Tingkatan 4
KURIKULUM STANDARD SEKOLAH MENENGAH
Tingkatan 4
SEPTEMBER 2022
Terbitan 2022
Hak Cipta Terpelihara. Tidak dibenarkan mengeluar ulang mana-mana bahagian artikel, ilustrasi dan isi kandungan buku
ini dalam apa juga bentuk dan dengan cara apa jua sama ada secara elektronik, fotokopi, mekanik, rakaman atau cara
lain sebelum mendapat kebenaran bertulis daripada Pengarah, Bahagian Pendidikan Islam, Kementerian Pendidikan
Malaysia, Aras Bawah & 2, Bangunan Mustapha Kamal, Blok 2251, Jalan Usahawan 1, Cyberjaya, 63000 Selangor
KANDUNGAN
Rukun Negara.................................................................................................................................................................. v
Kata Pengantar.................................................................................................................................................................. ix
Pendahuluan...................................................................................................................................................................... 1
Matlamat ........................................................................................................................................................................... 2
Objektif .............................................................................................................................................................................. 3
Fokus ................................................................................................................................................................................ 5
Standard Prestasi........................................................................................................................................................ 29
Pemahaman .................................................................................................................................................................... 36 - 38
Lampiran ......................................................................................................................................................................... 39 - 41
Rujukan ........................................................................................................................................................................... 42
Penghargaan ................................................................................................................................................................... 44
RUKUN NEGARA
BAHAWASANYA Negara kita Malaysia mendukung cita-cita hendak:
Mencapai perpaduan yang lebih erat dalam kalangan seluruh masyarakatnya;
Memelihara satu cara hidup demokratik;
Mencipta satu masyarakat yang adil di mana kemakmuran negara
akan dapat dinikmati bersama secara adil dan saksama;
Menjamin satu cara yang liberal terhadap tradisi-tradisi
kebudayaannya yang kaya dan berbagai corak;
Membina satu masyarakat progresif yang akan menggunakan sains
dan teknologi moden;
MAKA KAMI, rakyat Malaysia, berikrar akan menumpukan seluruh tenaga dan usaha
kami untuk mencapai cita-cita tersebut berdasarkan prinsip-prinsip yang berikut:
v
FALSAFAH PENDIDIKAN KEBANGSAAN
vi
DEFINISI KURIKULUM KEBANGSAAN
3. Kurikulum Kebangsaan
vii
KATA PENGANTAR
Pada masa yang sama, dokumen ini dapat membantu guru
Kurikulum Bersepadu Dini (KBD) sebagai kurikulum untuk mentaksir murid bagi mengenal pasti tahap penguasaan
kebangsaan telah dilaksanakan secara berperingkat bermula mereka secara berterusan dan membolehkan guru membuat
dari Tingkatan 1 hingga Tingkatan 5 mulai tahun 2015. tindakan susulan untuk mempertingkatkan kebolehan murid.
Pelaksanaan KBD melibatkan lima mata pelajaran iaitu Usul
al-Din, Al-Syariah, Al-Lughah al-'Arabiah al-Mu'asirah, Al-Adab DSKP yang dihasilkan juga telah mengintegrasikan
wa al-Balaghah dan Manahij al-'Ulum al-Islamiah. pengetahuan, kemahiran dan nilai, serta memasukkan secara
eksplisit Kemahiran Abad Ke-21 dan Kemahiran Berfikir Aras
Kini, KBD telah melalui proses semakan semula bertujuan Tinggi (KBAT). Penyepaduan tersebut dilakukan untuk
meningkatkan kualiti kurikulum yang dilaksanakan di peringkat melahirkan insan seimbang dan harmonis dari segi intelek,
menengah atas, agar setanding dengan keperluan standard rohani, emosi dan jasmani sebagaimana tuntutan Falsafah
antarabangsa. Bagi merealisasikan hasrat tersebut, KBD Pendidikan Kebangsaan.
semakan ini telah disesuaikan dengan Kurikulum Maahad
Bu'uth Al-Azhar selaras dengan Perjanjian Persefahaman Kementerian Pendidikan Malaysia merakamkan setinggi-tinggi
Akademik dan Kebudayaan antara Kerajaan Malaysia dengan penghargaan dan ucapan terima kasih kepada semua pihak
Al-Azhar Al-Syarif, Republik Arab Mesir yang dimeterai pada 6 yang terlibat dalam penggubalan DSKP KBD Semakan ini.
Jun 2022. Semoga dokumen ini dimanfaatkan oleh para guru untuk
melaksanakan PdP yang lebih berkesan ke arah melahirkan
Sehubungan dengan itu, Bahagian Pendidikan Islam (BPI) murid yang berilmu pengetahuan dan bertanggungjawab untuk
menggubaI Dokumen Standard Kurikulum dan Pentaksiran mengamalkan cara hidup Islam serta mampu memberi
(DSKP) yang mengandungi Standard Kandungan (SK), sumbangan yang bermanfaat kepada agama, diri, ummah dan
Standard Pembelajaran (SP) dan Standard Prestasi (SPi). negara.
Menerusi penggubalan DSKP ini, diharapkan para guru dapat
menterjemahkannya dalam sesi pengajaran dan pembelajaran
HAJI HASAN NUDIN BIN A. HAMID
dengan memberikan penekanan kepada penguasaan
Pengarah
kandungan ilmu dan kemahiran berbahasa Arab dalam Bahagian Pendidikan Islam
kalangan murid. Kementerian Pendidikan Malaysia
1
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 1
2
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 1
OBJEKTIF
3
KSSM PENDIDIKAN ISLAM TINGKATAN 3
KERANGKA KURIKULUM STANDARD SEKOLAH yang menyokong antara satu sama lain dan disepadukan
MENENGAH (KSSM) dengan pemikiran kritis, kreatif dan inovatif. Kesepaduan ini
bertujuan membangunkan modal insan yang menghayati nilai-
KSSM dibina berasaskan enam tunjang, iaitu Komunikasi; nilai murni berteraskan keagamaan, berpengetahuan,
Kerohanian, Sikap dan Nilai; Kemanusiaan; Keterampilan Diri; berketrampilan, berpemikiran kritis dan kreatif serta inovatif
Perkembangan Fizikal dan Estetika; serta Sains dan sebagaimana yang digambarkan dalam Rajah 1.
4
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
5
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
6
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
7
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
KBAT merangkumi kemahiran berfikir kritis, kreatif dan Keberkesanan PdP bergantung kepada kreativiti guru
menaakul dan strategi berfikir. merancang, mengolah serta melaksanakan pendekatan,
kaedah dan teknik secara bersepadu dan sitematik. PdP yang
Kemahiran berfikir kritis adalah kebolehan untuk menilai
berpusatkan murid dapat menggalakkan penglibatan yang
sesuatu idea secara logik dan rasional untuk membuat
aktif dapat menimbulkan suasana pembelajaran yang menarik.
pertimbangan yang wajar dengan menggunakan alasan dan
bukti yang munasabah.
Dalam konteks mata pelajaran Manahij al-Ulum al-Islamiah
Kemahiran berfikir kreatif adalah kemampuan untuk
pelbagai strategi PdP digunakan untuk menyampaikan ilmu
menghasilkan atau mencipta sesuatu yang baharu dan bernilai
kepada murid. Pembelajaran secara hands-on dan
dengan menggunakan daya imaginasi secara asli serta berfikir
berpusatkan murid amat ditekan dalam proses tersebut.
tidak mengikut kelaziman.
Antara strategi yang dicadangkan adalah seperti berikut:
8
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
9
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
Pembelajaran ini menjadikan murid lebih faham, yakin dan Bagi memastikan sesuatu PdP berjaya dan mencapai objektif,
seronok belajar dan mengamalkan sepanjang hayat. guru perlu memahami dan menguasai standard kandungan,
standard pembelajaran dan standard prestasi dengan jelas
Pembelajaran Berasaskan Inkuiri dan tepat. Kemahiran guru mengaplikasikan pendekatan,
Kemahiran inkuiri merupakan kaedah pengajaran dan kaedah dan teknik dalam proses PdP akan membantu murid
pembelajaran yang berpusatkan murid. Murid berperanan mencapai standard kandungan dan standard pembelajaran
merancang dan menjalankan aktivit pembelajaran. Mereka yang ditetapkan. Guru juga perlu merancang dan
melibatkan diri secara aktif untuk mencari dan mengumpul melaksanakan pentaksiran bagi mengesan standard prestasi
maklumat melalui pelbagai aktiviti seperti memerhati, dapat dicapai oleh murid mengikut kebolehan masing-masing.
mendengar, menyoal, berbincang, membuat rujukan dan kaji
siasat. Aktiviti ini boleh dijalankan secara berasingan atau Daya kreativiti dan inovatif murid perlu dibangunkan ke tahap
digabungkan dalam pelbagai teknik pembelajaran seperti kerja optimum supaya murid mampu menyumbang ke arah
projek, simulasi, lawatan, main peranan dan kuiz. pembangunan agama, masyarakat, bangsa dan negara. Guru
yang kreatif dan inovatif dalam proses PdP akan merangsang
Talaqqi dan Musyafahah dan memotivasikan murid bagi meneroka bidang ilmu yang
Kaedah talaqqi dan musyafahah dilaksanakan dengan cara baharu, menjana idea untuk menghasilkan tugasan dengan
guru berhadapan dengan murid atau bersemuka. Guru akan lebih kreatif, menilai kualiti hasil kerja dan mengerah pemikiran
memperdengarkan bacaan ayat al-Quran sebagai bacaan bercapah seterusnya menyerlahkan personaliti individu yang
contoh dan meminta murid mendengarnya dan memerhati kreatif. Kreativiti ini juga akan dapat menjana idea murid
pergerakkan bibir dengan teliti. Setelah bacaan itu diulang dalam mengaitkan ilmu Islam dengan ilmu sains, teknologi dan
oleh guru beberapa kali, guru meminta murid membacanya kemanusiaan.
dan guru mendengar dengan teliti dan membetulkan bacaan Guru Pendidikan Islam mempunyai akauntibiliti untuk
murid sama ada dari segi makhraj dan hukum tajwid. memastikan kemahiran berfikir aras tinggi berlaku dalam
10
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
setiap sesi PdP Manahij al-Ulum al-Islamiah supaya Islam • Pengetahuan dan kesedaran terhadap kepentingan
dapat direalisasikan sebagai satu cara hidup. alam sekitar dalam membentuk etika murid untuk
menghargai alam.
ELEMEN MERENTAS KURIKULUM (EMK)
3. Nilai Murni
EMK ialah unsur nilai tambah yang diterapkan dalam proses
• Nilai murni diberi penekanan dalam semua mata
PdP selain yang ditetapkan dalam standard kandungan.
pelajaran supaya murid sedar akan kepentingan dan
Elemen-elemen ini diterapkan bertujuan mengukuhkan
mengamalkannya.
kemahiran dan keterampilan modal insan yang dihasratkan
• Nilai murni merangkumi aspek kerohanian,
serta dapat menangani cabaran semasa dan masa hadapan.
kemanusiaan dan kewarganegaraan yang menjadi
Elemen-elemen di dalam EMK adalah seperti berikut:
amalan dalam kehidupan harian.
1. Bahasa
4. Sains dan Teknologi
• Penggunaan bahasa pengantar yang betul perlu
dititikberatkan dalam semua mata pelajaran. • Menambahkan minat terhadap sains dan teknologi
• Semasa PdP bagi setiap mata pelajaran, aspek dapat meningkatkan literasi sains serta teknologi dalam
bahasa perlu diberi penekanan bagi membantu murid • Penggunaan teknologi dalam pengajaran dapat
menyusun idea dan berkomunikasi secara berkesan. membantu serta menyumbang kepada pembelajaran
yang lebih cekap dan berkesan.
2. Kelestarian Alam Sekitar
• Pengintegrasian Sains dan Teknologi dalam PdP
• Kesedaran mencintai dan menyayangi alam sekitar merangkumi empat perkara iaitu:
dalam jiwa murid perlu dipupuk melalui PdP semua o Pengetahuan sains dan teknologi (fakta, prinsip,
mata pelajaran. konsep yang berkaitan dengan sains dan
teknologi);
11
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
• Semangat patriotik dapat dipupuk melalui semua mata amanah dan bertanggungjawab serta membangunkan
pelajaran, aktiviti kokurikulum dan khidmat masyarakat. minda kreatif dan inovatif untuk memacu idea ke
pasaran.
• Semangat patriotik dapat melahirkan murid yang
mempunyai semangat cintakan negara dan berbangga 8. Teknologi Maklumat dan Komunikasi
sebagai rakyat Malaysia.
• Penerapan elemen Teknologi Maklumat dan
6. Kreativiti dan Inovasi Komunikasi (TMK) dalam PdP memastikan murid dapat
mengaplikasi dan mengukuhkan pengetahuan dan
• Kreativiti adalah kebolehan menggunakan imaginasi
kemahiran asas TMK yang dipelajari.
untuk mengumpul, mencerna dan menjana idea atau
mencipta sesuatu yang baharu atau asli melalui ilham
• Pengaplikasian TMK bukan sahaja mendorong murid
atau gabungan idea yang ada.
menjadi kreatif malah menjadikan PdP lebih menarik
• Inovasi merupakan pengaplikasian kreativiti melalui
dan menyeronokkan serta meningkatkan kualiti
ubah suaian, membaiki dan mempraktikkan idea.
pembelajaran.
• Kreativiti dan inovasi saling bergandingan dan perlu
untuk memastikan pembangunan modal insan yang
mampu menghadapi cabaran Abad 21.
• Elemen kreativiti dan inovasi perlu diintegrasikan dalam
PdP.
12
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
13
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
TAHAP TAHAP
TAFSIRAN TAFSIRAN
PENGUASAAN PENGUASAAN
Menjelaskan perkara berkaitan kandungan 2 Menghafaz dua hadis pilihan dengan betul
2
hadis yang dipelajari.
14
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
secara kolektif dan holistik dengan melihat semua aspek dokumen sahaja. Guru melaksanakan PdP melalui SK dan SP
semasa proses pembelajaran murid secara berterusan melalui serta mentaksir perkembangan dan pencapaian murid melalui
pelbagai kaedah. Guru boleh membuat pertimbangan SPi yang diletakkan di akhir setiap bidang seperti pada jadual
profesional untuk memberi satu nilai tahap penguasaan di bawah :
keseluruhan murid berdasarkan pengalaman guru bersama
murid, kebijaksanaan serta melalui perbincangan rakan Jadual 6: Standard Kandungan, Standard Pembelajaran dan
Standard Prestasi
sejawat. Tahap penguasaan keseluruhan diberi selepas murid
mempelajari bidang-bidang yang terdapat di dalam komponen Standard Standard
Catatan
mata pelajaran Manahij al-Ulum al-Islamiah. Kandungan Pembelajaran
Penyataan spesifik Satu penetapan Strategi pengajaran
tentang perkara kriteria atau dan aktiviti yang
yang murid patut indikator kualiti dicadangkan
ORGANISASI KANDUNGAN
ketahui dan boleh pembelajaran dan
lakukan dalam satu pencapaian yang
Organisasi kandungan KSSM Manahij al-Ulum al-Islamiah
tempoh boleh diukur bagi
adalah seperti berikut: persekolahan setiap standard
merangkumi aspek kandungan.
1. Bidang Hadis
pengetahuan,
1.1 Pemahaman hadis kemahiran dan nilai.
1.2 Hafazan hadis pilihan
Standard
Dokumen Standard Kandungan Dan Pentaksiran Prestasi
Satu set kriteria yang menunjukkan tahap-tahap penguasaan
murid sebagai petunjuk bahawa sesuatu perkara itu telah
DSKP ialah dokumen yang mengintegrasikan kurikulum dan dikuasai.
pentaksiran yang merangkumi SK, SP, dan SPi. DSKP
memastikan guru melaksanakan proses PdP dan seterusnya
menjalankan pentaksiran dengan merujuk kepada satu
15
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة: 1.1استنتاج الفهم واالستفادة 1.1.1قراءة الحديث قراءة صحيحة
-االستقرائية والقياسية 1.1.2ذكر التعريف براوي الحديث من الحديث "التحذير من
-التعلم اإلتقاني 1.1.3ذكر معاني املفردات سباب املسلم وقتاله"
-التعلم التعاوني 1.1.4شرح وبيان: استنتاجا صحيحا.
.iالكفر :حقيقته واملراد به في
الحديث. َع ْن َع ْبد هَّللا بن َم ْسعودَ hأ هن ه
الن ِب هي
األنشطة التعليمية املقترحة: ِ ِ ِ
الِ :س َباب ْامل ْس ِل ِم فسو ٌق َو ِق َتاله .iiالنفس املسلمة وحرمة قتلها
ﷺ َق َ
-املناقشة
-العصف الذهني
وجزاء من فعله. ك ْف ٌر .
.iiiاستدالل بالحديث في الرد على
-العروض التقديمية
بعض الفرق.
-التدريبات
.ivما يرشد إليه الحديث.
-االستجواب
16
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة: 1.2.1قراءة الحديث قراءة صحيحة 1.2استنتاج الفهم واالستفادة من
1.2.2ذ كر التعريف براوي الحديث الحديث "اجتناب املحرمات"
-االستقرائية والقياسية
1.2.3ذكر معاني املفردات استنتاجا صحيحا.
-التعلم اإلتقاني
1.2.4شرح وبيان:
-التعلم التعاوني النبي ﷺ َق َ َع ْن َأبي ه َرْي َر َة َ aعن ه
.iأسرار وحكم في اللفظ النبوي ال : ِ ِ ِ ِ
َ َ ’’ا ْج َت ِنبوا ه
دون غيره ،واملراد بأكل مال اليتيم. ات‘‘ ،قالوا َ :يا الس ْب َع امل ِوبق ِ
األنشطة التعليمية املقترحة: ََ ه َ
.iiاملقصود بقذف املحصنات الش ْرك ِباهلل، ِ " : َ
ال ق َرسو َل هللا وما هن؟
-املناقشة ه ْ ََْ هْ ه
.iiiهل العدد مراد في الحديث س ال ِتي َح هر َم هللا ِإال وال ِسحرَ ،وقتل النف َِ
َ
-العصف الذهني .ivما يرشد إليه الحديث الحقَ ،وأ ْكل الرَباَ ،وأ ْكل َمال َ
الي ِت ِيم، َ
ِ ِ ِب ِ
-العروض التقديمية ات الز ْحفَ ،و َق ْذف امل ْح َ َ الت َولي َي ْو َم ه َ ه
صن ِ ِ و ِ
-التدريبات َ َ ْ َ
ات الغا ِفل ِت". املؤ ِمن ِ
-االستجواب
17
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة: 1.3.1قراءة الحديث قراءة صحيحة. 1.3استنتاج الفهم واالستفادة من
-االستقرائية والقياسية 1.3.2ذكر التعريف براوي الحديث. الحديث "انصر أخاك ظاملا أو مظلوما"
-التعلم اإلتقاني 1.3.3ذكر معاني املفردات. استنتاجا صحيحا.
-التعلم التعاوني 1.3.4شرح وبيان:
.iسبب ورود هذا الحديث ودليله. َّللا ﷺ:
ه
ال َرسول ِ َع ْن َأ َنس َ aق َ
الَ :ق َ
ْ ْ َ َ َ َ م َْ َ ْ م َ
األنشطة التعليمية املقترحة: .iiنصر املسلم ألخيه على كل حال وما" .قالوا َيا "انصر أخاك ظ ِاملا أو مظل
َ م ََ َ ْ َ َ َ ه
كيف يكون ودليله. وما ،فك ْيف َّللاَ ،هذا ن ْنصره مظل َرسول ِ
-املناقشة َ م َ َ َْ َ َ َ
.iiiورد صدر الحديث على لسان ال " :تأخذ ف ْوق َي َد ْي ِه". ن ْنصره ظ ِاملا؟ ق
-العصف الذهني
بعض الناس فمن هو؟.
-العروض التقديمية
.ivما يرشد إليه الحديث.
-التدريبات
االستجواب
18
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة: 1.4.1قراءة الحديث قراءة صحيحة. 1.4استنتاج الفهم واالستفادة من
-االستقرائية والقياسية 1.4.2ذكر التعريف براوي الحديث. الحديث "اإلصلح بين الناس"
-التعلم اإلتقاني 1.4.3ذكر معاني املفردات. استنتاجا صحيحا.
-التعلم التعاوني 1.4.4شرح وبيان:
َ َ َ ْ ْ
.iالكذب :حقيقته وقبحه واملراد به َع ْن أ ِم كلثوم ِبن ِت ع ْق َبة قال ْت َ :س ِم ْعت
َْ َ ْ َ ه َ ه
األنشطة التعليمية املقترحة: في هذا الحديث. س الكذاب َّللا ﷺ َيقول " :لي َرسول ِ
َ َ َ صلح َب ْي َن ه هال ِذي ي ْ
-املناقشة
.iiالكذب الجائز ودليله .هل يدخل اس ،ف َي ْن ِمي خ ْي مرا ،أ ْو
ِ الن ِ
معه غيره. َ
-العصف الذهني َيقول خ ْي مرا ".
.iiiما يرشد إليه الحديث.
-العروض التقديمية
-التدريبات
االستجواب
19
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة: 1.5.1قراءة الحديث قراءة صحيحة. 1.5استنتاج الفهم واالستفادة من
-االستقرائية والقياسية 1.5.2ذكر التعريف براوي الحديث. الحديث "خلق الحياء" استنتاجا
-التعلم اإلتقاني 1.5.3ذكر معاني املفردات. صحيحا.
-التعلم التعاوني 1.5.4شرح وبيان:
.iاملسلم حيي يتبع الشرع فل يخالفه ال َرسول الَ :ق ََع ْن َأبي َم ْسعود َ aق َ
ِ
ه ه ََْ َ ه َ ْ َ َ ه
األنشطة التعليمية املقترحة: حتى لو خالف العرف. َّللا ﷺ ِ " :إن ِمما أدرك الناس ِمن كل ِم
.iiما يرشد إليه الحديث. النب هوة األ َولى إ َذا َل ْم َت ْس َتح َف ْ
اص َن ْع َما ُّ
-املناقشة ِ ِ ِ
ْ
ِشئ َت ".
-العصف الذهني
-العروض التقديمية
-التدريبات
االستجواب
20
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة: 1.6.1قراءة الحديث قراءة صحيحة. 1.6استنتاج الفهم واالستفادة من
-االستقرائية والقياسية 1.6.2ذكر التعريف براوي الحديث. الحديث "عقوبة قطع الرحم "
-التعلم اإلتقاني 1.6.3ذكر معاني املفردات. استنتاجا صحيحا.
-التعلم التعاوني 1.6.4شرح وبيان:
َع ْن ج َب ْير ْبن م ْطعم َ aعن ه
الن ِب ِي ﷺ .iالتحذير من قطيعة الرحم وعدم ِ ِ ِ ِ
وصلها ،وكيف يحرم من دخول اط ٌع".
َ َ َه ْ َق َ َ َ ْ
األنشطة التعليمية املقترحة: ال :ال يدخل الجنة ق ِ
الجنة.
-املناقشة
.iiاملقصود بالرحم وبم يتحقق وصلها
-العصف الذهني
أو قطيعتها.
-العروض التقديمية
.iiiما يرشد إليه الحديث.
-التدريبات
االستجواب
21
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة: 1.7.1قراءة الحديث قراءة صحيحة. 1.7استنتاج الفهم واالستفادة من
-االستقرائية والقياسية 1.7.2ذكر التعريف براوي الحديث. لحديث "من علمات اإليمان"
-التعلم اإلتقاني 1.7.3ذكر معاني املفردات. استنتاجا صحيحا.
-التعلم التعاوني 1.7.4شرح وبيان:
َ َ َ عن ُّ
.iمثل املؤمنين مع بعضهم في الرحمة ال :قا َل الن ْع َم ِان ْب ِن َب ِشير cق
ْ َ ه
األنشطة التعليمية املقترحة: كالشجرة إذا ضرب غصن منها َرسول َّللا ﷺ " ت َرى امل ْؤ ِم ِن َين ِفي
اضطربت كلها. َ َ َ َ َ
-املناقشة ت َراح ِم ِه ْم َوت َو ِاد ِه ْمَ ،وت َعاط ِف ِه ْم ،ك َمث ِل
.iiبلغة الرسول ﷺ في اختيار كلمات َ ْ َ َ ْ َ ْ
-العصف الذهني ض موا ت َد َاعى له ال َج َس ِدِ ،إذا اش َتكى ع
الحديث وترتيبها. ْ
-العروض التقديمية َسا ِئر َج َس ِد ِه ب ه
الس َه ِر َوالح همى ".
.iiiما يسر املؤمن ويحزنه والدليل على ِ
-التدريبات
ذلك.
-االستجواب .ivالتوفيق بين الحديث وبين ما نراه في
واقع بعض املسلمين من تقاطع
وتدابر.
.vما يرشد إليه الحديث.
22
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة: 1.8.1قراءة الحديث قراءة صحيحة. 1.8استنتاج الفهم واالستفادة من
-االستقرائية والقياسية 1.8.2ذكر التعريف براوي الحديث. الحديث "قيمة األخوة اإليمانية"
-التعلم اإلتقاني 1.8.3ذكر معاني املفردات. استنتاجا صحيحا.
-التعلم التعاوني 1.8.4شرح وبيان:
.iنوع التشبيه في الحديث وفوائده. الن ِب ِي ﷺ وس ىَ aعن ه َع ْن َأب ْي م َ
ِ ِ
ْ ْ َ ْ ْ ْ ْ َق َ
األنشطة التعليمية املقترحة: .iiما يفيده تشبيك األصابع في ال “ :املؤ ِمن ِللمؤ ِم ِن كالبن َي ِان َيش ُّد
-املناقشة
الحديث. ضا ث هم َش هب َك َب ْي َن َأ َ
صا ِب ِع ِه ". َب ْعضه َب ْع م
.iiiما يرشد إليه الحديث.
-العصف الذهني
-العروض التقديمية
-التدريبات
-االستجواب
23
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة: 1.9.1قراءة الحديث قراءة صحيحة. 1.9استنتاج الفهم واالستفادة من
-االستقرائية والقياسية 1.9.2ذكر معاني املفردات. الحديث "إرشادات نبوية"
-التعلم اإلتقاني 1.9.3شرح وبيان: استنتاجا صحيحا.
-التعلم التعاوني .iالتباغض والحسد أمراض تصيب
َ َ ْ ََ
الفرد وتقطع ترابط املجتمع توضيح س ْب ِن َم ِالكcأ هن َرسو َل عن أ ِ
ن
َ َ َ هللاﷺ َق َ
األنشطة التعليمية املقترحة: ذلك وعلج الحسد. ال " :ال ت َباغضواَ ،وال
َ َت َح َ
-املناقشة
.iiكيف يحصل املسلم على محبة اسدواَ ،وال ت َد َابرواَ ،وكونوا ِع َب َاد
أصحابه. َ ْ
-العصف الذهني هللا ِإخ َو ماناَ ،وال َي ِح ُّل ِمل ْس ِلم أ ْن َي ْهج َر
.iiiهجر املسلم ألخيه بم يكون ومدته. َ َ َ َ َ ََ َ
-العروض التقديمية أخاه ف ْوق ثلث ِة أ هيام".
.ivما يرشد إليه الحديث.
-التدريبات
-االستجواب
24
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة: 1.10.1قراءة الحديث قراءة صحيحة. 1.10استنتاج الفهم واالستفادة من
-االستقرائية والقياسية 1.10.2ذكر معاني املفردات. الحديث "التحذير من املجاهرة
-التعلم اإلتقاني 1.10.3شرح وبيان: باملعاص ي" استنتاجا صحيحا.
-التعلم التعاوني .iالتحذير من املجاهرة باملعصية
َ
واألمر بسترها. َع ْن أ َبي ه َرْي َرةَ aيقولَ :س ِم ْعت
م َ ه
األنشطة التعليمية املقترحة: .iiفروق بين روايات الحديث. َّللا ﷺ َيقول " :ك ُّل أ هم ِتي م َعافى َرسول ِ
َْ َ َ إ هال ْامل َجاهر َ
-املناقشة
.iiiما يرشد إليه الحديث. ينَ ،و ِإ هن ِم َن امل َجان ِة أ ْن ِ ِ ِ
ه
الل ْيل َع َم مل ث هم ي ْ َي ْع َم َل ه
-العصف الذهني ص ِب َح الرجل ِب ِ
َ َ َ ه َ َ
-العروض التقديمية َوق ْد َست َره َّللا َعل ْي ِه ف َيقو َلَ :يا فلن،
-التدريبات اتَعم ْلت ْال َبا َح َة َك َذاَ ،و َك َذاَ ،و َق ْد َب َ
ِر ِ
-االستجواب ْ ه َ ْ َْ َ ْ
يستره َرُّبه ،ويص ِبح يك ِشف ِست َر ِ
َّللا
َع ْنه ".
25
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة: 1.11.1قراءة الحديث قراءة صحيحة. 1.11استنتاج الفهم واالستفادة من
-االستقرائية والقياسية 1.11.2ذكر معاني املفردات. الحديث "من أحب األعمال إلى
-التعلم اإلتقاني 1.11.3شرح وبيان: هللا تعالى " استنتاجا صحيحا.
-التعلم التعاوني .iالجمع بين لفظ الحديث وأحاديث
ه َ َ َ
أخرى في ترتيب أفضل األعمال. َع ْن أ ِب ْي ه َرْي َرة aأ هن َرسو َل َّللا ﷺ
.iiسبب تقديم الجهاد في سبيل هللا ال:ضل؟ َف َق َ الع َمل َأ ْف َ سئ َل َأ ُّي َ
األنشطة التعليمية املقترحة: ِ ِ
َ ْ ٌ
-املناقشة
على اإليمان والحج. اهلل َو َرس ِول ِه"ِ .ق ْي َل :ث هم َماذا؟
" ِإي َمان ِب ِ
َ َ ْ
.iiiتعريف الحج وعلمة قبوله. ال" :ال ِج َهاد ِفي َس ِب ِيل هللا" ِق ْي َل :ث هم ق
-العصف الذهني َ َ
.ivما يرشد إليه الحديث. ال َ " :حج َم ْبرو ٌر ".
َماذا؟ ق َ
-العروض التقديمية
-التدريبات
-االستجواب
26
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة: 1.12.1قراءة الحديث قراءة صحيحة. 1.12استنتاج الفهم واالستفادة من
-االستقرائية والقياسية 1.12.2ذكر معاني املفردات. الحديث "فضل بناء املساجد "
-التعلم اإلتقاني 1.12.3شرح وبيان: استنتاجا صحيحا.
-التعلم التعاوني .iوصف مسجد الرسول ﷺ في
َ ان ْبن َع هف ََع ْن ع ْث َم َ
عهده وعهد خلفائه. ان ِ aع ْن َد ق ْو ِل ِ
.iiالترغيب في بناء املساجد واألجر َ َ َ
اس ِف ِيه ِحين َبنى َم ْس ِجد ال هرسو ِل ه
الن
األنشطة التعليمية املقترحة: ِ
ََْ ﷺ َق َ
-املناقشة
عليه مهما كان حجمها. ال"ِ :إ هنك ْم أكث ْرت ْمَ ،و ِإ ِني َس ِم ْعت
-العصف الذهني
.iiiالصدق واإلخلص شعار املسلم الن ِب هي ﷺ َيقول"َ :م ْن َب َنى َم ْس ِج مدا ه
ه َ َْ
في كل أعماله. َي ْب َت ِغي ِب ِه َو ْج َه هللا َب َنى َّللا له ِمثله ِفي
-العروض التقديمية ْ
.ivاألجر ليس مقصورا على البناء ال َج هن ِة".
-التدريبات
فقط ،بل يشمل كل من ساعد في
-االستجواب البناء بحال.
.vما يرشد إليه الحديث.
27
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة: 1.13.1قراءة الحديث قراءة صحيحة. 1.13استنتاج الفهم واالستفادة من
-االستقرائية والقياسية 1.13.2ذكر التعريف براوي الحديث. الحديث "مراعاة أحوال
-التعلم اإلتقاني 1.13.3ذكر معاني املفردات. املؤمنين في الصلة" استنتاجا
-التعلم التعاوني 1.13.4شرح وبيان: صحيحا.
.iحسن خلق النبي ﷺ والتيسير
َ ْ َ ََ ََ َ
األ ْن َ
األنشطة التعليمية املقترحة: على أمته. ص ِار ِي َ ،aع ِن عن أ ِبي قتادة
.iiاألمر بالتيسير ال يعني اإلخلل ه َ ََ النبي ﷺ َق َ ه
-املناقشة الصل ِة ال ِ " :إ ِني ألقوم في ِ ِ
َ ََ َ َ
-العصف الذهني
بأركان الصلة. أ ِريد أ ْن أط ِو َل ِف َيها ،فأ ْس َمع بك َاء
َ َ َ َ َ ه َََ
.iiiما يرشد إليه الحديث. صل ِتي ك َر ِاه َية أ ْن الص ِب ِي ،فأت َج هوز ِفي
-العروض التقديمية َ َ
أش هق َعلى أ ِم ِه".
-التدريبات
-االستجواب
28
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
معياراإلنجازات
التفاصيل املستويات
ذكر مفهوم من املوضوعات املدروسة في الحديث باإلرشاد. 1
تقييم مفهوم من املوضوعات املدروسة في الحديث تقييما صحيحا وملزمته في الحياة. 5
استنتاج األفكار من مفهوم من املوضوعات املدروسة في الحديث استنتاجا صحيحا وملزمته والقدرة على أن يكون
6
قدوة للغير.
29
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة : 2.1حفظ الحديث "التحذير من 2.1.1قراءة الحديث قراءة صحيحة
-التلقي واملشافهة فصيحة. سباب املسلم وقتاله" قراءة
صحيحة فصيحة وحفظه حفظا 2.1.2حفظ الحديث حفظا تاما.
2.1.3ملزمة الحديث في الحياة. تاما وملزمتها.
األنشطة املقترحة :
-التكرار َ ه
َّللا ِبن َم ْسعود cأ هن َ ْ َ
عن ع ْب ِد ِ
-الحفظ املجود ْ النب هي ﷺ َق َ
ال ِ :س َباب امل ْس ِل ِم فسو ٌق ِ
ه
-التسميع
َو ِق َتاله ك ْف ٌر .
30
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة : 2.2حفظ الحديث "اإلصلح بين 2.1.1قراءة الحديث قراءة صحيحة
-التلقي واملشافهة فصيحة. الناس" قراءة صحيحة فصيحة
2.1.2حفظ الحديث حفظا تاما. وحفظه حفظا تاما وملزمته.
2.1.3ملزمة الحديث في الحياة.
األنشطة املقترحة : َ َ َ ْ ْ
َع ْن أ ِم كلثومِ dبن ِت ع ْق َبة قال ْت:
-التكرار َّللا ﷺ َيقول َ " :ل ْي َ َ ه َ ْ
س س ِمعت َرسول ِ
-الحفظ املجود صلح َب ْي َن ه ْال َك هذاب هال ِذي ي ْ
اس،ِ الن ِ
-التسميع َ َ َ َ
ف َي ْن ِمي خ ْي مرا ،أ ْو َيقول خ ْي مرا".
31
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة : 2.3حفظ الحديث "خلق الحياء" 2.1.1قراءة الحديث قراءة صحيحة
-التلقي واملشافهة فصيحة. قراءة صحيحة فصيحة وحفظه
2.1.2حفظ الحديث حفظا تاما. حفظا تاما وملزمته.
2.1.3ملزمة الحديث في الحياة.
األنشطة املقترحة : َع ْن َأبي َم ْسعودَ aق َ
الَ :ق َ
ال َرسول ِ
-التكرار اس منْ َ هَّللا ﷺ " :إ هن م هما َأ ْد َر َك النه
ِ ِ ِ
َ َ َ َ َك َلم ُّ
-الحفظ املجود النب هو ِة األولى ِإذا ل ْم ت ْس َت ِح ِ
-التسميع َ َ َْْ َ ْ
فاصنع ما ِشئت ".
32
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة : 2.4حفظ الحديث "عقوبة قطع 2.1.1قراءة الحديث قراءة صحيحة
-التلقي واملشافهة فصيحة. الرحم" قراءة صحيحة فصيحة
2.1.2حفظ الحديث حفظا تاما. وحفظه حفظا تاما وملزمته.
2.1.3ملزمة الحديث في الحياة.
األنشطة املقترحة : َع ْن ج َب ْير ْبن م ْطعم َ aعن ه
الن ِب ِي ِ ِ ِ ِ
-التكرار
اط ٌع ".
َ َ ه َ ْ ْ ﷺ َق َ َ َ
ال " :ال يدخل الجنة ق ِ
-الحفظ املجود
-التسميع
33
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة : 2.5حفظ الحديث "من علمات 2.1.1قراءة الحديث قراءة صحيحة
-التلقي واملشافهة فصيحة. اإليمان" قراءة صحيحة فصيحة
2.1.2حفظ الحديث حفظا تاما. وحفظه حفظا تاما وملزمته.
2.1.3ملزمة الحديث في الحياة.
األنشطة املقترحة : الن ْع َمان ْبن َب ِشير َ cق َ عن ُّ
ال : ِ ِ
-التكرار َ ْ ه َق َ
ال َرسول َّللا ﷺ " ت َرى امل ْؤ ِم ِن َين ِفي
-الحفظ املجود َ َ َ َ َ
ت َراح ِم ِه ْم َوت َو ِاد ِه ْمَ ،وت َعاط ِف ِه ْم ،ك َمث ِل
َ ْ َ َ ْ َ ْ
-التسميع ض موا ت َد َاعى له ال َج َس ِدِ ،إذا اش َتكى ع
ْ
َسا ِئر َج َس ِد ِه ِبال هس َه ِر َوالح همى".
34
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
معياراإلنجازات
التفاصيل املستويات
حفظ الحديثين املختارين باإلرشاد. 1
حفظ خمسة من األحاديث املختارة حفظا تاما والقدرة على أن يكون قدوة للغير. 6
35
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
االستيعاب
طرق التدريس املقترحة: 3.1.1قراءة الحديث قراءة صحيحة. 3.1استنتاج الفهم واالستفادة من
-االستقرائية والقياسية 3.1.2ذكر التعريف براوي الحديث الحديث "اجتناب املحرمات"
-التعلم اإلتقاني 3.1.3ذكر معاني املفردات استنتاجا صحيحا.
-التعلم التعاوني 3.1.4شرح وبيان:
الن ِب ِي ﷺ َع ْن َأبي ه َرْي َر َة َ aعن ه
.iأسرار وحكم في اللفظ النبوي ِ ِ
دون غيره ،واملراد باألكل مال ات‘‘، َ
الس ْب َع امل ِوبق ِ ال’’ :ا ْج َت ِنبوا ه َق َ
األنشطة التعليمية املقترحة:
َ َ
-املناقشة
اليتيم. قالواَ :يا َرسو َل هللا َو َما ه هن؟ قا َل:
.iiاملقصود بقذف املحصنات َ
-العصف الذهني الش ْرك ِباهللَ ،وال ِس ْحرَ ،وق ْتل " ِ
.iiiهل العدد مراد في الحديث َْ الن ْفس هالتي َح هر َم هللا إ هال ب َ ه
-العروض التقديمية الح ِقَ ،وأكل ِ ِ ِ ِ
.ivما يرشد إليه الحديث
-التدريبات اليتيمَ ،و ه
الت َو ِلي َي ْو َم الرَباَ ،و َأ ْكل َمال َ
ِ ِ ِ ِ
-االستجواب ات ْ َ الز ْحفَ ،و َق ْذف امل ْح َ َ ه
ات املؤ ِمن ِ صن ِ ِ
َ َ
الغا ِفل ِت".
36
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة: 3.2.1قراءة الحديث قراءة 3.2استنتاج الفهم واالستفادة من
-االستقرائية والقياسية صحيحة. الحديث "انصر أخاك ظاملا أو
-التعلم اإلتقاني 3.2.2ذكر التعريف براوي مظلوما" استنتاجا صحيحا.
-التعلم التعاوني الحديث
َ َ َ َ َ ل ه َ ْ ََ
3.2.3ذكر معاني املفردات َّللا
ِ و س ر ال ق : ال ق a س نعن أ
َ
اك َظاملما أ ْو َم ْظل م َ
ﷺْ " :انص ْر أ َخ َ
األنشطة التعليمية املقترحة: 3.2.4شرح وبيان: وما". ِ
َ َ َ ه َ
.iسبب ورود هذا الحديث َّللاَ ،هذا ن ْنصره قالوا يا َرسول ِ
َ
-املناقشة
ودليله ال" :ف َن ْنصره َظاملما؟ َق َ َ ْ م ََْ َ
مظلوما ،فكي
-العصف الذهني ِ
َْ َ َ
.iiنصر املسلم ألخيه على كل تأخذ ف ْوق َي َد ْي ِه".
-العروض التقديمية
حال كيف يكون ودليله
-التدريبات
. iiiورد صدر الحديث على لسان
-االستجواب بعض الناس فمن هو؟
. ivما يرشد إليه الحديث
37
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
طرق التدريس املقترحة: قراءة الحديث قراءة صحيحة. 3.3.1 3.3استنتاج الفهم واالستفادة من
-االستقرائية والقياسية ذكر معاني املفردات 3.3.2 الحديث "إرشادات نبوية"
-التعلم اإلتقاني شرح وبيان: 3.3.3 استنتاجا صحيحا.
-التعلم التعاوني التباغض والحسد أمراض تصيب .i
َ َ ْ ََ
الفرد وتقطع ترابط املجتمع س ْب ِن َم ِالكcأ هن َرسو َل عن أ ِ
ن
َ َ َ هللاﷺ َق َ
األنشطة التعليمية املقترحة: توضيح ذلك وعلج الحسد ال " :ال ت َباغضواَ ،وال
كيف يحصل املسلم على محبة َت َحا َسدواَ ،وال َت َد َابرواَ ،وكونوا ع َب َاد .ii
-املناقشة ِ
أصحابه َ ْ
-العصف الذهني هللا ِإخ َوا مناَ ،وال َي ِح ُّل ِمل ْس ِلم أ ْن َي ْهج َر
هجر املسلم ألخيه بم يكون .iii َ َ َ َ َ ََ َ
-العروض التقديمية أخاه ف ْوق ثلث ِة أ هيام".
ومدته؟
-التدريبات
ما يرشد إليه الحديث .iv
-االستجواب
38
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
امللحق
األحاديث اإلضافية للقراءة املكثفة
الن َّي ِ
ات أَأ َ
األعمال ِب ِ
َ َ َّ َّ َ أ َ ال َ :سم أعت َ سو َل َّ َ َ َ أ َ َّ
ات َو ِإن َما ِلك ِل أام ِرئ َما ن َوى ،ف َم أن َّ
ي
ِ ِ ِ النب ال مَ عاأل أ ام ن إِ " :لو ّللا ﷺ َيق أ ر ِ
َ ق a اب
عن عمر ِبن الخ ِ
ط
َ َ َ أ َ َ َ َك َان أت ه أج َرته إ َلى د أن َيا ي أ
صيب َها ،أ أو ِإلى ا أم َرأة َين ِكح َها ،ف ِه أج َرته ِإلى َما َهاجر ِإل أي ِه". ِ ِ
39
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
الرفق بالخادم
َ أ َ أ أ أ َ َ َ أ َ أ أ َ ً أَ َ َ
ال " :إ َذا أ َتى أ َح َدك أم َخادمه ب َط َ
َ َ َّ عن َأ َبي ه َرأي َر َة َ a
اوله لقمة أو
ِ ن ي لف ،ه ع م هس لِ ج ي م ل نإ ف ،
ِِ ِهامع ِ ِ ِ ق ﷺ ي ب الن
ِ ِ ِ ن ع
أ َ َ أ َ أ أ َ ً َ أ أ َ َ أ َ َّ َ َ ََ
لقمتي ِن أو أكلة أو أكلتي ِن ،ف ِإنه و ِلي ِعالجه".
الوصية بالجار
َّ َ أ َ َ أ َ َ َّ َ أ َ َ َ
وص ِيني ِج أب ِريل ِبال َج ِارَ ،ح َّتى ظننت أنه َسي َو َّرثه".
ِ ي النبي ﷺ قا َل َ " :ما َز َ
ال ِ ِ ِ نع d ة عن عا ِئش
عقوبة النميمة
َ أ َ َّ َ َ َّ ٌ َ َأ َّ َّ َ َ َ َ أ َ أ َأَ َ
عن حذيفة aقال :س ِمعت الن ِبي ﷺ يقول" :ال يدخل الجنة قتات".
41
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
املصادر واملراجع
42
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
PANEL PENGGUBAL
Mohd Najib Bin Siam SAMT Tengku Ampuan Jemaah, Shah Alam
Mohamad Sahrin bin Kadmo SAM Bandar Baru Salak Tinggi, Sepang
43
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
TURUT MENYUMBANG
PENGHARGAAN
Penasihat
Pengarah
Hassan Nudin bin A. Hamid Bahagian Pendidikan Islam
Timbalan Pengarah
Azizan bin Muhammad
Bahagian Pendidikan Islam
Penasihat Editorial
Editorial
Mohd Hamidi bin Zakaria Penolong Pengarah
44
KSSM MANAHIJ AL-ULUM AL-ISLAMIAH TINGKATAN 4
45