Penjanaan Tenaga

Elektrik
Penjanaan tenaga elektrik adalah satu alat
yang digunakan untuk menukarkan tenaga
mekanikal kepada tenaga elektrik.
Arus elektrik yang dihasilkan di stesen kuasa
adalah arus ulang-alik.
Apabila satu wayar atau bahan konduktor
elektrik yang bergerak memotong garis daya
magnet, arus elektrik akan terhasil.
Prinsip ini digunakan dalam operasi penjanaan
tenaga elektrik di stesen penjana kuasa.
Arus elektrik yang dihasilkan dengan cara ini
disebut arus aruhan.
Jenis-jenis penjana
tenaga elektrik
Terdapat pelbagai jenis penjana tenaga
elektrik iaitu:
a) Penjana elektrik terma
(Thermal generator)
b) Penjana elektrik hidro
(Hydroelectric generator)
c) Penjana elektrik diesel
(Diesel generator)
d) Penjana elektrik nuklear
(Nuclear generator)
e) Penjana elektrik turbin gas
(Gas turbine generator)
Pada amnya, semua penjana tenaga elektrik
tersebut menggunakan prinsip penjanaan yang
sama.
a) Penjana elektrik terma
Dinamo besar yang
(Thermal generator)
disambungkan kepada
turbin menjanakan
Stim di bawah tekanan tenaga elektrik.
tinggi digunakan untuk
memutarkan turbin

Petroleum atau gas asli dibakar

untuk mendidihkan air untuk
menghasilkan stim
Perubahan tenaga
Daripada Tenaga
petroleum kinetik
atau gas menggerakk
asli an turbin

Stim Tenaga
mengandun elektrik
gi tenaga dijanakan oleh
haba dinamo
b) Penjana elektrik hidro
(Hydroelectric generator)
Turbin
menggerakk
an dinamo
dan tenaga
elektrik
terjana.

Tenaga
daripada air
terjun
memutarkan
turbin

Air sungai dari

empangan
disalurkan ke
bawah
Perubahan tenaga
Air sungai yang Tenaga
disimpan dalam elektrik
empangan dijanakan oleh
mengandungi tenaga dinamo
ini

Tenaga kinetik
dari air terjun
menggerakkan
turbin
c) Penjana elektrik diesel
(Diesel generator)
Perubahan tenaga
Turbin
digerakkan
Daripada oleh tenaga
diesel kinetik

Tenaga
Daripada
elektrik
pembakaran
dijanakan oleh
diesel
dinamo
d) Penjana elektrik nuklear
(Nuclear Tenaga
generator)
haba yang
dibebaskan
Dinamo
mendidihkan air untuk
digerakkan untuk
menghasilkan stim
menghasilkan
tenaga elektrik

Tenaga nuklear Stim di bawah

dihasilkan di dalam tekanan tinggi
reaktor nuklear secara memutarkan
pembelahan nukleus. turbin
Perubahan tenaga
Daripada
Turbin
pembelahan
digerakkan
bahan radioaktif
oleh tenaga
dalam reaktor
kinetik
nuklear

Dibebaskan Tenaga
daripada elektrik
tenaga dijanakan oleh
nuklear dinamo
e) Penjana elektrik turbin
gas Udara disedut ke dalam
(Gas turbin generator)
pemampat dan
dimampatkan

Udara yang termampat

dicampurkan dengan
gas bahan api dan
dibakar di dalam kebuk
pembakaran

Campuran gas yang

panas ini mengembang
dan memutarkan turbin.

Turbin menggerakkan
dinamo untuk
menghasilkan tenaga
elektrik
Perubahan tenaga
Daripada bahan Pengembangan
api gas gas
petroleum atau memusingkan
gas asli turbin

Hasil
Tenaga
daripada
elektrik
pembakaran
dijanakan oleh
gas bahan
dinamo
 Sumber tenaga
alternatif
Tenaga suria
Tenaga yang diperoleh daripada
matahari
Tenaga cahaya tenaga elektrik
Dua jenis alat digunakan untuk
tujuan ini,
a) sel suria
b) pengumpul suhu tinggi
Sel suria menyerap tenaga cahaya
daripada matahari dan
menukarkannya menjadi tenaga
elektrik.
Sel suria digunakan untuk
membekalkan tenaga elektrik
kepada:
a) satelit
b) kalkulator
c) jam
Pengumpul suhu tinggi
mempunyai cermin-cermin
Biojisim
Bahan organik yang dapat
ditukarkan kepada tenaga. Cth: sisa
hasil pertanian, cebisan kertas dan
tahi binatang.
Tenaga dapat dibebaskan
daripada biojisim melalui:
a) pembakaran
b) tindakbalas kimia atau tindakan
bakteria
c) Penapaian
Biojisim berkemungkinan besar
menjadi sumber tenaga utama
pada suatu hari kelak.
TRANSFOMER
Transformer ialah alat
yang digunakan untuk
Transfomer terdiri menaikkan atau
daripada dua gegelung menurunkan voltan
dawai bertebat yang arus ulang alik.
dililit pada satu teras
Gegelung primer
besi lembut.
disambungkan kepada bekalan
arus ulang-alik.
Gegelung sekunder - yang
membawa arus keluar
Terdapat dua jenis transfomer,
iaitu:
a)Transfomer injak naik
(Step-up transformer)
b)Transfomer injak turun
(Step-down transfomer)
Struktur satu transfomer
yang ringkas
Peranan transformer dalam
penghantaran dan
pengagihan elektrik
Arus elektrik yang dihasilkan di stesen janakuasa
adalah jenis arus ulang alik yang dapat dinaikkan
dan diturunkan dengan menggunakan
transfomer.
Transformer digunakan untuk mengubah saiz
voltan.
Apabila arus yang tinggi mengalir melalui kabel,
banyak haba akan terhasil dan menyebabkan
pembaziran tenaga elektrik.
Bagi mengurangkan kehilangan tenaga, arus
yang mengalir melalui kabel perlu dikurangkan.
Dengan menaikkan voltan dengan menggunakan
transfomer injak naik, arus yang mengalir dapat
dikecilkan.
Tenaga elektrik yang dihantar melalui kabel adalah
pada voltan yang sangat tinggi (132kV atau 132000V
dari stesen janakuasa) tetapi arus yang sangat kecil
untuk mengurangkan pembaziran tenaga.
Transfomer injak turun kemudian digunakan untuk
menurunkan voltan yang tinggi kepada satu nilai
voltan yang rendah yang bersesuaian dengan
keperluan pengguna
Sistem Penghantaran dan
Pengagihan Elektrik
 Tenaga elektrik dapat
digunakan mengikut
keperluan masa.
Sesetengah stesen
janakuasa boleh dihentikan
pada waktu keperluan
tenaga rendah dan
dipasang semula pada
waktu keperluan tinggi. Hal
ini dapat menjimatkan
Kelebihan
perbelanjaan.
Rangkaian
Grid
Nasional
Kawasan tertentu seperti
kawasan perindustrian yang
memerlukan bekalan kuasa
elektrik yang tinggi dapat
menerima tenaga elektrik
daripada beberapa buah stesen
yang lain dalam rangkaian itu.
Oleh itu, sebuah stesen
janakuasa yang sangat besar
Jika salah satu stesen
janakuasa rosak,
fungsinya dapat diambil
alih oleh stesen lain
dalam rangkaian itu
sementara menunggu
stesen yang rosak
diperbaiki. Hal ini dapat
mengelakkan bekalan
elektrik daripada
terputus.
Bekalan tenaga
elektrik yang
berlebihan daripada
sesebuah stesen
janakuasa dapat
disalurkan ke
kawasan yang
mempunyai
permintaan tenaga
yang tinggi.
Bekalan Elektrik dan Sistem
Pendawaian di Rumah
Nilai voltan sesalur (utama) yang disalurkan ke rumah
kita daripada pencawang bahagian adalah 240V.
Alat-alat elektrik seperti peti sejuk, kipas angin,
televisyen, komputer dan mesin basuh menggunakan
voltan sebesar 240 V.
Arus ulang alik dibekalkan ke rumah biasanya 50 Hz, ia
menukarkan arahnya sebanyak 50 kali pada setiap saat.
Arus elektrik disalurkan ke rumah melalui kabel yang
terdiri daripada dua jenis dawai, iaitu:
a) Dawai hidup membawa arus ke rumah dari pencawang.
b) Dawai neutral mengembalikan arus ke pencawang.
 Jenis Pendawaian
Pendawaian satu fasa
(Single phase wiring)
Biasanya digunakan di rumah
kediaman yang memerlukan
bekalan elektrik yang rendah dan
sederhana.
Ia jenis pendawaian yang paling
ringkas.
Pendawaian tiga fasa
(Three phase wiring)
Biasanya digunakan dalam
industri ringan dan berat kerana
industri ini memerlukan nilai voltan
yang tinggi (biasanya melebihi
415V)
Namun, sesetengah rumah
kediaman menggunakan motor
elektrik dan alat penghawa dingin
yang bervoltan tinggi perlu
menggunakan pendawaian tiga
fasa.
 Pendawaian elektrik di
rumah
Sistem pendawaian elektrik di rumah
termasuk:
a) Kotak fius (Fuse box)
b) Suis sesalur (Main switch)
c) Pemutus litar (Circuit breaker)
d) Dawai hidup (Live wire)
e) Dawai neutral (Neutral wire)
f) Dawai bumi (Earth wire)
g) Meter elektrik (Electric meter)
Sistem pendawaian elektrik di rumah
 Pendawaian pada Pendawaian pada
dinding di luar rumah dinding di dalam
rumah
Terdapat dua dawai Dawai hidup
bertebat (bewarna disambungkan kepada
hitam). Satu daripada suis sesalur (utama) dan
dawai itu ialah dawai kemudian ke pemutus
hidup dan satu lagi litar.
dawai neutral. Kemudian, dawai hidup
Dawai hidup disambung disambungkan ke kotak
kepada fius sesalur fius.
(utama). Seterusnya, dawai
Kemudian, kedua-dua hidup disambung melalui
dawai hidup dan dawai suis-suis ke mentol
neutral disambungkan ke dalam litar lampu dan
meter elektrik. soket pada litar kuasa.
Dawai bumi
Pemutus litar (Circuit Breaker)
Pemutus litar yang disambung kepada
suis sesalur ialah Pemutus Litar Bocor Bumi
(ELCB-Earth Leakage Circuit Breaker)
Litar elektrik diputuskan dalam sesetengah
keadaan seperti berlakunya petir kilat.
Kuantiti arus elektrik yang besar perlu
dielakkan daripada mengalir melalui litar
pada satu masa yang tertentu.
Kotak Fius (Fuse Box)
Setiap rumah yang menggunakan elektrik
mempunyai satu kotak fius.
Kotak fius mengandungi fius-fius bagi
pelbagai bahagian litar di rumah.
Jika arus berlebihan mengalir melalui
bahagian litar yang tertentu, fius untuk
bahagian ini akan lebur dan memutuskan arus.
 Komponen sistem Fungsi
pendawaian elektrik
Dawai hidup (Earth Membawa arus elektrik ke rumah dari
wire) pencawang bahagian
Dawai neutral (Neutral Mengembalikan arus elektrik ke pencawang
wire) bahagian
Fius sesalur (Mains Mengawal jumlah arus yang mengalir ke dalam
fuse) litar di rumah. Fius melebur dan memutuskan
pengaliran arus jika arus berlebihan mengalir
melalui litar.
Meter elektrik/Meter Menyukat kuantiti tenaga elektrik yang
joule digunakan di rumah.
(Electric meter/Joule
meter)
Suis sesalur (Mains Mengawal bekalan arus ke semua bahagian
switch) litar di rumah
Membenarkan bekalan arus diputuskan untuk
sementara untuk tujuan tertentu seperti
membaiki dawai elektrik yang rosak.
Pemutus litar (Circuit Memutuskan bekalan arus di rumah apabila
breaker) arus berlebihan mengalir melaluinya.
Kotak fius ( Fuse box) Mengandungi fius-fius yang dapat melebur dan
Pendawaian palam 3-pin
 Komponen Fungsi
Dawai bumi Mengalirkan arus terbocor dari alat
(Earth wire) elektrik ke bumi.
Warna kuning
berbelang
hijau
Dawai neutral Mengalirkan arus dari alat elektrik
(Neutral wire) kembali ke pencawang bahagian
Warna biru
Dawai hidup Mengalir kan arus dari pencawang
(Live wire) bahagian ke alat elektrik.
Warna perang
Fius (Fuse) Dawai dalam fius melebur dan
memutuskan pengaliran arus apabila
arus yang berlebihan mengalir melaui
Ringkasan fungsialat
komponen dan warna
elektrik (semasa dawai
berlaku litar dalam
palam 3-pin
pintas)
 Kos Penggunaan Tenaga
Elektrik
Kuasa ialah kadar pengunaan
tenaga:
Kuasa = Tenaga (J)
Masa (s)

Unit: Watt (W)

1 kilowatt = 1000 W
Alat elektrik Voltan (V) Kuasa (W)
Kipas berdiri 240 75
Peti sejuk 240 103
Mesin basuh 240 400
Pengisar buah 240 300
Cerek elektrik 220-240 2000-2400
Periuk nasi 240 650
Pengering 240 500-1000
 Hubungan antara kuasa,
voltan dengan arus
Arus (A) = Kuasa
Contoh:
(W)
Sebuah alat elektrik bertanda
Voltan
150 W dan dibekalkan dengan
(V)
voltan 250 V. Hitung arus
elektrik yang mengalir
I=P
menerusi alat itu.
V
Arus (A) = Kuasa (W)
Voltan (V)

Arus = 150
250
= 0.6 A
Hubungan antara tenaga
elektrik, kuasa dan masa.
Tenaga elektrik (kWj) = kuasa (kW) x
masa (j)
Contoh:
Sebuah alat elektrik yang mempunyai
kuasa 1 kW (1000W) digunakan
selama 5 jam. Hitung tenaga elektrik
yang digunakan.

Tenaga elekrik (kWj) = Kuasa (kW) x

masa (j)
=1x5
= 5 kWj
 Pengiraan kos tenaga
elektrik yang digunakan
Kos menggunakan suatu alat elektrik adalah
berdasarkan kuantiti tenaga elektrik yang
digunakan.
Tenaga elektrik disukat dalam unit kilowatt-
jam. Satu unit tenaga elektrik bermakna satu
kilowatt-jam (kWj) tenaga elektrik.
1 kWj = 1 unit tenaga

Kegunaan tenaga elektrik Kadar bayaran (RM)

(unit)
Bagi 200 unit yang pertama 0.128
Bagi 800 unit yang seterusnya 0.258
Bagi unit tambahan yang 0.278
seterusnya
 Contoh:
Kadar tarif bagi penggunaan elektrik di suatu
rumah kediaman ditunjukkan di bawah ini.

100 unit pertama 20 sen per unit

200 unit kedua 25 sen per unit
Tambahan unit 28 sen per unit

Hitungkan kos penggunaan elektrik sebanyak

500 unit.

Penyelesaian:
100 x 0.2 = RM 20.00
200 x 0.25 = RM 50.00
200 x 0.28 = RM 56.00
Jumlah kos = RM 20.00 + RM 50.00 + RM
56.00
= RM 126.00
 Latihan..cuba buat..
1) Penghawa dingin dengan 2 kW (2000W) digunakan
selama 5 jam. Hitung kos tenaga elektrik yang digunakan
jika satu unit tenaga (kilowatt-jam) berharga 20 sen.

2) Satu alat elektrik dengan kuasa 500W digunakan selama

2 jam. Hitung kos tenaga jika satu unit tenaga adalah RM
0.20.

3) Satu alat elektrik dengan kuasa 500W digunakan selama

2 jam. Hitung kos tenaga yang digunakan dalam sebulan
jika satu unit tenaga adalah RM0.20.
 Ada lagi..cuba buat..
4) Sebuah pengering rambut ditandakan 1.5 kW dan 240V. Berapakah
nilai arus yang digunakan oleh pengering rambut itu.

5) Empat buah kipas elektrik dengan setiap satunya 100W digunakan

selama 5 jam. Jika satu kilowatt-jam tenaga berharga 25sen,
berapakah kos tenaga elektrik yang digunakan?

6) Kadar tarif bagi penggunaan tenaga elektrik di rumah ditunjukkan

seperti di bawah:
100 unit pertama 20 sen per unit
200 unit kedua 25 sen per unit
Unit tambahan 28 sen per unit
Hitung kos penggunaan elektrik sebanyak 450 unit.
 Fungsi Fius

Fius kartrij
pepejal
Fius arus
Dawai fius besar

Fius
kartrij
kaca
Fius wayar Fius kartrij
 Terdapat dua jenis fius:
a)Fius dawai (Wire fuse) Dawai fius Fius disukat
yang boleh diganti apabila sudah dalam unit
lebur ampere (A).
b)Fius kartrij (Cartridge fuse) Dawai Fungsi : Mencegah
fius tidak boleh diganti apabila arus berlebihan
sudah lebur. Sebagai ganti, suatu fius daripada mengalir
kartrij yang baru perlu digunakan. menerusi litar atau alat
elektrik semasa litar
Litar pintas akan berlaku di pintas.
bangunan jika dawai bumi
bersentuhan dengan dawai
hidup. Arus tinggi yang Apabila arus yang lebih
berlebihan yang mengalir dapat besar mengalir menerusi
menyebabkan kebakaran. fius, dawai di dalamnya
menjadi panas dan lebur.
Litar pintas disebabkan oleh Dawai itu putus dan
kerosakan yang tidak sengaja pengaliran arus menerusi
pada sistem pendawaian yang litar atau alat elektrik itu
membolehkan arus elektrik dihentikan.
mengalir tanpa melalui rintangan
atau beban pada litar lengkap.
 Peranan dawai bumi
Dawai bumi adalah alat keselamatan dalam sistem
pendawaian elektrik.
Dawai bumi menghubungkan badan logam alat
elektrik seperti seterika, cerek elektrik atau peti sejuk
ke bumi.
Sebarang arus terbocor pada badan alat elektrik akan
disalurkan dengan selamat melalui dawai bumi ke
bumi. Arus elektrik terbocor dikatakan dibumikan.
Jika tiada dawai bumi, seseorang yang tersentuh
badan logam alat elektrik yang arusnya terbocor akan
terkena renjatan elektrik dan menyebabkan
kecederaan atau kematian.
 Kepentingan Langkah-langkah
Keselamatan dalam
Penggunaan Elektrik
Jangan sentuh Jangan guna Jangan
wayar elektrik wayar bermain
atau alat elektrik yang Jangan guna
berhampiran palam
elektrik penebatnya dengan
dengan telah elektrik yang
punca kuasa telah retak
tangan yang tertanggal
basah atau pecah.
Langkah-
Jangan ganti langkah Jangan guna
dawai fius keselamatan alat elektrik
yang terputus semasa semasa
dengan dawai penggunaan berlakunya
biasa. elektrik guruh dan
Jangan kilat.
sambung Jangan Padamkan
palam elektrik cucuk Jangan baiki suis utama
yang terlalu sebarang sendiri alat sebelum
banyak pada bahan ke elektrik atau sebarang litar
punca kuasa dalam litar elektrik elektrik
yang sama lubang yang rosak. diperbaiki
 Bawa mangsa ke klinik
Matikan suis
atau hospital dengan
dengan segera
segera

Langkah-langkah
yang perlu diambil
semasa berlakunya
kejutan elektrik

Jangan sentuh mangsa. Berikan

Pisahkan mangsa pertolongan cemas
daripada punca elektrik kepada mangsa
dengan menyentuhnya yang tidak
dengan penebat yang sedarkan diri atau
kering telah berhenti
nafas jika boleh.
 Kepentingan Penjimatan
Elektrik
Tindakan yang
menyebabkan pembaziran
elektrik
Lampu, kipas, televisyen,
radio dan penghawa dingin
dibiarkan beroperasi apabila
tidak menggunakannya lagi.
Guna alat elektrik seperti
seterika atau mesin
pembasuh hanya untuk
kuantiti pakaian yang sedikit.
Guna alat elektrik yang
berkuasa tinggi
Buka pintu peti sejuk dengan
Cara menjimatkan elektrik
Matikan suis alat elektrik
apabila tidak
menggunakannya lagi.
Kumpulkan kuantiti pakaian
yang banyak sebelum
menggunakan seterika atau
mesin basuh.
Gantikan alat elektrik berkuasa
tinggi dengan alat elektrik
berkuasa rendah yang
menjalankan fungsi yang
sama.
Jangan buka pintu peti sejuk
 END OF
CHAPTER

Created by Fariha
Subri