Segehan Saiban adalah caru dalam wujud yang lebih kecil dan digunakan dalam upacara
bhuta yadnya yg dilaksanakan setiap hari. Segehan Saiban mengandung makna sebagai
ungkapan terimakasih atau rasa sukur kehadapan Tuhan, Bhuta dan benda-benda
ciptaannya.
1
SEGEHAN
Ong Sang Kala Bhucari, kita rencang ancangan Hyang Pasupati, manusanta angaturaken
sega mewarna, hawya ta anyangkala anyangkali sang adruwe yajna, wehing manusan ta
kadirgayusan. Ongsiddirastu swaha
Ong Sang Buta Bhucari, kita rencang ancangan Hyang Pasupati, manusanta angaturaken
sega mewarna, hawya ta anyangkala anyangkali sang adruwe yajna, wehing manusan ta
kadirgayusan. Ongsiddirastu swaha
Ong Sang Durga Bhucari, kita rencang ancangan Hyang Pasupati, manusanta angaturaken
sega mewarna, hawya ta anyangkala anyangkali sang adruwe yajna, wehing manusan ta
kadirgayusan. Ongsiddirastu swaha.
Segehan pulangan diartikan sebagai lambang persembahan kepada Sang Hyang Panca
Maha Bhuta (I Ratu Ngurah Tangkeb Langit, I Ratu Wayan Tebeng, I ratu Made
Jelawung, I Ratu Nyoman Sakti Pengadangan dan I ratu Ketut Petung) melalui
2
perwujudannya sebagai Sang Catur Sanak (Anggapati, Merajapati, Banaspati, Banaspati
Raja) dan Sang Bhuta Dengen.
3
Saa Mantra Segehan Tumpeng Putih Kuning.
Singgih Ratu Sang Hyang Nawaruci, titiyang ngaturang segehan nasi tumpeng putih kuning,
maiwak bawang jahe muah jejeron matah,ledang I Ratu amuktisari, risampun amuktisari,
mangda ledang micayang keselamatan, titiyang sekeluarga nunas dirgahayu dirgayusa,
asapunika atur titiyang, ledang I Ratu mantuk ring Dang Kahyangan soang-soang, antuk
kekiranganipun, mangda ledang ngampurayang.
Segehan sah-sah adalah wujud ritual segehan yang nasinya ditaruh begitu saja atau
terurai, tanpa warna, jeroan matah, uyah, bawang merah, jahe, yang ditujukan kepada
para mahluk halus seperti wong samar, dete, tonya, dsb.
Ong Ang Durgha Bhucari ya namah swaha, Ih kita Durgha Bhucari, metu sira saking sunia,
ingsun paweh tadah saji ganjaran sega sasah, iki tadah saji nira, ngraris amuktisari, wus sira
amuktisari, aja angandakaken lara roga kegeringan, angadakaken urip kekaren waras,
dirgayusa ring manusa, mantuk sira maring Dang Kahyangan sira.
Puja Mantra Segehan Sasah Brumbun.
Sa Ba Ta A I, Panca Maha Bhuta ya namah swaha, Ih sira Dhurga Bhucari, metu kita saking
madya, iki ingsun paweh sira tadah saji ganjaran, maka sega sasah brumbun, iki tadah saji
nira, wus anadah saji aja sira angadakaken lara roga, kageringan ring jagate, angadakaken
sira urip waras dirghayusa, ngraris sira amuktisari, sumurup sira ring Bhatari Dhurga, Ang
Ah mertha bhuta ya namah swaha.
4
Atau dengan mantram yang lain.
Om Ung Rah Phat Astra ya namah, Om Atma tattwatwa sudhamam swaha,
Om Ksama sampurna ya Sri Pasupati ya Om Phat,
Om Sriyam bhawantu Purnam bhawantu, Sukham bhawantu.
Om Anantasana Padmasana ya namah,
Om Om Dewa pratistha ya namah,
Om Hrang Hring Sah Paramasiwa Adhitya ya namah.
Om Sang Bang Tang Ang Ing Nang Mang Sing Wang Yang, Om Ang Ung Mang.
Iki tadah sajin ira, sing walang hati, sira angandang-ngandangane, apan ingsun weruh saka
bela nira, kangetan ayua lali.
Segehan kepel gede adalah wujud ritual segehan yang beralaskan don telujungan “pucuk
daun pisang” yang dibuat dengan cara dikepal/digenggam, yang besarnya sesuai dengan
besarnya kepalan tangan, yang ditujukan kepada Sang Bhuta Tiaksa yang berstana di
Dalem Nusa.
Singgih ratu sasuhunan titiyang Sang Adikala, ledang I Ratu rawuh, titiyang ngaturang
segehan kepel gede, maiwak bawang jahe miwah jejeroan matah, durus I Ratu amuktisari,
risampun amuktisari mangda ledang ngamijilang kasidian, titiyang nunas kerahayuan lan
panjang usia, antuk kekirangan titiyang, ledang I ratu ngampurayang.
Segehan Tuutan dipersembahkan kepada bhuta kala saat ada kematian atau rumah
warga dilalui oleh mayat yang diusung ke kuburan.Segehan dibuat di atas “don
biyah”sejenis daun talas, sebagai lauknya bawang jahe terasi dan dilengkapi dengan api
takep. Bentuk segehan berbentuk nasi wong-wongan, nasi kepel, atau nasi sah-sah.
Singgih ratu sasuhunan titiyang Ratu Gede Mecaling, mangda ledang I Ratu rawuh, puniki
titiyang ngaturang segehan don biyah, mabe bawang jahe miwah sere, durusang amuktisari
6
sareng ancangan, bala wadwa sami, risampun wusan amuktisari, mangda ledang I Ratu
mapaica kasidian, titiyang nunas mangda luput ring sahananing gring, grubug ngutah
bayar, muah ring sasab mrana, wantah asapunika atur titiyang, antuk kekirangan lan
kaiwangan titiyang, ledang I Ratu ngampurayang.
7
CARU
8
Madya.
Ih Sang Bhuta Tiga Sakti, ring madya genahira, iki tadah saji nira, sekul brumbun, iwak
ayam brumbun, ingolah winangun urip, rinancana kadi nguni, wus sira amuktisari, mulih
sira sowang-sowang, sang adrwe gawe caru ri sira, sungana dirghayusa, weha urip, lah
poma, poma, poma.
Yan kirang tatadahanira, iki jinah satak salawe, maka pangenepan ipun, lah pada mapupul
sira kabeh, yan wus sira amangan-anginum, lah pamantuka ta sira, sungana urip waras,
teguh timbul, akulit tembaga, awalung wesi, urat kawat, mangkane de nira anugraha, ri sang
agawe caru ri sira.
Ong Sang Bang Tang Ang Ing Nang Mang Sing Wang Yang, Ang Ung Mang.
Ong Kang Kasolkaya, isana swasti sarwa bhuta sukha pradhana ya namah swaha.
9
Puja Mantra Caru Ayam Putih Siyungan.
Ong ndah ta kita Sang Bhuta Pitha, Bhuta Lembukania aran sira, ring pascina desan ta, pon
pancawaran ta, sapta urip ta, pitung atus pitung dasa pitu bala wadwan ta, Dewa Mahadewa
dewantan ta.
Iki tadah sajin ira, penek kuning iwak ayam putih siyungan winangun urip, katekeng
saruntutania.
Menawi wenten kirang lan lupt, den geng sinampura sang adruwe caru.
Sira ta nugraha dirgayusa lan dirgahayu sang adruwe caru, apan sang adruwe caru mangke
anangun karya ayu.
Iki hana jinah satak selawe lan lawe satukel. Tuku akena ring pasar agung. Wus mangkana
mewali ta kita kagenah sowang-sowang. Sumurup ta kita manadi Sang Hyang Tiga Wisesa.
Pasang sarga ta kita ring Bhatara Siwa.
Om Siddirasastu swaha. Om Tang namah swaha.
10
Mantram lain untuk Caru Ayam Brumbun.
Ih Sang Bhuta Tiga Sakti, ring madya genahira, iki tadah sajinira, sekul brumbun, iwak
ayam brumbun, ingolah winangun urip, rinancana kadi nguni, wus sira amukti sari, mulih
sira sowang-sowang, sang agawe caru ri sira, sungana dirghayusa, weha urip, lah poma,
poma, poma.
11
Saha Puja Mantra Caru Alaning Dewasa.
Ong pakulun Sang Bhutakala Wisaya, Sang Bhutakala We-Uku, Sangkala Dwimba Pepet,
Sangkala Byantara-Dora-Waya, Sangkala Sri Raja Mandala, Sangkala Tiga Sakti, Sangkala
Caturwara-Pancawara-Sadwara-Saptawara-Astawara-Sanggawara, Sangkala Nawa Wara,
Sangkala Dasa Angker, Sangkala Agni Bawaka, Sangkala Brahma, Sang Bhuta Mrethyu,
Sangkala Nganten, Sang Bhuta Kundang Kasih, Sangkala Rumpuh, Sangkala Dumrana,
salwiring Sangkala Raja Mrana.
Mapupul ta kita kabeh ning kene, iki tadah sajinira sadaya, sama kang tininda, kasukanira
kabeh ring sang adrwe caru, den pada enak ta kita amangan anginum, nanging ta denira
amalaku, amalaku kadirgayusan, hawya ta kita pati rarogoti, anyangkala anyangkali sang
adrwe yajna lan sang amuja, anugrahakena kadirgayusan ring kita sami.
Ong dirgahayur astu tad astu ya namah swaha.
Selanjutnya metabuh arak berem sebanyak sembilan kali, kemudian ayabkan, terakhir
siratang tirtha penglukatan pabersihan dari sulinggih sebanyak sembilan kali juga.
1. Di atas pada sanggah cukcuk: peras daksina, punjung putih kuning, tipat gong, tipat
galeng, jangkep antuk tegen-tegenan.
2. Di jalan(bawah): segehan pulangan, segehan agung, segehan nasi sah-sah, nasi kepel
putih, dengan lauk jeroan matah dan bawang jahe.
3. Di halaman: segehan nasi wong-wongan brumbun mabe bawang jahe muang jajeron
matah, segehan pulangan, segehan putih-kuning.
4. Di merajan: segehan nasi wong-wongan putih mabe bawang-jahe ,uah jajeron matah,
segehan pulangan, segehan putih-kuning.
12
Mantram untuk Dewa Ghana.
Pakulun paduka Bhatara Ghanapti, manusan paduka Bhatara aminta urip, kataman gering
kamaranam, prangen tadahaken sarwa bhuta sasab kabeh,yan sida waras anak sanak putu
rabining hulun, hulun angaturaken saji tiningkah wedya gana, munggwing sanggar akasa,
Ong namastute Ganapati, sarwa wighna winasanam, sarwa marana wicitram, sarwa roga
winasanam.
Sarana dihalaman sanggah dan halam rumah berwujud nasi sasah amancawarna 9
(sembilan) tanding, dengan lauk daging ayam brumbun yang diolah, bawang jahe,
garam, dan dilengkapi dengan tetabuhan serta canang 9 (sembilan), dihaturkan kepada
Sang Bhuta Raja dan Kala Raja.
Dijalan juga berwujud seperti itu, ditambah segehan agung dan nasi cah-cah 108 tanding.
Dihulunya ditancapkan sanggah cukcuk dgn wujud inti ritual berupa tumpeng kecil,
dihaturkan kehadapan Sang Bhuta Bala dan Sang Kala Bala.
Om Sang Bhuta Jangitan ring purwa, Sang Bhuta Langkir ring daksina,
Sang Bhuta Lembu Kanya ring pascima, Sang Bhuta Taruna ring uttara,
Sang Bhuta Tiga Sakti ring madya, mapupul ta kita kabeh, den amangan caru soang-soang.
Wus sira amangan anginum atetanjan, lah pamantuka sira angredana urip waras,
teguh timbul, akulit tembaga, aotot kawat, awalung wesi,
Mangkana nugraha sang adruwe caru, mwang sang angaturaken,
Om Sang Bang Tang Ang Ing Nang Mang Sing Wang Yang
Ang Ung Mang.
14
METABUH
Ngayabang Segehan :
Ong, bhuktyantu Durga katara, buktyantu Kala Mawaca, bhuktyantu sarwa bhutanam,
buktyantu pisaca sanggham.
Nyambehang Beras.
Om ndah ta kita kaki bhuta ulu lembu, kaki bhuta ulu angsa, kaki bhuta kilang-kilung, iki
tadah sajin ira.
Aja sira anyengkalen, amigranin, anglaranin, angeringin, baliken sira raina wengi, menawi
wenten kirang wenten luput, reng gna sinampura.
Iki tadah sajin ira, sing walang hati, sira angandang-ngandangane, apan ingsun weruh saka
bela nira, kangetan ayua lali.
Penundung Bhuta.
Ri wus amukyaken caru, pamuliha sira ring patungguan nira sowang-sowang, aja culig salah
gawe, anut lanus genter pater tan paamengan.
15