Anda di halaman 1dari 36

Tugas Besar Irigasi

BAB V
PERENCANAAN DIMENSI SALURAN IRIGASI

5.1 Landasan Teori


Pekerjaan perencanaan saluran irigasi disini meliputi :
5.1.1 Perencaan lay out ( tata letak ) Jaringan Irigasi Utama ( saluran primer dan saluran
sekunder ).
5.1.2 Pembuatan skema Jaringan Irigasi Utama semua daerah – daerah irigasi dapat
dialiri air.
5.1.3 Perencanaan dimensi – dimensi saluran irigasi.
Perencanaan dibuat dalam bentuk skema tata letak jaringan pada peta atau
gambar yang bersangkutan disertai dengan penjelasan – penjelasan yang
diperlukan dan analisa perhitungan dimensi saluran, dalam suatu laporan
perencanaan.
Berdasarkan perencanaan tata letak saluran dan bangunan serta
nomenklatur maka dibuat perencanaan dimensi saluran irigasi dengan
menggunakan tabel irigasi dan rumus strikler :

V = k. R2/3. I1/2
Q = V. A
A = b. h + m. h2
P = b +2h √𝑚 + 1

R =

Keterangan :
Q = Debit Rencana (m3/dt) V = Kecepatan Aliran (m/dt)
A = Luas Basah (m2) m = Kemiringan Talud
h = Kedalaman Air (m) b = Lebar Saluran (m)
k = Koefesien Strikler R = Jari-Jari Hidrolis (m)
I = Kemiringan Saluran (m) P = Keliling Basah (m)

Eko Muharifin - 30202000061


63
Tugas Besar Irigasi

Tabel 5.1 Debit Dan Luas Area

NO. NAMA SALURAN DEBIT ( m3/dt ) LUAS AREA ( ha )

1 S. Tersier 1 (T1) 0,038 63


2 S. Tersier 2 (T2) 0,079 48
3 S. Tersier 3 (T3) 0,102 69
4 S. Tersier 4 (T4) 0,087 55
5 S. Tersier 5 (T5) 0,088 56
6 S. Tersier 6 (T6) 0,099 66
7 S. Tersier 7 (T7) 0,060 33
8 S. Tersier 8 (T7) 0,090 58
9 S. Sekunder 1 (S1) 0,564 385
9 S. Sekunder 2 (S2) 0,305 213
10 S. Sekunder 3 (S3) 0,130 91
11 S. Sekunder 4 (S4) 0,090 58
12 S. Primer 1 (P1) 7,764 5176
13 S. Primer 2 (P2) 7,092 4728

5.2 Perhitungan Dimensi Saluran


5.2.1 Perhitungan Dimensi Saluran
A. Dimensi Saluran Sekunder 1 ( S 1 )
Qt = 564 l/dt = 0,564 m3/dt
A = 385 Ha
Dari tabel di Direktorat Irigasi, didapatkan :
v = 0,35 m/dt
m =1
n =1
k = 43
Perhitungan :

 n =

1 =

b =h

Eko Muharifin - 30202000061


64
Tugas Besar Irigasi

 A =

,
(b + m.h) . h =
,
(h + h) . h = 1,6
2
2h = 1,6
h = 0,9 m

b =h
b = 0,9 m

A = (b + m.h) h
= (0,9 + 0,9) . 0,9
= 1,6 m2

V =

,
=
,
= 0,35 m/dt
P = b + 2 h √1 + 𝑚
= 0,9 + 2 . 0,9 √1 + 1
= 3,4 m

 R =

,
=
,
= 0,5 m
 V = k . R2/3 . I1/2
0,35 = 43 . (0,5) 2/3 . I1/2
0,35 = 27,1 . I1/2
I = 0,00017

Eko Muharifin - 30202000061


65
Tugas Besar Irigasi

B. Dimensi Saluran Sekunder 2 ( S 2 )


Qt = 305 l/dt = 0,305m3/dt
A = 213 Ha
Dari tabel di Direktorat Irigasi, didapatkan :
v = 0,35 m/dt
m =1
n =1
k = 43
Perhitungan :

 n =

1 =

b =h

 A =

,
(b + m.h) . h =
,
(h + h) . h = 0,87
2
2h = 0,87
h = 0,66 m
 b =h
b = 0,66 m
 A = (b + m.h) h
= (0,66 + 0,66) . 0,66
= 0,87 m2

 V =

,
=
,
= 0,35 m/dt
 P = b + 2 h √1 + 𝑚
= 0,66 + 2 . 0,66 √1 + 1

Eko Muharifin - 30202000061


66
Tugas Besar Irigasi

= 2,53 m

 R =

,
=
,
= 0,34 m
 V = k . R2/3 . I1/2
0,35 = 43 . (0,34) 2/3 . I1/2
0,35 = 20,95 . I1/2
I = 0,00028

C. Dimensi Saluran Sekunder 3 ( S 3 )


Qs = 103 l/dt = 0,103 m3/dt
A = 91 Ha
Dari tabel di Direktorat Irigasi, didapatkan :
v = 0,35 m/dt
m =1
n =1
k = 43
Perhitungan :

 n =

1 =

b =h

 A =

,
(b + m.h) . h =
,
(h + h) . h = 0,37
2 h2 = 0,37
H = 0,43 m
 b =h
b = 0,43 m

Eko Muharifin - 30202000061


67
Tugas Besar Irigasi

 A = (b + m.h) h
= (0,43 + 0,43) . 0,43
= 0,37 m2

 V =

,
=
,
= 0,35 m/dt
 P = b + 2 h √1 + 𝑚
= 0,43 + 2 . 0,43 √1 + 1
= 1,65m

 R =

,
=
,
= 0,22 m
 V = k . R2/3 . I1/2
0,35 = 43 . (0,22) 2/3 . I1/2
0,35 = 15,67 . I1/2
I = 0,00049

D. Dimensi Saluran Sekunder 4 ( S 4 )


Qs = 90 l/dt = 0,090 m3/dt
A = 58 Ha
Dari tabel di Direktorat Irigasi, didapatkan :
v = 0,35 m/dt
m =1
n =1
k = 43
Perhitungan :

 n =

Eko Muharifin - 30202000061


68
Tugas Besar Irigasi

1 =

b =h

 A =

,
(b + m.h) . h =
,
(h + h) . h = 0,26
2 h2 = 0,26
H = 0,36 m
 b =h
b = 0,36 m
 A = (b + m.h) h
= (0,36 + 0,36) . 0,36
= 0,26 m2

 V =

,
=
,
= 0,35 m/dt
 P = b + 2 h √1 + 𝑚
= 0,36 + 2 . 0,36 √1 + 1
= 1,38 m

 R =

,
=
,
= 0,19 m
 V = k . R2/3 . I1/2
0,35 = 43 . (0,19) 2/3 . I1/2
0,35 = 14,21 . I1/2
I = 0,00061

Eko Muharifin - 30202000061


69
Tugas Besar Irigasi

E. Dimensi Saluran Tersier 8 ( T 1 )


Qs = 90 l/dt = 0,090 m3/dt
A = 58 Ha
Dari tabel di Direktorat Irigasi, didapatkan :
v = 0,30 m/dt
m =1
n =1
k = 42,50
Perhitungan :

 n =

1 =

b = 1,5 h

 A =

,
(b + m.h) . h =
,
(h + h) . h = 0,3
2
2h = 0,3
H = 0,387 m

 b =h
b = 0,387 m

 A = (b + m.h) h
= (0,387 + 0,387) . 0,387
= 0,3 m2

 V =

,
=
,
= 0,3 m/dt

Eko Muharifin - 30202000061


70
Tugas Besar Irigasi

 P = b + 2 h √1 + 𝑚
= 0,387 + 2 . 0,387 √1 + 1
= 2,16 m

 R =

,
=
,
= 0,139 m
 V = k . R2/3 . I1/2
0,30 = 42,50 . (0,139) 2/3 . I1/2
0,30 = 11,4 . I1/2
I = 0,00069

F. Dimensi Saluran Tersier 7 ( T 2 )


Qp = 60 l/dt = 0,060 m3/dt
A = 33 Ha
Dari tabel di Direktorat Irigasi, didapatkan :
v = 0,30 m/dt
m =1
n =1
k = 42,50
Perhitungan :

 n =

1 =

b =1h

 A =

,
(b + m.h) . h =
,
(h + h) . h = 0,2
2 h2 = 0,2

Eko Muharifin - 30202000061


71
Tugas Besar Irigasi

H = 0,316 m
 b =h
b = 0,316 m
 A = (b + m.h) h
= (0,316 + 0,316) . 0,316
= 0,2 m2

 V =

,
=
,
= 0,3 m/dt
 P = b + 2 h √1 + 𝑚
= 0,316 + 2 . 0,316 √1 + 1
= 1,948 m

 R =

,
=
,
= 0,103 m
 V = k . R2/3 . I1/2
0,30 = 42,50 . (0,103) 2/3 . I1/2
0,30 =9,34. I1/2
I = 0,00103

G. Dimensi Saluran Tersier 6 ( T 3 )


Qp = 99 l/dt = 0,099 m3/dt
A = 66 Ha
Dari tabel di Direktorat Irigasi, didapatkan :
v = 0,30 m/dt
m =1
n =1
k = 42,50
Perhitungan :

Eko Muharifin - 30202000061


72
Tugas Besar Irigasi

 n =

1 =

b =1h

 A =

,
(b + m.h) . h =
,
(h + h) . h = 0,33
2 h2 = 0,33
h = 0,406 m
 b =h
b = 0,406 m
 A = (b + m.h) h
= (0,406 + 0,406) . 0,406
= 0,33 m2

 V =

,
=
,
= 0,3 m/dt
 P = b + 2 h √1 + 𝑚
= 0,406 + 2 . 0,406 √1 + 1
= 2,218 m

 R =

,
=
,
= 0,149 m
 V = k . R2/3 . I1/2
0,30 = 42,50 . (0,149) 2/3 . I1/2
0,30 =11,94. I1/2
I = 0,00063

Eko Muharifin - 30202000061


73
Tugas Besar Irigasi

H. Dimensi Saluran Tersier 5 ( T 4 )


Qp = 88 l/dt = 0,088 m3/dt
A = 56 Ha
Dari tabel di Direktorat Irigasi, didapatkan :
v = 0,30 m/dt
m =1
n =1
k = 42,50

Perhitungan :

 n =

1 =

b =1h

 A =

,
(b + m.h) . h =
,
(h + h) . h = 0,293
2
2h = 0,293
H = 0,383 m
 b =h
b = 0,383 m
 A = (b + m.h) h
= (0,383 + 0,383) . 0,383
= 0,293 m2

 V =

,
=
,
= 0,3 m/dt
 P = b + 2 h √1 + 𝑚

Eko Muharifin - 30202000061


74
Tugas Besar Irigasi

= 0,383 + 2 . 0,383 √1 + 1
= 2,149 m

 R =

,
=
,
= 0,136 m
 V = k . R2/3 . I1/2
0,30 = 42,50 . (0,136) 2/3 . I1/2
0,30 = 11,24. I1/2
I = 0,000712

I. Dimensi Saluran Tersier 4 ( T 5 )


Qp = 87 l/dt = 0,087 m3/dt
A = 55 Ha
Dari tabel di Direktorat Irigasi, didapatkan :
v = 0,25 – 0,30 m/dt
m =1
n =1
k = 42,50
Perhitungan :

 n =

1 =

b =h

 A =

,
(b + m.h) . h =
,
(h + h) . h = 0,29
2
2h = 0,29
h = 0,381 m

Eko Muharifin - 30202000061


75
Tugas Besar Irigasi

 b =h
b = 0,381 m
 A = (b + m.h) h
= (0,381 + 0,381) . 0,381
= 0,290 m2

 V =

,
=
,
= 0,3 m/dt
 P = b + 2 h √1 + 𝑚
= 0,381 + 2 . 0,381 √1 + 1
= 2,143 m

 R =

,
=
,
= 0,135 m

 V = k . R2/3 . I1/2
0,30 = 42,50 . (0,135) 2/3 . I1/2
0,30 = 11,18 . I1/2
I = 0,00072

J. Dimensi Saluran Tersier 3 ( T 6 )


Qp = 102 l/dt = 0,102 m3/dt
A = 69 Ha
Dari tabel di Direktorat Irigasi, didapatkan :
v = 0,25 – 0,30 m/dt
m =1
n =1
k = 42,50
Perhitungan :

Eko Muharifin - 30202000061


76
Tugas Besar Irigasi

 n =

1 =

b =h

 A =

,
(b + m.h) . h =
,
(h + h) . h = 0,34
2 h2 = 0,34
h = 0,412 m
 b =h
b = 0,412 m

 A = (b + m.h) h
= (0,412 + 0,412) . 0,412
= 0,339 m2

 V =

,
=
,
= 0,301 m/dt
 P = b + 2 h √1 + 𝑚
= 0,412 + 2 . 0,412 √1 + 1
= 2,236 m

 R =

,
=
,
= 0,152 m

 V = k . R2/3 . I1/2
0,30 = 42,50 . (0,152) 2/3 . I1/2

Eko Muharifin - 30202000061


77
Tugas Besar Irigasi

0,30 = 12,1. I1/2


I = 0,00061

K. Dimensi Saluran Tersier 2 ( T 7 )


Qp = 79 l/dt = 0,079 m3/dt
A = 48 Ha
Dari tabel di Direktorat Irigasi, didapatkan :
v = 0,30 m/dt
m =1
n =1
k = 42,50
Perhitungan :

 n =

1 =

b =h

 A =

,
(b + m.h) . h =
,
(h + h) . h = 0,263
2 h2 = 0,263
h = 0,363 m
 b =h
b = 0,363 m
 A = (b + m.h) h
= (0,363 + 0,363) . 0,363
= 0,264 m2

 V =

,
=
,
= 0,299 m/dt

Eko Muharifin - 30202000061


78
Tugas Besar Irigasi

 P = b + 2 h √1 + 𝑚
= 0,363 + 2 . 0,363 √1 + 1
= 2,089 m

 R =

,
=
,
= 0,126 m
 V = k . R2/3 . I1/2
0,30 = 42,50 . (0,126) 2/3 . I1/2
0,30 = 10,68 . I1/2
I = 0,00079

L. Dimensi Saluran Tersier 1 ( T 7 )


Qp = 38 l/dt = 0,038 m3/dt
A = 63 Ha
Dari tabel di Direktorat Irigasi, didapatkan :
v = 0,30 m/dt
m =1
n =1
k = 42,50
Perhitungan :

 n =

1 =

b =h

 A =

,
(b + m.h) . h =
,
(h + h) . h = 0,13
2 h2 = 0,13

Eko Muharifin - 30202000061


79
Tugas Besar Irigasi

h = 0,25 m
 b =h
b = 0,25 m
 A = (b + m.h) h
= (0,25 + 0,25) . 0,25
= 0,125 m2

 V =

,
=
,
= 0,3 m/dt
 P = b + 2 h √1 + 𝑚
= 0,25 + 2 . 0,25 √1 + 1
= 0,96 m

 R =

,
=
,
= 0,13 m
 V = k . R2/3 . I1/2
0,30 = 42,50 . (0,13) 2/3 . I1/2
0,30 = 10,906. I1/2
I = 0,00076

M. Dimensi Saluran Primer 1 ( P 1 )


Qp = 7764 l/dt = 7,764 m3/dt
A = 5176 Ha
Dari tabel di Direktorat Irigasi, didapatkan :
v = 0,50 m/dt
m =1
n =1
k = 43
Perhitungan :

Eko Muharifin - 30202000061


80
Tugas Besar Irigasi

 n =

1 =

b =h

 A =

,
(b + m.h) . h =
,
(h + h) . h = 15,5
2 h2 = 15,5
h = 2,8 m
 b =h
b = 2,8 m
 A = (b + m.h) h
= (2,8 + 2,8) . 2,8
= 15,68 m2

 V =

,
=
,
= 0,5 m/dt
 P = b + 2 h √1 + 𝑚
= 2,8 + 2 . 2,8 √1 + 1
= 10,72 m

 R =

,
=
,
= 1,5 m
 V = k . R2/3 . I1/2
0,50 = 43 . (1,5) 2/3 . I1/2
0,50 = 56,35. I1/2
I = 0,000078

Eko Muharifin - 30202000061


81
Tugas Besar Irigasi

N. Dimensi Saluran Primer 2 ( P 2 )


Qp = 7092 l/dt = 7,092 m3/dt
A = 4728 Ha
Dari tabel di Direktorat Irigasi, didapatkan :
v = 0,50 m/dt
m =1
n =1
k = 43
Perhitungan :

 n =

1 =

b =h

 A =

,
(b + m.h) . h =
,
(h + h) . h = 14,18
2 h2 = 14,18
h = 2,7 m
 b =h
b = 2,7 m
 A = (b + m.h) h
= (2,7 + 2,7) . 2,7
= 14,58 m2

 V =

,
=
,
= 0,5 m/dt
 P = b + 2 h √1 + 𝑚

Eko Muharifin - 30202000061


82
Tugas Besar Irigasi

= 2,7 + 2 . 2,7 √1 + 1
= 10,34 m

 R =

,
=
,
= 1,4 m
 V = k . R2/3 . I1/2
0,5 = 43 . (1,4) 2/3 . I1/2
0,5 = 53,8 . I1/2
I = 0,000086

5.3 Gambar Dimensi Saluran Irigasi


5.3.1 Gambar Dimensi Saluran Sekunder
A. Dimensi Saluran Sekunder 1 ( S 1 )
Q =564 l/dt = 0,564 m3/dt
v = 0,30 m/dt
m=1
n=1
k = 43
h = 0,9 m
b = 0,9 m
A = 1,6 m2
P = 3,4 m
R = 0,5 m
I = 0,00017

B. Dimensi Saluran Sekunder 2 ( S 2 )


Q = 305 l/dt = 0,305 m3/dt
v = 0,30 m/dt
m=1
n=1
k = 43

Eko Muharifin - 30202000061


83
Tugas Besar Irigasi

h = 0,66 m
b = 0,66 m
A = 0,87 m2
P = 2,53 m
R = 0,34 m
I = 0,00028

C. Dimensi Saluran Sekunder 3 ( S 3 )


Q = 103 l/dt = 0,103 m3/dt
v = 0,30 m/dt
m=1
n=1
k = 43
h = 0,43 m
b = 0,43 m
A = 0,37 m2
P = 1,65 m
R = 0,22m
I = 0,00049

D. Dimensi Saluran Sekunder 4 ( S 4 )


Q = 90 l/dt = 0,090 m3/dt
v = 0,30 m/dt
m=1
n=1
k = 43
h = 0,36m
b = 0,36 m
A = 0,26 m2
P = 1,38 m
R = 0,19 m
I = 0,00061

Eko Muharifin - 30202000061


84
Tugas Besar Irigasi

5.3.2 Gambar Dimensi Saluran Tersier


A. Dimensi Saluran Tersier 8 ( T 1 )
Q = 90 l/dt = 0,090 m3/dt
v = 0,30 m/dt
m=1
n=1
k = 42,50
h = 0,387 m
b = 0,387 m
A = 0,3 m2
P = 2,161 m
R = 0,139 m
I = 0,00069

B. Dimensi Saluran Tersier 7 ( T 2 )


Q = 60 l/dt = 0,060 m3/dt
v = 0,30 m/dt
m=1
n=1
k = 42,50
h = 0,316 m
b = 0,316 m
A = 0,2 m2
P = 1,948 m
R = 0,103 m
I = 0,00103

C. Dimensi Saluran Tersier 6 ( T 3 )


Q = 99 l/dt = 0,099 m3/dt
v = 0,30 m/dt
m=1
n=1
k = 42,50

Eko Muharifin - 30202000061


85
Tugas Besar Irigasi

h = 0,406 m
b = 0,406 m
A = 0,33 m2
P = 2,218 m
R = 0,149 m
I = 0,00063

D. Dimensi Saluran Tersier 5 ( T 4 )


Q = 88 l/dt = 0,088 m3/dt
v = 0,30 m/dt
m=1
n=1
k = 42,50
h = 0,383 m
b = 0,383 m
A = 0,293 m2
P = 2,149 m
R = 0,136 m
I = 0,000712

E. Dimensi Saluran Tersier 4 ( T 5 )


Q = 87 l/dt = 0,087 m3/dt
v = 0,30 m/dt
m=1
n=1
k = 42,50
h = 0,381 m
b = 0,381 m
A = 0,290 m2
P = 2,143 m
R = 0,135 m
I = 0,00072

Eko Muharifin - 30202000061


86
Tugas Besar Irigasi

F. Dimensi Saluran Tersier 3 ( T 6 )


Q = 102 l/dt = 0,102 m3/dt
v = 0,30 m/dt
m=1
n=1
k = 42,50
h = 0,412 m
b = 0,412 m
A = 0,339 m2
P = 2,236 m
R = 0,152 m
I = 0,00061

G. Dimensi Saluran Tersier 2 ( T 7 )


Q = 79 l/dt = 0,079 m3/dt
v = 0,30 m/dt
m=1
n=1
k = 42,50
h = 0,363 m
b = 0,363 m
A = 0,264 m2
P = 2,089 m
R = 0,126 m
I = 0,00079

H. Dimensi Saluran Tersier 1 ( T 7 )


Q = 38 l/dt = 0,38 m3/dt
v = 0,30 m/dt
m=1
n=1
k = 42,50

Eko Muharifin - 30202000061


87
Tugas Besar Irigasi

h = 0,25 m
b = 0,25 m
A = 0,125 m2
P = 0,96 m
R = 0,13 m
I = 0,00076

5.3.3 Perhitungan Dimensi Saluran Primer


A. Dimensi Saluran Primer 1 ( P 1 )
Q = 7764 l/dt = 0,7764 m3/dt
v = 0,50 m/dt
m=1
n=1
k = 43
h = 2,8 m
b = 2,8 m
A = 115,68 m2
P = 10,72 m
R = 1,5 m
I = 0,000078
B. Dimensi Saluran Primer 2 ( P 2 )
Q = 7092 l/dt = 0,7092 m3/dt
v = 0,50 m/dt
m=1
n=1
k = 43
h = 2,7 m
b = 2,7 m
A = 14,58 m2
P = 10,34 m
R = 1,4 m
I = 0,000086

Eko Muharifin - 30202000061


88
Tugas Besar Irigasi

Analog Perhitungan tersebut, dapat diketahui :


NO S.Primer Qs v n m K h b A p R I

1. P1 7,764 0,50 1 1 43 2,8 2,8 15,68 10,72 1,5 0,000078

2. P2 7,092 0,50 1 1 43 2,7 2,7 14,58 10,34 1,4 0,000086

Tabel 5.2 Perhitungan Saluran Primer Area Bendung Gembiro.


Analog Perhitungan tersebut, dapat diketahui :
NO S.Sekunder Qs v n m K h b A p R I

1. S1 0,564 0,35 1 1 43 0,9 0,9 1,6 3,4 0,5 0,00017


2. S2 0,305 0,35 1 1 43 0,66 0,66 0,87 2,53 0,34 0,00028

3. S3 0,103 0,35 1 1 43 0,43 0,43 0,37 1,65 0,22 0,00049


4. S4 0,090 0,35 1 1 43 0,36 0,36 0,26 1,38 0,19 0,00061

Tabel 5.3 Perhitungan Saluran Sekunder Area Bendung Gembiro.


Analog Perhitungan tersebut, dapat diketahui :
NO S.Tersier Qs v n m K h b A p R I
1. T8 0,090 0,30 1 1 42,50 0,387 0,387 0,3 2,161 0,139 0,00069
2. T7 0,060 0,30 1 1 42,50 0,316 0,316 0,2 1,948 0,103 0,00103
3. T6 0,099 0,30 1 1 42,50 0,406 0,406 0,33 2,218 0,149 0,00063
4. T5 0,088 0,30 1 1 42,50 0,383 0,383 0,293 2,149 0,136 0,00071
5. T4 0,087 0,30 1 1 42,50 0,381 0,381 0,290 2,143 0,135 0,00072
6. T3 0,102 0,30 1 1 42,50 0,412 0,412 0,339 2,236 0,152 0,00061
7. T2 0,079 0,30 1 1 42,50 0,363 0,363 0,264 2,089 0,126 0,00079
8. T1 0,381 0,38 1 1 42,5 0,25 0,25 0,125 0,96 0,13S 0,00076

Tabel 5.4 Perhitungan Saluran Tersier Area Bendung Gembiro

5.4 Analisa Perhitungan Hidrolis Bendungan Gembiro


5.4.1 Perhitungan Tinggi Banjir Rencana di Bendung (Tail Water)
Untuk menghitung tinggi air maksimum pada bendung digunakan rumus:
1 2 / 3 1/ 2
 
nR S
(Manning)

𝑅= 𝑄 =𝑣×𝐴

Dimana:
𝑣 = kecepatan aliran (m/det)

Eko Muharifin - 30202000061


89
Tugas Besar Irigasi

𝑄 = debit (m3/det)
R = jari-jari hidrolis
𝐴 = luas penampang basah (m2)
𝑃 = keliling basah (m)
𝑆 = kemiringan sungai rata-rata
𝑛 = koefisien kekasaran bahan
Diambil n = 0,035 (untuk saluran tidak beraturan)
Kemiringan dasar sungai rata-rata ditinjau sejauh 2 km dari lokasi
bendung.
- Elevasi hulu : 669 m
- Elevasi hilir : 165 m

- Kemiringan dasar sungai =

= 0.0025
Maka :
Direncanakan lebar sungai, b = 25 m dan m = 1.
Untuk penampang sungai trapezium :
Bn
𝐴 = (𝑏 + 𝑚ℎ)ℎ = (25 + ℎ)ℎ

𝑃 = 𝑏 + 2ℎ 1 + 𝑚 = 25 + 2ℎ√2 h
1
𝐴 m
𝑅= b
𝑃

5.4.2 Perhitungan Hidrolis Bendung


A. Penentuan tinggi elevasi mercu bendung
Menentukan tinggi elevasi mercu bendung, oleh beberapa faktor
,sebagai patokan dapat digunakan angka-angka sebagai berikut:
- Elevasi sawah tertinggi = 333 m
- Tinggi muka air sawah = 0,10 m
- Kehilangan tekanan air dari saluran tersier ke sawah = 0,10 m
- Kehilangan tekanan air dari saluran sekunder ke
saluran tersier = 0,10 m

Eko Muharifin - 30202000061


90
Tugas Besar Irigasi

- Kehilangan tekanan air dari saluran primer ke


saluran sekunder = 0,10 m
- Kehilagan tekanan air akibat kemiringan = 0,15 m
- Kehilangan air dari sungai ke saluran primer = 0,20 m
- Kehilangan Tekanan air akibat Eksploitasi = 0,10 m
- Kehilangan tekanan air pada alat-alat ukur = 0,40 m
- Kehilangan tekanan untuk Bangunan-bangunan lain = 0,25 m
Elevasi mercu bendung = 334.5 m

B. Perhitungan Tinggi Bendung


Tinggi bendung adalah jarak antara lantai muka bendung sampai pada
puncak bendung:
Diketahui:
- Elevasi sawah tertinggi = 333 m
- Elevasi dasar sungai di lokasi bendung = 330 m
- Elevasi mercu bendung = 334.5 m
- Tinggi mercu bendung = elevasi mercu – elevasi dasar
sungai = 334.5 –330 = 4,5 m
C. Perhitungan lebar efektif bendung (Be)
Lebar efektif bendung adalah lebar bendung yang bermanfaat untuk
melewatkan debit. Lebar efektif bendung lebih kecil dari lebar
bendung dikarenakan adanya pilar dan pintu penguras.
Rumus:
𝐵 = 𝐵 − 2(𝑛𝐾 + 𝐾 )𝐻

Di mana: Be = lebar efektif mercu, m


n = jumlah pilar
Kp = koefisien kontraksi pilar
Ka = koefisien kontraksi pangkal bendung
H1 = tinggi energi, m

Eko Muharifin - 30202000061


91
Tugas Besar Irigasi

Harga-harga koefisien Ka dan Kp diberikan pada tabel 5.5 (KP 02 Bab


4), sebagai berikut:

Tabel 5.5 Harga-harga Koefisien Ka dan Kp.


n=3
Untuk pilar berujung bulat = 0,01
Untuk pangkal tembok segi empat dengan tembok hulu pada 90
derajat ke arah aliran = 0,20

Bn = 25

𝐵𝑒 = 𝐵𝑛 − 3(𝑛𝐾𝑝 + 𝐾𝑎 )𝐻1

= 25 – 3( 2 * 0,01 + 0,2) H1

Be = 25 – 0,66H1

Eko Muharifin - 30202000061


92
Tugas Besar Irigasi

D. Perhitungan Tinggi Muka Air di atas Mercu Bendung (h1)


Mercu Bulat

Gambar 5.1 Tinggi Muka Air Mercu Bulat.

2 2 ,
𝑄 = 𝐶𝑑 𝑥 𝑥 𝑥 𝑔 𝑥 𝐵𝑒 𝑥 𝐻
3 3

Dimana :
Q = Debit (m3/det)
Cd = Koefisien debit ( Cd = C0 x C1 x C2 )
g = Gravitasi (m/det2)
Be = Lebar efektif mercu (m)
H1 = Tinggi Energi (m)

Diketahui : Q = 459.01673 m3/det P = 4,5 m

Dicoba : H1 = 4.2174 m r = 0,2 * 4.2174 =


0.84348 m
Sehingga :

Be = 25 – 0,66 * 4.2174
Be = 22.21651 m

H1/r = (3.709 /0.68596) = 5,0 C0 = 1,48 (dari


grafik)

Eko Muharifin - 30202000061


93
Tugas Besar Irigasi

P/H1 = (4.5/3.709) = 1.212 C1 = 0,95 (dari


grafik)
P/H1 = (4.5/3.709) = 1.212 C2 = 0.995 (dari
grafik)

Cd = C0 x C1 x C2
C d = 1,48 x 0.95 x 0.995

= 1,4

2 2 ,
𝑄 = 𝐶𝑑 𝑥 𝑥 𝑥 𝑔 𝑥 𝐵𝑒 𝑥 𝐻
3 3

2 2 ,
= 1,4 𝑥 𝑥 𝑥 9,8 𝑥 22.21651 𝑥 4.2174
3 3

= 459.01673 m3/det

Dari perhitungan tersebut didapat hasil :


H1 = 4.2174 m = 4.3 m
r = 0.85 m
Be = 22.21651 m

Tinggi muka air di atas mercu :

𝑉1
ℎ1 = 𝐻1 −
2𝑔
6.9656
ℎ1 = 4.3 −
2 ∗ 9,8

ℎ1 = 1.8245 𝑚

E. Perhitungan Tinggi Muka Air di Hilir Bendung (h2)


Perhitungan dalam menentukan tinggi muka air di hilir bendung
ditentukan berdasarkan rumus kontinuitas dan rumus Strickler, sebagai
berikut:

Eko Muharifin - 30202000061


94
Tugas Besar Irigasi

Q = v. A
/ /
V = 𝐾. 𝑅 .𝑆

R =

Diketahui: Q = 459.01673 m3/det


b = 25 m
S = 0,025
K = 35 (dari table koeff)
m =1

Tabel coba-coba perhitungan tinggi muka air di hilir bendung (h2)


h2 A P ⱴ Q
2
R 2 3
(m) (m ) (m) (m /det) (m /det)
1.5 39.75 29.24264069 1.359316 6.442281 256.081
1.6 42.56 29.5254834 1.441467 6.699294 285.122
1.8 48.24 30.09116882 1.603128 7.191257 346.906
1.9 51.11 30.37401154 1.682689 7.427257 379.607
2 54 30.65685425 1.761433 7.657202 413.489
2.1 56.91 30.93969696 1.839385 7.881478 448.535
2.12925 57.76496 31.02242846 1.862038 7.946058 459.004
5.6 Tabel Perhitungan Tinggi Muka Air

Dari cara coba-coba diperoleh tinggi muka air di hilir bendung (h2)
h2 = 2.129 m ≈ 2.2m
Elevasi dasar sungai = + 330 M
Elevasi muka air di hilir bendung = + 330 + 2.2 = +332.2 M

a. Dimensi kolam olak


Kolam olakan yang digunakan dalam tugas ini adalah kolam olakan
tipe “Vlugter”

z = (elevasi tinggi muka air di hulu + H1) – (elevasi tinggi muka


air

di hilir)

Eko Muharifin - 30202000061


95
Tugas Besar Irigasi

= (334.5 + 4.3) – 332.2

z = 6.6 m

q =

.
q =
.

q = 20.661 m3/d/m

hc = kedalaman kritis =

.
hc =
,

hc = 3.52 m

.
= .
= 1,875

Untuk 0,5 < ≤ 2,0

t = 2,4 hc + 0,1 z = 2,4 * 3.52 + 0,1 * 6,6 = 9.106 m ≈ 10m

,
= = 1,4116
.

Untuk < ≤ 10

D = R = L = H1 + 1,1 z = 4.3 + 1,1 * 6,6 = 11,56 ≈ 12 m

a = 0,20 H1

.
a = 0,20 * 4.3
,

= 0,7238 m ≈ 1,0 m

Eko Muharifin - 30202000061


96
Tugas Besar Irigasi

b. Perhitungan lantai muka


Lantai muka berfungsi untuk mengurangi tekanan air ke atas
pada bidang kontak antara pondasi bangunan dengan dasar pondasi dan
juga untuk memperpanjang jalannya aliran air (creep line). Makin
pendek creep line makin kecil pula hambatannya, sehingga konstruksi
lantai muka air semakin panjang demikian pula sebaliknya.
Perbadaan tinggi air dihilir dan diudik bendung mengakibatkan
adanya aliran dibawah bendung sebagai akibat dari perbedaan tekanan
pada dasar bendung. Hal ini lama-kelaman akan menimbulkan
penggerusan, terutama di ujung belakang bendung. Cara yang sering
digunakan yaitu dengan membuat dinding vertikal dari beton atau besi
dimuka sebelum bendung itu agar jalan yang ditempuh aliran adalah
jalan hambatannya paling kecil.

 Menghitung panjang lantai muka


 Teori Bligh
LV + LH ≥ C . ΔH
Dimana :
LV = panjang vertikal bidang kontak
LH = panjang horisontal bidang kontak
C = creep ratio menurut Bligh
ΔH = perbedaan tekanan
ΔH = 6.6
C = 9 = (material bolder,batu-batu kecil dan kerikil)
Lmin = C . ΔH = 9 x 6.6 = 59.4 m

Tabel 5.7 Teori Bligh.

Eko Muharifin - 30202000061


97
Tugas Besar Irigasi

 Teori Lane

ΔH =

L =𝐿 + 𝐿 > C . ΔH

Lmin ≥ 3,5 . 6.6


Lmin ≥ 23.1 m

Tabel 5.8 Teori Lane.

Dari hasil perhitungan diatas, didapat L min (Teori Bligh) = 59.4 m


dan L min (Teori Lane) = 23.1 m. Jadi diambil Lmin terbesar yaitu
59.4 m

Eko Muharifin - 30202000061


98

Anda mungkin juga menyukai