women should avoid taking alcohol,
drugs, certain medicines and smoking that can
endanger or cause deformity to the embryo or
foetus.
Sterility and Birth Control
1. A male who is unable to cause pregnancy in a
female, or a female who is unable to get pregnant,
is said to be sterile.
2. Birth control (contraception) is usually carried out by
couples who are not ready to have a child, already
have many children and want to space out the birth
of their children.
3. The principles in birth control are to prevent the ovum
from being fertilised by a sperm and to prevent an
embryo that is formed from implanting itself to the
uterus wall.
4. Some sterility or infertility cases can be overcome
through taking nutritious food or good nutrition,
hormone treatment, surgery and in-vitro fertilisation.
Flowers
1. The main function of a flower is to produce fruit and
seeds for reproduction.
2. The male reproductive cells of flowering plants are
in the pollen grains.
3. The female reproductive cells of flowering plants
are in the ovules.
Pollination
1. Pollination is the process of transferring pollen
grains from an anther to a stigma of a flower.
2. The three pollination agents are animals, wind
and water.
3. Self-pollination occurs when pollen grains from the
anther of a flower are transferred to the stigma of
the same flower, or the stigma of a different flower
on the same tree.
4. The weakness of self-pollination is that the new tree
produced has the same characteristics as the parent
tree. The resistance against diseases is lower for the
new tree.
5. Cross-pollination occurs when pollen grains from the
anther of a flower are transferred to the stigma of a
flower in another tree.
6. The new plants produced through cross-pollination
have the characteristics of both parent plants and
are more healthy because it has high resistance
against diseases.
Persenyawaan dalam Tumbuhan
1. Persenyawaan dalam tumbuhan berlaku apabila
gamet jantan dan gamet betina bercantum untuk
membentuk zigot di dalam ovari.
2. Apabila butir debunga dipindah ke atas stigma, butir
debunga akan bercambah dalam cecair gula dan
satu tiub debunga dikeluarkan.
3. Tiub debunga membawa gamet jantan masuk
menembusi stil ke dalam ovul yang mengandungi
gamet betina di dalam ovari.
4. Selepas persenyawaan, zigot akan menjalankan
pembahagian sel dan membesar untuk membentuk
embrio.
5. Ovul akan berkembang menjadi biji benih manakala
ovari akan berkembang menjadi buah.
Struktur Biji Benih
1. Biji benih terdiri daripada tiga bahagian, iaitu testa,
kotiledon dan embrio.
2. Embrio terdiri daripada plumul, radikel dan
kotiledon.
3. Plumul akan membesar menjadi pucuk manakala
radikel akan membesar menjadi akar.
Percambahan Biji Benih
1. Percambahan adalah satu proses pertumbuhan
embrio dalam biji benih menjadi anak benih.
2. Semasa percambahan, air dan oksigen (udara)
diserap ke dalam biji benih melalui mikropil.
3. Air digunakan untuk melembutkan testa dan biji
benih menjadi kembang.
4. Oksigen digunakan untuk mengoksidakan makanan
menjadi tenaga semasa respirasi sel. Tenaga ini
digunakan untuk percambahan biji benih.
5. Testa merekah dan radikel tumbuh keluar daripada
biji benih untuk membentuk akar yang dapat
menyerap air.
6. Syarat-syarat yang diperlukan untuk percambahan
ialah dengan adanya air, udara (oksigen) dan suhu
(haba) yang sesuai.
7. Terdapat dua jenis percambahan biji benih iaitu
percambahan epigeal dan percambahan hipogeal.
8. Semasa percambahan epigeal, kotiledon turut dibawa
keluar di atas tanah apabila pucuk bertumbuh.
Semasa percambahan hipogeal, kotiledon kekal di
dalam tanah.
Pembiakan Vegetatif
1. Pembiakan vegetatif adalah sejenis pembiakan
aseks yang menghasilkan tumbuhan baharu dari
bahagian tertentu pada tumbuhan induk tanpa
melibatkan biji benih.
2. Pembiakan vegetatif berlaku apabila bahagian
tertentu pada tumbuhan seperti batang, akar atau
daun, yang ada mata tunas bertumbuh menjadi
pokok baharu.
3. Pembiakan vegetatif juga dapat berlaku melalui
bahagian tertentu tumbuhan seperti rizom, batang,
batang rayap dan bebawang.
55
Fertilisation in Plants
1. Fertilisation in plants occurs when a male gamete
and a female gamete fuses to produce a zygote in
the ovary.
2. When a pollen grain is transferred onto the stigma,
it germinates in the sugary solution and a pollen
tube emerges.
3. The pollen tube with the male gamete penetrates
the style into the ovule, which contains the female
gamete, in the ovary.
4. After fertilisation, the zygote will undergo cell
division and grow to form an embryo.
5. The ovule will develop into a seed while the ovary
will develop into a fruit.
Structure of a Seed
1. A seed consists of three parts, i.e. the testa, cotyledon
and embryo.
BAB
2. The embryo consists of the plumule, radicle and
cotyledon.
3. The plumule will grow to become the shoot while
the radicle will grow to become the root. 4
Germination of a Seed
1. Germination is the process in which the embryo in
a seed grows to become a seedling.
2. During germination, water and oxygen (air) are
absorbed into the seed through the micropyle.
3. Water is used to soften the testa and the seed will
expand.
4. Oxygen is used to oxidise food, turning it into energy
during cellular respiration. This energy is used for
seed germination.
5. The testa will crack and the radicle will grow out of
the seed to form the root that absorbs water.
6. Conditions required for germination are the presence
of water, air (oxygen) and a suitable temperature
(heat).
7. There are two type of seed germination, i.e, epigeal
germination and hypogeal germination.
8. During epigeal germination, the cotyledons is carried
above the ground as the shoot grows. During
hypogeal germination, the cotyledon remains in the
ground.
Vegetative Reproduction
1. Vegetative reproduction is a type of asexual
reproduction that produces a new plant from a certain
part of the parent plant without involving seeds.
2. Vegetative reproduction occurs when certain parts
of a plant, such as the stem, root or leaf that has a
bud, grows to become a new plant.
3. Vegetative reproduction can also occur through
certain parts of a plant such as the rhizome, stem,
runner and bulb.
Nota Grafik
 Objektif Pembelajaran
4.1 Memahami pembiakan seks dan aseks Tarikh:

AKTIVITI Jenis pembiakan dan persenyawaan PPPM

4.1 PERBINCANGAN Types of reproduction and fertilisation Masteri

Jawab soalan-soalan yang berikut tentang pembiakan.

Answer the following questions on reproduction.

1 Tandakan ( ✓ ) proses penghasilan individu baharu atau anak daripada organisma hidup.
Tick ( ✓ ) the process of producing new individuals or offspring from living organisms.
Persenyawaan Percambahan ✓ Pembiakan
Fertilisation Germination Reproduction

2 Nyatakan dua jenis pembiakan.

State two types of reproduction.
Pembiakan seks dan pembiakan aseks . Band 3
Sexual and asexual reproductions.

3 Apakah yang dimaksudkan dengan persenyawaan?/What is meant by fertilisation? Band 2

Proses percantuman nukleus gamet jantan dengan gamet betina .

male gamete female gamete
BAB

The process of fusion of the nuclei of a and .

4
4 Bezakan persenyawaan dalam dan luar. Band 3
Differentiate the internal and external fertilisations. KBAT

Persenyawaan dalam berlaku di dalam badan organisma betina .

Persenyawaan luar berlaku di luar badan organisma betina (dalam air).
The internal fertilisation takes place inside the body of the female organism.
The external fertilisation takes place outside the body of the female organism (in the water).

5 Kenal pasti jenis persenyawaan yang dialami oleh haiwan vertebrata sama ada persenyawaan
dalam, ‘PD’ atau persenyawaan luar, ‘PL’.
Identify the types of fertilisation experienced by the vertebrates, whether it is internal fertilisation, ‘IF’ or external
fertilisation, ‘EF’.

PL/EF PD/IF PD/IF

Ikan/Fish Mamalia/Mammal Reptilia/Reptile

PL/EF PD/IF
Galeri Info
Banyak ovum dan sperma dihasilkan
semasa persenyawaan luar.
Many sperms and ova are produced
during the external fertilisation.

Amfibia/Amphibian Burung/Bird Praktis

Kendiri

56
 Tarikh:

4.2 AKTIVITI Pembiakan seks and aseks PPPM

KBAT PERBINCANGAN Sexual and asexual reproductions Masteri

1 Kelaskan haiwan dan tumbuhan mengikut cara pembiakan aseks. Band 3

Classify animals and plants according to their ways of asexual reproduction.

Mukor Paramesium Spirogira (alga) Ameba

Mucor Paramecium Spirogyra (alga) Amoeba

tunas
bud

BAB
Tapak sulaiman Hidra Bakteria Paku pakis
Starfish Hydra Bacteria Ferns
4
tunas
bud

Pokok buluh Yis Euglena Chlamydomonas

Bamboo tree Yeast Euglena Klamidomonas

Jenis pembiakan aseks/Type of asexual reproduction

Pembentukan Penjanaan
Belahan dedua Pertunasan Pembiakan vegetatif
spora semula
Binary fission Budding Vegetative reproduction
Spore formation Regeneration

Ameba Yis Mukor Tapak Pokok buluh

Amoeba Yeast Mucor sulaiman Bamboo tree
Paramesium Hidra Paku pakis Starfish
Paramecium Hydra Ferns Spirogira
Euglena Spirogyra
Euglena
Bakteria
Bacteria
Praktis
Klamidomonas Kendiri
Chlamydomonas

2 Bandingkan pembiakan seks dengan pembiakan aseks. KBAT

Compare the sexual and asexual reproductions. Band 3

Ciri-ciri Pembiakan seks Pembiakan aseks

Characteristics Sexual reproduction Asexual reproduction

(a) Bilangan induk Dua Satu

Number of parents Two One

(b) Penglibatan gamet (persenyawaan) Ya Tidak

Involvement of gametes (fertilisation) Yes No

(c) Ciri-ciri anak dan induk Berbeza Sama

Characteristics of offspring and parent Different Same

57
 Objektif Pembelajaran
4.2 Menganalisa sistem pembiakan lelaki Tarikh:

4.3 EKSPERIMEN Sistem pembiakan lelaki Hebat Sains Modul 11 PPPM

KBAT INKUIRI The male reproductive system Penemuan
Inkuiri

Tujuan Mengkaji sistem pembiakan lelaki

To study the male reproductive system

Bahan Carta, transparensi atau perisian komputer tentang sistem pembiakan lelaki
Charts, transparencies or computer software about the male reproductive system

Prosedur 1 Teliti carta, transparensi atau perisian komputer tentang pandangan hadapan dan
pandangan sisi sistem pembiakan lelaki.
Study the charts, transparencies or computer software about the male reproductive system
from the front and side views.
2 Bincang bersama guru dan rakan-rakan anda tentang organ-organ pembiakan
lelaki dan fungsinya. Kemudian, labelkan organ-organ pembiakan.
Discuss with your teacher and friends about the male reproductive organs and their functions.
Then, label the reproductive organs.
BAB

Pemerhatian Uretra/Urethra Zakar/Penis Kelenjar prostat/Prostate gland

Skrotum/Scrotum Testis/Testis Duktus sperma/Sperm duct

4 
Band 1

(a) Duktus sperma (a) Duktus sperma

Sperm duct Sperm duct

(b) Kelenjar prostat (b) Kelenjar prostat

Prostate gland Prostate gland

(c) Skrotum (c) Zakar

Scrotum Penis

(d) Testis (d) Uretra

Testis Urethra

(e) Zakar (e) Skrotum

Penis Scrotum

(f) Uretra (f) Testis

Urethra Testis

Pandangan hadapan sistem pembiakan lelaki Pandangan sisi sistem pembiakan lelaki
Front view of male reproductive system Side view of male reproductive system

Analisis 1 Namakan organ-organ pembiakan lelaki berdasarkan fungsinya. 

Name the male reproductive organs based on their functions.

Organ pembiakan Fungsi

Reproductive organ Function
(a) Testis Menghasilkan sperma
Testis Produces sperms
(b) Duktus sperma Menyalurkan sperma dari testis
Sperm duct Channels sperms from the testis
(c) Kelenjar prostat Menghasilkan bendalir yang mengaktifkan sperma
Prostate gland Produces a fluid that activates sperms
(d) Uretra Menyalurkan sperma dan air kencing
Urethra Channels sperms and urine
(e) Skrotum Melindungi testis
Scrotum Protects the testis
(f) Zakar Menyalurkan sperma ke faraj
Penis Channels sperms to the vagina

58
 2 Namakan gamet jantan.
Name the male gamete.
Sperma/Sperm

3 Label struktur sperma dengan maklumat yang diberi.

Label the structure of the sperm with the given information.

Kepala/Head Ekor/Tail Nukleus/Nucleus

(a) Nukleus/Nucleus

leher (c) Kepala/Head

neck
(b) Ekor/Tail bahagian tengah
middle region

BAB
Sperma/Sperm

4 Apakah peranan sperma dalam pembiakan?

What is the role of sperms in reproduction?
ovum zigot
KBAT   Band 3
4
Bersenyawa dengan untuk membentuk .
To fertilise an ovum to form a zygote .

5 Apakah peringkat umur seorang lelaki yang testisnya mula menghasilkan gamet
jantan?
What is the age of a male when testes start to produce male gametes?
Semasa baligh iaitu kira-kira 14 tahun .
During puberty which is around 14 years old .

6 Tandakan ( ✓ ) perubahan yang berlaku pada lelaki semasa baligh.

Tick ( ✓ ) the changes occurs in the male during puberty.
Pertumbuhan misai Pembesaran pelvis
✓
Growth of moustache Enlargement of the pelvis
Suara menjadi garau Pertumbuhan bulu ketiak
✓ ✓
Voice becomes hoarse Growth of armpit hair
Testis mula menghasilkan sperma dan hormon seks
✓
Testes start to produce sperms and sex hormones
Peti suara (larinks) membesar
✓
Larynx grows

Kesimpulan 1 Sistem pembiakan lelaki terdiri daripada testis , duktus sperma ,

kelenjar prostat , skrotum , uretra dan zakar .
The male reproductive system consists of the testis  , sperm ducts  , prostate gland  ,
scrotum  , urethra and penis .

2 Sperma ialah gamet jantan.

A sperm is a male gamete. Praktis
Kendiri

Galeri Info
Kelenjar seks terdiri daripada kelenjar prostat dan vesikel semen. Di samping menghasilkan bendalir untuk
mengaktifkan sperma, vesikel semen menyimpan sperma.
Sex glands consist of the prostate gland and seminal vesicles. Besides producing fluid to activate the sperms, the seminal
vesicles store sperms.

59
 Objektif Pembelajaran
4.3 Menganalisa sistem pembiakan wanita Tarikh:

4.4 EKSPERIMEN Sistem pembiakan perempuan Hebat Sains Modul 11 PPPM

KBAT INKUIRI The female reproductive system Penemuan
Inkuiri

Tujuan Mengkaji sistem pembiakan perempuan

To study the female reproductive system Galeri Info
Tiub Falopio adalah
Bahan Carta, transparensi atau perisian komputer tentang sistem bahagian pertama
pembiakan perempuan oviduktus.
Charts, transparencies or computer software about the female reproductive The Fallopian tube is
system the first part of the
oviduct.
Prosedur 1 Teliti carta, transparensi atau perisian komputer tentang
pandangan hadapan dan pandangan sisi sistem pembiakan perempuan.
Study the charts, transparencies or computer software about the female reproductive system
from the front and side views.
2 Bincang bersama guru dan rakan-rakan anda tentang organ-organ pembiakan
perempuan dan fungsinya. Kemudian, labelkan organ-organ pembiakan.
Discuss with your teacher and friends the female reproductive organs and their functions.
 Then, label the reproductive organs.
BAB

Pemerhatian Serviks/Cervix Faraj/Vagina Ovari/Ovary

4 
Tiub Falopio/Fallopian tube Uretra/Urethra Uterus/Uterus
Band 1

(a) Tiub Falopio (a) Ovari

Fallopian tube Ovary

(b) Ovari (b) Tiub Falopio

Ovary Fallopian tube

(c) Uterus (c) Uterus

Uterus Uterus

(d) Serviks (d) Serviks

Cervix Cervix

(e) Faraj (f) Faraj (e) Uretra

Vagina Vagina Urethra

Pandangan hadapan sistem pembiakan perempuan Pandangan sisi sistem pembiakan perempuan
A front view of the female system A side view of the female reproductive system

Analisis 1 Namakan organ-organ pembiakan perempuan berdasarkan fungsinya.

Name the female reproductive organs based on their functions.

Organ pembiakan Fungsi

Reproductive organ Function
(a) Ovari Menghasilkan ovum
Ovary Produces ova
(b) Tiub Falopio • Menyalurkan ovum dari ovari ke uterus
Fallopian tube Channels ova from the ovary to the uterus
• Tempat berlakunya persenyawaan
A place where fertilisation occurs
(c) Uterus Menempatkan dan melindungi embrio
Uterus Implants and protects the embryo
(d) Serviks • Menyambungkan uterus dengan faraj
Cervix Connects the uterus to the vagina
• Menghasilkan lendir untuk pergerakan sperma
Produces mucus for the sperms to move
(e) Faraj Menerima sperma dari zakar
Vagina Receives sperms from the penis

60
 2 Namakan gamet betina./Name the female gamete.
Ovum/Ovum

3 Label struktur ovum dengan maklumat yang diberikan.

Label the structure of the ovum with the given infomation.

Nukleus
P: Selaput jeli R: Sitoplasma Nucleus
Jelly layer Cytoplasm Selaput jeli
Jelly layer
Sitoplasma
Q: Membran sel S: Nukleus Cytoplasm
Cell membrane Nucleus
Membran sel
Ovum/Ovum Cell membrane

4 Apakah peranan gamet betina?/What is the role of a female gamete? KBAT   Band 3

Mensenyawakan sperma untuk membentuk zigot .

To fertilise the sperm to form a zygote .

BAB
5 Pada peringkat umur berapakah ovari seorang perempuan mula menghasilkan
gamet betina?/At what age do the ovaries of a female start to produce female gametes?
Pada
At
baligh
puberty
atau kira-kira
or about 12
12 tahun.
years old.
4
6 Tandakan ( ✓ ) perubahan yang berlaku pada perempuan semasa baligh.
Tick ( ✓ ) the changes occur in the female during puberty.
Pembesaran pelvis Pertumbuhan bulu ketiak
✓ ✓
Enlargement of the pelvis Growth of armpit hair
Mula mengalami haid Pembesaran tulang dan otot
✓
Begins to menstruate Enlargement of the bones and muscles
Ovari mula menghasilkan ovum dan hormon seks
✓
Ovaries start to produce over and sex hormones

7 Bandingkan ovum dengan sperma./Compare an ovum and a sperm. KBAT

Ciri-ciri Sperma Ovum

Characteristics Sperm Ovum

(a) Organ yang menghasilkan Testis Ovary

Organ that produces it Testis Ovari

(b) Saiz berbanding sel lain

dalam badan Terkecil Terbesar
Size as compared to other Smallest Largest
cells in the body

(c) Kebolehan bergerak Boleh Tidak boleh

Mobility Can Cannot

(d) Bilangan yang terhasil

untuk persenyawaan Banyak Satu
Number produced for Many One
Praktis fertilisation
Kendiri

Kesimpulan 1 Sistem pembiakan perempuan terdiri daripada ovari  , tiub Falopio  ,

uterus , serviks dan faraj .
The female reproductive system consists of the ovaries  , Fallopian tubes  , uterus  ,
cervix and vagina .
2 Ovari menghasilkan gamet perempuan, iaitu ovum .
The ovary produces the female gamete, which is the ovum .

61
 Objektif Pembelajaran
4.4 Menganalisa kitar haid Tarikh:

4.5 AKTIVITI Kitar haid PPPM

KBAT PERBINCANGAN The menstrual cycle Masteri

Jawab soalan-soalan di bawah tentang kitar haid.

Answer the questions below about the menstrual cycle. TONTON Kitar haid

1 Apakah maksud haid? Band 2 VIDEO The menstrual cycle

https://www.youtube.
What is meant by menstruation? com/watch?
v=Yti8SbKH1co
Keguguran lapisan dinding uterus dan pengaliran keluar
darah melalui faraj.
The shedding of the lining of the uterine wall and blood
discharge through the vagina.

2 Bilakah seorang perempuan mula mengalami haid?

When will a female begin to experience menstruation?
Apabila seorang perempuan mencapai baligh ./When a female reaches puberty .

3 Nyatakan bilangan hari bagi setiap kitar haid./State the number of days for each menstrual cycle.
BAB

28 hari/days

4
4 Berdasarkan rajah yang diberi tentang kitar haid, lengkapkan pernyataan yang diberi.
Based on the given diagram below about the menstrual cycle. Complete the given statements.

Haid Terurai Menebal Berulang Pengovulan Salur darah Persenyawaan

Menstruation Breaks down Thicken Repeat Ovulation Blood vessels Fertilisation

Hari 18 – 28/Day 18 – 28 Fasa P Hari 1 – 5/Day 1 – 5

28 1 Phase P
(d) Lapisan dinding uterus 26
27 2
3 (a) Lapisan
terus menebal . 25 4 dinding uterus
5
Kitar haid akan Fasa S 24 terurai ,
Phase S 23 6
berulang jika tiada haid
22 7
persenyawaan . 21 8 Fasa Q berlaku.
Phase Q The lining of uterus
The lining of uterus wall 20 9
thicken 19 10 wall breaks down ,
continues to .
18 11 menstruation
The menstrual cycle will 17 12
16 14 13
occurs.
repeat if there is
15

no fertilisation . Fasa R
Phase R

Hari 6 – 11/Day 6 – 11
(b) Lapisan dinding uterus
Hari 12 – 17/Day 12 – 17 mula dibina semula dan
Pengovulan menebal .
(c) berlaku.Lapisan
dinding uterus dan Salur darah mula
salur darah terus berkembang. terbentuk.
Ovulation The lining of uterus wall starts
occurs. The lining thicken
to rebuilt and . The
of uterus wall and blood vessels continue blood vessels start to form.
to develop.

(e) Namakan fasa P, Q, R dan S menggunakan perkataan di bawah.

Name phases P, Q, R and S using the words below.

Fasa pemulihan Fasa subur Fasa prahaid Fasa haid

Recovery phase Fertile phase Premenstrual phase Menstruation phase

P: Fasa haid/Menstruation phase R: Fasa subur/Fertile phase

Q: Fasa pemulihan/Recovery phase S: Fasa prahaid/Premenstrual phase

62
 5 Tandakan ( ✓ ) kandungan haid.
Tick ( ✓ ) the contents of the menstrual discharge.

✓ Ovum mati Embrio

Dead ovum Embryo

Darah Tisu dinding uterus Praktis

✓ ✓ Kendiri
Blood Tissue of the uterine wall

6 Ovum dibebaskan pada fasa R dan persenyawaan paling mungkin berlaku. Namakan proses itu.
An ovum is released at phase R and fertilisation most likely occurs. Name the process.
Pengovulan/Ovulasi/Ovulation

7 Tandakan ( ✓ ) kebersihan diri seorang wanita yang perlu dilakukan semasa haid untuk
mengelakkan jangkitan penyakit pada organ pembiakan.
Tick ( ✓ ) the personal hygiene a female should take during menstruation to prevent infection of the reproductive
organs.

✓ Mandi seperti biasa

Bath as normal

Menukarkan tuala wanita dengan kerap

Galeri Info
✓ Wanita henti haid

BAB
Change sanitary pads frequently
(menopos) apabila
Buang tuala wanita dalam mangkuk tandas berumur kira-kira

4
Dispose of the sanitary pads into the toilet bowl 50 tahun.
Females stop
menstruating
8 (menopause) when
Bungkus tuala wanita yang telah digunakan dengan kertas atau
they are about
beg plastik sebelum dibuang ke dalam tong sampah yang bertutup. 50 years old.
Wrap used sanitary pads with paper or plastic bag before throwing it into a
closed rubbish bin.

Pada pendapat anda, apakah kepentingan menjaga kebersihan diri semasa haid? KBAT
In your opinion, what is the importance of personal hygiene during menstruation?
Untuk mengelakkan jangkitan mikroorganisma pada organ pembiakan .
To prevent infection of the reproductive organs by microorganisms .

Tarikh:

AKTIVITI PENGUKUHAN KEFAHAMAN

(a) Berdasarkan faktor penghubung yang diberi, lengkapkan peta titi tentang pembiakan aseks.
Based on the given relating factor, complete the bridge map on the asexual reproduction.

membiak
melalui
reproduces Yis Ameba Mukor Halia
by Yeast Amoeba Mucor Ginger
as as as
Faktor
penghubung Pertunasan Belahan Pembentukan Pembiakan
Relating factor Budding dedua spora vegetatif
Binary fission Spore formation Vegetative
reproduction

(b) Selain organ pembiakan, uretra dan zakar juga memainkan peranan sebagai organ perkumuhan. Terangkan
pernyataan tersebut. KBAT
Besides reproductive organs, the urethra and penis are also played a role as excretory organs. Explain this statement.

Uretra dan zakar menyalurkan air kencing.

The urethra and the penis channel urine.

63
 Objektif Pembelajaran
4.5 Menganalisa persenyawaan dan kehamilan Tarikh:

4.6 EKSPERIMEN Perkembangan zigot sehingga kelahiran PPPM

KBAT INKUIRI The development of the zygote until birth Penemuan
Inkuiri

Tujuan Mengkaji lokasi penempelan embrio dan perkembangan

TONTON Persenyawaan
zigot kepada embrio dan seterusnya kepada fetus
sehingga kelahiran
VIDEO dan kehamilan
Fertilisation and
To study the location of implantation of embryo and the pregnancy
https://www.
development of the zygote to an embryo, then foetus until birth
youtube.com/
watch?v=
Bahan Carta, transparensi atau perisian komputer tentang mOxl66uZYbI
penempelan embrio dan perkembangan zigot kepada
embrio dan seterusnya kepada fetus sehingga kelahiran
Charts, transparencies or computer software about the implantation of embryo and the development
of the zygote to an embryo, then foetus until birth

Prosedur 1 Kaji dan bincang dengan guru anda tentang carta, transparensi atau perisian
komputer tentang penempelan embrio dan perkembangan zigot kepada embrio dan
seterusnya kepada fetus sehingga kelahiran.
BAB

Study and discuss with your teacher on the charts, transparencies or computer software about
the implantation of embryo and the development of the zygote to an embryo, then foetus until birth.

4 2 Pada rajah yang diberikan, label perkembangan manusia dan struktur dalam uterus
yang terlibat semasa penempelan embrio./In the given diagram, label the development of
humans and the structures in the uterus involved during the implantation of the embryo.

Pemerhatian A. Perkembangan manusia/The development of humans KBAT   Band 3

Sperma
Sperm

Ovum
Ovum

Proses/Process:
Persenyawaan P: Zigot Q: Embrio R: Fetus S: Bayi
Fertilisation Zygote Embyro Foetus Baby
Terdiri Terdiri Anggota- Fetus
daripada daripada anggota yang telah
satu sel satu badannya dilahirkan
sahaja gumpalan sel boleh dikenal A foetus that
Consists of Consists of a pasti is born
one cell only ball of cells Has limbs which
can be identified

B. Struktur dalam uterus/Structures in uterus

Fetus Bendalir amnion Tali pusat Plasenta
Foetus Amniotic fluid Umbilical cord Placenta

(a) Tali pusat

Umbilical cord
Galeri Info
Amnion merupakan membran
yang mengandungi bendalir
amnion yang dapat menyerap
kejutan atau gegaran.
(b) Fetus Amnion is the membrane
Foetus containing amniotic fluid that
absorbs shocks or vibrations.

(c) Plasenta (d) Bendalir amnion

Placenta Amniotic fluid

64
Analisis 1 Lengkapkan peta alir di bawah bagi urutan pergerakan sperma dari testis ke tiub
Falopio untuk mensenyawakan ovum.
Complete the flow map below for the sequence of movement of the sperm from the testis to the
Fallopian tube to fertilise the ovum. KBAT

Testis Duktus sperma Kelenjar prostat Uretra Zakar

Testis Sperm duct Prostate gland Urethra Penis

Faraj Serviks Uterus Tiub Falopio

Vagina Cervix Uterus Fallopian tube

Petunjuk: Sistem pembiakan lelaki Sistem pembiakan perempuan

Keys: Male reproductive system Female reproductive system

2 Namakan organ dalam sistem pembiakan perempuan di mana embrio menempel

padanya.
Name the organ of the female reproductive system where the embryo is implanted.
Uterus/Uterus

BAB
3 Berdasarkan maklumat yang diberi, nyatakan fungsi tali pusat dan plasenta.
Based on the given information, state the functions of the umbilical cord and placenta.

• Menempel embrio pada dinding uterus

Implants the embryo to the uterine wall
• Menyalurkan makanan dan oksigen
dari ibu kepada embrio
Channels food and oxygen from the mother
to the embryo
• Menghubungkan embrio kepada
plasenta. 4
Connects the embryo to the placenta
• Membekalkan makanan dan oksigen
kepada embrio
Supplies food and oxygen to the embryo

Tali pusat/Umbilical cord Plasenta/Placenta

• Menghubungkan embrio kepada • Menempel embrio pada dinding
plasenta. uterus
Connects the embryo to the placenta Implants the embryo to the uterine wall
• Menyalurkan makanan dan oksigen • Membekalkan makanan dan
dari ibu kepada embrio oksigen kepada embrio
Channels food and oxygen from the Supplies food and oxygen to the embryo
mother to the embryo

4 Namakan proses-proses yang berlaku berdasarkan pernyataan yang diberikan.
Name the processes that take place based on the given statements.

Penempelan Persenyawaan Pengovulan

Implantation Fertilisation Ovulation

Proses/Process Pernyataan/Statement

(a) Pengovulan Proses pembebasan ovum dari ovari.

Ovulation The process of releasing an ovum from the ovary.

(b) Penempelan Proses pelekatan embrio pada dinding uterus.

Implantation The process of the embryo attaching to the wall of the uterus.

(c) Persenyawaan Proses percantuman antara sperma dengan ovum.

Fertilisation The process of fusion between a sperm with an ovum.
Praktis
Kendiri

Kesimpulan Selepas persenyawaan, zigot akan berkembang menjadi embrio dan

seterusnya kepada fetus .
After fertilisation, a zygote develops and becomes an embryo and subsequently into
a foetus .

65
 Objektif Pembelajaran
4.6 Memahami kepentingan penjagaan pra natal Tarikh:

4.7 PERBINCANGAN Kepentingan penjagaan pranatal

KBAT & FOLIO Importance of pre-natal care Kontekstual

1 Lengkapkan jadual dengan nutrien yang diperlukan oleh ibu mengandung. Kemudian, pilih jawapan
yang betul tentang kepentingan mengelak daripada mengambil bahan yang boleh memudaratkan
fetus.
Complete the table with nutrients required by a pregnant mother. Then, choose the answers on the importance
of avoiding the intake of substances that are harmful to the foetus.

Protein Kalsium Besi Asid folik Fosforus Vitamin

Protein Calcium Iron Folic acid Phosphorus Vitamin

Nutrisi/Nutrition Kepentingan/Importance

(a) Asid folik, vitamin Untuk perkembangan sistem saraf yang sempurna pada fetus
Folic acid, vitamins For proper development of the nervous system in the foetus

(b) Besi Untuk membina sel darah merah bagi mengangkut oksigen ke fetus
BAB

Iron To build red blood cells to transport oxygen to the foetus

4 (c) Kalsium, fosforus

Calcium, phosphorus
Untuk menguatkan tulang dan gigi fetus
To strengthen the bones and teeth of the foetus

(d) Protein Untuk membina tisu fetus

Proteins To build foetus tissues

(e) Ibu mengandung harus mengelakkan pengambilan (protein, karbohidrat, lemak) yang berlebihan
untuk mengelakkan diri dan fetus daripada menjadi terlalu gemuk.
The pregnant mother should avoid excessive intake of (proteins, carbohydrates, fats) to prevent herself and
the foetus from becoming too fat.
(f) Ibu mengandung perlu mengelakkan daripada pengambilan (vitamin, alkohol, dadah, pelawas,
ubat) dan merokok yang boleh membahayakan atau mengakibatkan kecacatan embrio atau
fetus.
The pregnant mother should avoid taking (vitamins, alcohol, drugs, fibres, medicines) and smoking that
can endanger or cause deformity to the embryo or foetus.

2 Jalankan aktiviti di bawah. Pembelajaran Abad ke-21

Carry out the activity below.  

Kumpulkan maklumat daripada pusat sumber atau Internet tentang: 

Gather information from resource centres or the Internet on:
(a) Kepentingan pengambilan makanan yang berkhasiat kepada kesihatan ibu dan fetus semasa
kehamilan
The importance of taking nutritious food to the health of both the mother and foetus during pregnancy
(b) Kesan merokok terhadap fetus
The effect of smoking on the foetus
(c) Kepentingan mengelak daripada mengambil bahan yang boleh memudaratkan fetus
The importance of avoiding taking substances that may be harmful to the foetus

Hasil kerja anda perlu mengandungi aspek-aspek di bawah.

Your work should include the aspects below.
(a) Tajuk/Title
(b) Objektif/Objective
(c) Hasil dapatan/Information collected
(d) Kesimpulan/Conclusion

Persembahkan kerja anda dalam bentuk penulisan yang kreatif dan serahkan kepada guru anda.
Present your work in the form of creative writing and hand it in to your teacher.

66
 Objektif Pembelajaran
4.7 Menilai kepentingan penyelidikan dalam pembiakan manusia Tarikh:

AKTIVITI Penyelidikan tentang pembiakan manusia

4.8 PERBINCANGAN Research on human reproduction STM

1 Namakan peralatan, bahan atau kaedah yang digunakan dalam pencegahan kehamilan. Pilih
jawapan yang betul untuk menerangkan fungsinya.
Name the devices, substances or methods used in birth control. Choose the correct answers to explain their functions.

Diafragma Spermisid Ligasi Vasektomi

Diaphragm Spermicide Ligation Vasectomy
Kondom Pil pencegah kehamilan Alat kontraseptif dalam uterus (IUCD)
Condom Contraceptive pills Intrauterine contraceptive device (IUCD)

Peralatan/Bahan/Kaedah Fungsi
Device/Substance/Method Function

(a) Alat yang diletakkan di Untuk menghalang (persenyawaan,

dalam uterus perempuan penempelan embrio, pengovulan).

BAB
A device placed inside the uterus
of a female To prevent the (fertilisation,

4
implantation of an embryo, ovulation).
Alat kontraseptif dalam
uterus (IUCD)
Intrauterine contraceptive
device (IUCD)

(b) Penutup getah lembut yang Untuk menghalang sperma

diletakkan pada serviks daripada memasuki (serviks, ovari,
perempuan
A soft rubber cover placed over uterus, faraj).
the cervix of the female To prevent sperms from entering the

Diafragma/Diaphragm (cervix, ovary, uterus, vagina).

(c) Pil yang dimakan oleh Untuk menghalang (pengovulan,

perempuan persenyawaan, penempelan embrio).
Pills taken by a female
To prevent (ovulation, fertilisation,
Pil pencegah kehamilan implantation of an embryo).
Contraceptive pills

(d) Sarung getah yang dipakai Untuk menghalang sperma

pada zakar lelaki daripada memasuki (serviks, ovari,
A rubber sheath worn on the
penis of the male uterus, faraj).
To prevent sperms from entering the
Kondom
Condom (cervix, ovary, uterus, vagina).

(e) Sejenis gel yang disapu pada Untuk membunuh (ovum, sperma)
faraj perempuan yang memasuki (serviks, tiub
A gel applied on the vagina of
the female Falopio, uterus, faraj).
To kill (ova, sperms) that enter the
Spermisid
Spermicide (cervix, Fallopian tube, uterus, vagina).

67
 Peralatan/Bahan/Kaedah Fungsi
Device/Substance/Method Function

(f) Duktus sperma dipotong duktus Untuk menghalang sperma daripada

dan diikat hujungnya sperma
bergerak keluar dari (uretra, testis)
The sperm ducts are cut and sperm
duct ke (uretra, testis).
tied up
To prevent sperms from moving out from
Vasektomi/Vasectomy
testis the (urethra, testis) into the (urethra, testes).
testis

(g) Tiub Falopio dipotong dan tiub Falopio Untuk menghalang (ovum, sperma)
diikat hujungnya Fallopian tube
daripada memasuki (serviks, uterus,
The Fallopian tubes are cut and
tied up tiub Falopio, faraj).
ovari To prevent (ovum, sperms) from entering
Ligasi/Ligation ovary
the (cervix, uterus, Fallopian tubes, vagina).
BAB

2 Seseorang lelaki atau perempuan yang tidak mempunyai anak dikatakan mandul.
A male or female who cannot have children is said to be sterile.

4 (a) Tandakan ( ✓ ) sebab-sebab yang mungkin berlakunya kemandulan pada lelaki.

Tick ( ✓ ) the possible causes of sterility in the males.
Tiada sperma atau sperma terlalu sedikit Berlebihan rembesan hormon seks
✓
No sperms or too little sperms Excessive secretion of sexual hormones
Sperma tidak matang atau mati terlalu awal Kerosakan testis atau duktus sperma
✓ ✓
Immature sperms or the sperms die too early Damage to the testes or sperm duct

(b) Tandakan ( ✓ ) sebab-sebab yang mungkin berlakunya kemandulan pada wanita.

Tick ( ✓ ) the possible causes of sterility in females.
Kitar haid tidak teratur Tiub Falopio tersumbat
✓ ✓
Irregular menstrual cycle Blocked Fallopian tube
Ovum tidak matang atau mati terlalu awal Pengovulan tidak berlaku
✓ ✓
Immature ova or ova die too early No ovulation
Serviks tersumbat Ketidakseimbangan hormon
✓
Blocked cervix Hormone imbalance
Embrio tidak dapat menempel sendirinya pada dinding uterus
✓
Inability of the embryo to implant itself to the uterine wall

3 Nyatakan cara-cara untuk mengatasi kemandulan berdasarkan penerangannya.

State the ways to overcome sterility based on the explanation.

Pembedahan Nutrisi Rawatan hormon Persenyawaan in vitro

Surgery Nutrition Hormone treatment In vitro fertilisation Praktis
Kendiri

Cara/Ways Penerangan/Explanation

(a) Rawatan hormon Untuk meningkatkan penghasilan sperma atau ovum.

Hormone treatment To increase the production of sperms or ova.

(b) Pembedahan Membetulkan bahagian kecacatan organ pembiakan.

Surgery Rectify the deformity of the reproductive organ.

(c) Nutrisi Mengambil makanan berkhasiat yang kaya dengan vitamin dan
Nutrition mineral.
Taking nutritious food which is rich in vitamins and minerals.

(d) Persenyawaan in Persenyawaan sperma dan ovum dilakukan di luar badan dan embrio
vitro yang terhasil dimasukkan ke dalam uterus perempuan (bayi tabung uji).
In vitro fertilisation Fertilisation of the sperm and the ovum is conducted outside the body and the
embryo produced is put into the female’s uterus (test tube baby).

68
 Objektif Pembelajaran
4.8 Menganalisa sistem pembiakan seks tumbuhan berbunga Tarikh:

4.9 EKSPERIMEN Struktur bunga PPPM

KBAT INKUIRI The structure of a flower Penemuan
Inkuiri

Tujuan (a) Memerhatikan dan mengenal pasti struktur bunga Band 4

To observe and identify the structure of a flower
(b) Memerhatikan ovul dan butir debunga
To observe the ovule and pollen grains

Bahan dan Bunga raya (atau bunga lain), pita selofan, pisau cukur, kanta pembesar (kanta tangan),
Radas mikroskop
Hibiscus flower (or other flowers), cellophane tape, blade, magnifying glass, microscope

Prosedur 1 Buat satu keratan membujur sekuntum bunga (contoh bunga raya).
Cut a longitudinal section of a flower (for example a hibiscus flower).
2 Lekatkan hasil keratan bunga tersebut di ruang yang disediakan dengan pita
selofan dan labelkan bahagian-bahagian bunga itu. (Anda boleh melekat bunga
pada sehelai kertas dan kemudian lekatkannya pada muka surat ini jika ruang
tidak mencukupi.)

BAB
Place the cut flower on the space provided. Tape it with cellophane tape and label the parts
of the flower. (You may stick your flower on a piece of paper and then attach it to this page if
the space provided is not enough.)
3 Potong ovari beberapa jenis bunga yang berlainan secara keratan memanjang dan
4
keratan rentas.
Cut the ovaries of different types of flowers longitudinally and horizontally.
4 Perhatikan ovari bunga yang berlainan dengan menggunakan kanta pembesar.
Lukis dan labelkan pemerhatian anda dalam ruang di bawah.
Observe the ovaries of diffrent types of flowers by using a magnifying glass. Draw and label
your observation in the space below.
5 Periksa anter yang mengandungi butir debunga bagi beberapa jenis bunga yang
berlainan di bawah mikroskop. (Anter boleh dipecahkan untuk mendedahkan butir
debunga jika perlu). Lukis butir-butir debunga yang diperhatikan.
Examine the anthers of different flowers containing pollen grains under a microscope. (The
anther may need to be broken to expose the pollen grains if necessary.) Draw the pollen grains
observed.

Pemerhatian Pistil (organ betina)/Pistil (female organ) Ovul/Ovule Stigma/Stigma

Stamen (organ jantan)/Stamen (male organ) Ovari/Ovary Sepal/Sepal
Tangkai bunga/Flower stalk Stil/Style Ranggi/Petal
Filamen/Filament Anter/Anther

Band 4

anter stigma
stamen
stigma
(organ jantan) anther
stamen filamen
(male organ) filament

stil pistil (organ betina)

style pistil (female organ)
ranggi
petal
sepal
sepal ovari
ovul ovary
ovule
tangkai bunga
flower stalk

Struktur bunga/The structure of flower

69
 Band 3

ovul
ovule

ovul
ovule

ovul
ovule

Keratan memanjang Keratan rentas

Longitudinal section Cross-section

Ovari/Ovary Butir debunga/Pollen grains

(Jawapan murid/Student’s answer)

Analisis 1 Apakah bahagian tumbuhan yang menghasilkan biji benih untuk pembiakan?
BAB

What is the part of the plant which produces seeds for reproduction?
Bunga/The flower

4 2 Nyatakan bahagian bunga berdasarkan fungsi dalam jadual di bawah.

State the parts of the flower based on the functions in the table below.
Band 4

Bahagian bunga Fungsi

Part of flower Function

(a) Ranggi Menarik perhatian serangga untuk pendebungaan

Petal Attracts insects for pollination

(b) Sepal Melindungi bunga pada peringkat kudup

Sepal Protects the flower during the bud stage

(c) Filamen Memegang anter

Filament Holds the anther

(d) Anter Menghasilkan butir debunga

Anther Produces pollen grains

(e) Debunga Mengandungi gamet jantan/sel pembiakan jantan

Pollen Contains the male gamete/male reproductive cell

(f) Stigma Menerima butir debunga

Stigma Receives pollen grains

(g) Stil Memegang stigma untuk menerima debunga

Style Holds the stigma to receive the pollen

(h) Ovari Menghasilkan ovul

Ovary Produces ovules

(i) Ovul Mengandungi gamet betina/sel pembiakan betina

Ovule Contains the female gamete/female reproductive cell

3 Namakan bahagian-bahagian jantan bunga, iaitu stamen.
Name the male parts of the flower i.e. stamen.
Anter/Anther dan/and filamen/filament .

4 Namakan bahagian-bahagian betina bunga, iaitu pistil.

Name the female parts of the flower i.e. pistil.
Stigma/Stigma , stil/style dan/and ovari/ovary .

70
 5 Apakah jenis gamet yang terkandung dalam butir debunga dan ovul?
What types of gamete contained in a pollen grain and an ovule?
(a) Butir debunga/Pollen grain:
Gamet jantan/Male gamete
(b) Ovul/Ovule:
Gamet betina/Female gamete

6 Pada pendapat anda, mengapakah permukaan stigma adalah melekit dan sesetengah
butir debunga mempunyai permukaan yang berduri kasar atau tajam? KBAT
In your opinion, why is the surface of the stigma sticky and why do some pollen grains have
rough or sharp, thorny surfaces?
Untuk membolehkan butir debunga melekat pada stigma bunga.
To enable the pollen grains stick onto the stigma of a flower.

7 Tandakan ( ✓ ) bahagian bunga yang menghasilkan sejenis cecair manis (nektar)

untuk menarik perhatian burung atau serangga.
Tick ( ✓ ) the part of flower which produces a sweet liquid (nectar) to attract birds or insects.
Sepal Pistil Nektar
✓

BAB
Sepal Pistil Nectar

Kesimpulan 1 Organ jantan bunga adalah

anter .
stamen yang terdiri daripada filamen dan
4
The male organ is the stamen and it consists of a filament and anther .
2 Organ betina bunga adalah pistil yang terdiri daripada stigma ,
stil dan ovari .
The female organ is the pistil and it consists of a stigma  , style and
ovary .
3 Ovari tumbuhan menghasilkan ovul gamet betina .
yang mengandungi
Anter tumbuhan menghasilkan butir debunga yang mengandungi gamet jantan .
The ovary of a plant produces ovules that contain female gametes . The anther of
Praktis
Kendiri a plant produces pollen grains that contain male gametes .

Tarikh:

AKTIVITI PENGUKUHAN KEFAHAMAN

Berikan fungsi bahan atau peralatan yang digunakan untuk pencegahan kehamilan dalam peta pokok
di bawah./Give the function of the substance or devices used in birth control in the tree map below.

Bahan atau peralatan

Substance or device

Pil pencegah kehamilan Alat kontraseptif dalam uterus Spermisid

Contraceptive pills (IUCD) Spermicide
Intrauterine contraceptive device (IUCD)

Untuk menghalang Untuk menghalang penempelan Untuk membunuh sperma

pengovulan embrio To kill sperms
To prevent ovulation To prevent the implantation of an
embryo

71
 Objektif Pembelajaran
4.9 Menganalisa pendebungaan Tarikh:

4.10 EKSPERIMEN Agen pendebungaan PPPM

KBAT INKUIRI The pollinating agents Penemuan
Inkuiri

Tujuan Untuk mengkaji pelbagai jenis bunga dan agen pendebungaannya melalui kerja
lapangan Band 4
To study the various types of flowers and their pollinating agents through a field study

Prosedur Lawat kawasan di sekitar sekolah, rumah atau taman untuk memerhati dan merekodkan
ciri-ciri pelbagai bunga seperti yang diberikan, berdasarkan agen pendebungaannya.
Visit your school area, housing area or park to observe and record the characteristics of various
flowers as given, based on their pollinating agents.

Pemerhatian Bunga yang didebungakan oleh haiwan (serangga atau burung)

Flowers pollinated by animals (insects or birds)
BAB

4 Bunga raya
Hibiscus flower
Bunga melor
Jasmine flower
Bunga matahari
Sunflower

Bunga yang didebungakan oleh angin/Flowers pollinated by wind

Galeri Info
Air ialah agen
pendebungaan bagi
tumbuhan akuatik
seperti teratai.
Water is the pollinating
agent of aquatic plants
such as the lotus.
Bunga lalang Bunga jagung
Lallang flower Maize flower

Agen pendebungaan/Pollinating agents

Ciri-ciri Haiwan (serangga/

Characteristics burung) Angin
Animals (insects/ Wind
birds)

1 Saiz bunga/Size of the flower Besar/Big Kecil/Small

2 Warna/Colour Cerah/Bright Putih atau pudar/White or dull
3 Bau/Scent Berbau wangi/Fragrant Tidak berbau/No fragrance
4 Filamen/Filament Pendek/Short Panjang/Long
5 Stigma/Stigma Melekit/Sticky Berbulu/Hairy
6 Anter/Anther Kecil/Small Besar/Big
7 Tangkai/Stalk Pendek/Short Panjang/Long
8 Nektar/Nectar Ada/Present Tiada/Absent
9 Bilangan dan ciri butir Sedikit dan melekit Banyak dan ringan
debunga Small quantity and Large quantity and light
Quantity and characteristics sticky
of pollen grain

Kesimpulan Serangga , burung dan angin ialah agen-agen pendebungaan.

Insects , birds and wind are pollinating agents.

72
 Tarikh:

4.11 AKTIVITI Pendebungaan sendiri dan pendebungaan kacuk PPPM

KBAT PERBINCANGAN Self-pollination and cross-pollination Masteri

1 Apakah yang dimaksudkan dengan pendebungaan?/What is meant by pollination?  Band 3

Proses pemindahan butir debunga dari anter ke stigma .

Process of transferring pollen grains from the anther to the stigma .

2 Bezakan pendebungaan sendiri dengan pendebungaan kacuk. KBAT Band 3

Differentiate the self-pollination and cross-pollination.

Lebih Kurang Pokok sama Pokok berlainan

More Less Same plant Different plants
Tinggi Rendah Bunga sama
High Low Same flower Praktis
Kendiri

BAB
Ciri-ciri
Characteristics
4
Pendebungaan sendiri Pendebungaan kacuk
Self-pollination Cross-pollination

(a) Tempat berlaku Bunga sama, pokok sama Pokok berlainan

Place it occurs Same flower, same plant Different plants

(b) Kepelbagaian pada Kurang Lebih

tumbuhan baharu Less More
Variety in new plants

(c) Kualiti bijih benih atau Rendah Tinggi

buah yang terhasil Low High
The quality of the seeds or
fruits produced

(d) Rintangan terhadap Rendah Tinggi

penyakit pada anak pokok Low High
Resistance to disease in new
plants

3 Kelebihan pendebungaan kacuk membolehkannya diaplikasikan secara meluas dalam bidang

pertanian.Wajarkan penggunaan pendebungaan kacuk dalam bidang pertanian. KBAT
The advantages of cross-pollination enable it to be widely applied in the field of agriculture. Justify the uses of
the cross-pollination in agriculture.

Bermutu Matang Meningkatkan Kepelbagaian Penyakit Rintangan

Quality Mature Increase Variety Diseases Resistant

Pendebungaan kacuk digunakan untuk meningkatkan pengeluaran tanaman, untuk memperoleh

tanaman yang lebih bermutu , untuk memperoleh tanaman yang mempunyai rintangan

terhadap perosak dan penyakit , untuk memperoleh hasil tanaman yang matang

lebih awal dan untuk memperoleh kepelbagaian pada tumbuhan baharu.

Cross-pollination is used to increase the yield of crops, to obtain crops with higher quality ,
to obtain crops that are resistant to pests and diseases , to obtain crops that mature

earlier and to obtain variety in the new plants.

73
 Objektif Pembelajaran
4.10 Memahami perkembangan buah dan biji benih pada tumbuhan Tarikh:

4.12 EKSPERIMEN Perkembangan tiub debunga PPPM

KBAT INKUIRI The development of pollen tubes Penemuan
Inkuiri

Tujuan Memerhatikan perkembangan tiub debunga/To observe the development of pollen tubes
 Band 4
Bahan Butir debunga bunga keembung, larutan sukrosa berkepekatan 5% hingga 10%,
mikroskop, slaid, kaca penutup
Pollen grains of a balsam plant, sucrose solutions of 5% to 10% concentration, microscope, slides,
cover slips

Prosedur 1 Tekankan anter bunga keembung di atas slaid./Press the anther of the flower onto a slide.
2 Titiskan satu titik larutan sukrosa ke atas butir debunga.
Add a drop of sucrose solution to the pollen grains.
3 Tutup slaid secara perlahan-lahan dengan kaca penutup.
Slowly place a cover slip on the pollen grains.
4 Perhatikan butir debunga di bawah mikroskop setiap minit selama 30 minit.
Observe the pollen grains every minute for 30 minutes under the microscope.
5 Lukis dan labelkan pemerhatian anda./Draw and label your observations.
BAB

Band 4

Pemerhatian

4
butir debunga
pollen grain

tiub debunga
pollen tube

Analisis 1 Terangkan perkembangan butir debunga pada stigma. KBAT

Explain the development of pollen grains on the stigma.

Persenyawaan Ovul Melekit Gula

Fertilisation Ovule Sticky Sugary
Gamet jantan Gamet betina Zigot Bercantum
Male gamete Female gamete Zygote Fuses

(a) Stigma adalah melekit dan mengandungi

larutan gula untuk perkembangan butir
debunga.
butir debunga
pollen grain The stigma is sticky and has a sugary
solution for the pollen grains to develop.

(b) Tiub debunga membawa gamet jantan dan

tumbuh ke arah ovul yang mengandungi
TONTON tiub debunga gamet betina .
VIDEO pollen tube
The pollen tube carries the male gamete and
grows towards the ovule  , which contains the
female gamete .

Pertumbuhan (c) Persenyawaan berlaku apabila tiub debunga

tiub debunga tumbuh ke dalam ovul. Gamet jantan dalam tiub
The growth of
pollen tube debunga bercantum dengan gamet betina dalam
https://www. ovul
youtube.com/
ovul . Zigot terbentuk.
ovule
watch?v= Fertilisation
vYrwjtFEcHU occurs when the pollen tube grows
into the ovule. The male gamete in the pollen tube
fuses with the female gamete in the
ovule  . A zygote is formed.

74
 2 Lengkapkan ruang untuk menunjukkan perkembangan bahagian bunga selepas
persenyawaan.
Complete the spaces to show the development of flower parts after fertilisation.
tiub debunga
pollen tube
biji benih
Ovul menjadi _____________
seed
Ovule becomes a ______________

ovul buah
Ovari menjadi ____________
ovule
fruit
Ovary becomes a ______________

3 Lengkapkan peta alir di bawah untuk menunjukkan pembiakan seks tumbuhan

berbunga. KBAT
Complete the flow map below to show the sexual reproduction of a flowering plant.

Ovul Debunga Embrio Anak benih Persenyawaan Zigot

BAB
Ovule Pollen Embryo Seedling Fertilisation Zygote

Tumbuhan
berbunga
Debunga
Pollen
4
Persenyawaan Zigot
Flowering Fertilisation Zygote
plant Ovul
Ovule (proses/process)

Anak pokok Anak benih Embrio

Young plant Seedling Embryo

4 Kaji rajah yang diberikan dan isi tempat kosong dengan perkataan yang sesuai.
Study the diagram given and fill in the blanks with suitable words.

(a) Proses/Process X: (b) Struktur/Structure Y:

butir debunga
Pendebungaan pollen grain Tiub debunga
Pollination Pollen tube
X
anter
anther
Y
ovari Z
ovary

ovul
ovule

(c) Proses/Process Z:
(d) Jenis pendebungaan/Type of pollination: Persenyawaan
Pendebungaan sendiri/Self-pollination Fertilisation

Kesimpulan 1 Butir debunga mengeluarkan tiub debunga dalam keadaan bergula pada
stigma.
The pollen grain produces a pollen tube in the sugary solution on the stigma.
2 Selepas persenyawaan, ovul berkembang menjadi biji benih manakala ovari
berkembang menjadi buah .
After fertilisation, the ovule develops to become a seed while the ovary develops to become
a fruit .

75
 Objektif Pembelajaran
4.11 Mensintesis konsep percambahan biji benih Tarikh:

4.13 EKSPERIMEN Struktur biji benih PPPM

KBAT INKUIRI The structure of a seed Penemuan
Inkuiri

Tujuan Mengenal pasti struktur biji benih Band 4

To identify the structure of a seed

Bahan dan Biji benih kacang hijau (dikotiledon), air, pisau cukur, kanta pembesar
Radas Green beans (dicotyledon), water, blade, magnifying glass

Prosedur 1 Rendam beberapa biji benih kacang hijau dalam air selama satu atau dua hari.
Soak a few green beans in water for one or two days.
2 Periksa biji benih kacang hijau dengan kanta pembesar dan perhatikan struktur
luarnya.
Examine the green beans with a magnifying glass and observe its outer structure.
3 Potong biji benih kacang hijau secara memanjang.
Cut the green bean seed longitudinally.
4 Label struktur luar dan struktur dalam biji benih itu dengan menggunakan maklumat
BAB

yang diberi.
Label the outer and inner structures of the seed using the given information.

4 Pemerhatian Hilum
Hilum
Kotiledon
Cotyledon
Plumul
Plumule
Radikel Mikropil Testa
Radicle Micropyle Testa Band 4

(d) Testa
(a) Testa Testa
Testa
(e) Plumul
Plumule
(b) Mikropil
Micropyle (f) Radikel
Radicle

(c) Hilum
Hilum (g) Kotiledon
Cotyledon
Struktur luar/Outer structure Struktur dalam/Inner structure

Analisis 1 Namakan bahagian biji benih berdasarkan fungsi dalam jadual di bawah.
Name the parts of the seed based on the functions in the table below. Band 4

Bahagian biji benih Fungsi

Part of seed Function

(a) Testa Melindungi biji benih

Testa Protects the seed

(b) Mikropil Membenarkan udara dan air masuk ke dalam biji benih
Micropyle Allows air and water to enter the seed

(c) Hilum Melekatkan biji benih pada dinding ovari (buah)

Hilum Attaches the seed to the ovary wall (fruit)

(d) Kotiledon Menyimpan makanan untuk percambahan biji benih

Cotyledon Stores food for seed germination

(e) Plumul Tumbuh menjadi pucuk

Plumule Grows into a shoot

(f) Radikel Tumbuh menjadi akar

Radicle Grows into a root

76
 2 Tandakan ( ✓ ) bahagian biji benih yang membentuk embrio.
Tick ( ✓ ) the parts of a seed that form the embryo.
Plumul Mikropil Kotiledon
✓ Plumule Micropyle
✓ Cotyledon

Testa Radikel
Testa
✓ Radicle

3 Apakah kegunaan makanan yang disimpan dalam kotiledon?

What is the use of the food stored in the cotyledon?
Untuk digunakan oleh biji benih semasa percambahan .
To be used by the seed during germination .

4 Labelkan bahagian-bahagian biji benih jagung (monokotiledon).

Label the parts of a maize seed (monocotyledon).

Kotiledon Radikel Embrio Plumul Testa

Cotyledon Radicle Embryo Plumule Testa

(a) Testa/Testa Band 4 Galeri Info

BAB
• Kotiledon
mengandungi kanji.

4
(b) Kotiledon/Cotyledon
The cotyledon
contains starch.
(e) Embrio • Testa dilindungi
(c) Plumul/Plumule
Embryo oleh perikarpa (kulit
buah).
The testa is protected
(d) Radikel/Radicle
by the pericarp.

Keratan memanjang biji benih jagung

Praktis
Kendiri Longitudinal section of a maize seed

Kesimpulan 1 Struktur luar biji benih terdiri daripada testa , hilum dan mikropil .
The outer structure of a seed consists of a testa , hilum and micropyle  .
2 Struktur dalam biji benih terdiri daripada embrio iaitu kotiledon , plumul

dan radikel .
The inner structure of a seed consists of an embryo i.e. cotyledon , plumule and
radicle  .

Tarikh:

AKTIVITI PENGUKUHAN KEFAHAMAN

Tulis empat ciri bunga yang didebungakan oleh lebah dalam peta buih di bawah.
Write four characteriscs of flower pollinated by bees in the bubble map below.

Berbau
Bunga besar wangi
Big flower Fragrant
Ciri-ciri smell
bunga
Characteristics
Ranggi of flower
Filamen
berwarna pendek
cerah Short filament
Bright petals

(Jawapan murid/Student's answer).

77
 Tarikh:

4.14 EKSPERIMEN Peringkat-peringkat percambahan biji benih PPPM

KBAT INKUIRI The stages of germination of a seed Penemuan
Inkuiri

Tujuan Memerhatikan peringkat-peringkat percambahan biji benih

To observe the stages of germination of a seed

Bahan dan Biji benih kacang hijau, pita selofan, botol kecil atau
Radas bekas, kapas (kertas tisu atau habuk kayu) TONTON Percambahan biji
Green beans, cellophane tape, small bottle or container, cotton VIDEO benih (epigeal)
Germination of
wool (tissue paper or sawdust) seed (epigeal)
https://www.
1 Cambahkan kira-kira 10 biji benih kacang hijau di youtube.com/
Prosedur watch?v=
atas kapas basah. G2RuVxdr0mA
Germinate about 10 green beans on a wet cotton wool.
2 Perhatikan peringkat-peringkat percambahan biji
benih itu./Observe the stages of germination of the seeds.
3 Perhatikan percambahan anak benih mulai keesokan hari selama lima hari berturut-
turut. Lekatkan satu anak benih dalam ruang di bawah mulai keesokan hari (hari
BAB

pertama). Rekod dan labelkan perkembangan anak benih setiap hari. (Anda boleh
lekatkan anak benih pada sehelai kertas dan kemudian lekatkan pada muka surat ini
4 jika ruang yang disediakan tidak mencukupi)./Observe the germinating of seedlings on the
next day for five consecutive days. Stick the seedlings in the spaces below starting from the next
day (the first day). Record and label the developments of the seedling each day. (You may stick the
seedling on a piece of paper and then attach it to this page if the space provided is not enough).

Pemerhatian
Hari pertama/First day Hari kedua/Second day

radikel
radicle

1 Testa
pecah, radikel 2 Radikel tumbuh ke bawah.
tumbuh keluar. The radicle grows downwards.
The testa breaks, the radicle
grows.

Hari ketiga/Third day Hari keempat/Fourth day

kotiledon kotiledon
cotyledon cotyledon

3 Kotiledon ditolak 4 Plumul tumbuh

naik ke atas. plumul keluar dari kotiledon.
plumul
The cotyledon is plumule The plumule
plumule pushed upwards. grows out from the
cotyledon.
radikel
radicle radikel
radicle

daun hijau
green leaf Hari kelima
Fifth day
kotiledon 5 Batangnya semakin panjang dan plumul
cotyledon Kotiledon
membentuk daun hijau. semakin
mengecut dan akhirnya digugurkan.
The stem grows longer and the plumule forms green leaves.The
akar cotyledon
root becomes smaller and finally falls off.

78
Analisis 1 Apakah bahagian biji benih yang tumbuh paling awal semasa percambahan?
What is the first part of the seed to grow during germination?
Radikel/The radicle

2 Radikel tumbuh keluar daripada biji benih melalui bahagian biji benih yang
paling lemah.
The radicle grows out of the seed through the weakest spot of the seed.

Berdasarkan pernyataan di atas, namakan bahagian biji benih itu.

Based on the above statement, name the part of the seed.
Mikropil/The micropyle

3 Bahagian tumbuhan yang manakah akan bertumbuh menjadi akar dan pucuk?
Which parts of the plant will grow to become the roots and shoots?
(a) Pucuk/Shoots: Plumul/Plumule (b) Akar/Roots: Radikel/Radicle

4 Apakah fungsi kapas basah?/What is the function of the wet cotton wool?
Membekalkan air kepada percambahan biji benih.
To provide water for the germination of the seeds.

BAB
5 Mengapakah kotiledon menjadi semakin mengecut semasa percambahan?
Why does the cotyledon become smaller during germination?
Makanan dalam kotiledon telah digunakan oleh biji benih untuk percambahan .
The food in the cotyledon is used by the seeds for germination . 4
6 Susun dalam peta alir bagi peringkat percambahan biji benih mengikut urutan yang
betul. KBAT
Arrange the flow map on the stages of seed germination according to the correct sequence.

Radikel tumbuh ke bawah Biji benih menyerap air melalui mikropil

The radicle grows downwards The seed absorbs water through the micropyle

Kotiledon menjadi semakin Kotiledon mengembang dan testa merekah

mengecut dan gugur The cotyledon expands and the testa breaks
The cotyledon becomes smaller Plumul tumbuh ke atas
and drops off The plumule grows upwards

Proses percambahan/The germination process

(a) Biji benih menyerap air melalui mikropil Galeri Info

The seed absorbs water through the micropyle Semasa percambahan
epigeal, kotiledon
turut dibawa keluar di
(b) Kotiledon mengembang dan testa merekah atas tanah apabila
pucuk bertumbuh.
The cotyledon expand sand the testa breaks Semasa percambahan
hipogeal, kotiledon
kekal di dalam tanah.
(c) Radikel tumbuh ke bawah/Radicle grows downwards During epigeal
germination, the
cotyledons are carried
above the ground as
(d) Plumul tumbuh ke atas/The plumule grows upwards the shoot grows.
During hypogeal
germination, the
cotyledon remains in
(e) Kotiledon menjadi semakin mengecut dan gugur the ground.
Praktis The cotyledon becomes smaller and drops off
Kendiri

Kesimpulan 1 Kotiledon membekalkan makanan semasa percambahan.

The cotyledon supplies food during germination.
2 Plumul berkembang menjadi pucuk manakala radikel berkembang
menjadi akar.
The plumule develops into the shoot while the radicle develops into the roots.

79
 Tarikh:

4.15 EKSPERIMEN Keadaan percambahan biji benih PPPM

KBAT BERPANDU The conditions for seed germination Penemuan
Inkuiri

Tujuan Menentukan keadaan yang diperlukan untuk percambahan biji benih Band 5
To determine the conditions required for the germination of seeds

Pernyataan Apakah syarat yang diperlukan untuk percambahan biji benih?

Masalah What conditions are required for a seed to germinate?

Hipotesis Biji benih hanya akan bercambah jika terdapat air , udara dan
suhu yang sesuai .
water air suitable temperature
A seed will germinate only if there is , and a .

Pemboleh (a) yang dimanipulasikan/that is manipulated:

Ubah Keadaan untuk percambahan/The conditions for germination
(b) yang bergerak balas/that responds:
BAB

Percambahan biji benih/The germination of the seed 

(c) yang dimalarkan/that is kept constant:

4 Jenis biji benih/The type of seed

Bahan dan Biji benih, minyak, kapas, air didih yang disejukkan, kertas label, tabung uji, peti sejuk,
Radas rak tabung uji
Seeds, oil, cotton wool, cooled boiled water, labelling paper, test tubes, refrigerator, test tube rack

Prosedur disimpan di dalam makmal disimpan di dalam

kept in laboratory peti sejuk
kept in refrigerator
A B C D
minyak
kapas basah oil kapas basah
kapas kering
wet cotton dry cotton air didih yang disejukkan wet cotton
cooled boiled water
biji benih/seed biji benih/seed biji benih/seed
biji benih/seed

1 Sediakan susunan radas seperti yang ditunjukkan dalam rajah.

Set up the apparatus as shown in the diagram.
2 Letakkan tabung uji yang berlabel A, B dan C di dalam makmal dan tabung uji
yang berlabel D di dalam peti sejuk.
Place the test tubes labelled A, B and C in the laboratory and the test tube labelled D in the
refrigerator.
3 Perhati dan rekodkan percambahan biji benih selepas dua hari.
Observe and record the germination of the seeds after two days.

Pemerhatian Tandakan ( ✓ ) bagi kehadiran keadaan tertentu.
Tick ( ✓ ) the presence of certain condition.

Kehadiran
Presence of Percambahan biji
Tabung uji
benih
Test tube Air Udara Suhu yang sesuai Germination of seeds
Water Air Suitable temperature

A ✓ ✓ ✓ Ya/Yes

B ✗ ✓ ✓ Tidak/No

C ✓ ✗ ✓ Tidak/No

D ✓ ✓ ✗ Tidak/No

80
Analisis 1 Nyatakan kekurangan bahan atau keadaan yang menyebabkan biji benih tidak
bercambah dalam tabung uji yang berikut. KBAT
State the absence of a substance or condition that results in the non-germination of the seeds
in the following test tubes.
(a) Dalam tabung uji B: Air tidak hadir
In test tube B: The absence of water

(b) Dalam tabung uji C: Udara tidak hadir

In test tube C: The absence of air

(c) Dalam tabung uji D: Suhu yang sesuai tidak hadir

suitable temperature
In test tube D: The absence of

2 Daripada pemerhatian anda, apakah syarat-syarat yang diperlukan untuk

percambahan biji benih?
From your observation, what are the conditions required for the germination of seeds?
Air, udara dan suhu yang sesuai/Water, air and suitable temperature

3 Apakah peranan tabung uji A?

What is the role of test tube A?

BAB
Bertindak sebagai/Acts as a kawalan/control .

4 Berikan sebab mengapa bahan yang berikut digunakan dalam tabung uji C.
Give reasons why the following substances are used in test tube C. 4
(a) Air didih yang disejukkan/The cooled boiled water KBAT

Air didih yang disejukkan tidak mengandungi udara .

The cooled boiled water does not contain air .
(b) Minyak/Oil
Menghalang udara daripada melarut dalam air didih yang
disejukkan.
To prevent air from dissolving in the cooled boiled water.

5 (a) Ramalkan sama ada biji benih akan bercambah dalam keadaan gelap. KBAT
Predict if seeds will germinate in the dark.
Biji benih akan bercambah
Seeds will germinate

(b) Terangkan jawapan anda./Explain your answer. KBAT

Biji benih tidak memerlukan cahaya untuk percambahan.

Seeds do not require light for germination.

Pada pendapat anda, mengapa biji benih tidak

dapat bercambah dalam musim kemarau? KBAT
In your opinion, why seeds do not germinate during
a drought?
Ketiadaan air
There is no water

Kesimpulan 1 Adakah hipotesis diterima?

Is the hypothesis accepted?
Ya/Yes

2 Apakah kesimpulan yang dapat anda buat daripada eksperimen ini?

What conclusion can you make from this experiment?
Udara, air dan suhu yang sesuai diperlukan untuk percambahan biji benih.
Air, water and a suitable temperature are required for the germination of seeds.

81
 Objektif Pembelajaran
4.12 Mengaplikasi pembiakan vegetatif dalam tumbuhan berbunga Tarikh:

4.16 AKTIVITI Pembiakan vegetatif PPPM

KBAT PERBINCANGAN Vegetative reproduction Kontekstual

Jalankan kajian lapangan di rumah, sekitar kawasan sekolah, tempat kediaman atau taman anda
untuk memerhatikan bahagian tumbuhan berbunga yang boleh membiak secara vegetatif. Kemudian,
jalankan aktiviti-aktiviti di bawah. Band 4
Carry out a field study in your house, around your school, housing area or garden to observe parts of flowering
plants that can reproduce vegetatively. Then, carry out the activities below.

1 Berdasarkan gambar foto tumbuhan berbunga yang diberikan, kenal pasti bahagian tumbuhan
yang boleh membiak secara vegetatif.
Based on the given photos of flowering plants, identify the parts of plants that can reproduce vegetatively.

Batang Tuber Daun Anak pokok Rizom Umbisi Batang rayap Bebawang
Stem Tuber Leaf Sucker Rhizome Corm Runner Bulb

(a) Bebawang (b) Anak pokok (c) Daun (d) Rizom

Bulb Sucker Leaf Rhizome
BAB

Daun setawar
Bawang/Onion Pokok Buluh/Bamboo tree Bryophyllum leaf Halia/Ginger

(e) Batang (f) Tuber (g) Batang rayap (h) Umbisi

Stem Tuber Runner Corm

Ubi kayu/Tapioca Ubi kentang/Potato Rumput/Grass Pokok keladi/Yam plant

Analisis:
1 Apakah yang dimaksudkan dengan pembiakan vegetatif?
What is meant by vegetative reproduction?
Sejenis pembiakan aseks
yang menghasilkan tumbuhan baharu daripada bahagian yang
tertentu pada tumbuhan induk tanpa melibatkan biji benih.
A type of asexual reproduction that produces a new plant from a certain part of the parent plant,
without involving seeds.

2 Tandakan kelebihan ( ✓ ) dan kelemahan ( ✗ ) pembiakan vegetatif pada tumbuhan.

Tick ( ✓ ) the advantages and ( ✗ ) the disadvantages of vegetative reproduction in plants.
Tidak memerlukan agen pendebungaan.
✓
There is no need for pollinating agents.
Anak tumbuhan tumbuh lebih cepat daripada biji benih.
✓
The new plant grows faster than if it is grown from a seed.

82
 Tumbuhan baharu tidak dapat menyesuaikan diri terhadap perubahan persekitarannya.
✗ The new plant cannot adapt to changes in its environment.
Anak tumbuhan dapat memperoleh makanan daripada induk sebelum bermandiri.
✓ The young plant can obtain food from the parent plant before it becomes independent.
Sifat yang tidak diingini daripada tumbuhan induk akan diturunkan kepada anaknya.
✗ Unwanted characteristics will be passed down from the parent plant to the new plant.
Anak tumbuhan mempunyai sifat yang sama dengan tumbuhan induk.
✓ The young plant has the same characteristics as the parent plant.
Tumbuhan baharu bersaing antara satu dengan yang lain dan bersaing dengan induk untuk
✗
mendapatkan keperluan asas.
Young plants compete among themselves and with the parent plant for basic necessities.

3 Pembiakan vegetatif pada tumbuhan telah diaplikasikan melalui bioteknologi dalam pertanian.
Namakan kaedah yang diberikan dan berikan satu contoh tumbuhan yang dibiakkan.
The vegetative reproduction on plants has been applied through biotechnology in agriculture. Name the method
given and give one example of the plant that is reproduced.

(a) Kaedah/Method:

BAB
tisu tumbuhan Kultur tisu/Tissue culture
plant tissue

4
(b) Tumbuhan/Plant:
larutan kultur Tomato/Tomato
culture solution

4 Kelaskan tumbuhan berbunga berdasarkan bahagian pembiakan vegetatif.

Classifying flowering plants based on the parts of vegetative reproduction.

Lalang Pokok bunga ros Setawar Halia Kunyit

Lallang Rose plant Bryophyllum Ginger Turmeric
Bawang Rumput Pokok buluh Tebu Pokok pisang
Onion Grass Bamboo tree Sugarcane Banana plant
Ubi kentang Pokok bunga raya Keladi Ubi kayu Pokok strawberi
Potato Hibiscus plant Yam Tapioca Strawberry plant

Pembiakan vegetatif
Vegetative reproduction

Batang Rizom Batang rayap Tuber

Stem Rhizome Runner Tuber

Ubi kayu Halia Rumput Ubi kentang

Tapioca Ginger Grass Potato
Tebu Lalang Pokok strawberi
Sugarcane Lallang Strawberry plant
Pokok bunga raya Kunyit
Hibiscus plant Turmeric
Pokok bunga ros
Rose plant

Daun Anak pokok Bebawang Umbisi

Leaf Sucker Bulb Corm

Setawar Pokok pisang Bawang Keladi

Bryophyllum Banana plant Onion Yam
Pokok buluh
Bamboo tree

83
 REVISI EKSPRES 4
1 (a) Pembiakan seks melibatkan pergabungan gamet jantan dan gamet betina.
Sexual reproduction involves the fusion of a male gamete and a female gamete.
(b) Pembiakan aseks hanya melibatkan satu individu organisma tanpa melibatkan sel pembiakan.
Asexual reproduction only involves one individual organism without involving reproductive cells.

2 Kategorikan organisma mengikut jenis pembiakan aseks.

Categorise the organisms according to the types of asexual reproduction.
Mukor Paramesium Ameba Bakteria Paku pakis
Mucor Paramecium Amoeba Bacteria Ferns
Hidra Rumput Yis Tapak sulaiman Kunyit
Hydra Grass Yeast Starfish Turmeric

(a) Belahan dedua/Binary fission : Ameba, paramesium, bakteria/Amoeba, paramecium, bacteria

BAB

(b) Pertunasan/Budding : Yis, hidra/Yeast, hydra

4 (c) Penjanaan semula/Regeneration

(d) Pembentukan spora/Spore formation
: Tapak sulaiman/Starfish
: Mukor, paku pakis/Mucor, ferns
(e) Pembiakan vegetatif/Vegetative reproduction : Kunyit, rumput/Turmeric, grass
3 Label organ sistem pembiakan lelaki dan nyatakan fungsinya.
Label the organs of male reproductive system and state its function.

P: Duktus sperma/Sperm duct T: Kelenjar prostat/Prostate gland

Fungsi/Function: Fungsi/Function:
Menyalurkan sperma dari testis Menghasilkan bendalir yang
Channels sperms from the testis mengaktifkan sperma/Produce a
fluid that activates sperms
Q: Skrotum/Scrotum
Fungsi/Function: U: Testis/Testis
Melindungi testis Fungsi/Function:
R: Uretra/Urethra
Protects the testis Menghasilkan sperma
S: Zakar/Penis Produces sperms

4 (a) Label organ sistem pembiakan perempuan dan nyatakan fungsinya.
Label the organs of female reproductive system and state its function.

Y: Uterus/Uterus
V: Tiub Falopio/Fallopian tube
Fungsi/Function:
Fungsi/Function: Melindungi embrio/fetus
Tempat persenyawaan berlaku
Protects the embryo/foetus
The place where fertilisation
occurs
Z: Ovari/Ovary
W: Serviks/Cervix Fungsi/Function:
Menghasilkan ovum
X: Faraj/Vagina Produces ova

(b) Berdasarkan 4(a), namakan proses yang berlaku pada V, Y dan Z.

Based on 4(a), name the processes in V, Y and Z.
V: Persenyawaan/Fertilisation Y: Penempelan/Implantation Z: Pengovulan/Ovulation

84
 5 Nyatakan proses yang berlaku pada X dan Y serta fasa Z dalam kitar haid.
State the processes which occur at X and Y and phase Z in the menstrual cycle.
1 5 14 28 1 5 (a) Proses/Process X : Haid/Menstruation
X
(b) Proses/Process Y : Pengovulan/Ovulation
Y Fasa subur/Fertile phase
(c) Fasa/Phase Z :
Z

6 Lengkapkan peta alir di bawah untuk menunjukkan pergerakan sperma dari badan lelaki ke tiub Falopio.
Complete the flow map below to show the movement of sperms from the male body to the Fallopian tube.

Testis Duktus sperma Kelenjar prostat Uretra Zakar

Testis Sperm duct Prostate gland Urethra Penis

Faraj Serviks Uterus Tiub Falopio

Vagina Cerviks Uterus Fallopian tube

7 Lengkapkan peta alir tentang perkembangan zigot kepada bayi.

BAB
Complete the flow map on the development of a zygote into a baby.

4
Persenyawaan Zigot Embrio Fetus Bayi
Fertilisation Zygote Embryo Foetus Baby

8 Label struktur dalam uterus dan nyatakan fungsinya.

Label the structures of the uterus and state their functions.

P: Tali pusat/Umbilical cord Q: Plasenta/Placenta

Fungsi/Function: Fungsi/Function:
Menghubungkan plasenta Membekalkan makanan dan
dengan fetus/Connects the oksigen kepada fetus/Supplies
placenta with the foetus fetus food and oxygen to the foetus
foetus

9 (a) Label struktur bunga dan isi tempat kosong./Label the structures of a flower and fill in the blanks.

(a) Anter
Anther (d) Stigma
(c) Stamen
Stigma
Stamen (b) Filamen
Filament
(e) Stil (g) Pistil
Style Pistil

(i) Ranggi (f) Ovari

Petal Ovary

(j) Sepal (h) Ovul

Sepal Ovule

(k) Organ betina bunga disebut pistil ./The female organ of a flower is called pistil .
stamen stamen
(l) Organ jantan bunga disebut ./The male organ of a flower is called .
(b) Nyatakan fungsi bahagian-bahagian bunga./State the functions of the parts of a flower.
(a) Ovari/Ovary : Menghasilkan ovul/Produces ovule
(b) Anter/Anther : Menghasilkan butir debunga/Produces pollen grains
(c) Filamen/Filament : Memegang anter/Holds the anther
(d) Stigma/Stigma : Menerima butir debunga/Receives pollen grains 

85
 10 Selepas persenyawaan, ovul akan berkembang menjadi biji benih manakala ovari akan menjadi buah .
After fertilisation, the ovule will develop to become a seed while the ovary will become a fruit .

11 (a) Pendebungaan sendiri berlaku apabila butir debunga dari anter sekuntum bunga berpindah ke
stigma pada bunga yang sama, atau stigma pada bunga yang lain pada pokok yang sama.
Self-pollination occurs when pollen grains from the anther of a flower are transferred to the stigma
of the same flower, or the stigma of a different flower on the same tree.
(b) Pendebungan kacuk berlaku apabila butir debunga dari anter sekuntum bunga berpindah ke stigma
bunga pada pokok yang berlainan.
Cross-pollination occurs when pollen grains from the anther of a flower are transferred to the stigma of
a flower in another tree.
(c) Nyatakan tiga agen pendebungaan yang utama.
State three main pollinating agents.
(i) Angin/Wind (ii) Serangga/haiwan/Insects/animals
(iii) Air/Water

12 Label struktur biji benih dan nyatakan fungsinya.

BAB

Label the structures of a seed and state their functions.

4 P: Testa/Testa
Fungsi/Function:
S: Plumul/Plumule
Fungsi/Function:
Melindungi biji benih Berkembang menjadi pucuk
Protects the seeds Develops into the shoot

Q: Mikropil/Micropyle
Fungsi/Function:
Membenarkan udara dan air
memasuki biji benih
Allows air and water to enter
the seed
R: Radikel/Radicle
Fungsi/Function:
Berkembang menjadi akar
Develops into the roots
T: Kotiledon/Cotyledon
Fungsi/Function:
Membekalkan makanan untuk
percambahan biji benih
Supplies food for seed
germination

13 Nyatakan keadaan yang diperlukan untuk percambahan biji benih.

State the conditions needed for seed germination.
(a)  Udara/Air (b)  Air/ Water (c)  Suhu yang sesuai/A suitable temperature
14 Nyatakan bahagian yang digunakan dalam pembiakan vegetatif.
State the parts used in vegetative reproduction.

Batang Tuber Daun Anak pokok Rizom Umbisi Batang rayap Bebawang
Stem Tuber Leaf Sucker Rhizome Corm Runner Bulb

(a) Halia/Ginger : Rizom/Rhizome (h) Ubi kentang/Potato : Tuber/Tuber

(b) Setawar/Bryophyllum : Daun/Leaf
(c) Ubi kayu/Tapioca : Batang/Stem
(d) Keladi/Yam : Umbisi/Corm
(e) Kunyit/Turmeric : Rizom/Rhizome
(f) Bawang/Onion : Bebawang/Bulb
(g) Tebu/Sugarcane : Batang/Stem
(i) Rumput/Grass : Batang rayap/Runner
(j) Pokok pisang/Banana plant : Anak pokok/Sucker
(k) Pokok buluh/Bamboo tree : Anak pokok/Sucker
(l) Pokok bunga raya/Hibiscus plant : Batang/Stem
(m) Pokok bunga ros/Rose plant : Batang/Stem
(n) Pokok strawberi/Strawbery plant : Batang rayap/Runner

86
 PT3 PRAKTIS PENGUKUHAN 4
Arahan: Jawab semua soalan.
Instructions: Answer all questions.

1 (a) Rajah di bawah menunjukkan sistem pembiakan perempuan.

The diagram below shows the female reproductive system.

K: Tiub falopio/Fallopio tube

M: Serviks/Cervix

BAB
(i) Label organ K dan M pada rajah di atas./Label organs K and M in the above diagram.
[2 markah/2 marks] 4
(ii) Nyatakan fungsi organ K./State the functions of organ K.
Organ K menyalurkan ovum dari ovari ke uterus/merupakan tempat berlakunya persenyawaan.
Organ K channels ova from the ovary to the uterus/is a place where fertilisation occurs.
[1 markah/1 mark]
(b) Rajah di bawah menunjukkan beberapa kaedah pencegahan kehamilan yang digunakan oleh
perempuan. K3  Mengaplikasi
The diagram below shows a few methods of birth control used in females.
tiub Falopio
Fallopian tube

ovari
ovary

Pilih dan namakan dua alat pencegahan kehamilan sementara bagi perempuan. Jelaskan jawapan
anda.
Choose and name two devices which are temporary birth control methods for females. Explain your answer.
IUCD dan diafragma. Alat ini boleh dikeluarkan daripada badan pada bila-bila masa.
IUCD and diaphragm. These devices can be taken out from the body at anytime.
[3 markah/3 marks]
(c) Jika penempelan embrio berlaku pada tiub Falopio seorang perempuan, kehamilan ektopik (luar
rahim) berlaku. Pembedahan perlu dilakukan untuk mengeluarkan bahagian tiub Falopio yang
terlibat itu. Adakah perempuan itu masih mempunyai peluang untuk mengandung kelak? Terangkan
mengapa. K5  Menilai
If implantation of an embryo occurs in the Fallopian tube of a female, an ectopic pregnancy takes place. A
surgery needs to be conducted to remove the part of the Fallopian tube that is involved. Can the female still
have the chance to conceive a baby in future? Explain why.
Ya. Kerana perempuan itu masih mempunyai satu tiub Falopio lagi.
Yes. Because the female still has another Fallopian tube.
[2 markah/2 marks]

87
 2 (a) Baca petikan di bawah./Read the passage below.

Ibu yang hamil perlu mengambil makanan yang bernutrisi untuk menjamin kesihatan diri sendiri
dan fetus. Fetus mendapat zat makanan daripada plasenta ibunya melalui tali pusat. Oleh itu, ibu
perlu memakan makanan yang berkhasiat, seimbang, dan mencukupi untuk fetus dan diri sendiri.
Gizi ibu yang hamil harus mengandungi makanan seperti ikan, telur, susu, daging, buah-buahan,
dan sayur-sayuran.
BAB

A pregnant woman needs to take nutritious food for her own health as well as the health of her foetus. The
foetus gets nutrition from his/her mother through the umbilical cord. Because of this, the mother has to take

4 nutritious, balanced and sufficient food for the foetus and herself. The diet of a pregnant woman must include
foods like fish, egg, milk, meat, fruit and vegetables.

(i) Selain karbohidrat, senaraikan makanan yang perlu dimasukkan ke dalam gizi seorang ibu yang
hamil./Besides carbohydrates, list the foods that need to be included in the diet of a pregnant woman.
Protein, kalsium dan fosforus/besi/asid folik/vitamin
Proteins, calcium and phosphorus/iron/folic acid/vitamins
[3 markah/3 marks]
(ii) Terangkan mengapa ibu yang hamil harus mengelak daripada pengambilan karbohidrat dan lemak
yang berlebihan./Explain why a pregnant woman should avoid taking excessive amounts of carbohydrates
and fats. K3  Mengaplikasi
Untuk mengelakkan diri dan fetus daripada menjadi terlalu gemuk.
To prevent herself and the foetus from becoming too fat.
[1 markah/1 mark]
(iii) Apakah risiko ibu hamil yang merokok? K5  Menilai
What are the risks faced by a pregnant woman who smokes?
Keguguran anak, bayi yang dilahirkan bersaiz lebih kecil berbanding dengan bayi yang dilahirkan
oleh ibu yang tidak merokok dan anak mati dalam kandungan ibu/melahirkan anak yang tidak cukup
bulan/melahirkan bayi dengan kecacatan pada otaknya
Miscarriage, the baby born is much smaller in size compared to a baby born to a mother who does not smoke
and the baby dies in the mother’s womb/gives birth to a premature baby/gives birth to a baby with mental defects
[3 markah/3 marks]
(b) Seorang perempuan didapati mandul. Pada pendapat anda, apakah masalah yang mungkin dihadapi
oleh perempuan itu?/A woman is suffering from sterility. In your opinion, what are the possible problems
faced by the woman? K4  Menganalisis
Pengovulan tidak berlaku, ovum mati terlalu awal dan ovum tidak matang/ kitar haid tidak teratur/
kecacatan pada organ pembiakan/tiub Falopio tersumbat/ embrio tidak dapat menempel pada
dinding uterus/ketidakseimbangan hormon pembiakan/Ovulation does not happen, the ovum dies too
early and the ovum is not mature/irregular menstrual cycle/deformity in the reproductive
organs/Fallopian tubes are blocked/inability of the embryo to implant himself/herself to the
uterine wall/imbalance of reproductive hormones
[3 markah/3 marks] Praktis
PT3

88