1

5.1 Sinus, Kosinus dan Tangen bagi Sudut Tirus dalam Segi Tiga Bersudut Tegak

1. Mengenal pasti hipotenus (hypotenuse,h), sisi bertentangan(opposite side, o)

dan sisi sebelah (adjacent side, a) bagi ɵ.

2. Dalam segi tiga bersudut tegak, kenal pasti hipotenus, sisi bertentangan
(opposite site, o), dan sisi bersebelahan (adjacent side) berdasarkan sudut tirus ɵ
yang diberi.

Segi tiga hipotenus Sisi Sisi

bersudut tegak bertentangan bersebelahan
a

e
 2

3. Kenal pasti sisi hipotenus, h, opposite side, o dan adjacent side, a bagi
segi tiga bersudut tegak berikut.

4. Label opposite side (o), adjacent side (a) dan sudut ɵ yang dirujuk, di
mana yang sesuai, dalam setiap rajah berikut.

5. Lengkapkan jadual yang berikut berdasarkan sudut x dan sudut y.

Segi tiga Sisi bertentangan Sisi bersebelahan

PQR

PRS
 3

Teorem Pythagoras c² = a² + b²

1. Kenal pasti hipotenus.

2. Cari panjang sisi yang satu lagi dengan menggunakan teorem Pythagoras.

3. Cari panjang sisi yang satu lagi dengan menggunakan kalkulator (Pol(.
(jika nombor perpuluhan, betul kepada 2 tempat perpuluhan.)
 4

o
Tangen t a

1. Tentukan tan ɵ bagi sudut dalam segi tiga.

opposite
tanθ=
adjacent

2. Tentukan tan x bagi setiap rajah yang berikut.

3. Isi tempat kosong.

a b
 5

4. Berdasarkan rajah yang diberi, jawab soalan yang berikut.

tan ϴ

tan β

tan α

5. Cari nilai tan ϴ dan permudahkan kepada bentuk teringkas.

6. Hitung nilai x yang menggunakan nilai tan ɵ yang diberi.

 6

o
Sinus s h

1. Tentukan sin ϴ bagi sudut dalam segi tiga.

opposite
sin θ=
hipotenus

2. Tandakan √ pada untuk jawapan yang betul bagi sin x.

3. Isi tempat kosong.

a b
 7

4. Berdasarkan rajah yang diberi, jawab soalan yang berikut.

sin ɵ

sin β

sin α

5. Cari nilai sin ϴ, dan permudahkan kepada bentuk teringkas.

 8

6. Hitung nilai x menggunakan nilai sin ϴ yang diberi.

 9

a
KOSINUS c
h

1. Tentukan kos ɵ bagi sudut dalam segi tiga.

adjacent
kos θ=
hipotenus

2. Bulatkan jawapan yang betul bagi kos x.

a b

3. Isi tempat kosong.

a b
 10

4a. Berdasarkan rajah yang diberi, jawab soalan yang berikut. Berikan nilai
trigonometri dalam 4 tempat perpuluhan.

kos ɵ

kos β

kos α

b. Isi tempat kosong dengan < atau >.

5. Cari nilai bagi kos ϴ, dan permudahkan kepada bentuk teringkas.

 11

6. Hitung nilai x menggunakan nilai kos ɵ yang diberi.

7. Lengkapkan jadual dan pernyataan yang berikut.

Cari x dan y dalam sebutan ϴ.

x=

y=

Sin ɵ

Maka,
Kos ɵ

Tan ϴ =
Tan ɵ
 12

sin x

tan x kos
x

8. Jika sin ϴ = 0.6 dan kos ϴ = 0.8, hitung niali tan ϴ.

3 3
9. Jika tan sin ϴ = dan nilai tan ϴ = , hitung nilai kos ϴ.
8 √55

8. Lengkapkan rajah berikut.

 13

9. Dengan merujuk kepada segi tiga bersudut tegak di bawah, nyatakan nisbah
trigonometri berikut.

5
10. Diberi bahawa sin m= , nyatakan setiap yang berikut.
13

11. Diberi bahawa kos y = 0.6, nyatakan nisbah trigo berikut.

 14

12. Hitungkan panjang p bagi setiap rajah berikut.

13. Hitung panjang q bagi setiap rajah berikut.

14. Hitung panjang r bagi setiap rajah berikut.

 15

15. Dalam rajah di bawah,QRS ialah garis lurus dengan QR = RS.

Tandakan (√) jika nilai nisbah trigonometri adalah betul dan (x) jika tidak betul.

Nisbah trigonometri

a y
sin a=
z

b x
kos b=
2y

c y
tan c=
2x

d x
tan a=
y

16. Diberi tan ɵ = x

Padannkan sin ɵ dan kos ɵ dengan nilainya yang sepadan.

2m 4 m−1
17. Diberi sinθ= dan kosθ= , dengan keadaan ɵ ialah sudut tirus.
17 17

Ungkapkan tan ɵ dalam sebutan m.

 16

5.1.4 Menentukan nilai sinus, kosinus dan tangen suatu sudut tirus.

PENUKARAN UNIT SUDUT

→
1 ° × 60 60 '

1. Tukarkan unit sudut daripada darjah kepada darjah dan minit.

(a) 28.29° (b) 39.81° (c) 85.4°
0 0
= 28 17’ 24’’ = 39 48’ 36’’
= 280 17’ = 390 49’

(d) 73.5° (d) 50.3° (e) 21.7°

2. Tukarkan unit sudut daripada darjah dan minit kepada darjah.

(a) 15°18’ (b) 19°42’ (c) 40°36’

(d) 75°28’ (d) 68°54’ (e) 46°15’

3. Gunakan kakulator carikan nilai trigonometri berikut.

Sin 0o Kos 00 Tan 0o Sin 900 Kos 900 Tan 90o

4. Guna kalkulator untuk mencari nilai, betul kepada empat tempat perpuluhan.
 17

Membuat dan menentusahkan konjektur tentang kesan perubahan saiz sudut

terhadap nilai sinus, kosinus dan tangen.

1. Ukur panjang setiap sisi bagi segi tiga bersudut tegak seperti di bawah. (ms123)

2. Lengkapkan jadual di bawah.

sin 10O Sin 20o Sin 30o Sin 40o Sin 50o Sin 60o Sin 70o Sin 80o

RQ PQ
PR PR
1.8 10
= =
10.2 10.2

0.1765 0.9804

Apabila sudut bertambah, nilai sinus ___________________.

kos 10o kos 20o kos 30o kos 40o kos 50o kos 60o kos 70o kos 80o
 18

PQ RQ
PR PR
10 1.8
= =
10.2 10.2

0.9804 0.1765

Apabila sudut bertambah, nilai kosinus __________________.

tan 10o tan 20o tan 30o tan 40o tan 50o tan 60o tan 70o tan 80o

RQ PQ
PQ RQ
1.8 10
= =
10 1.8

0.1800 5.5556

Apabila sudut bertambah, nilai tangan ____________________.

3. Berdasarkan graf trigonometri berikut, nyatakan nilai dalam jadual.

y = sin x

Sin 0o Sin 90o Sin 180o Sin 270o Sin 360o

y = kos x

kos 0o kos 90o kos 180o kos 270o kos 360o

 19

y = tan x

tan 0o tan 90o tan 180o tan 270o tan 360o

4. Susun nilai trigonometri bagi setiap berikut mengikut tertib menaik.

c
 20

5. Nyatakan panjang setiap sisi bagi segi tiga sama dan segi empat sama di bawah.

Buletin:
√ ❑ surd ialah nombor tak nisbahdalam bentuk kuasa seperti √ 2 , √ 3 dan √17 .
√ 3 dibaca sebagai surd tiga .
7. Berdasarkan rajah, cari nilai-nilai yang berikut tanpa kalkulator.

(a) Padankan nisbah trigonometri yang berikut dengan nilai-nilai yang betul.

(b) cari nilai-nilai yang berikut tanpa kalkulator.

 21

8. Cari nilai berikut tanpa menggunakan kalkulator saintifik.

√ 2× √ 2=2 5 √ 2−3 √ 2=2 √2

(a) sin 30o + kos 60o (b) kos 60o + tan 45o (c) 3 kos 30o – sin 60o

9. Cari sudut tirus ɵ yang berikut, dalam unit darjah dan minit.

10. Tentukan saiz sudut bagi setiap yang berikut, dalam unit darjah dan minit.
 22

11. Cari panjang bagi setiap sisi. Anda boleh menggunakan kalkulator untuk
mencari nisbah trigonometri (4 tempat perpuluhan). Berikan jawapan anda
dalam bentuk 4 angka bererti jika anda perlu bundarkan jawapan.
 23

12. Cari nilai bagi setiap sudut berikut dalam unit darjah dan minit.
 24

13. Rajah menunjukkan sebatang tiang bendera PQ yang disokong oleh

seutas dawai tegang QR.

Bulatkan jawapan yang betul bagi sudut PRQ.

14. Dalam rajah, PQ ialah sebuah menara dan M ialah titik tengah PQ.
 25

Sudut dongak M dari R ialah 20o. Hitung

(a) tinggi menara

(b) sudut tunduk R dari Q.

15. Dalam rajah, T ialah sebuah laying-layang. P, Q dan R ialah tiga titik pada
tanah rata. Diberi PR : QR = 3 : 2 dan PQ = QS. Sudut dongak layang-layang
itu dari P ialah 60o. Hitung

(a) jarak PQ (b) sudut dongak S

dari R.

5.1.7 Menyelesaikan masalah yang melibatkan sinus, kosinus dan tangen.

1. Rajah di bawah menunjukkan sebuah segi tiga bersudut tegak.

 26

15
2. Diberi kos x= , cari nilai bagi
17

(i) tan x (ii) sin y.

15
3. Dalam rajah, PQR dan QTS ialah garis lurus. Diberi kos y= , hitung
17

(i) panjang PR (ii) sin x

3 15
4. Dalam rajah, ABC dan DBE ialah garis lurus. Diberi tan x= dan sin y= .
4 17

Cari
(i) panjang DE (ii) sin x (iii) kos y
 27

5. Dalam rajah di bawah, T ialah titik tengah SQ dan PQR ialah satu garis lurus.
3
Diberi sin x= , cari nilai tan y.
5

6 Rajah di bawah menunjukkan sebuah segi tiga bersudut tegak PQS dengan
QR = RS.

Cari
(i) kos y (ii) tan x