Anda di halaman 1dari 4

Kompetensi Dasar:

3.1 Menjelaskan dan menentukan penyelesaian persamaan trigonometri.


4.1 Memodelkan dan Menyelesaikan masalah yang berkaitan dengan persamaan trigonometri.

PERSAMAAN TRIGONOMETRI
1. Persamaan berbentuk: 𝐬𝐢𝐧 𝒙 = 𝐬𝐢𝐧 𝜽 ; 𝐜𝐨𝐬 𝒙 = 𝐜𝐨𝐬 𝜽 ; 𝐝𝐚𝐧 𝐭𝐚𝐧 𝒙 = 𝐭𝐚𝐧 𝜽

Untuk menyelesaikan persamaan trigonometri berbentuk di atas, gunakan rumus-


rumus berikut:
a. Jika sin 𝑥 = sin 𝜃, maka: 1) 𝑥 = 𝜃 + 𝑘 ∙ 360°
2) 𝑥 = (180° − 𝜃) + 𝑘 ∙ 360°
atau
1) 𝑥 = 𝜃 + 𝑘 ∙ 2𝜋
2) 𝑥 = (𝜋 − 𝜃) + 𝑘 ∙ 2𝜋

b. Jika cos 𝑥 = cos 𝜃, maka: 1) 𝑥 = 𝜃 + 𝑘 ∙ 360°


2) 𝑥 = −𝜃 + 𝑘 ∙ 360°
atau
1) 𝑥 = 𝜃 + 𝑘 ∙ 2𝜋
2) 𝑥 = −𝜃 + 𝑘 ∙ 2𝜋

c. Jika tan 𝑥 = tan 𝜃, maka: 𝑥 = 𝜃 + 𝑘 ∙ 180°


tau
𝑥 =𝜃+𝑘∙𝜋
untuk 𝑘 ∈ 𝑏𝑖𝑙𝑎𝑛𝑔𝑎𝑛 𝑏𝑢𝑙𝑎𝑡

Contoh 1 :
1
Tentukan himpunan penyelesaian dari sin 𝑥 = 2 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 360°

Jawab :
1
sin 𝑥 = 2  sin 𝑥 = sin 30°

maka: 1) 𝑥 = 30° + 𝑘 ∙ 360°


untuk 𝑘 = 0  𝑥 = 30° + 0 ∙ 360°  𝑥 = 30°
𝑘 = 1  𝑥 = 30° + 1 ∙ 360°  𝑥 = 390° (tidak memenuhi)
2) 𝑥 = (180° − 30°) + 𝑘 ∙ 360°
𝑥 = 150° + 𝑘 ∙ 360°
untuk 𝑘 = 0  𝑥 = 150° + 0 ∙ 360°  𝑥 = 150°
𝑘 = 1  𝑥 = 150° + 1 ∙ 360°  𝑥 = 510° (tidak memenuhi)
Jadi, himpunan penyelesaian adalah {30°, 150°}

Contoh 2 :
1
Tentukan himpunan penyelesaian dari sin 𝑥 =− 2 √3 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 2𝜋.

Jawab :
1 4𝜋
sin 𝑥 =− 2 √3  sin 𝑥 = sin 3

4𝜋
maka: 1) 𝑥 = 3 + 𝑘 ∙ 2𝜋

4𝜋 4𝜋
untuk 𝑘 = 0  𝑥 = 3 + 0 ∙ 2𝜋  𝑥 = 3

4𝜋 10𝜋
𝑘 = 1  𝑥 = 3 + 1 ∙ 2𝜋  𝑥 = 3 (tidak memenuhi)

4𝜋
2) 𝑥 = (𝜋 − 3 ) + 𝑘 ∙ 2𝜋
𝜋
𝑥 = − 3 + 𝑘 ∙ 2𝜋
𝜋 𝜋
untuk 𝑘 = 0  𝑥 = − 3 + 0 ∙ 2𝜋  𝑥 = − 3 (tidak memenuhi)

𝜋 5𝜋
𝑘 = 1  𝑥 = − 3 + 1 ∙ 2𝜋  𝑥 = 3

4𝜋 5𝜋
Jadi, himpunan penyelesaian adalah 3
, 3

Contoh 3 :
1
Tentukan himpunan penyelesaian persamaan cos 𝑥 = 2 √3 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 360°

Jawab :
1
cos 𝑥 = 2 √3  cos 𝑥 = cos 30°

maka: 1) 𝑥 = 30° + 𝑘 ∙ 360°


untuk 𝑘 = 0  𝑥 = 30° + 0 ∙ 360°  𝑥 = 30°
𝑘 = 1  𝑥 = 30° + 1 ∙ 360°  𝑥 = 390° (tidak memenuhi)
2) 𝑥 = −30° + 𝑘 ∙ 360°
untuk 𝑘 = 0  𝑥 = −30° + 0 ∙ 360°  𝑥 = −30° (tidak memenuhi)
𝑘 = 1  𝑥 = −30° + 1 ∙ 360°  𝑥 = 330°
𝑘 = 2  𝑥 = −30° + 2 ∙ 360°  𝑥 = 690° (tidak memenuhi)
Jadi, himpunan penyelesaian adalah {30°, 330°}.

Contoh 4 :
Tentukan himpunan penyelesaian cos 2𝑥 = 0,9397 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 360°
Jawab :
cos 2𝑥 = 0,9397  cos 2𝑥 = cos 20°
maka: 1) 2𝑥 = 20° + 𝑘 ∙ 360°  𝑥 = 10° + 𝑘 ∙ 180°
untuk 𝑘 = 0  𝑥 = 10° + 0 ∙ 180°  𝑥 = 10°
𝑘 = 1  𝑥 = 10° + 1 ∙ 180°  𝑥 = 190°
𝑘 = 2  𝑥 = 10° + 2 ∙ 180°  𝑥 = 370° (tidak memenuhi)
2) 𝑥 = −10° + 𝑘 ∙ 180°
untuk 𝑘 = 0  𝑥 = −10° + 0 ∙ 180°  𝑥 = −10° (tidak memenuhi)
𝑘 = 1  𝑥 = −10° + 1 ∙ 180°  𝑥 = 170°
𝑘 = 2  𝑥 = −10° + 2 ∙ 180°  𝑥 = 350°
Jadi, himpunan penyelesaian adalah {10°, 170°, 190°, 350°}

Contoh 5 :
Tentukan himpunan penyelesaian persamaan tan 𝑥 = 0,8391 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 360°.
Jawab :
tan 𝑥 = 0,8391  tan 𝑥 = tan 40°
maka: 𝑥 = 40° + 𝑘 ∙ 180°
untuk 𝑘 = 0  𝑥 = 40° + 0 ∙ 180°  𝑥 = 40°
𝑘 = 1  𝑥 = 40° + 1 ∙ 180°  𝑥 = 220°
𝑘 = 2  𝑥 = 40° + 2 ∙ 180°  𝑥 = 400° (tidak memenuhi)
Jadi, himpunan penyelesaian adalah {40°, 220°}.
Contoh 6 :
1
Tentukan himpunan penyelesaian persamaan tan 3𝑥 = 3 √3 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 2𝜋.

Jawab :
1 𝜋
tan 3𝑥 = 3 √3  tan 3𝑥 = tan 6
𝜋
maka: 3𝑥 = 6 + 𝑘 ∙ 𝜋
𝜋 𝜋
𝑥 = 18 + 𝑘 ∙ 3
𝜋 𝜋 𝜋
untuk 𝑘 = 0  𝑥 = 18 + 0 ∙ 3  𝑥 = 18

𝜋 𝜋 7𝜋
𝑘=1  𝑥=
18
+ 1 ∙ 3
 𝑥 = 18
𝜋 𝜋 13𝜋
𝑘=2  𝑥=
18
+ 2 ∙ 3
 𝑥 = 18
𝜋 𝜋 19𝜋
𝑘=3  𝑥=
18
+ 3 ∙ 3
 𝑥 = 18
𝜋 𝜋 25𝜋
𝑘=4  𝑥=
18
+ 4 ∙ 3
 𝑥 = 18
𝜋 𝜋 31𝜋
𝑘=5  𝑥=
18
+ 5 ∙ 3
 𝑥 = 18
𝜋 𝜋 37𝜋
𝑘=6  𝑥=
18
+ 6 ∙ 3
 𝑥 = 18
(tidak memenuhi)

𝜋 7𝜋 13𝜋 19𝜋 25𝜋 31𝜋


Jadi, himpunan penyelesaian adalah , , , , ,
18 18 18 18 18 18
.

Soal Latihan
Tentukan himpunan penyelesaian persamaan trigonometri berikut.
1. sin 𝑥 = sin(−37°) untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 360°
2. cos 𝑥 = 0,3420 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 360°
3. tan 𝑥 = −0,4281 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 360°
1
4. sin 𝑥 =− 2 √3 untuk −180° ≤ 𝑥 ≤ 180°

5. tan 𝑥 = √3 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 2𝜋
1
6. cos 𝑥 =− 2 √2 untuk 0 ≤ 𝑥 ≤ 2𝜋

Anda mungkin juga menyukai