LEMBAR KERJA PESERTA DIDIK

PENENTUAN PERSAMAAN LAJU REAKSI DAN ORDE REAKSI

Kelompok :
Anggota :
1.
2.
3.
4.

Tujuan Pembelajaran : Setelah melakukan pembelaajaran dengan diskusi kelompok:

Peserta didik dapat menentukan orde reaksi suatu persamaan laju reaksi dari da percobaan
dengan benar
Peserta didik dapat menentukan persamaan laju reaksi dari data percobaan denga tepat
Peserta didik dapat menentukan tetapan laju reaksi suatu persamaan laju reaksi da

data percobaan benar

Peserta didik dapat menentukan laju reaksi dengan konsentrasi pereaksi terten
berdasarkan persamaan laju reaksi dengan tepat
Peserta didik terampil menyajikan hasil diskusi persamaan laju reaksi dan orde reak
dengan jelas
KEGIATAN 1
Amatilah Tabel 1. kemudian tulislah pertanyaan yang muncul dibenak kalian mengenai informasi data y

Tabel 1. Laju awal reaksi 2NO(g) + Br2 (g) → 2NOBr (g) pada berbagai konsentrasi

Percobaan Konsentrasi Konsentrasi Laju Awal Hukum Laju

ke- awal NO awal Br2 (mol L-1detik-1) Reaksi
(mol L-1) (mol L-1)
1 0,01 0,20 5 x 10-4
2 0,02 0,20 10 x 10-4
3 0,04 0,20 20 x 10-4 v= k[NO]x[Br2]y
4 0,20 0,03 1 x 10-4
5 0,20 0,12 16 x 10-4
6 0,20 0,24 64 x 10-4

Kotak Pertanyaan:
Diskusikanlah dengan kelompok kalian untuk menjawab pertanyaan-pertanyaan berikut ini

Perhatikan data pada percobaan 1,2 dan 3 !

1. Apa variabel bebas pada data percobaan 1, 2 dan 3?

................................................................................................................................................
2. Percobaan manakah yang lebih cepat, Percobaan 1 atau 2?
................................................................................................................................................
3. Berapa kali lebih cepat jika dilihat dari nilai laju reaksinya?
................................................................................................................................................
4. Percobaan manakah yang lebih cepat, Percobaan 1 atau 3?
................................................................................................................................................
5. Berapa kali lebih cepat jika dilihat dari nilai laju reaksinya?
................................................................................................................................................
6. Bagaimanakah kecenderungan nilai laju reaksi terhadap variabel bebas pada ketiga
percobaan tersebut?
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
7. Berikanlah kesimpulan mengenai pengaruh variabel bebas terhadap laju reaksi pad ketiga
percobaan tersebut (Catatan: hubungkan dengan makna orde reaksi)
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
8. Dapatkah kalian menentukan nilai x pada hukum laju Tabel 1, berdasarkan kesimpulan pada no 7 ?
Berapakah nilai x ?
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
Perhatikan data pada percobaan 4, 5 dan 6 !

9. Apa variabel bebas pada data percobaan 4, 5 dan 6?

................................................................................................................................................
10. Percobaan manakah yang lebih cepat, Percobaan 4 atau 5?
................................................................................................................................................
11. Berapa kali lebih cepat jika dilihat dari nilai laju reaksinya?
................................................................................................................................................
12. Percobaan manakah yang lebih cepat, Percobaan 4 atau 6?
................................................................................................................................................
13. Berapa kali lebih cepat jika dilihat dari nilai laju reaksinya?
................................................................................................................................................
14. Bagaimanakah kecenderungan nilai laju reaksi terhadap variabel bebas pada ketiga
percobaan tersebut?
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
15. Berikanlah kesimpulan mengenai pengaruh variabel bebas terhadap laju reaksi pada
ketiga percobaan tersebut (Catatan: hubungkan dengan makna orde reaksi)
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
16. Dapatkah kalian menentukan nilai y pada hukum laju Tabel 1, berdasarkan kesimpulan
pada no 15? Berapakah nilai y ?
................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
17. Setelah nilai x dan y ditemukan, tulislah hukum laju reaksi pada reaksi diatas!
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
KEGIATAN 2
Berdasarkan pada Kegiatan 1, kita dapat menentukan :
Orde reaksi terhadap suatu pereaksi
Persamaan laju reaksi berdasarkan data percobaan
Nilai tetapan laju reaksi tersebut
Laju reaksi jika diketahui konsentrasi pereaksi tertentu
Untuk memperjelas langkah-langkah penentuannya, kerjakan soal berikut dengan berdisku kelompok!

Gas pencemar nitrogen monoksida di udara bereaksi dengan oksigen membentuk gas nitrogen
dioksida dengan laju reaksi tertentu. Untuk menentukan hukum laju reaksi antara gas nitrogen
monoksida dengan oksigen dilakukan suatu percobaan dengan melakukan variasi konsentrasi
dari kedua pereaksi tersebut, diperoleh data sebagai berikut:
Percobaan [Nitrogen monoksida] [Oksigen] [Nitrogen dioksida] Laju reaksi
ke- (mol L-1) (mol L-1) (mol L-1) (mol L-1 detik-1)
1 4,0 x 10-2 1,5 x 10-2 4,0 x 10-2 32 x 10-2
2 4,0 x 10-2 3,0 x 10-2 3,0 x 10-2 64 x 10-2
3 6,0 x 10-2 6,0 x 10-2 6,0 x 10-2 128 x 10-2
4 3,0 x 10-2 6,0 x 10-2 3,0 x 10-2 32 x 10-2

Dari data tersebut, tentukanlah:

a. Persamaan reaksi kimia setaranya
..........................................................................................................................................
.

b. Orde reaksi terhadap nitrogen monoksida

........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
.................................................................................................................................

c. Orde reaksi terhadap oksigen

.......................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
.................................................................................................................................

d. Persamaan laju reaksi

..................................................................................................................................
........ .........................................................................................................................
..................................................................................................................................
 e. Nilai tetapan laju reaksi beserta satuannya
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
f. Laju reaksi jika konsentrasi nitrogen monoksida dan oksigen masing-masing 3 x
10-2 mol L-1
.......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
KEGIATAN 3
Jika laju reaksi menyatakan perubahan konsentrasi dalam suatu reaksi kimia persatua
waktu, dapat ditentukan hubungan antara laju reaksi dengan waktu.

Proses kontak merupakan proses industri pembuatan asam sulfat. Salah satu tahapa penting dalam
proses itu adalah oksidasi sulfur dioksida menjadi sulfur trioksida. Sulfu trioksida inilah yang
kemudian dilarutkan ke dalam air sehingga diperoleh asam sulfat Untuk menentukan persamaan
laju reaksi antara oksidasi gas sulfur dioksida, dilakuka suatu percobaan dengan melakukan variasi
konsentrasi dari kedua pereaksi tersebut diperoleh data sebagai berikut:
Percoba [Sulfur [Oksigen] [Sulfur Waktu
an dioksida] trioksida]
ke- (mol L-1) (mol L-1) (mol L-1) (detik)
1 0,1 0,1 0,1 64
2 0,2 0,1 0,2 16
3 0,2 0,2 0,1 8
4 0,1 0,4 0,4 16

Tentukanlah:
a. Persamaan reaksi kimia setaranya
...........................................................................................................................................

b. Orde reaksi terhadap sulfur dioksida

...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................

c. Orde reaksi terhadap oksigen

...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...............................................................................................................................
d. Persamaan laju reaksi
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................

e. Nilai tetapan laju reaksi beserta satuannya

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

f. Waktu reaksi jika [sulfur dioksida] = 0,5 mol L-1 dan [oksigen] = 0,4 mol L-1
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................