Standard Pembelajaran 11.

1 : Set

1. Menerangkan maksud set.

2. Menghuraikan suatu set menggunakan (i) perihalan; (ii) penyenaraian, dan (iii) tatatanda pembina set.
3. Mengenal pasti sama ada suatu objek adalah unsur kepada suatu set dan mewakilkan hubungan tersebut
dengan simbol.
4. Menentukan bilangan unsur bagi suatu set dan mewakilkan bilangan unsur dengan simbol.
5. Memnanding beza dan menerangkan sama ada dua atau lebih set adalah set sama, dan seterusnya membuat
generalisasi tentang kesamaan set.

Standard Pembelajaran 11.2 : Gambar rajah Venn, Set Semesta, Pelengkap Bagi Suatu Set dan Subset.

1. Mengenal pasti dan menghuraikan set semesta dan pelengkap bagi suatu set.
2. Mewakilkan (i) hubungan suatu set dengan set semesta, dan (ii) pelengkap kepada suatu set, dengan
gambar rajah Venn.
3. Mengenal pasti dan menghuraikan subset yang mungkin bagi suatu set.
4. Mewakilkan suatu subset dengan gambar rajah Venn.
5. Mewakilkan perkaitan antara set, subset, set semesta dan pelengkap bagi suatu set dengan gambar rajah
Venn.

PENGENALAN SET

 Georg Cantor (1845 – 1918 ) seorang ahli matematik

Jerman adalah orang pertama yang memperkenalkan teori
set.
 Beliau mengemukakan karya berpengaruh tentang teori
set pada tahun 1874 dan terus berkembang hingga kini.
 Untuk maklumat lanjut : http://goo.gl/S4GWib
Georg Cantor
Info Penting :

 Set Kosong – suatu set yang tidak mempunyai unsur dan diwakili simbol { } atau
 Set Sama – set yang mempunyai unsur yang sama.
 Set Semesta – Suatu set yang mempunyai semua unsur diwakili simbol .
 Set Pelengkap
 Subset

P Q
Q
P

147 | P u S K a S 1 . 0 – P e r t i n g k a t U s a h a K b a t A k a n S e n a n g / / r z k i e y 2 0 1 8
LATIHAN 11.1: Set

1. Kelaskan setiap yang berikut mengikut jenis zat yang betul

Lembu Ular Cengkerik Helang Udang

Ayam Belalang Singa Katak Lipan

Mamalia Reptilia Serangga

2. Huraikan setiap yang berikut dengan menggunakan perihalan, penyenaraian dan tatatanda set.

(a) Huruf-Huruf Dalam perkataan PUSKAS

Perihalan Penyenaraian Tatatanda Set

(b) Nombor Perdana yang antara 10 hingga 50

Perihalan Penyenaraian Tatatanda Set

(c) Negeri-negeri Dalam Malaysia bermula huruf P

Perihalan Penyenaraian Tatatanda Set

148 | P u S K a S 1 . 0 – P e r t i n g k a t U s a h a K b a t A k a n S e n a n g / / r z k i e y 2 0 1 8
3. Lengkapkan setiap yang berikut menggunakan tatantanda  atau  .
(a) Diberi P = { x : x ialah nombor kuasa dua sempurna dan 20  x  100 }.
(i) 30 ………… P (iv) 76 ………… P
(ii) 49 ………… P (v) 81 ………… P
(iii) 64 ………… P (vi) 100 ………… P

(b) Diberi P = { x : x ialah warna-warna pelangi }. Lengkapkan setiap yang berikut menggunakan
tatantanda  atau  .
(i) Merah ………….. P (iv) Kuning ………….. P
(ii) Hitam ………….. P (v) Biru ………….. P
(iii) Putih ………….. P (vi) Cyan ………….. P

4. Senaraikan dan tentukan bilangan unsur bagi setiap set yang berikut.

Contoh : X = {x ialah nombor perdana antara 1 hingga 20}

X = {2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19}
n(X) = 8

(a) P = {nombor luasa tiga sempurna antara 1 hingga 100}

(b) Q = {huruf konsonan dalam perkataan “PROTON PERSONA”}

(c) R = {Negeri-negeri dalam Malaysia bukan bermula huruf K dan S}

(d) S = {Nombor bulat antara – 6 hingga 3}

149 | P u S K a S 1 . 0 – P e r t i n g k a t U s a h a K b a t A k a n S e n a n g / / r z k i e y 2 0 1 8
5. Tentukan sama ada setiap set yang berikut merupakan set sama atau tidak.

Contoh : P = {huruf vokal dalam perkataan MERAPI}

Q = {huruf vokal dalam perkataan PAMER}
P = {E, A, I}
Q = {E, A}
P≠Q

(a) J = {Huruf dalam perkataan KELANTAN}

K = {Huruf dalam perkataan NAKTELAN}

(b) L = {Nombor genap antara 10 hingga 30}

M = {Faktor bagi 50}

(c) P = {Warna lampu isyarat}

Q = {Merah, Kuning, Hijau}

(d) R = {Nombor gandaan 10 antara 1 hingga 100}

S = {Nombor gandaan 5 antara hingga 50}

(e) T = {Nombor dua digit dengan digit sa lebih besar dari puluh antara 11 hingga 25}
U = {12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 23, 24, 25}

150 | P u S K a S 1 . 0 – P e r t i n g k a t U s a h a K b a t A k a n S e n a n g / / r z k i e y 2 0 1 8
LATIHAN 11.2: Gambar Rajah Venn, Set Semesta, Pelengkap bagi Suatu Set dan Subset

1. Kenal pasti sama ada setiap set P yang berikut merupakan set semesta atau tidak bagi set Q.
(a) Set P = {x : x ialah integer antara 1 hingga 30}
Set Q = {3, 5, 19, 20, 28}

(b) Set P = {x : x ialah integer antara 1 hingga 36}

Set Q = {nombor kuasa dua sempurna antara 1 hingga 40}

(c) Set P = {11, 16, 17, 18, 20, 24, 25, 27, 29, 31, 33, 37, 39, 41, 50}
Set Q = {13, 16, 18, 24, 28}

(d) Set P = { x : x ialah integer antara 1 hingga 30}

Set Q = {2, 3, 15, 27, 29}

(e) Set P = { x : x ialah integer antara 1 hingga 30}

Set Q = {6, 12, 18, 24, 30, 36, 42}

2. Kenal pasti set pelengkap bagi setiap set Q yang berikut berdasarkan  yang diberi.
(a) Set  = {x : x ialah integer antara 1 hingga 18}
Set Q = {3, 5, 9, 10, 13, 17}

(b) Set  = {x : x ialah integer antara 10 hingga 30}

Set Q = {Nombor genap}

(c) Set  = { x : x ialah integer antara 20 hingga 40}

Set Q = {Nombor yang boleh dibahagi tepat dengan 4 atau 5}

151 | P u S K a S 1 . 0 – P e r t i n g k a t U s a h a K b a t A k a n S e n a n g / / r z k i e y 2 0 1 8
Contoh :
Senaraikan dan wakilkan hubungan antara set yang berikut dengan menggunakan gambar rajah Venn.
Set  = {x : x ialah integer antara 10 hingga 30}
Set P = {11, 13, 17, 23, 25}
Set Q = {nombor digit sa besar dari 7} = 11, 18, 19, 28, 29
Set R = {19, 22, 29}

 13  18
  19
17
 11  22
 23  28  29
 25

P Q R

3. Senaraikan semua subset bagi setiap set yang berikut.

Set  = {x : x ialah integer 10  x  30 }
Set P = {x ialah nombor gandaan 4}
Set Q = {x ialah faktor bagi 75}
Set R = {x ialah nombor ganjil besar dari 20}

(a) Senaraikan
(i) Set  = { …………………………………………………………………………… }
(ii) Set P = { …………………………………………………………………………… }
(iii) Set Q = { …………………………………………………………………………… }
(iv) Set R = { …………………………………………………………………………… }

(b) Seterusnya, wakilkan setiap data di atas dalam gambar rajah Venn.

152 | P u S K a S 1 . 0 – P e r t i n g k a t U s a h a K b a t A k a n S e n a n g / / r z k i e y 2 0 1 8
4. Senaraikan semua subset bagi setiap set yang berikut.
Set  = {x : x ialah integer 50  x  70 }
Set P = {x ialah nombor kuasa dua sempurna}
Set Q = {x ialah nombor kuasa tiga sempurna}
Set R = {x ialah nombor perdana}

(a) Senaraikan
(i) Set  = { …………………………………………………………………………… }
(ii) Set P = { …………………………………………………………………………… }
(iii) Set Q = { …………………………………………………………………………… }
(iv) Set R = { …………………………………………………………………………… }

(b) Seterusnya, wakilkan setiap data di atas dalam gambar rajah Venn.

5. Senaraikan semua subset bagi setiap set yang berikut.

Set  = {x : x ialah integer 30  x  50 }
Set P = {x ialah nombor di mana hasil tambah digit-digitnya besar dari 6}
Set Q = {x ialah nombor gandaan 6}
Set R = {x ialah faktor bagi 90}

(a) Senaraikan
(i) Set  = { …………………………………………………………………………… }
(ii) Set P = { …………………………………………………………………………… }
(iii) Set Q = { …………………………………………………………………………… }
(iv) Set R = { …………………………………………………………………………… }

(b) Seterusnya, wakilkan setiap data di atas dalam gambar rajah Venn.

153 | P u S K a S 1 . 0 – P e r t i n g k a t U s a h a K b a t A k a n S e n a n g / / r z k i e y 2 0 1 8
6. Senaraikan semua subset bagi set yang berikut.
(a) Nombor kuasa dua sempurna kurang dari 200
= { ………………………………………..……………………………………………… }
(b) {1, 2} = { ..………………………………………………………………………. }
(c) {m, n, p} = { ………………………………………………………………………… }

7. Lengkapkan setiap yang berikut menggunakan tatantanda  atau  untuk menunjukkan hubungan
set P kepada set Q.

Cth P = {3, 4} dan Q = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7} P Q

(a) P = {2, 4, 6, 8, 10} dan Q = {x : x nombor positif kurang dari 10}
(b) P = {h, e, b, a, t} dan Q = {Saya pelajar yang hebat}
(c) P = {lebih 5 sisi} dan Q = {Pentagon, Heksagon, Oktagon, Dekagon}
(d) P = {x ialah nombor perdana kurang dari 13}, Q = {x : 5 < x < 20}

8. Berdasarkan gambarajah Venn, tulis hubungan

antara set  , set P, set Q dan set R. Gunakan
simbol  atau  . P
Q
R
(a) P 
(b) R P
(c) Q R
(d) P Q

9. Encik Wong mempunyai seorang isteri, 2 orang anak lelaki dan seorang anak perempuan.
Kesemua anak Encik Wong telah berumah tangga dan masing-masing mempunyai anak. Encik
Wong juga sudah bergelar datuk kepada anak kepada anak ke duanya. Berdasarkan situasi di atas,
wakilkan ke dalam gambar rajah Venn bagi menunjukkan hubungan encik Wong dengan isteri
dan anak-anaknya.

154 | P u S K a S 1 . 0 – P e r t i n g k a t U s a h a K b a t A k a n S e n a n g / / r z k i e y 2 0 1 8
LATIH TUBI PT3 :

1. (a) Tandakan [ √ ] pada yang benar dan [ × ] yang salah. Berikan justifikasi kepada setiap
jawapan anda.

Ikan Beras Pepsi

Pengawas Proton
Daging Nasi Cola
Pengetua Perodua
Ayam Tepung Marinda
Jaga Sekolah Toyota
Telur Gula Fanta
√
Warga
sekolah
[3 markah]

(b) Senaraikan semua unsur bagi set yang berikut.

 = {x : x ialah integer di mana 10  x  30}
P = {x ialah nombor gandaan 7}
Q = {x ialah nombor di mana digit sa kurang dari 5}
R = {x ialah faktor bagi 60}
[3 markah]
 = { ……………………………………………………………………………………… }
P = { ……………………………………………………………………………………… }
Q = { ……………………………………………………………………………………… }
R = { ……………………………………………………………………………………… }

(c) Senaraikan semua unsur bagi set yang berikut.

 = {x : x ialah integer di mana 30  x  53}
P = {x ialah nombor gandaan 9}
Q = {x ialah nombor di mana hasil tambah digit-digitnya kurang dari 7}
R = {x ialah perdana}

Wakilkan hubungan set di atas dalam bentuk gambar rajah Venn

[4 markah]

155 | P u S K a S 1 . 0 – P e r t i n g k a t U s a h a K b a t A k a n S e n a n g / / r z k i e y 2 0 1 8
 2. (a) (i) Diberi bahawa P ≠ Q di mana P = {B, A, S} dan Q = {S, A, B, I, T}. Tentukan sama
ada pernyataan ini benar atau palsu dan justifikasikan jawapan anda.
[2 markah]
= ………………………………………………………………………………………..

(a) (ii) Diberi P = {warna bendera bendera negeri Perak}, antara berikut yang manakah benar?
A. {merah, kuning, hitam}
B. {hitam, kuning, putih}
C. {putih, kuning, hitam}
D. {kuning, hitam, putih}
[1 markah]

(b) (i) Senaraikan semua subset bagi P = {B, 4, 8}

= ………………………………………………………………………………………..

(b) (ii) Nyatakan Q = {4} ialah subset bagi P atau bukan? ……………………………….
[3 markah]

(c) Bina gambar rajah Venn yang menunjukkan negeri-negeri barat semenanjung, timur
semenanjung dan Malaysia timur mengikut huruf pertama bagi setiap negeri
[Termasuk Kuala Lumpur dan Putrajaya kecuali Labuan]
[4 markah]
 Gunakap P = [Barat Semenanjung]
 Gunakap Q = [Barat Semenanjung]
 Gunakap R = [Malaysia Timur]

156 | P u S K a S 1 . 0 – P e r t i n g k a t U s a h a K b a t A k a n S e n a n g / / r z k i e y 2 0 1 8
3. (a) Diberi set P = {nombor perdana antara 1 hingga 30}, senaraikan dan cari n(P).
[3 markah]
P = { ……………………………………………………… }
n(P) = ……………………….

(b) Diberi P = {x : x ialah integer di mana 15  x  25} dan Q = {x ialah nombor gandaan 3}.
Diberi bahawa Q  P . Senaraikan pelengkap bagi Q dan cari n(Q’).
[3 markah]

(c) Rajah menunjukkan set  , set P, set Q dan set R dilukis dalam gambar rajah Venn.

Q R

(i) Lengkapkan setiap yang berikut.

Wakilkan hubungan P dan Q dengan menggunakan

simbol  atau  P Q
Wakilkan hubungan R dan Q dengan menggunakan
simbol  atau  R Q
Wakilkan hubungan P dan  dengan menggunakan
simbol  atau  P 
Wakilkan hubungan Q dan R dengan menggunakan
simbol  atau  Q R
(ii) Pada rajah di atas, lorekkan pelengkap bagi Q.
[4 markah]

157 | P u S K a S 1 . 0 – P e r t i n g k a t U s a h a K b a t A k a n S e n a n g / / r z k i e y 2 0 1 8
4. (a) Tuliskan makna bagi setiap simbol yang berikut.

(i)  ialah simbol bagi ………………………..

(ii)  ialah simbol kepada …………………….
(iii)  ialah symbol kepada …………………….
[3 markah]

(b) Wakilkan setiap yang berikut dalam bentuk gambar rajah Venn.

 = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9} Q = {1, 3, 5, 6, 8, 9}
P = {2, 4, 6, 8} R = {7}

[3 markah]

(c) (i) Jika  = {11, 22, 33, 44, 55, 66, 77, 88, 99} dan set P = {x ialah nombor dua digit di mana
hasil tambah digit-digitnya besar dari 10}. Senaraikan pelengkap bagi P dam cari n(P).

(ii) Rajah menunjukkan gambar rajah Venn yang mewakili set  , set P dan set Q.

(a) Apakah hubungan antara Q dengan P?

(b) Apakah yang diwakili oleh rantau berlorek.
[4 markah]

P
Q

158 | P u S K a S 1 . 0 – P e r t i n g k a t U s a h a K b a t A k a n S e n a n g / / r z k i e y 2 0 1 8