BAB 4 : TERMOKIMIA

PERUBAHAN TENAGA DALAM TINDAK BALAS KIMIA

1. Termokimia merupakan pengajian tentang perubahan tenaga haba semasa tindak balas
kimia.

2. Terdapat 2 jenis tindak balas kimia

(i) Tindak balas eksotermik
(ii) Tindak balas endotermik

TINDAK BALAS KIMIA

EKSOTERMIK ENDOTERMIK

Tindak balas yang membebaskan haba ke Tindak balas yang menyerap haba dari
persekitaran. persekitaran.

Suhu persekitaran meningkat. Suhu persekitaran menurun.

Contoh: Contoh:
(i) Tindak balas antara natrium hidrogen
(i) Tindak balas antara magnesium dan asid
karbonat dan asid hidroklorik
hidroklorik (asid dan logam)
Na2CO3 + 2HCl → 2NaCl + CO2 + H2O
Mg + 2HCl → MgCl2 + H2
(ii) Penguraian garam nitrat (pemanasan)
(ii) Pembakaran alkohol 2Zn(NO3)2 → 2Zn + 4NO2 + O2
C2H5OH + 3O2 → 2CO2 + 3H2O
(iii) Penguraian garam karbonat (pemanasan)
(iii) Pembakaran logam CuCO3 → CuO + CO2
2Mg + O2 → 2MgO
(iv) Pemanasan garam terhidrat
(v) Pemelarutan garam ammonium dalam air
(iv) Tindak balas peneutralan
(vi) Tindak balas fotosintesis
HCl + NaOH → NaCl + H2O

(v) Tindak balas asid dan karbonat

(vi) Pemelarutan natrium hidroksida dalam air

Pembentukan ikatan Pemutusan ikatan

1
 Gambarajah Aras tenaga EXOTERMIK: Gambarajah aras tenaga ENDOTERMIK:

ΔH = Tenaga hasil t/b – Tenaga bahan t/b ΔH = Tenaga hasil t/b – Tenaga bahan t/b
= Tenaga rendah – tenaga tinggi = Tenaga tinggi – tenaga rendah
= positif
= negatif

= Jumlah kandungan tenaga bahan tindak = Jumlah kandungan tenaga bahan tindak
balas lebih tinggi daripada jumlah balas lebih rendah daripada jumlah
kandungan tenaga hasil tindak balas. kandungan tenaga hasil tindak balas.

GAMBARAJAH PROFIL TENAGA

2
MAKLUMAT DARIPADA GAMBAR RAJAH ARAS TENAGA

1. Tindak balas antara metana dan oksigen menghasilkan karbon dioksida dan air
merupakan tindak balas eksotermik
2. Semasa tindak balas, suhu bertambah
3. Jumlah tenaga bahan tindak balas(metana dan oksigen) lebih tinggi daripada
jumlah tenaga hasil tindak balas (karbon dioksida dan air)
4. Apabila 1 mol metana bertindak balas dengan 2 mol oksigen untuk menghasilkan 1
mol karbon dioksida dan 2 mol air, 890 kJ tenaga haba dibebaskan.

Aktiviti 1:

1. Lukiskan gambar rajah aras tenaga bagi tindak balas berikut:

a) Mg + H2SO4  MgSO4 + H2 ∆H = - 467kJmol-1

b) C7H16 + 11O2  7CO2 + 8H2O ∆ H = - 5512 kJ mol-1

3
 c) Zn + 2HCl  ZnCl2 + H2 ∆H = - 126kJmol-1

d) CuO + H2  Cu + H2O ∆H = + 130.5kJmol-1

2. Gambar rajah di bawah menunjukkan rajah aras tenaga bagi tindak balas antara zink dan
larutan kuprum(II) sulfat.

Berdasarkan rajah di atas,

(a) Nyatakan jenis tindak balas di atas.

___________________________________________________________________

(b) Nyatakan satu pemerhatian dari segi perubahan suhu bagi hasil tindak balas di atas.

_________________________________________________________________

(c) Bandingkan jumlah tenaga bagi bahan dan hasil tindak balas.

___________________________________________________________________________

(d) Nyatakan berapakah tenaga haba yang telah dibebaskan dalam tindak balas ini.

___________________________________________________________________________

4
5
JENIS HABA TINDAK BALAS

Jenis tindak balas Haba tindak balas

Pemendakan Haba Pemendakan
Penyesaran Haba Penyesaran
Peneutralan Haba Peneutralan
Pembakaran Haba Pembakaran

HABA TINDAK BALAS

HABA TINDAK DEFINISI CONTOH

BALAS
1) Pemendakan argentum klorida:
Perubahan tenaga haba
Haba AgNO3 (aq) + NaCl (aq) 
apabila 1 mol mendakan
pemendakan AgCl (s) + NaNO3 (aq)
terbentuk daripada ion-ionnya
apabila dua larutan akueus
2) Pemendakan plumbum(II) sulfat
dicampurkan.
Pb(NO3)2 + Na2SO4→ PbSO4+ 2NaNO3

Perubahan tenaga haba 1) Penyesaran kuprum daripada

Haba penyesaran apabila 1 mol logam larutan kuprum(II) sulfat oleh logam
disesarkan daripada larutan magnesium
garamnya oleh logam yang
lebih elektropositif Mg + CuSO4 → MgSO4 + Cu

2) Penyesaran argentum daripada

larutan argentum nitrat oleh logam
kuprum

Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag

Tenaga haba yang dibebaskan 1) Peneutralan natrium hidroksida dan
Haba peneutralan apabila 1 mol air terbentuk asid hidroklorik
daripada tindak balas di antara
asid dan alkali NaOH + HCl → NaCl + H2O

2) Peneutralan kalium hidroksida dan

asid sulfurik

2KOH + H2SO4 → K2SO4 + 2H2O

Tenaga haba yang dibebaskan 1) Pembakaran etanol

Haba apabila 1 mol bahan terbakar
pembakaran dengan lengkap di dalam C2H5OH + 3O2 → 2CO2 + 3H2O
oksigen berlebihan
2) Pembakaran metanol

CH3OH + 3/2 O2 → CO2 + 2H2O

6
PENGIRAAN HABA TINDAK BALAS (ΔH)

HABA TINDAK Pengiraan ΔH

BALAS
argentum nitrat + natrium klorida → argentum klorida + natrium nitrat
Haba (mendakan = argentum klorida)
pemendakan
Persamaan kimia :
................................................................................................

Langkah 1:
Hitungkan bilangan mol mendakan argentum klorida,
n = MV/1000

Langkah 2:
Hitungkan haba dibebaskan,H

H = mcθ
m = jisim larutan AgNO3 + jisim larutan NaCl [dua larutan]
c = 4.2 J g-1 ºC-1
θ = kenaikan suhu campuran

Langkah 3:
Haba Pemendakan, ΔH = H
n

Tuliskan persaman kimia seimbang dan persamaan ion.

Persamaan kimia Persamaan ion

plumbum(II) nitrat + natrium sulfat →

Barium klorida + natrium sulfat →

Plumbum(II) nitrat + kalium iodida →

argentum nitrat + natrium klorida →

SOALAN TERMOKIMIA
HABA PEMENDAKAN
7
1. Satu eksperimen dijalankan oleh sekumpulan pelajar untuk menentukan haba
pemendakan. Dalam eksperimen itu, 50 cm 3 plumbum(II) nitrat 1.0 mol dm-3 ditambah
kepada 50 cm3 natrium sulfat 1.0 mol dm-3 di dalam cawan plastik.
Campuran tindak balas dikacau dengan perlahan dengan termometer.

Keputusan berikut telah diperolehi.

Suhu larutan plumbum(II) nitrat/ºC 28.0

Suhu larutan natrium sulfat/ºC 29.0
Suhu campuran tindak balas/ºC 35.5

[Muatan haba tentu larutan: 4.2 J g-1ºC-1, ketumpatan larutan: 1 g cm-3]

(a) Berikan satu pemerhatian selain perubahan suhu. [1 markah]

……………………………………………………………………………………………

(b) Tuliskan satu persamaan ion untuk tindak balas ini. [1 markah]

………………………………………………………………………………………

(c)(i) Apakah kenaikan suhu dalam tindak balas ini? [1 markah]

…………………………………………………………………………………………………

(ii) Hitungkan bilangan mol plumbum(II) sulfat yang terbentuk. [2 markah]

8
(iii) Hitungkan perubahan haba untuk tindak balas ini. [2 markah]

(iv) Hitungkan haba pemendakan untuk plumbum(II) sulfat. [2 markah]

(d) Lukiskan gambar rajah aras tenaga untuk tindak balas ini. [2 markah]

2. Rajah menunjukkan susunan radas untuk menentukan haba pemendakan argentum

klorida.

9
 Jadual menunjukkan keputusan eksperimen ini.

Description Temperature (0C)

Penerangan Suhu (0C)
Initial temperature of sodium chloride solution 27.0
Suhu awal larutan natrium klorida
Initial temperature of silver nitrate solution 27.0
Suhu awal larutan argentum nitrat
Highest temperature of the mixture 30.5
Suhu maksimum campuran

(a) What is the meaning of heat of precipitation?

Apakah maksud haba pemendakan?

………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………
[1 mark ]

(b) Hitung :

(i) Haba yang dibebaskan semasa tindak balas.

[Muatan haba tentu bagi larutan, c = 4.2 J g-10C-1 ;Ketumpatan larutan = 1 gcm-3]

[1 mark]

(ii) Bilangan mol ion argentum, Ag+dalam larutan argentum nitrat dan ion klorida ,Cl-
dalam larutan natrium klorida

10
 [2 marks]

(iii) Bilangan mol argentum klorida, AgCl yang termendak

[1 mark]

(iv) Haba pemendakan

[2 marks]
( c ) Draw an energy level diagram for this reaction
Lukis rajah aras tenaga bagi tindakbalas ini.

[2 marks]

(d) Tuliskan persamaan ion bagi tindakbalas ini

………………………………………………………………………………………………
[1 mark]

3. 25 cm3 larutan natrium klorida 0.5 moldm-3 telah dicampurkan kepada 25 cm3 larutan
argentum nitrat 0.5 moldm-3. Suhu campuran telah meningkat daripada 28.0ºC kepada
31.9ºC.

11
[c = 4.2 J g-1 ºC-1; ρ = 1.0 g cm-3]

a) Tuliskan persamaan kimia yang lengkap bagi tindak balas ini.

___________________________________________________________________________

b) (i) Namakan mendakan yang terbentuk.

___________________________________________________________________________

(ii) Nyatakan warna mendakan ini.

___________________________________________________________________________

c) Hitung haba tindak balas pemendakan.

d) Lukis gambar rajah aras tenaga bagi tindak balas pemendakan ini.

e) Takrif haba pemendakan bagi tindak balas ini

___________________________________________________________________________

4. 50 cm3 larutan kalsium klorida 2.0 moldm-3 dicampurkan kepada 50 cm3 larutan natrium
karbonat 2.0 moldm -3. Suhu awal kedua-dua larutan adalah 29ºC. Haba pemendakan yang

12
 diperolehi adalah -12 kJ mol-1. [c = 4.2 J g-1 ºC-1; ρ = 1.0 g cm-3]

a) Tuliskan persamaan kimia yang lengkap bagi tindak balas ini.

___________________________________________________________________________

b) Tuliskan persamaan ion bagi tindak balas ini.

___________________________________________________________________________

c) Namakan mendakan yang terbentuk.

___________________________________________________________________________

d) Hitung suhu tertinggi yang dicapai dalam eksperimen.

e) Lukis gambar rajah aras tenaga bagi tindak balas pemendakan ini.

13
14
ESEI
15
1. (a) A student carried out an experiment in the laboratory to determine the heat of precipitation of
silver chloride, AgCl using the following chemical substances :
Seorang pelajar jalankan satu eksperimen untuk menentukan haba pemendakan argentum
klorida, AgCl dengan menggunakan bahan-bahan berikut :

25 cm3 of 0.5 mol dm-3 of silver nitrate solution

25 cm3 of 0.5 mol dm-3 sodium chloride solution

25 cm3 larutan argentum nitrat 0.5 mol dm-3

25 cm3 larutan natrium klorida 0.5 mol dm-3

Table below shows the result of the experiment :

Jadual di bawah menunjukkan keputusan eksperimen :

Initial temperature of silver nitrate, AgNO3 solution

29.0 oC
Suhu awal larutan argentum nitrat, AgNO3
Initial temperature of sodium chloride, NaCl solution
29.0 oC
Suhu awal larutan natrium klorida, NaCl
Highest temperature of reaction mixture
33.0 oC
Suhu tertinggi campuran

(i) Calculate the heat of precipitation of silver chloride.

[ Specific heat capacity for all solution is 4.2 J g-1oC-1 and the density of all solution is 1.0
g cm-3 ]

Kira haba pemendakan argentum klorida.

[ Muatan haba tentu larutan ialah 4.2 J g-1oC-1 dan ketumpatan semua larutan adalah 1.0
g cm-3 ]

(ii) Draw an energy level diagram for the reaction between silver nitrate and sodium
chloride.
Lukiskan gambar rajah aras tenaga untuk tindak balas di antara argentum nitrat dengan
natrium klorida.
[ 4 marks ]

2. Haba pemendakan adalah haba yang terbebas apabila satu mol mendakan terbentuk
daripada larutan akuesnya.
Dengan memberi contoh yang sesuai, huraikan satu eksperimen untuk menentukan
haba pemendakan.
Jawapan anda harus mengandungi perkara berikut :
 Senarai bahan dan radas
 Prosedur eksperimen
 Kaedah untuk menghitung haba pemendakan
[Muatan haba tentu larutan: 4.2 Jg-1 ºC-1]
[12 markah]
HABA PENYESARAN
16
 HABA TINDAK Pengiraan ΔH
BALAS
kuprum(II) sulfat + magnesium → magnesium sulfat + kuprum
Haba penyesaran (logam tersesar = kuprum)

Persamaan kimia : ……………………………………………..

Persamaan ion : ……………………………………………….

Langkah 1:
Hitungkan bilangan mol logam kuprum yang tersesar,
n = MV/1000

Langkah 2:
Hitungkan haba dibebaskan,H

H=mcθ

m = jisim larutan X [satu larutan sahaja]

c = 4.2 J g-1 ºC-1
θ = kenaikan suhu campuran

Langkah 3:
Haba Penyesaran, ΔH = H
n
Pemerhatian daripada eksperimen :
Zn + Cu2+  Zn2+ + Cu

1. Mendakan perang terbentuk

2. Larutan biru menjadi tidak berwarna
3. Cawan polistirena panas
4. Zink melarut

Cu + Ag+  Cu2+ + Ag

1. Mendakan kelabu berkilat terbentuk

2. Larutan tidak berwarna menjadi biru
3. Cawan polistirena panas
4. kuprum melarut

SOALAN HABA PENYESARAN

1. Serbuk zink berlebihan ditambahkan kepada 25 cm3 larutan kuprum(II) sulfat 0.2 moldm-3.
Suhu campuran meningkat sebanyak 9.5ºC.[c = 4.2 J g-1 ºC-1; ρ = 1.0 g cm-3]
17
a) Tulis persamaan kimia yang lengkap bagi tindak balas ini.

___________________________________________________________________________

b) Tulis persamaan ion bagi tindak balas ini.

___________________________________________________________________________

c) Nyatakan perubahan warna larutan.

d) Hitung haba penyesaran kuprum oleh logam zink.

e) Lukis gambar rajah aras tenaga bagi tindak balas penyesaran ini.

f) Takrif haba penyesaran bagi tindak balas ini

___________________________________________________________________________

2. Serbuk magnesium berlebihan ditambahkan kepada 200 cm 3 larutan ferum(II) sulfat.

Suhu campuran meningkat sebanyak 6.4ºC dan haba penyesaran yang diperolehi adalah
-268.8 kJmol-1.

[c = 4.2 J g-1 ºC-1; ρ = 1.0 g cm-3 , R.A.M Fe = 56]

18
a) Tulis persamaan kimia yang lengkap bagi tindak balas ini.

b) Hitung jisim ferum yang tersesar dalam eksperimen ini.

c) Hitung perubahan haba dalam eksperimen ini.

d) Lukis gambar rajah aras tenaga bagi tindak balas penyesaran ini

3. Rajah 1 menunjukkan susunan radas untuk menentukan haba penyesaran argentum oleh
kuprum dari larutan argentum nitrat.

19
 Rajah 1

Jadual 1 menunjukkan keputusan eksperimen ini.

Penerangan Suhu / ºC
Suhu awal larutan 29.0
Suhu akhir larutan 36.5
Jadual 1

(a) Apakah fungsi cawan polistirena dalam eksperimen ini? [1 markah]

......................................................................................................................................................

(b) Nyatakan satu pemerhatian dalam eksperimen ini. [1 markah]

......................................................................................................................................................

(c) Tuliskan satu persamaan yang seimbang bagi tindak balas di atas. [2 markah]

......................................................................................................................................................

(e) Dari keputusan eksperimen, kira

(i) perubahan haba [1 markah]

(ii) haba penyesaran [3 markah]

[ Muatan haba tentu larutan : 4.2 J g -1 ºC-1 ]

20
(f) Lukis rajah aras tenaga bagi tindak balas tersebut. [2 markah]

4. Seorang pelajar telah menjalankan satu eksperimen untuk menentukan nilai haba
penyesaran. Rajah 2 menunjukkan susunan radas yang digunakan dalam eksperimen itu.

Rajah 2

(a) Mengapakah cawan polistirena digunakan dalam eksperimen itu? [ 1 markah ]

………………………………………………………………………………………… ………

(b) (i) Nyatakan satu pemerhatian dalam eksperimen itu. [ 1 markah ]

………………………………………………………………………………………... ………

(ii) Nyatakan satu sebab bagi pemerhatian di (b)(i). [ 1 markah ]

………………………………………………………………………………………... ………

21
(c) Dalam eksperimen ini, zink berlebihan ditambah kepada 100 cm3 larutan kuprum(II)sulfat
0.5 mol dm-3. Haba penyesaran dalam eksperimen itu ialah -105 kJmol-1.
[ Muatan haba tentu larutan ialah 4.2 Jg-1ºC-1 dan ketumpatan larutan ialah 1.0 gcm-3 ]

(i) Hitung tenaga haba yang dibebaskan dalam eksperimen ini. [ 2 markah ]

(ii) Hitung perubahan suhu dalam eksperimen ini. [ 1 markah ]

(d) Lukiskan gambar rajah aras tenaga bagi tindakbalas itu. [ 3 markah ]

5. Diagram 4 shows an experiment is carried out to determine the heat of displacement of

copper from its salt solution by magnesium. 50 cm 3 of 0.2 mol dm-3 copper(II) chloride
solution is measured using a measuring cylinder and poured into a polystyrene cup. 5 g
of magnesium powder is added to copper(II) chloride solution in the cup. The contents
22
 of the polystyrene cup is then stirred with a thermometer. The temperature of the
mixture increased by 8.5 oC.
(Relative Atomic Mass: Cu = 64, Mg = 24; specific heat capacity of solution = 4.2 J g -1
o -1
C ; density of solution = 1.0 g cm-3)

Rajah 4 menunjukkan eksperimen yang dijalankan untuk menentukan haba penyesaran

kuprum daripada larutan garamnya oleh magnesium. 50 cm3 larutan kuprum(II)
-3
klorida 0.2 mol dm disukat dengan menggunakan selinder penyukat dan dituangkan ke
dalam cawan polisterina. 5 g magnesium ditambahkan ke dalam larutan
tersebut.Kandungan dalam cawan polisterina dikacau dengan termometer.Suhu
campuran meningkat sebanyak 8.5 oC.
(Jisim atom relatif: Cu = 64, Mg = 24; Haba tentu spesifik larutan = 4.2 J g -1 oC-1;
Ketumpatan larutan = 1.0 g cm-3)

(a) State the type of reaction that occurred in the experiment.

Explain your answer.
Nyatakan jenis tindak balas yang berlaku dalam eksperimen itu.
Jelaskan jawapan anda.

…………………………………………………………………………………………………..
[2 marks]

(b) Write the ionic equation for the reaction.

Tulis persamaan ion bagi tindak balas itu.

…………………………………………………………………………………………………

[2 marks]

(c) Calculate the heat change in this experiment.

Hitungkan perubahan haba dalam experiment ini.

23
 [2 marks]

(d) Calculate the heat of displacement of copper from copper(ll) chloride solution by
magnesium.
Hitungkan haba penyesaran kuprum daripada larutan kuprum(II) klorida oleh
magnesium.

[2 marks]

(e) Draw the energy level diagram for this reaction.

Lukiskan gambarajah aras tenaga untuk tindakbalas ini.

[2 marks]

6. When zinc powder is added to 50 cm 3 of 1.0 mol dm-3 of copper (II) sulphate solution, heat
energy is released. The mixture is stirred using a thermometer and the highest temperature
achieved is recorded.

24
 Apabila serbuk zink ditambahkan kepada 50 cm3 dan 1.0 mol dm-3 larutan kuprum (II) sulfat,
tenaga haba dibebaskan.Campuran itu dikacau dengan thermometer dan suhu tertinggi
diperoleh dicatatkan.

Thermometer Spatula

Zinc powder

50 cm3 of 1.0 mol dm-3

Polystyrene cup
of copper (II) sulphate
solution

The temperatures recorded during the experiment are listed as shown in the table.
Suhu yang diperolehi semasa membuat eksperimen disenaraikan dalam jadual.

Initial temperature of copper (II) sulphate solution / oC 29.5

Highest temperature obtained during the reaction / oC 32.0

(a) State two observations in this reaction.

Nyatakan dua pemerhatian dalam tindak balas ini.

……………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………..
[ 2 marks ]

(b) Name this reaction in terms of energy.

Namakan tindak balas ini dari segi tenaga.

……………………………………………………………………………………………………………………………..
[ 1 mark]

(c) Why polystyrene cup is used in this experiment?

Mengapakah cawan poilstirena digunakan dalam tindak balas ini?

……………………………………………………………………………………………………………………………..
[ 1 mark ]

(d) Find the heat released in this reaction.

Cari haba yang dibebaskan dalam tindak balas ini.

25
 [ Specific heat capacity = 4.2 J g-1oC-1 ; Density of solution = 1 g cm-3 ]

[ 1 mark ]

(e) Calculate the heat of displacement in this reaction.

Kira haba penyesaran dalam tindak balas ini.

[ 2 marks ]

(f) The chemical reaction for this reaction is given as below.

Persamaan tindak balas kimia tindak balas ini diberikan seperti dibawah.

Zn (s) + CuSO4 (aq)  ZnSO4 (aq) + Cu (s)

Write an ionic equation for this reaction

Tuliskan persamaan ion untuk tindak balas ini.

……………………………………………………………………………………………………………………………..
[ 1 mark ]

(g) Draw the energy level diagram for this reaction.

Lukiskan rajah aras tenaga untuk tindak balas ini.

[ 2 marks ]

ESEI

26
(a) Describe a laboratory experiment to determine the heat of displacement of metal by a
more electropositive metal. In your description, include the following aspects :
Terangkan eksperimen makmal untuk menentukan haba penyesaran logam oleh
logam yang lebih elektropositif.Sertakan perkara berikut di dalam penerangan anda.

 Materials and apparatus needed

Bahan dan alat radas

 Procedure of experiment
Kaedah eksperimen

 A table to collect data

Jadual untuk mengisi data

 Calculation method
Kaedah pengiraan

[ 10 marks ]

HABA PENEUTRALAN

27
 Perubahan tenaga haba apabila 1 mol 1) Peneutralan natrium hidroksida
HABA
HabaTINDAK
air terbentuk daripada tindak balasPengiraan ΔHhidroklorik
di dan asid
peneutralan
BALAS antara asid dan alkali
NaOH + HCl → NaCl + H2O
Haba peneutralan asid hidroklorik + natrium hidroksida → natrium klorida + air
2) Peneutralan kalium hidroksida dan
asid sulfurik
Langkah 1:
Hitungkan bilangan mol air H2O2KOH
, n = MV/1000
+ H2SO4 → K2SO4 + 2H2O

Langkah 2:
Hitungkan haba dibebaskan,H

H=mcθ

m = jisim asid HCl dan alkali NaOH [ dua larutan ]

c = 4.2 J g-1 ºC-1
θ = kenaikan suhu campuran

Langkah 3:
Haba Peneutralan, ΔH = H
n
Nyatakan maksud :

Asid kuat :
...............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

Contoh : ..................................................................

Asid lemah :
...............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

Contoh : ..................................................................

Alkali kuat :
...............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

28
 Contoh : ..................................................................

Alkali lemah :
...............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

Contoh : ..................................................................

SOALAN HABA PENEUTRALAN

1. Apabila 100 cm3 larutan asid hidroklorik 1.2 moldm-3 ditambahkan kepada 100 cm3
larutan ammonium hidroksida 1.2 moldm-3, suhu campuran berubah daripada 27.0C kepada
34.5C.
[c = 4.2 J g-1 ºC-1; ρ = 1.0 g cm-3]

(a) Tulis persamaan kimia yang lengkap bagi tindak balas ini.

(b) Hitung haba peneutralan bagi tindak balas ini.

c) Lukis gambar rajah aras tenaga bagi tindak balas peneutralan ini

e) Takrifkan haba peneutralan bagi tindak balas ini

__________________________________________________________________________

29
2. 200 cm3 larutan natrium hidroksida 1 moldm-3 ditambahkan kepada satu isipadu, V larutan
asid sulfurik cair 0.5 moldm-3. Haba peneutralan yang terhasil adalah -57.3 kJ mol-1.
[c = 4.2 J g-1 ºC-1; ρ = 1.0 g cm-3]

a) Tulis persamaan kimia yang lengkap bagi tindak balas ini.

b) Hitung kuantiti haba, H yang telah dibebaskan di dalam tindak balas ini.

c) Tentukan isipadu V, larutan asid tersebut.

d) Lukis gambar rajah aras tenaga bagi tindak balas peneutralan ini

3. Eksperimen I dilakukan untuk menentukan haba tindak balas peneutralan antara asid kuat
dan alkali kuati. Haba peneutralan tindak balas ini adalah –57 kJ mol-1. Rajah 3 menunjukkan
gambar rajah aras tenaga antara asid kuat dan alkali kuat.

30
 Rajah 3

a) Namakan satu contoh asid kuat dan alkali kuat. [1 markah]

…………………………………………………………………………………………………

b) Apakah yang dimaksudkan dengan “haba peneutralan” dalam eksperimen ini? [1 markah]

…………………………………………………………………………………………………

c) Nyatakan dua maklumat yang diperolehi daripada gambar rajah aras tenaga di atas.
[2 markah]

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

d) Dalam eksperimen yang lain, eksperimen II dilakukan sama keadaan seperti eksperimen I,
di mana 50 cm3 dan 1 mol dm-3 asid etanoik ditambahkan kepada 50 cm3 alkali kuat dengan
kepekatan 1 mol dm-3. Suhu campuran meningkat sebanyak 6.5 0C.

(i) Hitungkan bilangan mol alkali kuat yang telah digunakan. [1 markah]

(ii) Hitungkan haba peneutralan bagi tindak balas di antara asid etanoik dan alkali kuat.
[Muatan haba tentu larutan = 4.2 Jg-1ºC-1 , ketumpatan larutan = 1.0 g cm-3] [3 markah]

e) (i) Banding haba peneutralan bagi eksperimen I dan II. [1 markah]

…………………………………………………………………………………………………

31
(ii) Terangkan jawapan anda dalam e(i) [2 markah]

…………………………………………………………………………………………………

f) Jika eksperimen II diulangi dengan menambahkan 100 cm3 dan 1 mol dm-3 asid etanoik
kepada 100 cm3 alkali kuat dengan kepekatan 1 mol dm-3, peningkatan suhu masih 6.5ºC.
Terangkan. [2 markah]

…………………………………………………………………………………………………

4. Dalam satu eksperimen untuk mengkaji haba peneutralan, 25.0 cm3 larutan natrium
hidroksida 1.0 mol dm-3 telah ditambahkan ke dalam 25.0 cm3 larutan akueus asid
hidroklorik 1.0 mol dm-3.
Campuran dikacau, dan suhu maksimum direkodkan.
Rajah 4 menunjukkan susunan radas yang digunakan dalam eksperimen ini.

32
 Rajah 4

Data berikut diperoleh:

(a) Apakah yang dimaksudkan haba peneutralan? [1 markah]

......................................................................................................................................................
.

(b) Tulis persamaan ion bagi tindak balas antara asid hidroklorik dan natrium hidroksida
[1 markah]
......................................................................................................................................................

(c) Berdasarkan data yang diperolehi daripada eksperimen, hitung

(i) bilangan mol asid hidroklorik yang digunakan [1 markah]

(ii) kuantiti haba yang dibebaskan [1 markah]

33
(iii) haba peneutralan [1 markah]

(d) Lukiskan gambar rajah aras tenaga bagi tindak balas [2 markah]

(e) (i) Haba peneutralan yang diperoleh dari eksperimen kurang dari nilai teori. Berikan
sebab.
[1 markah]

......................................................................................................................................................

(ii) Cadangkan satu langkah pengubahsuaian yang boleh dibuat ke atas radas untuk mendapat
keputusan yang lebih tepat. [1 markah]

......................................................................................................................................................

(f) Eksperimen diulang dengan menggandakan isipadu kedua-dua asid hidroklorik dan
natrium hidroksida.
Dengan anggapan bahawa suhu awal tindak balas adalah sama, apakah suhu maksimum
campuran yang dijangkakan? [1 markah]

......................................................................................................................................................

34
Essay Question : Section B

1. (a) Heat of neutralisation for hydrochloric acid when react with any strong alkali is
-57 kJ mol-1.
Haba peneutralan bagi asid hidroklorik bertindak balas dengan sebarang alkali
kuat adalah -57 kJ mol-1.

(i) Name one strong alkali.

Namakan satu alkali kuat.
[1 mark]

(ii) Draw an energy level diagram for the neutralisation reaction in (a)(i)
Lukiskan satu gambarajah aras tenaga bagi tindak balas peneutralan dalam
a(i)
[3 marks]

(iii) State three information that can be obtained from the energy level diagram.
Nyatakan tiga maklumat yang boleh diperolehi dari rajah aras tenaga.

[3 marks]

2. Table shows thermochemical equations of Experiment 1 and Experiment 2.

Jadual menunjukkan persamaan termikimia bagi Eksperimen 1 dan Eksperimen 2.

Experiment Thermochemical Equation

Eksperimen Persamaan Termokimia

1 NaOH + HCl → NaCl + H2O ∆H = -57.3 kJmol-1

35
 2 NaOH + CH3COOH → CH3COONa + H2O ∆H = -51.5 kJmol-1

(a) Based on Table above,

Berdasarkan Jadual di atas,

(i) State the type of reaction.

nyatakan jenis tindak balas [1 mark]

(ii) State the differences between the total energy content of the reactants and the
total energy content of products.
nyatakan perbezaan di antara kandungan tenaga bahan tindak balas dan
kandungan tenaga hasil tindak balas.
[1 mark]

(iii) Explain the difference of the heat of neutralization for the reactions above.
Jelaskan perbezaan haba peneutralan bagi tindak balas–tindak balas di atas.
[5 marks]

(b) In Experiment 1, 50 cm3 of 1.0 moldm-3 sodium hydroxide solution is reacted with 50
cm3 of 1.0 moldm-3 of hydrochloric acid solution.
Di dalam Eksperimen 1, 50 cm3 larutan natrium hidroksida, 1.0 moldm-3 ditindak
balaskan dengan 50 cm3 larutan asid hidroklorik, 1.0 moldm-3.

(i) Calculate the heat released in the reaction.

Kirakan haba yang terbebas dari tindak balas.
[3 marks]

(ii) What is the temperature change of the reaction mixture?

[Specific heat capacity = 4.2 J g-1 0C-1, density of solution = 1 g cm-3]
Berapakah perubahan suhu campuran tindak balas?
[Muatan haba tentu larutan = 4.2 J g-1 0C-1, ketumpatan larutan = 1 g cm-3]
[3 marks]

(iii) Nilai haba peneutralan yang diperolehi di makmal adalah lebih rendah
daripada nilai teori.Jelaskan.
[2 marks]
(c) Diagram shows two energy level diagrams of different reactions.
Rajahmenunjukkan dua gambar rajah aras tenaga bagi tindak balas berlainan.

36
 Based on Diagram, compare the energy level diagram A and energy level diagram B.
Berdasarkan Rajah , bandingkan gambar rajah aras tenaga A dan gambar rajah aras
tenaga B.
[5 marks]

(b) Table below shows the heat released for Experiment I, II and III using different acid
that has been reacted with sodium hydroxide solution.
Jadual di bawah menunjukkan haba yang di bebaskan pada eksperimen I, II dan III
menggunakan asid yang berbeza yang di tindak balaskan dengan larutan natrium
klorida.

Heat released /
kJ mol-1
Experiment Chemical equation
Haba di
Eksperimen Persamaan tindak balas
bebaskan / kJ
mol-1
I HCl + NaOH  NaCl + H2O 57
II CH3COOH + NaOH  CH3COONa + H2O 54
III H2SO4 + 2 NaOH  Na2SO4 + 2 H2O 114

Berdasarkan jadual di atas, terangkan perbezaan dalam haba yang di bebaskan di

antara:
(i) Eksperiment I and II
(ii) Eksperiment I and III
[ 6 marks ]

HABA PEMBAKARAN

37
 Perubahan tenaga haba 1) Pembakaran etanol
Haba pembakaran apabila 1 mol bahan dibakar
dengan lengkap di dalam C2H5OH + 3O2 → 2CO2 + 3H2O
Haba pembakaran Etanol + oksigen → karbon
oksigen berlebihan di bawah dioksida + air
keadaan piawai.
Persamaan kimia : ……………………………………..
2) Pembakaran metanol

Langkah 1: CH3OH + 3/2 O2 → CO2 + 2H2O

Hitungkan bilangan mol etanol yang terbakar

Bilangan mol Y, n = jisim etanol

Jisim molar

Langkah 2:
Hitungkan haba dibebaskan,H

H=mcθ

m = jisim air yang dipanaskan

c = 4.2 J g-1 ºC-1
θ = kenaikan suhu air

Langkah 3:
Haba Pembakaran, ΔH = H
n

SOALAN HABA PEMBAKARAN

HABA PEMBAKARAN

1. Satu eksperimen telah dijalankan untuk menentukan haba pembakaran etanol. Keputusan
eksperimen adalah seperti berikut:

Isi padu air = 200 cm3

Suhu awal air = 29.0 ºC
Suhu tertinggi air = 59.0 ºC
Jisim pelita + etanol sebelum pembakaran = 245.85 g
Jisim pelita + etanol selepas pembakaran = 244.95 g
[c = 4.2 J g-1 ºC-1; ρ = 1.0 g cm-3 ; molar mass etanol = 46 ]

a) Tulis persamaan kimia lengkap tindak balas ini.

b) Hitung haba pembakaran etanol.

38
c) Lukis gambar rajah aras tenaga bagi tindak balas pembakaran ini

d) Takrif haba pembakaran bagi tindak balas ini

___________________________________________________________________________

2. Pembakaran lengkap 1 mol butan-1-ol membebaskan 2678 kJ tenaga haba. Suhu 500 cm 3
air meningkat sebanyak 35ºC. [c = 4.2 J g-1 ºC-1; ρ = 1.0 g cm-3 , jisim molar butanol = 74 ]

a) ) Tulis persamaan kimia lengkap tindak balas ini.

___________________________________________________________________________

b) Hitung jisim butan-1-ol yang telah terbakar lengkap dalam oksigen.

c) Lukis gambar rajah aras tenaga bagi tindak balas pembakaran ini
39
2. (a) What is the meaning of the heat of combustion of an alcohol?
Apakah yang dimaksudkan dengan haba pembakaran alkohol?

…………………………………………………………………………………………………

[ 1 mark]
(b) Table shows the heat of combustion of three types of alcohol.
The number of carbon atoms and the attractive force between molecules are among the
factors that affect the value of heat of combustion.
Jadual menunjukkan haba pembakaran tiga jenis alkohol.
Bilangan atom karbon dan daya tarikan antara molekul adalah antara faktor-faktor
yang mempengaruhi nilai haba pembakaran.

Molecular Heat of combustion / kJ

Name of alcohol
formula mol-1
Nama alkohol
Formula molekul Haba pembakaran
Methanol / metanol CH3OH 725
Ethanol / etanol C2H5OH 1376
Propanol / propanol C3H7OH 2015

(i) Based on the table, draw the graph of the heat of combustion against number of
carbon atoms on the graph paper below.
Berdasarkan jadual, lukis graf haba pembakaran melawan bilangan atom karbon pada
graf di bawah.

40
 [2 marks]

(ii) Based on the graph in (b)(i), as the number of carbon atoms increases so does the value
of the heat of combustion. Explain why.
Berdasarkan pada graf di (b)(i), apabila bilangan atom karbon bertambah, nilai haba
pembakaran juga bertambah. Terangkan mengapa.
…………………………………………………………………………………………………
[2 marks]

(iii) Calculate the heat released when 2.3 g of ethanol is completely burnt in air.
Given that the relative atomic mass of C = 12; H = 1; O = 16.
Use the formula:
Heat released = number of moles x heat of combustion.
Hitungkan haba yang dibebaskan apabila 2.3 g etanol terbakar lengkap dalam udara.
Diberi jisim atom relatif bagi C = 12; H = 1; O = 16.
Gunakan rumus:
Haba yang dibebaskan = bilangan mol x haba pembakaran

41
 [2 marks]

(c) Methanol and ethanol do not have isomers.

Propanol has two isomers.
Draw the structures of the two isomers of propanol.
Metanol dan etanol tidak mempunyai isomer.
Propanol mempunyai dua isomer.
Lukiskan struktur dua isomer bagi propanol.

[2 marks]

BAHAGIAN B: ESEI

1. (a) Metana, CH4 adalah bahan api yang biasa digunakan dan ianya adalah komponen
utama yang terdapat dalam gas asli cecair.

Haba pembakaran metana adalah -898 kJ mol-1.

Tuliskan persamaan kimia bagi pembakaran lengkap metana. Hitungkan jumlah haba yang
dibebaskan apabila 1 gram metana terbakar dengan lengkap dalam udara berlebihan.

[Jisim atom relatif : C=12, H=1,O=16 ] [4 markah]

(b) Rajah 10.1 dan 10.2 menunjukkan dua gambar rajah aras tenaga tindak balas kimia.

42
Bandingkan dan bezakan Rajah 10.1 dan 10.2 dari segi perubahan kandungan tenaga,
perubahan haba dan perubahan suhu tindak balas dalam tindak balas ini. [6 markah]

(c) Jadual 10 di atas menunjukkan haba pembakaran bagi empat jenis alkohol.

Formula Jisim atom Haba Pembakaran

Nama Alkohol
Molekul realtif / kJ mol-1
Metanol CH3OH 32 - 725
Etanol C2H5OH 46 - 1 376
Propanol C3H7OH 60 - 2 015
Butan-1-ol C4H9OH 74 - 2 676

Berdasarkan data dari Jadual 10,

(i) nyatakan perubahan haba pembakaran bagi alkohol yang diberikan.

(ii) terangkan jawapan anda dalam (c)(i) [6 markah]

2. Persamaan termokimia bagi pembakaran butanol adalah seperti berikut.

C4H9OH + 6O2 → 4CO2 + 5H2O ΔH = -2679 kJmol-1

[Jisim atom relatif: H=1, C=12, O=16, muatan haba tentu air = 4.2 Jg-1ºC-1]

(a) Tuliskan tiga interpretasi atau kenyataan yang boleh dibuat dari persamaan di atas.
[3 markah]

(b) Kira jisim butanol yang perlu dibakar untuk menaikkan suhu 400 cm3 air sebanyak 25°C.
[3 markah]
43
(c) Huraikan satu eksperimen untuk menentukan haba pembakaran butanol.
Jawapan anda mestilah mengandungi:

(i) susunan radas yang digunakan [2 marks]

(ii) prosedur eksperimen [6 marks]
(iii) data yang diperolehi daripada eksperimen [2 marks]
(iv) penghitungan haba pembakaran butanol. [4 marks]

44