Anda di halaman 1dari 9

FUNGSI DAN KOMPOSISI

Fungsi merupakan relasi dua


himpunan A dan B yang
memasangkan setiap anggota pada
himpunan A dengan tepat satu anggota
himpunan B.

2. Fungsi surjektif (onto)

Pada fungsi f : A → B, setiap b ∈ B


mempunyai kawan di A.

himpunan A disebut domain (daerah


asal),

himpunan B disebut kodomain (daerah


kawan)

himpunan anggota B yangpasangan


3. Fungsi bijektif (korespondensi satu-
(himpunan C) disebut range (hasil)
satu)
fungsi f.
Suatu fungsi yang bersifat injektif
Sifat-Sifat Fungsi
sekaligus surjektif
1. Fungsi injektif (satu-satu)

Jika fungsi f : A → B, setiap b ∈ B


hanya mempunyai satu kawan saja
di A, contoh:
Aljabar Fungsi
Penjumlahan f (f . g)(x) = f(x) . (fungsi f bundaran + 1 + 2 = 4x2 – 4x
dan g g(x). g atau fungsi +3
komposisi dengan
(f + g) (x) = f(x) + Contoh soal g dikerjakan lebih (f ◦ g)(x) = f(g(x)) =
g(x). dahulu daripada f) f(x2 + 2) = 2(x2 +
Diketahui f(x) = x – 2) – 1 = 4x2 + 4 – 1
Contoh Soal: 5 dan g(x) = x2 + x. (g ◦ f)(x)= g (f = 4x2 + 3
Tentukan (f × g)(x). (x))→ komposisi
Diketahui f(x) = x + Tidak berlaku sifat
2 dan g(x) = x2 – 4. Penyelesaian f(fungsi g bundaran
f atau fungsi komutatif karena g
Tentukan (f + g)(x). ◦ f ¹ f ◦ g.
(f × g)(x) = f(x) . komposisi dengan f
Penyelesaian g(x) dikerjakan lebih Fungsi Invers
dahulu daripada g)
(f + g)(x) = f(x) + (f × g)(x)= (x – 5) f-1 (x) adalah
gx) (x2 + x) invers dari fungsi
(f + g)(x)= x + 2 + (f × g)(x)= x3 + x2 – f(x).
x2 – 4 5x2 – 5x

(f + g)(x)= x2 + x – (f × g)(x)= x3 – 4x2


2 – 5x Sifat Fungsi
Komposisi
Pembagian f dan
g Tidak berlaku sifat
komutatif, (f ◦ g)(x) Menentukan fungsi
{f}/{g} (x)={f(x)/g(x)}
Pengurangan f ≠ (g ◦ f)(x). invers : mengganti f
dan g Contoh soal (x)= y = …”
Berlaku sifat
menjadi “ f -1 (y)= x
(f – g)(x) = f(x) – Diketahui f(x) = x2 asosiatif, (f ◦(g ◦ h))
= …”
g(x). – 4 dan g(x) = x + (x) = ((f ◦ g)◦ h)(x).
2. Tentukan {f}/{g}
Contoh soal Terdapat unsur
(x)
identitas (l)(x), (f ◦ l) hubungan sifat
Diketahui f(x) = x2 Penyelesaian (x) = (l ◦ f)(x) = f(x). fungsi invers
– 3x dan g(x) = 2x
dengan fungsi
+ 1. Tentukan (f – Contoh soal
komposisi:
g)(x).
Diketahui f(x) = 2x
(f ◦ f-1)(x)= (f -1 ◦ f)
Penyelesaian – 1, g(x) = x2 + 2.
(x)= l (x)
(f – g)(x) = f(x) – Fungsi Komposisi Tentukan (g ◦ f)(x).
(f ◦ g)-1 (x)= (g-1 ◦
g(x)
Fungsi komposisi Tentukan (f ◦ g)(x). f-1)(x)
(f – g)(x)= x2 – 3x – dapat ditulis
Apakah berlaku (f ◦ g)(x)= h (x)→ f
(2x + 1) sebagai berikut:
sifat komutatif: (x)= (h ◦ g -1)(x)
(f – g)(x)= x2 – 3x –
g ◦ f = f ◦ g?
2x – 1
Penyelesaian
(f – g)(x)= x2 – 5x –
1 (g ◦ f)(x) = g(f(x)) = CONTOH SOAL &
g(2x – 1) = (2x – PEMBAHASAN
(f ◦ g)(x) = f (g 1)2 + 2 = 4x2 – 4x
(x))→ komposisi g 1. Soal No.1 (UN
Perkalian f dan g
2012)
Diketahui fungsi Soal No.3 (UN x = 2 dan y = 4x-5 6x + 3p + 120 = 6x
g(x) = x + 1 dan f(x) 2007) =3 + 240 + p
= x2 + x – 1.
Komposisi fungsi (f Diketahui f : R → x=2 2p = 120
◦ g)(x)= … R, g : R → R
dirumuskan oleh Menentukan nilai p p = 60
A. x2 + 3x + 3 f(x) = x2 – 4 dan (f– -1 ◦ f)(5) = p2 + Jawaban : B
B. x2 + 3x + 2 g(x) = 2x – 6. Jika 2p-10
C. x2 – 3x + 3 (f ◦ g)(x)= -4 , nilai x
D. x2 + 3x – 1 f -1 (f(5)) = p2 + 2p
=…
E. x2 + 3x + 1 Soal No.6 (SPMB
– 10
A.-6 B.-3 C.3 D. 2007 Dasar)
PEMBAHASAN :
3 atau -3 E.6 atau f—1(3) = p2 + 2p –
10 Jika f(x) = x2 + 2
Menentukan (f ◦ g) -6
dan g(x) = \sqrt{x-
(x)
PEMBAHASAN : 3(2)-1 = p2 + 2p – 1} maka daerah
(f ◦ g)(x)= f (g (x)) = 10 asal fungsi (f ◦ g)
Menentukan nilai x (x) adalah…
f (x + 1) = (x + 1)2
p2 + 2p – 1 = 0
+ (x + 1)- 1 (f ◦ g)(x) = -4 A. -∞ < x < ∞
(p + 5)(p – 3) = 0 B.1 ≤ x ≤ 2
(f ◦ g)(x)= x2 + 2x + f(g (x)) = -4
1 + x = x2 + 3x + 1 p = -5 dan p = 3
f(2x – 6) = -4 B. x ≥ 0 D.x ≥
Jawaban : E Jadi, rata-rata nilai 1 E. x ≥ 2
(2x – 6)2 – 4 = -4 p adalah \frac{(-
2. Soal No.2 PEMBAHASAN :
2x – 6 = 0 5)+3}{2} = -1
(SBMPTN
2014 Dasar) Jawaban : C
x=3
Diketahui
Jawaban : C
f(x)=\frac{px + q}
{x+2}, q≠0 jika f-1 Soal No.5 (UN
menyatakan invers 2003)
dari f dan f -1(q)= Soal No.4 (SIMAK Jawaban : A
UI 2013 DASAR) Ditentukan g (f(x))
-1 maka f -1 = f(g(x)). Jika f(x)= Soal No.7 (UN
(2q)=… Diketahui f -1 (4x- 2x + p dan g(x) = 2013)
A. -3 B. -2 C.- 5) = 3x-1 dan (f -1 ◦ 3x + 120 maka nilai
f)(5)= p2 +2p – 10 p=… Diketahui fungsi
3/2 D.3/2 E.3
maka rata-rata dari f(x) = x – 4 dan g(x)
PEMBAHASAN : nilai p adalah… A.30 B.60 C.90 = x2 – 3x + 7.
D.120 E.150 Fungsi komposisi
A.-4 B.-2 C -1 (g ◦ f)(x) = …
D.1 E.4 PEMBAHASAN :
A. x2 – 3x + 3
PEMBAHASAN : Menentukan nilai p
B. x2 – 3x +
g (f (x)) = f (g (x)) 11
f (x) = y ↔ f -1 (y) =
x g (2x + p) = f (3x + C. x2 – 11x + 15
120) D.x2 – 11x +
f (5) = y
27
f –1 (4x-5) = 3x-1 3 (2x + p) + 120 = 2
(3x + 120) + p E. x2 – 11x + 35
Jawaban : C sehingga 3x-1 = 5
PEMBAHASAN : 2x2 – 4x – 6 = 0 Jawaban : A

Menentukan (g ◦ f) x2 – 2x – 3 = 0
(x)
(x-3)(x+1) = 0 Soal No.10
(g ◦ f)(x)= g (f (x)) = (SNMPTN 2011
g (x – 4) = (x – 4)2 x1=3 →x2 = -1, jadi Dasar)
– 3(x – 4) + 7 = x2 3
– 8x + 16 – 3x + 12 Diketahui fungsi
x1 = 2x2 = 3+2 (-1) f(x) = 3x – 5 dan
+7 =1 g(x) = 4x-2/6-4x} , x
(g ◦ f)(x) = x2 – 11x atau ≠ 3/2. Nilai
+ 35 komposisi fungsi (g
x1 = -1 → x2 = 3, ◦ f)(2)=…
Jawaban : E jadi
A. {1}/{4} B.{1}/ Jawaban : B
x1 + 2x2 = (-1) + {2}
Soal No.8 (SIMAK 2(3) = 5
C.0 D.1 E. 8
UI 2012 DASAR) Jawaban : E Soal No.12 (UN
PEMBAHASAN : 2008)
Misalkan f : R→ R
dan g : R→R, f(x) = Invers dari fungsi
x + 2 dan (g ◦ f)(x) Soal No.9 (UN f(x)= {(3x-2)}/
= 2x2 + 4x – 6, 2004) {(5x+8)} dengan x ≠
Misalkan juga x1 {8}/{5} adalah f-
Suatu pemetaan Jawaban : D
dan x2 adalah 1(x)=…
f:R→R dengan (g ◦
akar-akar dari g(x)
f)(x) = 2x2 + 4 x + 5 A.{(-8x+2)/(5x-3)}
= 0 maka x1 + 2x2
dan g(x) = 2x + 3. Soal No.11
=… B. (8x-2)/(5x+3)
Maka f(x)=… (SNMPTN 2011
A.0 B.1 C.3 IPA) C.(8x-2)/(3+5x)
A.x2 + 2x + 1
D.4 E.5
B. x2 + 2x + Jika f(x – 1) = x + 2 D.(8x+2)/(3-5x)
PEMBAHASAN : 2 dan g(x) = 2-x / x+3
maka nilai (g-1 ◦ f) E.(-8x+2)/(3-5x)
Menentukan g(x) C.2x2 + x + 2
(1) adalah..
D. 2x2 + 4x
(g ◦ f)(x) = 2x2 + 4x +2 A.-6 B.-2 C.1/6
–6
D. ¼ E. 4
2x2 + 4x + 1
g(f(x)) = 2x2 + 4x –
PEMBAHASAN :
6 PEMBAHASAN :

g(x+2) = 2x2 + 4x Menentukan f(x)


PEMBAHASAN :
-6
(g ◦ f)(x) = 2x2 + 4x
g(x) = 2(x – 2)2 + +5
4(x – 2) – 6 = 2x2 –
g(f(x)) = 2x2 + 4x +
8x + 8 + 4x – 8 – 6
5
= 2x2 – 4x – 6
2(f(x)) + 3 = 2x2 +
menentukan x1 +
4x + 5
2x2
f(x) = x2 + 2x + 1
g(x) = 0
f(-3) = 4(0)2 – 8(0) dari fungsi f dan g. (f ◦ g)-1 = \frac{2x-
+3=3 Jika (f-1 ◦ g -1)(x) = 4}{x+3}, x≠-3
2x – 4 dan g(x) =
Jawaban : A {x-3}/{2x+1} , x ≠ (f ◦ g)-1 =
1/2 , maka nilai f(2) \frac{2x+4}{x-3},
sama dengan … x≠3

A.5/4 B.6/5 C.- (f ◦ g)-1 = \frac{3x-


4/5 D.-6/7 E.0 2}{2x+2}, x≠-1

Soal No.14 (UN PEMBAHASAN : (f ◦ g)-1 = \frac{3x-


2010) 2}{-2x+2}, x≠1

Jika f-1(x) \frac = dibagi


merupakan invers PEMBAHASAN :
dari fungsi f(x)
={2x-4}/{x-3}, x≠3
maka nilai f -1(4)
fung14 adalah…
Jawaban : D A.0 B.4 C.6
D.8 E. 10

PEMBAHASAN :
Soal No.13
(SNMPTN 2010
Dasar)

Jika g(x – 2) = 2x –
3 dan (f ◦ g)(x – 2)
= 4x2 – 8x + 3,
maka f(-3) =…
16
A.-3 B.0 C.3
Jawaban : B
D.12 E. 15

PEMBAHASAN :
Soal No.16 (UN Jawaban : B
g(x – 2) = 2x – 3
2005)
(f ◦ g)(x – 2) = 4x2
Diketahui fungsi f:
– 8x + 3 Soal No.17 (UM
R→R dan g : R →
UGM 2010
f(g(x – 2)) = 4x2 – R dirumuskan
DASAR)
8x + 3 dengan f(x)=2x-1
dan g(x)= }{\sqrt = akar dari
f(2x – 3) = 4x2 – 8x Jawaban : B \frac{x+3}{2-x}, x≠2.
+3 Fungsi invers dari jika f (x) = \frac{1}
(f ◦ g)(x) adalah… {\sqrt{(x^2 - 2)}}
Menentukan f(-3)
dan (f ◦ g)(x)=
Soal No.15 (SIMAK
Jika -3 = 2x – 3 (f ◦ g)-1 = \frac{1}{\sqrt{(x^2
UI 2009 DASAR)
maka x = 0 \frac{2x+4}{x+3}, +6x+7)}} maka g
f-1 dan g-1 x≠-3 (x+2) = …
Sehingga: berturut-turut
menyataan invers
A.\frac{1}{x+3}
B. \frac{1}{x-
2}

C. x – 2 D. x –
3 E.x + 5

PEMBAHASAN :

Jawaban : A

Soal No.19
(SNMPTN 2011
Dasar)

Jika f(x)=
Diketahui f(x) = 4x \frac{x+2011}{x-1}
+ 2 dan g(x) = maka (f◦f◦f◦f◦f)(x)=..
\frac{x-3}{x+1}, x≠-
A.\frac{x+2011}{x-
Jawaban : E 1. Invers (g ◦ f)
1}
(x)adalah…
B.\frac{x+2011}
(g◦f)-1 = \frac{4x+1}
{x+1}
Soal No.18 (UN {3x+4}, x ≠ -\frac{4}
2014) {3} C.\frac{x-2011}
{x+1} Jawaban : A
(g◦f)-1 = \frac{4x-1}
{-3x+3},x ≠\frac{4} D.\frac{x-2011}{x-1}
{3}
E.\frac{-x+2011}{x-
(g◦f)-1 = \frac{3x-1} 2011}
{4x+4},x ≠ -1
PEMBAHASAN : Soal No.20 (UN
(g◦f)-1 = \frac{3x+1} 2005)
{4-4x},x ≠ 1
diketahui f : R →R,
(g◦f)-1 = \frac{3x+1} g : R → R, g(x) =
{4x+4},x ≠ -1 2x + 3 dan (f ◦ g)(x)
PEMBAHASAN : = 12x2 + 32x + 26,
Rumus f(x) =…

A.3x2 – 2x + 5
B. 3x2 – 2x
+ 37

C. 3x2 – 2x + 50
C. 3x2 + 2x
–5
E. 3x2 + 2x – 50

PEMBAHASAN : Soal No.24 (UN


2000)

Diketahui fungsi
f(x) = 2x + 1 dan (f
◦ g) (x+1)= -2x2 –
4x – 1. Nilai g(-
2)=…

A.-5 B.-4 C.-1


D.1 E. 5

PEMBAHASAN :

Menentukan f(x)

f(x) = 2x + 1 → f(x
Jawaban : A + 1) = 2(x + 1) + 1
= 2x + 3

Menentukan g(-2)
Soal No.23
(SNMPTN 2013 (f ◦ g)(x + 1)= -2x2
Jawaban : D Dasar) – 4x – 1
fung21 f(g(x + 1)) = -2x2 –
Jika f-1 \left (
Jawaban : A \frac{x+5}{x-5} 4x – 1
Soal No.22 (UN
\right )=\frac{8}
2000) 2(g(x + 1)) + 3 =
{x+5} maka nilai a
-2x2 – 4x – 1
Diketahui f(x) = sehingga f(a) = -4
Soal No.21 (UM
\frac{2-3x}{4x+1}, adalah… g(x + 1) = -x2 – 2x
UGM 2009)
x≠ -\frac{1}{4}, jika f –2
A.2 B.1 C.0
Diketahui f(x) = 2x -1 adalah invers
D.-1 E.-2 Misal, x + 1 = -2 →
– 1 dan g (x) = Jika fungsi f maka f -1
h adalah fungsi x = -3
(x-2) =… PEMBAHASAN :
sehingga (g ◦ h)(x) g(-2) = -(-3)2 – 2(-
=x – 2 maka (h ◦ f) \frac{4-x}{4x-5},
3) -2 = -5
(x) = … x\neq \frac{5}{4}
Jawaban : A
A.\frac{2x-3}{2x+8} \frac{-x-4}{4x-5},
x\neq \frac{5}{4}
B. \frac{2x-3}{-
2x+6} \frac{-x+2}{4x+3}, Soal No.25 (SIMAK
x\neq -\frac{3}{4} UI 2011 Dasar)
C. \frac{2x-3}{2x-8}
\frac{x}{4x+3}, Diketahui f(x) =
D.\frac{2x-3}{-2x+8} x\neq -\frac{3}{4} \frac{x-1}{x+1} dan
E.\frac{2x-3}{2x-8} g(x) = 3x. Jumlah
\frac{-x}{4x+5},
semua nilai x yang
x\neq -\frac{5}{4}
PEMBAHASAN : mungkin sehingga f
PEMBAHASAN : Jawaban : B (g(x)) = g (f(x))
adalah…
A.-\frac{4}{3} E. \frac{4x+2}{x-1}, Menentukan (g ◦ f)
B. -\frac{3} x\neq1 (x)
{4}
PEMBAHASAN : (g ◦ f)(x) = g(f(x)) =
C. \frac{3}{4} g(2x-4)
D.\frac{4}{3}
= ½ (2x-4)+3 = x +
E. 2 1

PEMBAHASAN : Misal, y = (g ◦ f)(x)

f Diketahui daerah
asal f : {x| 2 ≤ x ≤ 6,
x € R)

2≤x≤6

(2+1) ≤ (x+1) ≤
(6+1)

3 ≤ (g ◦ f)(x) ≤ 7

3 ≤ y ≤ 7, y ∈ R

Jawaban : C
Jawaban : A

Soal No.27
(EBTANAS 1991)
Jawaban : D
Fungsi f dan g
ditentukan oleh f(x)
Soal No.26 = 2x-4 dan g(x) = ½
(EBTANAS 1993) x + 3. Daerah asal f
: {x| 2 ≤ x ≤ 6, x ∈
Fungsi f : R →R, R) dan g :R→R.
ditentukan oleh f(x Daerah hasil dari (g
+ 2) = \frac{x-2} ◦ f)(x) adalah…
{x+4}, dan f -1
invers fungsi f, A. {y| 1 ≤ y ≤ 4, y ∈
maka f -1(x)=… R}

A. \frac{2x+4}{1-x}, B. {y| 4 ≤ y ≤ 6,y ∈


x\neq1 R}

B. \frac{2x+4}{x-1}, C. {y|3 ≤ y ≤ 7, y ∈
x\neq1 R}

C. \frac{2x-4}{x-1}, D. {y|-1 ≤ y ≤ 6, y ∈
x\neq1 R}

D. \frac{4x+2}{1-x}, E. {y|-1 ≤ y ≤ 17, y


x\neq1 ∈ R}

PEMBAHASAN :

Anda mungkin juga menyukai