SURA MOZE 1

FAZA 1
I. Famazõkhi tanõʼa.
II. Haga.
III. Famazõkhi banua.
IV. Famõfõʼõ asi.
V. Luo ba bawa ba dõfi.
VI. Lʼa ba fofo.
VII. Saliwaliwa ba danõ.
VIII. Niha, famaedo Lowalangi.
1. I. Ba mbõrõta ifazõkhi Lowalangi mbanua si yawa, awõ danõ.
2. II. Ba no si fakuyu manõ guli danõ ba si lõ õsi; ba manahanahae Geheha Lowalangi yawa nidanõ.
3. Ba imane Lowalangi: Yamohaga! Ba mohaga.
4. Ba iʼila Lowalangi, wa no si sõkhi haga andrõ, ba ifõfõʼõ ira haga andrõ sogõmigõmi Lowalangi.
5. Ba ibeʼe tõi haga andrõ zi maʼõkhõ Lowalangi ba tõi zogõmigõmi andrõ ba si bongi ibeʼe. Ba bongi ba moluo, ba
luo si fõfõna.
6. III. Ba imane Lowalangi: Yamubologõ ia banua ba gotalua nidanõ, enaʼõ famabali ia ba gotalua nidanõ si dua
balõ andrõ. Ba itõrõ.
7. Ba ifazõkhi waʼebolo mbanua andrõ Lowalangi, famabali nidanõ tou mbanua ba nidanõ yawa mbanua.
8. Ba ibeʼe tõi waʼebolo andrõ mbanua Lowalangi. Ba bongi ba moluo, ba luo si dua.
9. Ba imane Lowalangi: Yamuʼoniagõ ia idanõ barõ mbanua ba zi ha sambua nahia, enaʼõ oroma zabeʼe tanõ.
10. Ba itõrõ. Ba ibeʼe tõi zabeʼe andrõ danõ Lowalangi, ba si tonia idanõ, ba asi ifotõi. Ba iʼila Lowalangi, wa no si
sõkhi.
11. Ba imane Lowalangi: Yatumbu ba danõ ndruʼu, awõ gulegule sowua, tanõmõ dania, ba eu sowua ngawalõ mbua
ba danõ, sohunõ, tanõmõnia.
12. Ba itõrõ. Ba tumbu ba danõ ndruʼu ba gulegule sowua dania, tanõmõ, ngawangawalõ, ba eu sowua si so hunõ,
tanõmõ dania, ngawangawalõ. Ba iʼila Lowalangi, wa no si sõkhi.
13. Ba bongi, ba moluo, ba luo si tõlu.
14. V. Ba imane Lowalangi: Yaso zihaga ba waʼebolo mbanua andrõ, ba wamõfõʼõ si maʼõkhõ ba si bongi, ba
yatobali tandra ngaʼõtõ ba tandra ngaluo ba tandra ndrõfi wakhe;
15. tobali sihaga ba waʼebolo mbanua andrõ, ba wohagaini uli danõ. Ba itõrõ.
16. Ba ifazõkhi zihaga andrõ Lowalangi, si dombua: sihaga sebua andrõ, famatõrõ zi maʼõkhõ ba sihaga sideʼide
andrõ, famatõrõ zi bongi, ba awõnia ndrõfi andrõ.
17. Ba ifataro ira ba waʼebolo mbanua andrõ Lowalangi, enaʼõ lahagaini guli danõ,
18. ba wamatõrõ si maʼõkhõ ba si bongi ba ba wamõfõʼõ si moluo ba si bongi. Ba iʼila Lowalangi wa no si sõkhi.
19. Ba bongi ba moluo, ba luo si õfa.
20. Ba imane Lowalangi: Yamaliwaliwa ba nidanõ zaliwaliwa sonoso ba yamuhombo wofo yawa guli danõ, ba
waʼebolo mbanua andrõ.
21. Ba ifazõkhi Lowalangi zaliwaliwa ba nasi andrõ, segebua, ba sonoso andrõ fefu, saliwaliwa, solihaliha ba nidanõ,
ngawangawalõ, awõ ngawalõ zihombo. Ba iʼila Lowalangi wa no si sõkhi.
22. Ba ifahowuʼõ ira Lowalangi, imane: Miʼoʼono ba miʼoyaʼõ ami ba mifoʼõsi nasi; ba fofo andrõ, ba yaʼoya sibai
ba guli danõ.
23. Ba bongi ba moluo, ba luo si lima.
24. Ba imane Lowalangi: Yamulua ba danõ zonoso, ngawangawalõ, urifõ niha ba kuõkuõ ba utu ndruʼu,
ngawangawalõ. Ba itõrõ.
25. Ba ifazõkhi gutu ndruʼu andrõ Lowalangi, hadia ia ngawalõ, awõ ngawalõ gurifõ niha ba saliwaliwa ba danõ fefu,
sanana ba danõ, ngawangawalõ. Ba iʼila Lowalangi, wa no si sõkhi.
26. Ba imane Lowalangi: Datafazõkhi niha, famaedoda, si fakhilikhili khõda, samatõrõ iʼa ba nasi dania ba fofo ba
dalu mbanua ba urifõ niha andrõ ba utu ndruʼu fefu, awõ kuõkuõ andrõ, sanananana ba guli danõ.
27. Ba ifazõkhi niha Lowalangi, famaedonia — famaedo Lowalangi ibaliʼõ; ira matua ba ira alawe wombõinia yaʼira.
28. Ba ifahowuʼõ ira Lowalangi, imane khõra: Miʼoʼono ba miʼoyaʼõ ami, mifoʼõsi guli danõ ba mibeʼe barõ
mbawami, samatõrõ iʼa ba nasi ami, awõ wofo ba dalu mbanua, awõ zaliwaliwa ba danõ fefu, sanananana ba guli
danõ.
29. Ba imane Lowalangi: Hiza, ubeʼe fõnami fefu zinanõ sowua ba guli danõ heza, awõ geu sowua sohunō, tanõmõ
dania — daʼõ gõmi.
30. Ba ba zaliwaliwa ba danõ andrõ fefu ba ba wofo ba dalu mbanua fefu, mõi ba zanana ba danõ, sonoso ba bulu
ndruʼu hadia ia gõra. Ba itõrõ.
31. Ba iʼila Lowalangi, sõkhi sibai fefu nifazõkhinia. Ba bongi ba moluo, ba luo si õnõ.

HAKUNA MATATA
 FAZA 2
I. Fangoroiʼõ luo wolombase andrõ.
II. Fombõi niha.
III. Nahia niha.
IV. Oroisa.
V. Famazõkhi ira alawe. Fangumaʼõ farongasa andrõ.
1. Si manõ wangasiwai banua si yawa ba tanõ, awõ nõsi fefu.
2. Ba me luo si fitu iʼoʼozui wombõinia andrõ Lowalangi, nifazõkhinia andrõ; ba molombase ia me luo si fitu, me
no awai wombõinia andrõ fefu, nifazõkhinia.
3. Ba ifahowuʼõ Lowalangi luo si fitu, niʼamoniʼõ iwaʼõ, me no molombase ia ba daʼõ, me no awai halõwõnia andrõ
fefu, niwõwõinia ba nifazõkhinia.
4. Daʼõ mbõrõta mbanua si yawa, fabaya tanõ, me tefazõkhi: Me luo ifazõkhi Yehowa Lowalangi danõ, awõ
mbanua si yawa,
5. ba lõ euʼeu na ba mbenua ba lõ sinanõ na ba mbolo mbenua; lõʼõ na nifoteu Yehowa Lowalangi tanõ, ba lõ niha
na, sonowi menaʼõ.
6. Ba sau zi mõi miyawa moroi ba danõ, inamoi guli danõ maʼasagõrõ.
7. Ba iwõwõi niha Yehowa Lowalangi, tanõ mbõrõta, nihalõ ba mbenua ba iwuwusi ba dõgi nikhunia hanuhanu
fangorifi ba tobali sonoso niha andrõ.
8. Ba ifazõkhi kabu Yehowa Lowalangi, ba Gedena, tanõ ba gatumbukha luo, ba ifaʼaso ba daʼõ niha andrõ,
nifazõkhinia.
9. Ba ifatumbuʼõ moroi ba danõ ngawalõ geu sowua Lowalangi, eu somasi ita famaigi ba sami bua, ba eu fangorifi
ba dalu kabu ba eu famotokhi ba dõdõ si sõkhi ba si lõ sõkhi.
10. Ba sara nidanõ si otarai Gedena, ba wamoʼidanõ kabu andrõ; ba si fabali dania ia, tobali õfa rozi; si sara, ba
Fizona dõi;
11. daʼõ zamasui tanõ Hewila andrõ maʼafefu, ba nisõndra balaki.
12. Ba balaki ba danõ andrõ, ba no si sõkhi. Ba tesõndra gõi ba daʼõ mbaluri ba feremata una.
13. Ba tõi nidanõ si sara, ba Gihona, samasui tanõ Gusi daʼõ.
14. Ba si sara zui, ba Hideke dõi, yaʼia fõnafõna danõ Asiria; ba si sara, ba Oiferati.
15. Ba ihalõ niha no mege Yehowa Lowalangi, ifaʼaso ba kabu Edena andrõ, ba wangehao ba ba wanaro.
16. Ba ibeʼe li ba niha Yehowa Lowalangi, imane: Õʼa saʼae mbua geu ba kabu fefu,
17. ba bua geu famotokhi ba dõdõ si sõkhi ba si lõ sõkhi, ba lõ tola õʼa; õʼa siʼaikõ daʼõ, ba mate ndraʼugõ!
18. Ba imane Yehowa Lowalangi: Lõ sõkhi ba niha, na ha yaʼiyaʼia; daʼufazõkhi khõnia nawõ, si fabõbõ khõnia.
19. Me noa saʼae ifazõkhi Yehowa Lowalangi moroi ba danõ fefu zaliwaliwa ba danõ, awõ wofo ba dalu mbanua, ba
iʼohe ba niha, enaʼõ ifaigi, hadia dõi ibeʼe, ba hadia siʼai nibeʼe niha tõi zonoso andrõ, daʼõ dõira dania.
20. Ba ifotõi niha fefu gurifõ niha, awõ wofo ba dalu mbanua, awõ gutu ndruʼu fefu; ba ba niha, ba lõ falukha nawõ,
si fabõbõ khõnia.
21. Ba ifafõrõ niha Yehowa Lowalangi, femõrõ sabõlõ, ba me no mõrõ ia, ba ihalõ zara dõla nosunia ba ifoʼõsi
nagole nahania.
22. Ba ibaliʼõ ira alawe Yehowa Lowalangi dõla nosu andrõ, nihalõnia ba niha, ba ifasao ba niha.
23. Ba imane niha: Tõla fõfõ dõlagu daʼõ ba nagole fõfõ nagolegu; labeʼe tõinia ndra alawe, me no ba ndra matua
tehalõ ia.
24. Andrõ iʼerogõ ndra amania inania niha, ba molemba ia ba ngambatõnia, ba tobali ha sambua boto ira.
25. Ba si lõ nukha ira, darua ira niha ngambatõnia, ba lõʼõ sa aila ira.

HAKUNA MATATA
 FAZA 3
I. Bõrõta horõ
II. Huku andrõ nifatõrõ Lowalangi ba bõrõta wamabuʼu sangorifi.
III. Niheta ba kabu faradaiso ira.
1. Ba no sonekhe gulõ, moroi ba zaliwaliwa ba danõ fefu nifazõkhi Yehowa Lowalangi; ba imane ba ndra alawe:
Hadia, duhu no iwaʼõ Lowalangi: Lõʼõ manõ miʼa mbua geu ba kabu?
2. Ba imane ira alawe khõ gulõ: Tola sa maʼa mbua geu ba kabu,
3. ba ba mbua geu andrõ si so ba dalu kabu, ba no iwaʼõ Lowalangi: Lõ tola miʼa ia, ba bõi mibabaya, fa bõi mate
ami!
4. Ba imane ulõ ba ndra alawe: Maʼifu sa lõ mate ami;
5. ba iʼila sibai sa Lowalangi: miʼa siʼaikõ ia, ba teboka hõrõmi, ba tobali si mane Lowalangi ami, saboto ba dõdõ si
sõkhi ba si lõ sõkhi.
6. Ba me iʼila saʼae ira alawe, wa sõkhi niʼa mbua geu andrõ, awõ wa si sõkhi famaigi, awõ wa no omasiõ geu daʼõ,
ba wanõndra faʼatuatua khõnia, ba ihalõ mbua, iʼa, ba ibeʼe gõi õ ngambatõnia si so ba ngainia, ba iʼa gõi.
7. Ba teboka hõrõra, darua ira, ba oroma khõra, wa lõ balubalura; ba lafatagu laelae, uʼira.
8. Ba me larongo ruru Yehowa Lowalangi sanõrõ kabu, tanõ owi, me okafu zino, ba iʼalui waminiʼõ yaʼia khõ
Yehowa Lowalangi niha, awõ ngambatõnia barõ ndraha geu ba kabu.
9. Ba humede Yehowa Lowalangi ba niha, imane khõnia: Heza so ndraʼugõ?
10. Ba imane: Urongo wehozihozi gaheu ba kabu, ba ataʼudo, me lõ balubalugu, ba ubiniʼõ ndraʼo.
11. Ba imane: Ha niha zangumaʼõ khõu, wa lõ balubalumõ? Hadia, no oʼa mbua geu andrõ niwaʼõgu khõu: Bõi a
daʼõ?
12. Ba imane niha: Alawe andrõ, nibeʼeu awõgu, daʼõ zameʼe õgu, mbua geu andrõ, ba no uʼa.
13. Ba imane Yehowa Lowalangi ba ndra alawe: Hadia nilaumõ andrõ? Imane ira alawe: Ulõ zamowõhõ yaʼo, fa uʼa.
14. Ba imane Yehowa Lowalangi khõ gulõ: Me no õlau daʼõ, ba niʼelifi ndraʼugõ fõna gurifõ niha fefu ba fõna
gutundruʼu fefu; õʼananaʼõ talu wofanõfanõ ba õʼa danõ, gõtõ waʼanau nosou!
15. Ba ufaʼudu ami ndra alawe ba ufaʼudu ira maʼuwumõ maʼuwunia, daʼõ zomama hõgõu dania, ihundragõ, ba
sendrou bõrõ sisinia ndraʼugõ.
16. Ba ba ndra alawe, ba imane: Erege sibai dõdõu ba dabidabina ubeʼe, afõkhõ dania wadono khõu, ba õʼisõ [sa atõ]
ngambatõu ba samatõrõ yaʼugõ ia!
17. Ba ba niha, ba imane: Me no õʼoʼõ niwaʼõ ngambatõu ba me no õʼa mbua geu andrõ, niwaʼõgu khõu
wangumaʼõ: Bõi a ia, ba niʼelifi mbenua, bõrõ ndraʼugõ; yaʼerege dõdõu wemanga gõu khõnia, gõtõ waʼanau
nosou.
18. Doi ba duʼu zilua khõnia khõu, ba si manga gulegule ba nowi ndraʼugõ.
19. Abõbõi dania mbawau ba wemanga gõu, irege mangawuli ndraʼugõ ba danõ tou, ba nihalõ yaʼugõ. Tanõ sa atõ
ndraʼugõ ba si tobali tanõ zui dania!
20. Ba ibeʼe tõi ngambatõnia Khawa niha, me maʼuwunia fefu zauri dania.
21. Ba ifobaru niha Lowalangi baru uli gutu ndruʼu, awõ ngambatõnia.
22. Ba imane Yehowa Lowalangi: Hiza, no tobali si mane yaʼita niha, me no aboto ba dõdõnia hadia zi sõkhi ba
hadia zi lõ sõkhi. Ba me si manõ, ba fa bõi iʼoroʼõ dangania, ba wangai bua geu fangorifi andrõ, ba wanõndra
faʼauri si lõ aetu!
23. Ba iheta ba kabu Edena niha Yehowa Lowalangi, enaʼõ mangahalõ ia ba danõ, ba nihalõ yaʼia.
24. Ifõfanõ niha ba ifataro Kerubi fõna kabu Edena, tanõ ba gatumbukha luo khõnia, Kerubi si so fõda si takile,
nifaligoi, ba wanaro lala ba geu fangorifi andrõ.

HAKUNA MATATA
 FAZA 4
I. Kaʼino ba Habeli. Sumange andrõ nibeʼera.
II. Ibunu Habeli Kaʼino. Fanegu Lowalangi Kaʼino.
III. Ngaʼõtõ Gaʼino.
IV. Seti ba Enosi. Bõrõta weʼangarõfi li tõi Lowalangi.
1. Ba orudu niha khõ woʼomonia, ba manabina ba madono, Kaʼino dõi nononia, ba imane: No usõndra niha, itolo
Lowalangi.
2. Ba ifuli moʼono, Habeli dõi, akhi Gaʼino. Ba sanguri biribiri Habeli ba sangahalõ Gaʼino.
3. Ba ara maʼifu, ba ibeʼe zumange Yehowa Kaʼino bua nowi khõnia.
4. Ba ibeʼe gõi Habeli, ono gurifõnia si aʼa, tawõ ibeʼe. Ba omasi Yehowa Habeli ba sumange khõnia;
5. ba Kaʼino ba sumange andrõ khõnia, ba lõ omasi ia. Ba mofõnu sibai Gaʼino ba abao mbawania.
6. Ba imane Yehowa khõ Gaʼino: Hana wa mofõnu ndraʼugõ, ba hana wa abao mbawau?
7. Tenga si manõ: na satulõ õlau, ba tola õfaõga mbawau; ba na tenga satulõ nilaumõ, ba no so moroi tou horõ,
itarogõ ndraʼugõ be iʼisõʼõ; ba yaʼugõ, ba hondrõgõ ia.
8. Ba imane Kaʼino khõ nakhinia: Tabu ba mbenua! ba me no larugi mbenua, ba maoso Gaʼino khõ nakhinia Habeli,
ibunu.
9. Ba imane Yehowa khõ Gaʼino: Heza so nakhiu Habeli? Ba imane: Lõ uʼila; hadia, samaigimaigi akhigu andrõ
ndraʼodo?
10. Ba imane: Hadia nilaumõ? Hiza, muʼao khõgu ndro nakhiu andrõ moroi ba danõ tou.
11. Ba iadaʼe, ba niʼelifi ndraʼugõ, nifofanõ ba danõ andrõ, si no mamokai bawania, ba wamadu do nakhiu andrõ,
moroi ba dangau.
12. Na monowi ndraʼugõ ba danõ, ba lõʼõ saʼae ibeʼe khõu mbuania; si lõ hinaoma ndraʼugõ ba guli danõ!
13. Ba imane Kaʼino khõ Yehowa: Si tebai utaha lualua horõgu andrõ.
14. Õfofanõ ndraʼo maʼõkhõ, moroi ba danõ, ba saminiʼõ yaʼia fõnau ndraʼodo ba si lõ hinaoma ba guli danõ, ba ha
niha zi falukha khõgu, ba ibunudo.
15. Ba imane khõnia Yehowa: Hiza, mewitu lalau mbalõ ba zamunu Kaʼino. Ba ifotandra Gaʼino Yehowa, fa bõi
ibunu si falukha khõnia.
16. Ba mofanõ Gaʼino, iʼerogõ Yehowa; ba danõ Nodi soso ia dania, tanõ ba gatumbukha luo, iʼotarai Gedena.
17. Ba orudu Gaʼino khõ woʼomonia, ba manabina ba madono, Khanoki dõi nononia. Ba itaruʼõ mbanua ba ibeʼe tõi
mbanua andrõ dõi nononia andrõ, Khanoki.
18. Ba ono Khanoki, ba Iradi. Ba ono Giradi ba Mehuyaʼeli, ba ono Mehuyaʼeli, ba Metuzaʼeli, ba ono Metuzaʼeli ba
Lameki.
19. Ba samodombua dongania Lameki andrõ, Ada dõi zi sambua ba Sila dõi zi sambua.
20. Ba moʼono Gada, Yabalo dõi nononia, tua zi so baosi, sanguri hadia ia daʼõ.
21. Ba akhinia Yubalo, tua zolau biola ba sigu.
22. Ba moʼono gõi Zila, Tubakaʼino nononia, tua ziambu daʼõ, ba talifusõnia alawe, ba Naʼama.
23. Ba imane Lameki khõ woʼomonia andrõ si darua: Yaʼugõ Ada ba yaʼugõ Sila, mifondrongondrongo wehedegu
andre! Yaʼami foʼomo Lameki, yaʼaboto ba dõdõmi niwaʼõgu! Ubunu niha, balõ zokho andre khõgu ba ono niha
balõ zelezitõ andre.
24. Na fitu winaeta wolau balõ Gaʼino, ba fitu ngafulu a fitu winaeta mbalõ Lameki andre.
25. Ba ifuli orudu Gadamo khõ woʼomonia, ba moʼono ia ono matua, ba ibeʼe tõinia Zeti (Teʼali). [Imane]: Noa sa
ibeʼe khõgu ngaʼõtõ bõʼõ Lowalangi, fangali Habeli andrõ, nibunu Gaʼino.
26. Ba moʼono gõi Zeti andrõ, ba ibeʼe tõi nononia Genosi. Ba me luo daʼõ, ba labõrõtaigõ weʼangarõfi li dõi
Yehowa.

HAKUNA MATATA
 FAZA 5
I. Bõrõta niha.
II. Ngaʼõtõ ndra tua, iʼotarai duada Adamo numalõ mitou khõ duada Noakhi. Faʼatulõ dõdõ Khenoki andrõ.
1. Sura ngaʼõtõ duada Adamo daʼe. Me ifazõkhi Gadamo andrõ Lowalangi, ba famaedo Lowalangi wombõinia
yaʼia;
2. ira matua ba ira alawe wamazõkhinia yaʼira, ba ifahowuʼõ ira ba ibeʼe tõira niha, me luo tefazõkhi ira.
3. Ba me no 130 fakhe Gadamo, ba tumbu khõnia nono, si fakhilikhili khõnia, famaedonia, ba ibeʼe tõinia Zeti.
4. Ba me no tumbu khõnia Zeti andrõ, ba 800 fakhe tõ waʼanau noso Gadamo, ba tumbutumbu khõnia ndraono, ono
matua ba ono alawe.
5. Ba faʼanau noso Gadamo fefu, faʼarania ba guli danõ, ba 930 fakhe; ba mate ia.
6. Ba no 105 fakhe Zeti, ba tumbu khõnia Genosi andrõ.
7. Ba me no tumbu khõnia Genosi, ba 807 fakhe tõ Zeti, ba tumbutumbu khõnia ndraono, ono matua ba ono alawe.
8. Ba faʼanau noso Zeti fefu, ba 912 fakhe, ba mate ia.
9. Ba 90 fakhe Genosi, ba tumbu khõnia Genana andrõ.
10. Ba me no tumbu khõnia Genana andrõ, ba 815 fakhe tõ Genosi andrõ, ba tumbutumbu khõnia ndraono, ono
matua ba ono alawe.
11. Ba faʼanau noso Genosi fefu, ba 905 fakhe, ba mate ia.
12. Ba me no 70 fakhe Genana andrõ, ba tumbu khõnia Mahalaleli.
13. Ba me no tumbu khõnia Mahalaleli, ba 840 fakhe tõ Genana ba tumbutumbu khõnia ndraono, ono matua ba ono
alawe.
14. Ba faʼanau noso Genana fefu, ba 910 fakhe, ba mate ia.
15. Ba me no 65 fakhe Mahalaleli andrõ, ba tumbu khõnia Yaredi.
16. Ba me no tumbu khõnia Yaredi andrõ, ba 830 fakhe tõ Mahalaleli, ba tumbutumbu khõnia ndraono, ono matua ba
ono alawe.
17. Ba faʼanau noso Mahalaleli fefu, ba 895 fakhe, ba mate ia.
18. Ba me no 162 fakhe Yaredi, ba tumbu khõnia Khenoki.
19. Ba me no tumbu khõnia Khenoki andrõ, ba 800 fakhe tõ Yaredi, ba tumbutumbu khõnia ndraono, ono matua ba
ono alawe.
20. Ba faʼanau noso Yaredi fefu, ba 962 fakhe, ba mate ia.
21. Ba me no 65 fakhe Khenoki, ba tumbu khõnia Metusala.
22. Ba me no tumbu khõnia Metusala andrõ, ba 300 fakhe tõ Khenoki, lõ aefaʼaefa khõnia Lowalangi ba dõrõwania
ba guli danõ, ba tumbutumbu khõnia ndraono, ono matua ba ono alawe.
23. Ba faʼanau noso Khenoki fefu, ba 365 fakhe.
24. Ba me no lõ saefaʼaefa khõnia Lowalangi ba lalania, ba samuza maʼõkhõ, ba taya manõ ia, noa sa iheta
Lowalangi.
25. Ba me no 187 fakhe Metusala, ba tumbu khõnia Lameki.
26. Ba me no tumbu khõnia Lameki andrõ, ba 782 fakhe tõ Metusala, ba tumbutumbu khõnia ndraono, ono matua ba
ono alawe.
27. Ba faʼanau noso Metusala fefu, ba 969 fakhe, ba mate ia.
28. Ba me no 182 fakhe Lameki andrõ, ba tumbu khõnia nono matua.
29. Ba ibeʼe tõinia Noakhi imane: Daʼe dania zondrara tõdõda ba waʼerege dõdõda ba ba waʼakao dangada andre, ba
danõ, niʼelifi Yehowa.
30. Ba me no aefa tumbu khõnia Noakhi andrõ, ba 595 fakhe tõ Lameki, ba tumbutumbu khõnia ndraono, ono matua
ba ono alawe.
31. Ba faʼanau noso Lameki fefu, ba 777 fakhe, ba mate ia.
32. Ba me no 500 fakhe Noakhi, ba tumbu khõnia Zemi ba Khamo ba Yafeti.

HAKUNA MATATA
 FAZA 6
I. Itugu lõ sõkhi niha. Ifetaʼu ira Lowalangi ihuku ira.
II. Ono Noakhi.
III. Oroisa Lowalangi khõ Noakhi, ba wamazõkhi owo.
1. Ba me no ibõrõtaigõ ato niha ba guli danõ, me tumbutumbu khõra nono alawe,
2. ba laʼila ono matua khõ Lowalangi, wa no si sõkhi sibai nono alawe ba niha, ba lahalõ zomasi ira.
3. Ba imane Yehowa: Lõ tola saʼae Ehehagu zamatõrõ tõdõ niha, õsi niha ira, ba waʼelungura andrõ; famonosogu
yaʼira na, ba ya hatõ 120 fakhe.
4. Ba me luo daʼõ ba so ba guli danõ niha sebua sibai boto; ba me no orudu nono matua khõ Lowalangi ba nono
alawe ba niha, ba me moʼono ira khõra — ba daʼõ niha sabõlõ andrõ, sebua sibai turia ba gõtõ fõna andrõ.
5. Ba me iʼila Yehowa, wa no ebua sibai zi lõ sõkhi ba niha ba guli danõ, wa no si lõ sõkhi manõ geraʼerara, awõ
nikhoi dõdõra, si lõ mamalõmalõ,
6. ba mangesa dõdõ Yehowa, wa no ifazõkhi niha ba guli danõ, ibusi sibai tõdõnia.
7. Ba imane Yehowa: Daʼuhori ba guli danõ niha andrõ nifazõkhigu, he niha ba he urifõra ba he kuõkuõ andrõ ba he
fofo ba dalu mbanua; mangesa saʼae dõdõgu, wa no ufazõkhi ira.
8. Ba Noakhi andrõ, ba falukha waʼebolo dõdõ Lowalangi.
9. Daʼe ngaʼõtõ Noʼakhi: Noʼakhi andrõ, ba no niha satulõ tõdõ, si lõ sinegu, ba gõtõnia andrõ; lõ aefaʼaefa khõnia
Lowalangi ba lalania.
10. Ba tõlu nono Noʼakhi: Semi ba Khamo ba Yafeti.
11. Ba no tekiko guli danõ fõna Lowalangi, anõnõ danõ horõ.
12. Ba iʼila Lowalangi, wa no tekiko sibai guli danõ, noa sa tefuyu lala nõsi guli danõ fefu.
13. Ba imane Lowalangi khõ Noakhi: No so ba duduma hõrõgu wozu nõsi guli danõ fefu: noa sa anõnõ danõ horõ,
nifazõkhira; ba daʼuhori ira ba guli danõ.
14. Fazõkhi khõu nowo, naruʼu geunia, ba õfobateʼe ba õgalõgalõni sulumou, tanõ bakha ba tanõ baero.
15. Ba õmane wamazõkhi yaʼia: 300 hela waʼanau nowo andrõ ba 50 hela waʼebolo ba 30 hela waʼalawa.
16. Ba õfosandrela nowo, yawa, ba dete, sahela waʼalawa õbeʼe. Ba bawandruhõ nowo, ba ba ngai õbeʼe; õfotõlu
ngaʼõtõ ba oi bateʼe õbeʼe.
17. Lõ ara tõ sa dania ba anõnõ danõ idanõ ubeʼe, ba wangohori fefu nõsi guli danõ, si so noso, barõ mbanua, si
yawa; fefu zi so ba guli danõ ba si tekiko ubeʼe.
18. Ba ba khõu, ba fawuʼu li ndraʼo, ba si mõi ba nowo ndraʼugõ yaʼugõ ba onou matua andrõ ba foʼomou ba
umõnõu andrõ, awõu.
19. Ba ba zi so noso fefu, ba nõsi guli danõ maʼafefu, ba duadua geu, dombudombua õʼohe yawa ba nowo, ba
wangorifi yaʼira, awõu; sara zi matua ba sara zi alawe.
20. Fofo andrõ, ngawangawalõ, ba urifõ niha ngawangawalõ ba sanananana ba guli danõ fefu, ngawangawalõ ba
duadua mõi khõu ba nowo yawa, enaʼõ teʼorifi.
21. Ba yaʼugõ, ba faigi khõu ngawalõ gõ fefu, niʼagaʼaga, ba hõna khõu, õu dania ba õra.
22. Ba iʼoʼõ sibai Noakhi, dali niwaʼõ Lowalangi khõnia.

HAKUNA MATATA
 FAZA 7
I. Feʼamõi ba nowo yawa.
II. Bõrõta waʼanõnõ danõ.
III. Ahori mate hadia ia zauri.
1. Ba imane Yehowa khõ Noakhi: Ae baowo, yaʼugõ ba soroiyomou fefu, me no satulõ ndraʼugõ fõnagu, uʼila, ba
niha andrõ.
2. Ba zaliwaliwa ba danõ, si lõ si lõ sõkhi, ba fitufitu halõ, si matua ba si alawenia; ba ba zi so si lõ sõkhi ba duadua,
si matua ba si alawenia.
3. Ba si manõ ba wofo ba dalu mbanua, fitufitu, si matua ba si alawenia, ba wangorifi tanõmõ ba guli danõ
maʼasagõrõ.
4. Hatõ fitu bongi sa, ba moteu ba guli danõ ubeʼe, õfa wulu ngaluo ba õfa wulu mbongi, ba uhori ba guli danõ fefu
zi so andrõ, nifazõkhigu.
5. Ba iʼoʼõ sibai Noakhi niwaʼõ Yehowa khõnia.
6. Ba no 600 fakhe Noakhi, me anõnõ danõ idanõ.
7. Ba mõi ba nowo Noakhi, awõ nononia ba foʼomonia ba umõnõnia, fõna waʼanõnõ danõ andrõ.
8. Ba saliwaliwa ba danõ, si lõ hadia ia si lõ sõkhi, ba si so si lõ sõkhi ba fofo ba sanananana ba guli danõ,
9. ba faedo weʼamõi baowo khõ Noakhi, sarasara zi matua ba sarasara zi alawe, si mane niwaʼõ Lowalangi khõ
Noakhi.
10. Ba me no aefa zi fitu bongi andrõ, ba ibõrõtaigõ waʼanõnõ danõ andrõ.
11. Me 600 fakhe Noakhi, me bawa si dua, ba zi mewelewitu, daʼõ mbawa, ba zangumbungumbu manõ nidanõ moroi
ba namõ sabakha, ba teboka zandrela mbanua si yawa.
12. Ba abõlõbõlõ sibai deu ba guli danõ, õfa wulu ngaluo ba õfa wulu mbongi.
13. Ba me luo daʼõ mõi baowo Noakhi ba Semi ba Khamo ba Yafeti, ono Noakhi ba foʼomo Noakhi ba umõnõnia
andrõ si datõlu,
14. ba fao, yaʼira ba utu ndruʼu andrõ fefu ba urifõ niha fefu, ngawangawalõ ba kuõkuõ fefu, sanananana ba danõ,
ngawangawalõ, awõ ngawalõ wofo, fefu zoʼafi.
15. Daʼõ zi mõi khõ Noakhi, baowo, duadua, fefu nõsi guli danõ, si so noso.
16. Ba si mõi yawa, ba sarasara zi matua ba sarasara zi alawe, fefu nõsi guli danõ, si mane niwaʼõ Lowalangi khõnia.
Ba ikusi mbawandruhõ Yehowa, furinia.
17. Ba ibõrõtaigõ waʼanõnõ danõ andrõ, õfa wulu ngaluo. Ba tedoudou molõ, ifazawa nowo, alawa yawa danõ.
18. Ba itugu ebua sibai molõ, tedoudou sibai ba guli danõ, ba hulõ zoloyo nowo ba molõ andrõ.
19. Itugu ebua sibai nidanõ ba guli danõ, tobali anõnõ hili salawa fefu, ba guli danõ.
20. Felelima siʼu inõnõi hili idanõ, tobalu manõ.
21. Ba tekiko nõsi guli danõ fefu, saliwaliwa ba guli danõ, he fofo ba he urifõ niha ba he utu ndruʼu, fefu hadia ia
zanananana ba guli danõ, ba dozi niha.
22. Fefu zi so noso ba nikhu, si so ba danõ yawa, ba mate.
23. Si manõ wangohorinia fefu zi so ba guli danõ, he niha, ba he urifõ niha ba kuõkuõ ba fofo ba dalu mbanua; tehori
ba danõ, tobali hatõ Noakhi zi tosai, awõ hadia ia zi fao khõnia baowo.
24. Ba lõ alõʼalõ nidanõ ba guli danõ, 150 wongi.

HAKUNA MATATA
 FAZA 8
I. Alõ nidanõ.
II. Itandratandraigõ Noakhi he wisa waʼalõ.
III. Laheta ira baowo.
IV. Sumange fangandrõ saoha gõlõ. Amabuʼula li Lowalangi.
1. Ba itorõ tõdõ Lowalangi Noakhi ba utu ndruʼu andrõ fefu ba urifõ niha fefu, si no fao khõnia baowo. Ba ifatõrõ
nangi ba guli danõ Lowalangi, ba alõ nidanõ.
2. Ba teduhõ gumbu andrõ ba namõ, ba sandrela andrõ ba mbanua si yawa, ba tetaha deu si oroi mbanua si yawa.
3. Ba itugu alõ nidanõ ba guli danõ, ogoʼõ, me no irugi 150 wongi.
4. Ba ba zi mewelewitu ba mbawa si fitu, ba tosake nowo ba hili Gararata.
5. Ba itugu alõʼalõ nidanõ, irugi mbawa si fulu. Ba me tesaʼa ba mbawa si fulu, ba oroma zuzu hili misa.
6. Ba 40 wongi aefa daʼõ, ba ibokai zandrela nowo Noakhi, sandrela andrõ nifazõkhinia,
7. ba ifoloi gaga, ba manõrõnõrõ manõ daʼõ, irege ogoʼõ nidanõ ba guli danõ.
8. Aefa daʼõ, ba ifoloi marafadi, ba wamaigi, na no ogoʼõ nidanõ ba guli danõ.
9. Ba lõ isõndra dugela, solombase ia, marafadi andrõ, ba mangawuli ia baowo khõ Noakhi, me lõ saefa na
waʼanõnõ guli danõ maʼafefu; ba iʼoroʼõ dangania Noakhi, ifuli ihalõ baowo khõnia marafadi andrõ.
10. Ba fitu bongi tõ ifuli ibaseʼõ, ba ifuli ifoloi marafadi, moroi ba nowo.
11. Ba mangawuli khõnia daʼõ me tanõ owi, ba hiza ba mbawania mbadõbadõ falo, sawena ifatõ. Ba aboto ba dõdõ
Noakhi, wa no ogoʼõ nidanõ ba guli danõ.
12. Ba ibaseʼõ zui, fitu bongi tõ, ba ifuli ifoloi marafadi, ba lõ mangawuli khõnia daʼõ.
13. Ba me no sara tõra 600 fakhe Noakhi, me tesaʼa ba mbawa si fõfõna, ba no ogoʼõ nidanõ ba guli danõ. Ba ibeta
zagõ nowo Noakhi ba ifakhõlõ ia, ba no otufo guli danõ.
14. Ba ba zi dua wulu a fitu ba mbawa si dua, ba alua otufo guli danõ.
15. Ba humede Lowalangi khõ Noakhi, imane:
16. Hetaʼõ baowo, yaʼugõ ba foʼomou ba onou ba umõnõu, awõu.
17. Ba fefu zaliwaliwa ba danõ, si no fao khõu, fefu nõsi guli danõ, he fofo ba he urifõ niha ba he kuõkuõ fefu,
sanananana ba danõ, ba fao khõu weʼamõi tou, enaʼõ maliwaliwa ba guli danõ ba enaʼõ moʼonoʼono ba
wangoyaʼõ yaʼira ba guli danõ.
18. Ba mõi tou Noakhi ba ononia ba foʼomonia ba umõnõnia.
19. Fefu zi õfa ahe, fefu kuõkuõ ba fefu wofo, fefu zaliwaliwa ba guli danõ, ngawangawalõ, ba aheta baowo.
20. Ba ifaʼanõ naha wameʼe sumange khõ Yehowa Noakhi, ihalõ ngawalõ zaliwaliwa ba guli danõ fefu, si lõ hadia ia
zi lõ sõkhi, awõ ngawalõ wofo fefu, si lõ si lõ sõkhi, ba ibeʼe sumange nitunu, ba naha andrõ.
21. Ba me iʼago hua omasiõ andrõ Yehowa, ba imane dõdõnia: Lõ utohugõ wangelifi tanõ ha niha andrõ, me no si lõ
sõkhi geraʼera dõdõnia, iʼotarai iraono ia; ba lõ utohugõ wamubunu fefu zi so noso, si mane folaugu mege.
22. Sagõtõ tanõ dania, ba bõi yaʼaetuʼaetu wananõ ba famasi ba faʼokafu ba faʼaukhu zino ba bawa lõkhõ ba bawa
deu ba si maʼõkhõ ba si bongi.

HAKUNA MATATA
 FAZA 9
I. Ifahowuʼõ niha andrõ, sauri, Lowalangi.
II. Fawuʼu li Lowalangi ba niha. Tandra wawuʼusa li andrõ ndrumi.
III. Femabu Noakhi. Fangelifi ba famahowu, nilaunia khõ nononia.
1. Ba ifahuwuʼõ Noakhi ba ononia Lowalangi, imane khõra: Miʼoʼono ba miʼoyaʼõ ami, mifoʼõsi guli danõ!
2. Ndramuʼataʼufi ami, yamuhokha mbu zaliwaliwa ba danõ fefu, awõ wofo ba dalu mbanua fefu, awõ zanananana
ba danõ fefu, ba awõ giʼa ba nasi, fefu: barõ mbawami tebeʼe.
3. Fefu zaliwaliwa, si so noso, ba õmi: si mane fameʼegu bulu ndruʼu andrõ ubeʼe khõmi, fefu.
4. Ha nagole si so noso na bakha, si so donia na, ba lõ tola miʼa.
5. Ba ulau mbalõ ndromi; ba zaliwaliwa ba danõ fefu ulau, ba ba niha fefu, ulau mbalõ noso niha, me no si
fatalifusõ; me no ibeʼe famaedonia niha Lowalangi, wamazõkhi yaʼia.
6. Na so zameʼe aduwa ndro niha, ba niha zui zameʼe aduwa ndronia, me no ibeʼe famaedonia niha Lowalangi,
wamazõkhi yaʼia.
7. Ba yaʼami, ba miʼoʼono, miʼoyaʼõ ami; miʼaliwaliwa ba guli danõ ba miʼoyaʼõ ami ba detenia.
8. Ba imane na Lowalangi khõ Noakhi ba ba nononia, si so ba ngainia:
9. Hiza, fawuʼu li ndraʼodo khõmi, ba ba maʼuwumi,
10. ba ba zi so noso fefu, awõmi, he fofo ba he urifõmi andrõ ba utu ndruʼu fefu, si faofao khõmi, fefu gofu hadia
zaliwaliwa ba danõ, si oroi nowo andrõ.
11. Fawuʼusa li andrõ khõgu khõmi: tenga saʼae nihori hadia ia nifazõkhi, ba nidanõ andrõ, si nõnõi tanõ, ba lõʼõ
saʼae itõrõ faʼanõnõ danõ, ba wamakiko uli danõ.
12. Ba imane Lowalangi: Daʼõ dandra wawuʼusa li andrõ, fawuʼusa li khõgu khõmi ba ba zi so noso fefu, awõmi, ba
ngaʼõtõ fefu mitou.
13. Dumi andrõ khõgu, ba ubeʼe ba lawuo, enaʼõ tandra wawuʼusa li ia ba gotaluama danõ.
14. Ba na so uhõna lawuo, yawa danõ, ba na teʼila ndrumi andrõ,
15. ba itõrõ tõdõgu wawuʼusa li andrõ, fawuʼusa li khõgu khõmi ba ba zonoso fefu ba nõsi guli danõ maʼafefu; fa bõi
saʼae anõnõ danõ idanõ andrõ, ba wamakiko õsi guli danõ fefu.
16. Ba na no so ba lawuo ndrumi andrõ, ba ufaigi ia, enaʼõ itõrõ tõdõgu wawuʼusa li andrõ, si lõ tebulõ, nilau
Lowalangi ba zonoso fefu ba nõsi guli danõ maʼafefu.
17. Ba imane Lowalangi khõ Noakhi: Ya daʼõ dandra wawuʼusa li andrõ, fawuʼusa li andrõ khõgu ba nõsi guli danõ
fefu.
18. Ba ono Noakhi si oroi nowo andrõ, ba Semi ba Khamo ba Yafeti; ba Khamo andrõ, ba ama Ganaʼana andrõ.
19. Daʼõ nono Noakhi si datõlu andrõ, ba yaʼira wurugõ niha ba guli danõ fefu.
20. Ba ibõrõtaigõ Noakhi ifazõkhi kabu nagu, sangahalõ ia.
21. Ba me ibadu nagu, ba mabu ia, ba mõrõmõrõ tou ia ba nosenia, lõ balubalu zaila ia.
22. Ba me iʼila Khamo andrõ, ama Ganaʼana, lõ balubalu namania, ba mõi ia muwaʼõ khõ gaʼania si darua andrõ,
baero.
23. Ba lahalõ mbaru sebua ira Semi Yafeti, laʼangalisigõ, laʼerogõ weʼamõi khõ namara ba labulugõ zaila ia; noa sa
laʼerogõ, fa bõi laʼila zaila namara.
24. Ba me tokea Noakhi, me dõhõ wemabunia ba me irongo nilau nononia si akhi andrõ khõnia, ba imane:
25. Niʼelifi Ganaʼana, ya sawuyu zawuyu ia ba khõ gaʼania andrõ!
26. Ba imane na: Nisuno Yehowa Lowalangi Zemi, ba ya sawuyura Ganaʼana!
27. Yamufonaha sebolo Yafeti Lowalangi ba yamonahia [Yafeti] ba nose Zemi; ba sawuyura dania Ganaʼana!
28. Ba 350 fakhe tõ na Noakhi, me no aefa waʼanõnõ danõ andrõ, ba 950 fakhe waʼanau noso Noakhi fefu, ba mate
ia.

HAKUNA MATATA
 FAZA 10
I. Ngaʼõtõ Yafeti.
II. Ngaʼõtõ Khamo.
III. Ngaʼõtõ Zemi.
1. Daʼe ngaʼõtõ nono Noakhi andrõ, Semi ba Khamo ba Yafeti; tumbutumbu khõra ndraono, me no aefa wa atua
danõ andrõ fõna.
2. Daʼe nono Yafeti andrõ: Gomeri ba Magogi ba Madai ba Yawano ba Tubalo ba Mesekhi ba Tirasi.
3. Ba ono Gomeri, ba Asekena ba Rifati ba Togarima.
4. Ba ono Yawano, ba Elisa ba Tarisi ba mado Khiti andrõ ba mado Rodani.
5. Ba daʼõ fabali zi so ba hulõ andrõ, niha baero. Daʼõ nono Yafeti andrõ, fasambua danõra, ba fasambua lira,
fasambua madora, fasambua soi.
6. Ba ono Khamo, ba Kusi, ba Miserayi ba Futo ba Kanaʼana.
7. Ba ono Gusi, ba Seba ba Hewila ba Sabata ba Raʼema ba Sabitekha; ba ono Raʼema, ba Sekheba ba Dedano.
8. Ba ono Gusi na Nimerodi; ba ibõrõtaigõ sabõlõ daʼõ ba guli danõ.
9. Sabõlõ ba wealu ia, tanõ fõna Yehowa; andrõ wa lawaʼõwaʼõ: ”Sabõlõ ba wealu, tanõ fõna Yehowa, si mane
Nimerodi.”
10. Bõrõta gamatõrõwania Mbabeli andrõ ba Erekhi ba Akadi ba Kalene, ba danõ Zineara.
11. Ba daʼõ iʼotarai wanawa tanõ Asuri, ba itaruʼõ Niniwe andrõ ba Rehoboti-Iri ba Kala,
12. ba Reseni andrõ ba gotaluara Niniwe Gala — daʼõ mbanua sebua andrõ.
13. Ba ngaʼõtõ Miserayi andrõ, ba mado Ludi ba mado Ganami ba mado Lehabi ba mado Nafetuhi,
14. ba mado Wateruzi ba mado Gaseluhi (bõrõta Ndrawa Wilisiti andrõ) ba mado Gafetori.
15. Ba ono Ganaʼana, ba Sidona, ononia si aʼa, ba Kheti;
16. ba ngaʼõtõnia na Ndraono Yebusi andrõ ba Iraono Gamori ba Iraono Girigasi,
17. ba Iraono Hewi ba Iraono Gariki ba Iraono Zini,
18. ba Iraono Gariwadi ba Iraono Zemari ba Iraono Hamata; ba si manõ waʼafabali soi Ndrawa Ganaʼana andrõ.
19. Ba tanõ Ndrawa Ganaʼana andrõ, ba iʼotarai Zidona ba numalõ ba Gerara, irege Gasa, ba numalõ ba Zodoma ba
ba Gomora ba ba Gadama ba ba Zeboʼi, irugi Laza.
20. Daʼõ ndraono Khamo, soira ba hadia ngawalõ lira, tanõra andrõ ba madora.
21. Ba Semi andrõ, furugõ ndraono Heberi andrõ fefu, gaʼa Yafeti, ba moʼonoʼono gõi.
22. Ono Zemi ba Elama ba Asuri ba Arafasa ba Ludi ba Aramo.
23. Ba ono Garamo, ba Usi ba Huli ba Geteri ba Masi.
24. Ba ono Garafasa, ba Sela, ba ono Zela, ba Heberi.
25. Ba khõ Heberi andrõ, ba dombua nono matua; tõi zi sambua, ba Felegi, me ba gõtõnia fabali niha ba guli danõ.
Ba tõi dalifusõnia andrõ, ba Yoketana.
26. Ba ono Yoketana andrõ, ba Alimodadi ba Salefi ba Hasamaweti ba Yara,
27. ba Hadoramo ba Usala ba Dikela,
28. ba Obala ba Abimaʼeli ba Seba
29. ba Ofiri ba Hawila ba Yobabi, oi ono Yoketana daʼõ.
30. Ba banuara, ba iʼotarai Mesa, numalõ ba Zefara, irege hili andrõ, tanõ ba gatumbukha luo.
31. Daʼõ ngaʼõtõ Zemi andrõ, soira andrõ ba hadia ngawalõ lira ba tanõra ba madora andrõ.
32. Daʼõ ngaʼõtõ ndraono Noakhi, iwara andrõ ba soira; ba ba khõra fabali soi andrõ ba guli danõ, me no aefa
waʼatua danõ andrõ fõna.

HAKUNA MATATA
 FAZA 11
I. Fotomo malige andrõ ba Mbabeli Famakhõyõ li.
II. Ngaʼõtõ Zemi.
III. Iheta ia ba Guri Tara, iʼohe Gaberamo ba Loti, lasawa Harana.
1. Ba ha sambalõ li niha ba guli danõ fefu, ha sambua wehede.
2. Ba me latõrõi danõ tanõ ba gatumbukha luo, ba lasõndra ndraso ba danõ Zineara, ba mowanua ira ba daʼõ.
3. Ba faoma lamane khõ nawõra: Talabu, tafazõkhi gara tembo ba tatunu! Ba kara khõra gara tembo andrõ ba
sulumou wamabõbõ.
4. Ba lamane: Talabu, tataruʼõ khõda mbanua, awõ malige, sirugi banua si yawa zuzu, taʼebuaʼo dõida, fa bõi
muzaewe ita ba guli danõ maʼasagõrõ.
5. Ba mõi tou Yehowa, ba wamaigi banua andrõ, awõ malige, nilau nono niha andrõ.
6. Ba imane Yehowa: Ha sambua soi ira ba ha sambalõ lira, ba bõrõta wolaura daʼõ, ba lõʼõ [saʼae] si tebai lalau,
nikhoi dõdõra.
7. Ba damõi ita tou ba tafakhõyõ lira, fa bõi saʼae iʼila li nawõnia zamõsana!
8. Ba tobali ifazawili ira Yehowa ba zi manõ, moroi ba daʼõ, ifazaewe ira ba guli danõ maʼasagõrõ, ba tobali tebai
saʼae lataruʼõ mbanua andrõ.
9. Andrõ wa labeʼe tõinia Mbabeli, me no ba daʼõ ifakhõyõ Yehowa li niha fefu, ba me ba daʼõ iʼoroi Yehowa,
wamazawili yaʼira ba guli danõ maʼasagõrõ.
10. Daʼe ngaʼõtõ Zemi: Me no otu fakhe Zemi andrõ, ba tumbu khõnia Garafasa.
11. Ba me no tumbu Garafasa, ba 500 fakhe tõ na noso Zemi, ba tumbutumbu khõnia ndraono, ono matua ba ono
alawe.
12. Ba me no 35 fakhe Garafasa, ba tumbu khõnia Zela.
13. Ba me no tumbu Zela, ba 403 fakhe tõ na noso Garafasa, ba tumbutumbu khõnia ndraono, ono matua ba ono
alawe.
14. Ba me no 30 fakhe Zela, ba tumbu khõnia Heberi.
15. Ba me no tumbu Heberi andrõ, ba 403 fakhe tõ na noso Zela, ba tumbutumbu khõnia ndraono, ono matua ba ono
alawe.
16. Ba me no 34 fakhe Heberi, ba tumbu khõnia Welegi.
17. Ba me no tumbu Welegi, ba 430 fakhe tõ na noso Heberi, ba tumbutumbu khõnia ndraono, ono matua ba ono
alawe.
18. Ba me no 30 fakhe Welegi, ba tumbu khõnia Reu.
19. Ba me no tumbu Reu andrõ, ba 209 fakhe tõ na noso Welegi, ba tumbutumbu khõnia ndraono, ono matua ba ono
alawe.
20. Ba me no 32 fakhe Reu, ba tumbu khõnia Zerugi.
21. Ba me no tumbu Zerugi, ba 207 fakhe tõ na noso Reu, ba tumbutumbu khõnia ndraono ono matua ba ono alawe.
22. Ba me no 30 fakhe Zerugi, ba tumbu khõnia Nakhori.
23. Ba me no tumbu Nakhori andrõ, ba 200 fakhe tõ na noso Zerugi ba tumbutumbu khõnia ndraono, ono matua ba
ono alawe.
24. Ba me no 29 fakhe Nakhori, ba tumbu khõnia Dara.
25. Ba me no tumbu Dara andrõ, ba 119 fakhe tõ na noso Nakhori, ba tumbutumbu khõnia ndraono, ono matua ba
ono alawe.
26. Ba me no 70 fakhe Dara, ba tumbu khõnia Gaberamo ba Nakhori ba Harana.
27. Ba daʼe ngaʼõtõ Dara andrõ: Ono Dara, ba Aberamo ba Nakhori ba Harana.
28. Ba ono Harana Loti andrõ. Ba si mate fõna namania Tara Harana andrõ, ba mbanuara andrõ, ba Guri ba Galedaia.
29. Ba mangowalu ndra Aberamo Nakhori; tõi woʼomo Gaberamo, ba Saraʼi, ba tõi woʼomo Nakhori, ba Milika, ono
Harana andrõ, ama ndra Milika Yisika.
30. Ba si lõ moʼono Zaraʼi andrõ.
31. Ba iʼohe nononia Aberamo Tara, awõ Loti, ono nononia Harana andrõ, awõ numõnõnia Saraʼi andrõ, foʼomo
nononia Aberamo, aheta ira ba Guri ba Galedaia, ba wanawa tanõ Ganaʼana. Ba larugi Harana, ba ahono ira ba
daʼõ.
32. Ba faʼanau noso Dara, ba 205 fakhe; ba mate Dara ba Harana.

HAKUNA MATATA
 FAZA 12
I. Awuʼa Gaberamo, awõ Loti, laheta ira ba mbanuara.
II. Lasawa danõ Miserayi. Itimba khõra zi lõ sõkhi Lowalangi.
1. Ba imane Yehowa khõ Gaberamo: Hetaʼõ ba danõmi ba ba dalifusõu ba ba nomo namau, ba ae ba danõ
niʼoromaʼõgu khõu dania.
2. Ba ubaliʼõ soi sebua ndraʼugõ, ba ufahowuʼõ ndraʼugõ ba uʼebuaʼõ dõimõ ba to bali howuhowu ndraʼugõ.
3. Ufahowuʼõ zamahowuʼõ yaʼugõ, ba sangelifi yaʼugõ, ba uʼelifi gõi, ba moroi khõu tefahowuʼõ dania fefu soi ba
guli danõ.
4. Ba awuʼa Gaberamo, iʼoʼõ niwaʼõ Yehowa khõnia, ba fao khõnia Loti. Ba no 75 fakhe Geberamo, me aheta ia ba
Harana.
5. Ba iʼohe woʼomonia Saraʼi Aberamo, awõ Loti, ono dalifusõnia, awõ nibayabayara fefu, si so khõra, awõ niha
andrõ (sangai halõwõ) nisõndrara ba Harana, ba laheta ira, ba weʼamõi ba danõ Ganaʼana, ba larugi danõ
Ganaʼana.
6. Ba itõrõi danõ andrõ Aberamo, irugi mbanua Zikhema, irugi gatua More; ba me luo daʼõ, ba Dawa Ganaʼana zi
so ba danõ.
7. Ba iʼoromaʼõ ia khõ Gaberamo Yehowa, imane khõnia: Ba maʼuwumõ ubeʼe danõ andre! Ba ifaʼanõ naha
wameʼe sumange ba daʼõ khõ Yehowa, si no mangoromaʼõ yaʼia khõnia. (F. 13, 15; 15, 18. Moz. V. 34, 4).
8. Ba ifaʼese ia fõna, isawa hili tanõ ba gatumbukha luo, iʼotarai Mbetieli, ba daʼõ itaruʼõ nosenia, tobali tanõ ba
gaekhula Mbetieli ba tanõ ba gatumbukha Gaʼi, iʼotarai zi so ia. Ba ifaʼanõ ba daʼõ naha wameʼe sumange khõ
Yehowa ba iʼangarõfi li Yehowa.
9. Aefa daʼõ, ba idouʼõdouʼõ ia Aberamo miraya.
10. Ba itõrõ lofo danõ andrõ. Ba mõi misi tou ba danõ Miserayi Gaberamo, ba weʼaso ba daʼõ maʼifu; noa sa
abõlõbõlõ lofo ba danõ.
11. Ba me no ahatõ ira ba danõ Miserayi, ba imane Aberamo khõ woʼomonia Saraʼi: Hiza, uʼila, wa no ira alawe si
sõkhi bawa ndraʼugõ.
12. Ba na laʼilaʼõ dania Dawa Miserayi, ba lamane dania: Foʼomonia! ba labunu ndraʼo, ba laʼorifi ndraʼugõ.
13. Uʼandrõ khõu, õwaʼõ dania, akhigu ndraʼugõ, enaʼõ ohahau dõdõgu, bõrõ ndraʼugõ, fa aurido, bõrõ ndraʼugõ.
14. Ba me no irugi danõ Miserayi Aberamo, ba laʼila Dawa Miserayi, wa no si sõkhi sibai ndra alawe andrõ.
15. Ba me no laʼila ia kumandru sebua andrõ khõ Waraʼo ba lasuno ia khõ Waraʼo, ba teʼohe ba gõdo Waraʼo ndra
alawe andrõ.
16. Ba obõwõ Waraʼo khõ Gaberamo, bõrõ ndra alawe, ba isõndra Aberamo mbiribiri ba sawi ba kalide ba sawuyu
ono matua ba sawuyu ono alawe ba kalide si alawe ba ondra.
17. Ba ifatõrõ wamakao sebua Yehowa khõ Waraʼo ba ba zoroiyomonia, bõrõ Zaraʼi, foʼomo Gaberamo.
18. Ba ifakaoniʼõ Gaberamo Faraʼo, imane: Hana wa õlau khõgu daʼõ? Hana wa lõ õwaʼõ khõgu, wa foʼomou?
19. Hana wa õwaʼõ: akhigu, fa tobali uhalõ ia foʼomogu? Ba iadaʼe, ba hiza woʼomou, ohe ia ba fuliʼõ!
20. Ba iwaʼõ niha Faraʼo, khõnia, enaʼõ mõi ira awõra ba lala, ba fao woʼomonia, awõ fefu hadia ia khõnia.

HAKUNA MATATA
 FAZA 13
I. Ifuli iheta ia ba danõ Miserayi Aberamo, no ebua howuhowu.
II. Fabali ira Gaberamo Loti.
III. Ifuli ifabuʼu linia khõnia Lowalangi.
1. Ba mõi miyawa Gaberamo, moroi ba danõ Miserayi, awõ woʼomonia, awõ fefu hadia ia khõnia, ba fao khõnia gõi
Loti, lasawa danõ si raya no.
2. Ba no ebua sibai gokhõta Gaberamo, he urifõ ba he firõ ba he anaʼa.
3. Ba itohutohugõ wofanõnia, iheta ia si raya, isawa Mbetieli, irege zi so osenia no, ba gotaluara Mbetieli Gaʼi,
4. irege zi so naha wameʼe sumange no, nifaʼanõnia ba daʼõ fõna. Ba iʼangarõfi li dõi Yehowa Aberamo ba daʼõ.
5. Ba khõ Loti gõi, si fao khõ Gaberamo, ba so mbiribiri ba sawi ba ose.
6. Ba tebai itaha ira tanõ, fa orudurudu manõ ira menaʼõ, me no oya sibai gurifõra, tebai orudu manõ ira.
7. Ba tobali fasosososo ira gubalo gurifõ Gaberamo gubalo gurifõ Loti. Ba so na gõi Ndrawa Ganaʼana ba danõ ba
Dawa Weresi, me luo daʼõ.
8. Ba imane Aberamo khõ Loti: Bõi fasoso ita, ba bõi fasoso ira gubalo khõgu gubalo khõu, noa sa si fatalifusõ ita.
9. Tenga no so fõnau danõ maʼafefu. Sõkhi na õhetaʼõ khõgu; na ba gabera zomasiʼõ, ba ba gambõlõ mõi ndraʼo, ba
na ba gambõlõ õwaʼõ, ba ba gabera ndraʼo.
10. Ba ifaõga hõrõnia Loti, ba iʼila, tanõ si lõ ambõʼambõ idanõ ndraso Yoridano andrõ maʼasagõrõ, me lõʼõ na
nidudugõ Lowalangi Sodoma ba Gomora andrõ, ba hulõ kabu Yehowa, si mane tanõ Miserayi, irugi Zoara andrõ.
11. Ba ituyu khõnia ndraso Yoridano andrõ maʼasagõrõ Loti, ba maoso ia, isawa gatumbukha luo, ba tobali fabali ira.
12. Ba danõ Ganaʼana so Gaberamo, ba Loti, ba ba mbanua ba ndraso iʼiagõ, ba ifaʼezeʼeze nosenia, irugi Zodoma.
13. Ba si lõ sõkhi inbanua Zodoma andrõ, fahõna horõra khõ Yehowa.
14. Ba imane Yehowa khõ Gaberahamo, me no fabali Loti khõnia: Faõga hõrõu ba faigi danõ andrõ fefu, iʼotarai zi
soʼõ, miyõu ba miraya ba tanõ ba gatumbukha ba tanõ ba gaekhula.
15. Fefu danõ andrõ sa, niʼilau, ba khõu ba ba maʼuwumõ ubeʼe, si lõ tebulõ.
16. Ba uʼoyaʼõ maʼuwumõ, irege faʼoya ngawua nene ba danõ, fa tebai laʼerai maʼuwumõ, si mane faʼatebai
wangerai ngawua nene ba danõ.
17. Faoso ba tõrõi danõ, faʼanau ba faʼebolo, khõu sa ubeʼe ia, tana khõu.
18. Ba ifaʼese nosenia Aberamo, irugi gatua Mamere ba tebato ia ba daʼõ, ba Heberona andrõ, ba ifaʼanõ naha
wameʼe sumange khõ Yehowa.

HAKUNA MATATA
 FAZA 14
I. Tesuwo Zodoma ba teraʼu Loti.
II. Iʼorifi Loti Aberamo.
III. Ifahowuʼõ Gaberamo Melekhisede andrõ.
1. Ba me luo Garambeli, razo Zineara, ba maoso Gariokhi, razo Gelasara ba Kedoro Laʼomoro, razo Gelama ba
Tidala, razo niha baero, lasuwõ Mbera,
2. razo Zodoma ba Birisa, razo Gomora ba Sinaba, razo Gadama, ba Semeberi, razo Zeboʼi ba razo Mbela, yaʼia
Zoʼara andrõ.
3. Daʼõ fefu zorudu weʼamõi ba ndraso Sidi andrõ, yaʼia zilua asi sasiʼasi maʼõkhõ.
4. No mewelendrua fakhe ira barõ mbawa Kedoro Laʼomoro andrõ ba me aefa daʼõ, ba laheta ira banuania.
5. Ba me no alua meweledõlu fakhe, ba so Kedoro Laʼomoro, ba razo andrõ, si mõi awõnia, ba laʼalani mado Refaʼi
andrõ ba Gasaroto Karanaï, awõ mado Zusi ba Hama, awõ mado Gemi, ba ndraso ba Giriataʼi,
6. ba mado Hori ba hili Zeʼira andrõ khõra, irugi Geli Farana, tanõ ba gatumbukha luo, iʼotarai danõ si mate andrõ.
7. Ba lafuli ira furi ba larugi Geni Misefa, ya ia Kadesi, ba lasuwõ danõ Ndraono Gamaleki maʼasagõrõ, awõ
Ndraono Gamori ba Hazaso Tamara.
8. Ba maoso razo Zodoma ba razo Gomora ba razo Gadama ba razo Zebo i ba razo Mbela, yaʼia Zoara andrõ,
lafaʼanõ ira ba wolau khõra ba zaloʼo ba Zidi,
9. ba wolau khõ Kedoro Laʼomoro andrõ, razo Gelama, ba khõ Didala, razo niha baero, ba khõ Garambeli, razo
Zineara, ba khõ Gariokhi, razo Gelasara — daõfa razo udu zi dalima.
10. Ba ba ndraso Sidi andrõ, ba no fahõna manõ dõgi zulumou. Ba me no tetimba furi razo Zodoma ba razo Gomora,
ba ahõndrõ ira ba daʼõ, ba si tosai, ba moloi, lasawa hili.
11. Ba ahori lahalõ nibayabaya ba Zodoma ba ba Gomora ba balazora fefu, ba mofanõ.
12. Ba laʼoloiʼõ gõi Loti andrõ, ono dalifusõ Gaberamo, si no fatewu ba Zodoma, awõ nibayabayania, ba mofanõ.
13. Ba so zoloi, ba iʼombakhaʼõ khõ Gaberamo andrõ, mado Heberaio; ba gatua Ndraono Gamori Mamere, talifusõ
ndra Esikoli Aneri, so daʼõ, ba si faʼawõ khõ Gaberamo daʼõ no mege.
14. Ba me irongo Gaberamo, no laraʼu dana nononia andrõ ba no laʼoloiʼõ, ba ifaʼanõ niha andrõ khõnia, si no faduhu
dõdõnia, si tumbu baomo nia [sawuyu], 318, ba igohi zanuwõ andrõ, irege Dano.
15. Ba ibarigõ niha andrõ khõnia ba lahawui zanuwõ, ba zi bongi, ba teʼala labeʼe ba lagohi, irege Hoba, yõu
Ndramaseko.
16. Ba iʼohe mangawuli [Aberamo] fefu nibayabaya, ba he Loti gõi, tana nononia, awõ nibayabayania, iʼohe
mangawuli, awõ ndra alawe, awõ niha sato niʼoloiʼõ.
17. Ba no teʼala Kedoro Laʼomoro andrõ, awõ razo andrõ si fao khõnia, ibeʼe Aberamo, ba ifuli ia, ba ifaondragõ ia
razo Zodoma ba ndraso Zawe, yaʼia ndraso razo andrõ.
18. Ba iʼohe baero roti ba agu Melekhisede, razo Zalema, ere Lowalangi Fondrege Zalawa daʼõ.
19. Ba ifahowuʼõ Gaberamo, imane: Yawahowuʼõ Gaberamo Lowalangi Fondrege Zalawa, samazõkhi banua si
yawa, awõ danõ!
20. Ba nisuno Lowalangi Fondrege Zalawa, si no mameʼe ba dangau emaliu. Ba ibeʼe khõnia Aberamo zambua
niʼofulu fefu hadia ia.
21. Ba imane razo Zodoma khõ Gaberamo: Niha andrõ beʼe khõgu, ba nibayabaya andrõ, ba halõ khõu.
22. Ba imane Aberamo khõ razo Zodoma: Ufazawa dangagu khõ Yehowa, Lowalangi Fondrege Zalawa, samazõkhi
banua si yawa, awõ danõ:
23. Sara bana fanagu ba sara bõbõ mbadagahe ba hadia ia fefu zi so khõu, ba lõ uhalõ, fa bõi õwaʼõ, no õfoʼanaʼa
Gaberamo.
24. Alakha lõ khõgu! Ha niʼa nono matua andrõ ba tana ba niha andrõ, si no mõi awõgu, Aneri ba Esikoli ba Mamere
— akha moʼurakha ira!

HAKUNA MATATA
 FAZA 15
I. Mangandrõ ono Gaberamo. Amabuʼula li Lowalangi.
II. Fangaro amabuʼula li andrõ ba fangombakha si gõna maʼuwu Gaberamo dania.
1. Ba me no aefa daʼõ no mege, ba humede Yehowa khõ Gaberamo, ba gangilata, imane: Bõi ataʼu ndraʼugõ,
Aberamo; baluseu ndraʼo, luou, ba bõrõ zebua.
2. Ba imane Aberamo: He Soʼaya Yehowa, hadia nibeʼeu khõgu? mowaõwaõ manõ ndraʼo ba lõ onogu, ba sanema
ondrõitagu dania, ba Eliezeri andrõ, banua Ndramaseko.
3. Ba imane na Aberamo: Lõʼõ sa nibeʼeu khõgu ngaʼõtõ, ba tobali sanema ondrõitagu, ba sawuyu baomogu.
4. Ba humede khõnia Yehowa, imane: Tenga sanema ondrõitamo daʼõ, si otarai nõsiu dania, daʼõ zanema
ondrõitamõ.
5. Ba iʼohe ia baero baewali ba imane: Faigi mbanua si yawa ba erai ndrõfi; hadia, õʼila maõ õʼerai? Ba imane na
khõnia: Si manõ [waʼoya] maʼuwumõ dania.
6. Ba faduhu dõdõnia khõ Yehowa, ba ibeʼe faʼatulõ dõdõnia daʼõ Yehowa.
7. Ba imane khõnia: Yehowa ndraʼodo si no mangeheta yaʼugõ ba Guri, ba Galedaia, ba wameʼe tana khõu tanõ
daʼe.
8. Ba imane: He Soʼaya, Yehowa! heza oroma khõgu, wa okhõtagu dania?
9. Ba imane khõnia Yehowa: Halõ khõgu zawi si no medõlu fakhe ba nambi si medõlu fakhe ba si matua mbiribiri
si medõlu fakhe ba sambua wune ba sambua nono marafadi.
10. Ba ihalõ khõnia daʼõ fefu ba idozigõ ibago dalu ba ifatahõ zi tambatambai; ba fofo andrõ, ba lõ isila.
11. Ba aekhu moyo ba nagole andrõ; ba itaboi ira Aberamo.
12. Ba me aekhuʼaekhu luo, ba ihawui Gaberamo femõrõ sabõlõ ba faʼataʼu; ihawui ia faʼogõmigõmi sabeʼe.
13. Ba imane [Yehowa] khõ Gaberamo: Bõi zi lõ õrongo, wa si fatewu ba danõ si tenga tanõra maʼuwumõ dania ba
sawuyu ira ba daʼõ ba lafakao sibai ira niha andrõ, õfa ngaotu fakhe waʼara.
14. Ba soi andrõ gõi, si mõi ira sawuyu, ba uhuku, ba awena dania aefa ira, ebua laʼohe anaʼa.
15. Ba yaʼugõ, ba sohahau tõdõ, irege oruduʼõ khõ ndra tuau; ba waʼatua omasiõ tekoʼo ndraʼugõ.
16. Ba õfa ngaʼõtõra, ba mangawuli ira ba daʼe; lõʼõ na sa afõnu zuʼasuʼa horõ Ndraono Gamori.
17. Ba me no aekhu luo, me no ogõmigõmi sibai, ba so zimbo, hulõ zimbo zino waʼu ba sulu, sanõrõ nisila no mege.
18. Me luo daʼõ fawuʼu li Yehowa khõ Gaberamo, imane: Ba maʼuwumõ ubeʼe danõ andre, iʼotarai nidanõ Miserayi
andrõ, irugi nidanõ sebua andrõ, Oiferati,
19. tanõ Ndraono Geni ba tanõ Ndraono Genisi ba tanõ Ndraono Gadamoni,
20. ba tanõ Ndraono Kheti ba tanõ Ndraono Weresi ba tanõ Ndraono Refati ba
21. tanõ Ndraono Gamori ba tanõ Ndrawa Ganaʼana ba tanõ Ndraono Girigasi ba tanõ Ndraono Yebusi.

HAKUNA MATATA
 FAZA 16
I. Ihalõ dongania Hagara andrõ Aberamo, niwaʼõ Zaraʼi khõnia. Moloi Hagara.
II. Oroma khõnia malaʼika, ba danõ si mate. Amabuʼula li ba faʼatumbu Zimaʼeli andrõ.
1. Ba lõ soʼono Gaberamo, khõ woʼomonia Saraʼi andrõ; ba so khõnia zawuyu, ono alawe, Dawa Miserayi, Hagara
dõi.
2. Ba imane Saraʼi khõ Gaberamo: Me lõʼõ sa nibeʼe Yehowa khõgu ono, ba hana na orudu ndraʼugõ khõ zawuyugu
yomo andrõ, ma falukhado nono khõnia! Ba iʼoʼõ niwaʼõ Zaraʼi Aberamo.
3. Ba ihalõ zawuyunia yomo andrõ, Hagara, Dawa Miserayi, Saraʼi, foʼomo Gaberamo, ba ibeʼe donga woʼomonia
Aberamo, me no mewulu fakhe Gaberamo ba danõ Ganaʼana.
4. Ba orudu ia khõ Hagara andrõ, ba manabina. Ba me iʼila, no manabina ia, ba lõ ba dõdõnia saʼae sokhõ yaʼia.
5. Ba imane Saraʼi khõ Gaberamo: Horõu wa falukhado wangoʼaya. Yaʼodo zolulu khõu sawuyugu yomo andrõ, ba
iyaʼe, me iʼila no manabina ia, ba lõʼõ saʼae ba dõdõnia yaʼodo. Yamufaigi lala khõda Yehowa.
6. Ba imane Aberamo khõ Zaraʼi: Ba dangau atõ so zawuyumõ; si so ba dõdõu lau khõnia! Ba ifakao ia Saraʼi,
irege moloi.
7. Ba falukha khõnia malaʼika Yehowa, ba zinga gumbu ba danõ si mate, umbu ba ngai lala ba Zuri.
8. Ba imane: He Hagara, sawuyu Zaraʼi! he õʼotarai ba heza moiʼõ? Imane: Soloi ndraʼo khõ Zaraʼi andrõ, sokhõ
yaʼodo.
9. Ba imane khõnia malaʼika Yehowa andrõ: Fuliʼõ khõ zokhõ yaʼugõ andrõ, ba oʼõ niwaʼõnia.
10. Ba imane na khõnia malaʼika Yehowa andrõ: Oya sibai maʼuwumõ dania ubeʼe, irege tebai teʼerai waʼoya.
11. Ba imane na khõnia malaʼika Yehowa andrõ: Si no manabina ndraʼugõ ba tumbu dania khõu nono matua, ba
õbeʼe tõinia Zimaʼeli, me no ifondrondrongo [wangarõngarõu ba] wamakaomõ andrõ Yehowa.
12. Ba yaʼia andrõ, ba niha si hulõ galide gatua — dozi niha bõʼõ faʼudu ia, ba si faʼudu khõnia zui niha bõʼõ fefu —
ba ihõndrõgõ dania fefu zahatõ khõnia.
13. Ba ibeʼe tõi Yehowa andrõ, sihede khõnia: ”Lowalangi soroma ndraʼugõ!” Imane sa: Hadia, noa gõi anehedo
zamaigimaigi yaʼodo andro?
14. Andrõ wa labeʼe tõi gumbu andrõ: ”Umbu zauri andrõ, samaigi yaʼodo”; ba gotaluara Gadesi Mbaredi so.
15. Ba moʼono Hagara khõ Gaberamo, ono matua. Ba Simaʼeli ibeʼe tõi nono andrõ Aberamo, tõi nono andrõ si no
tumbu khõnia khõ Hagara.
16. Ba walu ngafulu a õnõ fakhe Gaberamo, me tumbu khõnia Zimaʼeli andrõ, khõ Hagara.

HAKUNA MATATA
 FAZA 17
I. Ifuli ifabuʼu linia khõ Gaberamo Lowalangi. Ifalalini dõi Gaberamo.
II. Tandra wawuʼusa li wamoto andrõ.
III. Tefalalini gõi dõi Zaraʼi. Tefabuʼu Gizaʼaki.
IV. Famalua famoto.
1. Ba me no 99 fakhe Gaberamo, ba iʼoromaʼõ ia Yehowa khõ Gaberamo, imane khõnia: Lowalangi si lõ ambõ
faʼabõlõ ndraʼo, fõnagu tõrõ lalau ba yaʼatulõ ndraʼugõ,
2. ba fawuʼu li ita, ba oya sibai dania maʼuwumõ ubeʼe.
3. Ba ifalõgu tou ia Aberamo, ba humede khõnia Lowalangi, imane:
4. Yaʼodo zi no fawuʼu li khõu, wa furugõ walo soi ndraʼugõ dania.
5. Ba bõi saʼae Aberamo dõimõ, Aberahamo dõiu saʼae. Furugõ walo soi sa ubeʼe ndraʼugõ.
6. Ba ato sibai dania maʼuwumõ ubeʼe, tobali mosoi dania ira, razo naʼi dania õsa maʼuwumõ.
7. Ba fawuʼu li ndraʼo khõu ba ba maʼuwumõ furiu, ba ngaʼõtõra andrõ, fawuʼusa li si lõ tebulõ, irugi zi lõ aetu, fa
Lowalangiu ndraʼodo ba Lowalangi maʼuwumõ furiu.
8. Ba khõu ba ba maʼuwumõ furiu ubeʼe danõ andre, ba zi soʼõ si fatewu iadaʼe, tanõ Ganaʼana maʼasagõrõ, ubeʼe
okhõtami si lõ tebulõ, ba Lowalangira ndraʼodo.
9. Ba imane Lowalangi khõ Gaberahamo: Ba yaʼugõ, bõi bõhõli wawuʼusa li andrõ khõgu, yaʼugõ andre ba
maʼuwumõ furiu, ba ngaʼõtõra andrõ.
10. Daʼõ wawuʼusa li si lõ tola mibõhõli, fawuʼusa li khõgu khõmi ba ba maʼuwumõ furiu: fefu motõi matua ba
khõmi, ba niboto.
11. Uli khõmi niboto ba ya daʼõ dandra wawuʼusa li khõda.
12. Na no fitu bongi waʼebua, ba niboto fefu motõi matua ba khõmi, ha uga ngaʼõtõmi, he si tumbu yomo ba he
nihõli ba niha bõʼõ, si tenga yaʼami.
13. Niboto zi tumbu baomou ba he nihõliu anaʼa, enaʼõ tobali oroma ba nõsimi wawuʼusa li andrõ khõgu, fawuʼusa li
sirugi si lõ aetu.
14. Ba niha si lõ muboto, si lõ muboto uli — ba nihori ba niwania zi manõ, no adudu wawuʼusa li andrõ khõgu, ibeʼe.
15. Ba imane na Lowalangi khõ Gaberahamo: Bõi saʼae beʼe tõi woʼomou Saraʼi andrõ Zaraʼi; Sara saʼae dõinia.
16. Ba ufahowuʼõ ia ba ubeʼe bualagu khõu nono matua, khõnia, ufahowuʼõ ia ba ya awe soi ia dania; samatõrõ soi
niha dania maʼuwunia õsa.
17. Ba ifalõgu tou ia Aberahamo ba maʼiki, imane sa dõdõnia: Hadia, moʼono maõ zi zi no 100 fakhe faʼatua, ba
moʼono Zara, si no 90 fakhe?
18. Ba imane Aberahamo khõ Lowalangi: Enaʼõ na auri manõ Zimaʼeli andrõ fõnau!
19. Ba imane Lowalangi: Bõi! Foʼomou Sara andrõ zoʼono khõu ono matua, ba õbeʼe tõi nono andrõ Gizaʼaki, ba
fawuʼu li ndraʼodo khõnia, fawuʼusa li sirugi si lõ aetu, khõ maʼuwuna furinia.
20. Ba he ba khõ Zimaʼeli andrõ, ba ufondrondrongo gõi wangandrõu; ufahowuʼõ ia ba ufongaʼõtõ ia, oya sibai
maʼuwunia, ubeʼe. Felendrua zalawa ngaʼõtõnia dania, ba soi sebua maʼuwunia ubeʼe.
21. Ba fawuʼusa li andrõ khõgu, ba khõ Gizaʼaki andrõ utandrõsaigõ, si tumbu dania khõu, khõ Zara, mané furi.
22. Ba me no awai huhuo Lowalangi khõnia, ba numalõ miyawa ia, irõi Gaberahamo.
23. Ba ihalõ nononia Simaʼeli Aberahamo, awõ dozi si no tumbu baomonia ba dozi nihõlinia anaʼa, fefu motõi matua
ba zi so yomo khõ Gaberahamo, ba iboto gulira, me luo daʼõ, iʼoʼõ niwaʼõ Lowalangi khõnia.
24. Ba no 99 fakhe Gaberahamo, me teboto gulinia.
25. Ba 13 fakhe Zimaʼeli, me teboto gulinia.
26. Ba me luo daʼõ, ba teboto Gaberahamo ba ononia Simaʼeli; ba si so yomo khõnia fefu,
27. he si tumbu baomonia, ba he nihõlinia anaʼa ba niha bõʼõ, ba teboto awõnia.

HAKUNA MATATA
 FAZA 18

I. Iʼoromaʼõ ia Yehowa khõ Gaberahamo.

II. Tefabuʼu khõ Zara waʼatumbu Gizaʼaki andrõ, ba lõ faduhu dõdõ Zara.
III. Teʼombakhaʼõ zi gõna Zodoma andrõ dania. Fangandrõ Gaberahamo, salahira.
1. Ba iʼoromaʼõ ia khõnia Yehowa, ba gatua Mamere andrõ, me dumadao ia ba mbawandruhõ nose, me hino
waʼaukhu zino.
2. Me ifaõga hõrõnia, ba hiza niha, datõlu, si so fõnania; ba me iʼila ira, ba fagohi ia, iʼoroi mbawandruhõ nose,
ifaondragõ ira, ba ifaõndrõ ia, irege danõ tou.
3. Ba imane: He Tuha, na no atõ falukhado maʼifu waʼebua dõdõu, wamaigiu, ba bõi atõ taluʼi zawuyumõ andre!
4. Dalabeʼe nidanõ maʼifu, enaʼõ misasai gahemi; ba midadao ba lumõ geu andre,
5. ba daʼuhalõ khõmi zambawa kue, enaʼõ miʼabeʼeʼõ ami, ba dania, ba hana na mitohugõ wofanõ. Andrõ sa mitõrõ
zawuyumi andre. Ba lamane: Lau niwaõu andrõ!
6. Ba fagohi Gaberahamo, isawa nose, khõ Zara, imane: Taʼitʼaʼi, halõ hamo, tõlu hinaoya, faruka ba fazõkhi kue!
7. Ba idõlõ ia ba zawi Aberahamo, ihalõ nono zawi sawuyuwuyu ba ibeʼe ba danga zangai halõwõ ba iʼaliogõ daʼõ
wangasosoi.
8. Ba ihalõ matega ba susu Aberahamo ba sawi andrõ, niʼasiwainia, ba ifaʼoli gõra; ba yaʼia zangaingai hadia
zoguna khõra, ba daʼõ, ba lumõ geu, me manga ira.
9. Ba lamane khõnia: Heza so woʼomou Sara? Imane: Hiza baose.
10. Ba imane: Ufulido khõu, ba ndrõfia, mané furi, ba no so nono khõ woʼomou Sara. Ba ifondrongondrongo Sara, ba
gero mbawandruhõ nose; furinia daʼõ.
11. Ba Aberahamo ba Sara, ba no satua saʼae, no numalõ ndrõfi, ba khõ Zara, ba tenga saʼae si mane ba ndra alawe
bõʼõ.
12. Ba maʼiki Zara tõdõnia, imane dõdõnia: Hadia, me no saleu ndraʼodo, ba hadia, somasi ira matua na ndraʼo? ba
no satua atõ gõi woʼomogu,
13. Ba imane Yehowa khõ Gaberahamo: Hadia atõ, wa maʼiki Zara, ba hana wa imane dõdõnia: Hadia si ndruhu tola
soʼono ndraʼo, me no satua ndraʼodo?
14. Hadia, so hadia zi tebai khõ Yehowa? Na mané furi, ba ndrõfia, ba ufulido khõu, ba no so nono khõ Zara! (Luk.
1, 37).
15. Ba iʼosilõʼõgõ Sara, imane: Lõ saʼikido; Ataʼu saʼae ia. Ba imane: Tenga, noa sa maʼikiʼõ.
16. Ba maoso niha andrõ, mangefa ira ba daʼõ, ba lafaigi mitou Zodoma — ba fao khõra Gaberahamo, awõra ba lala
—.
17. Ba imane Yehowa: Hadia, ubiniʼõ khõ Gaberahamo zadõlõ ulau?
18. Ba soi sebua, sato sibai, sa atõ dania ngaʼõtõ Gaberahamo, ba moroi khõnia, wa tefahowuʼõ fefu soi ba guli danõ
(F. 12, 2).
19. Noa sa utuyu ia, enaʼõ iwaʼõ khõ nononia ba ba zoroiyomonia fefu, furinia, wanõrõ lala andrõ khõ Yehowa,
wolau sadõlõ ba satulõ, enaʼõ ifatõrõ khõ Gaberahamo, nifabuʼunia khõnia.
20. Ba imane Yehowa: Turia Zodoma ba turia Gomora andrõ, ba no ebua; ba horõra, ba si ndruhu, ba sebua sibai!
21. Andrõ mõido mitou, ba wamaigi, na duhu dozi zolau daʼõ, si mane duriara andrõ, si no terongo khõgu, ba na
faya; omasido uʼila!
22. Ba mofanõ niha andrõ, lasawa Zodoma, ba tebato na ba daʼõ Gaberahamo, khõ Yehowa.
23. Ba ihatõʼõ ia Aberahamo, ba imane: Hadia, õfarahugõ wamakiko si lõ horõ, awõ zi so horõ?
24. Ma dania lima wulu zi lõ horõ, ba mbanua andrõ? Hadia, õfakiko daʼõ gõi, ba lõʼõ sa õhakhõsi tõdõ mbanua
andrõ, bõrõ zi lima wulu andrõ, si lõ horo, si so ba mbanua bakha?
25. Yaʼarõu khõu wolau si manõ, wa õfarahugõ ba zi so horõ zi lõ horõ, wamunu yaʼira, fa faoma nifatõrõ, he ba zi lõ
horõ, ba he ba zi so horõ. Yaʼarõu khõu daʼõ! Hadia, tenga satulõ, ilau sanguhuku uli danõ maʼasagõrõ andrõ?
26. Ba imane Yehowa: Na usõndra enaʼõ zi lima wulu si lõ horõ, ba Zodoma, ba mbanua, ba uhakhõsi tõdõ mbanua
maʼasambua, bõrõ ira andrõ.
27. Ba itohugõ Aberahamo, imane: Hiza sa, lõ ataʼudo muhede khõu, he waʼae no tanõ ba awu ndraʼodo.
28. Ma dania lima ambõ lima wulu zi lõ horõ andrõ, ba hadia, õfakiko mbanua andrõ maʼasambua bõrõ zi lima
andrõ? Ba imane: Lõ ufakiko ira, na usõndra zi õfa wulu a lima bakha.
29. Ba itohugõ na wehede khõnia, imane: Ma dania falukha zi õfa wulu bakha. Ba imane: Lõ ufalua, ba zi õfa wulu
andrõ.
30. Ba imane Aberahamo: He Tuha, bõi ofõnu, na uwaʼõ na. Ma dania tõlu ngafulu zi so bakha. Ba imane: Lõ ufalua,
na usõndra zi tõlu ngafulu.
31. Ba imane: He Tuha, lõ sataʼu ndraʼo muhede khõu; ma dania falukha zi dua wulu bakha. Ba imane: Lõ ufakiko
ira, bõrõ zi dua wulu andrõ.
32. Ba imane: Bõi õfõnu, Tuha, na uwaʼõ na, hatõ zi samuza andre: Ma falukha zi dafulu bakha. Ba imane: Lõ
ufakiko ira, bõrõ zi dafulu andrõ.
33. Ba mofanõ Yehowa, me no iʼoʼozui huhuo andrõ khõ Gaberahamo; ba ifuli ia khõra Aberahamo.

HAKUNA MATATA
 FAZA 19
I. Mõi tome Loti malaʼika andrõ. Horõ mbanua Zodoma.
II. Fangorifi Loti.
III. Faʼahõndrõ Zodoma, fabaya si fasui
IV. Horõ Loti khõ nononia alawe.
1. Ba larugi Zodoma malaʼika andrõ si darua, me tanõ owi. Ba no dumadao Loti barõ mbawa gõli Zodoma. Ba me
iʼila ira, ba maoso ia, ifaondragõ ira ba ifaõndrõ ia, irege danõ tou.
2. Ba imane: He Tua, miʼae yomo ba nomo zawuyumi, ba wemõrõ, ba misasai gahemi; ba mahemolu mbanua, ba
hana na mofanõ ami. Ba lamane: Lõʼõ, baewali soga bongi.
3. Ba iforege khõra, irege fao ira khõnia, irege mõi baomonia. Ba ihalõ gõra, ba ifazõkhi kue, si lõ muʼaisõni, ba
manga ira.
4. Ba lõ si mõrõ ira na, ba lafasui nomo ira matua mbanuara andrõ, banua Zodoma andrõ, he ono matua, ba he satua,
samba banua manõ, lahurufai.
5. Muʼao ira khõ Loti, lamane khõnia: Heza so niha andrõ, si no mõi yomo khõu bongi? Ohe baero ira khõma, enaʼõ
oruduga khõra.
6. Ba mõi tou khõra Loti — ba bawandruhõ, ba ikusi furinia. —
7. Ba imane: He gaʼa! Bõi manao horõ ami! Hiza!
8. Dombua khõgu nono alawe, si lõ irai mangila ira matua; daʼõ ubeʼe baero khõmi, ba hana na milau khõra zomasi
ami. Ba lõ tola milau hadia ia ba niha andrõ, me no atõ mõi ira ba lumõ zagõ khõgu.
9. Ba lamane: Faʼeseʼõ! lamane: Ha samõsamõsa ia, si mõi fatewu ba daʼe, ba lõ aetu idegudegu ita. Ba damalau
khõu zabõlõbõlõ, moroi ba nilauma khõra enaʼõ! Ba ladegeni ira khõ Loti andrõ; so ira, ba wamoto bawandruhõ.
10. Ba laʼoroʼõ dangara moroi yomo niha no mege, lasõbi yomo khõra Loti ba lakusi mbawandruhõ.
11. Ba lahawui bõsi niha andrõ, si so tou, he iraono ba he satua, tobali laʼalualui manõ mbawandruhõ, ba lõ lasõndra.
12. Ba lamane niha no mege khõ Loti: Hadia, so khõu na ba daʼe, ha niha? Umõnõu ba ma onou matua ba ma onou
alawe ba ha niha na tana khõu, ba mbanua andre, ba ohe misa!
13. Mafakiko sa mbanua daʼe, me no teʼadugõ sibai ira khõ Yehowa; andrõ ifatenge ndraʼaga Yehowa, ba wamakiko
yaʼira.
14. Ba mõi tou Loti, humede ia ba numõnõnia, sangai ononia enaʼõ, imane: Milabu, miheta ami ba daʼe! Ifakiko
saʼae mbunua daʼe Yehowa! Ba labali budenia khõra umõnõnia andrõ.
15. Ba me ibõrõtaigõ moluo, ba lafangaõsõ Loti malaʼika andrõ, lamane: Labu, ohe woʼomou ba onou andrõ si
dombua, si so ba daʼe, fa bõi tetiko ndraʼugõ gõi ba horõ mbanua andre!
16. Ba me arõrõrõrõ ia na, ba latuyu daʼionia niha andrõ, fabaya foʼomonia ba ononia andrõ si dombua, me no edõna
iʼorifi ia Yehowa, laʼohe baero ba larõi ia ba daʼõ baero mbanua.
17. Ba ba wolohe yaʼira baero, ba lamane: Orifiʼõ, nosou mbalazi! Bõi baliõgõ furi ba bõi badugõʼõ heza, ba ndraso.
Ba hili orifiʼõ, fa bõi fao ndraʼugõ ba waʼatekiko!
18. Ba imane khõra Loti: Bõi, Tua!
19. Noa sa atõ isõndra waʼebua dõdõ sawuyumõ, wamaigiu, tobali no ebua waʼahakhõ dõdõu khõgu, ba no õʼorifido;
ba tebai moloi ndraʼo ba hili; ma dania so zi gõna ndraʼo, famunugu.
20. Hiza mbanua, si no ahatõ, si tola usawa; ba no sideʼide, daʼõ zomasido usawa, — noa sa atõ sideʼide ia — enaʼõ
aurido.
21. Ba imane khõnia: Hiza, ba daʼõ gõi uʼoʼõ khõu, ba lõ ufakiko mbanua andrõ niwaʼõu.
22. Taʼitaʼi, sawa daõ; lõʼõ sa uʼila ulau hadia ia, balazi no õrugi. Andrõ wa labeʼe tõi mbanua andrõ Zoara (sideʼide).
23. Ba no tumbu luo ba guli danõ, me irugi Zoara Loti.
24. Ba aekhu dalõ balera ba alitõ ba Zodoma ba ba Gomora, ibeʼe Yehowa, moroi yawa ba mbanua,
25. idudugõ mbanua andrõ, fabaya tanõ tou, tefarahu ndraso andrõ maʼasagõrõ, awõ niha, banua daʼõ, awõ zinanõ ba
danõ andrõ.
26. Ba ibaliʼõ ia furi, ba wamaigi, foʼomo Loti, furinia, ba tobali kara moʼasio.
27. Ba mahemolu õ, ba ihulõ wongi Aberahamo, weʼamõi ba zi so ia mege, khõ Yehowa.
28. Ba me ifaigi mitou Zodoma ba Gomora, awõ ndraso andrõ maʼasagõrõ, ba iʼila, numalõ yawa zimbo, moroi ba
danõ andrõ, hulõ zimbo zino waʼu.
29. Ba me idudugõ Lowalangi mbanua ba ndraso andrõ, ba itõrõ tõdõ Lowalangi Gaberahamo andrõ, ba ifasao misa
Loti, iheta ba waʼadudu andrõ, me idudugõ mbanua andrõ, fabaya tanõ tou, banua si so Loti mege.
30. Ba ifuli iheta ia ba Zoara Loti, isawa miyawa ba iʼiagõ hili, awõ nononia alawe andrõ, si dombua; ataʼu saʼae ia,
ba Zoara sosõ ia; ba dõgi narõ hili nahiania, awõ nononia andrõ si dombua.
31. Ba imane si aʼa khõ nakhinia: Satua saʼae namada, ba lõ niha ba guli danõ, sorudu khõda enaʼõ, si mane huku ba
guli danõ maʼafefu.
32. Tabu, datafabadugõ nagu khõ namada, ba orudu mõrõ ita khõnia, enaʼõ lõ aetu ngaʼõtõda ibeʼe amada.
33. Ba latema lafabadugõ nagu khõ namara, ba zi bongi andrõ; ba mõi si bakha zi aʼa, orudu mõrõ ia khõ namara. Ba
lõ iʼila, me ifadõlõ tou ia, ba lõʼõ gõi iʼila, me maaso.
34. Ba mahemolu mbanua, ba imane si aʼa andrõ khõ nakhinia: Noa sa orudu mõrõ ndraʼo khõ namada; tafuli
tafabadugõ khõnia nagu, bongi dania gõi; ba ae si bakha ba fõrõ ba ngainia, enaʼõ lõ aetu ngaʼõtõda ibeʼe amada.
35. Ba lafuli lafabadugõ nagu khõ namara, ba zi bongi andrõ gõi; ba mõi mõrõ ba ngainia zi akhi. Ba lõ iʼila, me
ifadõlõ ia ba he me maoso ia.
36. Ba tobali manabina nono Loti andrõ, maʼadombua, khõ namara.
37. Ba madono zi aʼa, ono matua, ba ibeʼe tõi nononia andrõ Moabi; daʼõ wurugõ Ndraono Moabi andrõ maʼõkhõ.
38. Ba si akhi gõi, ba madono gõi, ono matua, ba ibeʼe tõinia Gamoni; daʼõ wurugõ Ndraono Gamoni maʼõkhõ.
HAKUNA MATATA
 FAZA 20
I. Isawa Gerara Aberahamo. Telau menaʼõ zi lõ sõkhi khõ Zara, ba itenawa Lowalangi.
II. Huhuo Gabimelekhi andrõ khõ Gaberahamo.
1. Ba iheta ia ba daʼõ Aberahamo, isawa danõ si raya, ba gotaluara Gadesi Zuri iʼiagõ, ba Gerara.
2. Ba ba khõ woʼomonia Sara, ba imane: Akhigu! Ba ifatenge Abimelekhi, razo Gerara, ifahalõʼõ Zara.
3. Ba mõi khõ Gabimelekhi Lowalangi, ba wangifi, ba zi bongi, imane khõnia: Si mate ndraʼugõ, bõrõ ndra alawe
andrõ, nihalõu, me no donga zodonga.
4. Ba lõ sorudu khõnia Gabimelekhi; ba imane: He Soʼaya! zumõi õbunu zi lõ horõ!
5. Ba noa sa yaʼia zangumaʼõ khõgu: Akhigu! Ba si manõ gõi ndra alawe, no imane: Gaʼagu! Sadõlõ dõdõgu ba si
lõ sala dangagu ba wolaugu andrõ khõnia.
6. Ba imane khõnia Lowalangi, ba wangifi: Ba yaʼodo gõi, uʼila sa, wa no sadõlõ tõdõ ndraʼugõ, wolau si manõ, ba
no yaʼo zanimba khõu wamazõkhi horõ khõgu menaʼõ; andrõ lõ utehe õbabaya ia.
7. Ba fuli saʼae ba zodonga ndrongania, noa sa samaʼeleʼõ ia, ba akha mangandrõ ia salahiu, enaʼõ auri ndraʼugõ; ba
na lõ õfuli, ba yaʼaboto ba dõdõu, wa si mate ndraʼugõ, fabaya fefu dana khõu.
8. Ba mahemolu õ, ba ihulõ wongi Abimelekhi, wehede ba zawuyunia fefu, ba idunõdunõ khõra fefu, he wisa
mege; ba ataʼu sibai niha andrõ.
9. Ba ifakaoniʼõ Gaberahamo Abimelekhi, imane khõnia: Hadia wolaumõ khõma! Hadia horõgu khõu, wa õfatõrõ
khõgu ba ba mbanuagu fefu horõ sebua andrõ! Si tebai manõ telau menaʼõ, ba no õlau khõgu.
10. Ba imane na Abimelekhi khõ Gaberahamo: Hadia daniu wolau si manõ?
11. Ba imane Aberahamo: Me no umane dõdõgu: Te sa lõ falukha wangataʼufi Lowalangi ba mbanua andrõ, ba
labunu saʼae ndraʼodo, bõrõ woʼomogu andrõ.
12. Ba si ndruhu sa gõi akhigu ia, ono namagu — ha fa tenga ono ninagu, ba no uhalõ ia.
13. Me iwaʼõ khõgu Lowalangi, ahetado ba khõma, mõido ba danõ bõʼõ, ba umane khõnia: Daʼõ õlau, faʼomasiu
ndraʼodo: gofu heza tarugi dania, ba õwaʼõ gaʼau ndraʼodo.
14. Ba ihalõ mbiribiri ba sawi ba sawuyu ono matua ba sawuyu ono alawe Abimelekhi, ba ibeʼe khõ Gaberahamo; ba
ifuli gõi khõnia woʼomonia Sara.
15. Ba imane Abimelekhi: Hiza fõnau danõgu; heza zomasiʼõ, ba daʼõ iagõ.
16. Ba imane khõ Zara: Hiza, ubeʼe ba danga gaʼau zi hõnõ rufia, zosizosi khõu daʼõ ba zi so ba ngaiu, fefu, tobali lõ
horõu ba niha fefu.
17. Ba mangandrõ Gaberahamo khõ Lowalangi, salahi Gabimelekhi, ba ifadõhõ wõkhõnia Lowalangi, ba fõkhõ
woʼomonia ba fõkhõ zawuyunia ira alawe, fa moʼonoʼono ira.
18. Noa sa ifaulugõ Yehowa wokusi talu ndra alawe ba nomo Gabimelekhi fefu, bõrõ Zara andrõ, foʼomo
Gaberahamo.

HAKUNA MATATA
 FAZA 21
I. Faʼatumbu Gizaʼaki.
II. Fanibo Simaʼeli.
III. Amabuʼula li Lowalangi khõ Hagara.
IV. Fawuʼu li ira Gabimelekhi Gaberahamo.
1. Ba no ifatõrõ khõ Zara Yehowa nifabuʼunia; ilau khõnia niwaʼõnia Yehowa.
2. Ba manabina Zara ba moʼono khõ Gaberahamo, ba waʼatuania, ono matua, ba ginõtõ andrõ, niwaʼõ Lowalangi.
3. Ba ibeʼe tõi nononia Gizaʼaki Aberahamo, tõi nono sawena tumbu andrõ khõnia khõ Zara.
4. Ba iboto nononia Izaʼaki Aberahamo, me no fitu bongi, iʼoʼõ niwaʼõ Lowalangi khõnia.
5. Ba no otu fakhe Gaberahamo, me tumbu khõnia nononia Izaʼaki andrõ.
6. Ba imane Sara: Famaʼiki nilau Lowalangi khõgu; dozi ha niha zamondrongo, ba laʼigiʼigiʼõ ndraʼodo.
7. Ba imane na: Ha niha zirai mõi ba dõdõ, khõ Gaberahamo andrõ, wa samaenu ono na dania Zara! Ba noa sa
moʼonodo khõnia, ba waʼatuania.
8. Ba manõi nono andrõ ba aefa ba mbagi zusu; ba ibeʼe gõ niha, Aberahamo, ebua ihalõ, me luo aefa ba mbagi
zusu Gizaʼaki.
9. Ba me iʼila Sara nono Hagara andrõ, Dawa Miserayi, ononia khõ Gaberahamo, wa saʼikiʼiki ia,
10. ba imane khõ Gaberahamo: Fofanõ zawuyu andrõ, awõ nononia; lõʼõ sa tola manema ondrõita dania nono
zawuyu andrõ, awõ nonogu Izaʼaki.
11. Ba fatuwu sibai daʼõ khõ Gaberahamo, bõrõ nononia andrõ.
12. Ba imane Lowalangi khõ Gaberahamo: Bõi abua khõu ba nono andrõ ba ba zawuyumõ andrõ; ahori õʼoʼõ
niʼandrõ Zara khõu; ha sa maʼuwu Gizaʼaki dania, niwaʼõ si ndruhu ngaʼõtõu.
13. Ba he ono zawuyu andrõ gõi, ba soi sebua dania ubeʼe, me no onou.
14. Ba mamahemolu õ, ba ihulõ wongi Aberahamo, ihalõ roti ba sara asoa nidanõ, ibeʼe khõ Hagara, ba ifaluʼigõ
khõnia nono, ba ifofanõ. Ba mofanõ ia ba elungulungu ia ba danõ si mate ba Mbereseba.
15. Ba me no ahori nidanõ ba nasoa, ba itiboʼõ tou ba mbõrõ daʼuli nono,
16. ba mõi ia dumadao ba zi tambai, mato ikhamõ ono wana waʼarõu; imane sa: Tebai unehegõ waʼamate nono!
Andrõ iʼarõuʼõ ia maʼifu; ba ibõrõtaigõ meʼe nono.
17. Ba me irongo Lowalangi weʼe nono, ba mu ao malaʼika Lowalangi khõ Hagara, moroi ba mbanua si yawa, imane
khõnia: Hadia khõu, Hagara? Bõi busi dõdõu! No irongo Lowalangi weʼe nono andrõ, ba zi so ia.
18. Ae fazawa nono ba ohe dangania, tobali soi sebua sa ia ubeʼe.
19. Ba ibokai hõrõnia Lowalangi, ba iʼila gumbu nidanõ. Ba mõi ia, ifoʼõsi nasoa idanõ, ba ifabadugõ khõ nono.
20. Ba itolo nono andrõ Lowalangi; manõi ia, ba ba danõ si mate sosõ ia ba tobali sonekhe fafanata.
21. Ba danõ si mate Farana iʼiagõ, ba ifangowalu ia inania, moroi ba danõ Miserayi.
22. Ba me luo daʼõ, ba lamane khõ Gaberahamo Abimelekhi no ba kumandra andrõ khõnia, Fikholo: Itolotoloʼõ
Lowalangi ba nilaumõ fefu.
23. Andrõ ae ba hõlu khõgu iyaʼe ba daʼe, ba Lowalangi, wa lõʼõ manõ falimo ndraʼugõ khõgu ba he ba dana khõgu,
si mane yaʼodo, me no si fahuwu ndraʼo khõu, ba no si fahuwu khõgu gõi ndraʼugõ ba ba zi so ba danõ andre
fefu, ba zi sosõ ndraʼugõ si fatewu.
24. Ba imane Aberahamo: Mõido ba hõlu.
25. Ba isekhegõ Gabimelekhi Aberahamo, ba mbaʼa nidanõ andrõ, niʼokhõgõ zawuyu Gabimelekhi, niʼanõsõʼõ.
26. Ba imane Abimelekhi: Lõ uʼila, ha niha zolau, daʼõ; lõ hadia ia niʼombakhaʼõu khõgu, ba lõʼõ gõi nirongogu
yaʼia, irege maʼõkhõ.
27. Ba ihalõ mbiribiri ba sawi Aberahamo, ibeʼe khõ Gabimelekhi, ba fawuʼu li ira.
28. Ba iʼoniagõ zi fitu rozi, ono mbiribiri, Aberahamo.
29. Ba imane Abimelekhi khõ Gaberahamo: Heza labeʼe nono mbiribiri andrõ, si fitu rozi, niʼoniagõmõ?
30. Imane Aberahamo: Ono mbiribiri andrõ, si fitu rozi, ba ya sinemau khõgu; ya famaduhuʼõ daʼõ khõgu, wa no
yaʼo zogao baʼa andrõ.
31. Andrõ wa labeʼe tõi naha andrõ Mbereseba, me no ba daʼõ faoma fahõlu ira khõ nawõra.
32. Si manõ wawuʼusa li khõra ba Mbereseba. Ba maoso ndra Abimelekhi kumandra andrõ khõnia, Fikholo, ba lafuli
ira ba danõ Ndrawa Wilisiti.
33. Ba itanõ mbou Aberahamo, ba Mbereseba andrõ ba iʼangarõfi li dõi Yehowa ba daʼõ, tõi Lowalangi si lõ aetu
andrõ.
34. Ba ara Gaberahamo ba danõ Ndrawa Wilisiti.

HAKUNA MATATA
 FAZA 22
I. Tewaʼõ khõ Gaberahamo ibeʼe sumange [Lowalangi] nononia Izaʼaki; foloʼõnia.
II. Tohutohu gamabuʼula li Lowalangi khõ Gaberahamo.
III. Ngaʼõtõ Nakhori andrõ.
1. Ba me no aefa daʼõ, ba itandraigõ Gaberahamo Lowalangi, imane khõnia: He Aberahamo! Imane: Yaʼe ndraʼo!
2. Ba imane: Halõ nonou andrõ si ha sambua, somasi ndraʼugõ, Izaʼaki andrõ, ba ae ba danõ Moriya, ba beʼe
sumange nitunu ia ba daʼõ ba hili, niwaʼõgu khõu dania.
3. Ba mahemolu õ, ba ihulõ wongi Aberahamo, ifosela galidenia, iʼohe zawuyunia, darua, ba ononia Izaʼaki, isisila
geu, fanunu zumange, ba maoso ia, isawa naha andrõ, niwaʼõ Lowalangi khõnia.
4. Ba dua wongi, ba ifaõga hõrõnia Aberahamo, ifakhõlõ ia, ba faoro khõnia naha andrõ, arõu na.
5. Ba imane Aberahamo ba zawuyunia: Miʼiagõ daʼe, awõ galide, mõiga misa mangandrõ, daruaga ono, ba na noa
daʼõ, ba mafuliga khõmi.
6. Ba ihalõ geu andrõ, fanunu zumange, ibeʼe noro nononia Izaʼaki ba ituyu galitõ ba siʼõli fanaba, ba mofanõ ira,
darua ira.
7. Ba humede Gizaʼaki khõ namania Aberahamo, imane: He Ama! Imane: Yaʼe ndraʼo onogu! Ba imane: Alitõ ba
eu, ba no so, ba heza so mbiribiri, sumange nitunu?
8. Imane Aberahamo: Ifaigi sa dania Lowalangi mbiribiri, sumange nitunu, onogu! Ba mowaõwaõ ira, darua ira.
9. Ba me no larugi naha andrõ, miwaʼõ Lowalangi khõma, ba ifaʼanõ naha wameʼe sumange Aberahamo ba eu
andrõ, ba ifaʼanõ gõi; ba iʼamõbõʼõ ononia Izaʼaki ba ibeʼe ba naha wameʼe sumange andrõ, ba dete geu.
10. Ba iʼoroʼõ dangania Aberahamo, ituyu ziʼõli, ba wanaba ononia.
11. Ba muʼao khõnia malaʼika Yehowa moroi ba mbanua si yawa, imane: He Aberahamo! He Aberahamo! Ba imane:
Yaʼe ndraʼodo!
12. Ba imane: Bõi babaya nono andrõ, bõi fakao ia! Awena sa uʼila, wa no sangataʼufi Lowalangi ndraʼugõ, me lõ
alimagõ khõu nonou andrõ, si ha sambua, õlulu khõgu.
13. Ba ifaõga hõrõnia Aberahamo ba iʼila zi matua mbiribiri, si no tokhai ba ndruʼu tandrunia. Ba mõi Gaberahamo,
ihalõ mbiribiri andrõ ba ibeʼe sumange nitunu, salahi nononia.
14. Ba ibeʼe tõi naha andrõ Aberahamo ”Zanehe Yehowa”. Andrõ wa lawaʼõ na maʼõkhõ: ”Ba hili andrõ, ba
niʼoromaʼõ Yehowa yaʼia.”
15. Ba ifuli muʼao malaʼika Yehowa khõ Gaberahamo, iʼoroi mbanua si yawa, imane:
16. Fahõlu ndraʼo ba khõgu, iwaʼõ Yehowa: Me no õlau daʼõ, ba me lõ salimagõ khõu nonou andrõ si ha sambua,
õlulu khõgu,
17. ba uhõna khõu howuhowu, ba ato sibai dania maʼuwumõ ubeʼe, faʼoya ndrõfi ba mbanua si yawa ba faʼoya
ngawua nene ba mbewe nasi, ba sokhõ bawa gõli ba nemalira maʼuwumõ dania.
18. Ba moroi ba maʼuwumõ tefahowuʼõ dania fefu soi ba guli danõ, bõli gõlõu, me no õʼoʼõ niwaʼõgu andrõ.
19. Ba ifuli ia ba zawuyunia Aberahamo, ba maoso ira ba fao ira ba Mbereseba, ba ba Mbereseba ahono
Gaberahamo.
20. Ba me aefa daʼõ, ba teʼombakhaʼõ khõ Gaberahamo: Noa gõi moʼono Milika andrõ khõ nakhiu Nakhori, Usi, si
aʼa,
21. ba akhi daʼõ, Busi ba Kemueli, furugõ Ndrawa Garamo andrõ,
22. ba Khesudi ba Haso ba Filida ba Yidilafa ba Betueli;
23. ba ono Mbetueli Rebeka andrõ Si dawalu andrõ nono Milika khõ Nakhori, akhi Gaberahamo.
24. Ba so na zambua tõ ndrongania ba dõi, Roima dõi; ba moʼono gõi daʼõ khõnia: Teba ba Gahamo ba Tahasi ba
Maʼakha

HAKUNA MATATA
 FAZA 23
I. Faʼamate Zara.
II. Iʼõli lewatõ Aberahamo khõ Geferono andrõ.
III. Fogoʼo Sara.
1. Otu a dua wulu a fitu fakhe waʼara Zara ba guli danõ; daʼõ waʼanau nosonia.
2. Ba mate Zara ba Giriata Garaba, yaʼia Heberona andrõ, ba danõ Ganaʼana. Ba mõi Gaberahamo faʼalaʼalai ba khõ
Zara, mangeʼesi yaʼia.
3. Aefa daʼõ, ba irõi mboto zi mate andrõ, mõi ia muhede ba Ndraono Kheti, imane:
4. Niha bõʼõ ndraʼo khõmi, si fatewu; Mitehe khõgu lewatõ ba khõmi, ondrõita dania, enaʼõ uheta yomo zi mate
andrõ khõgu, enaʼõ ukoʼo.
5. Ba latema li Gaberahamo Iraono Kheti, lamane:
6. Fondrondrongo khõma ine, Tua! Amaedola zalawa ba khõ Lowalangi ndraʼugõ, weʼasosõmõ ba khõma; ba
wondrege zi sõkhi lewatõ khõma koʼo zi mate andrõ khõu! samõsa lõ ba khõma, sanenawa yaʼugõ, na ba lewatõ
khõnia õkoʼo zi mate andrõ khõu.
7. Ba maoso Gaberahamo, mangalulu ia ba niha ba danõ andrõ, Iraono Kheti.
8. Ba humede ia khõra, imane: Na mõi dõdõmi uheta yomo zi mate andrõ khõgu ba ukoʼo, ba mitolodo, milului
mangumaʼõ khõ Geferono andrõ, ono Zohara,
9. enaʼõ ibeʼe khõgu dõgi narõ hili andrõ, Makhefela, khõnia, ba wondrege mbenuania andrõ; lõ uʼambõsi mbõlinia
khõnia, na ibeʼe khõgu lewatõ ba khõmi, ondrõita dania.
10. Ba no dumadao gõi ba daʼõ Geferono andrõ, awõ Ndraono Kheti. Ba itema li Gaberahamo Eferono, Iraono Kheti,
tobali larongo Iraono Kheti, ha waʼato ira, sanõrõ bawa gõli mbanuania miyomo, imane:
11. Bõi, Tua! fondrondrongo khõgu! Ubeʼe bualagu khõu mbenua andrõ, fabaya tõgi narõ hili andrõ bakha, ubeʼe
buala khõu; ba zanehe niwama andre ubeʼe bualagu khõu. Koʼo manõ saʼae zi mate andrõ khõu!
12. Ba mangalulu Gaberahamo ba niha ba danõ andrõ.
13. Ba humede ia khõ Geferono andrõ; larongo banuara, imane: Na si manõ dõdõu, ba fondrondrongo khõgu! Ubeʼe
mbõli mbenua andrõ, halõ ia khõgu, enaʼõ ukoʼo ba daʼõ zi mate andrõ khõgu.
14. Ba imane Eferono khõ Gaberahamo:
15. Fondrondrongo khõgu ine, Tua! Benua si 400 rufia mobõli, ba hadia daʼõ khõda, darua ita? Koʼo manõ saʼae zi
mate andrõ khõu!
16. Ba iʼoʼõ khõ Geferono Aberahamo, ba itulo khõ Geferono mbõli andrõ Aberahamo, niwaʼõnia ba zi so Ndraono
Kheti andrõ, 400 rufia fanimba, si laku ba waniaga.
17. Ba tobali khõ Gaberahamo mbenua Geferono andrõ, ba Makhefela, ba gamaudu Mamere, benua andrõ, si so tõgi
narõ hili andrõ bakha, awõ geu fefu, si so ba mbenua andrõ, fasui,
18. teʼaroʼõ khõ Gaberahamo, ba zi so Ndraono Kheti andrõ, ha waʼato ira, sanõrõ bawa gõli mbanuania, miyomo.
19. Aefa daʼõ ba ikoʼo woʼomonia Sara Aberahamo ba dõgi narõ hili andrõ, ba mbenua Makhefela, ba gamaudu
Mamere, yaʼia Heberona, ba danõ Ganaʼana.
20. Ba tobali teʼaroʼõ khõ Gaberahamo mbenua andrõ fabaya tõgi narõ hili andrõ bakha, laʼaroʼõ Iraono Kheti,
lewatõ khõnia, ondrõita dania.

HAKUNA MATATA
 FAZA 24
I. Tefatenge ba Mesofotamia Geliezeri, ba wangai ira alawe khõ Gizaʼaki.
II. Feʼamõinia, nifahowuʼõ Lowalangi. III. Ifaondragõ Rebeka andrõ Izaʼaki.
1. Ba no atua Gaberahamo, no numalõ ndrõfi; ba no ifahowuʼõ Gaberahamo Yehowa, ba nibayabayania fefu.
2. Ba humede Gaberahamo khõ zatua zawuyunia baomonia, si so barõ mbawa fefu hadia ia zi so khõnia, imane:
Tufa tangau narõ zolagu!
3. Mõiʼõ sa ba hõlu khõgu, ba khõ Yehowa, Lowalangi mbanua si yawa ba Lowalangi danõ, wa tenga ono Ndrawa
Ganaʼana ba zi fatewu ndraʼodo, õhalõ khõ nonogu andrõ,
4. wa ba khõma mõiʼõ, ba niwama, ba wangai ira alawe khõ nonogu Izaʼaki.
5. Ba imane sawuyu andrõ: Ba na lõ edõna fao khõgu ndra alawe andrõ, ba danõ andre, ba hadia, uʼohe mangawuli
nonou ba danõ andrõ, ba zaheta yaʼugõ?
6. Imane khõnia Aberahamo: Bõi! bõi ohe mangawuli ba daʼõ nonogu!
7. Yehowa andrõ, Lowalangi mbanua si yawa, sangeheta yaʼo mege ba nomo namagu ba ba mbanuama, si no
muhede khõgu, si no fahõlu khõgu, wangumaʼõ: ” Ba maʼuwumõ ubeʼe danõ andre” — daʼõ zamowaõwaõ dania
fõnau malaʼikania, enaʼõ ba daʼõ õhalõ ndra alawe khõ nonogu.
8. Ba na lõ edõna ndra alawe andrõ, iʼoʼõ ndraʼugõ, ba aefa ndraʼugõ ba wahõlusa andre; ba lõʼõ manõ tola õʼohe
mangawuli ba daʼõ nonogu!
9. Awena itufa tangania narõ zola Gaberahamo, mõi ia ba hõlu khõnia, iʼoʼõ niwaʼõnia.
10. Aefa daʼõ, ba ihalõ gondra sawuyu andrõ, fulu ngaʼeu, ondra zokhõ yaʼia, awõ ngawalõ naya khõ zokhõ yaʼia,
iʼohe, ba maoso ia, isawa Mezofotamia, mbanua Nakhori andrõ.
11. Ba ibeʼe molombase gondra no mege baero mbanua, ba zinga mbaʼa, tanõtanõ owi, si mõimõi baero ndra alawe,
ba wanaʼu idanõ.
12. Ba imane: ”He Yehowa Lowalangi zokhõ yaʼo andrõ, Lowalangi Gaberahamo! Tolodo, ebuaʼõ dõdõu khõ zokhõ
yaʼo andrõ Aberahamo.
13. Na sodo ba zinga mbaʼa iadaʼe, ba na so moroi yomo nono alawe ba mbanua daʼe manaʼu idanõ —
14. ba na itema dania ligu ono alawe andrõ ba niwaʼõgu: Oroʼõ nasoa, daʼubadu, na imane: Badu, ba ufabadugõ gõi
ba gondra khõu, ba ya daʼõ nihonogõimõ khõ genoniu Izaʼaki, ba ba daʼõ yaʼaboto ba dõdõgu, wa no ebua dõdõu
khõ zokhõ yaʼo.”
15. Ba lõ saetu wangandrõnia na, ba so moroi yomo Rebeka, ono Mbetueli ono Milika andrõ, foʼomo Nakhori, akhi
Gaberahamo, so ba galisinia nasoa.
16. Ba si sokhi bawa ia, ono alawe, si lõ irai orudu ba ndra matua. Ba mõi ia mitou ba mbaʼa, ifoʼõsi nasoa ba ifuli ia
miyawa.
17. Ba fagohi zawuyu no mege, wamaondragõ yaʼia, imane: Daʼubadu maʼifu nidanõ ba nasoa khõu.
18. Ba imane: Badu; Tua! Ba iʼaliogõ iʼoroʼõ nasoa, ifabadugõ khõnia.
19. Ba me no abõnõ ifabadugõ khõnia, ba imane: Daʼutaʼutaʼu gõi õ gondra khõu, irege abuso ira.
20. Ba iʼaliogõ ifaduwa ba luha nõsi nasoa andrõ khõnia ba fagohi ia, ifuli isawa mbaʼa, ba wanaʼu idanõ na, itaʼu õ
gondra khõnia fefu.
21. Ba ahõlihõli dõdõ niha andrõ, ifaigifaigi, lõ hedehede, enaʼõ iʼila, na no ifahowuʼõ Yehowa weʼamõinia, ba na
lõʼõ.
22. Ba me no abuso gondra, ba ihalõ naya ba nikhu niha andrõ, anaʼa, sasuku fanimba, ba dua rozi naya ba mbulõkha,
fulu rufia fanimba, anaʼa, ba imane:
23. Ha ono ndraʼugõ? Ombakhaʼõ khõgu! Hadia, monaha ndraʼaga ba nomo namau, na mõiga mõrõ ba daʼõ?
24. Ba imane khõnia: Ono Mbetueli andrõ ndraʼodo, Betueli ono Milika andrõ, ononia khõ Nakhori.
25. Ba imane na: No fahõna khõma ndruʼu ba õ gondra, ba ebolo naha ba wemõrõ.
26. Ba ifaõndrõ ia niha andrõ, mangalulu ia khõ Yehowa, imane:
27. Nisuno Yehowa, Lowalangi zokhõ yaʼo andrõ, Lowalangi Gaberahamo, si lõ mangambõsi faʼebua dõdõnia, awõ
wa lõ farõi khõ zokhõ yaʼo. Lala daʼe, ba niʼoromaʼõ Yehowa khõgu, lala ba nomo dalifusõ zokhõ yaʼo!
28. Ba fagohi nono alawe andrõ, iʼombakhaʼõ khõ ninania zi no falukha ia.
29. Ba so dalifusõ Rebeka andrõ, Labano dõi.
30. Ba me iʼila daʼõ naya ba nikhu andrõ, awõ naya ba mbulõkha khõ nakhinia, ba me irongo niʼombakhaʼõ Rebeka,
me imane: Daʼõ niwaʼõ niha andrõ khõgu! ba fagohi Labano andrõ, isawa niha andrõ ba gero mbanua, ba zinga
mbaʼa, ba irugi; no sosõ manõ ia ba daʼõ, awõ gondra, ba zinga mbaʼa.
31. Ba imane Labano: Ae yomo, nifahowuʼõ Yehowa! hana wa ba daʼe baero soʼõ? Noa saʼae uhaogõ nomo ba no
ufaigi naha gondra.
32. Ba me no irugi yomo niha andrõ, ba iheta zela gondra [Labano] ba ibologõ tou ndruʼu, tufo gondra ba ibeʼe gõ ba
ihalõ nidanõ, fanasa gahe khõnia ba ba nawõnia fao.
33. Ba me labeʼe gõnia menaʼõ, ba imane: Lõ mangado, irege no uwaʼõ niwaʼõgu!
34. Ba imane: Ba waʼõ! Ba imane: Sawuyu Gaberahamo ndraʼodo.
35. No ihõna howuhowu khõ zokhõ yaʼo Yehowa, ba no sebua anaʼa ia. No ibeʼe bualania khõnia Yehowa mbiribiri
ba sawi ba firõ ba anaʼa ba sawuyu ira matua ba sawuyu ira alawe ba ondra ba kalide.
36. Ba Sara andrõ, foʼomo zokhõ yaʼo, ba no moʼono, ono matua, khõ zokhõ yaʼo, me niha satua saʼae ia; ba danga
daʼõ ibeʼe fefu zi so khõnia.
37. Ba no ibeʼe li khõgu sokhõ yaʼo no ibeʼedo ba hõlu ba daʼõ, imane: Lõ tola ba Ndrawa Ganaʼana õhalõ ndra
alawe khõ nonogu, ba Ndrawa Ganaʼana andre, si sodo ba danõ,
38. ba mbanuama mõiʼõ, ba niwama, ba wangai ira alawe khõ nonogu.
39. Ba no umane khõ zokhõ yaʼo: Ba he wisa, na lõ edõna iʼoʼõ ndraʼo alawe andrõ?
HAKUNA MATATA
 40. Ba imane khõgu: Yehowa andrõ si no anehe, ba wanõrõgu lalagu andrõ, ifowaõwaõ malaʼikania fõnau ba
ifahowuʼõ weʼamõimõ, enaʼõ ba niwama õhalõ ndra alawe khõ nonogu, ba mbanuama andrõ.
41. Ba awena aefaʼõ ba wahõlusa andre, na no mõiʼõ ba niwama; na lõ latehe khõu, ba aefaʼõ ba wahõlusa andre
khõgu.
42. Ba me urugi mbaʼa andrõ, me maʼõkhõ, ba umane: He Yehowa Lowalangi, zokhõ yaʼo, Lowalangi Gaberahamo!
na õfahowuʼõ ndraʼo ba lala andre nitõrõgu, ba tolodo:
43. Na sodo ba daʼe, ba zinga mbaʼa, ba na so moroi yomo nono alawe, ba wanaʼu idanõ, ba na umane khõnia: Beʼe
õgu maʼifu nidanõ ba nasoa khõu!
44. ba na imane: Badu, ba daʼufabadugõ gõi ba gondra khõu! — ba ya daʼõ ndra alawe andrõ, si no ihonogõi Yehowa
khõ nono zokhõ yaʼo andrõ.
45. Ba ha siʼaikõ aefa uhonogõi daʼõ tõdõgu, ba so moroi yomo Rebeka, no iʼangalisigõ nasoa, mõi ia mitou ba
mbaʼa, manaʼu idanõ. Ba umane khõnia: Beʼe õgu, ubadu!
46. Ba iʼanemaʼõ iʼoroʼõ nasoa, imane: Badu, ba daʼufabadugõ ba gondra khõu gõi. Ba ubadu nidanõ ba ifabadugõ ba
gondra gõi.
47. Aefa daʼõ, ba usofu khõnia, umane: Ha ono ndraʼugõ? Ba imane: Ono Mbetueli ndraʼodo, Betueli ono Nakhori
andrõ, ononia khõ Milika andrõ. Ba utema ubeʼe ba nikhunia naya andrõ, ba ba mbulõkhania.
48. Ba ufaõndrõ ndraʼo, mangalulu khõ Yehowa, usuno Yehowa, Lowalangi zokhõ yaʼo, Aberahamo, me no
iʼoromaʼõ khõgu lala, si lõ elungu ndraʼo, lala ba wangai ono dalifusõ zokhõ yaʼo, khõ nononia.
49. Ba na edõna atõ ami, mihakhõsi tõdõ zokhõ yaʼo, na lõ edõna farõi ami khõnia, ba miʼombakhaʼõ khõgu; ba na
lõʼõ, ba miʼombakhaʼõ zui khõgu, enaʼõ ufulido, ma ba gambõlõ, ba ma gabera usawa.
50. Ba latema linia ira Labano Betueli, lamane: Moroi khõ Yehowa daʼõ! Tebai mawaʼõ hadia ia, he si lõ sõkhi, ba he
si sõkhi.
51. Yaʼe khõu Rebeka; ohe ia ba aeʼe, enaʼõ foʼomo nono zokhõ yaʼugõ ia, si mane niwaʼõ Yehowa.
52. Ba me irongo niwaʼõra andrõ sawuyu Gaberahamo andrõ, ba mangalulu ia khõ Yehowa irugi danõ tou.
53. Ba isaoʼõ baero sawuyu andrõ naya anaʼa ba aya firõ ba nukha, ibe e buala khõ Rebeka; ba khõ gaʼania ba khõ
ninania, ba ibeʼe gõi naya.
54. Ba manga ira ba mamadu hadia ia, yaʼia ba awõnia fao, ba mõrõ ira ba daʼõ. Ba mahemolu õ, me no maoso ira,
ba imane: Mitehe khõgu wangawuli khõ zokhõ yaʼo!
55. Ba lamane ira gaʼa Rebeka inania: Aeha mowongi na maʼifu ba daʼe nono alawe, ma irege fulu bongi, ba hana na
mofanõ ia.
56. Ba imane khõra: Bõi mitahado! No ifahowuʼõ Yehowa weʼamõigu andre, ba miʼefaʼõ ndraʼo, enaʼõ ufulido khõ
zokhõ yaʼo.
57. Ba lamane: Ba damuhede ita khõ nono alawe, khõnia tasofu!
58. Ba humede ira khõ Rebeka, lamane khõnia: Hadia, edõnaʼõ mõi awõ niha andre? Ba imane:
59. E, edõnado! Ba lafofanõ saʼae dalifusõra Rebeka andrõ, awõ zamaenu yaʼia fõna ba sawuyu Gaberahamo andrõ
ba awõnia fao.
60. Ba lafahowuʼõ Rebeka, lamane khõnia: He si akhi! Ya oya ngahõnõ maʼuwumõ dania, ba yalaʼaroʼõ khõra dania
mbawa gõli nemalira ngaʼõtõmi!
61. Ba mangefa Rebeka, awõ ngoningoninia, mõi ira yawa ba hulu gondra ba laʼoʼõ niha no mege; ba iʼohe Rebeka
sawuyu no mege ba mofanõ.
62. Ba no mõi ba ”mbaʼa zauri, samaigi yaʼodo” Gizaʼaki; ba danõ si raya sa sosõ ia.
63. Ba samuza maʼõkhõ, ba no mõi ba mbenua Gizaʼaki mangandrõ, me tanõtanõ owi. Ba me ifaõga hõrõnia, ba iʼila
gondra moroi sa.
64. Ba me ifakhõlõ ia Rebeka, ba iʼila Gizaʼaki. Ba itiboʼõ tou ia moroi ba hulu gondra,
65. ba imane khõ zawuyu andrõ: Ha niha daʼõ, samaondragõ yaʼita ba mbenua? Imane sawuyu andrõ: Sokhõ yaʼo
daʼõ! Ba ihalõ mbalubalu mbawa, ibalugõ ia.
66. Ba idunõdunõ khõ Gizaʼaki sawuyu andrõ wolaunia fefu.
67. Ba iʼohe baose Rebeka Izaʼaki, baose ninania Sara, ihalõ ia ba tobali foʼomonia ba itugu iʼomasiʼõ; ba terara dõdõ
Gizaʼaki ba waʼamate ninania.

HAKUNA MATATA
 FAZA 25
I. Ifuli mangowalu Gaberahamo. Ononia ba daʼõ.
II. Faʼamatenia ba fogoʼo yaʼia.
III. Ngaʼõtõ Zimaʼeli ba faʼamatenia.
IV. Amabuʼuala li Lowalangi khõ Rebeka. Faʼatumbu ndra Ezau Yakobo.
V. Lõ ba dõdõ Gezau faʼasiaʼania.
1. Ba ifuli mangai ira alawe Aberahamo,
2. Ketura dõi, ba moʼono daʼõ khõnia: Simera ba Yokisa ba Medano ba Midiano ba Yisibaki ba Sua.
3. Ba ono Yokisa, ba Seba ba Dedano; ba maʼuwu Dedano Ndrawa Asuri andrõ ba Dawa Letusi ba Dawa Loimeni.
4. Ba ono Midiano, ba Efa ba Eferi ba Hanokhi, ba Abida ba Elidaʼa; oi iraono Getura andrõ daʼõ.
5. Ba hadia ia zi so khõnia, fefu, ba ibeʼe khõ Gizaʼaki Aberahamo.
6. Ba ba ndraono ndrongania ba dõi, khõnia, ba mamuala Gaberahamo ba ifofanõ ira, ifabali khõ nononia Izaʼaki,
me auri ia na, ifofanõ ba danõ tanõ ba gatumbukha luo.
7. Ba daʼõ waʼanau noso Gaberahamo, si so ia ba guli danõ: 175 fakhe.
8. Ba aetu noso Gaberahamo, mate ia ba waʼatua omasiõ, no atua ia ba no afõli faʼauri; ba teʼorudugõ ia ba niwara.
9. Ba lakoʼo ia ononia Izaʼaki ba Simaʼeli ba dõgi narõ hili Makhefela andrõ, ba mbenua Ndraono Kheti andrõ,
Eferono, ono Zohara, ba gamaudu Mamere.
10. Ba mbenua andrõ, niʼõli Gaberahamo ba Ndraono Kheti: ba daʼõ tekoʼo Gaberahamo ba foʼomonia Sara.
11. Ba me no mate Gaberahamo, ba ifahowuʼõ nononia Izaʼaki Lowalangi. Ba ba ngai ”mbaʼa zauri, samaigi yaʼodo”
sosõ Gizaʼaki.
12. Ba daʼõ ngaʼõtõ Zimaʼeli andrõ, ono Gaberahamo, ononia ba Ndrawa Miserayi andrõ, Hagara, sawuyu yomo khõ
Zara.
13. Daʼe dõi nono Zimaʼeli, wanõtõi yaʼira, ngenolira: Si aʼa khõ Zimaʼeli, ba Nebayoti, ba Kedara ba Adibeʼeli ba
Mibisa
14. ba Misima ba Duma ba Masa,
15. ba Hadadi ba Tema ba Yeturi ba Nafisi ba Kedema.
16. Daʼõ nono Zimaʼeli andrõ, ba daʼõ dõira, ba mbanuara andrõ, ba naha nosera; felendrua zalawa, ba niwara andrõ.
17. Ba faʼanau noso Zimaʼeli andrõ, ba 137 fakhe. Ba aetu nosonia, mate ba teʼorudugõ ba niwara.
18. Ba nahiara, banuara, ba iʼotarai Hawila, numalõ ba Zuri, tanõ ba gatumbukha, na taʼotarai danõ Miserayi, irugi
misa danõ Ndrawa Asiria; tanõ ba gatumbukha mowanua ia fõnafõna dalifusõnia fefu.
19. Ba daʼõ khõ Gizaʼaki, ono Gaberahamo: Ono Gaberahamo Gizaʼaki.
20. Ba õfa wulu fakhe Gizaʼaki, me ihalõ Rebeka andrõ, ono Ndrawa Garamo andrõ, Betueli, ba Mezofotamia, akhi
Ndrawa Garamo andrõ, Labano.
21. Ba mangandrõ Gizaʼaki khõ Yehowa ba khõ woʼomonia andrõ, me no si lõ ono. Ba ifondrondrongo
wangandrõnia Yehowa, ba manabina woʼomonia Rebeka [si faero].
22. Ba fagobigobi nononia ba dalunia; ba imane: Na si manõ, ba hana wa aurido? Ba mõi ia musofu khõ Yehowa.
23. Ba imane khõnia Yehowa: Dombua soi ba dalumõ; dombua mado zi tumbu khõu dania, ba wasuwõta. Ba abõlõ
dania mado si sambua, ba sawuyu zi akhi dania zi aʼa.
24. Ba me irugi bawania ba woʼono, ba hiza zi faero ba dalunia.
25. Ba bõla zi aʼa, no oyoʼoyo, hulõ mbaru luo sobubu, maʼasageu. Andrõ wa labeʼe tõinia Gezau.
26. Ba bõla gõi nakhinia andrõ, ba no igogohe mbõrõ sisi Gezau tangania; andrõ wa labeʼe tõinia Yakobo. Ba no õnõ
ngafulu fakhe Gizaʼaki, me tumbu ira.
27. Ba me manõi ndraono andrõ, ba tobali sabõlõ ba wealu Gezau, niha ba ndruʼu, ba Yakobo, ba niha sahonohono,
si iagõ ose.
28. Ba Izaʼaki, ba i omasiʼõ Gezau, amikhõnia gahulua andrõ; ba Rebeka, ba iʼomasiʼõ Yakobo.
29. Ba samuza maʼõkhõ, ba itugeʼõ gõnia Yakobo. Ba so Gezau, olofo sibai, iʼotarai danõ si mate.
30. Ba imane Ezau khõ Yakobo: Taʼitaʼi beʼe õgu zoyo andrõ, soyo andrõ we! solofo sibai saʼae ndraʼo. Andrõ wa
labeʼe tõinia Gedomo (Soyo).
31. Ba imane Yakobo: Amawa khõgu waʼasiaʼamõ ua!
32. Ba imane Ezau: A! mate sa atõ ndraʼo dania, ba ha uwai waʼasiaʼa andrõ!
33. Imane Yakobo: Ba ae ba hõlu ua khõgu! Ba mõi ba hõlu ia khõnia ba tobali iʼamawa khõ Yakobo waʼasiaʼania
andrõ.
34. Ba ibeʼe khõ Gezau roti ba samõsa mõʼõ harita sideʼide; ba manga ia, ba ifazawa ia, ilau mofanõ. Ba tobali
iʼositengagõ waʼasiaʼania Ezau.

HAKUNA MATATA
 FAZA 26
I. Fangarõ amabuʼula li khõ Gizaʼaki.
II. Feʼasora ba Gerara.
III. Tohutohu gamabuʼula li.
IV. Fawuʼusa li khõ Gabimelekhi
V. Ira alawe khõ Gezau.
1. Ba itõrõ lofo danõ andrõ, — lõ lai lofo fõna, ba gõtõ Gaberahamo — ba isawa Gabimelekhi, razo Ndrawa Wilisiti,
Izaʼaki, ba Gerara.
2. Ba iʼoromaʼõ ia khõnia Yehowa, imane: Bõi ae misi tou ba danõ Miserayi! Iagõ danõ, niwaʼõgu khõu dania.
3. Ya si fatewu ndraʼugõ ba danõ andre, ba utolotoloʼõ ba ufahowuʼõ ndraʼugõ, khõu sa ba ba maʼuwumõ ubeʼe danõ
andre fefu, ba lõ uwuʼai zi no mõido ba hõlu khõ namau Aberahamo.
4. Ba ato sibai dania maʼuwumõ ubeʼe, faʼoya ndrõfi ba mbanua yawa, ba ubeʼe ba maʼuwumõ dania danõ daʼe fefu,
ba moroi ba maʼuwumõ tefahowuʼõ dania fefu soi ba guli danõ,
5. bõli gõlõ, me no iʼoʼõ niwaʼõgu Aberahamo, ba me no itõngõni fefu nibeʼegu li khõnia, oroisagu andrõ ba
amakhoitagu ba famobawagu lala.
6. Ba sahono ba Gerara Gizaʼaki.
7. Ba me lasofu woʼomo Gizaʼaki banua daʼõ bakha, ba imane: Akhigu; ataʼu saʼae ia iʼombakhaʼõ, wa foʼomonia;
imane: Ma dania labunu ndraʼo, banua daʼe, bõrõ Rebeka andrõ, me no si sõkhi sibai bawa ia.
8. Ba me no ara maʼifu ia ba daʼõ, ba ifaigi ba zandrela Abimelekhi, razo Ndrawa Wilisiti andrõ ba iʼila, me fawude
Gizaʼaki khõ woʼomonia Rebeka.
9. Ba ifakaoniʼõ Gizaʼaki Abimelekhi, imane: Ba foʼomou ia yaʼõ? Ba hana wa tola õwaʼõ: Akhigu? Imane Izaʼaki:
Umane sa dõdõgu, ma mate ndraʼo, bõrõ ia.
10. Ba imane Abimelekhi: Hadia nilaumõ khõma! No ahatõ orudu khõ woʼomou niha bõʼõ, ha niha ia ba no õfatõrõ
khõma horõ sebua menaʼõ.
11. Ba ibeʼe li ba mbanuania Abimelekhi, imane: Ha niha zombambaya niha daʼõ ba foʼomonia, ba nibunu.
12. Ba manaru Gizaʼaki ba danõ andrõ, ba mamasi, dua wulu zamba yõu mbua, ifahowuʼõ saʼae ia Yehowa.
13. Ba tobali moʼanaʼa ia, itugu tedoudou manõ ganaʼania, irege ebua sibai.
14. Ba mongawawa khõnia mbiribiri ba mongawawa zawi ba ato sibai zawuyunia tobali afõkhõ dõdõ Ndrawa Wilisiti
khõnia.
15. Ba no lahawui Dawa Wilisiti mbaʼa andrõ fefu, nikharu zawuyu namania, ba gõtõ namania Aberahamo, no lafoʼõsi
tanõ.
16. Ba imane Abimelekhi khõ Gizaʼaki: Hetaʼõ ba khõma, noa sa tõra waʼabõlõu khõma!
17. Ba iheta ia ba daʼõ Izaʼaki, ba ndraso ba Gerara itaruʼõ nosenia, ba daʼõ iʼiagõ.
18. Ba ifuli ifakharuʼõ Izaʼaki mbaʼa andrõ, nikharura ba gõtõ namania Aberahamo, ba nihawui Ndrawa Wilisiti, me
no mate Gaberahamo, ba ifuli ifotõi, tõi nifatõrõ namania mege.
19. Ba lakharu danõ sawuyu Gizaʼaki, ba ndraso, ba lasõndra gumbu ba daʼõ, hele.
20. Ba lafasosoni gubalo khõ Gizaʼaki kubalo ba mbanua Gerara, lamane: Khõma nidanõ andrõ! ba ibeʼe tõi gumbu
andrõ ”Ezeki”, me no fasoso ira khõnia.
21. Aefa daʼõ, ba lakharu mbaʼa bõʼõ, ba ba daʼõ gõi fasoso, andrõ ibeʼe tõinia ”Zitina”
22. Ba iheta ia ba daʼõ, ifaʼese ia ba ifakharuʼõ mbaʼa bõʼõ. Ba ba daʼõ, ba lõ fasosota, andrõ ibeʼe tõinia ”Rehoboti”,
imane: Noa saʼae ifaigi khõda naha sebolo Yehowa, fa taʼila tabologõ ita ba danõ!
23. Ba iheta ia ba daʼõ, isawa miyawa Mbereseba.
24. Ba iʼoromaʼõ ia khõnia Yehowa; ba zi bongi andrõ, imane: Lowalangi namau Abarahamo ndraʼodo! Bõi busi
dõdõu, utolo sa ndraʼugõ; ba ufahowuʼõ ndraʼugõ ba ato dania maʼuwumõ ubeʼe, bõrõ genonigu Aberahamo.
25. Ba ifaʼanõ naha wameʼe sumange ba daʼõ, iʼangarõfi li dõi Yehowa ba itaruʼõ nosenia ba daʼõ. Ba aefa daʼõ, ba
lakharu mbaʼa ba daʼõ sawuyu Gizaʼaki.
26. Ba mõi khõnia Gabimelekhi, awõ Gahusati, anofulania, awõ Wikholo kumandra andrõ khõnia, laʼotarai Gerara.
27. Ba imane khõra Izaʼaki: Hadia wa mõi ami khõgu, me noa sa atõ si faʼudu ami khõgu, ba me no mifofanõ ndraʼo
ba khõmi?
28. Lamane: Noa sa maʼila, wa no itolotoloʼõ Yehowa, ba no mawaʼõ, sõkhi na fawuʼu li ita, na faoma mõi ita ba hõlu
khõ nawõda,
29. fawuʼu li ita, wa lõ õlau khõma zi lõ sõkhi, si mane yaʼaga, me lõ nibabayama yaʼugõ ba me ha sambalõ si sõkhi
nilauma khõu, me no maʼefaʼõ ndraʼugõ, lõ malau khõu hadia ia. Nifahowuʼõ Yehowa sa atõ ndraʼugõ!
30. Ba ifodiwo ira, ba manga ira ba labadu hadia ia.
31. Ba mahemolu mbanua, ba faoma mõi ira ba hõlu, khõ nawõra, ba ifofanõ ira Izaʼaki, ba larõi ia, lõ hadia ia.
32. Ba me luo daʼõ, ba so zawuyu Gizaʼaki laʼombakhaʼõ khõnia, he wisa mbaʼa andrõ, nikhaora, lamane khõnia: No
masõndra nidanõ!
33. Ba ibeʼe tõinia Zeba (fahõlusa); ba daʼõ moroi, wa Bereseba dõi mbanua andrõ, irugi maʼõkhõ.
34. Ba me no õfa wulu fakhe Gezau, ba ihalõ Yudita, ono Ndraono Kheti andrõ, Beʼeri, ba Basimata, ono Ndraono
Kheti, Elono.
35. Ba langu dõdõ ndra Izaʼaki Rebeka galawe andrõ.

HAKUNA MATATA
 FAZA 27
I. Ifahowuʼõ Yakobo ba Ezau Izaʼaki.
II. Edõna ibunu Yakobo Ezau ba itolo Yakobo inania Rebeka.
1. Ba me no atua Gizaʼaki ba me no abõsi hõrõnia, fa lõʼõ saʼae iʼila niha, ba humede ia khõ nononia si aʼa Ezau,
imane khõnia: He onogu! Ba imane: Yaʼe ndraʼodo!
2. Ba imane [Izaʼaki]: Atua saʼae ndraʼodo, ba lõ uʼila, ha waʼara matedo.
3. Ba halõ wangõnau ba wealu, naha nono wana, awõ wana, ae ba mbenua ba halõ khõgu gahulua;
4. ba haogõ õgu, somasido ba ohe khõgu si bakha andre, enaʼõ uʼa, ba ufahowuʼõ ndraʼugõ, gasagasa waʼamategu.
5. Ba no ifondrongondrongo Rebeka, me iwaʼõ daʼõ Izaʼaki khõ nononia Ezau. Ba me no mõi ba mbenua Gezau
fafana, ba wangai ahulua,
6. ba imane Rebeka khõ nononia Yakobo: Faefa urongo, me humede namau khõ gaʼau Ezau, me imane khõnia:
7. Halõ khõgu gahulua ba haõgõ õgu, enaʼõ uʼa, ba ufahowuʼõ ndraʼugõ, ba zanehe Yehowa, gasagasa waʼamategu.
8. Ba iyaʼe, yaʼugõ onogu, ba oʼõ niwaʼõgu, wamobawa lala khõu!
9. Ae ba nambi ba halõ khõgu ba daʼõ zi matua nono nambi si sõkhi, dua rozi, enaʼõ uhaogõ, õ namau, somasi ia.
10. Ba õʼohe dania khõ namau si bakha, enaʼõ iʼa, ba ifahowuʼõ dania ndraʼugõ, gasagasa waʼamatenia.
11. Ba imane Yakobo khõ ninania Rebeka: Hiza, ba no mobu sibai gaʼagu Ezau, ba yaʼo, ba si lõ bu.
12. Ma dania ibayaisi ndraʼo amagu, ba tobali sangoʼaya yaʼia ndraʼodo, ba tohare khõgu wangelifi ubeʼe, ba tenga
howuhowu!
13. Ba imane khõnia inania: Khõgu yatohare wangelifi andrõ, si gõna ndraʼugõ enaʼõ, onogu; oʼõ manõ niwaʼõgu, ae
halõ khõgu.
14. Ba mõi ia muhalõ ba iʼohe khõ ninania; ba ihaogõ inanania, õ namania, somasi ia.
15. Ba ihalõ nukha nononia si aʼa Rebeka, nukha si sõkhi khõnia, si so khõnia si bakha, ba ibeʼe nukha nononia si
akhi, Yakobo.
16. Ba uli nono nambi andrõ, ba ibeʼe ba dangania ba ba mbaginia, si no alõsõlõsõ.
17. Ba ibeʼe ba danga nononia Yakobo gõ no mege, fabaya roti nibogõnia.
18. Ba mõi ia si bakha khõ namania, imane: He ama! Imane: Yaʼe ndraʼodo!
19. Ha niha ndraʼugõ onogu? Ba imane Yakobo khõ namania: Ezau ndraʼodo, onou si aʼa; no uʼoʼõ niwaõu khõgu.
Ba dadao ba a gahulua andre khõgu, enaʼõ õfahowuʼõ ndraʼo dania!
20. Ba imane Izaʼaki khõ nononia: Ha lõ alio õsõndra, onogu! Imane: Yaʼia, Lowalangiu Yehowa zamatõrõ khõgu.
21. Ba imane Izaʼaki khõ Yakobo: Hatõʼõgõ we, onogu, enaʼõ uʼila ubabaya nõsiu, na si ndruhu onogu Ezau
ndraʼugõ, ba na tenga!
22. Ba ihatõʼõ ia khõ namania Izaʼaki Yakobo, ba me no ibayaisi, ba imane: Li andrõ, ba no li Yakobo, ba taʼio, ba
no taʼio Gezau.
23. Ba lõ iʼila, wa yaʼia, me no mobu daʼionia, si mane taʼio gaʼania Ezau; ba ifahowuʼõ ia.
24. Ba imane: Hadia, onogu Ezau ndraʼugõ? Imane: E, Ezau ndraʼodo.
25. Ba imane: Ba ohe khõgu, enaʼõ uʼa gahulua andrõ, khõ nonogu, ba ufahowuʼõ dania ndraʼugõ! Ba iʼohe khõnia,
ba iʼa; ba ibeʼe khõnia nagu ba ibadu.
26. Aefa daʼõ, ba imane khõnia amania Izaʼaki: Ae ba daʼe, ago mbawagu, onogu!
27. Ba me ihatõʼõ ia, me faʼago bawa ia khõnia, ba iʼago hua nukhania; ba ifahowuʼõ ia, imane: Si ndruhu, hua
nonogu andrõ, ba no hulõ hua mbenua, nifahowuʼõ Yehowa!
28. Yamubeʼe khõu Lowalangi namo moroi ba mbanua si yawa, ba tanõ satabõ sinanõ, ba yamuhõna khõu mbua
nowi, awõ nagu.
29. Ndramõi sawuyumõ soi niha ba yamangalulu khõu ngawalõ mado. Samatõrõ talifusõu fefu dania ndraʼugõ, ba ya
mangalulu khõu ndraono ninau. Ha niha zangelifi yaʼugõ, ba niʼelifi daʼõ; ba samahowuʼõ yaʼugõ, ba
nifahowuʼõ?
30. Ba me no iʼoʼozui Izaʼaki wamahowuʼõ Yakobo ba me ha siʼaikõ irõi namania Izaʼaki Yakobo, weʼamõi baero,
ba so gaʼania Ezau, iʼoroi fafana.
31. Ba iʼasiwai gõi gõ, iʼohe si bakha khõ namania, ba imane khõ namania: Faoso, ama, ba a gahulua andre khõ
nonou, enaʼõ õfahowuʼõ ndraʼo dania.
32. Ba imane khõnia amania Izaʼaki. Ha niha ndraʼugõ? Imane: Onou si aʼa, Ezau, ndraʼodo!
33. Ba tokea sibai Gizaʼaki ba imane: Ba ha niha atõ zi no ahulu, solohe khõgu si bakha, tobali no ahori uʼa, me lõ
yaʼugõ na, ba no ufahawuʼõ ia. Ba lõʼõ sa tebulõ nifahowuʼõ ia!
34. Ba me irongo Ezau niwaʼõ namania andrõ, ba megeʼege sibai ia, muʼiraʼira, ba imane khõ namania: Fohowuʼõ
ndraʼodo gõi, ama!
35. Ba imane: Noa sa iʼonekhesi akhiu, ba no itagõ howuhowu andrõ khõu.
36. Ba imane: Tenga sa faya, wa no labeʼe tõinia Yakobo; noa sa mendrua ilimodo: faʼasiaʼa andrõ khõgu, ba no
ihalõ, ba no itagõ gõi howuhowu andrõ khõgu! Ba imane na: Ba hadia, lõ nitenagõu howuhowu khõgu?
37. Ba itema li Izaʼaki, imane khõ Gezau: Noa sa atõ ufataro samatõrõ yaʼugõ ia, ba no ubeʼe barõ mbawania,
sawuyunia, dalifusõnia fefu, ba no uhõna khõnia mbua nowi, awõ nagu; ba hadia atõ nibeʼegu khõu, onogu?
38. Ba imane Ezau khõ namania: Ba hadia sa, ha daʼõ howuhowu khõu, yaʼugõ amagu? Fahowuʼõ ndraʼo gõi, ama!
ba megeʼege Gezau.
39. Ba itema linia amania Izaʼaki, imane khõnia: Hiza, si lõ atabõ sinanõ danõ, ba zi soʼõ ba lõ tana khõnia namo
mbanua moroi yawa.
40. Siʼõli wangalui mbalazo khõu, ba sawuyu nakhiu ndraʼugõ. Ba tobali, na õʼanõsõʼõ, ba õʼewegõ galo mbagi
andrõ khõnia, aheta ba mbagiu.

HAKUNA MATATA
 41. Ba fatiu dõdõ Gezau khõ Yakobo, ba howuhowu andrõ nifaʼema namania khõnia; imane dõdõnia Ezau: Na irugi
bawa wangeʼesi amagu dania, ba ubunu nakhigu Yakobo!
42. Ba me teʼombakhaʼõ khõ Rebeka wehede nononia si aʼa Ezau, ba ifakaoniʼõ nononia si akhi, Yakobo, imane
khõnia: Hiza, edõna ilau mbalõnia khõu gaʼau Ezau, wamunu yaʼugõ.
43. Ba oʼõ niwaʼõgu khõu, onogu! Faoso, oloi, sawa gaʼagu Labano, ba Harana,
44. khõnia iagõ maʼifu, irege alõ waʼabao dõdõ gaʼau
45. irege dõhõ wõnu gaʼau andrõ khõu ba irege olifu ia nilaumõ khõnia; awena dania ufatenge, ufahalõʼõ ndraʼugõ
ba daʼõ. Hana wa faoma taya ami khõgu, ha maʼõmakhõ!
46. Ba imane Rebeka khõ Gizaʼaki: Safõli faʼauri saʼae ndraʼo, bõrõ Ndraono Kheti andrõ. Na Yakobo gõi dania
zangai Iraono Kheti si manõ, ono niha ba danõ, ba hadia guna aurido na?

HAKUNA MATATA
 FAZA 28
I. Ifahowuʼõ Yakobo Izaʼaki ba ifatenge khõ Labano.
II. Ihalõ nono Zimaʼeli Ezau.
III. Iʼila nora ba zorugo Yakobo, ba wangifi, ba itema gamabuʼula li Lowalangi. IV. Iʼandrõ saoha gõlõ khõ
Lowalangi ba ifabuʼu woloʼõ khõnia.
1. Ba humede Gizaʼaki khõ Yakobo ba ifahowuʼõ ia; ba ibeʼe na li khõnia, imane: Bõi halõ nono alawe Ndrawa
Ganaʼana.
2. Faoso, ae ba Mezofotamia, ba nomo Mbetueli, ama ninau, ba daʼõ halõ khõu ndra alawe, ono zibayau Labano,
sambua.
3. Ba yamufahowuʼõ ndraʼugõ Lowalangi si lõ ambõ faʼabõlõ, ba yamufoʼono ndraʼugõ yamuʼoyaʼõgõ, enaʼõ walo
soi ndraʼugõ!
4. Ba yamubeʼe khõu howuhowu andrõ khõ Gaberahamo, khõu ba ba maʼuwumõ, a wõu, enaʼõ okhõtau dania danõ
andre, ba zi so ndraʼugõ si fatewu, nitehe Lowalangi khõ Gaberahamo.
5. Ba ifofanõ Yakobo Izaʼaki, ba isawa Mezofotamia, khõ Labano, ono Mbetueli, Dawa Garamo, gaʼa Rebeka, ina
ndra Yakobo Ezau.
6. Ba me irongo Ezau, no ifahowuʼõ Yakobo Izaʼaki ba no ifatenge ba Mezofotamia, enaʼõ ba daʼõ ihalõ khõnia
ndra alawe, wa no ifahowuʼõ ia, awõ wa no ibeʼe li khõnia, wangumaʼõ: Bõi halõ nono alawe Ndrawa Ganaʼana!
7. awõ wa no ifondrondrongo Yakobo li ndra amania inania, weʼamõi ba Mezofotamia,
8. ba aboto ba dõdõ Gezau, wa anuzu dõdõ namania ndra alawe Dawa Ganaʼana.
9. Ba mõi khõ Zimaʼeli Gezau ba ihalõ Mahalata, ono Zimaʼeli ono Gaberahamo andrõ, talifusõ Nebayoti,
nõnõnõnõ ndrongania si tohõna.
10. Ba mofanõ Yakobo, iheta ia ba Mbereseba, isawa Harana:
11. Ba irugi zi mõrõ ia, noa saʼae aekhu luo. Ba sambua ihalõ kara, si so ba daʼõ, ibeʼe tandrayania, ba ifadõlõ ia tou
mõrõ ba naha andrõ.
12. Ba mangifi ia, ora nifasindro ba danõ sirugi banua si yawa zuzu, ba mangõrõngõrõ ba daʼõ malaʼika Lowalangi.
13. Ba so si yawa ba mbagi Yehowa, imane: Yehowa ndraʼodo, Lowalangi duau Aberahamo, ba Lowalangi Gizaʼaki:
tanõ andre, si mõrõ ndraʼugõ tou, ba khõu ubeʼe dania ba ba maʼuwumõ.
14. Ba maʼuwumõ dania, ba si mane ngawua nene ba danõ [waʼoya], ba mibologõ dania ami tanõ ba gaekhula ba
tanõ ba gatumbukha ba miyõu ba miraya, ba moroi khõu tefahowuʼõ dania fefu soi ba guli danõ, ba moroi ba
maʼuwumõ.
15. Ba faofao ndraʼo khõu ba utimba khõu zi lõ sõkhi, fefu gofu heza mõiʼõ, ba uʼohe mangawuli ndraʼugõ ba danõ
andre; lõʼõ sa farõi ndraʼo khõu, irege no ufalua nifabuʼugu khõu.
16. Ba tokea Yakobo, ba imane: Si ndruhu, so Yehowa ba naha andre, ba no lõ uʼila!
17. Ba ataʼu ia ba imane: Sihokha mbuda naha daʼe; si ndruhu nahia Lowalangi daʼe, bawandruhõ zorugo!
18. Ba me moluo, ba ihalõ gowe andrõ Yakobo, tandrayania mege, ifasindro harefa, ba ifaduwa wanikha ba detenia.
19. Ba ibeʼe tõi naha andrõ Mbetieli; Lusi dõinia fõna.
20. Ba ifabuʼu linia Yakobo, imane: Na itolodo Lowalangi, na itimba khõgu zi lõ sõkhi ba lala andre, nitõrõgu iadaʼe,
na ibeʼe gõgu, niʼa, ba nukhagu, niʼonukha,
21. ba na [ibeʼe] mangawuli ndraʼo ba nomo namagu, lõ hadia ia, ba ya Lowalangigu Yehowa.
22. Ba gowe andre, nitaruʼõgu harefa, ba ya osali Lowalangi, ba hadia ia fefu, nibeʼeu khõgu, ba lõ zi lõ ufuli khõu
zambua niʼofulu.

HAKUNA MATATA
 FAZA 29
I. Irugi Harana Yakobo. Falukha ia khõ Rakhela ba iʼohe ia yomo Labano.
II. Mewitu fakhe manga gazi ia khõ Labano, bõli Rakhela.
III. Ihalõ Rakhela ba Lea Yakobo.
IV. Si aʼa nono Lea, õfa, ono matua.
1. Ba mofanõ Yakobo, isawa danõ tanõ ba gatumbukha luo.
2. Ba iʼila mbaʼa ba mbenua, ba mõrõ ba zingania mbiribiri, tõlu ngawawa, ba mbaʼa daʼõ sa lafabadubadugõ
nidanõ ba mbiribiri. Ba no musõsõwui mbaʼa andrõ gowe sebolo.
3. Ba na no muʼorudugõ ba daʼõ ngawawa mbiribiri fefu, ba laheta gowe andrõ ba mbawa mbaʼa, ba lafabadugõ
nidanõ ba mbiribiri; ba aefa daʼõ, ba lafuli ba nahania gowe, sõwusõwu mbaʼa.
4. Ba imane khõra Yakobo: He gaʼa! Ha banua ami? Lamane: Banua Harana ndraʼaga.
5. Ba imane khõra: Hadia, miʼila Labano andrõ, maʼuwu Nakhori? Lamane: Maʼila.
6. Ba imane khõra: Hadia, lõ hadia ia khõnia? Lamane: Lõ hadia ia; hiza siʼaikõ moroi sa nononia Rakhela, solohe
biribiri.
7. Ba imane: Alawa luo na, ba tenga na inõtõ wolohoeurifõ. Mifabadugõ nidanõ ba mbiribiri ba mifuli miʼohe ba
ndruʼu.
8. Lamane: Tebai, balazi no ahori muʼorudugõ ngawawa, awena dania laheta gowe andrõ ba mbawa mbaʼa, ba
mafabadugõ ba mbiribiri.
9. Ba fatua fahuhuo ia khõra, ba no irugi Rakhela, wolohe biribiri namania, kubalo sa ia.
10. Ba me iʼila Yakobo Rakhela andrõ, ono Labano andrõ, gaʼa ninania, awõ mbiribiri zibayania Labano, ba mõi ia
muheta gowe andrõ ba mbawa mbaʼa ba ifabadugõ nidanõ ba mbiribiri zibayania Labano.
11. Aefa daʼõ ba faʼago bawa ia khõ Rakhela, ba megeʼege sibai ia.
12. Ba iʼombakhaʼõ khõ Rakhela Yakobo, wa ono mbeneʼõ namania ia, ono Rebeka; ba fagohi daʼõ, iʼombakhaʼõ
khõ namania.
13. Ba me irongo Labano duria Yakobo andrõ, turia nono nakhinia, ba fagohi ia, ba wamaondragõ, italagui mbagi,
faʼago bawa ia khõnia, ba iʼohe yomo, ba nomonia; ba idunõdunõ khõ Labano fefu hadia ia.
14. Ba imane khõnia Labano: Hiza, fõfõ nõsigu ndraʼugõ!
15. Ba me no sara wawa ia khõnia, ba imane Labano khõ Yakobo: Ono mbeneʼõma sa ndraʼugõ; ba hadia, andrõ
mohalõhalõwõʼõ manõ khõgu, lõ bõli gõlõu? Waʼõ khõgu, hadia luou.
16. Ba dombua nono alawe khõ Labano, Lea dõi zi aʼa, ba Rakhela dõi zi akhi.
17. Ba no abõsibõsi Lea andrõ, ba Rakhela, ba si sõkhi boto ba si sõkhi bawa.
18. Ba omasi Yakobo Rakhela andrõ imane: Damohalõwõdo khõu mewitu fakhe, bõli Rakhela andrõ, onou si akhi.
19. Imane Labano: Sõkhi ubeʼe khõu, moroi ubeʼe ba niha bõʼõ; iagõ khõgu!
20. Ba tobali mohalõhalõwõ Yakobo, bõli Rakhela, mewitu fakhe; ba ba dõdõnia, ba hulõ zi lõ oyaʼoya ngaluo,
balazi waʼomasinia ia.
21. Ba aefa daʼõ, ba imane Yakobo khõ Labano: Beʼe khõgu ngambatõgu, noa sa irugi dõfigu — enaʼõ orudu ndraʼo
khõnia.
22. Ba ikaoni mbanuara fefu Labano, ilau walõwa.
23. Ba me bongi, ba ihalõ nononia Lea, iʼohe khõ Yakobo si bakha, ba orudu ia khõnia.
24. Ba ibeʼe khõ nononia Lea zawuyunia ono alawe, Silifa, Labano ngoningoninia yomo.
25. Ba me moluo, ba oroma [khõ Yakobo] wa no Lea [nibeʼe khõnia]. Ba imane khõ Labano: Hadia nilaumõ khõgu?
Hadia, tenga bõli Rakhela, wohalõhalõwõgu khõu?
26. Hana sa wa õlimodo? Imane Labano: Tenga huku ba khõma, labeʼe zi akhi, na lõ mubeʼe zi aʼa ua.
27. Bõi bulõʼõgõ ba daʼe zi samigu andre, ba tebeʼe khõu zi sambua gõi, na mewitu fakhe tõ mohalõhalõwõʼõ khõgu.
28. Ba iʼoʼõ daʼõ Yakobo, ifalua zi samigu khõnia, awena ibeʼe khõnia nononia Rakhela [Labano].
29. Ba ibeʼe khõ nononia Rakhela zawuyunia, Biliha, Labano, ngoningoninia yomo.
30. Ba orudu Yakobo khõ Rakhela gõi, ba omasi ia Rakhela, moroi khõ Lea. Ba mewitu fakhe tõ mohalõhalõwõ ia
khõ Labano.
31. Ba me iʼila Yehowa, teʼositengagõ Lea andrõ, ba ifoʼono, ba lõʼõ sa ono Rakhela.
32. Manabina Lea, ba tumbu khõnia nono matua, ba ibeʼe tõinia Rubeno, imane: Noa sa inehegõ waʼanumanagu
Yehowa; lõ zi lõ iʼomasiʼõ saʼae ndraʼodo foʼomogu!
33. Ba ifuli manabina, ba madono, ono matua. Ba imane: No irongo Yehowa, wa niʼositengagõ ndraʼodo, andrõ ibeʼe
khõgu daʼe gõi. Ba ibeʼe tõinia Zimeoni.
34. Ba ifuli manabina, ba madono, ono matua. Ba imane: Awena molemba dania khõgu woʼomogu, me no tõlu
nonogu matua khõnia; andrõ ibeʼe tõinia Lewi.
35. Ba samuza tõ manabina ia, ba madono, ono matua zui: Ba imane: Sanuno Yehowa saʼae ndraʼodo! Andrõ ibeʼe
tõinia Yuda. Aefa daʼõ, ba lõʼõ saʼae ono khõnia.

HAKUNA MATATA
 FAZA 30
I. Ono Yakobo khõ Lea na ba ba zawuyu andrõ, si darua.
II. Moʼono Rakhela, Yosefo andrõ. III. Mohalõhalõwõ na Yakobo khõ Labano, bõli gurifõnia andrõ, nihõna
Lowalangi howuhowu.
1. Ba me iʼila Rakhela, lõ ononia khõ Yakobo, ba afõkhõ dõdõnia khõ gaʼania Lea, ba imane khõ Yakobo: Foʼono
ndraʼo — ba na lõʼõ, ba matedo!
2. Ba mofõnu Yakobo khõ Rakhela, imane: Hadia, salahi Lowalangi ndraʼo? Yaʼia zi lõ mamoʼono yaʼugõ!
3. Ba imane: Yaʼe zawuyugu yomo, Biliha andre, odonga ia, enaʼõ moʼono ia ba gahetagu, ba enaʼõ moroi khõnia
usõndra gõi nono!
4. Ba ibeʼe khõnia zawuyunia yomo, Biliha andrõ, donga ba dõi, ba orudu khõnia Yakobo.
5. Ba manabina Mbiliha andrõ, ba madono khõ Yakobo, ono matua.
6. Ba imane Rakhela: No ifaigi khõgu lala Lowalangi, no ifondrondrongo khõgu ba no ibeʼe bualania khõgu nono!
Andrõ wa ibeʼe tõinia Dano.
7. Ba samuza tõ manabina Mbiliha andrõ, sawuyu yomo khõ Rakhela, ba madono ia khõ Yakobo, ono matua,
sambua tõ.
8. Ba imane Rakhela: No fasõndra ndraʼo khõ gaʼagu, ba wangai tõdõ Lowalangi, ba no abõlõ ndraʼo! Andrõ wa
ibeʼe tõinia Nafetali.
9. Ba me iʼila Lea, wa lõʼõ saʼae ono khõnia, ba ihalõ zawuyunia yomo, Silifa andrõ, ba ibeʼe khõ Yakobo, donga
ba dõi.
10. Ba moʼono Zilifa andrõ, sawuyu yomo khõ Lea, khõ Yakobo, ono matua.
11. Ba imane Lea: Salõfõ! ba ibeʼe tõinia Gado.
12. Ba samuza tõ moʼono Zilifa, sawuyu yomo khõ Lea, khõ Yakobo, ono matua zui.
13. Ba imane Lea: Yaʼahowu ndraʼodo! Hiza, nifahowuʼõ ndra alawe bõʼõ saʼae ndraʼo! Andrõ wa ibeʼe tõinia
Gaseri.
14. Ba ha samuza maʼõkhõ, ba mõi ba mbenua Rubeno, me bawa wamasi gandru, ba isõndra dudayi, ba iʼohe khõ
ninania Lea. Ba imane Rakhela khõ Lea: Beʼe khõgu maʼifu dudayi nonou andrõ!
15. Ba imane: Hadia, ambõ na, wa no õtagõ khõgu woʼomogu, hadia, õhalõ na gõi iadaʼe dudayi andrõ khõ nonogu?
Ba imane Rakhela: Ululu ia khõu bongi, hana na ba ngaiu mõrõ ia bongi andre, bõli dudayi andrõ khõ nonou.
16. Ba me so Yakobo, me bongi, me iʼotarai mbenua, ba ifaondragõ ia Lea, imane: Khõgu si bakha mõiʼõ, noa sa
ubeʼe mbõliu, dudayi andrõ khõ nonou. Ba ba ngainia mõrõ ia ba zi bongi andrõ.
17. Ba iʼoʼõ khõ Lea Lowalangi, tobali manabina ia ba madono khõ Yakobo, ono matua, lima mõi daʼõ.
18. Ba imane Lea: No ibeʼe luogu Lowalangi, me no ululu khõ woʼomogu zawuyugu yomo. Andrõ wa ibeʼe tõinia
Isasari.
19. Ba ifuli manabina Lea ba madono khõ Yakobo, ono matua, õnõ saʼae.
20. Ba imane Lea: No buala si sõkhi nibeʼe Lowalangi khõgu, awena ebua ndraʼo ba dõdõ woʼomogu dania, me no
õnõ nonogu matua khõnia! Andrõ ibeʼe tõi daʼõ Zebuloni.
21. Ba aefa daʼõ, ba moʼono ia ono alawe, ba ibeʼe tõinia Dina.
22. Ba itõrõ tõdõ Lowalangi Rakhela, ifondrondrongo wangandrõnia Lowalangi ba ifoʼono.
23. Manabina ia ba madono, ono matua. Ba imane: No iheta waʼailagu Lowalangi.
24. Andrõ wa ibeʼe tõi nono Yosefo, imane: Yamubeʼe khõgu zambua tõ nono matua Yehowa!
25. Ba me no tumbu Yosefo andrõ khõ Rakhela, ba imane Yakobo khõ Labano: Efaʼõ ndraʼo, ba wangawuli ba
khõma!
26. Beʼe khõgu woʼomogu ba onogu, sohalõhalõwõdõ khõu, enaʼõ mofanõdo; yaʼugõ saʼae zangila, he wisa
wohalõhalõwõgu khõu!
27. Ba imane khõnia Labano: Na maʼifu sosõ dõdõu khõgu — oroma khõgu, wa no ifahowuʼõ ndraʼo Yehowa, bõrõ
ndraʼugõ.
28. Ba imane na: Fatõ luo, niʼandrõu khõgu, ba ubeʼe khõu.
29. Ba itema linia, imane: Õʼila, he wisa wohalõhalõwõgu khõu, ba he wisa waʼatedou gurifõu khõgu.
30. Lõʼõ sa oyaʼoya, si so khõu, me lõ yaʼodo na, ba no ihõtõi tedou, ba sambeka ubekai, ba fagoʼõgoʼõ howuhowu
khõu, ibeʼe Yehowa — ba iyaʼe, ba ha waʼara ufaigi gaurifa zoroiyomogu andrõ fefu?
31. Ba imane: Ba hadia zomasiʼõ ubeʼe khõu? Imane Yakobo: Lõ hadia ia õbeʼe khõgu. Na õtehe khõgu niwaʼõgu
khõu, ba utohugõ urorogõ mbiribiriu, ukubaloi.
32. Daʼutõrõi mbiribiriu fefu, maʼokhõ andre ba ufõfõʼõ fefu, ha uga geu zogaragara ba sombawambawa — fefu
zaitõ ba nonoʼono ba sombawambawa ba sogaragara ba nambi.
33. Ba ya daʼõ luogu, ba ba daʼõ oroma dania waʼadõlõ dõdõgu: na õfaigifaigi dania luogu andrõ, ba sinagõ fefu si
faruka ba nambigu, si tenga sogaragara ba si tenga sombawambawa, ba si tenga saitõ ba nono mbiribiri khõgu.
34. Ba imane: Labano: Lau, yaʼia daʼõ niwaʼõu.
35. Ba ifõfõʼõ [Labano], me luo daʼõ zi matua sokhoikhoi ba sombawambawa, awõ nambi sogaragara ba
sombawambawa fefufefu zi so hadia ia zafusi — ba saitõ ba nonoʼono fefu, ba ibeʼe ba danga nononia.
36. Ba ifoʼotalua, tõlu ngaluo fofanõ ba gotaluara Yakobo; ba Yakobo zokubaloi biribiri khõ Labano si tosai.
37. Ba ihalõ Yakobo ndraha geu sauri, bou ba bua kare ba dara ba ifokhoikhoi, wameta uli, wangoromaʼõ safusi ba
ndraha andrõ.
38. Ba ibeʼe ba luha ndraha andrõ, niboʼania uli, ba naha nidanõ, ba zi mõi mbiribiri mamadu, ifaudugõ ba mbiribiri.
Ba alau ba zi matua na mõi mamadu idanõ.
39. Tobali fahõmba, na so ba duduma hõrõra ndraha geu andrõ; ba tobali sokhoikhoi nono mbiribiri ba sogaragara ba
sombawambawa.
HAKUNA MATATA
 40. Ba ifõfõʼõ nono andrõ Yakobo, ifatahõ ba mbiribiri fefu zokhoikhoi, awõ zaitõ ba mbiribiri Labano, ba ifõfõʼõ
khõnia ngawawa, si lõ iʼorudugõ ba mbiribiri Labano.
41. Ba ero na bawa welowu zebua, ba ibeʼe ba naha nidanõ ndraha geu no mege Yakobo, ifaudugõ ba mbiribiri,
enaʼõ ba gamaudu ndraha geu andrõ fahõmba.
42. Ba na sambõ faʼebua, ba lõ ibeʼe ndraha geu; ba tobali khõ Labano zambõ faʼabõlõ, ba khõ Yakobo zabõlõ.
43. Ba tobali fahõna khõnia, oya sibai zi falukha ia, biribiri ba sawuyu ono alawe ba sawuyu ono matua ba ondra ba
kalide.

HAKUNA MATATA
 FAZA 31
I. Moloi Yakobo khõ Labano, nibiniʼõ.
II. Igohi Yakobo Labano; fahuhuo ira.
III. Fawuʼu li ira.
1. Ba terongo khõ Yakobo huhuo nono Labano; no lamane: No ihalõ manõ khõnia Yakobo dana khõ namada, fefu,
ba ba dana khõ namada mege isõndra woʼanaʼa andrõ, fefu.
2. Ba ifaigifaigi mbawa Labano Yakobo, ba tenga saʼae si mane fõna gamuata daʼõ khõnia.
3. Ba imane Yehowa khõ Yakobo: Fuliʼõ ba danõ duau ba ba niwami, ba utolotoloʼõ.
4. Ba ifatenge zinenge Yakobo, ifakaoniʼõ ndra Rakhela Lea, ba weʼamõi khõnia ba danõ ba zi so biribiri.
5. Ba imane khõra: Uʼila saʼae, wa tenga saʼae si mane fõna mbawa namami khõgu, ba no itolotolodo Lowalangi
namagu andrõ.
6. Yaʼami zangila, wa no aʼoi dõlagu wangai halõwõ namami.
7. Ba no ilimodo amami; no mewulu ifalalalala luogu; ba lõʼõ sa nitehe Lowalangi khõnia fangalani yaʼodo.
8. Na imane: Sogaragara luou, ba no sambawa manõ zoʼonoʼono sogaragara. Ba na imane zui: Sokhoikhoi luou, ba
sambawa zoʼonoʼono sokhoikhoi.
9. Ba tobali ibõda khõ namami gurifõ andrõ Lowalangi, ba ibeʼe khõgu.
10. Ba me bawa wolowu mbiribiri, ba uʼila ba wangifi, oroma sibai, si matua mbiribiri andrõ, si fahõmba ba zi alawe,
ba ahori no sokhoikhoi ba sogaragara ba sombawambawa.
11. Ba imane khõgu malaʼika Lowalangi, ba wangifi: He Yakobo! Ba umane: Yaʼe ndraʼodo!
12. Ba imane: Faigi we, si matua mbiribiri andrõ, si fahõmba ba zi alawe, ba ha sambalõ sokhoikhoi ba sogaragara,
ba sombawambawa! Noa sa ahori uʼila, nilau Labano khõu.
13. Lowalangi ba Mbetieli no ndraʼodo, ba nilaumõ fanikha ba harefa andrõ, ba nifabuʼumõ limõ khõgu. Ba faoso,
hetaʼõ ba danõ andre, ba fuliʼõ ba khõmi.
14. Ba latema linia ira Rakhela Lea, lamane khõnia: Hadia, so na sa dana khõma, so na zinemama ondrõita ba nomo
namada?
15. Hadia, tenga no niha bõʼõ ndraʼaga khõnia, me no iʼamawa ndraʼaga, ba me no ara me iʼa mbõlima?
16. Fefu sa, zi no fahõna andrõ, nifasõbi Lowalangi khõ namada, ba khõda ba khõ nonoda. Ba yaʼugõ, ba oʼõ manõ
fefu niwaʼõ Lowalangi khõu!
17. Ba ifakudo nononia ba foʼomonia ba hulu gondra;
18. ba iʼohe misa gurifõnia andrõ, awõ fefu zi so khõnia, nisõndrania, urifõ andrõ, si so khõnia, nisõndrania ba
Mezofotamia, ba weʼamõi khõ namania Izaʼaki ba danõ Ganaʼana.
19. Ba me no mõi Labano, ba woguti bu mbiribirinia, ba itema itagõ zihara namania Rakhela.
20. Ba tobali ilimo Labano andrõ, Dawa Garamo, Yakobo, waminiʼõ khõnia, wa edõna moloi ia.
21. Ba moloi ia, iʼohe fefu hadia zi so khõnia; mangefa ia, iʼõtõ nidanõ ba isawa hili Gileadi andrõ.
22. Ba dua wongi, ba teʼombakhaʼõ khõ Labano, wa no moloi Yakobo.
23. Ba iʼohe dalifusõnia, igohi Yakobo, fitu ngaluo fofanõ, ba ikhamõ ia, ba hili Gileadi andrõ.
24. Ba mõi khõ Labano, Dawa Garamo andrõ, Lowalangi, ba zi bongi, ba wangifi, imane khõnia: Angelama; sambua
li bõi waʼõ khõ Yakobo, si lõ sõkhi!
25. Ba ikhamõ Yakobo Labano. Ba no itaruʼõ nosenia Yakobo ba hili. Ba Labano ba talifusõnia, ba no lataruʼõ ba hili
Gileadi andrõ gõi.
26. Ba imane Labano khõ Yakobo: Hadia daʼõ, wa õlimodo õwaʼõ, wa no õʼoloiʼõ nonogu andrõ, amaedola niraʼu ba
wanuwõ?
27. Hadia wa moloiʼõ, nibiniʼõ, ba hana wa õlimodo, ba lõ õfarongogõ khõgu, fa ufasaoʼõ menaʼõ, fao waʼiki ba
fanunõ ba faritia ba biola?
28. ba lõ õbaseʼõ, faʼago bawa ndraʼo ba maʼuwugu ba ba nonogu; si ndruhu, nifolau zi lõ tõdõ wolaumõ andrõ!
29. So sa enaʼõ waʼabõlõ khõgu, ba wamakao yaʼami, ba no imane khõgu me owi Lowalangi namau andrõ:
Angelama; sambua li bõi waʼõ khõ Yakobo, si lõ sõkhi!
30. Ba lau ua, noa sa moloiʼõ me no abõlõ sibai adõni dõdõu ba khõmi, ba hana wa no õtagõ Lowalangigu?
31. Ba itema li Labano Yakobo, imane khõnia: Sataʼu ndraʼo, umane saʼae dõdõgu: ma õfasõbi khõgu nonou.
32. Ba nisõndra Lowalangiu andrõ, ba bõi ya auri! Ba zanehe talifusõda andrõ boʼaboʼai zi so khõgu, ba halõ. Ba lõʼõ
sa iʼila Yakobo, wa no Rakhela zanagõ.
33. Ba mõi ba nose Yakobo Labano ba ba nose Lea ba ba nose zawuyu yomo andrõ, si darua, ba lõ hadia ia isõndra;
ba irõi nose Lea ba mõi ba nose Rakhela.
34. Ba no ihalõ ziraha andrõ Rakhela, ba no isigõʼõ barõ zela gondra, ba no idadaoni. Ba iboʼai nose maʼafefu
Labano, ba lõ hadia ia isõndra.
35. Ba imane Rakhela khõ namania: He ama, bõi ofõnu, na tebai maosodo khõu; itõrõ ndraʼo si mane amuata ndra
alawe! Ba iʼalualui, ba lõ isõndra ziraha.
36. Ba mofõnu Yakobo, ihedehedeʼõ Labano. Humede ia, imane khõ Labano: Hadia horõgu, hadia zalagu, wa no
õforege wolohi yaʼodo?
37. Noa sa õboʼai fefu nibayabayagu, ba hadia, no õsõndra hadia ia nibayabayamõ? Touʼõ tou ba daʼe fõna
dalifusõgu ba fõna dalifusõu, enaʼõ laʼetuʼõ huku, ha khõ zatulõ ba khõda andre.
38. Dua wulu fakhe iadaʼe, wa sodo khõu; lõ irai alau dalu mbiribiriu ba he nambiu, ba lõ niʼagu zi matua
mbiribirimõ.
39. Hadia nisasawi gutu ndruʼu, ba lõ niʼohegu khõu, no yaʼodo zangali; khõgu õsugi, he ba zi maʼõkhõ teraʼu, ba he
ba zi bongi.
40. Na maʼõkhõ, ba ariri ndraʼo ba waʼaukhu zino, ba na bongi, ba ba waʼoafu, ba lõ salau hõrõgu.
HAKUNA MATATA
 41. Aloʼo 20 fakhe mohalõhalõwõ ndraʼo khõu: si feleõfa fakhe, ba bõli nonou alawe si dombua, ba si meõnõ fakhe
dania, ba bõli mbiribiri andrõ khõu: ba no mewulu õfalalalala luogu.
42. Enaʼõ lõ si faʼawõ khõgu Lowalangi duagu andrõ, Lowalangi Gaberahamo, niʼataʼufi Gizaʼaki gõi, ba no õfofanõ
ndraʼodo, lõ noro danga! Famakaogu andrõ ba faʼerege dõdõgu andrõ, ba no iʼila Lowalangi, ba no iwaʼõ lala me
owi.
43. Ba itema li Yakobo Labano, imane khõnia: Khõgu ndra alawe ba khõgu ndraono, ba khõgu gurifõ andrõ ba fefu
niʼila hõrõu, ba khõgu. Ba he uwisa ba khõ nonogu alawe andrõ ba ba ndraono andrõ, onora?
44. Ba lau, ba talau fawuʼu li, daʼõ dania wamaduhuʼõ khõda, darua ita.
45. Ba ihalõ gowe Yakobo, itaruʼõ harefa.
46. Ba imane Yakobo ba zi tenga bõʼõnia: Miʼozaragõ gowe! Ba laʼozaragõ: ba labahogõ, ba labeʼe zumange ba dete
mbaho gowe andrõ.
47. Ba ibeʼe tõinia Yegara Sahaduta Labano, ba Yakobo, ba ibeʼe tõinia Galeadi.
48. Ba imane Labano: Baho gowe andre zi so ba mbõrõ khõda, darua ita — andrõ wa labeʼe tõinia Galeadi —
49. ba Misefa (nahia zanaro), imane sa: Yamõi sanaro Yehowa ba gotaluada, na no arõu gotaluada dania!
50. Ma õfakao nonogu andrõ, ba ma õnõnõ na ira ira alawe bõʼõ — na lõ niha khõda, ba bõi olifu ndraʼugõ:
Lowalangi zi so ba mbõrõ khõda, darua ita!
51. Ba imane na Labano khõ Yakobo: Hiza, baho gowe andre ba harefa andre, nitaruʼõgu ba gotaluada —
52. ba ya si so ba mbõrõ mbaho gowe andre ba si so ba mbõrõ harefa; he yaʼo, ba lõ tola utaluʼi mbaho gowe andre,
wanawa khõu, ba he yaʼugõ, ba tebai õtaluʼi mbaho gowe andre ba he harefa andre, weʼamõi khõgu, na si lõ
sõkhi dõdõu khõgu.
53. Yamõi sameʼe lala khõda Lowalangi Gaberahamo, Lowalangi Nakhori andrõ, Lowalangi namara.
54. Ba mõi ba hõlu Yakobo, ba Lowalangi, niʼataʼufi namania Izaʼaki. Aefa daʼõ ba itaba zumange Yakobo, ba hili
andrõ, ba ikaoni zi tenga bõʼõnia andrõ, ba wemanga. Ba manga ira ba mõrõ ba hili andrõ.

HAKUNA MATATA
 FAZA 32
I. Iʼila malaʼika Lowalangi Yakobo.
II. Ifatenge zinenge, solohe buala khõ gaʼania Ezau; ba mangandrõ ia khõ Lowalangi.
III. Fasõndrata Yakobo khõ Lowalangi ba famalalini tõinia.
1. Ba mahemolu õ, ba ihulõ wongi Labano faʼago bawa ba maʼuwunia ba ba ndraononia ba iʼangonasi ira. Ba
maoso Labano, ifuli ia ba mbanuara.
2. Ba sofanõ gõi Yakobo, ba falukha khõnia malaʼika Lowalangi.
3. Ba imane Yakobo, me iʼila ira: Sabõlõ khõ Lowalangi daʼõ. Andrõ wa ibeʼe tõi naha andrõ Mahanaʼi.
4. Ba ifowaõwaõ zinenge Yakobo, khõ gaʼania Ezau, ba Zeʼira, ba danõ Ndraono Gedomo!
5. ibeʼe li khõra, imane: Mimane khõ zalawada Ezau: Daʼõ niwaʼõ zawuyumõ Yakobo khõu: Khõ Labano sosõ
ndraʼo, ba no arõrõdo ba daʼõ, irege iadaʼe.
6. Ba no falukhado zawi ba kalide ba biribiri ba sawuyu ono matua, ba sawuyu ono alawe, ba ufatenge iadaʼe, ba
wamarongogõ turia khõu, yaʼugõ sokhõ yaʼodo, enaʼõ õbologõ dõdõu khõgu.
7. Ba mangawuli zinenge andrõ khõ Yakobo, lamane: Falukhaga khõ gaʼau Ezau, ba lala saʼae so ia, ba
wamaondragõ yaʼugõ, ba õfa ngaotu nawõnia fao.
8. Ba ataʼu sibai Yakobo, mogikhi dõdõnia. Ba ifosasi niha, si fao khõnia, ba biribiri ba sawi ba ondra, ifodua
mbawa.
9. Imane sa dõdõnia: Na ihawui zi sambawa Ezau, na iʼõʼõtõ, ba iʼila saʼae moloi si sambawa.
10. Ba imane Yakobo: He yaʼugõ, Lowalangi duagu andrõ, Lowalangi namagu Izaʼaki, Yehowa, sangumaʼõ khõgu:
Fuliʼõ ba khõmi, ba niwami, ba ufaigi lala, faʼohahau dõdõu.
11. Sambõ ndraʼodo, ba waʼebua dõdõu andrõ, fefu, ba ba wa lõ farõi ndraʼugõ, fefu, si no falukha genoniu andre
khõu. Ha sara siʼo khõgu, me uʼõtõ Yoridano andre, ba iadaʼe, ba dua mbawa gamatõrõwagu.
12. Efaʼõ ndraʼo ba danga gaʼagu andrõ, ba danga Gezau; ataʼudo sa ia; fa bõi mõi ia, mangõʼõtõ yaʼaga, he ina, ba
he iraono!
13. Ba yaʼugõ, ba no õfabuʼu, wangumaʼõ: Ufaigi lala, fa lõ hadia ia khõu, ba ato sibai maʼuwumõ dania ubeʼe,
faʼoya ngawua nene ba mbewe nasi, si tebai teʼerai faʼoya!
14. Ba mõrõ ia ba daʼõ. Ba iʼoniagõ õsa zi so khõnia andrõ, buala khõ gaʼania Ezau: 200 ngaʼeu nambi si alawe,
15. ba 20 zi matua, ba 200 ngaʼeu biribiri si alawe ba 20 zi matua,
16. ba 30 ngaʼeu ondra, si bohou moʼono, awõ nono, ba 40 onoʼono zawi, ba 10 rozi ono zawi si matua, si bohou
ebua ba 20 ngaʼeu kalide si alawe ba 10 rozi ono galide.
17. Ba ibeʼe ba danga zawuyunia daʼõ, sambasambawa, iʼoniagõ, ba ibeʼe li ba zawuyunia, imane: Miʼowaõwaõ ba
mifoʼotaʼotalua ngawawa andrõ!
18. Ba ifobawa lala ba zi so fõna, imane: Na falukha khõu gaʼagu Ezau ba na isofu khõu: Ha khõ ndraʼugõ ba heza
mõiʼõ ba ha khõ daʼõ fõnau?
19. ba õmane: Buala zawuyumõ Yakobo khõ zokhõ yaʼo, Ezau; ba yaʼia, ba moroi furima sibai.
20. Ba si manõ gõi wangumaʼõnia khõ wanete daʼõ, ba khõ wanete zi darua ba ba danõ bõʼõ fefu, solohe ngawawa
andrõ, imane: Mimanõ gõi khõ Gezau, na falukha ami khõnia, ba mimane:
21. Sawuyumõ Yakobo andrõ, ba moroi furima sibai. Imane sa dõdõnia: Daʼuʼalõsi dõdõnia buala andrõ, sowaõwaõ
fõnagu, ba awena dania falukha ndraʼo khõnia, ma atõ ibologõ dõdõnia khõgu.
22. Ba tobali mowaõwaõ mbuala andrõ, fatua so ia na ba golombasewa, ba zi bongi andrõ.
23. Ba ba zi bongi andrõ, ba maoso ia, iʼõtõ gõtõna ba Yakobo andrõ, iʼohe woʼomonia si dombua ba sawuyu yomo
andrõ, si darua, ba ononia andrõ, si felezara.
24. Iʼohe miyefo ira ba ifaʼõto fefu hadia ia zi so khõnia.
25. Ba ha Yakobo zi torõi furi. Ba so zi fasõndra ehõnia, irege tobaha faʼamoluo.
26. Ba me iʼila daʼõ, tebai ilawa, ba itema ifalisi zolania, tobali fabesu zola Yakobo, me fasõndra ia khõnia.
27. Ba imane daʼõ no mege: Bõhõlido, tobaha faʼamoluo! Ba imane [Yakobo]: Lõ ubõhõliʼõ, balazi õfahowuʼõ
ndraʼodo!
28. Ba imane khõnia: Ha niha dõimõ! Imane: Yakobo!
29. Ba imane: Lõʼõ saʼae labeʼe tõimõ Yakobo, Izeraeli saʼae dõiu, me no fasõndraʼõ khõ Lowalangi ba ba niha, ba
me no yaʼugõ zabõlõ.
30. Ba mangandrõ Yakobo, imane: Ombakhaʼõ khõgu dõimõ! Ba imane: Hadia sa, wa õsofu dõigu? Awena
ifahowuʼõ ia ba daʼõ.
31. Ba ibeʼe tõi naha andrõ Wenieli Yakobo, [imane]: Me no faʼila bawa ndraʼo khõ Lowalangi ba me lõ si matedo.
32. Ba me no italuʼi Wenieli andrõ, ba tumbu luo; ba sakelakela ia, ba zolania andrõ.
33. Andrõ wa lõ laʼa Iraono Gizeraeli nuo andrõ ba dete zola, irugi maʼõkhõ, me no ifalisi zola Yakobo, uo andrõ.

HAKUNA MATATA
 FAZA 33
I. Falukha Gezau khõ Yakobo, ba omuso dõdõnia.
II. Fahuhuo ira.
III. Irugi danõ Ganaʼana Yakobo.
1. Ba iʼila Yakobo so moroi sa Gezau, ba õfa ngaotu nawõnia fao, ba ifosasi ndraono khõ Lea ba khõ Rakhela, ba ba
zawuyu yomo andrõ, si darua.
2. Ba ibeʼe tanõ fõna zawuyu andrõ, awõ nonora ba furira Lea, awõ nononia ba furi daʼõ Rakhela awõ Yosefo.
3. Ba yaʼia, ba mowaõwaõ, ba mewitu ifaõndrõ ia, irege danõ tou, awena irugi gaʼania.
4. Ba fagohi Gezau, wamaondragõ yaʼia, italagui mbagi ba faʼago bawa khõnia, ba megeʼege ira.
5. Ba me ifakhõlõ ia Ezau, me iʼila ndra alawe, awõ ndraono, ba imane: Ba ha niha daʼõ, awõu? Ba imane: Iraono
andrõ, nibeʼe Lowalangi khõ zawuyumõ!
6. Ba laʼondrasi sawuyu yomo andrõ, awõ nonora, mangalulu khõnia.
7. Awena iʼondrasi gõi Lea, awõ nononia, mangalulu, ba awena Yosefo ba Rakhela ba mangalulu.
8. Ba imane: Ba hadia guna ngawawa andrõ, si falukhado? Ba imane: Yakobo: Afuʼafugu uhalõ dõdõ zokhõ yaʼo.
9. Ba imane Ezau: No abõnõ khõgu; hana na khõu zi so khõu, akhi!
10. Imane Yakobo: Bõi, na so ba dõdõu ndraʼo maʼifu, ba lõ tola lõ õtema khõgu gameʼelagu! Noa sa atõ uʼila
mbawau, hulõ mbawa mbanua zorugo, me no õbologõ dõdõu khõgu.
11. Halõ atõ khõgu mbuala fangowai andrõ; si no muʼohe khõu; noa sa ifahowuʼõ sibai ndraʼodo Lowalangi, no
fahõna manõ khõgu. Ba iforege khõnia, balazi ihalõ.
12. Aefa daʼõ, ba imane: Tafazawa ita, mofanõ ita; ba sowaõwaõ ndraʼo khõu.
13. Ba imane Yakobo: Iʼila sokhõ yaʼo, wa no sambõ faʼabõlõ na ndraono, ba ba mbiribiri ba ba zawi, ba so zi bohou
moʼono, ba he ha maʼõmaʼõkhõ uforege khõra, ba ahori mate, sambawa manõ.
14. Akha mowaõwaõ fõna zawuyunia zokhõ yaʼo; ba yaʼodo, ba lõ udaʼidaʼi wofanõ, dali waʼabõlõ gurifõ andrõ,
niʼohegu, ba faʼabõlõ ndraono, irege urugi zokhõ yaʼo, ba Zeʼira.
15. Ba imane Ezau: Ba daʼurõi atõ awõu nawõgu õsa. Ba imane: Hadõi? Asala ibologõ dõdõnia khõgu sokhõ yaʼo!
16. Ba mangawuli Gezau, me luo daʼõ, isawa Zeʼira.
17. Ba Yakobo, ba isawa Zukota, ba itaruʼõ nomonia. Ba nahia gurifõ, ba ose daha geu itaruʼõ. Andrõ wa labeʼe tõi
mbanua andrõ Zukota.
18. Ba dania, ba irugi Zikhema andrõ Yakobo, lõ hadia ia, Sikhema ba danõ Ganaʼana; me iʼotarai Mezofotamia. Ba
fõnafõna mbanua itaruʼõ nosenia.
19. Ba benua andrõ, nitaruʼõnia osenia, ba iʼõli khõ nono Hemori andrõ, Ama Zikhema 100 kesita mbõli.
20. Ba ifaʼanõ ba daʼõ naha wameʼe sumange ba ibeʼe tõinia ”Eli, Lowalangi Gizeraeli”.

HAKUNA MATATA
 FAZA 34
I. Ihorõni Dina andrõ Sikhema, omasi ia ihalõ
II. Lalimo mbanua Zikhema Simeoni ba Lewi, lafakao.
1. Ba samuza maʼõkhõ, me mõi mangero Dina andrõ, ono Lea, ononia khõ Yakobo, me mõi mamaigi ono niha ba
danõ alawe,
2. ba iʼila ia Sikhema, ono Ndrawa Hewi andrõ, Hemori, salawa ba danõ andrõ, ba iraʼu, orudu ia khõnia, ihorõni.
3. Ba molemba sibai dõdõnia khõ Dina andrõ, ono Yakobo, omasi ia nono alawe andrõ, itandraigõ irara dõdõnia.
4. Ba iʼandrõ khõ namania Hemori Sikhema, imane: Sofu khõgu nono alawe andrõ, enaʼõ uhalõ!
5. Ba no irongo Yakobo, wa no ihorõni nononia Dina; ba ononia matua, ba no lafasao ba ndruʼu gurifõ, ba ihonogõ
manõ ia Yakobo, irege mangawuli ira.
6. Ba mõi khõ Yakobo Hemori, Ama Zikhema, ba wahuhuosa khõnia.
7. Ba me so nono Yakobo, si otarai mbenua ba me larongo, ba abao sibai dõdõra, tesao wõnura sabõlõbõlõ. Ba dõdõ
Ndraono Gizeraeli, ba no horõ sebua nifazõkhinia, me no orudu ia khõ nono Yakobo; lõʼõ manõ sa tola zi manõ
menaʼõ!
8. Ba humede Hemori, imane khõra: Tõdõ nonogu Sikhema andrõ, ba no molemba khõ nono alawe andrõ, akhimi;
uʼandrõ khõmi, mibeʼe ia khõnia,
9. hana na olembatama ami. Mibeʼe khõma nonomi alawe, ba mihalõ nono alawe khõma, ba miʼiagõ khõma:
10. yaʼe fõnami danõ, miʼiagõ ba midõrõdõrõi, hana na tetaro ami ba danõ!
11. Ba imane Sikhema khõ nama Dina andrõ ba khõ ndra gaʼania: Enaʼõ na falukhado waʼebua dõdõ wamaigimi!
Gofu ha waʼebua niwaʼõmi, ba ubeʼe.
12. He ebua sibai niwaʼõmi khõgu, bõwõ ba buala, ba ubeʼe, uʼoʼõ niwaʼõmi; ba mibeʼe foʼomogu nono alawe andrõ!
13. Ba latema li Zikhema ba li namania Hemori ono Yakobo, laʼonekhesi, me no ihorõni nakhira Dina, lamane khõra:
14. Tebai matehe, ihalõ nakhima niha si lõ muboto; saila ndraʼaga sa daʼõ.
15. Awena tola maʼoʼõ khõmi, na mibaliʼõ si mane yaʼaga ami, wamoto fefu motõi matua ba khõmi.
16. Ba mabeʼe saʼae khõmi nono alawe khõma ba mahalõ nono alawe khõmi ba maʼiagõ khõmi, enaʼõ ha sambua soi
ita.
17. Ba na lõ miʼoʼõ daʼõ, wamoto yaʼami, ba maʼohe nono alawe khõma, ba malau mofanõ!
18. Ba atulõ dõdõ ndra Hemori Sikhema, ononia, niwaʼõra andrõ.
19. Ba iʼaliogõ wolau si manõ ono matua andrõ, me no omasi ia nono Yakobo, ba no sebua tõi ia ba zi sawuyaʼira.
20. Ba mõi ba mbawa gõli Hemori ba ononia andrõ, ba lamane ba mbanuara:
21. Si sõkhi tõdõ khõda niha andrõ: akha mowanua ira ba danõda ba hana na ladõrõdõrõi; tenga sa atõ sambõ nahara
danõ, gofu he tanõ laʼiagõ! Tahalõ nonora alawe ba tabeʼe khõra nono alawe khõda.
22. Ba awena laʼoʼõ niha andrõ, wangiagõ khõda, enaʼõ ha sambua soi ita, na lafabotoʼõ ira dozi motõi matua ba
khõda, si mane yaʼira, me no muboto ira.
23. Khõda dania zi so khõra, nabayabayara ba urifõra, fefu. Ba dataʼoʼõ khõra, enaʼõ bõi labulõʼõ ira khõda!
24. Ba laʼoʼõ niwaʼõ Hemori ba ononia Sikhema dozi sanõrõnõrõ bawa gõli mbanuania andrõ, ba weʼamõi baero ba
ba weʼamõi miyomo, ira matua andrõ fefu, ha waʼato zanõrõnõrõ bawa gõli mbanuania, ba lafabotoʼõ ira.
25. Ba me no aefa dua wongi, me laʼakhõmõi, ba latuyu ziʼõli ono Yakobo andrõ, si darua, Simeoni ba Lewi, gaʼa
Dina andrõ, lahawui mbanua andrõ, si lõ famaudu dõdõ, ba labunu ndra matua fefu.
26. Numalõ Hemori ba ononia Sikhema, labunu siʼõli, ba lahalõ Dina ba nomo Zikhema ba lalau mofanõ.
27. Ba latõrõ nibunu andrõ ono Yakobo, larabu hadia ia khõra, me no muhorõni nakhira.
28. Biribirira ba sawira ba kalidera, ba hadia ia ba mbanua bakha ba hadia ia baero, ba larabu,
29. awõ nibayabayara fefu, awõ ndraonora sideʼide, awõ ndra alawera, laʼoloiʼõ sawuyu, ba si so ba nomo fefu, ba
larabu.
30. Ba imane Yakobo khõ ndra Simeoni Lewi: Famakao nifobõrõmi khõgu, noa sa mibeʼe faʼudu khõgu niha ba
danõ, Dawa Ganaʼana ba Dawa Weresi yaʼodo, si lõ atotõ niha barõ mbawa; na laʼosaraʼõ li dania, ba lalawa
ndraʼo, ba tehori ba danõ ndraʼodo, awõ zoroiyomogu fefu.
31. Ba lamane: Hadia, akha ihorõni manõ nakhima?

HAKUNA MATATA
 FAZA 35
I. Isawa Mbetieli Yakobo, niwaʼõ Lowalangi khõnia.
II. Iʼaroʼõ gamabuʼula li khõ Yakobo Lowalangi.
III. Tumbu Mbeniyami andrõ, ba mate Rakhela.
IV. Horõ Rubeno. Tõi nono Yakobo.
V. Faʼamate Gizaʼaki ba fogoʼo yaʼia.
1. Ba imane Lowalangi khõ Yakobo: Labu, ae misi yawa ba Mbetieli, ba daʼõ tebatoʼõ ba ba daʼõ õfaʼanõ naha
wameʼe sumange khõ Lowalangi sangoromaʼõ yaʼia khõu, me moloiʼõ no, bõrõ gaʼau Ezau.
2. Ba ibeʼe li Yakobo ba soroiyomonia fefu ba ba zi faofao khõnia fefu, imane: Miheta Lowalangi niha bõʼõ andrõ,
niʼoheʼohemi, mihaogõ ami ba mifalalini nukhami,
3. enaʼõ mõi ita misi yawa, ba Mbetieli, ba daʼõ sa ufaʼanõ naha wameʼe sumange ba Lowalangi andrõ, si no
mamondrongo ligu, me bawa waʼatosasagu, ba si no faofao khõgu ba lala andrõ, ninotõrõgu.
4. Ba labeʼe ba danga Yakobo fefu Lowalangi niha bõʼõ andrõ, si so khõra, fabaya saeru dalinga andrõ ba dalingara,
ba ikoʼo Yakobo ba mbõrõ manawa andrõ ba zinga Zikhema.
5. Ba aefa daʼõ, ba lafazawa ira. Ba no ihawui faʼataʼu mbanua si tefasui yaʼira, faʼataʼu niʼasogõ Lowalangi, tobali
lõ lagohi nono Yakobo andrõ.
6. Ba irugi Lusi Yakobo ba danõ Ganaʼana — yaʼia Mbetieli andrõ — awõ niha andrõ fefu, si faofao khõnia.
7. Ba ifaʼanõ ba daʼõ naha wameʼe sumange ba ibeʼe tõi naha andrõ ”Lowalangi ba Mbetieli”, me no ba daʼõ
iʼoromaʼõ ia khõnia Lowalangi, me moloi ia no, bõrõ gaʼania.
8. Ba mate Debora, babu andrõ khõ Rebeka, ba lakoʼo ia tou Mbetieli, ba mbõrõ manawa; andrõ wa ”manawa
wangeʼesi” dõinia.
9. Ba ifuli iʼoromaʼõ ia khõ Yakobo Lowalangi, me no mangawuli ia moroi ba Mezofotamia ba ifahowuʼõ ia.
10. Ba imane khõnia Lowalangi: Yakobo dõimõ; bõi saʼae labeʼe tõimõ Yakobo, Izeraeli saʼae dõiu. Andrõ wa labeʼe
tõinia Gizeraeli.
11. Ba imane khõnia Lowalangi: Lowalangi si lõ ambõ faʼabõlõ ndraʼo; yamongaʼõtõ ndraʼugõ ba ya oya maʼuwumõ
dania! Sambua soi, walo soi naʼi madoumõ dania, ba razo zi otarai lõwilõwiu dania.
12. Ba tanõ andrõ nitehegu khõ Gaberahamo ba khõ Gizaʼaki, ba khõu ubeʼe ba ba maʼuwumõ ubeʼe danõ andrõ.
13. Ba mõi miyawa Lowalangi, irõi ia, ba naha andrõ, ba zi no muhede ia khõnia.
14. Ba itaruʼõ harefa Yakobo, ba naha andrõ, ba zi no fahuhuo ia khõnia gowe [itaruʼõ] ba ifaduwa ba detenia
zumange nibadu ba ilau yawa wanikha.
15. Ba ibeʼe tõi naha andrõ, ba zi no fahuhuo Lowalangi khõnia, Mbetieli Yakobo.
16. Ba aefa daʼõ, ba lafaʼese ira, larõi Mbetieli, ba me lõ arõu tõ irege Geferata, ba afõkhõ hulu Rakhela, ba afõkhõ
sibai khõnia wadono.
17. Ba me no afõkhõ sibai khõnia, ba imane khõnia sangamõi talu: Bõi busi dõdõu, ono matua sa gõi khõu iadaʼe!
18. Ba me aetu nosonia — mate sa ia — ba ibeʼe tõinia ”Mbenoni” (”Ono ba waʼafõehõ”) ba amania ba ibeʼe tõinia
Mbeniyami.
19. Ba mate Rakhela ba lakoʼo ia ba ngai lala ba Geferata, yaʼia Mbetilekhema andrõ.
20. Ba itaruʼõ gowe, tandra ba dete lewatõnia, Yakobo; daʼõ dandra lewatõ andrõ ba dete lewatõ Rakhela, si lõ
tebulõ, iruge maʼõkhõ andre.
21. Ba ifaʼese zui ia Izeraeli, ba zi tambai Migedala Ederi itaruʼõ nosenia.
22. Ba me sosõ ba danõ andrõ Gizeraeli, ba maoso Rubeno mõi muhorõni Mbiliha andrõ, donga ba dõi khõ namania.
Ba irongo Izeraeli. Ba felendrua nono matua khõ Gizeraeli.
23. Ono Lea: Si aʼa nono khõ Yakobo, ba Rubeno, ba Simeoni ba Lewi ba Yuda ba Isasari ba Sebuloni.
24. Ba ono Rakhela, ba Yosefo ba Beniyami.
25. Ba ono Mbiliha andrõ, sawuyu yomo khõ Rakhela, ba Dano ba Nafetali.
26. Ba ono Zilifa andrõ, sawuyu yomo khõ Lea, ba Gado ba Aseri. Daʼõ nono Yakobo andrõ, si tumbu khõnia ba
Mesofotamia.
27. Ba irugi namania Izaʼaki, ba Mamere Yakobo, ba Mamere Kiriati Garaba — yaʼia Heberona andrõ — ba zi sosõ
ndra Aberahamo Izaʼaki, si fatewu.
28. Ba faʼara Gizaʼaki ba guli danõ, ba 180 fakhe.
29. Ba mate Gizaʼaki, urudu ia ba niwara, atua ba no afõli faʼauri; ba lakoʼo ia ononia Ezau ba Yakobo.

HAKUNA MATATA
 FAZA 36

I. Foʼomo Gezau ba ononia. Ifabali ia khõ Yakobo, mõi mowanua ba danõ Zeʼira. Ngaʼõtõnia salawa.
II. Ngaʼõtõ Zeʼira andrõ. III. Salawa Ndraono Gedomo.
1. Daʼe ngaʼõtõ Gezau andrõ, yaʼia Gedomo andrõ.
2. Ira alawe Ndrawa Ganaʼana nihalõ Gezau: Ada, ono Ndraono Kheti andrõ, Elono, ba Oholibama, ono Ana andrõ,
ono Zibeona. Iraono Hori andrõ alawe;
3. ba Basamata, ono Zimaeli, aehi Nebayoti andrõ.
4. Ba ono Gada andrõ khõ Gezau, ba Elifasi, ba ono Mbasamata, ba Regueli, ba ono Goholibama,
5. ba Yehusi ba Yaela ba Kora. Daʼõ nono Gezau andrõ si tumbu khõnia ba danõ Ganaʼana.
6. Ba ihalõ woʼomonia Ezau, awõ nononia matua ba ononia alawe, awõ zawuyu fefu, si so baomonia, ba urifõnia
fefu, awõ fefu zi so khõnia nisõndrania ba danõ Ganaʼana, ba iheta ia khõ nakhinia Yakobo, isawa danõ Zeʼira.
7. Noa sa abõlõ ebua gokhõtara, fa tola orudu ira menaʼõ, ba ambõ tanõ, ba zi so ira, si fatewu, bõrõ waʼoya gurifõra
andrõ.
8. Ba iʼiagõ hili Zeʼira andrõ Ezau, Ezau Edomo andrõ.
9. Daʼe ngaʼõtõ Gezau, furugõ Ndraono Gedomo andrõ, ba hili Zeʼira.
10. Daʼe dõi nono Gezau andrõ: Elifasi, ono Gada andrõ, foʼomo Gezau; ba Regueli, ono Mbasamata andrõ, foʼomo
Gezau.
11. Ba ono Gelifasi andrõ, ba Tema ba Omara ba Sefo ba Gaetama ba Kena.
12. Ba Tima ndronga ba dõi khõ Gelifasi andrõ, ono Gezau; ba moʼono daʼõ khõ Gelifasi, Amaleki dõi nononia. Daʼõ
ndraono Gada andrõ, foʼomo Gezau.
13. Ba daʼe nono Regueli andrõ: Nahata ba Sera ba Sama ba Misa. Daʼõ ndraono Mbasamata andrõ, foʼomo Gezau.
14. Ba daʼe nono Goholibama andrõ, ono Ana, ono Zibeona andrõ alawe, foʼomo Gezau: ononia khõ Gezau, ba
Yehusi ba Yaela ba Kora.
15. Ba daʼe zalawa ba ndraono Gezau: Ono Gelifasi andrõ, si aʼa nono khõ Gezau, ba salawa Tema ba salawa Omara
ba salawa Sefo ba salawa Kena,
16. ba salawa Kora ba salawa Gaetama ba salawa Amaleki. Daʼõ zalawa andrõ, ngaʼõtõ Gelifasi andrõ, ba danõ
Gedomo. Daʼõ nono Gada andrõ.
17. Ba daʼe nono Regueli andrõ, ono Gezau: Salawa Nahata ba salawa Sera ba salawa Sama ba salawa Misa. Daʼõ
zalawa andrõ, ngaʼõtõ Regueli andrõ ba danõ Gedomo; daʼõ ndraono Mbasamata andrõ, foʼomo Gezau.
18. Ba daʼe nono Goholibama andrõ, foʼomo Gezau: Salawa Yehusi ba salawa Yaela ba salawa Kora. Daʼõ zalawa
andrõ, madou Goholibama andrõ, ono Ana, foʼomo Gezau.
19. Daʼõ ndraono Gezau ba daʼõ zalawara; yaʼia Gedomo andrõ.
20. Ba daʼe nono Zeʼira, Iraono Hori, niha si tohõna ba danõ: Lotana ba Sobala ba Sibeona ba Ana, ba Disona ba
Eseri ba Disano.
21. Daʼõ zalawa Ndraono Hori andrõ, ono Zeʼira, ba danõ Gedomo.
22. Ba ono Lotana andrõ, ba Hori ba Hemama; ba talifusõ Lotana alawe, ba Tima.
23. Ba daʼe nono Zobala andrõ: Alawana ba Manahata ba Ebala ba Sefa ba Onama.
24. Ba ono Zibeona andrõ, ba Aya ba Ana. Daʼõ Ana andrõ, sanõndra gumbu nidanõ aukhu andrõ ba danõ si mate,
me ikubaloi galide namania Zibeona andrõ.
25. Ba daʼe nono Ana andrõ: Disono; ba ono Ana alawe Goholibama andrõ.
26. Ba daʼe nono Disono andrõ: Hemeda ba Esibano ba Yitera ba Kerano.
27. Ba daʼe nono Geseri andrõ: Bilihano ba Sawano ba Akano.
28. Ba daʼe nono Disano andrõ: Usi ba Arano.
29. Ba daʼe zalawa Ndraono Hori: Salawa Lotana ba salawa Sobala ba salawa Sibeona ba salawa Ana.
30. Ba salawa Disona ba salawa Eseri ba salawa Disano. Daʼõ zalawa Ndraono Hori ba waʼasalawara, ba danõ Zeʼira
andrõ.
31. Ba daʼe zalawa andrõ, samatõrõ banua Gedomo, me lõʼõ na razo Ndraono Gizeraeli:
32. Salawa ba danõ Gedomo, ba Bela, ono Mbeori; ba nahiania banua, ba Dinihaba.
33. Ba me no mate Mbela andrõ, ba salawa, fangalinia Yobaba, ono Zera, banua Mbosera.
34. Ba me no mate Yobaba andrõ, ba salawa fangalinia, Husama, Iraono Dema.
35. Ba me no mate Husama andrõ, ba salawa fangalinia, Hadadi, ono Mbedadi; yaʼia zi fasuwõ ba Ndraono Midiano,
ba zaloʼo andrõ, ba danõ Ndraono Moabi: ba nahiania banua, ba Awiti.
36. Ba me no mate Hadadi andrõ, ba salawa, fangalinia, Zamela banua Masereka.
37. Ba me no mate Zamela andrõ, ba salawa, fangalinia, Zaulo, banua Rehoboti, ba mbewe Oiferati.
38. Ba me no mate Zaulo andrõ, ba salawa, fangalinia, Mbaʼali-hana, ono Nakhibori.
39. Ba me no mate Mbaʼali-hana andrõ, ono Nakhibori, ba salawa, fangalinia, Hadaro; ba tõi nahiania banua, ba
Fagu, ba tõi woʼomonia, ba Mehetabeʼeli, ono Materedi ono Mesahaba alawe.
40. Ba daʼe dõi zalawa ba maʼuwu Gezau, bangaʼõtõra ba ba mbanuara ba ba dõira andrõ: Salawa Timena ba salawa
Alawa ba salawa Yeteti,
41. ba salawa Oholibama ba salawa Ela ba salawa Fino,
42. ba salawa Kena ba salawa Tema ba salawa Mibesaro,
43. ba salawa Magedieli ba salawa Iramo. Daʼõ zalawa Ndraono Gedomo, ba nahiara ba danõ, niʼokhõgõra. Daʼõ
ngaʼõtõ Gezau andrõ, furugõ Ndraono Gedomo.

HAKUNA MATATA
 FAZA 37
I. Faʼomasi Yakobo Yosefo.
II. Fangifi Yosefo.
III. Faʼafõkhõ dõdõ ndra gaʼania khõnia; laʼamawa sawuyu ia.
IV. Fangeʼesi Yakobo Yosefo.
1. Ba ahono Yakobo ba danõ, ba zi fatewu mege namania, ba danõ Ganaʼana andrõ.
2. Ba daʼõ khõ Yakobo andrõ: Me no mewelewitu fakhe Yosefo, ba mõimõi ia kubalo mbiribiri, awõ ndra gaʼania
— ba iraono na ia — awõ nono ndra Biliha Silifa, donga ba dõi khõ namania, ia; ba na so duria si lõ sõkhi khõra,
ba iʼombakhaʼõ khõ namara Yosefo.
3. Ba omasi Gizeraeli Yosefo, moroi ba waʼomasinia nononia bõʼõ fefu, me no si tumbu khõnia ba waʼatuania, ba
ifafazõkhiʼõ khõnia mbaru sotaʼio.
4. Ba me laʼila ira gaʼania iʼomasiʼõ ia amara, moroi ba waʼomasinia nononia bõʼõ fefu, ba fatiu dõdõra khõnia ba
tebai lahaogõ wehedera khõnia.
5. Ba samuza maʼõkhõ, ba so wangifi Yosefo, ba itunõ khõ ndra gaʼania; ba tedou na watiusara khõnia.
6. Imane khõra: Mifondrondrongo we, hadia wangifigu andrõ!
7. Halõwõda, ba mamõbõ tõla wakhe ita baero ba nowi. Ba ifasindro ia ngambõbõ khõgu ba sumindro, ba lafasui ia
ngambõbõ khõmi ba lafalõgu tou ira, fõna ngambõbõ khõgu.
8. Ba lamane khõnia ira gaʼania: Hadia, salawama dania ndraʼugõ, samatõrõ yaʼaga? Ba iʼotarai daʼõ, ba tedou na
watiusara khõnia, ba wangifinia andrõ ba ba niwaʼõnia.
9. Ba samuza tõ zui, ba ifuli mangifi, ba itunõ khõ ndra gaʼania, imane: Mifondrondrongo, no ifuli mangifido! So
luo ba bawa ba felendrua ndrõfi, ba lafalõgu tou ira fõnagu.
10. Ba me itunõ daʼõ khõ namania, ba khõ ndra gaʼania, ba itegu ia amania, imane khõnia: Hadia wangifi daʼõ, niʼifiu
andrõ! Hadia, mõiga inau ba ira gaʼau, ba wamalõgu tou yaʼaga ba danõ, fõnau?
11. Ba afõkhõ dõdõ ndra gaʼania khõnia, ba amania, ba itanõ ba dõdõnia.
12. Ba samuza, me no mõi ndra gaʼania mokubaloi biribiri namara ba Zikhema,
13. ba imane Izeraeli khõ Yosefo: Ba Zikhema laʼohe mbiribiri ira gaʼau; labu, daʼufatenge ndraʼugõ khõra! Imane:
Yaʼe ndraʼodo!
14. Ba imane khõnia: Aeʼe, ba faigi, na lõ hadia ia khõ ndra gaʼau ba ba mbiribiri, ba fuliʼõ, ba wangombakha khõgu!
Ba ifatenge ia moroi ba ndraso andrõ ba Heberona, ba irugi Zikhema.
15. Ba falukha khõnia niha, me selungulungu ia ba danõ, imane khõnia: Ha niha niʼaluimõ?
16. Imane: Ira gaʼagu niʼaluigu; ombakhaʼõ khõgu, heza lakubaloi mbiribiri iyaʼe!
17. Imane niha andrõ: No laheta ira ba daʼe, noa sa urongo, me lamane: Tasawa Ndrotana! Ba iʼoʼõ ndra gaʼania
Yosefo ba falukha ia khõra ba Ndrotana.
18. Ba me laʼila ia moroi ba zarõu na, me lõ niruginia yaʼira na, ba mamagõlõ ira, ba wamunu yaʼia,
19. ba faoma lamane khõ nawõra: Hiza moroi sa zangifingifi andrõ!
20. Talabu, tabunu ia ba tatiboʼõ ia ba gohokoho danõ ba tamane dania: No iʼa ia utu ndruʼu; awena dania oroma
geluaha wangifinia andrõ.
21. Ba me irongo daʼõ Rubeno, ba edõna iʼefaʼõ ia ba dangara ba imane: Bõi! bõi tabunu ia.
22. Ba imane na khõra Rubeno: Bõi mibeʼe aduwa ndro! Mitema mitiboʼõ ia ba gohokoho danõ andrõ ba mbenua, ba
bõi sa mibabaya ia, wamunu yaʼia! Ba wangefaʼõ yaʼia ba dangara, ba wamuli yaʼia khõ namania.
23. Ba me no irugi ndra gaʼania Yosefo, ba laheta khõnia mbarunia — baru sotaʼio andrõ, niʼobarunia —,
24. latuyu ia ba latiboʼõ ba gohokoho danõ andrõ; ba si lõ õsi gohokoho andrõ, lõ idanõ bakha.
25. Ba me no mudadao ira, ba wemanga, ba laʼila moroi sa zambawa Ndraono Zimaʼeli si otarai Gileadi; noro gondra
khõra, ba gitõ ba daludalu, niʼohe ba danõ Miserayi.
26. Ba imane Yuda khõ ndra talifusõnia: Hadia hareda, na tabunu nakhida ba na tabiniʼõ wamunuda yaʼia?
27. Talabu, taʼamawa ia ba Ndraono Zimaʼeli andrõ, ba bõi tahalõ tangada wamunu yaʼia; noa sa akhida ia, fõfõ
nõsida. Ba latehe ira talifusõnia.
28. Ba me latõrõ Iraono Midiano andrõ, saniaga andrõ, ba ladõni yawa Yosefo moroi ba gohokoho andrõ ba
laʼamawa ba Ndraono Zimaʼeli andrõ, 20 rufia; ba laʼohe ba danõ Miserayi Yosefo.
29. Ba me mõi zui ba gohokoho andrõ Rubeno, ba lõʼõ saʼae bakha Yosefo.
30. Ba itika nukhania, ba ifuli ia khõ ndra akhinia, imane: No taya nakhida!
31. Heza usawa! Ba lahalõ mbaru Yosefo andrõ, ba lataba zi matua nambi ba laʼungugõ ba ndro mbaru andrõ.
32. Ba lafaʼoheʼõ khõ namara mbaru sotaʼio andrõ, lamane: Daʼõ nisõndrama; faigi na baru nonou, ba na tenga.
33. Ba me no ifaigi sibai, ba muʼao ia: Baru nonogu! No iʼa ia utu ndruʼu, si manga niha! Si ndruhu, no tesasawi
Yosefo!
34. Ba itika nukhania Yakobo ba iʼolembe goni, ba iʼaragõ wangeʼesi ononia.
35. Ba ahori mõi nononia matua, awõ nononia alawe, ba wondrara tõdõnia, ba lõ edõna ia nirara tõdõ, imane sa:
Mõido mitou khõ nonogu ba mbanua tou, abu dõdõ! Si manõ wangeʼesi namania yaʼia.
36. Ba Iraono Midiano andrõ, ba laʼamawa ia ba danõ Miserayi, khõ Wotifa, mandru yomo khõ Waraʼo, hõgõ
wazuri.

HAKUNA MATATA
 FAZA 38
I. Fangowalu Yuda. Ononia.
II. Ihorõni Damara andrõ Yuda.
III. Ono Damara, si faero.
1. Me luo daʼõ, ba tobali ifabali ia ba dalifusõnia Yuda, ba iʼolembai mbanua Gadula samõsa, Hira dõi.
2. Ba daʼõ dania iʼila Yuda nono Ndrawa Ganaʼana alawe, Sua dõi nama; daʼõ ihalõ ba orudu ia khõnia.
3. Ba manabina ba moʼono, ono matua, ba ibeʼe tõinia Geri.
4. Ba ifuli manabina, ba moʼono, ono matua, ba Onani ibeʼe tõi daʼõ.
5. Ba furi õ, ba samuza tõ moʼono ia, ono matua, ba Sela dõi daʼõ khõnia. Ba ba Gezibi so Yuda, me tumbu khõnia
daʼõ.
6. Ba ifatunõ Geri, ononia si aʼa, Yuda, Tamara dõi nihalõnia.
7. Ba si lõ omasi Yehowa nilaulau Geri andrõ, si aʼa nono khõ Yuda, andrõ ibeʼe mate ia Yehowa.
8. Ba iwaʼõ khõ Gonani Yuda: Ae khõ ndronga gaʼau ba tõrõ khõnia gõmõu, õmõ zi fatalifusõ, enaʼõ õfongaʼõtõ
gaʼau.
9. Ba me no iʼila Onani, tenga khõnia dania ndraono andrõ, ba itema ifiligõ, ero na orudu ia khõ ndronga gaʼania
andrõ, fa bõi ifongaʼõtõ gaʼania.
10. Ba lõ omasi Yehowa wolau si manõ, andrõ ibeʼe mate ia gõi.
11. Ba ibeʼe li Yuda khõ numõnõnia Tamara andrõ, imane: Iagõ lakha baomo khõ namau, irege ebua nonogu Sela!
Ataʼu ia, ma mate daʼõ gõi, si mane ira gaʼania. Ba itema iʼiagõ baomo khõ namania Tamara andrõ.
12. Ba me no ara maʼifu, ba itema mate nono Zua andrõ, foʼomo Yuda. Ba me no ahõwõ mbongi wangeʼesi khõ
Yuda, ba mõi ia khõ zi fahuwu khõnia andrõ, banua Gadula andrõ, Hira, misi yawa ba Dimena, ba wamaigi
soguti bu mbiribirinia.
13. Ba me teʼombakhaʼõ khõ Damara: Hiza, mõi misi yawa ba Dimena namau, ba woguti bu mbiribiri!
14. Ba iheta mbarunia, baru lakha mbanua, ba ibalugõ mbawania, iʼolohuni ia, ba mudadao ba zinga lala ba Genaʼi,
lala ba Dimena. Noa sa iʼila, wa no ebua Zela andrõ, ba lõʼõ zui mubeʼe dongania ia.
15. Ba me iʼila ia Yuda, ba iwai ira alawe sabao; me no ibalugõ mbawania.
16. Ba iholeʼõ ia khõnia ba zinga lala, ba imane: Daʼorududo khõu! Lõʼõ sa iʼila, wa umõnõnia. Ba imane: Hadia
nibeʼeu khõgu, fa tola oruduʼõ khõgu?
17. Imane: Ufaʼoheʼõ dania khõu nono nambi si matua, na urugi ngawawa! Ba imane: Na õbeʼe khõgu gade, irege
õfaʼoheʼõ ia.
18. Ba imane: Hadia gade, nibeʼegu khõu? Imane: Laedurumõ andrõ ba sinali andrõ khõu ba siʼo andrõ, ba dangau.
Ba ibeʼe khõnia ba orudu ia khõnia, ba manabina ia khõnia.
19. Ba mofanõ ia, mõi muheta mbalubalu mbawania ba ifuli iʼobaru mbarunia, baru lakha mbanua.
20. Ba ifaʼoheʼõ, nono nambi andrõ Yuda khõ zi fahuwu khõnia andrõ, banua Gadula andrõ, ba wanabusi gade no
mege ba ndra alawe andrõ; ba lõ isõndra ia.
21. Ba isofu ba mbanua daʼõ, imane: Heza so galawe sabao andrõ, sidaodao no ba zinga lala ba Genaʼi andre? Ba
lamane: Lõ si mõi ba daʼe ira alawe sabao.
22. Ba ifuli ia khõ Yuda, iʼombakhaʼõ khõnia: Lõ si falukhado ia, ba lamane banua daʼõ: Lõ si mõi ba daʼe ira alawe
sabao.
23. Imane Yuda: Ba alakha so khõnia, asala lõ laʼigiʼigiʼõ ita. No atulõ ufaʼoheʼõ nono nambi andrõ, ba lõ nisõndrau
yaʼia!
24. Ba mato tõlu wawa, ba teʼombakhaʼõ khõ Yuda: No mohorõ numõnõu Tamara, ba hiza, no abeto ia ba daʼõ. Ba
iwaʼõ Yuda: Miʼohe baero ia, enaʼõ latunu auri.
25. Ba me no laʼohe baero ia, ba ifatenge khõ namania, imane khõnia: Niha sokhõ daʼõ zi abetosi yaʼodo; ba imane
na khõnia: Faigi we, ha õkhõ laeduru andrõ ba sinali andrõ ba siʼo!
26. Ba me no ifaigi sibai Yuda, ba imane: Tenga sala niwaʼõnia khõgu; Hana sa gõi, wa lõ ubeʼe ia donga nonogu
Sela! Ba lõʼõ saʼae orudu ia khõnia.
27. Ba me no irugi bawa wadono khõnia, ba hiza zi faero ba dalunia.
28. Ba ba wadononia andrõ, ba iʼoroʼõ baero dangania si sara ono si sambua andrõ. Ba ihalõ mbana soyo sangamõi
talu, ifaliʼõ ba danga andrõ, imane: Daʼe zi ofõna mõi baero!
29. Ba ifuli ibõda dangania, ba awena bõla dalifusõnia. Ba imane [sangamõi talu]: Ha lõ abõlõ õfolala ndraʼugõ!
Andrõ wa labeʼe tõinia Weresi.
30. Ba awena bõla nakhinia, si so bana soyo andrõ ba danga; ba labeʼe tõinia Zera.

HAKUNA MATATA
 FAZA 39
I. Mandru Yosefo ha nomo Wotifa.
II. Lõ iʼoʼõ, me ifaelungu ia enaʼõ foʼomo Wotifa andrõ, ba tekuru ia.
1. Ba me no laʼohe ba danõ Miserayi Yosefo, ba iʼõli ia Fotifa, Dawa Miserayi, mandru yomo khõ Waraʼo, hõgõ
wazuri, ihõli ba Ndraono Zimaʼeli andrõ, solohe yaʼia misi tou ba daʼõ
2. Ba itolo Yosefo Yehowa, tobali mofozu fefu hadia ia khõnia, ba ba nomo Ndrawa Miserayi andrõ, sokhõ yaʼia
sosõ ia.
3. Ba me iʼila sokhõ yaʼia, itolo ia Yehowa, awõ wa mofozu fefu hadia ia halõwõnia, ibeʼe Yehowa,
4. ba ebua sibai dõdõnia khõ Yosefo, ba ihalõ ia ngoningoninia ba ifataro ia mandru yomo khõnia, ba ibeʼe ba
dangania fefu hadia ia nibayabayania.
5. Ba iʼotarai daʼõ, me no ifataro ia mandru yomo khõnia ba samaigimaigi nibayabayania fefu, ba ifahowuʼõ
Yehowa nomo Ndrawa Miserayi andrõ, bõrõ Yosefo, ba howuhowu Yehowa manõ ba zi so khõnia, fefu, he
yomo, ba he baero.
6. Ba ibeʼe manõ ba danga Yosefo gombayasõ dangania fefu; lõ ba dõdõnia hadia ia, ba ngai Yosefo, baero gõnia,
niʼa.
7. Ba no si sõkhi sibai mboto Yosefo ba si sõkhi gõi mbawania. Ba lõ ara sibai, ba ilekeʼõ Yosefo foʼomo zokhõ
yaʼia ba imane khõnia: Fõrõ ba ngaigu!
8. Ba itimba, imane khõ woʼomo zokhõ yaʼia: Tõrõ tõdõ, wa lõ ba dõdõ zokhõ yaʼodo hadia ia, ba ngaigu, awõ wa
no ibeʼe ba dangagu nibayabayania fefu.
9. Tenga sebua moroi khõgu ia yomo ba daʼe, ba lõ hadia ia zi lõ ibeʼe ba dangagu, hatõ yaʼugõ, me no foʼomonia
ndraʼugõ. Ba hadia, ulau zi lõ atulõ andrõ, sabõlõbõlõ sibai, wamazõkhi horõ ba Lowalangi?
10. Ba he waʼae ero maʼõkhõ iforege khõ Yosefo, ba lõ iʼoʼõ khõnia, fa orudu menaʼõ ia khõnia, fa mõrõmõrõ ba
ngainia.
11. Ba samuza maʼõkhõ, me mõi yomo Yosefo mangai halõwõ, me ha siʼaikõ lõ niha bõʼõ yomo,
12. ba iraʼu mbarunia, imane: Fõrõ ba ngaigu! Ba irõi ba dangania mbaru, ilau moloi, isawa baero.
13. Ba me iʼila [alawe andrõ], no irõi ba dangania mbarunia ba no moloi,
14. ba humede ia ba zi so yomo ba imane khõra: Hiza, mifaigi, no iʼohe khõda niha Heberaio andrõ, enaʼõ iʼoʼaya ita!
No mõi ia khõgu si bakha, ba wemõrõ ba ngaigu; ba muʼiraʼira ndraʼo.
15. Ba me irongo, muʼiraʼirado, ba irõi mbarunia khõgu ba daʼe, ba ilau moloi, isawa baero.
16. Ba ibeʼe ba ngainia mbaru Yosefo, irege so zokhõ yaʼia.
17. Ba imanõ gõi wangombakha khõnia, imane: So zawuyu andrõ, niha Heberaio andrõ, niʼoheu khõda, mõi ia si
bakha khõgu, ba wangoʼaya yaʼodo.
18. Ba me muʼiraʼira ndraʼo, ba irõi furi khõgu mbarunia, moloi ia, isawa baero.
19. Ba me irongo sokhõ yaʼia niʼombakhaʼõ woʼomonia khõnia, me imane: Daʼõ nilau zawuyumõ andrõ khõgu! ba
mofõnu sibai ia.
20. Ba ifaraʼuʼõ Yosefo sokhõ yaʼia, ifabeʼeʼõ ba gurunga, ba zi so nifakuruʼõ razo, ba sosõ ia ba daʼõ ba gurunga.
21. Ba itolo Yosefo Yehowa, ibeʼe laʼomasiʼõ ia niha bõʼõ ba ebua dõdõ hõgõ mandru ba gurunga khõnia.
22. Ba ibeʼe barõ mbawa Yosefo nikuru andrõ hõgõ mandru, fefu zi so ba gurunga, ba fefu hadia ia nilau ba daʼõ, ba
balazi yaʼia mangumaʼõ.
23. Lõ ifaigifaigi hõgõ mandru ba gurunga hadia ia nilau Yosefo, me itolo ia Yehowa. Fefu hadia ia nilaunia, ba
mofozu ibeʼe Yehowa.

HAKUNA MATATA
 FAZA 40
I. Fangifi ngoningoni Waraʼo andrõ, si darua, si so ba gurunga.
II. Iʼombakhaʼõ Yosefo geluaha wangifi andrõ. III. Itõrõ niʼombakhaʼõnia andrõ.
1. Ba lõ ara furi õ, ba mosala zamaʼoli gõ khõ razo Miserayi ba samazõkhi kue khõnia, so zalara khõ zokhõ yaʼira,
razo Miserayi.
2. Ba mofõnu Waraʼo ba ngoningoninia andrõ, si darua, hõgõ zamaʼoli gõ ba hõgõ zamazõkhi kue,
3. ba ifabeʼeʼõ ba gurunga ira ba nono hõgõ wazuri, ba gurunga andrõ, ba nikuru Yosefo,
4. Ba ibeʼe ngoningonira Yosefo hõgõ wazuri andrõ; ba ara maʼifu tetaha ira.
5. Ba mangifi zi darua andrõ, ha sara wongi, ba fasambua geluaha wangifira, fangifi zamaʼoli gõ ba fangifi
zamazõkhi kue khõ razo Miserayi, si so ba gurunga.
6. Ba me mõi si bakha khõra Yosefo, si hulõ wongi, ba oroma khõnia, wa lõ sõkhisõkhi dõdõra.
7. Ba isofu khõ ngoningoni Waraʼo andrõ, nitaha awõnia ba nomo zokhõ yaʼia, imane: Hadia, wa mangerau
mbawami maʼõkhõ?
8. Ba lamane khõnia: No mangifi ndraʼaga ba lõ sangombakha eluaha. Ba imane khõra Yosefo: Lowalangi mbalazi
ba wangombakha eluaha wangifi — ba mitunõ khõgu.
9. Ba itunõ khõ Yosefo wangifinia hõgõ zamaʼoli gõ, imane khõnia: Ba wangifigu andrõ, ba so fõnagu wewe nagu,
uwaʼõ.
10. Ba si tõlu daha wewe nagu andrõ. Ba me molehe ia, ba alua mbowo ba adõlõ mowua sasoso.
11. Ba so ba dangagu mako Waraʼo. Ba uhalõ mbua nagu andrõ, ba uferaisi ba mako khõ Waraʼo ba ubeʼe ba danga
Waraʼo mako.
12. Ba imane khõnia Yosefo: Daʼõ geluaha: Daha andrõ si tõlu, ba no ngaluo.
13. Tõlu bongi tõ, iʼotarai maʼõkhõ, ba iʼefaʼõ ndraʼugõ Faraʼo ba ifuli ifataro ndraʼugõ ba nahau. Ba õfuli õbeʼe ba
danga Warao makonia, si mane fõna, me samaʼoli gõ ndraʼugõ khõnia.
14. Ba tõrõtõrõ tõdõu ndraʼodo, na ohahau dõdõu, tolodo, wangombakha yaʼo khõ Waraʼo, enaʼõ õʼefaʼõ ndraʼo ba
nomo andre.
15. Noa sa nitagõ manõ ndraʼo ba danõ Heberaio ba ba daʼe gõi, ba lõ horõgu, wa no labeʼe ba gurunga ndraʼodo.
16. Ba me irongo hõgõ zamazõkhi kue andrõ, si sõkhi geluaha andrõ, ba imane khõ Yosefo: Ba wangifigu, ba tõlu
kambukambu kue ba hõgõgu, uwaʼõ.
17. Ba ba gambukambu tanõ yawa, ba so ngawalõ gõ khõ Waraʼo, nifazõkhi duka kue; ba laʼa fofo ba gambukambu
andrõ ba hõgõgu.
18. Ba itema linia Yosefo, imane: Daʼõ geluaha daʼõ: Kambukambu andrõ, si tõlu, ba tõlu ngaluo.
19. Tõlu bongi tõ, iʼotarai maʼõkhõ, ba ifaʼewaʼõ mbagiu Faraʼo ba ifatawiʼõ ba dõla geu, ba tobali laʼa nõsiu fofo.
20. Ba tõlu bongi aefa daʼõ, me bawa waʼatumbu Waraʼo, ba ibeʼe gõ ngoningoninia fefu. Ba ifahalõʼõ miyawa hõgõ
zamaʼoli gõ andrõ, awõ hõgõ zamazõkhi kue, ba zi so ngoningoninia;
21. hõgõ zamaʼoli gõ andrõ, ba ifuli ifataro ba halõwõnia, fa tola ifuli ibeʼe ba danga Waraʼo mako;
22. ba hõgõ zamazõkhi kue, ba ifatawiʼõ, itõrõ niwaʼõ Yosefo khõra.
23. Ba lõʼõ saʼae itõrõ tõdõ hõgõ zamaʼoli gõ Yosefo, olifu ia.

HAKUNA MATATA
 FAZA 41
I. Fangifi Waraʼo.
II. Abu dõdõnia ba daʼõ: ifakaoniʼõ Yosefo.
III. Iʼombakhaʼõ geluaha wangifi Waraʼo ba ifobawa lala khõnia. IV. Tefataro salawa ia. Itõrõ niwaʼõnia. V.
Ono Yosefo. Bõrõta lofo andrõ.
1. Ba mendrua fakhe aefa daʼõ, ba mangifi Waraʼo; ba mbewe Nilo so ia, iwaʼõ,
2. ba mõi miyawa moroi ba Nilo zawi, fitu ngaʼeu, si sõkhi famaigi ba satabõ, ba mõi ira ba ndruʼu mangalui gõra.
3. Ba aefa daʼõ, ba mõi miyawa zawi bõʼõ, fitu ngaʼeu gõi, moroi ba Nilo, ba si lõ sõkhi famaigi ba sangao; ba mõi
ba ngai zawi no mege, ba mbewe Nilo.
4. Ba latema laʼa zawi si sõkhi andrõ, satabõ, sawi si lõ sõkhi andrõ, sangao, si fitu ngaʼeu — ba tokea saʼae
Waraʼo.
5. Ba ifuli mõrõ, ba ifuli mangifi gõi, ha sara dõla wakhe, iwaʼõ, ba fitu ngalai, salua khõnia, soʼõsi ba si sõkhi.
6. Aefa daʼõ, ba fitu tõ zalua ngalai, si lõ õsi, si no ariri ba nangi moroi ba gatumbukha.
7. Ba ngalai si lõ õsi andrõ, ba latõlõ ngalai si so õsi andrõ, si no owulowulo, si fitu. Awena tokea Waraʼo, ba iʼila,
wa fangifi.
8. Ba me moluo ba abu dõdõnia. Ba ifatenge, ifakaonia fefu zi faeta ba satuatua ba danõ Miserayi ba itunõ khõra
wangifinia andrõ. Ba lõ sangila mangombakha eluaha khõ Waraʼo.
9. Awena humede hõgõ zamaʼoli gõ andrõ, imane khõ Waraʼo: Awena maʼõkhõ itõrõ tõdõgu horõgu.
10. Mofõnu no Waraʼo khõ ngoningoninia, ba ifabeʼeʼõ ba gurunga ira, ba nomo hõgõ wazuri, yaʼodo andre ba hõgõ
zamazõkhi kue andrõ.
11. Ba mangifi ndraʼaga, daruaga, ha sara wongi, ba no fasambua geluaha wangifima andrõ.
12. Ba so ba daʼõ, awõma, nono matua Heberaio, sawuyu hõgõ wazuri; khõnia matunõ wangifima, ba iʼombakhaʼõ
khõma geluaha, ifaʼeleʼõ sibai, hadia lawulawu wangifi zamõsana.
13. Ba niwaʼõnia khõma, ba no itõrõ: yaʼodo, ba no mufuli mufataro ba halõwõgu ba yaʼia ba no mutawi.
14. Ba ifatenge Faraʼo, ifakaoniʼõ Yosefo. Ba lataʼitaʼi laʼefaʼõ ia ba gurunga, ba ifatõwõʼõ ia, ifalalini nukhania, ba
mõi yomo khõ Waraʼo.
15. Ba imane Faraʼo khõ Yosefo: No mangifi ndraʼo, ba lõ sangila mangombakha eluaha. Ba no urongo ndraʼugõ: ha
õrongo wangifi, ba õʼanemaʼõ õʼombakhaʼõ geluaha.
16. Ba imane Yosefo khõ Waraʼo: Ai, tenga, tenga yaʼodo; ba ya fangorifi nifaʼeleʼõ Lowalangi khõ Waraʼo!
17. Ba imane Faraʼo khõ Yosefo: Mangifi ndraʼo, ba mbewe Nilo sodo, uwaʼõ.
18. Ba mõi miyawa, moroi ba Nilo, zawi, fitu ngaʼeu, satabõ ba si sõkhi famaigi. Ba mõi ira ba ndruʼu, mangalui
gõra.
19. Ba aefa daʼõ, ba mõi miyawa zawi bõʼõ, fitu ngaʼeu gõi, si no okõlikõli, si lõ sõkhi famaigi, ba si no angao — lõ
urai uʼila ba danõ Miserayi maʼasagõrõ zi manõ fa lõ sõkhi!
20. Ba latema laʼa zawi satabõ andrõ, si fõfõna andrõ, si fitu, sawi sangao andrõ, si lõ sõkhisõkhi.
21. Ba he me no laʼa, ba lõ oroma, wa no laʼa, lõʼõ sa tebulõ wa lõ sõkhisõkhi mege.
22. Ba tokea ndraʼo. Ba uʼila na gõi ba wangifi: ha sara dõla wakhe, ba fitu zalua ngalai, soʼõsi ba si sõkhi.
23. Ba aefa daʼõ ba alua gõi ngalai si lõ õsi, si no okõlikõli, fitu gõi, si no ariri ba nangi moroi ba gatumbukha,
24. ba latema latõlõ ngalai si sõkhi andrõ, si fitu, ngalai si no okõlikõli andrõ. Daʼõ nitunõgu ba zi faeta andrõ, ba lõ
sangila mangombakha eluaha khõgu.
25. Ba imane Yosefo khõ Waraʼo: Eluaha wangifi Waraʼo andrõ, ba no faoma. No ihõnagõ ifaʼeleʼõ khõ Waraʼo
Lowalangi hadia nilaunia dania.
26. Sawi si sõkhi andrõ, si fitu ngaʼeu, ba mewitu fakhe, ba ngalai wakhe andrõ, si sõkhi, si fitu, ba mewitu fakhe gõi
— no faoma geluaha wangifi andrõ.
27. Ba sawi safuo andrõ, si fitu ngaʼeu, si lõ sõkhisõkhi, safuria mõi yawa, ba mewitu fakhe, ba ngalai wakhe andrõ si
lõ õsi, si fitu, si no ariri ba nangi moroi ba gatumbukha, ba mewitu fakhe lofo, oroma dania.
28. Andrõ umane mege khõ Waraʼo: Hadia zi so ba dõdõ Lowalangi, nilau dania, ba no ifaʼeleʼõ khõ Waraʼo.
29. Mewitu fakhe iadaʼe dania, ba fahõna manõ hadia ia ba danõ Miserayi, maʼasagõrõ.
30. Ba na aefa daʼõ, ba mewitu fakhe lofo, ba tobali olifu manõ niha waʼafahõna mege, ba danõ Miserayi, ba iʼa
danõ lofo andrõ.
31. Ba lõʼõ manõ saʼae itõrõ tõdõ niha waʼafahõna mege ba danõ, balazi lofo andrõ moroi furi dania, abõlõbõlõ sibai
sa dania.
32. Ba ba zi mendrua andrõ, wa no fatete mendrua mangifi Waraʼo, ba hiza, no ihonogõi sibai daʼõ Lowalangi ba
iʼaliogõ Lowalangi ifalua.
33. Ba yamufaigi khõnia Faraʼo niha si so tõdõ, satuatua, enaʼõ ibeʼe barõ mbawania danõ Miserayi.
34. Ba yamunõnõ na Faraʼo wamataro mandru ba danõ, enaʼõ laʼozaragõ zambua niʼolima ba danõ Miserayi, barõ
ndrõfi andrõ si fitu, ba zi fahõna bua nowi.
35. Niʼowuloi mbua nowi andrõ fefu, barõ ndrõfi andre, si fitu dania, nihõna mbua nowi ba danga Waraʼo, bua nowi
ba mbanua misa, ba niʼirõʼõ.
36. Ba ya weʼeweʼe dõdõ ba danõ nihõna andrõ, ba zi mewitu fakhe andrõ dania, ba lofo andrõ, sanõrõ tanõ Miserayi
dania; ba tobali lõ tekiko niha ba danõ ba lofo andrõ.
37. Ba faduhu dõdõ Waraʼo ba wehedenia andrõ ba tõdõ ngoningoninia fefu.
38. Ba imane Faraʼo ba ngoningoninia andrõ: Hadia, tasõndra na niha, si so Eheha Lowalangi ba dõdõ, si mane
khõnia?
39. Ba imane Faraʼo khõ Yosefo: Me no ifaʼeleʼõ khõu Lowalangi daʼõ fefu, ba lõʼõ saʼae niha, si manõ fotõdõ ba si
manõ faʼatuatua, si mane yaʼugõ.
HAKUNA MATATA
 40. Tebeʼe barõ mbawau nomogu ba ndramuʼoʼõ niwaʼõu banuagu fefu, ha irege dadaoma razo tohude ndraʼo moroi
khõu.
41. Ba imane na Faraʼo khõ Yosefo: Hiza, ubeʼe barõ mbawau danõ Miserayi maʼasagõrõ!
42. Ba iheta ba durunia laeduru andrõ khõnia Faraʼo, ibeʼe ba duru Yosefo; ba ifobaru ia baru muko karate ba ibeʼe
naya anaʼa ba mbaginia.
43. Ba ifakureta ia ba kureta razo, fanete khõnia, ba muʼao fõnania niha, lamane: Miʼangalulu! Si manõ wameʼe
Waraʼo barõ mbawania tanõ Miserayi maʼasagõrõ.
44. Ba imane Faraʼo khõ Yosefo: Faraʼo ndraʼodo — ba lõ tola ifaliwa dangania, ba ma ahenia, niha ba danõ
Miserayi maʼasagõrõ, na tenga yaʼugõ zangumaʼõ.
45. Ba Faraʼo andrõ, ba ibeʼe tõi Yosefo Zafenati Faneakhi ba ibeʼe khõnia Gasenata, ono Wotifera, hõgõ gere ba
Gono. Ba itõrõi danõ Miserayi Yosefo.
46. Ba tõlu ngafulu fakhe Yosefo, me so ia ba daʼõ fõna Waraʼo, razo Miserayi. Ba irõi Waraʼo Yosefo ba itõrõi danõ
Miserayi.
47. Ba falawulaete mbua danõ ba zi mewitu fakhe andrõ, ba zi fahõna.
48. Ba iʼowuloi mbua nowi andrõ fefu Yosefo ba zi mewitu fakhe andrõ, gõtõ waʼafahõna ba danõ Miserayi, ibeʼe ba
mbanua misa nitenagõ andrõ; sambusambua banua ba ihõna mbua nowi andrõ, si tefasui yaʼia.
49. Tobali ihõna mbua nowi Yosefo, si mane ene ba mbewe nasi, tenga ono waʼoya, irege ibõhõli wanuʼa, tebai saʼae
lasuʼa.
50. Ba dombua tumbu ono matua khõ Yosefo, fõna ndrõfi bõrõta lofo andrõ, ononia khõ Gasenata andrõ, ono
Wotifera, hõgõ gere ba Gono.
51. Tõi zi aʼa, ba Manase ibeʼe Yosefo, imane: Noa saʼae olifudo wamakaogu andrõ fefu ba ira amagu ba ira
talifusõgu fefu, ibeʼe Lowalangi.
52. Ba tõi zi akhi, ba Eferayi ibeʼe, imane: Noa sa ifowua ndraʼodo Lowalangi ba danõ wamakaogu andre.
53. Ba me no numalõ ndrõfi andrõ si fitu ba zi fahõna balazo ba danõ Miserayi,
54. ba ibõrõtaigõ dõfi lofo andrõ, si fitu, itõrõ nihõnagõ Yosefo fangombakha. Ba dozi tanõ itõrõ lofo andrõ; ba ba
danõ Miserayi maʼasagõrõ, ba so mbalazo.
55. Ba me no afõkhõ lofo andrõ ba danõ Miserayi maʼasagõrõ, ba laforege niha sato wangandrõ gõ khõ Waraʼo. Ba
imane Faraʼo ba Ndrawa Miserayi fefu: Miʼae khõ Yosefo; hadia niwaʼõnia khõmi, daʼõ milau!
56. Ba sagõrõ guli danõ, ba afõkhõ lofo andrõ. Ba ibokai halasa andrõ fefu Yosefo ba iʼamawa ba Ndrawa Miserayi
wakhe. Ba itugu tedou waʼafõkhõ lofo andrõ ba danõ Miserayi.
57. Ba dozi niha ba guli danõ, ba mõi khõ Yosefo ba danõ Miserayi, ba wowõli fakhe; fefu gofu heza sa, ba lofo
safõkhõ sibai.

HAKUNA MATATA
 FAZA 42
I. Feʼamõi ndraono Yakobo ba danõ Miserayi, si fõfõna.
II. Ifakao ndra gaʼania andrõ Yosefo ba itaha Zimeoni.
III. Fangawulira; fangarõngarõ namara.
1. Ba me irongo Yakobo, ba danõ Miserayi so wakhe, ba imane Yakobo khõ nononia: Hadia, wa mifaigifaigi nawõmi?
2. Ba imane na: Hiza, no urongo, ba danõ Miserayi so wakhe. Miʼaeʼe mihalõ khõda wakhe ba daʼõ, enaʼõ auri ita ba
enaʼõ lõ mate.
3. Ba dafulu zi mõi gaʼa Yosefo, ba wangai fakhe ba danõ Miserayi.
4. Ba Beniyami andrõ, akhi Yosefo, ba lõ ifaʼamõi Yakobo, awõ ndra gaʼania; sosõ dõdõnia, ma gõna ia hadia ia.
5. Ba larugi gõi iraono Gizeraeli andrõ, awõ zi mõimõi andrõ, ba wowõli fakhe; lofo sa ba danõ Ganaʼana.
6. Ba Yosefo, si no salawa, ba danõ, zamawa fakhe ba niha fefu. Ba me no larugi yomo ira gaʼa Yosefo ba me mangalulu
ira khõnia, ba iʼila Yosefo,
7. wa ira gaʼania, me ha siʼaikõ anehe ia. Ba lõ iʼombakhaʼõ ia khõra, iʼabeʼeʼõ wehedenia khõra, imane khõra: Heza
miʼotarai? Lamane: Ba danõ Ganaʼana, ba wowõli fakhe.
8. Ba iʼila Yosefo, wa ira gaʼania, ba yaʼira, ba lõ laʼila, wa yaʼia.
9. Ba itõrõ tõdõ Yosefo wangifinia andrõ, niʼifinia nitandrõsaigõ khõra. Ba [iʼabeʼeʼõ wehedenia khõra], imane khõra:
Samauze ami! Mõi ami mamaigi, hezo lala ba danõ.
10. Lamane khõnia: Tenga, Tua! ba wowõli balazo mõi zawuyumõ.
11. Ha sambua namama; niha sadõlõ tõdõ ndraʼaga; tenga samauze zawuyumõ!
12. Imane khõra: Faya! ba daʼõ mõi ami, ba wamaigi hezo lala ba danõ!
13. Ba lamane khõnia: Felendrua ndraʼaga, sawuyumõ andre, oi si fatalifusõ, ha sambua namama, ba danõ Ganaʼana; si
akhi, ba so khõ namama maʼõkhõ, ba samõsa zi no taya.
14. Ba imane khõra Yosefo: Si ndruhu niwaʼõgu khõmi: Samauze ami!
15. Ba daʼõ mifaduhuʼõ ami: Faya wa no sauri Waraʼo, na aefa ami ba daʼe, na lõ mõi ba daʼe nakhimi andrõ, si akhi.
16. Mifatenge zamõsa, ba wangai akhimi; ba yaʼami, ba nitaha ba daʼe. Si manõ wanandraigõ niwaʼõmi, na si duhu
nilaumi, ba na tenga. Ba waʼaduhu waʼauri Waraʼo — samauze zui ami!
17. Aefa daʼõ, ba tõlu ngaluo itaha ira.
18. Ba me aefa dua wongi, ba imane khõra Yosefo: Miʼoʼõ dae, enaʼõ auri ami — niha sangataʼufi Lowalangi sa ndraʼodo.
19. Na niha sadõlõ tõdõ ami, ba yatorõi dalifusõmi samõsa, nitaha, ba nitaha yaʼami mege, ba yaʼami, ba miʼaeʼe, miʼohe
wakhe andrõ, soguna õ zoroiyomomi.
20. Ba akhimi andrõ, si akhi, ba niʼohe ba daʼe khõgu, ba oroma dania, wa si duhu niwaʼõmi, ba lõ mate ami. Ba laʼoʼõ
daʼõ.
21. Ba faoma lamane khõ nawõra: Si ndruhu, lualua horõda khõ nakhida no daʼe; noa sa taʼila waʼataʼunia, me fakao ia
khõda, ba lõ tafondrondrongo. Andrõ itõrõ ita faʼataʼu dõdõ andre.
22. Ba imane khõra Rubeno: Tenga no uwaʼõ khõmi: bõi mihalõ horõmi wolaumi ba ndraono andrõ! Ba lõ sedõna
mamondrongo ami — ba iadaʼe telau mbalõ ndronia!
23. Ba lõʼõ sa laʼila, wa aboto ba dõdõ Yosefo niwaʼõra, me no so zangali lira, na fahuhuo ira.
24. Ba ibaliʼõ ia, ba weʼe, ba ifuli ia khõra, fahuhuo khõra. Ba ifaraʼuʼõ Zimeoni, ba ngaira, ba ifabõbõʼõ, ba zanehe ira.
25. Aefa daʼõ, ba iwaʼõ Yosefo lafoʼõsi fakhe ziʼera ba ladozigõ labeʼe ba ziʼe bakha mbõli wakhe khõ zamõsana ba
lafaʼoheʼõ na gõi nifatõʼõra, ba lala. Ba laʼoʼõ daʼõ wameʼe khõra.
26. Ba lahareʼõ ba hulu galidera wakhe andrõ khõra ba mofanõ ira.
27. Ba me itotoʼõ mbõbõ ziʼe khõnia si samõsa, ba zi mõrõ ira, ba wameʼe gõ galidenia, ba iʼila ganaʼania andrõ, ba dete
nõsi ziʼe khõnia.
28. Ba iʼombakhaʼõ khõ ndra talifusõnia, imane: No mangawuli khõgu ganaʼagu, hiza ia ba ziʼe khõgu! Ba atoru dõdõra,
faoma lafaigifaigi nawõra, manizinizi, ba lamane: Hadia nilau Lowalangi khõda ba daʼõ!
29. Ba me larugi namara ba danõ Ganaʼana, ba ladunõdunõ khõnia fefu hadia ia zi gõna ira, lamane:
30. Niha andrõ, si no salawa ba danõ, ba iʼabeʼeʼõ wehedenia khõma, ifoʼesuanõ ndraʼaga, ba wamauze tanõ mõi ndraʼaga,
iwaʼõ.
31. Ba mamane khõnia: Niha sadõlõ tõdõ ndraʼaga, tenga samauze ndraʼaga!
32. Felendrua ndraʼaga, ha sambua namama; samõsa si no taya, ba fondrege zi akhi, ba so khõ namama na iyaʼe, ba danõ
Ganaʼana.
33. Ba imane khõma niha andrõ, salawa ba danõ: Ba daʼõ ya oroma khõgu dania wa niha sadõlõ tõdõ ami: mirõi ba daʼe
khõgu zamõsa, talifusõmi! Hadia zoguna khõmi, õ zoroiyomomi, fakhe, ba hana na miʼohe, ba hana na mofanõ ami.
34. Ba miʼohe ba daʼe nakhimi andrõ, enaʼõ oroma khõgu, wa tenga samauze ami, wa no niha sadõlõ tõdõ ami. Ba ufuli
dania khõmi dalifusõmi andre, ba tola mitõrõ danõ, lõ mutenawa.
35. Ba me lafaduwa nõsi ziʼe khõra ba hiza mbola ganaʼa ba ziʼe zamõsana. Ba me laʼila mbola ganaʼa andrõ, ba me iʼila
gõi amara, ba tobali dõdõra.
36. Ba imane khõra Amara Yakobo: Tayataya ndraonogu mibeʼe: Yosefo, ba si no taya, ba Simeoni, ba si no taya, ba
edõna mihalõ na gõi Mbeniyami — tehawu manõ ndraʼo daʼõ fefu!
37. Ba itema li namania Rubeno, imane: Tema bunu nonogu matua si dombua, na lõ ufuli ia khõu. Beʼe ba dangagu ia, ba
ufuli ia khõu!
38. Ba imane: Lõ fao khõmi nonogu; noa sa mate gaʼania, ba hatõ yaʼia zi tosai; na so enaʼõ zi gõna ia ba lala andrõ,
nitõrõmi, ba horõmi enaʼõ, na uʼohe huwagu andre, wanawa banua tou, oi so waʼabu dõdõ.

HAKUNA MATATA
 FAZA 43
I. Lafuli mõi ba danõ Miserayi iraono Yakobo ba fao Mbeniyami.
II. Faʼabu dõdõra. III. Faʼobõwõ Yosefo khõra.
1. Ba abõlõbõlõ na lofo ba danõ.
2. Ba me no ahori fefu wakhe andrõ, nihalõra ba danõ Miserayi, ba imane khõra amara: Mifuli miʼaeʼe, ba wowõli
fakhe khõda maʼifu.
3. Ba imane khõnia Yuda: No iwaʼõ sibai khõma niha andrõ, imane: Lõ tola faʼila bawa ita, na lõ miʼohe nakhimi
andrõ.
4. Ba na õfaʼamõi awõma nakhima, ba mõiga mowõli fakhe khõu.
5. Ba na lõ õfaʼamõi ia, ba lõ mõiga. Noa sa iwaʼõ khõma niha andrõ imane: Lõ tola faʼila bawa ita, na lõ miʼohe
nakhimi andrõ.
6. Imane Izeraeli: Ba hana wa mifakao ndraʼo wangombakha ba niha andrõ, wa so na nakhimi? Lamane:
7. No izofuzofu sibai ndraʼaga ba soroiyomonia niha andrõ, imane: Hadia, lõ si mate namami? Hadia, so nakhini
na? Ba maʼombakhaʼõ khõnia, lõ mabiniʼõ zi duhu. Hadaõ ho maʼila, iwaʼõ dania: Miʼohe ba daʼe nakhimi
andrõ?
8. Ba imane Yuda khõ namania Izeraeli: Khõgu faʼoheʼõ nono andrõ, ba mafazawa ndraʼaga, mõiga, enaʼõ auri ita
ba bõi mate, yaʼaga ba yaʼugõ ba iraonoma.
9. Yaʼo zi so ba wali khõu ba khõnia andrõ; ba hulugu õbeʼe. Na lõ ufuli ia khõu, na lõ ufalʼilaʼõ khõu, ba yaʼodo
zoluʼi sala khõu, sagõtõ yaʼodo.
10. Na lõ arõrõga menaʼõ, si tenga inõtõ, ba no tola mendrua mangawuliga.
11. Ba imane khõra amara Izeraeli: Na lõ tola lõʼõ saʼae, ba mimane: Miʼohe õsi ziʼe khõmi, nisõndra ba danõda,
maʼifu, miʼohe buala ba niha andrõ: daludalu maʼifu ba we wani maʼifu ba gitõ godu ba samohua ba bua kare ba
bua falo.
12. Ba mifuli miʼohe ganaʼa, faʼoya mege ba anaʼa andrõ, nisõndra ba zuzu nõsi ziʼe khõmi mege, ba mifuli miʼohe
— tabeʼe selungu ia.
13. Ba miʼohe gõi nakhimi, mifazawa ami ba mifuli miʼae ba niha andrõ.
14. Ba Lowalangi si lõ ambõ faʼabõlõ, ba yamubeʼe ahakhõ dõdõ niha andrõ khõmi, enaʼõ ifuli ifaʼamõi awõmi
dalifusõmi si samõsa andrõ, awõ Mbeniyami gõi; ba yaʼodo, ba na lõ tola lõʼõ, ba si lõ ono saʼae ndraʼo.
15. Ba laʼohe mbuala no mege ba anaʼa bõʼõ gõi laʼohe, awõ Mbeniyami, ba mangefa ira, lasawa danõ Miserayi ba
laʼondrasi Yosefo.
16. Ba me iʼila Yosefo, no so Mbeniyami, awõra, ba imane ba zatua zangai halõwõ yomo: Ohe yomo niha andrõ, taba
ndriwora, ba halõ gõra, manga dania niha andrõ, awõgu, na laluo.
17. Ba iʼoʼõ daʼõ niwaʼõ Yosefo, iʼohe yomo ira, ba nomo Yosefo.
18. Ba ataʼu ira, me teʼohe yomo ira, ba nomo Yosefo, lamane: Bõrõ ganaʼa andrõ selungu no ba ziʼe khõda, me mõi
ita no, si fõfõna, wa laʼohe yomo ita: lahawui dania ita, laraʼu ita ba labaliʼõ sawuyu ita, fabaya kalide khõda.
19. Ba laʼondrasi zatua zangai halõwõ, ba zinga mbawandruhõ ba nomo, lamane khõnia:
20. So niʼandrõma khõu, Tua: No mõiga ba daʼe, si fõfõna no, ba wowõli fakhe.
21. Ba me no marugi zi mõrõga, me matotoʼõ mbõbõ ziʼe khõma, ba hiza ganaʼa zamõsana ba zuzu nõsi ziʼe khõnia
— anaʼa andrõ khõma, lõ ambõ ba wanulo; no mafuli maʼohe iadaʼe.
22. Ba anaʼa bõʼõ gõi, no maʼohe, ba wowõli fakhe. Lõ aboto ba dõdõma, ha niha zameʼe ba ziʼe wakhe khõma anaʼa
andrõ,
23. Ba imane khõra: Mihonogõ manõ ami; bõi mibusi dõdõmi! Lowalangimi, Lowalangi namami andrõ, ba no
ifoʼanaʼa ami, nibiniʼõ, ba ziʼe wakhe khõmi. Anaʼami andrõ, ba no mõi khõgu. Ba iʼohe baero khõra Zimeoni.
24. Aefa daʼõ, ba iʼohe ira ba nomo Yosefo. Ibeʼe khõra nidanõ, ba lasasai gahera, ba ibeʼe gõ galidera.
25. Ba lafaʼoli tou mbuala andrõ, gasagasa waʼaso Yosefo, na laluo; noa sa terongo khõra, wa ba daʼõ manga ira
dania.
26. Ba me no mõi yomo Yosefo, ba labeʼe khõnia mbuala andrõ, niʼohera, ba lafaõndrõ ira fõnania, irege zalo tou.
27. Ba isofu khõra, na lõ hadia ia khõra, ba imane: He wisa, lõ hadia ia khõ namami, nitõrõ limi no. Hadia, lõ si mate
ia?
28. Ba lamane: Lõʼõ sa hadia khõ zawuyumõ andrõ, amama; sosõ ia na. Ba lafaõndrõ ira, mangalulu ira khõnia.
29. Ba iʼila Mbeniyami, si ndruhu nakhinia, ba imane: Hadia, daʼõ nakhimi, si akhi andrõ, niwaʼõmi no? ba imane
[khõ Mbeniyami]: Yamuʼebuaʼõ dõdõnia khõu Lowalangi, onogu!
30. Ba iʼozumagõ lõ hedehedenia saʼae, ahakhõ sibai dõdõnia, me no so tanõ fõnania nakhinia andrõ, ba iʼalui, heza
zi tola meʼe ia. Andrõ mõi ia si bakha ba mbateʼe, tanõ si bakha, ba megeʼege ia ba daʼõ.
31. Awena dania ifuli isasai mbawania ba ifuli mõi baulu, iʼabeʼeʼõ dõdõnia ba imane: Mifaʼoli gõ.
32. Ba laʼoniagõ, khõnia ba khõra, ba si manõ gõi ba Ndrawa Miserayi, sorudu manga khõnia. Lõʼõ sa tola orudu
manga Ndrawa Miserayi ba niha Heberaio; salakha daʼõ ba Ndrawa Miserayi.
33. Ba ba gamaudunia tefedadao ira, iʼotarai zi aʼa, numalõ ba zi akhi, balazi sibai waʼasiaʼa; ba faoma lafaigifaigi
nawõra, ahõlihõli dõdõra.
34. Aefa daʼõ, ba ifabeʼeʼõ õra gõ andrõ si so fõnania õsa; ba urakha Mbeniyami, ba no melima faʼebua gurakha danõ
bõʼõ fefu. Ba labadu nagu, awõnia, ba sõkhi dõdõra.

HAKUNA MATATA
 FAZA 44
I. Mofanõ ndra gaʼa Yosefo. Faʼabu dõdõra, nifobõrõ Yosefo.
II. Huhuo Yuda: iʼandrõ aefa Mbeniyami.
1. Ba imane Yosefo ba zatua zangai halõwõ khõnia: Foʼõsi fakhe ziʼe niha andrõ, ndrohundrohu zi tola laʼohe; ba
anaʼa zamõsana, ba õbeʼe ba zuzu nõsi ziʼe khõnia; ba mako firõ andrõ khõgu,
2. ba õbeʼe ba zuzu nõsi ziʼe zi akhi, awõ mbõli wakhe andrõ khõnia. Ba iʼoʼõ niwaʼõ Yosefo.
3. Ba ha moluo sibai, ba lafofanõ ira, awõ galidera.
4. Ba ha siʼaikõ larugi ngai mbanua, ba imane Yosefo khõ zatua zangai halõwõ khõnia: Labu, gohi niha andrõ, ba na
õkhamõ ira, ba õmane khõra: Hana wa misulõni si lõ sõkhi zi sõkhi? Hana wa no mitagõ mako firõ andrõ khõgu?
5. Tenga yaʼia niʼamadugõ zokhõ yaʼo, ba tenga yaʼia ba zi faeta ia? andrõ wa si lõ sõkhi nilaumi!
6. Ba me no ikhamõ ira, ba imanõ khõra.
7. Ba lamane khõnia: He Tua, hana wa õmanõ wehede? Lõʼõ manõ mõi ba dõdõ zawuyumõ wolau si manõ.
8. Hadia, tenga no mafuli maʼohe khõu ganaʼa andrõ, me maʼotarai danõ Ganaʼana, anaʼa andrõ nisõndra ba zuzu
nõsi ziʼe khõma: ba he moroi, wa matagõ menaʼõ wirõ, ba ma anaʼa, yomo khõ zokhõ yaʼugõ?
9. Nisõndra yaʼia, ba zawuyumõ andre, ba ya mate, ba yaʼaga tanõ bõʼõ, ba si mõi sawuyumõ.
10. Ba imane: Lau, yaʼia daʼõ niwaʼõmi. Nisõndra yaʼia, ba sawuyugu dania, ba saefa ami.
11. Ba dozi laʼaliogõ latouʼõ tou nganuʼi khõra, ba dozi latotoʼõ mbõbõ.
12. Ba ibõrõtaigõ iʼalui, iʼotarai ba zi aʼa ba ba zi akhi ibato, ba ba ziʼe khõ Mbeniyami tesõndra mako.
13. Ba lasika nukhara, dozi lafuli lafonoro galidera ba lafuli ira miyomo.
14. Ba me irugi yomo ba nomo Yosefo Yuda, awõ dalifusõnia — no so na ba daʼõ Yosefo — ba lafalõgu tou ira ba
zalo, fõnania.
15. Ba imane khõra Yosefo: Hadia nilaumi andrõ? Hadia, lõʼõ sa itõrõ tõdõmi, iʼohe ba waetasa niha si mane yaʼodo
andre?
16. Ba imane Yuda: Hadia niwaʼõma khõ zokhõ yaʼaga? Hadia huhuoma ba he mawisa wamuʼa ba huluma, me no
isõndra horõ zawuyumõ Lowalangi! Sawuyumõ saʼae ndraʼaga, yaʼaga andre, fabaya nisõndra mako andrõ.
17. Ba imane Yosefo: Ya arõu khõgu wolau si manõ: nisõndra mako andrõ, daʼõ zawuyugu; ba yaʼami andrõ, ba
hana na mifuli ami khõ namami, lõ mutenawa.
18. Ba ihatõʼõ ia khõnia Yuda, imane: He Tua! Hadia na lõ ataʼu zawuyumõ muhede khõu, hadia, lõ mofõnuʼõ khõ
zawuyumõ ba daʼõ? me no fagõlõgõlõ ami Waraʼo!
19. No isofu khõ zawuyunia sokhõ yaʼo, imane: Hadia, so na namami, so dalifusõmi na?
20. Ba no mamane khõu: Lõ si mate namama satua andrõ ba so na nononia si akhi si tumbu moroi furi; si ndruhu
gaʼania, ba no mate, ba tobali ha yaʼia zi tosai ono ninania, ba no omasiõ namania.
21. Ba no õwaʼõ ba zawuyumõ andre: Miʼohe ia ba daʼe khõgu, enaʼõ iʼila ia hõrõgu.
22. Ba no mamane khõu: Tebai irõi namania ono matua andrõ; na irõi enaʼõ namania, ba lõ auri daʼõ.
23. Ba õmane ba zawuyumõ: Na lõ miʼohe nakhimi andrõ, ba tebai ifuli faʼila bawa ita.
24. Ba me no mangawuli ndraʼaga khõ zawuyumõ amagu, ba maʼombakhaʼõ khõnia niwaʼõu.
25. Ba me iwaʼõ dania khõma amama: Mifuli miʼaeʼe, ba wowõli fakhe khõda maʼifu,
26. ba mamane khõnia: Tebai mõiga! Na fao khõma nakhima, awena mõiga; tebai sa faʼila bawa ndraʼaga ba niha
andrõ, na lõ fao khõma nakhima.
27. Ba imane khõma sawuyumõ amagu: Miʼila yaʼõ, wa ha dombua nono woʼomogu khõgu.
28. Si sambua, ba no irõi ndraʼo, ba no umane dõdõgu: Si ndruhu, no tesasawi ia [ba gutu ndruʼu]! ba irege maʼõkhõ,
ba lõ niʼila hõrõgu yaʼia mangawuli.
29. Ba na mihalõ na daʼe gõi khõgu, ba na gõna ia hadia ia enaʼõ, ba horõmi, na uʼohe huwagu andre, weʼamõi
mitou, ba mbanua niha tou abu sibai dõdõ.
30. Ba si ndruhu, na mangawulido enaʼõ dania khõ zawuyumõ amagu, ba lõ fao khõma nono andrõ, ba zi no
molemba dõdõnia maʼasambua,
31. ba ha siʼaikõ enaʼõ irongo, lõʼõ saʼae fao khõma nono andrõ, ba lõ auri ia, ba horõ zawuyumõ andre enaʼõ, na
iʼohe huwania andrõ sawuyumõ amama, wanawa banua niha tou abu dõdõ.
32. Noa sa mõi ba wali zawuyumõ andre, khõ namagu, ba khõ nono andre, no ifabuʼu: Na lõ ufuli ia khõu, ba yaʼodo
zoluʼi horõ andrõ khõ namagu, sagõtõ yaʼo.
33. Ba enaʼõ na tola torõi furi zawuyumõ andre sawuyu zokhõ yaʼo salahi nono matua andrõ, ba enaʼõ na tola fao khõ
ndra gaʼania nono, wangawuli!
34. He uwisa saʼae wangawuli khõ namagu, na lõ fao khõgu nono andrõ! Tebai ufaigifaigi enaʼõ waʼabu dõdõ andrõ,
si falukha namagu!

HAKUNA MATATA
 FAZA 45
I. Iʼombakhaʼõ ia khõ ndra talifusõnia Yosefo, ba iʼandrõ khõra, ndramõi mitou ba danõ Miserayi, awõ namara.
II. Iʼoroʼõ khõra zoguna khõra Faraʼo.
III. Mangawuli ndraono Yakobo; lõ faduhu dõdõ namara, ba omuso dõdõnia dania.
1. Ba tebai saʼae itaha dõdõnia Yosefo, wamaigi si so ba ngainia, ba imane: Ndramõi baero fefu! Ba tobali lõ niha
bõʼõ, me iʼombakhaʼõ ia ba dalifusõnia Yosefo.
2. Ba megeʼege sibai ia, irege larongo Dawa Miserayi andrõ, awõ ngoningoni Waraʼo andrõ.
3. Ba imane Yosefo ba dalifusõnia: Yosefo ndraʼo! Hadia, lõ si mate namada? Ba tebai latema linia ira talifusõnia,
ba waʼatobali dõdõra khõnia.
4. Ba imane Yosefo khõ ndra talifusõnia: Ba mihatõʼõ ami khõgu! Ba me lahatõʼõ ira, ba imane: Talifusõmi Yosefo
ndraʼodo, niʼamawami ba danõ Miserayi!
5. Ba bõi abu dõdõmi ba daʼõ, ba bõi maoso dõdõmi, me no miʼamawa ndraʼo ba daʼe; ba wangorifi sa ifowaõwaõ
ndraʼo fõnami Lowalangi.
6. No mendrua fakhe saʼae wamakao andrõ ba danõ, lofo andrõ, ba melima fakhe tõ na fõnada, si lõ fananõ ba si lõ
famasi.
7. Ba no ifowaõwaõ ndraʼo fõnami Lowalangi ba wamaigi lala, fa bõi aetu ngaʼõtõmi, enaʼõ auri õsa ami, ba
wangorifi sebua.
8. Tobali tenga yaʼami zamatenge yaʼodo ba daʼe, no Lowalangi zamatenge. No yaʼia zamaliʼõ anofula Waraʼo
ndraʼodo ba mandru ba nomonia maʼasambua ba samatõrõ tanõ Miserayi maʼasagõrõ.
9. Ba miʼaliogõ miʼae khõ namada ba mimane khõnia: Daʼõ niwaʼõ nonou Yosefo khõu: No ibaliʼõ samatõrõ tanõ
Miserayi maʼasagõrõ ndraʼodo Lowalangi; ae khõgu, bõi radõʼõ!
10. Ba danõ Gozena nahau dania, ba sahatõ khõgu ndraʼugõ, awõ nonou ba maʼuwumõ ba biribiri khõu ba sawiu ba
hadia ia na fefu zi so khõu.
11. Ba yaʼo ziʼonoro tõdõ balazou ba daʼõ; melima fakhe tõ na lofo andre: ma dania numana ndraʼugõ, awõ
zoroiyomou fefu ba awõ zi so khõu fefu.
12. Hõrõmi saʼae zangila ba hõrõ nakhigu Beniyami zangila, wa yaʼodo zihede khõmi.
13. Ba ahori miʼombakhaʼõ khõ namada waʼasalawagu andre ba danõ Miserayi, awõ niʼilami andrõ fefu, ba mitaʼitaʼi
miʼohe ba daʼe namada.
14. Ba italagui mbagi nakhinia Beniyami ba megeʼege; ba Beniyami gõi, ba megeʼege ba mbaginia.
15. Ba faʼago bawa ia ba dalifusõnia fefu ba megeʼege wanalagui yaʼira; ba fahuhuo khõnia dalifusõnia.
16. Ba terongo khõ Waraʼo ba nomonia duria daʼõ: no so dalifusõ Yosefo! Ba omuso dõdõ Waraʼo, awõ zi sosõ
khõnia.
17. Ba imane Faraʼo khõ Yosefo: Õmane ba dalifusõu andrõ: Mifonoro saʼae galidemi, ba miʼae ba danõ Ganaʼana,
18. mihalõ namami ba soroiyomomi fefu, ba miʼae ba daʼe khõgu, ba ubeʼe khõmi hadia zi sõkhi nisõndra ba danõ
Miserayi, ba miʼa zatabõ, si falukha ba danõ.
19. Ba yaʼugõ, ba õwaʼõ khõra: mimanõ! Miʼohe gureta, moroi ba danõ Miserayi andre, lala ndraono sawuyu khõmi
ba lala woʼomomi ba mifaʼamõi yawa namami ba miʼae ba daʼe.
20. Ba bõi afõkhõ khõmi gamagamami yomo, hadia sa zi sõkhi ba danõ Miserayi, ba khõmi dania.
21. Ba laʼoʼõ daʼõ iraono Gizeraeli, ba ibeʼe khõra gureta Yosefo, dali niwaʼõ Waraʼo, ba ibeʼe gõi khõra nifatõʼõ ba
lala.
22. Ba idozigõ ira baru luo, buala, ba khõ Mbeniyami, ba 300 rufia ba lima ngaʼõrõ baru luo ibeʼe buala.
23. Ba khõ amania, ba fulu ngaʼeu kalide gõi ifaʼoheʼõ, sonoro fondrege zi sõkhi mbua danõ, ba fulu ngaʼeu kalide si
alawe, sonoro fakhe ba roti ba nifatõʼõ khõ namania dania ba lala.
24. Awena dania ifofanõ dalifusõnia ba mangefa ira, me no ibeʼe na li khõra, imane: Bõi fasoso ami ba lala!
25. Ba mofanõ ira, larõi danõ Miserayi ba larugi danõ Ganaʼana, namara Yakobo.
26. Ba laʼombakhaʼõ khõnia, lamane: Lõ si mate Yosefo; samatõrõ tanõ Miserayi maʼasagõrõ ia aʼine. Ba lõʼõ manõ
mõi ba dõdõnia, me tebai faduhu dõdõnia khõra.
27. Ba me ahori laʼombakhaʼõ khõnia niwaʼõ Yosefo khõra, ba me iʼila gureta andrõ, nifaʼoheʼõ Yosefo, ba wolohe
yaʼia, ba ifuli auri dõdõ namara Yakobo.
28. Ba imane Izeraeli: Noa saʼae — tenga si no mate nonogu Yosefo! Mõido falukha khõnia, gasagasa waʼamategu!

HAKUNA MATATA
 FAZA 46
I. Iheta ia ba danõ Ganaʼana Yakobo, awõ zoroiyomonia fefu, me no iʼabeʼeʼõ dõdõnia Lowalangi amabuʼula
linia.
II. Tõi ngaʼõtõ Yakobo andrõ.
III. Falukha ira Yakobo Yosefo.
1. Ba mangefa Gizeraeli, awõ zoroiyomonia fefu, ba irugi Mbereseba, ba ibeʼe zumange Lowalangi namania
Izaʼaki, ba daʼõ.
2. Ba muʼao khõ Gizeraeli Lowalangi, ba gangilata ba zi bongi, imane: He Yakobo! He Yakobo! Ba imane: Urongo!
3. Ba imane: Lowalangi ndraʼodo, Lowalangi namau. Bõi mangiwa dõdõu weʼamõi ba danõ Miserayi, ba daʼõ sa
ubaliʼõ soi sebua ndraʼugõ.
4. Yaʼodo zi fao khõu ba danõ Miserayi ba yaʼodo gõi zolohe mangawuli yaʼugõ, ba Yosefo zamakifu hõrõu dania.
5. Ba iheta ia ba Mbereseba Yakobo, ba lafazawa ba gureta namara Yakobo iraono Gizeraeli, awõ ndraonora
sawuyu, awõ woʼomora, ba gureta andrõ, nifaoheʼõ Waraʼo, lalara.
6. Ba laʼohe gurifõra ba hadia ia zi so khõra, nisõndrara ba danõ Ganaʼana, ba larugi, danõ Miserayi, Yakobo, awõ
ngaʼõtõnia fefu;
7. ononia matua ba maʼuwunia matua ba ononia alawe ba maʼuwunia alawe, ngaʼõtõnia maʼafefu iʼohe awõnia ba
danõ Miserayi.
8. Ba daʼe dõi ngaʼõtõ Gizeraeli andrõ, si fao ba danõ Miserayi, Yakobo, awõ ngaʼõtõnia: Si aʼa nono Yakobo
Rubeno.
9. Ba ono Rubeno, ba Hanokhi ba Falu ba Heseroni ba Karemi.
10. Ba ono Zimeoni, ba Yemueli ba Yamino ba Ohada ba Yakhino ba Sohara; ba Saulo, ono mbeneʼõ Ndrawa
Ganaʼana andrõ.
11. Ba ono Lewi, ba Gereso ba Kahati ba Merari.
12. Ba ono Yuda, ba Geri ba Onani ba Sela ba Feresi ba Sera; ba si mate ba danõ Ganaʼana Geri ba Onani. Ba ono
Weresi andrõ, ba Heseroni ba Hamula.
13. Ba ono Isasari, ba Tola ba Fuwa ba Yobi ba Simeroni.
14. Ba ono Zebuloni, ba Serede ba Elono ba Yaleʼeli.
15. Daʼõ nono Lea andrõ, ononia khõ Yakobo ba danõ Mezofotamia, awõ nono alawe andrõ, Dina; 33 fefu, ono
matua ba ono alawe.
16. Ba ono Gado, ba Safono ba Hagi ba Suni ba Esebono ba Eri ba Arodi ba Areli.
17. Ba ono Gaseri, ba Yimena ba Yisiwa ba Yisiwi ba Beria ba talifusõra alawe Sera; ba ono Mberia andrõ, ba
Heberi ba Malekieli.
18. Daʼõ nono Zilifa andrõ, nifaʼoheʼõ Labano khõ nononia Lea, ononia khõ Yakobo, 16 niha fefu.
19. Ba ono Rakhela andrõ, foʼomo Yakobo, ba Yosefo ba Beniyami.
20. Ba ono si tumbu khõ Yosefo ba danõ Miserayi, ononia khõ Gasanata andrõ, ono Wotifera, hõgõ gere ba Gono, ba
Manase ba Eferayi.
21. Ba ono Mbeniyami, ba Bela ba Bekheri ba Asibeli; ba Gera ba Naʼama ba Ehi ba Rosi ba Mufi ba Hufi ba Aredi.
22. Daʼõ nono Rakhela, ononia khõ Yakobo, 14 niha fefu.
23. Ba ono Dano, ba Husimi, ba ono Nafetali,
24. ba Yaseʼeli ba Guni ba Yeseri ba Silemi.
25. Daʼõ nono Mbiliha andrõ, nifaʼoheʼõ Labano khõ nononia Rakhela, ononia khõ Yakobo, fitu niha fefu.
26. Faʼato ngaʼõtõ Yakobo andrõ, sanawa tanõ Miserayi, lõ lai numõnõnia andrõ, ba 66 niha.
27. Ba ono Yosefo andrõ, si tumbu khõnia ba danõ Miserayi, ba dombua. Tobali 70 fefu zoroiyomo Yakobo andrõ,
sanawa tanõ Miserayi.
28. Ba ifowaõwaõ Yuda, khõ Yosefo, ba wanofu lala ba Gozena, fõnania. Ba me no larugi danõ Gozena,
29. ba ifaʼanõ guretania Yosefo, fakureta ia, isawa Gozena, ba wamaondragõ amania Izeraeli. Ba me falukha ia
khõnia, ba italagui mbagi, ba ara megeʼege ia ba mbaginia.
30. Ba imane Izeraeli khõ Yosefo: Lõʼõ saʼae afõkhõ khõgu waʼamate, me no ifuli falukha ita, wa lõ si mate
ndraʼugõ!
31. Ba imane Yosefo khõ ndra gaʼania ba ba zoroiyomo namania: Damõido mangombakha khõ Waraʼo, umane dania
khõnia: No mõi khõgu ndra talifusõgu ba tana khõ namagu andrõ, si so ba danõ Ganaʼana mege.
32. Ba no kubalo mbiribiri niha andrõ — sanguri urifõ niha sa ira — ba no laʼohe mbiribirira ba sawira, awõ fefu
hadia ia zi so khõra.
33. Ba na ifakaoniʼõ dania ami Faraʼo, na isofu: Hadia halõhalõwõmi?
34. ba mimane: Sanguri urifõ niha zawuyumõ, iʼotarai iraono ndraʼaga, irege maʼõkhõ, he yaʼaga andre, ba he ira
tuama — enaʼõ tola ba danõ Gozena miʼiagõ. Kubalo mbiribiri sa, ba no sogoro Ndrawa Miserayi.

HAKUNA MATATA
 FAZA 47
I. Falukha khõ Waraʼo dalifusõ Yosefo ba amania.
II. Famaigi Yosefo lala, ba lofo andrõ.
III. Ibeʼe li Yakobo, ba wogoʼo yaʼia dania ba danõ Ganaʼana.
1. Ba mõi Yosefo, iʼombakhaʼõ khõ Waraʼo, imane: No so namagu ba ira gaʼagu, moroi ba danõ Ganaʼana, no
laʼohe mbiribirira ba sawira, awõ fefu hadia ia zi so khõra; ba danõ Gozena so ira iadaʼe.
2. Ba lima iʼohe, gaʼania, ba ifalukhaʼõ daʼõ khõ Waraʼo.
3. Ba isofu khõ ndra gaʼa Yosefo Faraʼo, imane: Hadia halõhalõwõmi? Ba lamane khõ Waraʼo: Kubalo mbiribiri
zawuyumõ andre, he yaʼaga, ba he ira tuama fõna.
4. Ba lamane na khõ Waraʼo: Mõiga ba daʼe, enaʼõ maʼiagõ daʼe maʼifu, me no ambõ duʼu, õ mbiribiri khõma; noa
sa afõkhõ lofo andrõ ba danõ Ganaʼana. Ba enaʼõ na ba danõ Gozena so zawuyumõ!
5. Ba imane Faraʼo khõ Yosefo: Hana na ba danõ Gozena laʼiagõ, ba na õʼila, so ba khõra niha si tola, ba fataro
hõgõ gubalo gurifõgu ira.
6. Ba larugi danõ Miserayi khõ Yosefo Yakobo ba ononia. Ba me irongo Faraʼo, razo Miserayi, ba imane Faraʼo
khõ Yosefo: Ba no mõi khõu namau ba talifusõu; hiza fõnau danõ Miserayi, ba zabõlõ atabõ zinanõ ba danõ
faʼaso namau ba talifusõu.
7. Ba iʼohe yomo namania Yakobo Yosefo, ifalukhaʼõ khõ Waraʼo. Ba fatabe Yakobo khõ Waraʼo, wamahowuʼõ
yaʼia.
8. Ba isofu khõ Yakobo Faraʼo, imane: Ha me uga fakhe ndraʼugõ?
9. Imane Yakobo khõ Waraʼo: Faʼara wekoligu andrõ, ba no 130 fakhe. Lõ anaunau ba si no fahõna famakao gõtõgu
andrõ, ba lõ ikhamõ gõtõ ndra amagu tuagu, tõrõwara andrõ. (Sin. 39, 13; 119, 19. Heb. 11, 13).
10. Ba iʼangonasi Waraʼo Yakobo, wamahowuʼõ yaʼia zui, ba irõi Waraʼo.
11. Ba ihonogõi nahia khõ namania ba khõ ndra talifusõnia Yosefo, ifakhoi khõra dana khõra tanõ ba danõ Miserayi,
ba zabõlõ atabõ zinanõ ba danõ, ba danõ Ramese, iʼoʼõ niwaʼõ Waraʼo.
12. Ba ibalazoi namania ba talifusõnia ba soroiyomo namania fefu Yosefo, fakhe, dali waʼoya ndraono.
13. Ba dozi tanõ, ba lõ õ fakhe, abõlõbõlõ sibai lofo, he tanõ Miserayi ba he tanõ Ganaʼana, ba erege dõdõ ba lofo
andrõ.
14. Ba owulo manõ khõ Yosefo ganaʼa fefu, he anaʼa ba danõ Miserayi, ba he anaʼa ba danõ Ganaʼana, bõli wakhe
andrõ, niʼõlira, ba ifaʼema ba nomo Waraʼo ganaʼa andrõ Yosefo.
15. Ba me no ahori ganaʼa ba danõ Miserayi ba ba danõ Ganaʼana, ba dozi mõi Ndrawa Miserayi khõ Yosefo,
lamane: Faigi khõma mbalazo! Ma tola matega ba zanehe ndraʼugõ? anaʼa sa, ba no ahori!
16. Imane Yosefo: Mibeʼe gurifõmi, ba ubeʼe khõmi, bõli gurifõmi andrõ, na no ahori ganaʼa.
17. Ba laʼohe khõ Yosefo gurifõra, ba ibeʼe khõra wakhe Yosefo, bõli kudo ba bõli mbiribiri ba bõli zawi ba bõli
galide. Itaha mbalazora fakhe, barõ ndrõfi andrõ, bõli gurifõra fefu.
18. Ba alua ndrõfi andrõ; ba ba ndrõfi dania, ba mõi ira zui khõnia, ba lamane: Tebai mabiniʼõ khõu, Tua: no ahori
ganaʼa ba okhõtama urifõ, ba no mõi khõu. Lõ si tosai nihalõu enaʼõ, hatõ botoma ba benuama.
19. Hadia, tola tekiko ndraʼaga fõnau, yaʼaga andre ba benuama. Tema õli ndraʼaga, fabaya benuama andrõ, fakhe
beʼe bõli, ba enoni Waraʼo ndraʼaga, fabaya benuama. Ba beʼe khõma danõmõ, enaʼõ auri ndraʼaga ba bõi mate,
ba fa bõi tobali sasaiʼõ mbenuama.
20. Ba ahori iʼõli mbenua Ndrawa Miserayi andrõ Yosefo, khõ Waraʼo. Dozi sa laʼamawa mbenuara Dawa Miserayi,
me no famakaora lofo andrõ; ba tobali okhõta Waraʼo danõ.
21. Ba niha sato andrõ, ba iʼowuloi ba mbanua misa, iʼotarai wondrege danõ Miserayi, numalõ ba wondregenia tanõ
sa.
22. Hatõ banua gere zi lõ iʼõli. Ere andrõ sa, ba nibalazoi Waraʼo, aurifara mbalazo andrõ, nibeʼe Waraʼo khõra; daʼõ
mbõrõ, wa lõ laʼamawa mbenuara.
23. Ba imane Yosefo ba niha sato: Ba tobali, no uʼõli ami, khõ Waraʼo saʼae ami, fabaya benuami. Yaʼe khõmi
danõmõ, enaʼõ tola manaru ami.
24. Ba buania dania, ba sambua niʼolima mibeʼe khõ Waraʼo; ba si õfa niʼolima, ba khõmi, tanõmõmi ba balazomi ba
balazo zoroiyomomi ba õ ndraono sawuyu khõmi.
25. Ba lamane: No õʼorifi ndraʼaga! Asala falukhaga waʼebua dõdõ khõu, Tua, ba sawuyu Waraʼo saʼae ndraʼaga!
26. Ba tobali ifatõ gõmõ Ndrawa Miserayi Yosefo, si lõ tebulõ, irege maʼõkhõ: sambua niʼolima labeʼe khõ Waraʼo
mbua nowira; hatõ nowi gere zi tenga khõ Waraʼo.
27. Ba Iraono Gizeraeli, ba sahono ba danõ Miserayi, ba danõ Gozena. Mowaʼa ira ba daʼõ, ba itugu ato ira, tobali ato
sibai dania.
28. Ba faʼanau noso Yakobo na, ba danõ Miserayi, ba 17 fakhe, ba faʼanau noso Yakobo fefu, gõtõnia, ba 147 fakhe.
29. Ba me no ahatõ waʼamate Gizeraeli, ba ifakaoniʼõ nononia Yosefo, imane khõnia: Na sosõ dõdõu ndraʼodo
maʼifu, ba tufa tanga narõ zolagu [ba weʼamõi ba hõlu], ebuaʼõ dõdõu khõgu, bõi limodo: bõi koʼo ndraʼo ba
danõ Miserayi!
30. Omasido ba ngai ndra tuagu sodo; andrõ õʼohe ndraʼo, õhetado ba danõ Miserayi ba ba lewatõra õtanõ ndraʼo. Ba
imane: Uʼoʼõ zomasiʼõ.
31. Ba imane Yakobo: Ae ba hõlu khõgu! Ba mõi ia ba hõlu khõnia; ba ifaõndrõ ia Izeraeli ba lulu waratenia tanõ ba
hõgõ.

HAKUNA MATATA
 FAZA 48
I. Isou ononia nono Yosefo andrõ, si dombua, Yakobo
II. Ifahowuʼõ ira.
1. Aefa daʼõ, ba teʼombakhaʼõ khõ Yosefo: Mofõkhõ namau! Ba iʼohe nononia andrõ, si dombua, Manase ba
Eferayi.
2. Ba me tefarongogõ khõ Yakobo: No so nonou Yosefo, ba iʼabeʼeʼõ ia Izeraeli, mudadao ia ba gasonia.
3. Ba imane Yakobo khõ Yosefo: No iʼoromaʼõ ia khõgu Lowalangi si lõ ambõ faʼabõlõ, ba Lusi, ba danõ
Ganaʼana, no ifahowuʼõ ndraʼo,
4. ba no imane khõgu: ”Ufoʼono ndraʼugõ ba ato maʼuwumõ ubeʼe, walo soi zi otarai ba khõu ubeʼe, ba tanõ daʼe,
ba ubeʼe okhõta maʼuwumõ, si lõ tebulõ”.
5. Ba onou andrõ, si dombua, si no tumbu khõu ba danõ Miserayi andre, me lõ si mõido khõu na, ba danõ Miserayi,
ba khõgu daʼõ: Eferayi andrõ ba Manase — si mane Rubeno ba Simeoni ira khõgu dania.
6. Ba iraono andrõ, nisõndrau akhira, ba khõu, ba tõi gaʼara dania dõira ba dana khõra andrõ.
7. Me mangawulido moroi ba Mezofotamia, ba mate khõgu [ninau] Rakhela, ba lala, ba danõ Ganaʼana, me lõ arõu
tõ irege Geferata, ba no ukoʼo ia ba ngai lala ba Geferata, yaʼia Mbetilekhema andrõ.
8. Ba me iʼila ndraono Yosefo andrõ Izeraeli, ba imane: Ha niha daʼõ?
9. Imane Yosefo khõ namania: Onogu daʼõ, nibeʼe Lowalangi khõgu ba daʼe. Ba imane: Ohe ira khõgu, enaʼõ
ufahowuʼõ ira.
10. Ba no abõsi hõrõ Gizeraeli, ba waʼatua, fa lõ iʼila niha. Ba me no ihatõʼõ ira khõnia, ba faʼago bawa ia khõra ba
iʼomõsi ira.
11. Ba imane Izeraeli khõ Yosefo: Lõʼõ manõ faduhu dõdõgu mege, ifuli faʼila ita, ba iyaʼe, ba noa na ifaʼilaʼõ khõgu
ngaʼõtõmõ Lowalangi!
12. Ba ifuli iwuwu ira Yosefo, ba ifaõndrõ tou ia fõna namania.
13. Ba ituyu zi darua andrõ Yosefo, ba dangania kambõlõ, ba Eferayi, tobali ba gabera Gizeraeli so daʼõ, ba ba
dangania kabera, ba Manase, tobali ba gambõlõ Gizeraeli so daʼõ, ba ihatõʼõ ira khõnia.
14. Ba iʼoroʼõ gambõlõnia Izeraeli, itufa hõgõ Geferayi, lõ lai wa no si akhi ia, ba ba hõgõ Manase, ba tangania
kabera, tobali ifariwa dangania; si aʼa sa Manase.
15. Ba ifahowuʼõ Yosefo, imane: Lowalangi andrõ, niʼataʼufi ndra amagu, Aberahamo ba Izaʼaki, Lowalangi andrõ,
si no kubalogu, iʼotarai iraono sawena siʼai tumbu ndraʼo, irege maʼõkhõ andre, malaʼika andrõ,
16. si no mangefaʼõ yaʼodo ba wamakao fefu, ba yamufahowuʼõ ndraono andre, ba khõra yamongaʼõtõ dõigu ba tõi
ndra amagu, Aberahamo ba Izaʼaki ba ya ato sibai maʼuwura ba guli danõ!
17. Ba me iʼila Yosefo, wa tanga namania kambõlõ wanufa hõgõ Geferayi, ba tetutu ba dõdõnia; andrõ ituyu danga
namania ba wameta yaʼia ba hõgõ Geferayi ba ba wameʼe ba hõgõ Manase.
18. Imane Yosefo khõ namania, ba daʼõ: Bõi, ama, daʼe sa zi aʼa, kambõlõu beʼe ba hõgõnia.
19. Ba itimba amania, imane: Uʼila sa, onogu, uʼila sa! Yaʼia gõi zi tobali soi sebua dania ba yaʼia gõi zabõlõ dania.
Ba lõ lai daʼõ, ba abõlõ zui nakhinia, moroi khõnia, ba maʼuwunia, ba si ndruhu walo soi dania.
20. Ba ifahowuʼõ ira, me luo daʼõ, imane: Tõimõ andrõ nitõtõi Ndraono Gizeraeli dania, na mamahowu, wangumaʼõ:
Yamufagõlõgõlõ ndraʼugõ khõ Geferayi ba khõ Manase Lowalangi; tobali fõna Manase ibeʼe Geferayi.
21. Aefa daʼõ, ba imane Izeraeli khõ Yosefo: Lõ ara tõ, ba mate ndraʼo, ba itolo ami Lowalangi ba iʼohe mangawuli
ami ba danõ duami.
22. Ba utehe khõu mboto hili, mifasõbigu ba Ndraono Gamori siʼõli ba fana, hudeu fõna ndra talifusõu.

HAKUNA MATATA
 FAZA 49
I. Ifahowuʼõ nononia Yakobo, famahowu famaʼeleʼõ.
II. Ifuli ibeʼe goroisa ba wogoʼo yaʼia. Faʼamatenia.
1. Ba humede Yakobo khõ nononia, imane: Mifaʼaso ami, enaʼõ uʼombakhaʼõ khõmi, hadia zi falukha ami dania!
2. Miʼowuloi ami ba mifondrondrongo, yaʼami, iraono Yakobo, mifondrondrongo khõ namami Izeraeli!
3. Yaʼugõ Rubeno, si aʼa ndraʼugõ khõgu, fangabeʼegu ba si aʼa waʼabõlõgu — si so fõna ba waʼasalawa ba si so
fõna ba waʼabõlõ.
4. Ba me no si maosomaoso tõdõ ndraʼugõ, ba bõi labeʼeʼõ fõna; noa sa mõiʼõ ba gaso namau, no õtaʼunõi no — no
mõi ia ba gasogu.
5. Yaʼami, Simeʼoni ba Lewi, si fatalifusõ, — fangõna ba wanao horõ ziʼõlira.
6. Lõʼõ manõ uhalõ khõgu nikhoi dõdõra andrõ, ba lõ yaʼodo ba nifagõlõsira; noa sa labunu niha ba wõnura andrõ,
ba ba huhara andrõ, ba no lataba gõluʼõlu zi matua zawi.
7. Niʼelifi wõnura andrõ, si no abõlõbõlõ sibai, ba bakhubakhu dõdõra andrõ, si so faʼafaito! Ufosasi ira ba ndraono
Yakobo, ufazawili ira ba ndraono Gizeraeli.
8. Yaʼugõ Yuda, yaʼugõ nisuno dalifusõu dania. Ituyu mbõrõ duʼi nemalimõ tangau; khõu mangalulu ndraono
namau.
9. Ono zingo Yuda — no salawa ndraʼugõ, onogu, ba wamaraʼu. No ifadõlõ ia tou, no ikõwõ ia, si mane singo ba si
mane singo si alawe; ha niha zi tola manuko yaʼia?
10. Lõ aheta dania ziʼo zalawa khõ Yuda, ba khõnia manõ wamatõrõ, irege so zangehao andrõ, ba niʼoʼõ soi niha
dania.
11. Ba dõla nagu ifesugõ nono galide khõnia ba ba ndraha nagu si sõkhi ifesugõ nono zi alawe galide khõnia. Ba nõsi
nagu ibabago mbarunia ba ba we mbua nagu nukhania.
12. Si balunõ hõrõnia ba nagu ba safusi nifõnia ba zusu.
13. Sebuloni, ba ba mbewe nasi so nahania, ba mbewe labua nowo ba ba Zidona itendroʼõ ngainia.
14. Isasari, ba no kalide sabeʼe tõla, si mõrõmõrõ ba gandra.
15. Ba me isõndra si sõkhi waʼahonohono ba omasiõ danõnia, ba ifaõndrõ mbaginia ba wonoronoro, ba tobali enoni,
soʼõmõ halõwõ.
16. Dano, ba sameʼe ba lala huhuo mbanuania, fõna mado Gizeraeli bõʼõ.
17. Ulõ ba ngai lala Dano, taritõ ba ngai lala niha, sondrou ahe kudo, tobali ahele tou mifuri zi fakudo.
18. Udõnadõna wangorifi andrõ khõu, Yehowa!
19. Gado, ba lalangõgõ ia sato, ba igohi ira moroi furi.
20. Aseri, ba si no fahõna balazo; õ razo sami iʼotarai ia.
21. Nafetali ba bõhõ si alawe, si no mubõhõli; moroi khõnia huhuo omasiõ.
22. Eu sawena mowua Yosefo; eu sowua ba zinga gumbu. Dahania, ba mangoro ba gõli kara.
23. Lalau khõnia si fafana, laʼefasi wana, lasuwõ ia.
24. Ba tebai abõda wanania, alio dangania, balazi wanolo zabõlõ andrõ, khõ Yakobo, fanolo gubalo Ndraono
Giseraeli andrõ, gowera.
25. Khõ Lowalangi namau andrõ — yamutoloʼõ — khõ Lowalangi, si lõ ambõ faʼabõlõ, — yamufahowuʼõ ndraʼugõ
faʼafahõna howuhowu andrõ, moroi ba mbanua si yawa ba faʼafahõna howuhuwu moroi ba namõ nidanõ, si no
ahono si tou, ba faʼafahõna howuhowu andrõ moroi ba mbagi zuzu ba moroi ba dalu nina niha.
26. Howuhowu andrõ, si no itema amau, ba no italuʼi howuhowu andrõ ba hili andrõ, si lõ tebulõ ba faʼasõkhi hilihili
andrõ, si lõ tebulõ. Ba enaʼõ na khõ Yosefo, ba galizuzu si no salawa andrõ ba dalifusõnia!
27. Beniyami, ba no asu gatua sondraʼundraʼu: na mahemolu mbanua, ba iʼa niraʼunia, ba na owi, ba ifaosa gahulua.
28. Daʼõ fefu mado Gizeraeli andrõ, felendrua ira, ba daʼõ wehede namara khõra. Ba ifahowuʼõ ira; idozigõ
ifahowuʼõ, oi fazambuzambua howuhowu.
29. Ba ibeʼe li khõra, imane: Na no urugi dania ndra tuagu, ba miʼohe ndraʼo ba lewatõ ndra tuagu, ba dõgi narõ hili
andrõ, ba mbenua Geferoni andrõ, Iraono Kheti,
30. ba dõgi narõ hili ba mbenua Makhefela, ba gamaudu Mamere, ba danõ Ganaʼana, benua niʼõli Gaberahamo khõ
Geferoni andrõ, Iraono Kheti, lewatõ ondrõita.
31. Ba daʼõ mege lakoʼo Gaberahamo ba foʼomonia Sara, ba daʼõ gõi lakoʼo Gizaʼaki ba foʼomonia Rebeka, ba ba
daʼõ gõi ukoʼo Lea no,
32. ba mbenua andrõ, niʼõli ba Ndraono Kheti, fabaya tõgi narõ hili andrõ bakha.
33. Ba me no iʼoʼozui Yakobo wangumaʼõ li ba ndraononia, ba ileagõ tou ia ba gasonia, ba aetu noso; isawa ndra
tuania.

HAKUNA MATATA
 FAZA 50
I. Fogoʼo Yakobo ba danõ Ganaʼana.
II. Faʼebolo dõdõ Yosefo khõ ndra gaʼania.
III. Faʼatuania ba faʼamatenia.
1. Ba ifalõgu ia ba doto namania Yosefo, iʼeʼesi ia ba faʼago bawa ia khõnia.
2. Aefa daʼõ, ba ibeʼe li Yosefo ba zolau daludalu, ngoningoninia, enaʼõ lalau daludalu ba mboto namania. Ba lalau
ba mboto Gizeraeli sameʼemeʼe daludalu andrõ.
3. Õfa wulu wongi waʼara daʼõ, daʼõ sa waʼara wolaulau daludalu andrõ. Ba 70 wongi laʼeʼesi ia Dawa Miserayi.
4. Ba me no ahõwõ mbongi wangeʼesi andrõ, ba iʼandrõ ba ngoningoni Waraʼo Yosefo, imane: Na sosõ atõ dõdõmi
ndraʼo maʼifu, ba mitolo wangumaʼõ khõ Waraʼo, wamarongogõ khõnia.
5. No ibeʼe ba hõlu ndraʼo amagu ba no imane: ”Lõ ara tõ mate ndraʼodo, ba lewatõ andrõ, nikhaogu ba danõ
Ganaʼana õkoʼo ndraʼo.” Ba mõido enaʼõ mogoʼo amagu, ba aefa daʼõ, ba ufulido.
6. Ba ifafuliʼõ li khõnia Faraʼo, imane: Aeʼe, ba koʼo namau, dali wahõlusa andrõ, me ibeʼeʼõ ba hõlu.
7. Ba mõi saʼae Yosefo, ba wogoʼo amania, ba ahori mõi ngoningoni Waraʼo, awõ gumandru sebua khõnia, awõ
zatua ba danõ Miserayi, fefu.
8. Ba soroiyomo Yosefo, fefu, ba talifusõnia ba soroiyomo namania, fefu; ha iraono sawuyu khõra, ba biribirira ba
sawira larõi furi, ba danõ Gozena.
9. Ba fao gõi khõnia gureta ba si fakudo; tobali ato sibai ira.
10. Ba me no larugi Goreni-Atada andrõ, yefo Yoridano, ba lalau mangeʼesi ba daʼõ, fangeʼesi sabõlõbõlõ sibai; fitu
bongi waʼara ifangeʼesiʼõ namania Yosefo.
11. Ba me laʼila wangeʼesi andrõ ba Goreni-Atada niha ba danõ, Dawa Ganaʼana, ba lamane: Fangeʼesi Ndrawa
Miserayi daʼõ, sabõlõbõlõ. Andrõ wa labeʼe tõi naha andrõ ”wangeʼesi Ndrawa Miserayi”, yefo Yoridano.
12. Ba lalau iraono Yakobo niʼoroiʼõnia khõra.
13. Fa laʼohe ba danõ Ganaʼana ia iraononia ba lakoʼo ia ba dõgi narõ hili andrõ ba mbenua Makhefela andrõ, benua
niʼõli Gaberahamo ba Ndraono Kheti andrõ, Eferoni, lewatõ ondrõita, ba gamaudu Mamere.
14. Ba mangawuli ba danõ Miserayi Yosefo, me no ikoʼo namania, yaʼia ba talifusõnia ba awõra fao, fefu, me mõi
mogoʼo amania.
15. Ba lamane ira gaʼa Yosefo — bõrõ me no mate namara —: Ma dania iʼafõkhõi tõdõ ita Yosefo, ma isulõni khõda
zi lõ sõkhi andrõ fefu, nilauda khõnia.
16. Ba lafatenge zinenge khõ Yosefo, lamane khõnia: No iwaʼõ li amada, me lõ si mate ia na, no imane:
17. Mimane khõ Yosefo: Beʼe aefa khõ ndra gaʼau horõra, olalõwara andrõ, me no lalau khõu zi lõ sõkhi! Ba beʼe
aefa saʼae khõma horõma andrõ, khõma andre, samosumange [gõi] Lowalangi namau! Ba moʼalaʼala hõrõ
Yosefo, me lamanõ khõnia.
18. Ba mõi khõnia ndra gaʼania, latuhi danõ fõnania ba lamane: Yaʼe ndraʼaga, halõga sawuyumõ!
19. Ba imane khõra Yosefo: Bõi mibusi dõdõmi! hadia sa, no salahi Lowalangi ndraʼodo?
20. Si lõ sõkhi sa nifakhaimi khõgu, ba no iʼohe ba zi sõkhi Lowalangi, ba wamalua niʼilada maʼõkhõ — fangorifi
niha si no ato!
21. Andrõ bõi mibusi dõdõmi; urorogõ ami ba iraonomi. Irara dõdõra, ihaogõ wehede khõra.
22. Ba si lõ tebulõ ba danõ Miserayi Yosefo, awõ zi sawuyaʼira, ba 110 fakhe waʼanau noso Yosefo.
23. Ba fakhamõ iʼila maʼuwu Geferayi Yosefo; ba moʼono gõi na ba gõtõ Yosefo Makhiri andrõ, ono Manase.
24. Ba imane Yosefo khõ ndra talifusõnia: Na no ara lõ yaʼodo saʼae, ba itolo ami Lowalangi ba iheta ami ba danõ
andre, iʼohe ami ba danõ andrõ, nifabuʼunia khõ Gaberahamo ba khõ Gizaʼaki ba khõ Yakobo, fahõlusa.
25. Ba ibeʼe ba hõlu Ndraono Gizeraeli Yosefo, imane: Na itolo dania ami Lowalangi, ba miʼohe mbotogu, miheta ba
daʼe!
26. Ba mate Yosefo, 110 fakhe waʼarania ba guli danõ. Ba lalau daludalu ba mbotonia ba labeʼe ba hasi, [ba daʼõ] ba
danõ Miserayi.

HAKUNA MATATA
 https://www.bible.com/id/bible/109/gen.1_1.nia

HAKUNA MATATA