FIZIK TING 5

TEKANAN
2.1 TEKANAN CECAIR
 2.1 TEKANAN CECAIR
STANDARD PEMBELAJARAN
Murid boleh:
2.1.1 Berkomunikasi tentang konsep tekanan cecair
2.1.2 Mengeksperimen untuk mengkaji factor yang
mempengaruhi tekanan cecair.

2.1.3 Menyelesaikan masalah yang melibatkan

tekanan cecair
2.1.4 Berkomunikasi tentang aplikasi tekanan cecair
dalam kehidupan

BI
STANDARD
PEMBELAJARAN 1
2.1.1 Berkomunikasi
tentang konsep
tekanan cecair, P =
ρgh
Rajah menunjukkan sebuah
empangan dengan tapak yang
semakin tebal di bahagian
bawah. Mengapa?
Gambar foto di sebelah
menunjukkan air yag
dilepaskan dari sebuah
empangan. Saluran keluar air
empangan itu berada pada
bahagian dasar empangan.
Mengapakah air itu boleh
memancut keluar dengan
kelajuan yang tinggi?
Mengapakah saluran keluar air
dibina pada bahagian dasar
empangan? Apakah faktor-
faktor yang mempengaruhi
tekanan air?
•Jika anda letakkan jari anda pada
muncung pili air untuk menahan air
yang mengalir itu, apakah yang
dapat tangan anda rasakan?
•Anda akan berasa satu tekanan
bertindak terhadap jari anda. Ini
menunjukkan bahawa wujudnya
tekanan dalam cecair. Tekanan ini
disebabkan oleh berat air.
Aktiviti 1
1. Masukkan air ke dalam plastik beg
dan tebuk lubang pada beberapa
bahagian menggunakan jarum. Picit
beg plastik secara perlahan daripada
atas.

Pemerhatian:
Air memancut keluar dari semua
arah dengan laju yang sama
Kesimpulan:

Tekanan cecair bertindak semua arah

2. Sediakan botol plastik yang tinggi
yang mempunyai lubang pada
kedalaman berbeza. Tutup lubang
dengan plastisin dan isi botol dengan
air. Keluarkan semua plastisin daripada
lubang serentak dan perhatikan apa
yang berlaku.

(a) Lukiskan satu lakaran untuk

menunjukkan bagaimana air
dipancut keluar melalui ketiga-tiga
lubang.
Berkadar terus
(b) Apakah hubungan antara tekanan Tekanan air berkadar
air dengan jarak pancutan air yang terus dengan kedalaman
keluar daripada lubang? air
3. Letakkan radas aras cecair yang
kosong di atas permukaan meja yang
ufuk. Tuangkan air berwarna ke dalam
radas itu sehingga hampir penuh.
Perhatikan ketinggian air di dalam
setiap turus.

 Bandingkan ketinggian air di dalam

setiap turus.
Kesimpulan:
Ketinggian aras air dalam
bentuk turus yang berbeza Luas keratan rentas dan
adalah sama. bentuk turus tidak
mempengaruhi tekanan
cecair.
Aktiviti 2 Kaitan antara tekanan (P) dengan ketumpatan (ƿ) dan kedalaman (h)

Sebuah bekas mempunyai luas tapak, A.

Ia diisi dengan cecair berketumpatan ƿ
sehingga kedalaman h. Hitung:

(a) Isi padu cecair Ah

(b) Jisim cecair ρV = ρAh
(c) Berat cecair W = mg = ρAhg
(d) Daya ke atas tapak ρAhg
P = tekanan cecair
(e) Tekanan cecair P = ρgh
ρ = ketumpatan cecair
F/A = ρAhg/A Unit: kg x N x m g = pecutan graviti
= ρgh m3 kg h = kedalaman cecair
= Nm-2 = Pa
STANDARD
PEMBELAJARAN 2
2.1.2 Mengeksperimen
untuk mengkaji factor
yang mempengaruhi
tekanan cecair
 Diagram 3.1
Eksperimen 2.1
Rajah 3.1 menunjukkan seorang penyelam di dalam
laut. Rajah 3.2 menunjukkan penyelam yang sama
berada pada kedudukan lebih dalam. Dia mendapati
kedua-dua telinganya merasa tidak selesa disebabkan
tekanan air laut

Inferens: Tekanan cecair bergantung pada

kedalaman cecair.
Hipotesis: Semakin bertambah kedalaman cecair,
semakin bertambah tekanan cecair Diagram 3.2
Tujuan: Mengkaji hubungan antara kedalaman
cecair dengan tekanan cecair
Pemboleh uba manipulasi: Kedalaman cecair, h
Pemboleh ubah bergerak balas Tekanan cecair (perbezaan ketinggian, D
antara dua aras di dalam tiub-U
Pemboleh ubah dimalarkan Ketumpatan cecair
Radas: Silinder penyukat 500 ml, tiub silicon, corong tisel
dengan muncung ditutup oleh kepingan getah nipis, tiub-
U, dua batang pembaris setengah meter, kaki retort, air
dan pewarna makanan

1.Pada awalnya, corong tisil berada di luar silinder

penyuka dan aras air di dalam kedua-dua lengang
tiub-U adalah sama.
2.Tolak corong tisel ke dalam silinder penyukat berisi
air sehingga kedalaman, h = 10.0 cm.
3.Tentukan perbezaan ketinggian turus air, D antara
dua aras air di dalam tiub-U.
4.Ulangi langkah 2 hingga 3 bagi kedalaman, h =
20.0 cm, 30.0 cm, 40.0 cm and 50.0 cm.
5.Rekodkan perbezaan ketinggian turus air, D dalam
jadual.
 D / cm
Perbezaan ketinggian
Kedalaman air, h / cm turus air, D / cm
4.0 3.2
16 x 8.0 6.4
12.0 9.6
14
16.0 12.8
x
12 20.0 16.0

10 x
Apakah hubungan antara tekanan
8
cecair dengan kedalaman cecair?
6 x Berkadar terus

4
x
2
h / cm
0 4 8 12 16 20
Perbincangan

1. Apakah kuantiti fizik yang diwakili oleh perbezaan

ketinggian turus air di dalam manometer?
Tekanan air

2. Adakah perbezaan ketinggian turus air bertambah Bertambah

apabila kedalaman air bertambah?

3. Sekiranya eksperimen di atas dijalankan di Bulan,

(i) Apakah akan terjadi kepada perbezaan

D berkurang
ketinggian turus air di dalam manometer, D

(ii) Berikan sebab untuk jawapan anda.

Di Buan, pecutan graviti, g semakin berkurang. Tekanan cecair

juga akan berkurang menyebabkan bacaan D akan berkurang.
Eksperimen 2.2
Rajah 3.1 dan 3.2 menunjukkan seorang penyelam
berenang di dalam air laut dan air sungai. Dia
mengalami ketidakselesaan pada badan dan telinganya
di dalam Rajah 3.1
Diagram 3.1
Inferens: Tekanan cecair bergantung kepada
ketumpatan cecair
Hypotesis: Semakin bertambah ketumpatan cecair,
semakin tinggi tekanan cecair.

Tujuan: Mengkaji hubungan di antara ketumpatan

cecair dengan tekanan cecair Diagram 3.2

Pemboleh ubah manipulasi: Ketumpatan cecair, ρ

Pemboleh ubah bergerak balas Tekanan cecair (perbezaan ketinggian, D

antara dua aras di dalam tiub-U
Pemboleh ubah dimalarkan Kedalaman cecair.
Bahan: pembaris setengah meter, tiga buah bikar 600 ml,
tiub-U, tiub silicon, corong tisel dengan muncung ditutup
oleh kepingan getah nipis, kaki retort, pita pelekat, air,
alcohol dan gliserin

 Prosedur
1.Dekatkan mulut corong tisel dengan permukaan
alkohol di dalam silinder penyukat. Tolak corong
tisel secara menegak ke dalam alkohol secara
perlahan-lahan sehingga muncung corong tisel
sama dengan kedalaman h = 40.0 cm.
2.Tentukan perbezaan ketinggian turus air, D antara
dua aras di dalam tiub-U. Kemudian keluarkan
dan keringkan corong tisel.
3.Ulangi langkah 1 dan 2 bagi air dan gliserin.
4.Rekodkan perbezaan ketinggian turus air, D dalam
jadual.
 
 10.5
13.3
17.4

2. Hubungkan perbezaan ketinggian turus air dalam tiub-U

dengan ketumpatan cecair.
Bila ketumpatan cecair bertambah, perbezaan ketinggian
turus air juga bertambah
3. Nyatakan hubungan antara ketumpatan cecair dengan
tekanan cecair.

Berkadar terus
Perbincangan
1. Rajah menunjukkan dua tin yang serupa dengan satu
lubang, masing-masing diisi dengan air dan minyak.
Apabila lubang dibuka, jarak pancutan minyak dan air
adalah seperti ditunjukkan:
(a) Bandingkan jarak pancutan air. Air > minyak
(b) Bandingkan ketumpatan cecair itu. Air > minyak
(c) Bandingkan kedalaman lubang daripada permukaan. Sama
(d) Nyatakan hubugnan antara jarak pancutan Berkadar terus
cecair dan ketumpatannya.
(e) Nyatakan hubungan antara ketumpatan cecair Berkadar terus
dan tekanan cecair.

2. Mengapakah merkuri tidak sesuai digunakan sebagai

cecair di dalam tiub-U?
Merkuri adalah bahan yang beracun.
STANDARD
PEMBELAJARAN 3
2.1.3 Menyelesaikan
masalah melibatkan
tekanan cecair
Aktiviti 3 Menyelesaikan masalah yang melibatkan tekanan cecair

1. Jika ketumpatan air ialah 1000 kg m-3,

berapakah tekanan disebabkan air
pada dasar sebuah kolam renang 2 m
dalam.

h = 2 m, g = 9.81 ms-2 ρ = 1000 km-3

P = ρgh
P = 1000 x 9.81 x 2
= 19,620 Pa
2. Diberi ketumpatan merkuri ialah 13 600 kgm-3.
Hitung tekanan merkuri pada titik 40 cm
daripada permukaan merkuri.

h = 40 cm = 0.4 m, g = 9.81 ms-2

ρ = 13,600 km-3
P = ρgh

P = 13,600 x 9.81 x 0.4

= 53,366.4 Pa
3. Rajah menunjukkan keratan rentas
sebuah empangan. Ketumpatan air
ialah 1000 kg m-3. Hitung tekanan
yang dikenakan oleh air pada titik X.

h = 4 m, g = 9.81 ms-2 ρ = 1000 km-3

P = ρgh
P = 1000 x 9.81 x 4
= 39,240 Pa
4. Dalam rajah di bawah:
(a) Bandingkan tekanan di A dengan
tekanan di B.

B>A
(b) Bandingkan tekanan di B dengan
tekanan di D.
B=D
(c) Bandingkan tekanan di A dengan
(e) Jika air di gantikan dengan paraffin,
tekanan di C.
apa yang berlaku pada tekanan di B?
A=C Ketumpatan paraffin <
(d) Hitung tekanan di B disebabkan oleh air. ketumpatan air
P = 1000 x 9.81 x 2 Tekanan di B berkurang
= 19,620 Pa
5. Rajah menunjukkan keratan rentas
sebuah kolam dan lima ekor ikan, iaitu
V, W, X, Y dan Z. Ketumpatan air
akuarium ialah 1 000 kg m-3 dan
tekanan atmosfera ialah 100 000 Pa.
[Pecutan graviti, g = 9.81 m s-2]

(a) Nyatakan tekanan yang dialami oleh

ikan V.
Tekanan atmosfera kerana
berada di permukaan air Pair = 1000 x 9.81 x 3.6
(b) Hitungkan tekanan sebenar yang
= 35,316 Pa
bertindak ke atas ikan Z.

P = Pair + Patm = 35,316 + 100,000 = 135,316 Pa

Faktor-faktor yang
Mempengaruhi
Tekanan Cecair
• Rajah 2.6 menunjukkan
sebatang tiub-U yang diisi
dengan cecair X dan
kemudian ditambah dengan
cecair Y yang tidak
bercampur dengan cecair X.
• Radas ini boleh digunakan
untuk membandingkan
ketumpatan dua jenis cecair
yang tidak bercampur.
6. Rajah menunjukkan sebatang tiub-U
yang diisi dengan dua jenis cecair
yang tidak bercampur. Ketumpatan
cecair X ialah 920 kg m-3.

(a) Bandingkan ketumpatan cecair X

dengan cecair Y. Jelaskan jawapan anda.
Ketumpatan cecair Y > X

Ketumpatan berkadar
songsang dengan kedalaman h
ρ1 = h2ρ2
Aras h cecair y lebih rendah,
h1
cecair Y lebih tumpat
(b) Hitungkan ketumpatan cecair Y.
ρ1 = h2ρ2 ρY = 12 x 920 = 1,150 kg m-3
h 9.6
STANDARD
PEMBELAJARAN 4
2.1.4 Berkomunikasi
tentang aplikasi
tekanan cecair dalam
kehidupan
Aplikasi Tekanan Cecair
dalam Kehidupan
• Kedudukan tangki air di
rumah
• Kedudukan cecair intravena
• Pembinaan empangan
• Penggunaan sifon
Kedudukan tangki
air di rumah

• Tangki air di rumah biasanya

diletakkan di ruang antara
siling dengan bumbung.
• Perbezaan ketinggian di
antara aras air di dalam
tangki dengan pili air
menghasilkan tekanan air
yang tinggi pada pili air.
• Air boleh mengalir keluar
dengan laju apabila pili
dibuka.
 • Beg cecair intravena
Kedudukan diletakkan pada kedudukan
yang lebih tinggi daripada
cecair intravena badan pesakit.
• Tekanan yang terhasil
daripada perbezaan
ketinggian turus cecair
menolak cecair intravena
masuk ke dalam badan
pesakit
• Kadar pengaliran cecair
intravena yang masuk ke
dalam badan pesakit
dipengaruhi oleh ketinggian
beg cecair dan boleh dikawal
oleh pelaras.
• Oleh sebab tekanan air
bertambah apabila Pembinaan empangan
kedalaman bertambah,
dinding empangan air
dibina dengan bentuk yang
lebar pada bahagian dasar
empangan.
• Bahagian dasar empangan
yang lebar mampu
menahan tekanan air yang
tinggi.
• Empis air berada pada
kedudukan yang rendah
supaya tekanan air yang
tinggi boleh menghasilkan
aliran air yang deras untuk
memutarkan turbin.
Penggunaan sifon • Sifon digunakan untuk
memindahkan air dari
kawasan tinggi ke kawasan
rendah.
• Salur yang dipenuhi dengan
air dimasukkan satu
hujungnya ke dalam tangki air
yang berada di kedudukan
yang tinggi manakala satu
hujung diletakkan di
kedudukan yang lebih rendah.
5. Sifon Apa itu sifon?
Memindahkan air dari kawasan
tinggi ke kawasan rendah
Namakan tekanan bertindak pada A dan B
Atmospheric pressure
Bandingkan tekanan pada A, B dan C
Bandingkan tekanan di D dengan
Sama (aras yang sama) tekanan atmosfera di luar pada
Namakan tekanan bertindak pada D bahagian bawah tium
Tekanan atmosfera Tekanan di D > tekanan
Tulis satu persamaan menunjukkan atmosfera di luar
jumlah tekanan bertindak pada D
• Atmospheric pressure + ƿgh
Apa yang berlaku pada air di dalam tiub?
Air akan mengalir keluar
Apa yang menyebabkan air terus
mengalir berterusan dalam tiub?
Bila air keluar dari hujung
D, wujud kawasan tekanan
rendah di B. Tekanan Sebagai kesimpulan, apakah yang
atmosfera menolak air menyebabkan air mengalir dalam
masuk ke dalam tiub di A sifon?
secara berterusan Perbezaan kedalaman di
dalam aras air menyebabkan
Bilakah air berhenti mengalir?
perbezaan tekanan
Bila aras air dalam kedua-
dua bahagian sama.
6. Rajah (a) menunjukkan sebuah bekas

teh herba. Terangkan mengapa teh

mengalir
Aras teh dengan laju tinggi.
yang tinggi
menyebabkan tekanan di pili
tinggi. Tekanan atmosfera di
dalam bekas menolak teh
keluar.
(b) Terangkan cara untuk mengalirkan teh
yang tinggal sedikit dalam bekas.
Tonggengkan bekas supaya aras teh
di dalam bekas tinggi semula dan
tekanan di pili menjadi tinggi semula.
7.Mengapa tekanan air daripada pili di
tingkat atas lebih rendah daripada
tekanan air di pili pada tingkat bawah
sebuah apartmen.

Perbezaan ketinggian antara

tangki air dan pili air lebih
besar di tingkat bawah
Hasilkan tekanan air yang
tinggi di pili tingkat bawah.
P = 1000 x 10 x 5
= 50000 Pa
P = 800 x 10 x (2.6 – 0.6)
= 800 x 10 x 2
= 16000 Pa
 h = (26 – 16) + 4 = 14 m

P = 1000 x 10 x 14
= 140000 Pa
P = 1000 x 10 x 6
= 60000 Pa
Pancutan air sama;
tekanan adalah sama

PP = PQ
ρPghP = ρQghQ
ρQ = ρPhP
hQ
= 2 x 15
20
= 1.5
Pair = 1000 x 10 x 5.8
= 58000 Pa
P = Pair + Patm
= 58000 + 100000
= 158000 Pa
PX = Patm + Pair
= 75 + 3.8
= 78.8 cmHg
z>x>y
 kedalaman

Daya per unit luas P = 1000 x 10 x 0.12

= 1200 Pa
 Force
Area
Daya
luas

P = 1000 X 10 X 3 = 30 000 Pa
1- tekanan di Q lebih besar// PQ > PP

2- Q lebih dalam
Pressure = Force
Area
//force per area//Daya per luas
√1 jarak tambah //jarak lebih/besar
√2 ketumpatan lebih besar
√3 tekanan berkadar terus dengan ketumpatan
//P = ρgh
FIZIK TINGKATAN 5
TEKANAN
2.1 TEKANAN CECAIR