PERSAMAAN TRIGONOMETRI
1. Persamaan berbentuk: 𝐬𝐢𝐧 𝒙 = 𝐬𝐢𝐧 𝜽 ; 𝐜𝐨𝐬 𝒙 = 𝐜𝐨𝐬 𝜽 ; 𝐝𝐚𝐧 𝐭𝐚𝐧 𝒙 = 𝐭𝐚𝐧 𝜽
Contoh 1 :
1
Tentukan himpunan penyelesaian dari sin 𝑥 = 2 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 360°
Jawab :
1
sin 𝑥 = 2 sin 𝑥 = sin 30°
Contoh 2 :
1
Tentukan himpunan penyelesaian dari sin 𝑥 =− 2 √3 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 2𝜋.
Jawab :
1 4𝜋
sin 𝑥 =− 2 √3 sin 𝑥 = sin 3
4𝜋
maka: 1) 𝑥 = 3 + 𝑘 ∙ 2𝜋
4𝜋 4𝜋
untuk 𝑘 = 0 𝑥 = 3 + 0 ∙ 2𝜋 𝑥 = 3
4𝜋 10𝜋
𝑘 = 1 𝑥 = 3 + 1 ∙ 2𝜋 𝑥 = 3 (tidak memenuhi)
4𝜋
2) 𝑥 = (𝜋 − 3 ) + 𝑘 ∙ 2𝜋
𝜋
𝑥 = − 3 + 𝑘 ∙ 2𝜋
𝜋 𝜋
untuk 𝑘 = 0 𝑥 = − 3 + 0 ∙ 2𝜋 𝑥 = − 3 (tidak memenuhi)
𝜋 5𝜋
𝑘 = 1 𝑥 = − 3 + 1 ∙ 2𝜋 𝑥 = 3
4𝜋 5𝜋
Jadi, himpunan penyelesaian adalah 3
, 3
Contoh 3 :
1
Tentukan himpunan penyelesaian persamaan cos 𝑥 = 2 √3 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 360°
Jawab :
1
cos 𝑥 = 2 √3 cos 𝑥 = cos 30°
Contoh 4 :
Tentukan himpunan penyelesaian cos 2𝑥 = 0,9397 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 360°
Jawab :
cos 2𝑥 = 0,9397 cos 2𝑥 = cos 20°
maka: 1) 2𝑥 = 20° + 𝑘 ∙ 360° 𝑥 = 10° + 𝑘 ∙ 180°
untuk 𝑘 = 0 𝑥 = 10° + 0 ∙ 180° 𝑥 = 10°
𝑘 = 1 𝑥 = 10° + 1 ∙ 180° 𝑥 = 190°
𝑘 = 2 𝑥 = 10° + 2 ∙ 180° 𝑥 = 370° (tidak memenuhi)
2) 𝑥 = −10° + 𝑘 ∙ 180°
untuk 𝑘 = 0 𝑥 = −10° + 0 ∙ 180° 𝑥 = −10° (tidak memenuhi)
𝑘 = 1 𝑥 = −10° + 1 ∙ 180° 𝑥 = 170°
𝑘 = 2 𝑥 = −10° + 2 ∙ 180° 𝑥 = 350°
Jadi, himpunan penyelesaian adalah {10°, 170°, 190°, 350°}
Contoh 5 :
Tentukan himpunan penyelesaian persamaan tan 𝑥 = 0,8391 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 360°.
Jawab :
tan 𝑥 = 0,8391 tan 𝑥 = tan 40°
maka: 𝑥 = 40° + 𝑘 ∙ 180°
untuk 𝑘 = 0 𝑥 = 40° + 0 ∙ 180° 𝑥 = 40°
𝑘 = 1 𝑥 = 40° + 1 ∙ 180° 𝑥 = 220°
𝑘 = 2 𝑥 = 40° + 2 ∙ 180° 𝑥 = 400° (tidak memenuhi)
Jadi, himpunan penyelesaian adalah {40°, 220°}.
Contoh 6 :
1
Tentukan himpunan penyelesaian persamaan tan 3𝑥 = 3 √3 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 2𝜋.
Jawab :
1 𝜋
tan 3𝑥 = 3 √3 tan 3𝑥 = tan 6
𝜋
maka: 3𝑥 = 6 + 𝑘 ∙ 𝜋
𝜋 𝜋
𝑥 = 18 + 𝑘 ∙ 3
𝜋 𝜋 𝜋
untuk 𝑘 = 0 𝑥 = 18 + 0 ∙ 3 𝑥 = 18
𝜋 𝜋 7𝜋
𝑘=1 𝑥=
18
+ 1 ∙ 3
𝑥 = 18
𝜋 𝜋 13𝜋
𝑘=2 𝑥=
18
+ 2 ∙ 3
𝑥 = 18
𝜋 𝜋 19𝜋
𝑘=3 𝑥=
18
+ 3 ∙ 3
𝑥 = 18
𝜋 𝜋 25𝜋
𝑘=4 𝑥=
18
+ 4 ∙ 3
𝑥 = 18
𝜋 𝜋 31𝜋
𝑘=5 𝑥=
18
+ 5 ∙ 3
𝑥 = 18
𝜋 𝜋 37𝜋
𝑘=6 𝑥=
18
+ 6 ∙ 3
𝑥 = 18
(tidak memenuhi)
Soal Latihan
Tentukan himpunan penyelesaian persamaan trigonometri berikut.
1. sin 𝑥 = sin(−37°) untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 360°
2. cos 𝑥 = 0,3420 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 360°
3. tan 𝑥 = −0,4281 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 360°
1
4. sin 𝑥 =− 2 √3 untuk −180° ≤ 𝑥 ≤ 180°
5. tan 𝑥 = √3 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 2𝜋
1
6. cos 𝑥 =− 2 √2 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 2𝜋