BAB 3:TAMADUN MELAYU:

TERAS TAMADUN MALAYSIA

(BAHAGIAN II)
• Pencapaian tamadun Melayu menjadi bukti kegemilangan bangsa Melayu pada
lembaran sejarah silam. Pencapaian ini boleh dilihat daripada aspek material
(benda), intelektual (ilmu pengetahuan) dan spiritual
(agama/ kepercayaan)
Kerajaan dan
Pemerintahan

Kesenian dan
Pendidikan
kemahiran

Pencapaian
Tamadun
Melayu
Bahasa dan Sosial dan
Sastera Budaya

Ekonomi
 Kerajaan dan Pemerintahan
Kerajaan Sribuza Islam,
Palembang
• Kerajaan Samudera-Pasai, Acheh
• Kerajaan Melayu Melaka
Kerajaan Islam Demak,
Jawa
• Kerajaan Acheh Darussalam
• Kerajaan Pattani, Thailand
Kerajaan Buton, Ternate
• Kerajaan Johor Riau Lingga
• Kerajaan Brunai Darusslam
Pembentukan ibu kota dan istana
pemerintah
• Kota Pasai
• Kota Melaka
• Kota Aceh
• Istana Demak
• Istana Banten
Sistem pemerintahan bertulis
(Manuskrip Melayu):
• Undang-undang Laut Melaka
• Hukum Kanun Melaka
• Kanun Meukuta Alam
• Undang-Undang Kedah
• Hukum Kanun Pahang
• Undang-undang 99, Perak

• Kerajaandan sistem pemerintahan berperananpenting dalam pembinaan tamadun dan

merupakan tonggak masyarakat.

• Juga dikenali sebagai kesultanan sempena gelaran sultan yang bermaksud kekuasaan
disamping menunjukkan negara tersebut berteraskan ajaran Islam.
PENDIDIKAN
•Wujud pendidikan formal dan
informal.
•Wujud institusi pendidikan: masjid,
madarasah, pondok, surau, pesantren.
•Kelahiran penulisan dan penyalinan
naskhah kitab berdasarkan manuskrip
Melayu
SOSIAL DAN BUDAYA
•Budaya menulis: manuskrip Melayu
•Budaya berpuisi: pantun & gurindam
•Tradisi lisan: tukang cerita, tok dalang,
tok selampit.
• Interaksi dengan kaum bukan Melayu
•Budaya beradat dan pantang larang
• Kewujudan institusi pendidkan
Islam
• Kecenderungan sultan menguasai
pendidikan Islam
• Kemunculan golongan intelektual
Melayu terutama bidang falsafah
dan agama
Sosial
• Interaksi pemerintah Melayu berjaya
dijalinkan antara rumpun Melayu di
seluruhAlam Melayu dengan semangat
persahabatanyang bermula melalui
perluasanwilayah.
juga wujud sepertidengan kuasa
Eropah dan dibuktikan oleh adanya
surat Melayu kepada pegawaiBritish.
 • Munculnya bandar dan kota yang
EKONOMI lengkap prasarana. Masyarakat
•Pelabuhan Melaka pedalaman memanfaatkan
•Pelabuhan Aceh kewujudan pekan dan bandar utk
•Pelabuhan Betawi menjual hasil pertanian, ternakan,
•Penggunaan mata wang : hasil tangkapan dll.
•Mata wang Kesultanan Melayu Melaka
•Mata wang Kesultanan Aceh Darulsalam • Kepesatan pelabuhan
menyemarakkan pertumbuhan dan
kemasyarakatan lain seperti budaya
dan seni, intelektual, reka cipta dan
pemerintahan dan perkembangan
budaya luar bersesuaian dgn sifat
kemelayuan (cth: bumbung
bertingkat – seni bina China).
Kemunculan intelek Melayu:
•Hamzah Fansuri BAHASA DAN SASTERA
•Shamsuddin al-Sumaterani
•Nuruddin al-Raniri,
•Abdul Rauf Singkel Pertambahan kosakata dalam
• Abdul Samad al-Palembani bahasa Melayu dari bahasa
Arab, India dan Cina.

Kecenderungan Sultan-Sultan
Penghasilan manuskrip
mempelajari Islam: Melayu dalam sastera prosa
•Sultan Mansur Syah dalam Kesultanan dan puisi.
Melaka
•Sultan Alauddin Riayat Syah dalam
Kesultanan Selangor Penggunaan tulisan Jawi.
 Persuratan dan hasil penulisan

Sebelum Islam Selepas Islam

- Bentuk sastera lisan Sastera kitab–

Sharabul Ashiqin – Hamzah Fansuri
dan hikayat
Sastera ketatanegaraan–
Tajul Salatin – Bukhari al-Jauhari
Cerita mitos –
Puteri Santubong Historiografi–
Sulalatul Salatin– Tun Sri Lanag
Cerita legenda –
Mahsuri Kitab-kitab perubatan–
Tayyib al-Ihsan fi Tibbil Insan – Wan
Cerita mergastua – Ahmad Muhammad Zain al-Fatani
Sang Kancil Astronomi–
Ilmu Falak– Syeikh Ahmad al-Fatani
Ungkapan–
pantun, peribahasa,
Matematik–
gurindam, seloka Raudat al-Hussab fi A’mal al-Hisab –
Syeikh Ahmad Abdul Latif al-Khatib
Memiliki pelbagai kemahiran pembuatan
barang-barang keperluan yang
mengandungi falsafah Melayu berteraskan
agama Islam, mempunyai nilai estetika
yang tinggi.
Cth: pembuatan rumah, peralatan
kelengkapan rumah, pakaian dan
peralatan menulis.

KESENIAN DAN KEMAHIRAN

PEMBUATAN

q Seni bina: rumah, masjid & wakaf

q Seni kraftangan: tenun, anyaman,
sulaman & tekat
q Seni tekstil & seni tembikar
q Peralatan rumah berasaskan kayu
dan peralatan menulis.
 Kesenian

Seni Muzik Seni Ukir dan Khat

Seni tari
 Gamelan  Mimbar masjid
 Zapin
 Cak Lempong  Ukiran kayu
 Mak Yong
 Kompang  Ukiran tembaga
 Inang

Seni Bela Diri/Persilatan Seni Pertukangan

 Silat gayong  Rumah
 Silat cekak  Senjata
 Silat lincah  Perahu

Seni Tenun, Sulaman dan Anyaman

 Songket Seni Kulinari
 Tekat  Acar buah
 Selendang  Rendang
 Tikar  Gulai
 Terendak  Nasi – Dagang, Ulam,
 batik Ambang, Kerabu
 Teknologi Pertanian
Bajak & Sistem saliran air

Sains Ukuran,
Timbangan dan Teknologi Alam Bina
Sukatan
Sains dan Rumah kutai, rumah
Ukuran – jengkal, hasta, Teknologi panjang, kubah, masjid
Depa. Kampung Laut
Masa – pekan, purnama,

Teknologi Tekstil dan warna

Mencanting batik & Mesin tenun
Peranan Tamadun Melayu dalam
Pembinaan Tamadun Malaysia

q Sistem perundangan tradisional

q Agama islam dan adat istiadat melayu
q Nilai peradaban tamadun melayu
q Hubungan tamadun melayu dengan tamadun-tamadun
lain
q Kedudukan istimewa orang melayu dan bumiputera
q Semangat kebangsaan dan jati diri kebangsaan
q Penerapan nilai-nilai Islam dan kesannya
q Pendekatan sistem perbankan Islam dan Era Globalisasi.
 SISTEM PERUNDANGAN
TRADISIONAL

• Sejarah dan asas sistem

pemerintahan Malaysia – negara
bangsa berbentuk persekutuan terdiri
daripada komponen 14 buah negeri

• Sistem beraja masih diamalkan di

Malaysia
• – Yang dipertuan Agong sebagai ketua
negara dan Raja-raja Melayu sebagai
Ketua negeri.
AGAMA ISLAM & ADAT ISTIADAT MELAYU

• Islam dan adat melayu mempunyai struktur terpenting kemelayuan di mana

saling melengkapi dan berintegrasi ke dalam wadah kemelayuan dalam tamadun
Malaysia.
• Perlantikan Sultan dimestikan beragama Islam kerana peranannya mengetuai
agama Islam di setiap negeri.

• Agama Islam sebagai agama persekutuan Malaysia:

• Melindungi dan menjaga agama Islam di kalangan orang Islam.

• Undang-undang syariah terangkum kuasa mahkamah dan dikuat dalam

kuasakan kepada masyarakat Islam
NILAI PERADABAN TAMADUN MELAYU
Berteraskan nilai-nilai agama Islam yang
memperkukuhkan akhlak dalam tamadun Melayu.

Ketaatan
Keimanan / kepadaSultan Kepatuhan
ketakwaan dan kepada undang- Mendahului
menghormati undang dan adat yang tua
kpd Allah
pemimpin

Bersopan
Saling Meraikan Bertimbang santun dan
menghormati tetamu rasa berbudi
orang lain pekerti

Bermesyuarat Bekerja
Bergotong-
dan bersungguh-
royong
bermuafakat sungguh
Dasar Penerapan Nilai Islam di Malaysia
• Dasar penerapan nilai-nilai islam dalam pentadbiran
diperkenalkan 1985
• Usaha kerajaan untuk memasukkan unsur-unsur islam dalam
pentadbiran kehidupan rakyat malaysia
• Membimbing dan membentuk akhlak yang berfaedah dalam
kehidupan setiap rakyat ke arah ketinggian maruah
• Menanam nilai-nilai murni ke dalam sistem pentadbiran
negara.

 Membentuk sebuah masyarakat Malaysia yang bermaruah,

beridentiti kukuh dan disegani oleh masyarakat lain
 Menubuhkan sebuah 'negara bahagia’
Menghapuskan sikap yang negatif dalam menjalankan tugas
yang dipertanggungjawabkan
 Menghasilkan perkhidmatan yang bermutu.
PENTADBIRAN

PERUNDANGAN

SOSIAL

PENDIDIKAN

EKONOMI

KESENIAN
 Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM)

• Memastikan ajaran Islam terpelihara kesuciannya di kalangan masyarakat dengan

penuh dedikasi, cekap dan berkesan
• Membangun dan meningkatkan kualiti pengurusan dan pentadbiran Hal Ehwal
Islam di kalangan pengurus dan pentadbir agensi kerajaan, NGO’S dan pemimpin
masyarakat;
• Membentuk para daie’ yang berdisiplin, berwawasan, berketerampilan dan
profesional.
DASAR PENERAPAN NILAI-NILAI ISLAM
• Program Dakwah Islamiah Seperti Yadim, Abim,
Perkim.

PELAN INTEGRASI NASIONAL

• Bagi tempoh 5 tahun pertama (2004-2008), PIN menetapkan lima sasaran

keutamaan yang hendak dicapai. Sasaran yang dikenali sebagai TEKAD
2008 ini ialah:
• Mengurangkan gejala rasuah, penyelewengan dan salahguna kuasa secara
berkesan;
• Meningkatkan kecekapan dalam sistem penyampaian perkhidmatan awam
dan mengatasi karenah birokrasi;
• Meningkatkan tadbir urus korporat dan etika perniagaan;
• Memantapkan institusi keluarga; dan
• Meningkatkan kualiti hidup dan kesejahteraan masyarakat.
AKTA PENCEGAH RASUAH 1967

• Fungsi Suruhanjaya Pencegahan Rasuah Malaysia diperuntukkan di bawah

Seksyen 7 Akta Suruhanjaya Pencegahan Rasuah Malaysia (SPRM) 2009
iaitu:
• Menerima dan menimbangkan apa-apa aduan tentang pelakuan kesalahan di
bawah Akta ini dan menyiasat mana-mana aduan itu sebagaimana yang
difikirkan praktik oleh Ketua Pesuruhjaya atau pegawai-pegawai itu;
• Mendidik orang ramai untuk menentang rasuah;
• Mendapatkan dan memelihara sokongan orang ramai dalam memerangi
rasuah.

DASAR PENERAPAN NILAI ISLAM DALAM

PENTADBIRAN
• Tanggungjawab
• Amanah
• Berbudi mulia
• Bersyukur
• Ikhlas
• Dedikasi
• Sederhana
• Tekun
• Bersih
• Disiplin
• Bekerjasama
 MAJLIS DAN
JABATAN
AGAMA ISLAM
NEGERI

KUASA KETUA
MAHKAMAH
AGAMA ISLAM DI
SYARIAH
SETIAP NEGERI

PERUNDANG
AN

KEDUDUKAN
AGAMA ISLAM
DALAM YANG DIPERTUAN
PERLEMBAGAAN AGONG SEBAGAI
PERSEKUTUAN KETUA AGAMA
ISLAM
 MAHKAMAH SYARIAH

• Mahkamah Syariah di Malaysia menjalankan tugas yang

diperuntukkan oleh Perlembagaan Persekutuan.
• Pindaan Perkara 121 (1A) Perlembagaan Persekutuan pada
1988 memberi Mahkamah Syariah bidang kuasa berasingan
daripada mahkamah sivil, menjadikan Mahkamah Syariah
bebas daripada campur tangan mahkamah biasa dan
dianggap setaraf. Kuasa Mahkamah Syariah adalah di
bawah enakman negeri antaranya:
• MAHKAMAH RENDAH SYARIAH
• MAHKAMAH TINGGI SYARIAH
• MAHKAMAH RAYUAN SYARIAH

KEDUDUKAN AGAMA ISLAM DALAM

PERLEMBAGAAN PERSEKUTUAN
• Kedudukan Agama Islam dalam Perlembagaan Persekutuan
Malaysia(PPM) Termaktub dalam Perkara 3(1)
• Agama Islam menjadi agama Persekutuan
 PENGUKUHAN INSTITUSI
KEKELUARGAAN ISLAM

MEMBANGUNKAN PEMBANGUNAN
SYIAR ISLAM INSTITUSI MASJID

PROMOSI MAKANAN HALAL (HUB

PENGHAYATAN AL- QUR’AN HALAL ANTARABANGSA
PENUBUHAN SEKOLAH UNIVERSITI ISLAM
BERASRAMA PENUH ANTARABANGSA
BANTUAN KERAJAAN MALAYSIA (UIAM)

UNIVERSITI SAINS ISLAM

INSTITUT IBNU SINA
MALAYSIA (USIM)

INSTITUT
ANTARABANGSA INSTITUT KEFAHAMAN
PEMIKIRAN DAN ISLAM MALAYSIA (IKIM)
TAMADUN ISLAM (ISTAC)
 PERBANKAN ISLAM
DAN TAKAFUL

INSTITUSI ZAKAT AMANAH IKHTIAR

MALAYSIA

INSTITUSI WAKAF YAYASAN PEMBANGUNAN

EKONOMI ISLAM
MALAYSIA (YaPIEM)

LEMBAGA TABUNG
HAJI
SENI BINA MEDIA
ISLAM ISLAM

KALIGRAFI KESENIAN
ISLAM ISLAM
Rumusan

q Ke da ta ng a n I s l a m k e Tanah M e l a y u t e l a h
membentuk wajah baharu dan memperkukuhkan
identiti Melayu yang sering di bayangi elemen-elemen
yang tidak kekal.
q Dengan beridentitikan Islam, maka bangsa Melayu
akan dapat merealisasikan pepatah Melayu, “Tidak
Melayu hilang di dunia”.
q Kejituan Tamadun Melayu yang berasaskan Islam
telah berjaya membentuk satu lakaran bangsa
Melayu di Malaysia.