Oleh : Apui 1. PENGENALAN KECERGASAN 1.

1 Konsep Kecergasan atau Kesejahteraan Keseluruhan Kecergasan keseluruhan adalah integrasi komponen-komponen mental, sosial, emosi, dan rohani. Kecergasan ini membolehkan individu memberi sumbangan yang bermakna kepada masyarakat. Kecergasan keseluruhan mencerminkan perasaan seseorang individu tentang kehidupan serta keupayaan diri berfungsi dengan lebih cekap. <!--[if !supportLists]-->1.1.1 <!--[endif]-->Kecergasan Fizikal Kecergasan fizikal adalah keupayaan individu untuk berfungsi secara berkesan untuk menghadapi cabaran dalam kerja kerja fizikal harian dan menggunakan masa lapang dengan lebih efektif di samping mempunyai lebihan tenaga untuk tujuan kecemasan. <!--[if !supportLists]-->1.1.2 <!--[endif]-->Kecergasan Mental Kecergasan mental adalah keupayaan individu untuk berfikir dan menggunakan maklumat untuk meningkatkan kualiti hidup seharian dan berfungsi secara optimal. <!--[if !supportLists]-->1.1.3 <!--[endif]-->Kecergasan Sosial Kecergasan sosial adalah keupayaan individu untuk berinteraksi dengan orang lain bagi mewujudkan kualiti hidup semua pihak yang terlibat dalam hubungan ini. <!--[if !supportLists]-->1.1.4 <!--[endif]-->Kecergasan Emosi Kecergasan emosi adalah keupayaan individu menangani kehidupan harian serta perasaan kendiri secara membina, proaktif, dan optimistik. <!--[if !supportLists]-->1.1.5 <!--[endif]-->Kecergasan Rohani Kecergasan rohani adalah keupayaan individu untuk membentuk satu sistem nilai dan bertindak berlandaskan kepercayaan serta menetapkan dan melaksanakan matlamat kehidupan yang bermakna dan konstruktif. 2. SISTEM LATIHAN FIZIKAL 2.1. Pengenalan Menurut Davis (1991), kecergasan fizikal dalam konteks sukan ialah keupayaan seseorang individu untuk memenuhi pelbagai keperluan fizikal dan fisiologi dalam melakukan aktiviti sukan tanpa menyebabkan keadaan keletihan yang keterlaluan. Menurut Sarjit Singh dan Sheikh Kamaruddin (1988), latihan bererti satu persediaan untuk mencapai tapak yang kukuh manakala kecergasan menggambarkan tahap keupayaan seseorang individu untuk berfungsi dengan cekap dan berkesan tanpa cepat berasa letih dan lesu.

Kecergasan fizikal merupakan aspek yang penting bagi setiap induvidu. Kecergasan tubuh badan hanya akan tercapai menerusi latihan fizikal bersistematik yang terancang dan dijalankan mengikut prinsip-prinsip latihan yang sesuai serta disiplin yng tinggi. Latihan bererti satu persediaan untuk mencapai tapak yang kukuh untuk melakukan aktiviti fizikal. Kecergasan menggambarkan tahap keupayaan individu itu boleh berfungsi dengan cekap dan berkesan tanpa cepat berasa letih dan lesu. Tahap kecergasan seseorang itu bukan hanya diukur dan dinilai melalui ketiadaan atau bebas daripada sebarang penyakit, malah ianya juga ditentukan oleh tahap kecergasan fizikal individu tersebut. Oleh itu, tahap kecergasan fizikal sebenarnya dapat dinilai berdasarkan kepada prestasi seseorang itu melakukan sesuatu aktiviti. Menurut Dr. Wildor Hollman (1991), beliau mendefinisikan kecergasan sebagai suatu keadaan fizikal dan mental, di mana seseorang itu mempunyai kemampuan melakukan sesuatu tugasan oleh individu lain. Sementara itu, Clarke (1976) mendefinisikan kecergasan sebagai kemampuan seseorang melakukan aktiviti harian dengan cekap dan sempurna tanpa berasa letih serta mampu lagi untuk melakukan aktiviti yang lebih mencabar. Kecergasan merupakan kemampuan paru-paru, jantung, saluran darah, serta otot tubuh badan dapat berfungsi pada tahap yang optimum (Sheikh Kamaruddin 1987). Program latihan kecergasan fizikal memberi tumpuan kepada peningkatan penambahan dari segi kecergasan keseluruhan tubuh badan seperti: <!--[if !supportLists]-->a. <!--[endif]-->membina kelajuan (kepantasan) <!--[if !supportLists]-->b. <!--[endif]-->membina daya tahan (otot-otot dan kardiovaskular) <!--[if !supportLists]-->c. <!--[endif]-->membina ketangkasan <!--[if !supportLists]-->d. <!--[endif]-->membina kekuatan otit dan kelembutan anggota (kelenturan sendi) <!--[if !supportLists]-->e. <!--[endif]-->membina koordinasi dan imbangan badan. <!--[if !supportLists]-->f. <!--[endif]-->Memperbaiki dan mencergaskan organ-organ dalam sistem kardiovaskular, sistem pernafasan dan sistem otot. 2.2 Matlamat Latihan Fizikal Berikut ini adalah beberapa matlamat dalam mengendalikan latihan fizikal: <!--[if !supportLists]-->a. <!--[endif]-->Memahami kecergasan fizikal. <!--[if !supportLists]-->b. <!--[endif]-->Mengatahui tahap kecergasan yang diperlukan dari semasa ke semasa. <!--[if !supportLists]-->c. <!--[endif]-->Memahami konsep dan komponen kecergasan yang diperlukan dari semasa ke semasa.

2.3 Objektif Latihan Fizikal Antara objektif latihan fizikal ialah: <!--[if !supportLists]-->a. <!--[endif]-->Membantu meningkatkan tahap kecergasan ke suatu tahap tertentu yang memuaskan. <!--[if !supportLists]-->b. <!--[endif]-->Mengekalkan tahap kecergasan di kalangan individu yang telah mempunyai tahap tertentu. <!--[if !supportLists]-->c. <!--[endif]-->Kecergasan yang memuaskan. <!--[if !supportLists]-->d. <!--[endif]-->Memberi pendedahan mengenai asas-asas latihan fizikal untuk mengelakkan daripada berlakunya kecederaan. 2.4 Prinsip Latihan Fizikal Setiap program latihan mesti berlandaskan kepada beberapa prinsip latihan. Prinsip-prinsip ini merupakan garis panduan latihan untuk orang awam mahupun atlet. Antaranya adalah : 2.4.1 Prinsip Lebihan Bebanan Prestasi kerja akan meningkat bila berlaku penambahan dalam beban kerja. Penambahan beban kerja perlu dilakukan secara secara progresif setelah badan atau sistem biologi dapat mengaptasi kepada beban kerja yang dikenakan. Penambahan ini boleh dilakukan dengan memanipulasikan pembolehubah-pembolehubah berikut: a) Intensiti Latihan: iaitu kualiti kerja yang dikenakan seperti kelajuan larian atau ulangan maksima (Repitition Maximum). b) Frekuensi Latihan: iaitu kekerapan latihan dilakukan 2 sesi sehari atau 5 sesi seminggu. c) Jangkamasa: iaitu masa yang diambil bagi menjalankan sesuatu latihan seperti 1 jam 1 sesi atau 12 jam seminggu. 2.4.2 Prinsip Perbezaan Individu Tidak semua individu mengalami kadar peningkatan prestasi yang sama bagi swatu latihan fizikal yang dikenakan. Program latihan seharusnya dirancang khusus untuk individu kerana terdapat perbezaan antara individu seperti matlamat, keupayaan fizikal dan tahap kecergasan fizikal. 2.4.3 Prinsip Pengkhususan Komponen-komponen fizikal atau sitem tenaga adalah berbeza antara satu sukan dengan sukan yang lain. Latihan fizikal yang dijalankan perlulah khusus kepada kehendak individu atau kehendak sesuatu sukan yang diceburi. Sekiranya individu lemah dalam daya tahan kardiovaskular, maka kaedah l;atihan yang dapat meningkatkan komponen ini perlulah diberikan.

2.4.4 Prinsip Kebolehbalikan Kesan atau hasil latihan bukanlah sesuatu yang kekal. Sekiranya latihan tidak dilakukan secara berterusan, penurunan dalam prestasi akan berlaku. Pada umumnya penurunan dalam daya tahan mengambil masa yang lebih singkat daripada masa yang diambil untuk meningkatkannya. Prestasi fizikal akan menurun dengan ketara jika latihan tidak dilakukanlebih daripada 12 jam. 2.4.5 Program Kepelbagaian Latihan Program latihan perlu dipelbagaikan untuk mengekalkan minat individu dalam sesuatu aktiviti atau bagi mengelakkan kebosanan.

3. KOMPONEN KECERGASAN FIZIKAL Menurut Corbin dan Lindsey (1988), kecergasan fizikal dibahagikan kepada dua iaitu: <!--[if !supportLists]-->a. <!--[endif]-->Kecergasan fizikal berlandasakan kesihatan. <!--[if !supportLists]-->b. <!--[endif]-->Kecergasan Fizikal berlandaskan perlakuan motor. 3.1 Kecergasan Fizikal Berlandaskan Kesihatan <!--[if !supportLists]-->a. <!--[endif]-->Daya Tahan Kardiovaskular Merupakan keupayaan bersenam dalam masa yang agak panjang. Sistem pengaliran darah dan pernafasan membekalkan bahan api iaitu oksigen untuk membolehkan aktiviti fizikal yang dijalankan. <!--[if !supportLists]-->b. <!--[endif]-->Daya Tahan Otot Kebolehan sesuatu otot atau kumpulan otot tulang rangka untuk menghasilkan daya berulang-ulang bagi suatu jangka masa tertentu, beberapa kali perubahan bagi mengatasi rintangan atau bebanan. <!--[if !supportLists]-->c. <!--[endif]-->Kekuatan Otot Kebolehan sesuatu otot atau kumpulan otot mengatasi rintangan bagi menghasilkan daya kerja. Pertambahan meneruskan suatu aktiviti dalam tahap yang tinggi. <!--[if !supportLists]-->d. <!--[endif]-->Kelenturan / Kelembutan Keupayaan untuk menggunakan sendi-sendi dengan sepenuhnya melalui pergerakan (range of motion) <!--[if !supportLists]-->e. <!--[endif]-->Komposisi Badan Tiga komponen struktur asas yang ada pada badan ialah lemak, otot dan tulang-tulang. Penentuan isi kandungan badan menunjukkan peratusan (%) lemak badan berbanding dengan isi kandungan otot-otot dan tulang-tulang.

Lebihan peratusan lemak dalam badan menimbulkan masalah kegemukan (obesity). Peratusan lemak dalam badan merupakan petunjuk bagi kesihatan individu. <!--[if !supportLists]-->3.2 <!--[endif]-->Kecergasan Fizikal Berlandaskan Perlakuan Motor <!--[if !supportLists]-->a. <!--[endif]-->Koordinasi Kemampuan atau kebolehan menggunakan pancaindera bersama badan menggiatkan dengan mental dalam pergerakan yang sempurna sebagai mana yang dikehendaki. Panduan beberapa kebolehan untuk menjadikan sesuatu kerja dilakukan itu lancer dan licin atau keupayaan menysuaikan deria dengan otot-otot supaya memperolehi suatu lakuan yang licin, kemas dan tepat. <!--[if !supportLists]-->b. <!--[endif]-->Imbangan Imbangan ialah kebolehan untuk mengekalkan keseimbangan apabila pusat graviti seseorang dan dasar (tapak) menyokongnya diubah. Kebolehan mengekalkan kedudukan badan dalam keadaan teguh semasa melakukan pergerakan atau dalam keadaan diam. <!--[if !supportLists]-->c. <!--[endif]-->Ketangkasan Kebolehan seseorang melakukan pergerakan-pergerakan berturutan ke sesuatu arah yang berbeza seberapa cekap dan pantas yang boleh. Kebolehan menukar kedudukan di ruang tertentu secara kemas dan mudah. <!--[if !supportLists]-->d. <!--[endif]-->Kuasa Kuasa adalah kombinasi kedua-dua kekuatan otot dan kelajuan. Ianya adalah kebolehan individu melakukan sesuatu pergerakan pantas (mengejut / explosive muscular power) yang kuat dalam jangkamasa yang singkat dengan kecakapan yang tinggi. Ianya adalah hasil kuncupan otot yang kuat dalam jangkamasa yang singkat dan merupakan gabungan antara kekuatan otot dan kepantasan kuncupan otot. <!--[if !supportLists]-->e. <!--[endif]-->Masa Tindakbalas Masa tindakbalas adalah suatu jangkamasa yang diambil untuk bergerak dan bertindak selepas menerima rangsangan untuk berbuat demikian. Masa tindakbalas selalunya dikaitkan dengan faktor ketangkasan. Kebolehan dan keupayaan seseorang bertindak dengan secepat mungkin dapat membantunya dalam situasi perlawanan dan dalam masa kecemasan dari segi menyelamatkan diri. f. <!--[endif]-->Kelajuan (Kepantasan) Kebolehan individu melakukan pergerakan berturut-turut dengan pantas dalam masa yang singkat mengikut suatu arah. Kelajuan individu berkait rapat dengan masa tindakbalas dan masa bergerak. Kelajuan ditentukan hasil jarak langkah dan kekerapan melangkah. 4. JENIS LATIHAN KECERGASAN

Menurut Sarjit Singh dan Sheikh Kamaruddin (1988), jenis-jenis latihan yang sesuai untuk kecergasan fizikal adalah seperti berikut:

Jadual 1: Jenis Latihan Kecergasan dan Keutamaan Latihan

KECERGASAN

KEUTAMAAN LATIHAN Latihan aerobik yang banyak memerlukan oksigen.

<!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Merentas desa

<!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Latihan jeda

Daya tahan

<!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Latihan fartlek

<!--[if !supportLists]-->iv. <!--[endif]-->Latihan jarak jauh balapan

<!--[if !supportLists]-->v. <!--[endif]-->Latihan berbentuk permainan Latihan enaerobik yang kurang menggunakan oksigen

<!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Latihan jarak dekat

<!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Latihan jeda intensiti tinggi

Kelajuan

<!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Latihan tekanan

a)lari naik bukit

b)lari tepi pantai

c)lari naik tangga

d)lari terikat Latihan bebanan Kekuatan i. Latihan litar

ii. Latihan angkat berat

iii. Latihan pliometrik

iv. Latihan tekanan Latihan senaman bertubi-tubi

<!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Senaman kalistenik (senaman bebas) Ketangkasan <!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Larian ulang-alik Kelembutan <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Latihan litar Imbangan <!--[if !supportLists]-->iv. <!--[endif]-->Latihan dengan bola Masa Tindakbalas segar

<!--[if !supportLists]-->v. <!--[endif]-->Latihan spesifik mengikut jenis permainan 4.1 Aktiviti Kecergasan Fizikal 4.1.1 Memanaskan Badan (warm-up) Memanaskan badan yang dimaksudkan ialah pada persediaan otot-otot, jantung, paru-paru dan minda untuk latihan yang akan dilakukan. Jumlah tempoh masa yang digunakan untuk memanaskan badan adalah diantara 20 hingga 30 minit. Usaha dalam memanaskan badan harus bertambah secara beransur-ansur dan progresif. Aktiviti-aktiviti memanaskan badan melibatkan aktiviti aerobik dan aenarobik sekurang-kurangnya 5 minit dan diikuti dengan latihan regangan yang bertujuan untuk mengurangkan kecederaan semasa latihan selain kekuatan dan ketahanan. 4.1.2 Latihan Berprogresif Di dalam sesi ini, atlet akan melakukan aktiviti gerakkerja bagi meningkatkan kecergasan yang berlandaskan kesihatan (daya tahan kardiovaskular, daya tahan dan kekuatan otot, dan komposisi badan) dan kecergasan berlandaskan perlakuan motor (koordinasi, keseimbangan, ketangkasan, kuasa dan masa tindakbalas). 4.1.3 Penyejukan Badan (Cooling down) Sesi ini dijalankan untuk menurunkan kadar nadi latihan secara perlahan-lahan. Sesi pemulihan ini juga bertujuan untuk mengelakkan daripada berlakunya kesakitan otot. Jika aktiviti senaman dihentikan secara tiba-tiba atau

mengejut, badan akan merasa kejutan dan otot akan mengecut dan menyebabkan darah berkumpul di saluran darah. Ketiga-tiga fasa ini adalah penting bagi setiap sesi program latihan. 4.2 Persediaan Sebelum dan Selepas Melakukan Latihan Para atlit perlu melakukan aktiviti memanaskan badan sebelum latihan dan melakukan aktiviti pulihan selepas latihan. Ini adalah untuk mengelakkan daripada berlakunya kecederaan serta untuk meningkatkan prestasi kendiri. Aktiviti memanaskan badan tersebut melibatkan persediaan kardiovaskular dan regangan otot. Selepas latihan, aktiviti yang sama atau yang berlainan diulangi sebagai aktiviti pulihan. 4.2.1 Persediaan Kardiovaskular Sebagai persediaan kardiovaskular, atlet perlu meningkatkan kadar nadi sebelum latihan olahraga. Peningkatan suhu dasar tubuh badan boleh dicapai dengan melakukan aktiviti tidak rancak selama 3 hingga 5 minit. Semasa melakukan aktiviti ini, otot-otot besar kaki diutamakan dan kedua-dua belah tangan diangkat melepasi paras kepala. 4.2.2 Regangan Otot boleh diregang dengan sempurna jika kita memberi perhatian kepada beberapa perkara seperti berikut: i. Regangan Senang dan Regangan Membangun Pelaku mula dengan regangan senang iaitu meregang dalam keadaan tidak tegang sehingga tahap terasa tekanan pada otot. Keadaan tersebut dikekalkan selama 10-30 saat. Pelaku kemudiannya melakukan regangan membangun (developmental stretch) dengan mengulangi regangan sehingga mencapai tahap tekanan pada otot yang lebih tinggi serta mencapai beberapa sentimeter lebih jauh dari jarak yang dicapai sebelum ini. Regangan akan dilakukan selama 10-30 saat. ii. Pernafasan Pernafasan pelaku tidak diganggu semasa melakukan aktiviti regangan. Pelaku perlu terus bernafas, mengawal pernafasan supaya mengikut ritma semulajadi. Semasa membongkok, nafas dihembuskan perlahan-lahan sehingga ke tahap regangan optima. Kekalkan pada tahap itu dan bernafas perlahan-lahan sebelumnya. Dalam apa keadaan sekalipun, pernafasan tidak harus dihentikan kerana ini akan menyebabkan peningkatan tekanan dalam paru-paru dan keadaan ini sangat membahayakan. iii. Pengiraan Tempoh Regang Semasa mengira tempoh regang, pelaku seharusnya mengira dalam ritma saat untuk mendapatkan kesan yang baik. iv. Kedudukan Asal Tubuh Badan Kedudukan asal tubuh badan perlu diawasi sebelum membuat aktiviti regangan. Ini membantu untuk mendapat kesan regangan yang baik dan tambahan pula ia boleh mencegah kecederaan daripada berlaku.

v. Regangan Kumpulan Otot Utama Sebelum melakukan aktiviti regangan, perancangan perlu dibuat supaya otot-otot utama diregang dahulu. Selepas itu, bolehlah kita melakukan regangan khusus mengikut acara olahraga berkenaan. 4.3 Contoh Aktiviti Regangan Setiap aktiviti regangan hendaklah dilakukan selama 10-20 saat dan aktiviti berkenaan hendaklah diulang selama 2030 saat. Contoh aktiviti regangan yang boleh dilakukan: Regangan 1 - Otot bahagian atas tapak kaki (ekstensor) Regangan 2 - Otot tapak kaki (fleksor) Regangan 3 - Otot bahagian bawah kaki belakang (betis dan otot soleus) Regangan 4 - Otot bahagian hadapan betis (tibialis anterior) Regangan 5 - Pergelangan kaki dan kuardrisep Regangan 6 - Tendon Achilles Regangan 7 - Aduktor paha Regangan 8 - Otot belakang Regangan 9 - Hamstring dan otot di sisi badan Regangan 10 - Otot bahagian dalam lengan dan pergelangan tangan Regangan 11 - Otot bahagian luar lengan, bahu dan sisi Regangan 12 - Otot di bahu (bahagian tengah atas belakang) dan otot di lengan Regangan 13 - Otot sisi leher

. SISTEM TENAGA

5.1 Perbandingan antara Latihan Aerobik dan Latihan Anaerobik Latihan Anaerobik Latihan Aerobik

Anaerobik Alaktik

Anaerobik Laktik Sistem Oksigen

[Sistem ATP-PC] <!--[if !supportLists]--><!-<!--[if

[Sistem asid laktik] !supportLists]--><!-<!--[if !supportLists]--

[endif]-->Aktiviti berintensiti tinggi kurang dari 10 saat

[endif]-->Aktiviti berintensiti tinggi yang dijalankan dalam masa 10 saat ke 1 minit

><!--[endif]->Aktiviti rendah dilaksanakan jangkamasa panjang minit) berintensiti yang dalam yang 3

(melebihi

<!--[if

!supportLists]--><!-tenaga

<!--[if

!supportLists]--><!-tenaga

<!--[if

!supportLists]--

[endif]-->Sumber

[endif]-->Sumber

><!--[endif]->Sumber diperolehi tenaga menerusi

diperolehi daripada simpanan ATP-PC dalam sel-sel otot

diperolehi menerusi glikolisis anaerobik

karbohidrat dan lemak <!--[if !supportLists]--><!-ini boleh <!--[if !supportLists]--><!-ini boleh <!--[if !supportLists]--

[endif]-->Sistem dilatih dengan

[endif]-->Sistem dilatih dengan

><!--[endif]-->Untuk mendapatkan kesan

menysusn jeda

menyusun

berselang-seli

antara

secara selang-seli antara jeda kerja dengan jeda rehat.

latihan aerobik. Aktiviti perlu dijalankan 20

kerja maksimum dan jeda rehat penuh.

sekurang-kurangnya <!--[if !supportLists]--><!-senaman <!--[if minit.

<!--[if

!supportLists]--><!-latihan

[endif]-->Intensiti

[endif]-->Intensiti adalah 100 %

pada tahap 80 % 90 % keupayaan maksimum

!supportLists]--

><!--[endif]->Intensiti kerja adalah

<!--[if !supportLists]-->- <!-[endif]-->lakuan dengan maksimum dan kerja intensiti rehat

<!--[if !supportLists]-->- <!-[endif]-->jeda kerja 10 saat

antara 40 % 70 % keupayaan maksimum

sehingga kadar nadi balik ke 120 denyut seminit.

<!--[if !supportLists]-->- <!-[endif]-->jeda rehat 50 ke 60 saat

<!--[if !supportLists]-->- <!-[endif]-->Lakuan kerja <!--[if !supportLists]-->- <!--

lazimnya adalah kurang daripada 10 saat

[endif]-->jeda kerja 40 saat

<!--[if !supportLists]-->- <!-[endif]-->jeda rehat 80 ke 100 saat

<!--[if

!supportLists]--><!--

[endif]-->Jeda kerja dan rehat bergantung Tahap ambang laktat dicapai sebaik sahaja asid laktik mula terkumpul kepada jarak Melambatkan kehadiran asid laktik di samping memperoleh tanaga yang berlebihan melalui penguraian.

kerja dan intensiti Aktiviti ini menghasilkan asid laktik, oleh itu rehat diperlukan (rehat aktif)

6. FASA LATIHAN KESELURUHAN TAHUNAN Rancangan tahunan adalah berdasarkan konsep periodisasi dan prinsip-prinsip latihan. Periodisasi adalah suatu proses membahagikan rancangan tahunan kepada fasa-fasa latihan yang kecil untuk membolehkan ia diagihkan kepada bahagian-bahagian yang mudah dikendalikan. Ini adalah bertujuan untuk memastikan pencapaian kemuncak yang sesuai untuk pertandingan yang utama. Sesuatu rancangan yang dirancang untuk setahun adalah perlu untuk mencapai peningkatan prestasi atlet yang maksimum. Ini bermakna, untuk merealisasikan seseorang atlet hendaklah berlatih secara berterusan. Program latihan keseluruhan tahunan bertujuan dan berfungsi berdasarkan tahap peringkat latihan yang dilakukan. Sesuatu rancangan tahunan mengandungi 5 jenis fasa latihan, iaitu:

a. Fasa Pra-Persedian b. Fasa Persediaan c. Fasa Pra-Pertandingan

d. Fasa Pertandingan e. Fasa Transisi 6.1 Fasa Pra-Persediaan Objektif: Untuk meningkatkan kebolehan dan persediaan bagi menerima latihan dalam intensiti yang lebih tinggi. Latihan: Latihan kecergasan (Latihan Litar, Latihan Fatlek, Latihan Jeda serta kompenon). Penilaian: Ujian kecergasan.

Fasa Pra-Persediaan ini merupakan peringkat awal latihan. Isipadu latihan yang tinggi adalah perlu untuk membina tapak bagi adaptasi yang secukupnya kepada pengkhususan latihan. Biasanya di peringkat ini memerlukan masa tiga bulan bergantung kepada ciri-ciri sukan tertentu. Objektif Pra-Persediaan adalah untuk membentuk keupayaan kerja atlet, persediaan fizikal secara menyeluruh dan mempertingkatkan elemen-elemen teknik disamping memperbaiki taktik pergerakan-pergerakan asas. Ini juga untuk membentuk peringkat pelaziman fizikal yang tinggi yang akan memudahkan latihan masa hadapan dan juga prestasi. Pada keseluruhan fasa ini, isipadu latihan yang tinggi dipertekankan bertujuan untuk mempertingkatkan keupayaan bekerja dan desakan psikologi iaitu azam, kesungguhan dan ketabahan bagi membolehkan adaptasi atlet kepada usaha-usaha khusus yang diperlukan oleh sukannya. 6.2 Fasa Persediaan Objektif: Cantuman jenis latihan dengan suaian fizikal khusus diutamakan. Meningkatkan teknik kemahiran dan tahap kecergasan. Latihan: Latihan bebanan yang berat, latihan tekanan, intensiti latihan ditingkatkan, latihan am dikurangkan, latihan khas / khusus ditambah dan pendedahan pelbagai situasi seperti pagi, petang, hujan dan panas. Penilaian: Ujian kecergasan. Pada keseluruhan fasa ini, seseorang atlet itu akan cuba mempertingkatkan perkembangan fizikal, teknik, taktik dan persediaan psikologi untuk menghadapi fasa Pra-Pertandingan. Ciri-ciri latihan menjadi lebih khusus. Penekanan lebih diberikan untuk membina daya tahan kardiovaskular. Matlamat utama fasa ini adalah untuk mengadakan kesedian fizikal terhadap beban kerja yang lebih berat. Ini juga adalah tahap di mana atlet memperbaiki sikap dan tanggungjawab terhadap latihan. Diperingkat ini juga mereka memperbaiki kelemahan kemahiran dengan memperkenalkan teknik-teknik yang betul. Walaupun terdapat isipadu latihan yang masih tinggi, tetapi usaha diarah kepada latihan dan senaman yang berkaitan dengan kemahiran atau corak teknik yang perlu dikuasai. Di hujung fasa ini, isipadu latihan akan beransur-ansur kurang membenarkan pertambahan intensiti latihan. 6.3 Fasa Pra-Pertandingan Objektif: Menstabilkan prestasi ke peringkat optima serta menetapkan prestasi atlet. Latihan: Latihan am dan khusus dikurangkan, latihan khusus pertandingan dipentingkan. Latihan am digunakan untuk pemulihan aktiviti. Penilaian: Ujian prestasi serta petunjuk kemajuan.

Dalam Fasa Pra-Pertandingan, ia melibatkan penyertaan dalam pelbagai pertandingan tidak rasmi atau pertandingan pertunjukan supaya jurulatih dapat menilai secara objektif tahap persediaan atletnya dalam segala faktor latihan. Tujuan Fasa Pra-Pertandingan ini adalah untuk memberi penekanan kepada kecergasan fizikal yang lebih baik, sistem tenaga yang dominan dan teknik-teknik yang khusus. 6.4 Fasa Pertandingan Objektif: Mengekal dan meningkatkan prestasi. Latihan: Oleh kerana latihan telah sampai di kemuncak maka latihan am dan khas dipertingkatkan. Latihan Persediaan dikurangkan, pertandingan lain dielakkan. Penilaian: Penilaian prestasi serta petunjuk kemajuan. Jangkamasa Fasa Pertandingan boleh dilanjutkan dari empat hingga enam bulan bergantung kapada sukan tertentu. Jangka masa pertandingan yang terlalu lama memerlukan fasa persediaan yang lama juga dan ini akan memendekkan fasa persediaan yang berikutnya. Fasa Pertandingan menumpukan kepada peningkatan potensi atlet kepada tahap optima dan dengan itu memudahkan pencapaian prestasi yang maksimum di dalam pertandingan. Objektif Fasa Pertandingan ini adalah untuk mencapai peningkatan yang berterusan kebolehan biomotor iaitu kekuatan, kepantasan, ketahanan, kelenturan dan koordinasi serta trait-trait psikologi yang diperlukan dalam sukan tertentu. Ia menyempurnakan, memperkukuh dan meningkatkan taraf kemahiran teknik serta memperkenal dan mendalami lebih banyak strategi. Melalui fasa ini juga, atlet dapat menyempurnakan taktik-taktik pergerakan dan mendapat pengalaman bertanding. Selari dengan itu, pada tahap ini para atlet dapat mengekalkan tahap kecergasan yang sedia ada dan memperolehi persediaan fizikal yang menyeluruh. 6.5 Fasa Transisi Objektif: Memberi masa rehat, pulih kecederaan, tekanan, mentalisasi dan fizikal. Atlet rehat emosi. Latihan aktif agar prestasi atlet tidak merosot Latihan: Aktiviti kesenggangan dan rekreasi serta latihan intensiti yang rendah. Penilaian: Akhir fasa dan awal fasa. 7. PROGRAM LATIHAN KESELURUHAN Program latihan ini secara amnya mengambilkira aspek-aspek berikut, antaranya: 1. Fizikal 2. Teknikal 3. Taktikal

4. Psikologikal Tempoh latihan adalah 52 minggu dan dibahagikan kepada 4 fasa iaitu fasa persediaan umum, fasa persediaan khusus, fasa pertandingan dan fasa transisi. Terdapat 2 kitaran mikro dalam fasa persediaan umum, 1 kitaran mikro dalam fasa persediaan khusus juga fasa pertandingan dan 2 kitaran mikro dalam fasa transisi. 8. KAEDAH LATIHAN Kaedah-kaedah latihan berikut digunakan untuk mencapai objektif program fasa tertentu dalam program ini: a. Latihan Jeda b. Latihan Bebanan c. Latihan Fartlek d. Latihan Pliometrik e. Latihan Kemahiran 8.1 Latihan Fartlek Latihan Fartlek berasal dari Negara Sweden. Latihan ini dirancang bertujuan untuk membina daya tahan kardiovaskular dan daya tahan otot kaki. Latihan ini juga bermaksud sebagai speed play di mana ianya melibatkan larian yang laju diselangi dengan larian perlahan di atas permukaan tanah semulajadi. Untuk menjalankan larian, individu akan menetukan kelajuan mengikut keadaan dan kemampuan diri sendiri. 8.1.1 Objektif a. Membina keupayaan aerobik dan anaerobik. b. Meningkatkan kepantasan. c. Meningkatkan daya tahan otot. 8.1.2 Sistem Tenaga a. ATP-PC b. Laktik Asid c. Sistem Aerobik 8.1.3 Kekerapan Latihan

Seminggu dua kali sepanjang sesi latihan kitaran mikro. 8.1.4 Rasional Pemilihan Latihan Fartlek a. Meningkat dan mengekalkan tahap kecergasan atlet. b. Membina sistem aerobik dan anaerobik. c. Mengurangkan rasa jemu iaitu dengan menggunakan lokasi latihan yang berbeza dan berdasarkan kemampuan individu. d. Melambatkan proses kelesuan. e. Dapat menyesuaikan diri dalam bentuk-bentuk kemahiran yang lain apabila latihan itu dijalankan. f. Mendedahkan elemen kepantasan dalam latihan. 8.1.5 Aktiviti-Aktiviti Fartlek yang Disyorkan a. Berlari perlahan-lahan. b. Lari bergradien (naik dan turun bukit). c. Striding. d. Lari pecut. e. Berjalan f. Bounding 8.2 Latihan Jeda Latihan Jeda adalah satu kaedah latihan untuk mencapai kecergasan fizikal terutamanya sebagai persediaan semasa pra-musim. Ia merupakan satu sistem latihan yang diselang-selikan dengan masa kerja dan masa rehat. Peningkatan daya tahan kardiovaskular boleh dicapai melalui latihan jeda. Ini dapat dibuktikan oleh Annarino (1976). Semasa musim persediaan atlet lari berpagar akan cuba untuk membina asas yang kukuh dalam usaha meningkatkan kecergasan sehingga ke musim pertandingan. Latihan Jeda digunakan untuk meningkatkan kecergasan fizikal para atlet. Kajian terhadap latihan ini telah membuktikan bahawa Latihan Jeda yang merupakan satu siri ulangan yang berintensiti tinggi dengan masa rehat yang tertentu di antara siri tersebut adalah cara yang paling baik dan efisyen untuk meningkatkan tahap ambang anaerobik seseorang atlet. 8.2.1 Objektif Latihan Jeda

a. Meningkatkan daya tahan kardiovaskular. b. Meningkatkan tahap ambang anaerobik. c. Meningkatkan daya tahan otot. d. Meningkatkan kemahiran atlet. e. Meningkatkan ketangkasan, kelembutan, kekuatan dan koordinasi. f. Meningkatkan keupayaan anaerobik. 8.2.2 Sistem Tenaga a. ATP-PC dan laktik asid (lebih dominan). b. Laktik asid dan oksigen. 8.2.3 Prinsip Latihan Jeda a. Latihan berintensiti tinggi atau sub-maksima dengan jangka masa yang pendek akan menggunakan sistem tenaga ATP-PC. Untuk meningkatkan sistem tenaga anaerobik para atlet maka penggunaan cara latihan ini adalah perlu. b. Latihan berintensiti rendah dengan jangka masa yang panjang akan menggunakan sistem tenaga laktik asid dan oksigen. Cara ini akan meningkatkan sistem tenaga aerobik atlet. c. Intensiti latihan atlet diberikan mengikut keupayaan individu. d. Latihan yang digunakan perlu ada penentuan kecepatan pergerakan yang meliputi masa untuk menyudahkan jarak. Jauh jarak yang akan disudahi dan jangka masa untuk pemulihan. e. Latihan Jeda menggunakan angkubah-angkubah seperti berikut ini : <!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Kadar dan jarak intensiti kerja yang digunakan. <!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Bilangan ulangan setiap waktu latihan. <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Masa pemulihan di antara setiap waktu latihan. <!--[if !supportLists]-->iv. <!--[endif]-->Masa latihan di antara setiap jeda kerja. <!--[if !supportLists]-->v. <!--[endif]-->Kekerapan beban kerja.

<!--[if !supportLists]-->vi. <!--[endif]-->Kemampuan dan keperluan individu diberikan perhatian bila merancang program Latihan Jeda ini. 8.2.4 Kaedah Perlaksanaan Latihan Jeda boleh dijalankan dengan mengambilkira angkubah berikut: a. Menentukan kadar dan jarak kerja. b. Bilangan ulangan untuk setiap waktu latihan. c. Menentukan masa rehat. d. Kekerapan latihan. Latihan yang berintensiti tinggi dan dilakukan dalam masa yang singkat memerlukan masa rehat yang berlainan dengan latihan yang berintensiti rendah dan sederhana. Fox dan Mathews (1981) berpendapat bahawa masa pemulihan boleh ditentukan dengan cara: a. Degupan masa jantung sasaran semasa latihan (KNL). b. Degupan jantung sasaran semasa rehat (KNR). c. Nisbah kerja dan rehat. 8.3 Latihan Bebanan Latihan Bebanan merupakan suatu kaedah latihan yang memusatkan kepada penggunaan bebanan bagi tujuan meningkatkan komponen-komponen kecergasan fizikal terutama sekali dari segi kekuatan, kuasa dan daya tahan otot. Tiga angkubah yang terlibat dalam latihan bebanan ialah: a. Intensiti b. Tempoh ulangan c. Ulangan 8.3.1 Objektif a. Membina daya tahan dan kekuatan otot. b. Membina dan meningkatkan kekuatan dan kuasa otot kaki. 8.3.2 Sistem Tenaga

a. ATP-PC dan laktik asid b. Laktik asid 8.3.3 Kekerapan a. Satu kali seminggu. 8.3.4 Rasional Memilih Latihan Bebanan a. Membantu meningkatkan kekuatan otot. 8.3.5 Prinsip-prinsip Latihan Bebanan a. Kekuatan otot terbina melalui latihan-latihan yang tinggi intensitinya iaitu ulangan perlu dibuat 8 10 kali dengan beban 60% daripada keupayaan maksima. b. Daya tahan pula dapat dibina melalui ulangan yang banyak dengan beban yang kurang. Ulangan yang disyorkan ialah 10 15 kali dengan beban antara 50 60%. c. Kelenturan dapat dibina melalui aktiviti meregang atau over stretching sendi secara perlahan dan pergerakan otot / sendi yang maksima. 8.4 Latihan Pliometrik 8.4.1 Definisi Pliometrik Pliometrik merujuk kepada latihan-latihan yang ditunjukkan di dalam kaedah dengan menggunakan kekuatan gabungan otot dalam bertindakbalas untuk kelajuan pergerakan, kekuatan yang dinamik atau reganagn otot-otot yang terlibat. 8.4.2 Prinsip-prinsip Latihan Pliometrik a. Prinsip 1 : Memanaskan dan Menyejukkan Badan Disebabkan Latihan Pliometrik ini menumpukan atau menentukan satu gerakkerja yang aktif, fleksibel dan cergas maka aktiviti ini hendakalah dimulakan dengan aktiviti memanaskan badan yang sempurna dan konklusif. Ini diikuti dengan aktiviti menyejukkan badan. b. Prinsip 2 : Intensiti yang Tinggi Intensiti adalah faktor yang penting di dalam Latihan Pliometrik. Kecergasan dengan kekuatan daya yang maksima amat perlu untuk mendapat kesan yang optima dari latihan yang dilakukan. Kadar ulangan regangan otot adalah lebih utama dari magnitud latihan itu.

c. Prinsip 3 : Tambah Beban Setiap Latihan Pliometrik hendaklah merangkumi latihan ketahanan, temporal dan lebihan bebanan. Pertambahan bebanan memaksa otot untuk berkerja dengan intensiti yang lebih. Lebihan bebanan ini diregulasikan dengan mengawal ketinggian, jumlah bebanan dan jarak. Lebihan bebanan yang tidak sempurna akan memberi kesan yang negatif kepada atlet. Ia hanya akan menambah kekuatan tetapi tidak kuasa explosive. d. Prinsip 4 : Peningkatan Daya / Pengurangan Masa Pergerakan dan daya kedua-duanya penting dalam Latihan Pliometrik. Dalam banyak keadaan, kelajuan gerakan badan dititikberatkan. e. Prinsip 5 : Mempamerkan Ulangan yang Terbaik Selalunya ulangan dibuat antara 8 10 kali, sedikit latihan ulangan bagi menghasilkan latihan yang lebih. Kadar ulangan yang dilakukan adalah berubah-ubah mengikut keadaan. Kebanyakan pengkaji di Jerman Timur (Gambetta 1981) mencabangkan bahawa kadar ulangan untuk kebanyakan latihan adalah di antara 6 10 set, manakala (Veroshanski 1996) pula mengesyorkan kadar ulangan latihan hanyalah mencukupi untuk 3 6 set terutama untuk rutin latihan yang intensif bagi acara lompatan. f. Prinsip 6 : Rehat Secukupnya Tempoh rehat antara 1 2 minit antara latihan adalah mencukupi bagi sistem neuromuscular yang tegang untuk pulih sediakala. Jangka masa rehat yang mencukupi di antara Latihan Pliometrik amatlah penting menjamin pemulihan otot, ligamen, dan tendon yang secukupnya. Latihan Pliometrik yang dilakukan 2 3 hari dalam satu minggu adalah mencukupi untuk menghasilkan keputusan yang memberangsangkan. g. Prinsip 7 : Pembinaan Asas yang Betul Memandangkan kekuatan merupakan asas kelebihan dalam Latihan Pliometrik maka suatu program latihan mestilah dirancang dan diatur supaya penghasilan tenaga terbina sehingga tahap yang paling maksimum. h. Prinsip 8 : Pemusatan Program Latihan Untuk menghasilkan yang terbaik, setiap jurulatih perlu mengetahui jenis dan tempoh program latihan yang mampu dan berguna untuk dilakukan oleh setiap individu atlet. Berdasarkan kepada hasil penyelidikan Sinclar dan Contello (1984) serta dengan pengalaman yang lalu, empat ujian asas telah dikenalpasti boleh membantu menilai daya kekuatan. Ini adalah seperti berikut: i. Vertical Jump

ii. Depth Jump Height iii. Box Jump Tests iv. Medicine Ball Pass Adalah dicadangkan agar ujian ini dijalankan sebelum sesi latihan dijalankan. Ianya hendaklah diulang setiap tiga minggu sewaktu program berjalan. Jika tiada perubahan, penilaian hendaklah dibuat terhadap intensiti dan bebanan. Dapatkan maklum balas daripada atlet. Setiap maklum balas dan pencapaian hendaklah direkod untuk mendapatkan kesan yang positif pada masa akan datang. 8.4.3 Sistem Tenaga Latihan Pliometrik merupakan satu latihan untuk membina kepantasan dan otot-otot yang kuat. Dengan itu, secara tidak langsung ia akan melibatkan sistem tenaga yang diperlukan. Sistem tenaga atau cara tenaga dibekalkan kepada kumpulan otot yang memerlukannya bergantung kepada jenis dan intensiti kerja yang dilakukan. Tenaga yang dibebaskan bila bahan kimia yang kaya dengan phospnate yang dipanggil adenosine triphosphate (ATP) dipecahkan kepada yang lebih kecil yang dipanggil adenosine diphosphate (ADP). Sel-sel di dalam badan tidak akan mengambil nutrien yang terdapat dalam makanan untuk mendapatkan bekalan tenaga dengan serta-merta. Sebaliknya ATP yang tersimpan di dalam sel-sel otot merupakan bahan bakar yang digunakan untuk mengeluarkan tenaga segera. Walaupun ATP merupakan pembekal kepada semua sel, bekalannya terhad dan perlunya dibina secara berterusan untuk memberi bekalan yang berpanjangan. Terdapat tiga sistem asas di mana ATP dibekalkan ke sel-sel otot menghasilkan pengucupan dan pergerakan. Dua daripadanya tidak memerlukan oksigen dipanggil sistem anaerobik dan aerobik yang memerlukan oksigen. 8.5 Latihan Kemahiran dan Teknik Lompat Jauh Seseorang pelompat jauh sebaiknya adalah seorang yang berkebolehan dalam acara lari pecut. Ini adalah kerana larian landas merupakan satu ciri penentu kepada keberkesanan lompatan. Mengikut Ralph Lindemann, seorang jurulatih di Universiti Arizona, Tuoson, taktik lompat jauh dibahagikan kepada lima fasa : 8.5.1. Fasa Lari Landas 8.5.2. Fasa Persediaan Lonjakan 8.5.3. Fasa Lonjakan 8.5.4. Fasa Penerbangan 8.5.5. Fasa Pendaratan 8.5.1 Fasa Lari Landas

a. Dalam fasa ini memerlukan larian maksima dan kelajuan terkawal. b. Jarak larian adalah 30 35 meter, bergantung kepada capacity for acceleration pelari itu. Ada juga yang menyatakan dalam bentuk langkah iaitu 16 23 langkah. Tetapi kebanyakan pakar bersetuju bahawa 18 langkah merupakan jarak yang ideal untuk mencapai maximum controlled velocity tanpa meletihkan pelompat. Sebelum membuat lonjakan larian adalah on the balls of the feet dengan mengangkat lutut tinggi. c. Kelajuan mendatar pelari semasa lonjakan adalah satu faktor yang tersendiri yang akan menentukan jarak lonjatan. Ianya mestilah tetap atau terkawal. d. Tidak kira apa cara pun menentukan larian, satu tanda (check mark) adalah perlu pada langkah keempat untuk mengawal ketepatan langkah-langkah di awal larian. Langkah-langkah terakhir biasanya lebih panjang agar kedudukan badan rendah tetapi meninggikan laluan acceleration of the body centre of gravity. Langkah terakhir sekali adalah pendek sedikit kerana langkah ini menggerakkan pelompat meninggikan pusat gravitinya dalam a heel to toe foot plant. 8.5.2. Fasa Persediaan Lonjakan a. Semasa di langkah-langkah akhir inilah, pelari mencapai kelajuan maksimum yang terkawal, berlari tegak dengan perawakan yang lurus. b. Pinggung direndahkan dengan cara mengfleksi lutut sepenuhnya semasa membuat langkah panjang. c. Ini dapat merendahkan pusat gravitinya. Sebaliknya langkah terakhir mestilah pendek agar pusat graviti ditinggikan semula untuk membantu lonjakan. 8.5.3. Fasa Lonjakan a. Sudut lonjakan yang sesuai ialah 20 25 darjah, tetapi halaju lebih penting. b. Dari kedudukan penanaman tapak (the planting of the foot), pelompat menghayunkan lutut kaki depannya dan ke atas dengan sepantas yang mungkin. c. Ini akan menambah komponen menegak kepada keseluruhan kelajuan lonjakan. d. Tangan yang bertentangan dengan kaki melonjak adalah lebih kurang 90 darjah dan tinggi. Manakala tangan di sebelah kaki lonjakan decellerated sebelum lonjakan dan siku adalah bersudut 90 darjah. e. Badan tegak, kepala, mata, dada, dan pinggul juga mestilah menghadap ke atas pada masa lonjakan. f. Teknik berikut disarankan hasil daripada pemerhatian corak dan teknik lompatan yang dibuat oleh jaguhjaguh terkemuka peringkat antarangbangsa:

i. Perlu ada konsentrasi yang tinggi daripada pelompat pada tahap pelepasan lonjakan. ii. Teknik ini dilakukan dengan mengangkat kedua-dua belah tangan dari atas ke bawah, dan pada kaki pula sudut hentian yang wujud perlu diubah. iii. Bahu dan dada membantu dalam membuat pelepasan iaitu dengan kedua-duanya diangkat ke atas. 8.5.4. Fasa Penerbangan a. Pelompat akan mengalami pergerakan ke depan, tendang kayuh akan membantu pergerakan ini. b. Tendang kayuh ini boleh dibuat antara satu setengah hingga tiga setengah langkah ke udara. Kaki bebas menghayun dan sebelah bahagian kaki melurus dan dihayunkan ke belangkang. c. Kaki lonjakan bergerak ke depan apabila the leading leg comes back. Ini menghasilkan satu pergerakan yang cyclic. The leading leg juga akan bergerak ke depan dan bertemu dengan training leg untuk membentuk double extension. d. Akhirnya kaki akan berada dalam kedudukan selari dalam persediaannya mendarat. Tangan perlu diextensikan untuk mendapat atau untuk menambah lagi pergerakan dan melambatkan pula rotasi ke depan, (the arm and legs rotate opposite of each other). 8.5.5. Fasa Pendaratan a. Tangan yang dihayun ke atas dan ke bawah. Kedua-dua kaki rapat dan mendarat dengan kedua-dua tumit pada masa yang sama. Bahagian atas badan adalah lurus. Tangan depan tercampak jauh lagi ke depan. b. Semasa mendarat, lutut bengkok dan punggung dibawa ke depan untuk mengseimbangkan engsel pergerakan badan pada tumit. 9. ASPEK-ASPEK KESELAMATAN Aspek keselamatan amat penting di dalam Latihan Litar. Tujuan latihan ini tidak menghabiskan litar secepat mungkin atau seberapa banyak aktiviti yang dilakukan. Bagi mengelakkan kemungkinan berlaku kecederaan, beberapa pertimbangan dari segi keselamatan perlu diambil kira. Antaranya ialah:

<!--[if !supportLists]-->9.1 <!--[endif]-->Keselamatan Gelanggang <!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Gelanggang hendaklah dalam keadaan yang selamat untuk digunakan. Pastikan gelanggang tidak licin atau berlumut.

<!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Jangan menggunakan gelanggang yang terlalu kasar / hadkan penggunaan gelanggang / kawasan iaitu bersesuaian dengan aktiviti yang ingin dijalankan. <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Jauhkan daripada melaksanakan Latihan Litar di bawah pokok yang telah mati atau reput.

<!--[if !supportLists]-->9.2 <!--[endif]-->Keselamatan Diri <!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Pemeriksaan doktor ke atas pelatih yang terlibat perlu dibuat bagi mengesahkan kesihatan sebelum menjalani sebarang bentuk latihan terutamanya di kalangan kanak-kanak sekolah. <!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Arahan harus diberikan dengan jelas untuk mengelakkan salah laku yang mungkin akan menyebabkan kecederaan. <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Pastikan semua otot harus diberi latihan dan bukannya otot-otot tertentu sahaja. Ini bagi memastikan kawalan tubuh badan sentiasa seimbang. <!--[if !supportLists]-->iv. <!--[endif]-->Pengawasan yang mencukupi terhadap atlet dan pastikan atlet mempunyai pengetahuan mengenai aktiviti yang akan dijalankan. <!--[if !supportLists]-->v. <!--[endif]-->Dapat menyesuaikan antara perbezaan tahap kemampuan individu dan umur. <!--[if !supportLists]-->vi. <!--[endif]-->Pastikan atlet menggunakan pakaian sukan yang sesuai.

<!--[if !supportLists]-->9.3 <!--[endif]-->Keselamatan Latihan <!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Alat-alat yang digunakan haruslah sentiasa berada dalam keadaan yang baik dan selamat untuk digunakan. <!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Setiap jenis aktiviti yang akan dijalankan boleh diubahsuai mengikut kemudahan yang ada dan aktiviti yang khusus bersesuaian dengan sukan yang akan dijalankan. <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Sesuai untuk latihan fizikal dan kecergasan individu. <!--[if !supportLists]-->iv. <!--[endif]-->Pembantu amat penting untuk menyokong dan mengawasi pelaku supaya dapat melakukan aktiviti dengan selamat. 10. OLAHRAGA 10.1. Sejarah Olahraga

Kekuatan dan keupayaan manusia dinilai menerusi perlakuan berlari, melompat dan melontar sejak bertahun-tahun lagi. Seseorang yang mempunyai ketiga-tiga kemahiran asas ini dipandang tinggi oleh masyarakat dan negara. Kekuatan menjadi sasaran yang dikejar dan diimpikan oleh setiap individu khususnya kaum lelaki. Kemahirankemahiran ini telah diperkembangkan dan diperbaiki dari semasa ke semasa sehingga menjadi sukan yang dipertandingkan pada hari ini. Walaupun sudah dipertandingkan sejak zaman sebelum masihi lagi, tetapi sukar untuk mengetahui dengan jelas dan tepat masa sebenar manusia menjadikan aktiviti berlari, melompat, dan melontar ini sebagai satu pertandingan. Jika permulaan di Greek Kuno seperti yang dinyatakan oleh kebanyakan buku sejarah diambil kira, bermakna olahraga sudah mula wujud sejak 3000 tahun yang lampau. Jika pendapat ini diterima, bermakna olahraga sudah tentu merupakan sukan yang terawal di dunia. Salah satu bukti kukuh menjelaskan kesahihan kenyataan ini ialah sejarah awal sukan Olimpik Kuno yang dipercayai bermula pada tahun 776 sebelum masihi. Pertandingan ini diadakan empat tahun sekali sehingga tahun 397 sebelum masihi. Selepas itu, Sukan Olimpik telah dihentikan atas arahan Raja Rom, Theodosius tanpa menyatakan alasannya. Ianya berlarutan sehingga abad ke-19. Walaupun tanpa sukan tersebut, mereka mengadakan pertandingan sesama mereka secara kecil-kecilan. Olahraga berjaya ditubuhkan kembali di England oleh Royal Military College menerusi temasya sukan yang diadakan pada tahun 1812. Temasya sukan ini dianggap sebagai yang pertama diadakan selepas berkuburnya Sukan Olimpik Kuno. Kejayaan pasukan itu mengembangkan sukan olahraga telah mendorong pihak-pihak lain untuk turut sama mengembangkan sukan ini ke merata tempat di England. Kelab The New Guild yang ditubuhkan di England merupakan sebuah kelab yang pertama mengembangkan olahraga. Perkembangan olahraga yang pesat telah berlaku di England dalam tahun 1860-an. Permainan ini turut diperkenalkan di Amerika Syarikat dan Kanada. Usaha mengembangkan sukan ini diteruskan pada tahun 1876. England telah berjaya mengadakan kejohanan olahraga berbentuk pertandingan peringkat antarabangsa yang pertama. Kejohanan tersebut melibatkan England dan Ireland. Perkembangan seterusnya ke negara-negara Eropah yang lain selain daripada Kepulauan Inggeris dan beberapa Negara dunia yang lain. Kemasukan sukan ini telah mendapat sambutan yang menggalakkan daripada penduduk setempat. Dalam masa yang singkat sahaja sudah mampu menghasilkan olahragawan bertaraf dunia terutamanya para olahragawan Amerika Syarikat. Australia dan New Zealand juga turut berjaya melahirkan atlet olahraga yang mampu menandingi peserta dari negara-negara Eropah dan Amerika Syarikat. Pada waktu itu olahraga dari Asia, Afrika dan Amerika Selatan masih belum mampu menggugat mereka. Hanya selepas tahun 1960-an barulah muncul peserta-peserta dari tiga bahagian dunia itu mampu menandingi dan memberi saingan, tetapi masih belum mampu menggugat potensi atlet olahraga dari Amerika Syarikat dan Kanada. Sesetengah pihak berpendapat, olahraga bermula dari Sukan Olimpik Moden pertama di Athens dalam tahun 1896 dan kewujudan IAAF (Pertubuhan Olahraga Amatur Antarabangsa) dalam tahun 1912. Sejak itu program olahraga telah diubahsuai dan dipertimbangkan secara berterusan. Pada tahun 1926, Malaysia mula menubuhkan persatuan olahraga. Dengan adanya persatuan-persatuan olahraga ini telah memberi kesempatan dan peluang kepada peserta-peserta dari pelbagai negara mengambil bahagian dalam

kejohanan dan perjumpaan olahraga yang dianjurkan oleh mana-mana persatuan yang bergabung dengan Persatuan Olahraga Amatur Antarabangsa (IAAF) atau anjuran badan negara itu sendiri. 10.2 Sejarah Acara Lompat Jauh Lompat jauh mula diperkenalkan di Sukan Olimpik Greek Purba sebagai acara `Broad Jump yang dilakukan secara statik dan lebih mementingkan gaya. Tiada rekod mengenainya dicatatkan. Pada tahun 1886 lompatan menggunakan papan lonjak diperkenalkan. Pemenang pertama ialah K.W. Ford dengan lompatan sejauh 23 kaki 2 inci. Lima belas tahun kemudian rekod dunia telah dipecahkan atau dicipta oleh tiga orang berbangsa Irish dan empat orang Amerika. Dalam tahun 1901, Pat OConnor yang berbangsa Irish telah berjaya melompat sejauh 24 kaki 11 inci. Rekod dunia ini dapat bertahan selama 20 tahun. Dalam tahun 1921, Gaurdun dari Havard berjaya melompat sejauh 25 kaki 3 inci, diikuti oleh Silviocator dari Haiti dalam tahun 1928 yang mana telah berjaya melompat sejauh 26 kaki 8 inci. Rekodnya kekal selama 25 tahun. Dalam tahun 1968, Bob Beamon berbangsa Amerika telah berjaya mencipta rekod dunia di Sukan Olimpik yang diadakan di Mexico dengan lompatan sejauh 29 kaki 2 inci. 11. LATIHAN LITAR (CIRCUIT TRAINING) 11.1 Pengenalan dan Sejarah Latihan Litar Latihan Litar ialah suatu kaedah latihan yang mudah dan berkesan, yang dapat digunakan oleh kebanyakan jurulatih. Ia sebenarnya mengandungi satu latihan yang dapat kita gayakan mengikut keperluan sukan tertentu. Latihan litar ini merupakan beberapa urutan aktiviti senaman yang dipilih dan diatur mengikut suasana tertentu. Semua aktiviti ini dilaksanakan dengan rehat yang minima di antara aktiviti. Satu kebaikan yang nyata pada latihan litar ialah semua aspek pelaziman jasmani dapat dijalankan. Latihan litar dapat digunakan untuk pelaziman daya otot dan daya tahan kardiovaskular, kuasa aerobik, kemampuan anaerobik atau daya laju dan kelembutan. Oleh kerana latihan litar untuk beberapa komponen kecergasan boleh dijalankan serentak, latihan litar sesuai bagi satu kumpulan peserta. Tujuannya untuk meninggikan ketahanan otot-otot. Dilakukan dengan mempercepatkan aliran darah yang membuat seseorang atlet berlari lebih elok dengan mengatasi keletihan dan juga kelesuan. Latihan-latihan dikerjakan dengan tertib seperti mana tercatat di dalam senarai di bawah ini:

a. Adalah penting menyimpan rekod latihan atlit. b. Masa untuk menjalankan tiap-tiap latihan ialah 30 saat dari waktu rehat selama 60 saat atau 30 saat (mungkin dipendekkan lagi, ini terpulang kepada masa latihan dan keadaan atlit itu sendiri). c. Waktu rehat diberi antara satu sama lain.

d. Biasanya latihan litar tamat setelah menjalani 1 kali pusingan dalam satu set tetapi boleh juga diteruskan kepusingan kedua setelah atlit itu dalam keadaan sedia. Latihan litar buat pertama kali telah diperkenalkan di Universiti Leeds, England dalam tahun 1953. Ia telah diperkenalkan oleh R.E Morgan dan G. T Adamson (1961). Latihan Litar ini telah diterima dan mendapat yang lebih baik keberkesanannya. 11.2 Definisi Latihan Litar Menurut Sorani (1976), latihan litar ialah satu kaedah latihan kecergasan yang bertujuan untuk menambahkan kekuatan dan daya tahan otot, serta daya tahan kardiovaskular. Latihan litar merupakan beberapa aktiviti senaman yang dipilih, diatur dan dinomborkan di tempat tertentu. Setiap tempat yang dinomborkan adalah dipanggil stesen, di mana untuk memudahkan pelaku bergerak dari satu stesen ke satu stesen dalam litar mengikut turutan yang ditetapkan. Peserta dikatakan telah melakukan satu set latihan ataupun satu litar setelah menghabiskan satu pusingan latihan. Bilangan satu set latian yang diperlukan adalah bergantung kepada keperluan dan kemampuan individu. Bilangan stesen dan jenis aktiviti di setiap stesen disusun berdasarkan tahap kecergasan atlet, umur, jenis permainan, atau sukan peserta dan komponen kecergasan yang hendak dibina. Mengikut Anthony A. Annarino pula, latihan litar ialah satu kaedah latihan suaian fizikal (conditioning) di mana prinsip lebihan beban diamalkan kepada otot dan sistem respirasi dalam tempoh masa yang dihadkan. Faktor-faktor yang perlu diambil kira dalam latihan litar ialah: <!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Faktor masa <!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Faktor ulangan <!--[if !supportLists]-->a. <!--[endif]-->Faktor Masa Ulangan dilakukan dan masa melakukan direkodkan untuk setiap stesen dalam masa satu minit atau 30 saat dengan mengambil 50 % daripada dosej dan digunakan dalam latihan. Latihan akan dijalankan mengikut urutan dari stesen permulaan hingga ke stesen akhir tanpa rehat. <!--[if !supportLists]-->b. <!--[endif]-->Faktor Ulangan Latihan litar dibuat secara ulangan. Masa lakuan dan masa rehat bagi setiap aktiviti ditetapkan. 11.3 Ciri-Ciri Penting Latihan Litar Menurut Morgan dan Adamson (1961) telah mengemukakan tiga ciri penting mengenai latihan litar: <!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Latihan litar adalah bertujuan untuk membina daya tahan otot dan kardiovaskular.

<!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Latihan ini menggunakan prinsip progressive overload. <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Sekiranya ramai peserta yang hendak melakukan serentak dalam latihan litar, maka bilangan ulangan aktiviti ditetapkan dan mereka dapat menilai kemajuan dalam perubahan masa lakuan. 11.4 Objektif Latihan Litar <!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Meningkatkan daya tahan aerobik. <!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Membina dan meningkatkan kemampuan kardiovaskular. <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Membina kekuatan dan daya tahan otot. <!--[if !supportLists]-->iv. <!--[endif]-->Meningkatkan koordinasi, kelenturan dan ketangkasan. <!--[if !supportLists]-->v. <!--[endif]-->Menambahkan kuasa otot, kesegaran dan ketangkasan. 11.5 Rasional Pemilihan Latihan Litar <!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Sesuai untuk meningkatkan kecergasan otot dan sistem kardiovaskular. <!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Konsep keindividualan dalam latihan ini membolehkan atlit maju mengikut tahap kemampuan maksimum individu. <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Penilaian kesan latihan boleh dilakukan dari masa ke masa dengan merujuk kepada beberapa pembolehubah: <!--[if !supportLists]-->a. <!--[endif]-->Masa pencapaian. <!--[if !supportLists]-->b. <!--[endif]-->Denyutan nadi sejurus selepas latihan litar. <!--[if !supportLists]-->c. <!--[endif]-->Masa pemulihan selepas latihan litar. <!--[if !supportLists]-->d. <!--[endif]-->Intensiti atau beban kerja yang dilakukan. 11.6 Prinsip-Prinsip Latihan Litar <!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Setiap aktiviti dirancang dengan teliti dan sistematik. <!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Latihan hendaklah selaras dengan tujuan dan objektif latihan. <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Kaedah menjalankan aktiviti mestilah betul dan diselaraskan.

<!--[if !supportLists]-->iv. <!--[endif]-->Penyusunan dari stesen ke stesen hendaklah betul supaya tidak berlaku penumpuan bahagian otot yang sama secara berturutan. <!--[if !supportLists]-->v. <!--[endif]-->Peserta haruslah menghabiskan latihan dalam masa atau ulangan yang ditentukan dan masa rehatnya satu minit atau 30 saat bagi setiap stesen. Dalam masa rehat ini, pelaku mesti bergerak ke stesen berikutnya dan bersedia untuk memulakan aktiviti senaman seterusnya. <!--[if !supportLists]-->vi. <!--[endif]-->Stesen dalam susunan yang sama setiap sesi latihan. <!--[if !supportLists]-->vii. <!--[endif]-->Menggunakan prinsip progressive overload atau tambah beban. 11.7 Faktor-Faktor yang Perlu Dipertimbangkan Apabila Menyediakan Latihan Litar <!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Matlamat dan objektif. <!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Tempoh masa. <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Merangka program latihan (jenis latihan). <!--[if !supportLists]-->iv. <!--[endif]-->Kemudahan (alatan). <!--[if !supportLists]-->v. <!--[endif]-->Komponen yang hendak dilatih pengkhususan atau spesifik. <!--[if !supportLists]-->vi. <!--[endif]-->Penilaian dan penyimpanan rekod. 11.8 Prosedur-prosedur Latihan Litar <!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Objektif latihan; Apa yang hendak dicapai dalam latihan perlu dikenalpasti atau keperluan atlet. <!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Memilih aktiviti latihan. <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Mencatat atau rekod aktiviti berkenaan. <!--[if !supportLists]-->iv. <!--[endif]-->Melaksanakan aktiviti: <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Memanaskan badan: Kelonggaran dan regangan. Lakukan secara perlahan-lahan. <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Mencapai tahap ambang dan pastikan beban latihan yang betul. <!--[if !supportLists]-->v. <!--[endif]-->Menyimpan rekod.

<!--[if !supportLists]-->vi. <!--[endif]-->Membuat penilaian dan ubahsuai jika perlu. <!--[if !supportLists]-->vii. <!--[endif]-->Menyejukkan badan selepas latihan. <!--[if !supportLists]-->viii. <!--[endif]-->Mempelbagaikan corak latihan. <!--[if !supportLists]-->ix. <!--[endif]-->Latihan hendaklah menarik minat atau menyeronokkan. 11.9 Aspek-aspek Kecergasan Latihan Litar boleh dilakukan di dalam dewan kerana untuk mengelolakan Latihan Litar ini tidak memerlukan kawasan yang luas. Ketika melaksanakan Latihan Litar, aktiviti yang dibuat hendaklah dipelbagaikan. Kebanyakan Latihan Litar melibatkan 8 hingga 15 aktiviti menggunakan ulangan tertentu dan bergantung kepada tahap kecergasan fizikal seseorang. Aspek aspek kecergasan yang terlibat dalam Latihan Litar adalah: <!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Mengekalkan daya tahan aerobik. <!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Mengekalkan daya tahan anaerobik. <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Mengekalkan daya tahan kardiovaskular. <!--[if !supportLists]-->iv. <!--[endif]-->Mengekalkan daya tahan otot. <!--[if !supportLists]-->v. <!--[endif]-->Mengekalkan koordinasi, kelenturan, dan ketangkasan. 11.10 Sistem Tenaga Semasa Melakukan Latihan Litar Semasa melakukan Latihan Litar, tenaga diperlukan untuk melakukan aktiviti. Tenaga yang diperlukan terbentuk dari dua proses iaitu : a. Sistem ATP-PC Dalam sistem penghasilan tenaga ini, penghasilan ATP dari sistem ini tidak memerlukan oksigen. Phosfokeratin (PC) adalah sebatian yang dinistisiskan kembali ADP dan ATP yang menyebabkan sumber ATP terhasil untuk membekalkan tenaga kepada otot dalam masa yang singkat. b. Sistem Asid Laktik (anaerobik) ATP terbentuk dari pemecahan makanan yang tidak lengkap kepada asid laktik. Ia juga adalah sistem anareobik kerana ia: <!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Tidak memerlukan oksigen dan pembakaran yang berlaku tidak lengkap.

<!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Menggunakan karbohidrat sebagai bahan pembakaran. <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Menghasilkan sangat sedikit molekul-molekul ATP (satu molekul glikogen menghasilkan dua molikul (ATP). Sistem tenaga ini hanya memberikan sumber tenaga hanya di mana di antara dua hingga tiga minit (selepas ATP-PC). 11.11 Keperluan Sistem Tenaga <!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Tenaga ATP PC dan Asid Laktik lebih kurang 90 %. <!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Asid Laktik dan Oksigen lebih kurang 10 %. Dalam Latihan Litar, setiap aktiviti dilakukan dalam jangka masa yang pendek (30 saat) dengan sistem anaerobik digunakan iaitu ATP PC dan Asid Laktik. Ini disebabkan tenaga dapat diadakan dengan segera. Oksigen pula tidak berapa digunakan kerana masa setiap aktiviti adalah pendek.Tenaga anaerobik merupakan keupayaan melakukan gerak kerja atau latihan yang berintensiti tinggi dalam jangka masa yang singkat. SUMBER : Interval Training, Fox and Methew 1964 11.12 Pengiraan Kadar Nadi Cara menganggar / menentukan Kadar Nadi Latihan: K.N.M Kadar Nadi Maksimum (220-umur sebenar) K.N.R Kadar Nadi Rehat (kadar nadi selepas bangun tidur) K.N.L Kadar Nadi Latihan Jadual 3: Contoh pengiraan kadar nadi latihan : PERKARA Maksimum Kadar Nadi Kerja Kadar Nadi Latihan Nadi Tertinggi 11.13 Perubahan Fisiologi Perubahan-perubahan fisiologi yang berlaku akibat daripada peningkatan kekuatan otot adalah seperti berikut: <!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Pertambahan jumlah fiber yang aktif. PENGIRAAN 220-umur (20) = 200 200-70 (KNR) = 130 130 x 60% + 70 = 148 80% + 70 = 174

<!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Pertambahan saiz fiber atau tisu. <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Pengurangan lemak. <!--[if !supportLists]-->iv. <!--[endif]-->Perubahan kimia otot. <!--[if !supportLists]-->v. <!--[endif]-->Pengurangan daya rintangan dalam kawalan otot. 11.14 Kebaikan Latihan Litar <!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Melibatkan ketiga-tiga aspek intensiti, ulangan dan kekerapan. <!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Boleh dilakukan oleh seorang atau berkumpulan dalam satu sesi. <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Menitikberatkan perbezaan individu dari aspek fisiologi, umur, tahap, kemampuan, dan kebolehan. <!--[if !supportLists]-->iv. <!--[endif]-->Boleh diubahsuai mengikut kehendak jurulatih atau pelaku. <!--[if !supportLists]-->v. <!--[endif]-->Boleh dilakukan tanpa alat. <!--[if !supportLists]-->vi. <!--[endif]-->Boleh diubahsuai mengikut masa. <!--[if !supportLists]-->vii. <!--[endif]-->Bilangan dan jenis latihan bergantung kepada objektif. <!--[if !supportLists]-->viii. <!--[endif]-->Memotivasikan peserta atau atlet kerana masa sasaran atau bilangan. <!--[if !supportLists]-->ix. <!--[endif]-->Kemudahan yang bebas. <!--[if !supportLists]-->x. <!--[endif]-->Boleh digunakan untuk menguji diri. 11.15 Kelemahan Latihan Litar Antara kelemahan Latihan Litar ialah bagi peserta yang kurang berdisiplin atau lemah akan mengambil kesempatan untuk melakukan latihan secara kurang jujur. Keadaan ini mudah dilakukan kerana pada kebanyakan masa para peserta sibuk menjalankan aktiviti masing-masing. Di samping itu, Latihan Litar juga hanya dirancang untuk mencapai kecergasan fizikal keseluruhannya dan bukan sebagai suatu latihan jenis prestasi tertentu. Oleh keran Latihan Litar merupakan suatu aktiviti yang bertujuan untuk menghabiskan aktiviti dalam masa yang singkat atau dengan cepat, kadangkala jika peserta kurang cergas, dia akan cuba mamaksa dirinya dan ini akan menyebabkan kecederaan terhadap peserta terbabit. 11.16 Mencari Dosej Maksimum yang Baru.

Menurut Benjamin Ricci (1989), tambahan bebanan boleh dibuat dengan tiga cara iaitu : <!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Menambahkan bilangan aktiviti dalam setiap set. <!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Mengurangkan masa sasaran. <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Mencari dosej maksimum yang baru mengikut kaedah awal, mencari dosej latihan dan masa sasaran. 11.17 Peraturan Semasa Pelaksanaan Latihan Litar. Berikut adalah dinyatakan peraturan-peraturan yang perlu diikuti semasa melaksanakan Latihan Litar. <!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Peserta perlu memanaskan badan sekurang-kurangnya 10 hingga 15 mint dengan kadar denyutan nadi seminit. <!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Peserta dalam keadaan berpasangan, bersedia dan setiap pasangan bermula dari stesen yang berlainan. <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Bagi setiap aktiviti, cara perlakuan mesti didemonstrasikan terlebih dahulu dari stesen taklimat atau penerangan. <!--[if !supportLists]-->iv. <!--[endif]-->Peserta melakukan Latihan Litar untuk setiap stesen secara pusingan jam. <!--[if !supportLists]-->v. <!--[endif]-->Aktiviti yang dibuat bukanlah pertandingan, namun ianya untuk meningkatkan kecergasan. <!--[if !supportLists]-->vi. <!--[endif]-->Kadar denyutan nadi hendaklah diambil selepas aktiviti untuk setiap stesen. <!--[if !supportLists]-->vii. <!--[endif]-->Setiap pasangan seorang akan bertindak sebagai pencatat masa atau skor dalam tempoh ulangan yang ditentukan. <!--[if !supportLists]-->viii. <!--[endif]-->Setelah setiap peserta menamatkan semua aktiviti bolehlah mendapatkan dosej bagi setiap aktiviti iaitu 50 % daripada keupayaan minimum. Contohnya dalam tempoh 30 saat, peserta A dapat melakukan bangun tubi sebanyak 30 kali. Oleh itu dosej latihannya bagi 50 % ialah 15 kali. <!--[if !supportLists]-->ix. <!--[endif]-->Setelah memperolehi dosej latihan, peserta hendaklah melakukan litarnya sebanyak tiga pusingan tanpa rehat untuk tujuan mencari masa dasarnya. <!--[if !supportLists]-->x. <!--[endif]-->Berdasarkan masa dasar yang diperolehi, peserta akan dapat menetapkan masa sasaran iaitu 2/3 dari masa dasar atau berdasarkan peratus dari masa dasar.

<!--[if !supportLists]-->xi. <!--[endif]-->Mencari dosej maksimum yang baru menurut Benjamin Rocci (1989) tambahan beban boleh dibuat dengan tiga cara iaitu : <!--[if !supportLists]-->a. <!--[endif]-->Menambahkan bilangan aktiviti (stesen) dalam setiap saat. <!--[if !supportLists]-->b. <!--[endif]-->Mengurangkan masa sasaran. <!--[if !supportLists]-->c. <!--[endif]-->Mencari dosej maksimum yang baru mengikut kaedah awal, mencari dosej latihan dan masa sasaran. xii. Selepas tamat latihan, peserta hendaklah melakukan aktiviti menyejukkan badan 12. DATA BAGI PROGRAM PRA-PERTANDINGAN 12.1 Jadual Data Latihan Litar Jenis aktiviti / tajuk : Latihan Litar Tempat : Gelanggang Bola Keranjang Objektif latihan : i. Meningkatkan daya tahan dan kekuatan kardiovaskular. ii. <!--[endif]-->Membina daya tahan dan kekuatan otot. <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Meningkatkan kemahiran teknikal. <!--[if !supportLists]-->iv. <!--[endif]-->Memperkemas dan meningkatkan persiapan dari segi taktikal Peringkat Latihan : Pra Pertandingan Peserta : Peringkat SUKMA (20 orang) Peringkat pertandingan : Remaja SUKMA Umur : Bawah 20 tahun. Tempoh latihan : 4 Minggu Tahap kecergasan fizikal : Tinggi

Tahap kemahiran : Tinggi Tahap kecergasan semasa : Tinggi Tarikh pertandingan : Ogos 2003 Waktu latihan : Pagi / petang Latihan : i. Latihan am dikurang ii. Latihan persiapan teknikal serta taktikal diutamakan Peralatan : i. Penanda v. Pengukur <!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Wisel vi. Fail <!--[if !supportLists]-->iii. <!--[endif]-->Skitel vii. Jam Randik <!--[if !supportLists]-->iv. <!--[endif]-->Pengira viii. Kerusi <!--[if !supportLists]-->12.2 <!--[endif]-->Prosedur Latihan Litar LATIHAN LITAR Semua peserta dibahagikan kepada dua kumpulan iaitu :

(Kumpulan A & B)

<!--[if !supportLists]-->i. <!--[endif]-->Kumpulan A 1 melakukan aktiviti

<!--[if !supportLists]-->ii. <!--[endif]-->Kumpulan B membantu dan merekodkan keputusan PROSEDUR 2 3 pusingan jam. Wisel dibunyikan untuk memulakan aktiviti dan menamatkan setiap 4 aktiviti di setiap stesen. Aktiviti di setiap stesen dilakukan dengan usaha maksimum selama 30 5 saat. 6 Masa rehat antara aktiviti di stesen-stesen ialah selama 1 minit. semasa Setiap pasangan peserta bergerak dari stesen yang berlainan Peserta bergerak dari satu stesen ke stesen yang lain mengikut arah

Rekodkan bilangan ulangan bagi setiap aktiviti dalam kad skor yang 7 disediakan. 8 Masa aktiviti setiap stesen Dosej Latihan Masa rehat antara 1 Minit Stesen Set Masa rehat antara set 12.3 Senaman-senaman Latihan Litar 3 Set 3 minit Setelah tamat satu set latihan litar, peserta hendaklah bertukar peranan. 30 Saat 50 % daripada dosej maksimum

Berikut adalah contoh senaman dan kesannya terhadap otot-otot yang terlibat.

KESAN STESEN AKTIVITI KOMPONEN KECERGASAN Mewujudkan koordinasi 1 Skipping ketangkasan Keseimbangan pusat 2 Bangun Tubi Daya tahan otot abdomen Kekuatan otot, daya Lompat 3 Kanggaroo abdomen Triseps, Anterior Kekuatan tangan dan 4 Tekan Tubi bahu Major Gastrocnemius, Lonjakan Dua 5 Kaki otot kaki / pinggul Hamstring, Gluteals Daya tahan otot abdomen 6 Angkat Kaki dan hamstring Naik Turun 7 Bangku kardiovaskular dan daya Hamstrings, lonjakan dalam Daya tahan Quardicep Gastrocnemius, graviti Membina kekuatan Abdomen, Hamstring, Keseimbangan pusat Membina daya ekplosif Quadricep, lonjakan Membina kekuatan hayunan larian Deltoid, Pectoralis dan bahu untuk Kekuatan tangan tahan otot kaki dan Lateralis, Soleus lonjakan Gastrocnemius, Vastus Membina kekuatan Abdominis, Iliopsoas graviti Gastrocnemius Ketangkasan OTOT YANG TERLIBAT KEMAHIRAN

tahan otot Membina ketangkasan 8 Lari Ulang-alik dan kelajuan pergerakan

Quardiceps Gastrocnemius,

larian Ketangkasan dan kelajuan dalam

Hamstring, Quardicep larian

12.4 Pengelolaan Latihan Litar STESEN 1 : SKIPPING Aktiviti: <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Pelaku berdiri di tempat aktiviti dengan alatan skipping. <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Apabila wisel dibunyikan pelaku melakukan aktiviti selama 30 saat. <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Pelaku dikehendaki berhenti melakukan aktiviti apabila isyarat tamat diberikan. <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Satu pusingan tali dikira sebagai 1 ulangan. Otot yang Terlibat: <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Gastrocnemius STESEN 2 : BANGUN TUBI Aktiviti: <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Pelaku baring terlentang di atas lantai, lutut bengkok 90 darjah dan tangan diletak di dada. <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Pembantu akan memegang pergelangan kaki pelaku. <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Selepas setiap pergerakan, pelaku hendaklah balik kepada keadaan asal iaitu baring terlentang sebelum bangun semula. <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Naik dan turun dikira sebagai 1 ulangan. Otot yang Terlibat: <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Abdominis

<!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Iliopsoas STESEN 3 : LOMPAT KANGGARU Aktiviti: <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Berdiri tegak dan angkat lutut untuk menyentuh dada. <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Pastikan atau naikkan lutut dan jangan bengkokkan dada. Otot yang Terlibat: <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Gastrocnemus <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Vastus lateralis <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Soleus STESEN 4 : TEKAN TUBI Aktiviti: <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Pelaku meniarap, jarak buka diantara kaki lebih kurang 30cm. <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Mula dengan tekan lantai dan meluruskan badan dan tangan. <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Bengkokkan tangan 90 darjah dan luruskan balik. <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Ulangkan pergerakan ini dalam masa 30 saat. Turun naik dikira 1 ulangan. Otot yang Terlibat: <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Triceps <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Anterior deltoid <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Pectoralis major STESEN 5 : LONJAKAN DUA KAKI Aktiviti: <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Mulakan dengan dirian secara cangkung.

<!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Tangan haruslah berada di sisi badan dan bahu melunjur ke hadapan di atas lutut. <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Badan hendaklah diluruskan dan kepala didongakkan sedikit. Otot yang Terlibat: <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Gastrocnemius <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Guardricep <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Hamstring <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Gluteals STESEN 6 : ANGKAT KAKI Aktiviti: <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Baring pada kedudukan telentang dengan bahagian hadapan badan mangadap ke langit, kedua-dua kaki dirapatkan. <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Angkat kedua-dua belah kaki dan bahagian badan sehingga ketinggian 90 darjah. Otot yang Terlibat: <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Abdomen <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Hamstring <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Quadricep STESEN 7 : NAIK TURUN BANGKU Aktiviti: <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Pelaku berdiri tegak dalam keadaan bersedia dengan kedua belah kaki tidak menyentuh bangku. <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Apabila wisel dibunyikan, pelaku boleh memilih kaki dominan untuk memulakan aktiviti. <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Kedudukan kaki perlu ditukar berselang-seli.

<!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Ulangi pergerakan dalam masa 30 saat dan berhenti apabila isyarat tamat diberikan. Otot yang Terlibat: <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Gastrocnemius <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Quadriceps <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Hamstring STESEN 8 : LARI ULANG-ALIK Aktiviti: <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Pelaku berdiri di garisan permulaan dalam keadaan bersedia untuk berlari. <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Apabila wisel dibunyikan, pelaku akan berlari dalam jarak 10 meter dari A ke B dan dari B ke A. <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Pelaku yang sampai ke garisan A dikira sebagai satu ulangan lengkap. Otot yang Terlibat: <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Gastrocnemius <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Hamstring <!--[if !supportLists]--><!--[endif]-->Quadriceps 12.5 Contoh Kad Latihan Litar Hari Pertama Nama : Kumpulan : .. LATIHAN DOS MAKSIMA 30 18 30 14 DOS LATIHAN (50%) 15 9 15 7

1. SKIPPING 2. BANGUN TUBI 3. LOMPAT KANGGARU 4. TEKAN TUBI

5. LONJAKAN DUA KAKI 6. ANGKAT KAKI 7. NAIK TURUN BANGKU 8. LARI ULANG-ALIK

10 16 6 20

5 8 3 10

Pusingan Litar : _________________________________________________ Jumlah Masa : _________________________________________________ Masa Sasaran : _________________________________________________ Hari Kedua Nama : Kumpulan : LATIHAN DOS LATIHAN 15 9 15 7 5 8 3 10

1. SKIPPING 2. BANGUN TUBI 3. LOMPAT KANGGARU 4. TEKAN TUBI 5. LONJAKAN DUA KAKI 6. ANGKAT KAKI 7. NAIK TURUN BANGKU 8. LARI ULANG-ALIK
Pusingan Litar : 3 Jumlah Masa : 9 minit Masa Sasaran : 6 Minit (2/3 daripada masa dasar) 13. KESIMPULAN

Apabila dibincangkan mengenai tujuan, kebaikan, dan kesesuaian terhadap fizikal seseorang atau sekumpulan peserta, Latihan Litar boleh diubahsuai untuk memberi kecergasan fizikal atau latihan kekuatan dengan menggunakan kemudahan alatan yang sesuai. Dengan adanya perancangan dan pemilihan aktiviti yang sesuai, Latihan Litar akan dapat memberikan kesan yang sangat baik kepada peserta. Kekuatan, kemahiran, motivasi, dan semangat kesukanan akan dapat dipertingkatkan dari semasa ke semasa. Selain itu, sikap kerjasama, jujur, dan toleransi akan dapat ditanam di kalangan peserta ketika melakukan aktiviti ini.

Keseimbangan dalam melakukan aktiviti tersebut amat penting bagi setiap atlet kerana latihan ini dapat melahirkan individu atau atlet yang berakhlak mulia, berpengetahuan, bertanggungjawab, serta berkeupayaan mencapai kesejahteraan diri serta memberi sumbangan terhadap keharmonian dan kemakmuran masyarakat dan negara. BIBLIOGRAFI B. Sarjit Singh dan Sheikh Kamaruddin. 1987. Buku Sumber Kecergasan Fizikal. Persatuan Pendidikan Jasmani Malaysia Ed. ke 3. Kuala Lumpur. Fauzee H.A. 1989. Pendekatan Pengajaran Pendidikan Jasmani: Latihan Fizikal. Kuala Lumpur. Terbit Sri Maju Sdn. Bhd. Fox E.L & Mathews D.K. 1981. The Physiological Basics of Physical Education and Athletcs USA. Saunders College Publishing. Oshea John Patrick. 1976. Scientifik Principles and Methods of Strenght Fitness, 2nd ed. London. Addison-Wesley Publishing Co. Inc. Rax Hazeldine. 1992. Fitness for Sport Marlborough. The Crowood Press Ltd. Trevor Slack. 2000. USA Track & Field Coaching Manual. Human Kinetik: Australia. Tudor O. Bompa. 1994. Theory and Methodlogy of Training. Canada. Kendall & Hunt Publishing Company. Vasudevan T. Arasoo (1995). Pengajaran Pendidikan Jasmani untuk Sekolah-Sekolah Menengah dan Tinggi. Petaling Jaya. Siri Pendidikan Fajar Bakti.

SEJARAH SENI 3 Posted by Ali

26/01/2010 pada 3:40 am (Pendidikan seni visual, Sejarah Seni 2, Sejarah Seni 3, Sejarah Seni di Malaysia 1)

Pelukis Malaysia pertama yang mengadakan pameran solo di seberang laut ialah Chuah Thean Teng yang diadakan di London pada tahun 1959. dan dipersembahkan oleh Majlis Kesenian Persekutuan. Catan batik eksotik yang dihasilkan sejak beliau membuka Yahong Gallery pada tahun 1955 telah meninggikan taraf batik daripada hasil pertukangan tangan kepada bentuk seni halus. Kejaan Chuan telah membawa seni Malaysia kepada seni

antarabangsa. Seterusnya pelukis-pelukis batik yang lain seperti Khalil Ibrahim, Tay Mo Leong dan Toya turut menerima pengiktirafan antarabangsa. Tahun 1960an Seni lukis aliran utama 1960an adalah dengan nilai-nilai mistikal dan semesta telah menarik perhatian audien untuk menghayatinya kerana mempunyai kelainan. Dengan adanya tradisi seni khat telah membentuk satu pengucapan gambaran yang tersendiri. Lahir pandangan yang kritikal terhadap seni lukis. Pelbagai aktiviti dijalankan melalui saluran media massa. Antaranya ialah perbincangan, ceramah, syarahan, laporan, pameran dan sebagainya. Acaraacara seni lukis menjadi acara gemilang yang dihadiri oleh pelukis-pelukis, pencinta seni, ahli politik dan diplomat. Special Teachers Training Institute (STTI) ditubuhkan pada tahun 1960 yang kemudiannya ditukar kepada Maktab Perguruan Ilmu Khas (MPIK). Guru-guru yang berminat di bidang seni diberi peluang melanjutkan pelajaran melalui kursus sepenuh masa selama satu tahun. Mereka yang menunjukkan bakat besar dihantar untuk melanjutkan pengajian ke luar negara. Golongan pelukis-pelukis dan pendidik seni telah menjadi tenaga utama seni lukis pada lewat tahun 1960an. Kakitangan akademik Jabatan Seni di Maktab Perguruan Ilmu Khas seperti Syed Ahmad Jamal, Anthony Lau, Lee Joo For, Cheong Laitong, Jolly Koh dan lain-lain lagi memainkan peranan yang penting dalam seni lukis avant-garde di negara ini. Institusi Senilukis yang pertama ditubuhkan ialah Malayan Institut of Art pada tahun 1966. Institusi persendirian ini menawarkan kursus-kursus diploma selama tiga tahun dalam bidang Fine Art, Commercial Art dan Interior Design di samping kursus-kursus sambilan. Penubuhan Institut Teknologi Mara pada tahun 1967 telah melahirkan sekumpulan tenaga baru pendidik seni dan usahawan-usahawan Melayu dalam bidang seni tertentu. Ia menawarkan kursus diploma selama empat tahun dalam bidang Fine Arts (Painting and Sculpture), Graphics, Photography, Fine Metal, Pottery and Ceramics, Textiles, Fashion dan Industrial Design. Kuala Lumpur College of Art telah ditubuhkan dalam tahun 1968 dengan menawarkan kursus diploma selama tiga tahun dalam bidang Painting, Sculpture, Ceramics, Chinese Brush Painting, Photography dan Commercial Art. Tahun 1970an Awal tahun 1970an pensyarah-pensyarah Intitut Teknologi Mara telah mengambil alih tempat avant-garde. Mereka terdiri dari kumpulan New Scene seperti Redza Piyadasa, Sulaiman

Haji Esa, Chong Kam Kow, Tan Teong Eng, Joseph Tan dan lain-lain lagi. Kumpulan ini telah mendebarkan keadaan seni lukis tempatan dengan ungkapan-ungkapan yang mencabar. Pendekatan gaya catan mereka yang berasaskan optik dan maklumat telah mengejutkan pelukis-pelukis tempatan dan masyarakat umum. Pelukis-pelukis bukan sahaja berkarya dalam bidang minimal, pop, op dan lain-lain aliran semasa tetapi juga menyarankan seni melibatkan kepintaran, nilai-nilai mistika dan metafisika iaitu maklumat dan ilmu yang luar dari bidang catan. Catan hard-edge yang menegaskan kedataran dan tanpa isyarat yang dipelopori oleh Chong Kam Kow, Tan Teong Eng dan Tong Tuck telah mempunyai ikutan yang teguh di awal 1970an. Tinggalkan Komen

SEJARAH SENI DI MALAYSIA 2 Posted by Ali

26/01/2010 pada 3:35 am (Pendidikan seni visual, Sejarah Seni 2, Sejarah Seni di Malaysia 1)

Persatuan Seni Singapura mengadakan pameran-pameran dan aktiviti-aktiviti seni di dalam dan di luar negeri yang dibuka kepada semua pelukis tanpa mengira bangsa dan darjat. Walker, pelukis mahir aliran Impressionisme telah melatih beberapa pelukis terkemuka seperti Lim Cheng Hoe. Lim diiktiraf sebagai pelukis cat air yang terunggul di mana beliau juga memberi ilham serta menjadi mentor kepada golongan pelukis generasi ini. Lee Man Fong, pelukis penting dalam seni lukis Singapura berhijrah ke Singapura dari Indonesia pada tahun 1967. Dilahirkan di Kanton, China pada 1913, beliau berpindah ke Jakarta pada 1932 dan bekerja sebagai pelukis komersil. Pada tahun 1947, beliau mendapat biasiswa kerajaan Belanda untuk menuntut kesenian di negeri Belanda. Beliau seterusnya dilantik sebagai pelukis Istana Presiden oleh Presiden Sukarno. Pada Disember, 1941 pendudukan jepun telah mengekang semua aktiviti kebudayaan. Kempeitai iaitu polis tentera Jepun telah mengawasi kumpulan-kumpulan kebudayaan China. Rekod-rekod dan bukti-bukti fotografik lawatan Kelab Seni Lukis China Pulau Pinang telah dibakar sebagai langkah berjaga-jaga. Pada tahun 1945 keseniang di Pulau Pinang telah dihidupkan semula dengan penubuhan Kumpulan Pendidik Seni Pulau Pinang di bawah Jabatan Pendidik Seni, Pulau Pinang. Pada tahun 1948, Tay hooi Keat menjadi warganegara

Malaysia pertama yang pergi ke Britain untuk mempelajari seni lukis di Camberwell School of Art. Setelah perang tamat, pusat seni telah beralih dari Paris ke New York. Para pelukis Amerika Syarikat memulakan pergerakan seni seperti Action painting, Ekspressionisme abstrak, Seni Pop, Seni Op, Performance Art, Minimalisme, Seni Konseptual dan sebagainya. Pelukis-pelukis tempatan yang pergi ke luar negeri turut terdedah kepada pelbagai pengaruh aliran seni. Selepas perang tamat, Pulau Pinang menjadi pusat daya tarikan para pelukis. Frank Sullivan, penaung seni yang terkenal telah menemui Mohd Hoessein Enas di Pulau Pinang pada tahun 1949 dan telah menggesa beliau berpindah ke Kuala Lumpur . Hoession seterusnya menubuhkan Angkatan Pelukis semenanjung dan menjadi tokoh seni kebangsaan yang terkenal. Tahun 1950an Pada tahun 1952, Majlis Pendidik Seni Pulau Pinang telah ditubuhkan dan diterajui oleh Tay Hooi Keat sebagai pengerusi. Di antara ahli-ahlinya adalah Lee Joo For, Tan Tin Kok, Kim Tong Juan, Tan Lye Hoe dan Chee Wee Sun. Kebanyakan ahli-ahlinya terdiri guru-guru sekolah aliran Bahasa Inggeris. Tay Hooi Keat yang kembali ke Pulau Pinang dari United Kingdom memperkenalkan konsep-konsep baru yang memeranjatkan masyarakat seni lukis tempatan. Pada tahun 1952 juga Cheong Soo Pieng, Chen Chong Swee, Chen Wen His dan Liu Kang berkunjung ke Bali. Sekembalinya dari Bali mereka mengelolakan pameran bertajuk Empat Pelukis Kembali yang menyebabkan penciptaan susuk tubuh badan yang dikaitkan dengan seniman Nanyang. Pameran ini telah mendorong ramai pelukis tempatan seperti Khaw Sia membuat lawatan melukis ke Bali. Seterusnya pada tahun 1952 juga, Majlis Kesenian ditubuhkan untuk memberi sokongan, menjaga dan menggiatkan aktiviti-aktiviti dalam pelbagai bidang seni dengan bantuan kerajaan. Pada tahun 1953, Persatuan Seni Pulau Pinang ditubuhkan di bawah pimpinan Loh Cheng Chuan. Majlis Kesenian Pulau Pinang ditubuhkan pada tahun yang sama dengan souter sebagai Presiden, Tay Hooi Keat sebagai setiausaha dan A Sabapathy sebagai bendahari dan juruaudit. Kedua-dua pertubuhan ini telah mengadakan pameran-pameran seni secara tetap untuk ahli-ahli mereka. Mereka menganjurkan pameran solo untuk para pelukis tempatan serta pelukis luar negara yang membuat lawatan. Wednesday Art Group telah ditubuhkan pada tahun 1952 di Kuala Lumpur oleh Peter Harris. Pada awalnya terdapat kekurangan kegiatan seni yang serius di Kuala Lumpur. Peter Harris merupakan Penguasa Seni di

Kementerian Pendidikan dan beliau adalah lepasan sekolah seni di United Kingdom. Beliau memperkenalkan estetik dan teknik seni lukis moden kepada guru-guru dan pelukis muda tempatan yang berminat. Di antara pelukis-pelukis yang mendapat tunjuk ajar dan galakan beliau ialah Patrick Ng, Cheong Lai Tong, Zakariah Noor, Ismail Mustan, Dzulkifli Buyong, Ho Kai Peng, Liu Siat Mooi, Grace Selvanayagam, Phoon Poh Hoon, Jolly Koh dan Syed Ahmad Jamal. Pada tahun 1954, Persatuan Seni Selangor telah diasaskan oleh ekspatriat dan ahli-ahli seperti Fung Yow Chork, Zakariah Noor, Yong Peng Seng, Chong Hooi Fah, Syed Zainal dan Chong Sing Kwai. Kumpulan ini bertemu seminggu sekali pada hari Khamis di Sekolah Lelaki Methodist untuk membuat catan potret, figuratif, lukisan dan lakaran. Angkatan Pelukis Semenanjung iaitu APS yang kemudiannya dikenali sebagai Angkatan Pelukis Se Malaysia ditubuhkan di Kuala Lumpur pada tahun 1956 oleh Mohd Hossein Enas. APS bertujuan untuk mengumpul serta menyatupadukan pelukis-pelukis Melayu. Ahli-ahlinya telah mencontohi penasihat mereka, Mohd Hoessein Enas yang terkenal kerana potret realistik dalam cat minyak dan pastel. Antara yang terkenal dalam persatuan ini ialah Idris Salam, Mohd Sallehuddin, Sabtu Mohd Yusof, Mazli Mat Som, Ahmad Hassan, Yusof Abdullah dan Zakariah Noor. Pada tahun 1957, Thursday Art Group telah ditubuhkan di Pulau Pinang dengan matlamat yang sama dengan Wednesday Art Group. Ahli-ahli terdiri daripada Abdullah Ariff, Tay hooi Keat, Kuo Ju Ping, Lee Joo For, Lim Tong Juan dan William K.K. Lau. Mereka memperkenalkan konsep-konsep baru, mengadakan kelas-kelas melukis, sesi perbincangan dan pameran. Menjelang kemerdekaan seni telah menjadi salah satu simbol kepada perpaduan kaum di Malaysia. Persepsi masyarakat terhadap seni telah mula berubah. Seni daripada taraf rendah (kedaerahan) meningkat ke peringkat antarabangsa. Pada tahun 1957 Frank Sullivan telah dilantik sebagai setiausaha akhbar kepada YTM Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj, Perdana Menteri Malaya yang pertama. Ini membawa kesan yang mendalam dalam perkembangan seni Malaysia kerana usaha-usaha Sullivan yang bersungguh-sungguh untuk memperkenalkan para pelukis tempatan serta karya-karya mereka. Balai Seni Lukis Negara di 109, Jalan Ampang telah dibuka dengan rasminya oleh YTM Tunku Abdul Rahman pada 27 Ogos 1958. Pameran pembukaan telah memaparkan karya-karya Chen Wen His, Cheong Lai Tong, Chuah Thean Teng, Mohd Hoessein Enas, Nik Zainal Abidin, Peter Harris, Patrick Ng, Syed Ahmad Jamal, Tay Hooi Keat dan Yong Mun Sen.

Selain Frank Sullivan yang menjadi setiausaha selama sepuluh tahun, antara yang telah membangunkan Balai Seni Lukis Negara adalah Tan Sri Mubin Sheppard, Tan Sri Ghazali Shafie, Tan Sri Dato Azman Hashim, Tan Sri Kamarul Ariffin, Tan Sri Zain Azraii, Professor Ungku Aziz, Puan P.G. Lim dan ramai lagi. Balai Seni Lukis Negara memperolehi koleksi tetapnya secara beransur-ansur. Dua koleksi yang menarik ialah gambar foto burung Dato Loke Wan Tho dan Koleksi hasil-hasil kaligrafi dinasti Sung yang didermakan oleh Lee Kah Yeow bernilai 2 juta ringgit. Tinggalkan Komen

SEJARAH SENI DI MALAYSIA 1 -(Awal)

26/01/2010 pada 3:23 am (Pendidikan seni visual, Sejarah Seni di Malaysia 1) Sejarah Awal Seni Visual Terdapat kepercayaan bahawa pengembara- pengembara Eropah dan Inggeris telah meminta pelukis-pelukis negeri-negeri Selat yang berketurunan Cina atau Melayu untuk melukis gambaran kehidupan tempatan yang bermotifkan flora dan fauna. Ini disebabkan oleh minat mereka atau sebagai rekod sejarah. Lukisan-lukisan dan catan-catan tersebut banyak ditempah oleh pegawai-pegawai Syarikat Hindia Timur yang ditempatkan di Malaya. Pihak Inggeris telah memperkenalkan genre lukisan/ catan lanskap dalam aliran Realisme, zaman Pre-Raphelites, Turner dan Constable. Ini telah berterusan sehingga abad ke 19 apabile Seni Eropah terutamanya Seni Perancis mula memberi kesannya kepada seluruh rantau dengan pergerakan-pergerakan seni seperti aliran Impresionisme, Kubisme, Surealisme, Futurisme dan Konstruktivisme. Sumbangan golongan Cina kepada perkembangan seni Malaysia dan Singapura berpunca daripada pendatang dan pelawat Cina seperti Xu Beihong yang telah bermastautin di Pulau Pinang untuk beberapa tahun. Mereka juga telah berkunjung ke Singapura untuk sesuatu jangka masa. Mereka telah menerima pendidikan dalam lukisan berus Cina dan kaligrafi di China. Pada mulanya penghijrah-penghijrah awal dari China adalah untuk mencari sara hidup. Seni halus tidak pernah difikirkan . Hanya selepas mereka bertapak kukuh dan berjaya dalam kehidupan, barulah terdapat beberapa penghijrahan berdasarkan kretiviti artistik mereka.

Terdapat yang terlibat dalam pendidikan Seni dan ada pula yang menjadi pelukis amatur. Antara yang berjaya dalam bidang seni ialah Lee Kah Yeow, Wang Yau, Reverend Chuk Mor, Reverend Pak Yuen, Chai Horng, Chung Hong Kong dan Zhen Wei Sin. Kesimpulannya pada awal tahu 1920an terdapat pelukis yang mempamerkan hasil karyanya. Pameran seni lukis yang terawal di singapura ialah pameran Lian Xiao Oh pada tahun 1924. Disusuli pula dengan pameran pastel He Qui Qo pada tahun 1926. Aktiviti-aktiviti seni yang awal di Pulau Pinang bermula apabila pengasasan Pulau Pinang pada tahun 1786 oleh Sir Francis Light di bawah Syarikat Hindia timur. Pelukis-pelukis Inggeris yang tinggal di Pulau Pinang gemar melukis pemandangan laut dan keindahan alam semulajadi pulau itu. Kemungkinan terdapat pelukis tempatan yang membekalkan lukisanlukisan kepada para penaung Syarikat Peniagaan Eropah. Perkembangan seni lukis moden boleh dikesan sehingga tanuh 1920an semasa kumpulan penang Impressionist ditubuhkan. Kumpulan ini terdiri daripada ekspatriat Eropah yang kebanyakannya merupakan surirumah bangsa Inggeris. Disebabkan sikap-sikap kolonialistik pada masa itu, pelukis-pelukis tempatan Pulau Pinang tidak dibenarkan menyertai Penang Impressionist. Dua orang pelukis tempatan yang diterima menganggotainya ialah Puan Lim Cheng Kung dan Abullah Ariff. Abdullah Arif diterima dalam kumpulan itu kerana perkhidmatan beliau sebagai pendidik seni diperlukan, manakala Puan Lim pula isteri seorang jutawan yang dapat memberi sokongan kewangan. Tahun 1920an merupakan peringkat yang penting dalam sejarah seni lukis Pulau Pinang. Yong Mun Seng telah datang ke Pulau Pinang dari Singapura dan mendirikan studio seninya. Pelukis pertama yang mengadakan pameran seni lukis di Malaysia adalah Ooi Hwa yang telah mempamerkan karya-karyanya di Pulau Pinang pada tahun 1927. Ooi Hwa dan Lee Cheng Yong mungkin merupakan pelukis pertama yang pergi ke luar negeri untuk mempelajari seni di Akademi Seni Halus Shanghai. SITC (Sultan Idris Training College) ditubuhkan pada tahun 1922. Mata pelajaran Pendidikan Seni diajar di samping subjek-subjek lain. Komponen subjek Pendidikan Seni diajar bersama-sama dengan pertukangan tangan seperti membuat bakul dan lain-lain seni pertukangan rakyat ketika itu. Sukatan Pelajaran yang digunakan adalah pelajaran menggunakan mengkuang untuk membuat bakul bagi tahun pertama. Mereka dikehendaki mencipta corak-corak baru dengan menggunakan rotan dan buluh. Kerja-kerja tahun pertama disambung pada tahun ke dua dan

penggunaan rotan dan buluh adalah lebih meluas lagi pada tahun ke tiga. Buku teks yang digunakan ialah Kitab Rajah-rajah Anyaman oleh guru anyaman Mr. W. Olaguera. Penuntut-penuntut diberi pilihan untuk pertukangan kayu bagi melatih membuat perabotperabot seperti meja kecil, almari buku, tongkat dan sebagainya. Dalam tempoh tiga tahun terdapat enam kelas pertukangan kayu. Pilihan seterusnya adalah menjilid buku di mana hanya sebahagian kecil penuntut tahun tiga sahaja yang mengikutinya. Menganyam jaring bagi permainan bola sepak, hoki dan bola tampar. Pertukangan tanah liat di mana hanya sebilangan penuntut sahaja dipilih untuk belajar membuat tempat bunga, periuk dan lain-lain daripada tanah liat. Pada tahun 1935, sekumpulan pelukis di Singapura merupakan penuntut Sekolah Seni Halus Shanghai, Sekolah Seni Shanghai dan Universiti. Mereka telah menubuhkan Salon Art Studies Society yang kemudiannya ditukar kepada Persatuan Pelukis-pelukis Cina. Persatuan ini menumpukan perhatian kepada perlaksaan pameran karya-karya pelukis asing, terutamanya karya pelukis-pelukis HongKong dan Cina. Pelukis tempatan turut diberi peluang untuk meluaskan pengalaman. Pameran tahunan mereka telah menjadi tradisi berterusan tanpa sebarang sekatan melainkan pada tahun-tahun peperangan 1942 hingga 1945. Ramai ahlinya merupakan staf Akademi Seni Halus Nanyang. Akademi Seni Halus Nanyang diasaskan pada tahun 1938 oleh pengetuanya, Lim Hak Tai. Lim Hak Tai, seorang pelukis ternama dan berwawasan memperkembangkan kesenian dengan menubuhkan institusi yang pertama dan paling lama di Singapura. Di antara pelukispelukis terkenal yang menjadi tenaga pengajar ialah Cheong Soo pieng, Georgette Chen Li Ying, Chen Wen His dan Chen Chong Swee. Para pelukis ini telah datang ke Singapura selepas Perang Dunia ke Dua. Mereka dilatih di akademi-akademi Seni di Shanghai, kanton dan Amoy. Mereka juga didedahkan kepada pengaruh modenis aliran-aliran di Paris. Pelukis-pelukis Nanyang memainkan peranan yang besar dalam perkembangan tradisi seni moden di Malaysia dan Singapura melalui aktiviti-aktiviti mereka. Mereka terkenal kerana menggabungkan konsep Barat dan Timur dalam hasil karya mereka, yang kemudiannya dikenali sebagai Nanyang. Apabila Cheng Yong kembali pada tahun 1932, beliau mengadakan pameran solo di Philomatic Union, Acheen Street. Pameran ini telah memberi kesedaran kepada pelukis-pelukis tempatan yang telah melukis bersendirian dan tidak sedar akan kewujudan pelukis-pelukis lain.

Pada tahun 1936, pelukis-pelukis Cina telah berkumpul di bawah pengaruh Yong Mun Sen, dan menubuhkan Kelab Seni Lukis Cina Pulau Pinang. Di antara pengasas kelab ini termasuklah Lee Cheng Yong sebagai Presiden, Yong Mun Seng sebagai Timbalan Presiden, Quan Kuan Sin sebagai setiausaha, Tay Hooi keat sebagai bendahari dan Kuo Ju Ping, Tan Seng Aun, Tan Gek Khean serta Wan Fee sebagai ahli jawatan kuasa. Mereka telah mengadakan Pameran seni dan Fotografi yang pertama. Kebanyakan karya yang dipamerkan adalah mengikut aliran Realisme Barat dan Post Impressionism di samping beberapa lukisan berus Cina tradisional. Pelukis-pelukis di seluruh Malaysia dan singapura telah diundang untuk menjayakan pameran ini. Pada tahun 1937, kumpulan Penang Impressionist yang mengadakan pameran tahunan secara tetap, telah menjemput ahli-ahli Kelab Seni Lukis Cina pulau Pinang. Jemputan ini amat menggalakkan pelukis-pelukis tempatan memberi sumbangan yang positif. Pameran ini merupakan pameran terakhir Penang Impressionist sebelum dibubarkan sebelum bermulanya Perang dunia Kedua. Kebanyakan ahlinya yang aktif telah pulang ke Eropah atau pun telah dipindahkan. Kelab Seni Lukis Cina Pulau Pinang telah mengadakan dua atau tiga lagi pameran di bawah pimpinan Lim Cheng Ean (ayah P.G. Lim dan Lim Kean Siew, pengumpul karya seni) dan seterusnya dipimpin oleh Ong Keng Seng. Ketika peperangan, aktiviti-aktiviti pertubuhan terpaksa diberhentikan untuk sementara waktu kerana kawalan keselamatan yang dikenakan di kawasan desa dan pantai. Akhirnya, pertubuhan ini dibubarkan sebelum kemaraan jepun pada tahun 1941. Pada tahun 1949, persatuan seni Singapura telah ditubuhkan oleh beberapa ekspatriat seperti Dr. Gibson-Hill yang mengetuai Raffles Museum and Library, Richard Walker yang merupakan pengetua Seni Sekolah-sekolah Singapura, Francis Thomas iaitu guru Sekolah St Andrews, Suri Mohgani iaitu pelukis tempatan dan Liu Kang yang juga Presiden persatuan tersebut. Walau pun Liu Kang bukan seorang guru seni beliau disanjung tinggi sebagai pelukis yang cekap dan penglibatan aktifnya dalam Persatuan Pelukis Cina dan Persatuan Seni Singapura.

ULASAN BUKU
SEJARAH PERKEMBANGAN SENI DI MOROCCO Tajuk : Art Education and Social, Political, and Economic Changes in Morocco. Satu perbandingan dengan Perkembangan Pendidikan Seni di Malaysia

Pengenalan

Morocco sebuah negara yang terletak di Afrika Utara. Penduduk Morocco menamakan tanah airnya El Maghrab-elAksa yang bererti Yang Paling Barat. Morocco mempunyai keluasan 458,730 km persegi dengan penduduknya seramai 25.7 juta orang. Morocco terdiri daripada orang Barbar-Arab dan Barbar (asli). Orang Barbar mula mendiami Morocco sejak tahun 2000SM. Pada akhir abad ke-7, tentera Arab menguasai Morocco. Seterusnya menyebarkan agama Islam. Campur tangan orang Eropah di Afrika Utara bermula pada tahun 1930. Pada tahun 1912, ia menjadi tanah jajahan Perancis. Pada perang dunia kedua, Sepanyol menguasai wilayah ini tetapi dilepaskan pada tahun 1945. Pada tahun 1956, Perancis dan Sepanyol mengakui kemerdekaan dengan kedaulatan Morocco. Hampir 98 peratus penduduk Morocco beragama Islam Sunni dan mazhab Maliki. Hampir satu per tiga penduduknya tinggal di bandar-bandar utama seperti Casablanca, Rabat, Fez dan Marrakech. Jangka hayat bagi lelaki dan wanita penduduk Morocco ialah 55 tahun. Ekonomi Morocco tertumpu pada sektor pertanian, industri galian dan perjawatan. Namun tingkat pertumbuhan ekonomi secara relatifnya masih rendah. Sektor pertanian

hanya menyumbang 14.2 peratus Keluaran Dalam Negara Kasar (KDNK) tetapi mewujudkan hampir separuh tenaga kerja. Dalam bidang pendidikan, kanak-kanak yang berusia 7-13 tahun diwajibkan belajar. Namun tingkat celek huruf masih lagi rendah iaitu 28 peratus sahaja. Pendidikan Seni di negara Morocco dan di negara Malaysia. Satu perbandingan.

Morocco
1930- 1950 Dalam kajian Jordi Pinto dan Khalid El

Malaysia
1930, 1940 & sebelum merdeka Pada tahun 1930 sistem persekolahan

Bekay mengenai Art Education and Social, berjalan selama 4 jam sehari di sebelah pagi. Political, and Economic Changes in Mata pelajaran yang diajar selain Bacaan,

Morocco, tidak ada catatan mengenai Tulisan Jawi/rumi, Karangan, Ilmu Alam, pendidikan seni pada masa ini. Berdasarkan sejarah Melayu, Kesihatan, termasuk juga maklumat yang dikumpul melalui bacaan, Lukisan, menganyam dan Berkebun. Mata dikenalpasti bahawa pendidikan seni di pelajaran seperti anyaman dan berkebun negara Morocco bermula pada tahun sekitar diajar untuk memenuhi keperluan suasana 1960. kampung pada masa itu. Negeri-negeri Selat ditubuhkan Sekolah Perempuan Melayu dan mengajar Bacaan, Tulisan dan Rencana Rumi, Kerja Mengait dan Kerjatangan seperti membuat model dari kertas, membuat renda dan lukisan corak-corak. Winstedt (Penolong Pengarah Pelajaran Negeri-negeri Selat dan Negeri- negeri Melayu Bersekutu) mensifatkan lukisan sebagaiLatihan yang amat baik dalam memerhati alam. Melalui aktiviti lukisan dapat melatih murid-murid tentang

ketepatan dan kecermatan supaya dapat menyesuaikan mereka dengan kerja-kerja sebagai mandur. Ia telah diwajibkan dalam darja 3 dan 4. Perkerjaan tangan merupakan pelajaran

yang ada di Maktab Perguruan Sultan Idris. Seminggu 2 waktu iaitu 45 minit. Penuntut tahun 1 dan 2 belajar 3 waktu. Pelajar belajar membuat raga kerana ia merupakan seni pertukangan asli. Bahan-bahan

keperluan mudah disediakan dan sebahagian ditanam di sekitar maktab. Buku teks yang digunakan Olaguera. adalah penulisan Mr. W.

1960-1975

Politik
Negara telah mencapai kemerdekaan. Pada masa itu tidak terdapat dalam apa bentuk pun arahan atau panduan dari pemerintah mengenai ramuan untuk seni yang dapat diterima oleh kuasa yang memerintah. Senilukis di Malaysia adalah bebas dari segara bebatan politik. 1960-1975 Dalam tahun 60-an acara-acara di bidang seni lukis adalah berita yang menjadi

Politik

headlines dengan gambar-gambar di surat

Tiada kebebasan untuk berucap, dan khabar kebangsaan. Pameran-pameran seni hanya 2 peratus daripada jumlah penduduk lukis dibuka dengan rasmi oleh para Morocco menerima beberapa bidang Menteri. Seni tampak diakui sebagai satu

pendidikan seni. Di sekolah swasta hanya daripada bentuk manifestasi yang utama anak-anak golongan yang berada dapat mempelajari pendidikan seni manakala sekolah awam langsung tidak mempunyai matapelajaran pendidikan seni. Di sini jelas Bulan Februari 1963, Kementerian tenaga kreatif negara.

Pendidikan Malaysia telah membentuk

kelihatan bahawa seni melambangkan status sebuah jawatan kuasa khas mengenai golongan masyarakat berada. pertubuhan sekolah seni nasional.

Ekonomi
Ekonomi negara dalam keadaan

membangun. Ekonomi banyak bergantung kepada bidang pertanian iaitu getah dan kelapa sawit pada masa itu. Ekonomi beberapa Ekonomi Peralatan-peralatan asas sangat mahal yang aktiviti stabil atau membolehkan pertubuhan

persatuan seni diadakan. Malaysia telah mula memperkenalkan kebangsaan dalam sistem

dan sukar didapati terutamanya kertas. kurikulum Tambahan pula kerajaaan

Moroko pendidikan negara. Ia bertujuan untuk

kekurangan prasarana yang sewajarnya memperkenalkan kebudayaan, aspek-aspek

untuk menjadikan pendidikan seni mampu sosial

selaras

dengan

perkembangan

dipelajari oleh semua orang. Di sana tiada ekonomi negara. Menurut Stedman (1986), muzium-muzium seni dan tiada aktiviti- selepas mencapai kemerdekaan, Malaysia aktiviti yang dilaksanakan untuk menarik mula memajukan identiti sendiri berasaskan perharian dan mempromosikan seni. Aktiviti- aktiviti artistik untuk kanakkanak hanya terhad kepada kraf tangan , budaya sendiri yang kaya dengan

masyarakat berbidang kaum. Kerajaan menyedari bahawa untuk

matlamat pendidikan seni pada masa ini mencapai kemajuan negara, pendidikan bertujuan memberi pengalaman kanak- memainkan peranan yang penting. Kanakkanak dalam perindustrian kraf tangan. kanak diwajib bersekolah dan mempelajari Bahanbahan yang murah seperti kayu kayan dan lumpur digunakan. Pembelajaran seni diajar oleh guru-guru bahasa Arab atau Perancis di mana mereka kebanyakannya tidak mempunyai kelayakan untuk pelbagai mata pelajaran termasuk seni lukis. Sudah terdapat Galaxy gallery di Jalan Hicks ialah galeri seni lukis swasta yang pertama ditubuhkan di Kuala Lumpur dikelolakan oleh En. Chung Kim Siew mulai dari pertengahan tahun 50an hingga awal tahun 60an untuk memenuhi kehendak keadaan seni yang berkembang Jun 1966 Frank Sullivan bersama

mengajar subjek tersebut. Kemudahan fizikal bilik darjah yang serba kekurangan menyebabkan pendidikan seni tidak

dipandang sebagai mata pelajaran penting.

beberapa orang pelukis telah menubuhkan Balai Seni Lukis SAMAT. Dalam tahun 1967 Angkatan Pelukis Semenanjung telah menubuhkan Galeri

A.P.S. di Jalan Raja Muda Ramai pelukis dari Malaysia yang keluar negeri untuk menimba ilmu tentang seni lukis telah kembali ke tanah air.

Perombakan dalam perkembangan seni tanah air dari cat air kepada cat plastik telah berlaku. Pada satu peringkat pelukis

Malaysia mulai sedar bahawa setengahsetengah seni barat tidak sesuai dengan negara ini seperti seni erotik dan seni porno. kepada Ramai pelukis mula kembali unsur-unsur pribumi bagi

mewujudkan satu identiti negara dalam semangat bersatu padu semua kaum. Pada 20 Ogos 1971 , Profesor Ungku Aziz mengesyorkan supaya sikap Seni untuk seni di Malaysia sepatut diubah kepada seni untuk masyarakat. Beliau menyatakan bahawa pelukis-pelukis telah diberi

kebebasan yang penuh dalam mewujudkan sebagai satu elemen dalam perkembangan politik negara

Tahun 1960, kursus khas ditubuhkan di Maktab Perguruan Ilmu Khas selama

setahun. Jabatan pendidikan seni diketuai oleh Peter Harris. Ia merupakan maktab seni lukis yang terkenal. Tahun 1966 sebuah institut swasta, Malaysia Institute of Art ditubuhkan, kurssus secara formal dalam seni selama 3 tahun. Tahun 1967 kursus Diploma Senilukis dan Senireka diadakan di Institut Teknologi MARA, mengendalikan program senilukis dan senireka selama 4 tahun. Tahun 1968, kolej senirupa Kuala Lumpur ditubuhkan . Tahun 1973, sistem pendidikan seni negara berkembang keperingkat universiti. Universiti Sains Malaysia mengadakan

program ijazah sarjana dikesemua bidang studio dan teori.

Agama
Agama Islam merupakan agama rasmi

bagi Malaysia walaupun tidak sepenuhnya diiktiraf sebagai Negara Islam. Perlembagaan Negara menetapkan bahawa penganut agama lain bebas untuk mengamal dan mempelajari agama-agama mereka dengan syarat tidak mempengaruhi orang Melayu beragama Islam. Sama seperti negara Morocco, unsur-unsur frora biasanya terdapat dalam karya lukisan sebagai subjek matter. Non figuratif menjadi pegangang pelukis, unsur arabes direka cipta dan tulisan jawi diajar sejak di sekolah pondok lagi.

Agama
Faktor agama yang menyebabkan

pendidikan seni tidak berkembang dalam larangan model asli, semenjak tertera yang mana masyarakat dari zaman kuno melukis dan membuat arca dan melihat imej-imej yang mereka cipta sebagai tuhan. Seni pada masa ini diguna dalam upacara ritual. Setelah ketibaan Islam, karya artist-artist bebas dari sebarang bentuk figura. Mereka mula merekacipta perhiasan geometri.

1975-1985 Pendidikan seni di Morocco pada masa

1975-1985 Tahun 1977, kumpulan Utara

ini masih berhubung rapat dengan keadaan ditubuhkan, pelukis-pelukis muda telah ekonomi. Pendidikan seni bertambah penting sebagai mata pelajaran di sekolah adalah kesan langsung dengan pembukaan dasar baru kerajaan. Beberapa memberi dilaksanakan perubahan lebih umum dan telah meninggikan taraf seni cetakan. Karya catan yang wujud juga mengandungi nilai ikon dengan tegasan monolitik. Tahun 1980, Persatuan Pelukis Malaysia ditubuhkan. Bertujuan menjaga kebajikan pelukis dan berkerjasama dengan kerajaan dalam hal-hal yang berkaitan dengan seni lukis Malaysia di dalam dan di luar negara. Tahun 1984, Penubuhan Pusat Seni di USM telah melahirkan guru-guru berijazah sebagai tenaga mengajar di institut,

kebebasan

untuk

mengurangkan

ketidakpuashati masyarakat awam. Pada tahun 1979, ekonomi negara dalam krisis. Dalam laporan tahunan negara, Bank Moroko mengakui pertumbuhan ekonomi merosot. Rusuhan-rusuhan pada 1981 bermula akibat kenaikan tinggi dan mengejut dalam harga barang-barang keperluan harian. Pada Disember 1983, khabar angin mula tersebar menyatakan bahawa harga

maktab, dan sekolah serta mewujudkan ahli profesional yang lebih maju dan mahir dalam bidang seni. Awal tahun 1980-an mengemukakan bidang kanvas yang lebih luas dan menarik dengan munculnya catan pemandangan yang naif, sambungan akademik aliran realisme, karya-karya berinspirasikan mitos

beberapa

barangan

harian

naik dan legenda. Terdapat juga pelukis yang mendekati diri mereka kepada subjek-subjek yang

semula.hubungan antara kerajaan dan masyarakat menjadi tegang semula. Pada tahun 1985,

kebebasan berkaitan dengan keadaan dan peristiwa,

perdagangan yang mantap, lebih banyak warisan budaya serantau, sosial dan politik stesen TV dan pawangan direka, aktiviti- yang berkontekskan Islam. aktiviti seni meningkat dan pasaran seni juga dipulihkan. Persekolahan masa kini Mendekati akhir abad ke-20, perubahan penting berlaku, fahaman Pendidikan seni masa kini Hasil daripada perubahan-perubahan

sosialis yang disyorkan oleh Jawatankuasa Kabinet

dimansuhkan dan ekonomi kian bertambah 1979, maka wujudlah Kurikulum Baru baik. Berakhirnya pertelingkaran diantara Sekolah Rendah (KBSR). KBSR terdiri Moroko dan Algerian. Bermulanya satu daripada tiga bidang, iaitu komunikasi, ikatan murni di antara negara tersebut. manusia dan alam sekitar dan perkembangan Kewangan Moroko adalah lebih kukuh diri individu. Pendidikan dan seni dalam rekreasi.

daripada Algerian dan semenjak Moroko komponen

kesenian

perlu membeli bahan buatan Algeria seperti Peruntukan masa mata pelajaran pendidikan pencil dan kertas, harga peralatan seni mula seni adalah 60 minit seminggu. menurun, dengan itu membolehkan sekolahManakala matlamat KBSM bertujuan pelajar memperkembangkan

sekolah awam mempunyai lebih banyak membantu

peralatan dan ini menggalakkan kanak- potensi dari segi intelek, emosi, rohani dan kanak mempelajari seni. jasmani secara menyeluruh dan bersepadu.

Mata pelajaran seni telah diwajibkan Kedudukan

mata

pelajaran

seni

di

untuk semua kanak-kanak di sekolah menengah rendah sebagai mata pelajaran rendah yang berumur 6 tahun hingga 11 teras, peruntukan masa seminggu ialah 160 tahun. Guru-guru seni boleh menggunakan minit; di peringkat menengah atas pula, model-model asli. Walau bagaimanapun, pendidikan seni sebagai mata pelajaran kerajaan meneruskan pengharaman model- elektif bagi kumpulan 1 dan peruntukan model bogel. Sekolah-sekolah mula menggunakan masa seminggu ialah 240 minit. (Dalam kertas kerja Ahmed Ghazie Iberahim (2000) yang bertajuk Pengajaran Dan

Bahasa Arab dalam proses pembelajaran bertujuan kebangsaan. Guru-guru seni dari golongan Morokan diutamakan berbandingan dengan guru seni Perancis kerana kerajaan dari dapat segi untuk menaikan semangat

Pembelajaran Pendidikan Seni Di Sekolah: Dulu, Kini Dan Masa Hadapan.) Mata pelajaran seni ditujukan kepada perkembangan mutu peribadi pelajar

melalui perkembangan daya estetik, kreatif dan persepsinya. Aktiviti-aktiviti seni

mengurangkan bayaran gaji.

perbelajaan

dijalankan dalam konteks seni lukis dan kraf yang berasaskan seni dalam persekitaran, seni tempatan dan kebangsaan. individu Ia yang

bertujuan berbudaya,

melahirkan iaitu yang

mengamalkan

pertimbangan kesenian dan kesempurnaan dalam urusan hidupnya serta mengenali dan menghargai sumbangan seni kepada

warisan budaya dan identiti bangsa. Kajian pengamatan melalui proses inkuiri adalah dititikberatkan. Aspek merekacipta dijadikan teras untuk pelbagai kegiatan seni dan kraf. Melalui proses-proses penghasilan dan analisis seni, pelajar berpeluang untuk

membuat

sintesis

pengalaman

menjadikannya seorang penghayat seni sekurang-kurangnya. Kini, mata pelajaran pendidikan seni telah ditukar menjadi pendidikan seni visual yang mempunyai makna yang lebih tepat dan jelas. Pelbagai pendekatan sedang giat dilaksanakan Pendekatan oleh Efland, pendidik Lansing, seperti Mc Fee,

Felman dan DBAE. Kaedah kontrativisme, kaedah inkuari, pembelajar masteri,

pembelajaran akses kendiri dan lain-lain disarankan dan penggunaan media

elektronik seperti komputer turut digalakan dan dilaksanakan oleh pendidik generasi baru.

Perbezaan pendidikan seni di antara Perbezaan pendidikan seni di antara sekolah Awam dan sekolah swasta di sekolah Awam dan sekolah swasta di Morocco. Menurut hasil kajian Amin El Bekay di Malaysia. Sejak kerajaan mengamalkan dasar

salah satu sekolah swasta yang bernama pendidikan yang liberal terutama sejak Omar el Faroq, perbezaan ketara antara pengenalan Dasar Pendidikan Kebangsaan sekolah swasta dan sekolah awam adalah 1961, sekolah swasta dan pusat rusyen dari segi sosial dan ekonomi. Tidak semua bagai cendawan selepas hujan. sekolah-sekolah mempunyai di negara seni Morocco kerana Dengan adanya institusi atau sekolah swasta, para pelajar yang tidak berpeluang untuk ke sekolah kerajaan atau IPTA menyambung semula

pendidikan

perbezaan sosial dan ekonomi.

Bandar Casablanca merupakan kawasan berpeluang pembangunan industri yang

penting. persekolahan mereka. Terdapat sekolah

Penduduknya lebih daripada 6 juta orang swasta yang menyediakan tempat kepada dan lebih daripada 15 suku kaum yang mereka untuk mengulang dan mengambil berbeza sosial budaya. Pelajar yang terlibat dalam pendidikan seni terdiri daripada golongan berada dan ia hanya kurang daripada 40% jumlah pelajar-pelajar Contoh institusi swasta yang terkemuka peperiksaan semula ada juga yang

menyediakan kemahiran khusus dalam bidang seni tertentu.

sekolah di bandar. Pendidikan seni dianggap

satu subjek yang mewah. Jika banding di Malaysia: dengan biasanya pelajar datang sekolah awam, yang Institut Seni Lukis Malaysia Kolaj Seni Lukis Kuala Lumpur

daripada

golongan

masyarakat yang miskin. Mereka tidak mampu membeli buku-buku teks kerana bilangan anak yang ramai. Dalam hal ini, mereka biasanya membeli buku terpakai. Justeru itu, kanak-kanak biasanya diminta membawa peralatan sendiri untuk kelas

Central Academy of Arts, Kuala Lumpur PJ College of Arts & Design Lim Kok Wing Institute of Creative Technology The One Academy of Communication Design.

seni. Keadaan bertambah rumit dan sukar Institut dalam perkembangan pendidikan seni. ditubuhkan Sebagaimana yang ditemui, golongan memberi sumbangan dalam melahirkan masyarakat berada mampu berbelanja tenaga seni dalam pelbagai bidang tertentu. lebih dan mendidik sentiviti, daya imaginasi dan kreativiti berdasarkan pendidikan seni. Kursus yang ditawarkan sehingga ke di seluruh negara telah dan akademi swasta yang

Mereka juga berpeluang membuat lawatan peringkat diploma dan sijil, juga Ijazah ke muzium-muzium seni di negara Eropah Sarjana Muda Sastera (bidang seni tertentu) dan Amerika. Jelaslah golong terpilih ini terpengaruh dengan tamadun Barat dan pendidikan Perbezaan antara sekolah awam dan dalam program berkembar dengan

universiti luar negara.

Eropah. Walau bagaimanapun, anak-anak institusi swasta adalah dari segi: golongan berada biasanya tidak menjadi artis kerana mereka berpendapat seni sebagai pelengkap kepada budaya mereka. Kebanyakan artis lahir daripada golongan yang kurang berada, karya seni mereka a) Yuran Di sekolah swasta, yuran pembelajaran amat tinggi biasanya menjejah ribuan ringgit hanya untuk satu semesta sahaja. Sebagai contoh, pelajar yang

mencerminkan setempat dan

budaya ia

masyarakat dapat untuk

baru daftar yuranya adalah RM2100.00, apabila sudah sampai tahun ke enam yurannya menjejah RM4100.00. setelah pelajar masuk ke peringkat menengah, yurannya akan bertambah tahun demi tahun. Selain daripada itu, perbezaan bidang kursus yang diambil, yuran yang dikenakan bidang juga berbeza. adalah Biasanya mahal

dianggap

mendatangkan keperluan harian.

keuntungan

Pendidikan seni turut diajar di semua sekolah awam selain daripada subjeksubjek lain.kemahiran melukis adalah lebih kepada tulisan tangan atau lukisan bebas. Guru seni mendidik kanak-kanak berumur diantara lapan hingga sebelas tahun cara menukis dan melukis dengan baik. Terdapat sekurang-kurangnya lima jenis tulisan

grafik

lebih

daripada bidang kraf kerana kesukaran bidang tersebut dari segi tenaga

mengajar dan peluang pekerjaan yang lebih mudah setelah tamat pengajian. Justeru itu, pelajar yang layak masuk ke sekolah swasta biasanya datang dari

tangan yang berbeza. Kanak-kanak belajar tipografi , garisan dan komposisi sesuatu huruf yang dinamik. Tambahan menyediakan kebolehan asas pula, seni kraf juga dengan

lapisan masyarakat sederhana atas dan masyarakat golongan berada.

kanak-kanak kordinasi pengamatan

disamping b) Masa P&P persepsi Masa P&P di sekolah awam hanya beberapa jam sahaja sehari. Bagi pelajar sekolah Menengah atas matapelajaran seni visual hanya 240 minit seminggu. Walaupun di universiti, maha siswa

meningkatkan

mereka terhadap bentuk dan warna. Semasa membuat lukisan bebas kanakkanak berumur 6 11 tahun akan cuba

membina imaginasi dan kreativiti mereka. Perbezaan pendidikan seni di antara sekolah swasta dan awam di Morocco adalah dari segi persedian program yang berbeza: 1. Sekolah swasta mempunyai guru-guru berkelayakan. Masa untuk mempelajari mata pelajaran seni di antara 4 hingga 6 jam seminggu 2. Guru-guru sekolah swasta mendapat latihan yang menyeluruh berbanding dengan guru-guru sekolah awam. 3. Program-program kebudayaan lebih dan aktiviti di

bukan belajar semata-mata subjek seni sahaja tetapi juga perlu mengambil kertas wajib universiti dan kertas

pendidikan. Manakala di sekolah atau institut swasta, pelajar mejalankan

aktiviti dalam bidang seni yang dipilih dengan sepenuh masa. c) Tenaga mengajar Tenaga mahir dan profesianal biasanya terdapat di institut swasta. Mereka biasanya dalam perlu bidang berkelulusan seni di tinggi

universiti

tempatan dan kebanyakannya pernah menimba ilmu di luar negara dalam mempelajari teknik-teknik baru dan lebih maju. Kekurangan tenaga

dipromosikan

sekolah swasta berbanding dengan sekolah awam. Sebagai contoh; lawatan ke pusat pertukangan tempatan. 4. Di sekolah swasta , minat dan keperluan pelajar diutamakan. 5. Kedua-dua sekolah swasta dan awam mendidik kanak-kanak menulis seni tulisan tangan. 6. Di sekolah swasta pelajar membuat

mengajar di sekolah awam merupakan satu isu yang penting dalam pendidikan seni. Guru yang mengajar boleh terdiri daripada siapa-siapa yang berminat dan kadang kala secara paksa rela walaupun bukan obsyen dalam bidang tersebut. Akibatnya masa pendidikan seni diganti

patung figura dengan menggunakan tanah liat, bangunan kecil dan beberapa aktiviti kreatif. Di sekolah awam kanak-kanak

dengan mata pelajaran lain yang lebih penting mengikut pandangan guru yang mengajar. Walaupun generasi baru yang berlatarbelakang seni telah mula

peringkat 6-11 tahun diajar oleh guruguru bahasa Perancis dan Arab,

dikeluarkan oleh universiti UPSI, namun ia perlu sedikit masa lagi untuk

manakala kanak-kanak lebih daripada 12 tahun mempunyai guru seni yang berkelayakan dan mereka dilatih di Pedagogy and Fine Art Faculty,

membekalkan tenaga mengajar yang mengcukupi untuk semua sekolah. d) Kemudahan peralatan Awal tahun 60-an, di sekolah awam kemudahan peralatan hanya terdiri daripada papan hitam dan kapur sahaja, alat bantu mengajar bagi mata pelajaran seni tidak banyak. Bahan yang

malangnya di sana guru berlebihan berbanding dengan peluang pekerjaan. Ini telah menyebabkan pertambahan bilangan pengangguran. Sekolah awam tidak memperuntukkan masa yang

banyak untuk pendidikan seni, hanya 2 jam seminggu berbanding 6 jam

digunakan juga terdiri daripada bahan semulajadi yang murah dan mudah diperolehi seperti buluh, tanah liat, kertas lukisan, daun mengkuang dan lain-lain. Tahun 70-an keatas, alat bantu mengajar dipasaran. seperti carta telah OHP ada dan

seminggu di sekolah swasta. Di sekolah awam kanak-kanak diajar asas seni seperti membezakan bentuk-bentuk

berlainan, warna panas dan sejuk, dan kraf tangan yang menggunakan media

Penggunaan

kadbod, kayu , lumpur dan keratan komputer dalam bidang seni masih majalah. Kanak-kanak lelaki dan singkat usianya. Di institusi swasta, perempuan diajar bidang kraf yang

berlainan sebagai contoh, kanak-kanak perempuan membuat seni sulaman,

penerokaan bahan dan media lebih digalakan. Pelajar yang mengdaftar kursus golongan seni biasanya berada, terdiri jadi dari tiada

sulam tampal pada pakaian, mereka mengambil simbol tradisi kebuayaan sebagai sumber inspirasi. Sekolah kekurangan bilik darjah khas yang sesuai bilik untuk seni pendidikan sekolah peralatyan seni swasta yang

yang

masalah bagi mereka menyediakan peralatan dan bahan yang mahal

harganya. Kemudahan peralatan yang mahal turut diperolehi seperti mesin mencetak, tanur, penyejuk udara,

manakala dilengkapi

dengan

diperlukan seperti sink, rak buku dan lainlain. Sekolah awam hanya mampu

komputer dengan talian internet adalah peralatan yang perlu ada. e) Kerjaya Prospek kerja dalam bidang seni lukis secara profesional cerah kerana dapat diterapkan dalam pelbagai aliran dan bidang yang ada kaitan dengan seni contohnya: Pereka grafik Pereka hiasan dalaman Pereka lanskap Pereka industri Pereka fesyen

mengadakan aktiviti lawatan ke pusat kraf tangan tempatan dan perjumpaan dengan artis-artis tempatan manakala sekolah

swasta selalu melawat ke High School of Art. Lukisan mural yang dihasilkan oleh pelajar berkait rapat dengan pemandangan seharian. Nilai estetika yang ada pada karya kanak-kanak terletak pada perhiasan.

Unsur-unsur seni dan prinsip rekaan seperti simetri, kesimbangan, harmonoi dan

penggunaan warna dirujuk berulang kali

kepada budaya mereka, terutmanya seni

Pengusaha pelbagai kraf tangan

islam. Fahaman individualisme tidak wujud Dan lain-laian lagi pekerjaan yang berkaitan dikalangan kanak-kanak samada mereka dengan seni. Namun, pelajar yang tamat menghadiri dekolah awam atau swasta. pelajaran di sekolah swasta lebih dipandang Islam mengajar mereka semangat bersatu tinggi oleh syarikat-syarikat yang ingin padu perlu menjadi intipati murni dalam kemahiran tenaga dalam bidang seni kerana kehidupan mereka. Oleh itu orang-orang pelajar Morocco bersikap terbuka, dikatakan lebih matang dan

mereka mempunyai ilmu yang luas dalam bidang

mementingkan

nilai-nilaI

persahabatan tertentu. Manakala pelajar yang tamat pelajaran sekolah awam masih tidak tentu kerjaya mereka di bidang mana walaupun telah lulus peperiksaan STPM.

atau kekeluargaan . Guru-guru sekolah swasta dan awam menilai karya kanak-kanak mengikut

kriteria yang sama. Pada peringkat ini guru- f) Kemahiran guru hanya memeriksa samaada kanakkanak membuat kerja atau tidak . Secara keseluruhannya pendidikan seni langsung displin kendiri adalah tinggi, di Morocco adalah berbentuk arahan. mereka tidak terasa putus asas walaupun Tujuan ialah utama kanak-kanak belajar seni untuk keseronokan dan dapat menghadapi pelbagai cabaran. Di sekolah swasta , minat dan keperluan pelajar diutamakan. Pelajar mempelajari apa yang mereka minat secara tidak

Kemahiran seni yang ada pada pihak tenaga mengajar juga diakui bertaraf antarabangsa. Kadang-kadang tenaga

mengekspressi diri , selalu mengikut arahan guru dan menunjukkan kepada ibu bapa mereka kerja yang anak-anak mereka buat di dalam kelas. Pendidkan seni di sekolah

mengajar diimport dari luar negara agar dapat menerik perhatian para pelajar.

swata bertujuan untuk mendorong kanakkanak berkemahiran melakukan aktiviti manual dengan pengamatan visual yang tinggi serta daya kreaviti kanak-kanak

tersebut. Pendidikan seni di sekolah swasta adalah untuk mendorong minat kanakkanak terhadap seni, meningkatkan

persepsi visual, keupayaan kreatif dan membantu kanak-kanak merasa seronok dalam memperlajari seni visual. Berbanding dengan sekolah awam, tujuannya secara tidak langsung, pelajar dapat menghasilkan sesuatu yang luar biasa dan dapat

keseronokan.

Kesimpulan

Sejarah pendidikan seni di negara Morocco adalah lebih mentah jika dibandingkan dengan negara kita, Malaysia . Di Morocco pelajar mempelajari seni pada tahun 1960-an, manakala di Malaysia, penduduk mula belajar di sekolah ponduk sejak 1920-an, namun

sejarah pendidikan seni bermula pada tahun 1930. Justeru itu, pendidikan seni di Morocco lebih lambat 30 tahun ke belakang. Kesukaran mendapat alat atau bahan melukis seperti kertas adalah halangan bagi penduduk di negara Morocco mempelajari seni, di Malaysia bahan dan alatan melukis tidak menjadi masalah kerana saudagar-saudagar dari negara Asia dan Eropah telah lama berdagang di pelabuhan Malaysia. Pendekatan kurikulum seni di negara Morocco adalah lebih ke arah falsafah seni halus, kraf kerana pada masa itu taraf ekonomi tidak baik. Mereka mempelajari kraf tangan agar dapat menambah ekonomi keluarga dan sebagai alat kegunaan harian. Sama seperti kanak-kanak di negara Morocco, di Malaysia objektif utama yang terkandung dalam sukatan Pendidikan Seni Visual KBSR mementingkan kreativiti dan sensitiviti pelajar.kanak-kanak berkeupayaan menghayati keindahan alam, menghargai ciptaan Tuhan dan menyedari tanggungjawab memeliharanya. Di negara Morocco, kanakkanak digalakkan merujuk benda alam semulajadi semasa melukis termasuklah melukis figura natural model. Dari sudut bertujuan untuk mempelajari seni dari segi skala bandingan, ketepatan dan nilai estetik yang ada pada figura ciptaan Tuhan, melukis figura naturel model akan menambah lagi ilmu pengetahuan dan seterusnya wujud kesedaran menyayangi diri dan rakan-rakan lain. Apa yang penting ialah pelukis/ seniman menyerah kepada peraturan dan undaung-undang tuhan, akan sentiasa sedar kepada hakikat bahawa bukan ia sendiri yang mencipta atau melahirkan keindahan tetapi sebuah hasil seni itu indah kerana tahap pencapaian menurut peraturan kosmik dan dengan itu memancarkan keindahan universal: Al-hamdu lillah wahdah. Penolakan Islam terhadap seni

antropomorfik adalah mutlak dan juga bersyarat: ianya mutlak apabila mengenai kesemua imej yang mungkin menjadi objek peribadatan, dan ia bersyarat apabila mengenai bentuk seni yang meniru benda-benda hidup.

Walaupun dunia kian telah menjadi dunia tanpa sempadan, baik pengaruh unsur-unsur positif atau negetif barat mahupun timur turut diterima oleh masyarakat di Malaysia. Sama seperti rakyat Morocco, rakyat Malaysia turut berusaha membina identiti diri dan jati diri sebagai seorang rakyat Malaysia yang mengakui Bahasa Malaysia sebagai bahasa kebangsaan dan rakyat mempunyai kebebasan menganut agama masing-masing agar dapat membentuk insan yang mulia. Pelbagai program meningkatkan semangat nasionalisma yang giat diusahakan kerajaan nampak berhasil dengan baik. Jika dunia kita boleh menjadi hak bersama dan pasaran sepunya, dan juga boleh dihuraikan dengan sifat-sifat seperti international dan universal, kita juga boleh berkata bahawa kemanusiaan tidak harus menolak tradisi mereka hanya kerana kesenangan seseorang. Persamaan membuat kita menjadi manusia, tetapi perbezaan melengkapkan kita dengan perwatakan dan individualisme. Individualisme, adalah yang paling jauh atau terenggang daripada proses penyataan kesenian Islam.

Rujukan

-------. (1994) Ensiklopedia Malaysiana. Kuala Lumpur: Anzagain Sdn. Bhd.

--------. (2000). Kumpulan Esei Pilihan: Pendidikan Seni dan Muzik. Perak: Fakulti Sains Sosial dan Kesenian UPSI.

-------. 1. The New Book of Knowledge. U.S: Crolier Incorporated Danbury Connecticut.

Ahmed Ghazie Iberahim. (2000). Pengajaran Dan Pembelajaran Pendidikan Seni Di Sekolah: Dulu, Kini dan Masa Hadapan. dalam Prosiding Konvensyen Kebangsaan Pendidikan Seni Visual. Tanjong Malim, UPSI.

Dr. Tan Chee Khuan. Pelukis-pelukis Perintis Malaysia.

Ee Ah Meng. (1991). Pendidikan Di Malaysia Untuk Guru Pelatih. Selangor: Fajar Bakti.

Freedman & Feenamd. Hernandez. (1998). Curriculum, Culture and Art Education Comparative Perspectives. State University of New York: Press Albary.

Iberahim Hassan. (2001). Pendidikan Seni Di Malaysia: Antara Harapan Dan Kenyataan dalam Seminar Pedagogi Pendidikan Seni Visual. Tanjong Malim, UPSI.

Kathleen Chee. (1999). Pendidikan Seni Fokus SPM. Selangor: Pelangi Sdn Bhd.

Md. Nasir Iberahim, Prof. Madya Iberahim Hassan. (2003). Pendidikan Seni Untuk Maktab & Universiti. Pahang: PTS Publications & Distributors Sdn. Bhd.

salsabilatang.files.wordpress.com/2010/03/ulasan-buku.doc DOC file

smktphpsv.wordpress.com/.../sejarah-seni-di-malaysia-1 Cached page

esenivisual.blogspot.com/2009/07/sejarah-dan-perkembangan-seni...