Anda di halaman 1dari 12

Muhammad Azhar Zeta

13018050
TK2205 – Biomolekul dalam Sistem Sel

TITRASI ASAM FOSFAT DENGAN


NATRIUM HIDROKSIDA
Asam fosfat (H3PO4) adalah asam trivalen dan terdisosiasi secara tiga tahapan dengan
reaksi sebagai berikut:

H3PO4  H+ + H2PO4¯ ; pKa1 = 2,15

H2PO4¯  H+ + HPO4²¯ ; pKa3 = 7,20

HPO4²¯  H+ + PO4³¯ ; pKa3 = 12,40

Perlu diketahui bahwa asam lemah H3PO4 merupakan buffer karena ketika berdisosiasi akan
membentuk senyawa basa konjugasinya, sehingga cenderung untuk menahan perubahan pH ketika
ditambahkan asam atau basa. Perhitungan pH setelah penambahan NaOH dapat dilakukan
dengan menggunakan persamaan Henderson Hasselbach untuk tiap-tiap tahap disosiasi.

pH1 = pKa1 + log{[H2PO4¯]/[H3PO4]} ; disosiasi pertama

pH2 = pKa2 + log{[HPO4²¯]/[H2PO4¯]} ; disosiasi kedua

pH3 = pKa3 + log{[HPO4²¯]/[PO4³¯]} ; disosiasi ketiga

Adapun perhitungan pH murni dari asam fosfat sebelum penambahan NaOH adalah dengan
rumus sebagai berikut:

pH = -log√𝐾𝑎 𝑥 𝑀
Perhitungan nilai pH pada titik ekivalen adalah sebagai berikut:

pH1 = (pKa1 + pKa2)/2 ; Titik ekivalen 1

pH1 = (pKa1 + pKa2)/2 ; Titik ekivalen 2

Dengan perhitungan dengan menggunakan Ms. Excel diperoleh hasil sebagai berikut untuk tiap
tahap disosiasi pada pencampuran H3PO4 1M dan NaOH 1M:

Tabel 1. Data disosiasi pertama H3PO4 pada Penambahan NaOH bertahap 0,01 L hingga 1 L

NaOH H3PO4 H2PO4ˉ


(L) (M) (M) pH
0.00 1.00 0.00 1.07
0.01 0.99 0.01 0.15
0.02 0.98 0.02 0.46
0.03 0.97 0.03 0.64
0.04 0.96 0.04 0.77
0.05 0.95 0.05 0.87
0.06 0.94 0.06 0.96
0.07 0.93 0.07 1.03
0.08 0.92 0.08 1.09
0.09 0.91 0.09 1.15
0.10 0.90 0.10 1.20
0.11 0.89 0.11 1.24
0.12 0.88 0.12 1.28
0.13 0.87 0.13 1.32
0.14 0.86 0.14 1.36
0.15 0.85 0.15 1.40
0.16 0.84 0.16 1.43
0.17 0.83 0.17 1.46
0.18 0.82 0.18 1.49
0.19 0.81 0.19 1.52
0.20 0.80 0.20 1.55
0.21 0.79 0.21 1.57
0.22 0.78 0.22 1.60
0.23 0.77 0.23 1.63
0.24 0.76 0.24 1.65
0.25 0.75 0.25 1.67
0.26 0.74 0.26 1.70
0.27 0.73 0.27 1.72
0.28 0.72 0.28 1.74
0.29 0.71 0.29 1.76
0.30 0.70 0.30 1.78
0.31 0.69 0.31 1.80
0.32 0.68 0.32 1.82
0.33 0.67 0.33 1.84
0.34 0.66 0.34 1.86
0.35 0.65 0.35 1.88
0.36 0.64 0.36 1.90
0.37 0.63 0.37 1.92
0.38 0.62 0.38 1.94
0.39 0.61 0.39 1.96
0.40 0.60 0.40 1.97
0.41 0.59 0.41 1.99
0.42 0.58 0.42 2.01
0.43 0.57 0.43 2.03
0.44 0.56 0.44 2.05
0.45 0.55 0.45 2.06
0.46 0.54 0.46 2.08
0.47 0.53 0.47 2.10
0.48 0.52 0.48 2.12
0.49 0.51 0.49 2.13
0.50 0.50 0.50 2.15
0.51 0.49 0.51 2.17
0.52 0.48 0.52 2.18
0.53 0.47 0.53 2.20
0.54 0.46 0.54 2.22
0.55 0.45 0.55 2.24
0.56 0.44 0.56 2.25
0.57 0.43 0.57 2.27
0.58 0.42 0.58 2.29
0.59 0.41 0.59 2.31
0.60 0.40 0.60 2.33
0.61 0.39 0.61 2.34
0.62 0.38 0.62 2.36
0.63 0.37 0.63 2.38
0.64 0.36 0.64 2.40
0.65 0.35 0.65 2.42
0.66 0.34 0.66 2.44
0.67 0.33 0.67 2.46
0.68 0.32 0.68 2.48
0.69 0.31 0.69 2.50
0.70 0.30 0.70 2.52
0.71 0.29 0.71 2.54
0.72 0.28 0.72 2.56
0.73 0.27 0.73 2.58
0.74 0.26 0.74 2.60
0.75 0.25 0.75 2.63
0.76 0.24 0.76 2.65
0.77 0.23 0.77 2.67
0.78 0.22 0.78 2.70
0.79 0.21 0.79 2.73
0.80 0.20 0.80 2.75
0.81 0.19 0.81 2.78
0.82 0.18 0.82 2.81
0.83 0.17 0.83 2.84
0.84 0.16 0.84 2.87
0.85 0.15 0.85 2.90
0.86 0.14 0.86 2.94
0.87 0.13 0.87 2.98
0.88 0.12 0.88 3.02
0.89 0.11 0.89 3.06
0.90 0.10 0.90 3.10
0.91 0.09 0.91 3.15
0.92 0.08 0.92 3.21
0.93 0.07 0.93 3.27
0.94 0.06 0.94 3.34
0.95 0.05 0.95 3.43
0.96 0.04 0.96 3.53
0.97 0.03 0.97 3.66
0.98 0.02 0.98 3.84
0.99 0.01 0.99 4.15
1.00 0.00 1.00 4.68
Tabel 2. Data disosiasi kedua H3PO4 pada Penambahan NaOH bertahap 0.01 L hingga 2 L

NaOH H2PO4ˉ HPO4²ˉ


(L) (M) (M) pH
1.00 1.00 0.00 4.68
1.01 0.99 0.01 5.20
1.02 0.98 0.02 5.51
1.03 0.97 0.03 5.69
1.04 0.96 0.04 5.82
1.05 0.95 0.05 5.92
1.06 0.94 0.06 6.01
1.07 0.93 0.07 6.08
1.08 0.92 0.08 6.14
1.09 0.91 0.09 6.20
1.10 0.90 0.10 6.25
1.11 0.89 0.11 6.29
1.12 0.88 0.12 6.33
1.13 0.87 0.13 6.37
1.14 0.86 0.14 6.41
1.15 0.85 0.15 6.45
1.16 0.84 0.16 6.48
1.17 0.83 0.17 6.51
1.18 0.82 0.18 6.54
1.19 0.81 0.19 6.57
1.20 0.80 0.20 6.60
1.21 0.79 0.21 6.62
1.22 0.78 0.22 6.65
1.23 0.77 0.23 6.68
1.24 0.76 0.24 6.70
1.25 0.75 0.25 6.72
1.26 0.74 0.26 6.75
1.27 0.73 0.27 6.77
1.28 0.72 0.28 6.79
1.29 0.71 0.29 6.81
1.30 0.70 0.30 6.83
1.31 0.69 0.31 6.85
1.32 0.68 0.32 6.87
1.33 0.67 0.33 6.89
1.34 0.66 0.34 6.91
1.35 0.65 0.35 6.93
1.36 0.64 0.36 6.95
1.37 0.63 0.37 6.97
1.38 0.62 0.38 6.99
1.39 0.61 0.39 7.01
1.40 0.60 0.40 7.02
1.41 0.59 0.41 7.04
1.42 0.58 0.42 7.06
1.43 0.57 0.43 7.08
1.44 0.56 0.44 7.10
1.45 0.55 0.45 7.11
1.46 0.54 0.46 7.13
1.47 0.53 0.47 7.15
1.48 0.52 0.48 7.17
1.49 0.51 0.49 7.18
1.50 0.50 0.50 7.20
1.51 0.49 0.51 7.22
1.52 0.48 0.52 7.23
1.53 0.47 0.53 7.25
1.54 0.46 0.54 7.27
1.55 0.45 0.55 7.29
1.56 0.44 0.56 7.30
1.57 0.43 0.57 7.32
1.58 0.42 0.58 7.34
1.59 0.41 0.59 7.36
1.60 0.40 0.60 7.38
1.61 0.39 0.61 7.39
1.62 0.38 0.62 7.41
1.63 0.37 0.63 7.43
1.64 0.36 0.64 7.45
1.65 0.35 0.65 7.47
1.66 0.34 0.66 7.49
1.67 0.33 0.67 7.51
1.68 0.32 0.68 7.53
1.69 0.31 0.69 7.55
1.70 0.30 0.70 7.57
1.71 0.29 0.71 7.59
1.72 0.28 0.72 7.61
1.73 0.27 0.73 7.63
1.74 0.26 0.74 7.65
1.75 0.25 0.75 7.68
1.76 0.24 0.76 7.70
1.77 0.23 0.77 7.72
1.78 0.22 0.78 7.75
1.79 0.21 0.79 7.78
1.80 0.20 0.80 7.80
1.81 0.19 0.81 7.83
1.82 0.18 0.82 7.86
1.83 0.17 0.83 7.89
1.84 0.16 0.84 7.92
1.85 0.15 0.85 7.95
1.86 0.14 0.86 7.99
1.87 0.13 0.87 8.03
1.88 0.12 0.88 8.07
1.89 0.11 0.89 8.11
1.90 0.10 0.90 8.15
1.91 0.09 0.91 8.20
1.92 0.08 0.92 8.26
1.93 0.07 0.93 8.32
1.94 0.06 0.94 8.39
1.95 0.05 0.95 8.48
1.96 0.04 0.96 8.58
1.97 0.03 0.97 8.71
1.98 0.02 0.98 8.89
1.99 0.01 0.99 9.20
2.00 0.00 1.00 9.80
Tabel 3. Data disosiasi ketiga H3PO4 pada Penambahan NaOH bertahap 0.01 L hingga 3 L

NaOH HPO4²ˉ PO4³ˉ


(L) (M) (M) pH
2.00 1.00 0.00 9.80
2.01 0.99 0.01 10.40
2.02 0.98 0.02 10.71
2.03 0.97 0.03 10.89
2.04 0.96 0.04 11.02
2.05 0.95 0.05 11.12
2.06 0.94 0.06 11.21
2.07 0.93 0.07 11.28
2.08 0.92 0.08 11.34
2.09 0.91 0.09 11.40
2.10 0.90 0.10 11.45
2.11 0.89 0.11 11.49
2.12 0.88 0.12 11.53
2.13 0.87 0.13 11.57
2.14 0.86 0.14 11.61
2.15 0.85 0.15 11.65
2.16 0.84 0.16 11.68
2.17 0.83 0.17 11.71
2.18 0.82 0.18 11.74
2.19 0.81 0.19 11.77
2.20 0.80 0.20 11.80
2.21 0.79 0.21 11.82
2.22 0.78 0.22 11.85
2.23 0.77 0.23 11.88
2.24 0.76 0.24 11.90
2.25 0.75 0.25 11.92
2.26 0.74 0.26 11.95
2.27 0.73 0.27 11.97
2.28 0.72 0.28 11.99
2.29 0.71 0.29 12.01
2.30 0.70 0.30 12.03
2.31 0.69 0.31 12.05
2.32 0.68 0.32 12.07
2.33 0.67 0.33 12.09
2.34 0.66 0.34 12.11
2.35 0.65 0.35 12.13
2.36 0.64 0.36 12.15
2.37 0.63 0.37 12.17
2.38 0.62 0.38 12.19
2.39 0.61 0.39 12.21
2.40 0.60 0.40 12.22
2.41 0.59 0.41 12.24
2.42 0.58 0.42 12.26
2.43 0.57 0.43 12.28
2.44 0.56 0.44 12.30
2.45 0.55 0.45 12.31
2.46 0.54 0.46 12.33
2.47 0.53 0.47 12.35
2.48 0.52 0.48 12.37
2.49 0.51 0.49 12.38
2.50 0.50 0.50 12.40
2.51 0.49 0.51 12.42
2.52 0.48 0.52 12.43
2.53 0.47 0.53 12.45
2.54 0.46 0.54 12.47
2.55 0.45 0.55 12.49
2.56 0.44 0.56 12.50
2.57 0.43 0.57 12.52
2.58 0.42 0.58 12.54
2.59 0.41 0.59 12.56
2.60 0.40 0.60 12.58
2.61 0.39 0.61 12.59
2.62 0.38 0.62 12.61
2.63 0.37 0.63 12.63
2.64 0.36 0.64 12.65
2.65 0.35 0.65 12.67
2.66 0.34 0.66 12.69
2.67 0.33 0.67 12.71
2.68 0.32 0.68 12.73
2.69 0.31 0.69 12.75
2.70 0.30 0.70 12.77
2.71 0.29 0.71 12.79
2.72 0.28 0.72 12.81
2.73 0.27 0.73 12.83
2.74 0.26 0.74 12.85
2.75 0.25 0.75 12.88
2.76 0.24 0.76 12.90
2.77 0.23 0.77 12.92
2.78 0.22 0.78 12.95
2.79 0.21 0.79 12.98
2.80 0.20 0.80 13.00
2.81 0.19 0.81 13.03
2.82 0.18 0.82 13.06
2.83 0.17 0.83 13.09
2.84 0.16 0.84 13.12
2.85 0.15 0.85 13.15
2.86 0.14 0.86 13.19
2.87 0.13 0.87 13.23
2.88 0.12 0.88 13.27
2.89 0.11 0.89 13.31
2.90 0.10 0.90 13.35
2.91 0.09 0.91 13.40
2.92 0.08 0.92 13.46
2.93 0.07 0.93 13.52
2.94 0.06 0.94 13.59
2.95 0.05 0.95 13.68
2.96 0.04 0.96 13.78
2.97 0.03 0.97 13.91
2.98 0.02 0.98 14.09
2.99 0.01 0.99 14.40
3.00 0.00 1.00 #NUM!

Dari ketiga tabel diatas, maka dapat disajikan kurva titrasi dari H3PO4 oleh NaOH dengan grafik
sebagai berikut.
KURVA TITRASI ASAM FOSFAT DENGAN NAOH
16.00

F
14.00

12.00
D
10.00
E
8.00
PH

6.00 B
C
4.00

2.00
A
0.00
0.00 0.50 1.00 1.50 2.00 2.50 3.00
VOLUME 1M NAOH (L)

Grafik 1. Kurva titrasi asam fosfat dengan NaOH

Dari grafik tersebut dapat dilihat bahwa sistem buffer dari asam fosfat ini berlangsung
sebanyak tiga kali yaitu pada daerah B, D, dan F. Keterangan dari daerah-daerah pada kurva
tersebut adalah sebagai berikut.

A : Mula-mula sebelum penambahan NaOH (Murni H3PO4)

B : Disosiasi pertama membentuk buffer (H3PO4 dan H2PO4-)

C : Larutan NaH2PO4 (Titik ekivalen pertama)

D : Disosiasi kedua membentuk buffer (H2PO4- dan HPO42-)

E : Larutan (Na)2HPO4 (Titik ekivalen kedua)

F : Disosiasi ketiga membentuk buffer (HPO42- dan PO43-)

Sehingga dari perhitungan dapat disimpulkan bahwa asam fosfat merupakan buffer pada pH
sekitar 2.15, sekitar 7.20, dan sekitar 12.40.

Anda mungkin juga menyukai