KP 1.2.2.5 SSP
KP 1.2.2.5 SSP
1
Topik pembelajaran :
Jaringan saraf (sel saraf dan penyokong)
Mikroskopis SSP:
Serebrum (otak besar)
Serebellum ( otak kecil)
Medula spinalis
2
JARINGAN SARAF
Mikroskopis
Terdiri atas 2 jenis sel:
Sel saraf
Sel penyokong
Fungsi
Sel saraf:
Menerima sinyal
Mengubah sinyal menjadi impuls
Merambatkan impuls
Merespons sinyal
Mensekresi neurotransmitter
Mensekresi hormon = nerohormon.
Sel penyokong:
Merawat sel saraf
Menopang sel saraf
3
BENTUK UMUM SEL SARAF
4
BERBAGAI BENTUK SEL SARAF
SEL AMAKRIN
UNIPOLER
5
JARINGAN SARAF SEBAGAI KOMPONEN
SISTEM KOMUNIKASI
6
Badan sel saraf = perikarion
Mengandung inti
Bentuk bermacam-macam
Tonjolan sitoplasma:
Dendrit: bercabang-cabang
Neurit = axon, terdapat sebuah yang panjang,
8
KATEGORI SEL SARAF BERDASAR JUMLAH
TONJOLAN
MULTIPOLER PSEUDO-UNIPOLER
UNIPOLER 9
BADAN SEL SARAF
Inti : sentral, bulat besar,
berisi khromatin halus
tersebar, nukleolus besar
Sitoplasma:
Organela
SUBSTANSI NISSL,
BERCAK-BERCAK
BASOFIL, rer PENUH
DENGAN RIBOSOM
Neurofibril meluas ke
dalam tonjolan-tonjolan
Pigmen lipokhrom dan
pigmen melanin
10
DENDRIT AXON = NEURIT
11
SEL PENYOKONG
12
SEL NEUROGLIA=GLIA
SEL EPENDIM
PEMBATAS TUBA NEURALIS
PROLIFERATIF MENGHASILKAN SPONGIOBLAS DAN
NEROBLAS
PENYOKONG
SEL PENGHASIL LIIQUOR CEREBROSPINALIS
PEMBATAS RONGGA SISTEM SARAF PUSAT
ASTROSIT
ASTROSIT PROTOPLASMATIS
ASTROSIT FIBROSA
OLIGODENDROGLIA
MEMBENTUK SELUBUNG MIELIN
MIKROGLIA
13
SEL NEUROGLIA PEWARNAAN KROM
GOLGI
ASTROSIT FIBROSA
ASTROSIT
PROTOPLASMATIK
PEWARNAAN
BIELSCHOWSKY
14
SEL NEUROGLIA
PEWARNAAN CAJAL
OLIGODENDROGLIA
MIKROGLIA
PEWARNAAN HORTEGA
15
16
SYSTEMA NERVORUM CENTRALE
17
Ontogenesis systema nervorum centrale
Perkembangan/histogenesis tuba
neuralis
Daerah kepala akan menjadi otak
Daerah leher dan punggung
menjadi medulla spinalis
18
KEDUDUKAN TUBA NEURALIS
TUBA NEURALIS
19
Perkembangan rongga tuba neuralis
Rongga dalam tuba neuralis tetap dipertahankan selama
perkembangannya
Rongga tuba neuralis di daerah kepala menjadi
ventriculus
Telencephalon v. Lateralis
Diencephalon v. Tertius (iii)
Mesencephalon aquaductus cerebri
Metencephalon v. Quartus (iv)
Myelencephalon v. Quartus (iv)
Rongga di daerah medulla spinalis menjadi canalis
centralis
20
HISTOGENESIS TUBA NEURALIS
Ektoderm menjadi jaringan saraf
Sel berbentuk silindris menjadi jaringan saraf
Epitel dinding tuba neuralis: silindris selapis
Sel epitel berproliferasi menjadi epitel berlapis
Pengelompokan kedudukan inti dalam epitel
Terbentuk 3 lapis daerah :
Lamina germinalis dekat rongga, daerah berinti
Mantle layer diluar lamina germinalis, berinti
Neuroblas
Neuron
SUBSTANTIA
GRISEA
EPENDYM
EPENDYM
SUBSTANTIA
ALBA
22
DIFERENSIASI GELEMBUNG OTAK
Telencephalon
Hemisphaerium cerebri
Batang otak
Diencephalon
Batang otak
Mesencephalon
Batang otak
Metencephalon
Hemisphaerium cerebelli
Pons
Batang otak
Myelencephalon
Batang otak (medulla oblongata)
23
Diferensiasi dinding tuba neuralis
24
DIFERENSIASI DINDING TUBA NEURALIS MENJADI
HEMISPHAERIUM CEREBRI/CEREBELLI DAN MEDULLA SPINALIS
TUBA NEURALIS
SUBSTANTIA
ALBA
EPENDYM
SUBSTANTIA
GRISEA
CORTEX CEREBRI
25
JARINGAN SYSTEMA NERVORUM CENTRALE
Makroskopis
Subtantia grisea
Substantia alba
Mikroskopis
Substantia grisea
Badan sel neuron
Serabut bermielin dan tidak bermielin
Astrosit protoplasmik
Oligodendrosit
Mikroglia
Substantia alba
Serabut saraf bermielin
Astrosit fibrosa
Oligodendrosit
Mikroglia
26
Penyebaran jaringan saraf
• Pada awalnya substantia grisea terdapat sebelah dalam dekat
rongga tuba neuralis dan substantia alba di luar, yang
dipertahankan sebagai pola dasar
• Setelah mengalami diferensiasi penuh:
– Pada prinsipnya masih dapat dilacak pola dasar
– Di daerah kepala: adanya perubahan penyebaran subtantia
grisea yang tudak sama pada penggal tuba neuralis pada
daerah kepala, terdapat perbedaan gambaran histologis
pada berbagai bagian di otak
• Hemisphaerium cerebri & hemisphaerium cerebelli: di
luar substantia alba masih ada lagi substantia grisea
yang membentuk cortex
• Substantia grisea asli membentuk kelompok2 yang
disebut nucleus yang dipisahkan oleh substantia alba
– Di daerah medulla spinalis : tetap pola dasar
27
Cortex cerebri
• Sel-sel neuron dalam cortex cerebri yang mempunyai
morfologi serupa tersusun dalam lapisan:
– Stratum moleculare
– Stratum granulare externum
– Stratum cellulare pyramidale/piramid luar
– Stratum granulare internum
– Stratum ganglionare (piramidal dalam)
– Stratum polymorphocellulare (multiformis)
• Pada setiap daerah cortex hemisphaerium cerebri
gambaran histologisnya berbeda
28
JARINGAN SARAF DAERAH TELENCEPHALON
SUBSTANTIA ALBA
SUBSTANTIA GRISEA
CORTEX CEREBRI
29
CORTEX CEREBRI DAERAH MOTORIK
30
31
Cortex cerebelli
PERMUKAAN CEREBELLUM MELIPAT-LIPAT KE DALAM SECARA
SEJAJAR, YANG MELIBATKAN CORTEX CEREBELLI
(SUBSTANTIA GRISEA) DENGAN KETEBALAN 1 mm DAN
MEDULLA CEREBELLI (SUBSTANTIA ALBA)
Mikroskopis
Stratum moleculare
Sel keranjang/sel basket: cabang axon menyelubungi sel purkinje
Stratum ganglionare
Sel purkinje dengan percabangan dendrit di strat. Moleculare, axon
ke dalam stratum granulare
Stratum granulare
Sel granulare (multipoler) memenuhi lapisan ini. Dendritnya berada
di lapisan, tetapi axon-nya ke strat. Moleculare
32
CORTEX CEREBELLI
33
MEDULLA SPINALIS
Bentuk:
Silindris panjang, mengisi canalis vertebralis
Pada setiap segmen keluar sepasang n. Spinalis
Mikroskopis:
Substantia grisea
Bentuk potongan: seperti kupu-kupu
Cornu dorsalis : masuk radix dorsalis n. Spinalis
Cornu ventralis: nucleus ventralis ---> rad. Ventralis
Ditengah: canalis centralis
Sel-sel neuron membentuk nucleus
Substantia alba
Sulcus medianus dorsalis
Sebagian besar serabut-serabut saraf yang memanjang membentuk
berkas (fasciculus) yang menuju otak atau dari otak
34
POTONGAN MELINTANG MEDULLA SPINALIS
DAERAH CERVICAL
DAERAH THORACAL
35
POTONGAN MELINTANG MEDULLA SPINALIS
DAERAH LUMBAL
DAERAH SACRAL
36
HISTOLOGIS MEDULLA SPINALIS
37
SELUBUNG SUSUNAN SARAF PUSAT
(MENINGES)
Asal: mesoderm
Lapisan:
Pachymeninx (duramater)
Jaringan pengikat padat
Dengan arachnoid dipisahkan: spatium subdurale
Leptomeninx (pia-arachnoid)
Arachnoid (2 komponen):
Membentuk trabecula
38
SELUBUNG OTAK
DURAMATER
DAERAH KEPALA MELANJUTKAN KE PERIOSTEUM
FALX CEREBRI : MEMISAHKAN KEDUA HEMISPHAERIUM
ARACHNOID: CISTERNA = PELEBARAN SPATIUM
SUBARACHNOIDEA
PIAMETER
DI BEBERAPA TEMPAT TERTENTU MENONJOL KE DALAM RONGGA
VENTRICULUS
MEMBENTUK PLEXUS CHOROIDEUS
39
SELUBUNG OTAK
40
SELUBUNG MEDULLA SPINALIS
Duramater
Dengan permukaan canalis vertebralis dipisahkan oleh
spatium epidurale; dilapisi epitel gepeng selapis
Menjadi 2 lembar:
Lamina externa , melapisi permukaan canalis vertebralis
Lamina interna:
Celah di antara 2 lembar: diisi jaringan lemak, jaringan pengikat
dengan anyaman pemb. Vena
Arachnoid
Dengan duramater dipisahkan oleh celah sempit
Piameter
Lebih tebal daripada di daerah otak
41
SELUBUNG MEDULLA SPINALIS
42
43