Anda di halaman 1dari 66

KOMPOSISI FUNGSI

DAN
FUNGSI INVERS
Tujuan:

Menentukan:
•fungsi komposisi
•salah satu fungsi
jika fungsi komposisi
dan fungsi yang lain
diketahui
http://meetabied.wordpress.com
Fungsi
Suatu relasi dari A ke B
yang memasangkan
setiap anggota A ke
tepat satu anggota B
disebut fungsi atau pemetaan
dari A ke B
http://meetabied.wordpress.com
http://meetabied.wordpress.com
http://meetabied.wordpress.com
Notasi Fungsi
Suatu fungsi atau pemetaan
umumnya dinotasikan dengan
huruf kecil.
Misal, f adalah fungsi dari A ke B
ditulis f: A → B
A disebut domain
B disebut kodomain
Range atau Daerah Hasil
Jika f memetakan
x  A ke y  B
dikatakan y adalah peta dari x
ditulis f: x → y atau y = f(x).
Himpunan y  B
yang merupakan peta dari x  A
disebut range atau daerah hasil
contoh 1
Perhatikan gambar pemetaan
f
a 1 f:A→B
2 domain adalah
b
c 3 A = {a, b, c, d}
d 4 kodomain adalah
A 5 B = {1, 2, 3, 4, 5}
B
Perhatikan gambar pemetaan
A B
f:A→B
f
a 1
f(a) = 1, f(b) = 2
b 2
f(c) = 3, f(d) = 4
c 3
range adalah
d 4
R = {1, 2, 3, 4}
5
contoh 2

Misal f: R → R
dengan f(x) = √1 - x2
Tentukan domain dari fungsi f.
Jawab
Supaya f: R→R dengan f(x)=√1-x2
maka haruslah 1 – x2 ≥ 0.
1 – x2 ≥ 0 → x2 – 1 ≤ 0 atau
(x - 1)(x + 1) ≤ 0 atau -1 ≤ x ≤ 1.
Jadi, domain fungsi tersebut
adalah -1 ≤ x ≤ 1.
Nilai Fungsi

Fungsi linear
Contoh :
1. Suatu fungsi ditentukan dengan f ( x )= 5x -3
Tentukan nilai fungsi untuk x = 4 dan x = -1 .

2. Suatu fungsi dirumuskan g (x) = -4x + 7


Tentukan :
a. g ( -2 )
b. Nilai x jika g (x) = -5

02/14/24 15
Latihan!

1. Sebuah fungsi h dirumuskan h (x) = 2x – 11


a. Hitunglah h (-3) , h (5) , dan h (½) !
b. Tentukan p bila h (p) = 0 !

2.Suatu fungsi dirumuskan g (x) = -2x - 3


Tentukan nilai x jika g (x) = -13

02/14/24 16
NILAI FUNGSI

Fungsi f (x) = 2x + 3 mempunyai domain


{ x| -2 < x < 3, x  Bilangan Bulat}.

a. Tentukan rumus fungsi !


b. Tentukan daerah asal fungsi !
c . Tentukan daerah hasil fungsi !
d. Tentukan f(-10) !

02/14/24 17
contoh 3

Misal f: R → R
dengan f(x – 1) = x2 + 5x
Tentukan : a. f(x)
b. f(-3)
Jawab

a.Misal y = x – 1 maka x = y + 1
karena f(x – 1) = x2 + 5x
maka f(y) = (y + 1)2 + 5(y + 1)
f(y) = y2 + 2y + 1 + 5y + 5
f(y) = y2 + 7y + 6
f(y) = y2 + 7y + 6
a. f(x) = x2 + 7x + 6
b. f(-3) = (-3)2 + 7(-3) + 6
= 9 – 21 + 6
= -6
Komposisi Fungsi
Penggabungan operasi dua fungsi
secara berurutan akan
menghasilkan sebuah fungsi baru.
Penggabungan tersebut disebut
komposisi fungsi dan hasilnya
disebut fungsi komposisi.
Komposisi Fungsi
A B C
f g
x y z

x  A dipetakan oleh f ke y  B
ditulis f : x → y atau y = f(x)
y  B dipetakan oleh g ke z  C
ditulis g : y → z atau z = g(y)
atau z = g(f(x))
A B C
f g
x y z

gof
maka fungsi yang memetakan
x  A ke z  C
adalah komposisi fungsi f dan g
ditulis (g o f)(x) = g(f(x))
contoh 1

f : A → B dan g: B → C
didefinisikan seperti pada gambar
A B C
f g
a 1 p
2
b 3 q

Tentukan (g o f)(a) dan (g o f)(b)


Jawab:
(g o f)(a) = ?
A B C
f g
a 1 p
2
b 3 q
f(a) = 1 dan g(1) = q
Jadi (g o f)(a) = g(f(a)) = g(1) q
(g o f)(b) = ?
A B C
f g
a 1 p
2
b 3 q

f(b) = 3 dan g(3) = p


Jadi (g o f) = g(f(b)) = g(3) = p
contoh 2

Ditentukan g(f(x)) = f(g(x)).


Jika f(x) = 2x + p dan
g(x) = 3x + 120
maka nilai p = … .
Jawab:
f(x) = 2x + p dan g(x) = 3x + 120
g(f(x)) = f(g(x))
g(2x+ p) = f(3x + 120)
3(2x + p) + 120 = 2(3x + 120) + p
6x + 3p + 120 = 6x + 360 + p
3p – p = 360 – 120
2p = 240  p = 120
Sifat Komposisi Fungsi
1.Tidak komutatif:
fog≠gof
2. Bersifat assosiatif:
f o (g o h) = (f o g) o h = f o g o h
3. Memiliki fungsi identitas: I(x) = x
foI=Iof=f
contoh 1
f : R → R dan g : R → R
f(x) = 3x – 1 dan g(x) = 2x2 + 5
Tentukan: a. (g o f)(x)
b. (f o g)(x)
Jawab:
f(x) = 3x – 1 dan g(x) = 2x2 + 5
a. (g o f)(x) = g[f(x)] = g(3x – 1)
= 2(3x – 1)2 + 5
= 2(9x2 – 6x + 1) + 5
= 18x2 – 12x + 2 + 5
= 18x2 – 12x + 7
f(x) = 3x – 1 dan g(x) = 2x2 + 5
b. (f o g)(x) = f[g(x)] = f(2x2 + 5)
= 3(2x2 + 5) – 1
= 6x2 + 15 – 1
(f o g)(x) = 6x2 + 14
(g o f)(x) = 18x2 – 12x + 7
(g o f)(x) ≠ (f o g )(x)
tidak bersifat komutatif
contoh 2
f(x) = x – 1, g(x) = x2 – 1 dan
h(x) = 1/x
Tentukan: a. (f o g) o h
b. f o (g o h)
Jawab:
f(x) = x – 1, g(x) = x2 – 1
dan h(x) = 1/x
((f o g) o h)(x) = (f o g)(h(x))
(f o g)(x) = (x2 – 1) – 1
= x2 – 2
(f o g(h(x))) = (f o g)(1/x)
= (1/x)2 – 2
f(x) = x – 1, g(x) = x2 – 1
dan h(x) = 1/x
(f o (g o h))(x) = (f(g oh)(x))
(g o h)(x)= g(1/x)
= (1/x)2 – 1
= 1/x2 - 1
f(g o h)(x)= f(1/x2 – 1)
= (1/x2 – 1) – 1
=(1/x)2 – 2
contoh 3
I(x) = x, f(x) = x2 dan g(x) = x + 1
Tentukan:
a.(f o I)(x) dan (g o I)
b.(I o f) dan (I o g)
Jawab:
I(x) = x, f(x) = x2 dan g(x) = x + 1

(f o I)(x) = x2
(g o I)(x) = x + 1
(I o f)(x) = x2
(I o g)(x) = x + 1
(I o f)(x) = (f o I) = f
Menentukan
Suatu Fungsi
Jika Fungsi Komposisi
dan
Fungsi Yang Lain Diketahui

http://meetabied.wordpress.com
Contoh 1

Diketahui f(x) = 3x – 1
dan (f o g)(x) = x2 + 5
Tentukan g(x).
Jawab
f(x) = 3x – 1dan (f o g)(x) = x2 + 5
fg(x)] = x2 + 5
3.g(x) – 1 = x2 + 5
3.g(x) = x2 + 5 + 1 = x2 + 6
Jadi g(x) = ⅓(x2 + 6)
Contoh 2

Diketahui f(x) = 2x + 5
dan (f o g)(x) = 3x2 - 1
Tentukan g(x).
Jawab
f(x) = 2x + 5 dan
(fog)(x) = 3x2 - 1
fg(x)] = 3x2 - 1
2.g(x) + 5 = 3x2 - 1
2.g(x) = 3x2 - 1 - 5 = 3x2 - 6
1
Jadi g(x) = 2 (3x2 - 6)
Contoh 3
x 1
Diketahui f(x) =
x5
dan (f o g)(x) = 2x + 3
Tentukan g(x).
Jawab
x 1
f(x) =
x5
(fog)(x) = 2x + 3
fg(x)] = 2x + 3
g ( x)  1 = 2x + 3
g ( x)  5
http://meetabied.wordpress.com
Jawab
g(x)+1 = (2x + 3)(g(x) – 5)
g(x)+1 = 2xg(x) – 10x + 3g(x) - 15
g(x)-2xg(x)-3g(x) = -10x -15 - 1
-2g(x)-2xg(x) = -10x - 16
g(x)[-2-2x] = -10x - 16

 10 x  16 10 x  16 5 x  8
Jadi g(x) =  
 2x  2 2x  2 x 1
Contoh 4
2x  3
Diketahui f(x) =
3x  1
dan (f o g)(x) = 3x - 4
Tentukan g(x).
Jawab
2x  3
f(x) = 3 x  1
(fog)(x) = 3x - 4
fg(x)] = 3x - 4

2 g ( x)  3
= 3x - 4
3g ( x)  1
Jawab
2g(x)+3 = (3x - 4)(3g(x) – 1)
2g(x)+3 = 9xg(x) – 3x - 12g(x) + 4
2g(x)-9xg(x)+12g(x) = -3x - 3 - 4
-9xg(x)+14g(x) = -3x - 7
g(x)[-9x+14] = -3x - 7

 3x  7 3x  7
Jadi g(x) = 
 9 x  14 9 x  14
Contoh 5
x3
Diketahui f(x) =
4x  5
x 1
dan (f o g)(x) =
x2
Tentukan g(x).
Jawab
x3
f(x) =
4x  5
x 1
(fog)(x) =
x2
x 1
f(g(x)) =
x2
Jawab
g ( x)  3 x  1

4 g ( x)  5 x  2

(g(x)+3)(x-2) = (x+1)(4g(x)-5)
xg(x)-2g(x)+3x-6 = 4xg(x)-5x+4g(x)-5
xg(x)-4xg(x)-2g(x)-4g(x) = -5x-3x-6-5
-3xg(x)-6g(x) = -8x-11
Jawab
-3xg(x)-6g(x) = -8x-11
g(x)[-3x-6] = -8x-11

 8 x  11 8 x  11
g(x) = 
 3x  6 3x  6
contoh 2

Diketahui g(x) = x + 9 dan


(f o g)(x) = ⅓x2 – 6
maka f(x) = … .
Latihan
Tentukan g(x), jika diketahui :
1. f(x) = 3x – 1, (f.g)(x) = 4x + 6
2. f(x) = 2x + 3, (f.g)(x) = x2 +3x – 4
3. f(x) = 4x – 5, (f.g)(x) = 3x2 – 2x – 5
2x 1
4. f(x) = , (f.g)(x) = 2x - 3
x 3
Jawab:
g(x) = x + 9
(f o g)(x) = f(g(x)) = ⅓x2 – 6
f(x + 9) = ⅓x2 – 6
Misal: x + 9 = y  x = y – 9
f(y) = ⅓(y – 9)2 – 6
f(y) = ⅓(y – 9)2 – 6
= ⅓(y2 – 18y + 81) – 6
= ⅓y2 – 6y + 27 – 6
Jadi f(x) = ⅓x2 – 6x + 21
contoh 3

Diketahui f(x) = x – 3 dan


(g of)(x) = x2 + 6x + 9
maka g(x – 1) = … .
Jawab:
f(x) = x – 3;
(g o f)(x) = g (f(x)) = x2 + 6x + 9
g(x – 3) = x2 + 6x + 9
Misal: x – 3 = y  x = y + 3
g(y) = (y + 3)2 + 6(y + 3) + 9
= y2 + 6y + 9 + 6y + 18 + 9
g(y) = y2 + 6y + 9 + 6y + 18 + 9
= y2 + 12y + 36
g(x – 1) = (x – 1)2 + 12(x – 1) + 36
= x2 – 2x + 1 + 12x – 12 + 36
= x2 + 10x + 25
Jadi g(x – 1) = x2 + 10x + 25
Contoh 4

Diketahui f(x) = 2x + 1
dan (f o g)(x + 1)= -2x2 – 4x + 1
Nilai g(-2) =….
Jawaban:
f(g(x + 1))= -2x2 – 4x + 1
f(x) = 2x + 1 → f(g(x))= 2g(x) + 1
f(g(x + 1)) = 2g (x + 1) + 1
2g(x + 1) + 1 = -2x2 – 4x – 1
2g(x + 1) = -2x2 – 4x – 2
g(x + 1) = -x2 – 2x – 1
g(x + 1) = -x2 – 2x – 1
g(x) = -(x – 1)2 – 2(x – 1) – 1
g(2) = -(2 – 1)2 – 2(2 – 1) – 1
= -1 – 2 – 1 = -4
Jadi g(2) = - 4

Anda mungkin juga menyukai