Anda di halaman 1dari 13

PEMBANGUNAN

EKONOMI DALAM
PERSPEKTIF
ISLAM
 TEORI DAN MODEL PEMBANGUNAN
DALAM ISLAM

Diklasifikasikan ke dalam dua pendekatan.,


model Pembangunan Ibnu Khaldun dan model
pembangunan As-Syatibi,
memiliki fokus kajian yang berbeda, model yang
pertama lebih menekankan hubungan dari elemen
pembangunan (ekonomi) dalam mencapai tujuan
Pembangunan. Sementara model yang kedua lebih
menonjolkan model Pembangunan berdasarkan
komposisi tujuan pembangunan yang harusnya
dicapai.
MODEL PEMBANGUNAN ISLAM
IBNU KHALDUN
MODEL PEMBANGUNAN IBNU KHALDUN, 1332-1404 M
2 . M O D E L I B N U K H A L D U N T I D A K M E N U N J U K K A N S AT U
1. KESELURUHAN MODEL IBNU KHALDUN TERANGKUM P E N Y E B A B T U N G G A L D A R I K E J AT U H A N P E R A D A B A N
D A L A M 8 P R I N S I P ( K A L I M AT H I K A M I Y YA H ) D A R I ISLAM.
KEBIJAKSANAAN POLITIK;
 M O D E L B E R S I FAT L I N TA S D I S I P L I N D A N
a. K E K U ATA N K E D A U L ATA N ( A L - M U L K ) T I D A K D A PAT M E N G G U N A K A N P E N D E K ATA N D A U R S E B A B - A K I B AT
D I P E RTA H A N K A N K E C U A L I D E N G A N YA N G D I N A M I S .
M E N G I M P L E M E N TA S I K A N S YA R I A H ( S )
3. DALAM MODEL INI, SEMUA KOMPONEN BANGSA
b. S YA R I A H T I D A K D A PAT D I I M P L E M E N TA S I K A N
K E C U A L I O L E H S E B U A H K E D A U L ATA N ( A L - M U L K )
T E R K A I T S AT U S A M A L A I N S E C A R A E R AT.
(G)
• J I K A S AT U FA K T O R R U N T U H , K E M U D I A N T I D A K
c. K E D A U L ATA N T I D A K A K A N M E M P E R O L E H DIKOREKSI, MAKA IA AKAN BERFUNGSI SEBAGAI
K E K U ATA N K E C U A L I B I L A D I D U K U N G O L E H S U M B E R M E K A N I S M E P E M I C U YA N G M E M P E R L E M A H FA K T O R -
D AYA M A N U S I A ( A R - R I J A L ) ( N ) FA K T O R L A I N N YA ; D A N PA D A G I L I R A N N YA A K A N
M E M P E R C E PAT K E J AT U H A N P E R A D A B A N .
d. S U M B E R D AYA M A N U S I A T I D A K D A PAT
D I P E RTA H A N K A N K E C U A L I D E N G A N P E M B A N G U N A N
4 . D A L A M J A N G K A PA N J A N G , S E M U A FA K T O R M E N J A D I
(AL-MAL) (W)
T E R K A I T E R AT S E H I N G G A S U L I T M E M B E D A K A N M A N A
e. H A RTA B E N D A T I D A K D A PAT D I P E R O L E H K E C U A L I S E B A B D A N M A N A A K I B AT
DENGAN PEMBANGUNAN (AL-’IMARAH) (G)
• MAKA MENJADI TIDAK BERMAKNA UNTUK
f. P E M B A N G U N A N T I D A K D A PAT D I C A PA I K E C U A L I MEMISAHKAN SEJARAH EKONOMI ISLAM DARI
DENGAN KEADILAN (AL-’ADL) (J) SEJARAH POLITIK, SOSIAL DAN AGAMA

g. K E A D I L A N M E R U PA K A N T O L O K U K U R ( A L - M I Z A N ) 5 . D A U R S E B A B - A K I B AT YA N G D I N A M I S D A L A M J A N G K A
Y A N G D I P A K A I A L L A H U N T U K M E N G E VA L U A S I
PA N J A N G I N I D I S E B U T D A U R K E A D I L A N ( C I R C L E O F
MANUSIA.
EQUITY)
h. K E D A U L ATA N D I B E B A N K A N TA N G G U N G J AWA B
UNTUK MENEGAKKAN KEADILAN.. • D E L A PA N K A L I M AT ( K A L I M AT H I K A M I Y YA H ) D A R I
KEBIJAKSANAAN POLITIK, MASING-MASING DALAM
SEBUAH ALUR DAUR DIMANA PERMULAAN DAN AKHIR
KALIMAT HIKAMMIYAH

Model Pembangunan Ibnu Khaldun dalam hubungan fungsional berikut :


 G = f (S, N, W, g, j)

G = Otoritas Politik
N = Harus Menjamin Kesejahteraan Rakyat
g = Menyediakan Lingkungan yang kondusif untuk Pembangunan
W = Distribusi Pendapatan
j = Penegakan Keadilan
S = Implementasi Syariah
MODEL PEMBANGUNAN ISLAM
AS - SYATIBI
MODEL PEMBANGUNAN IBNU KHALDUN, 1332-1404 M
3. AKAL

1. D A L A M M O D E L I N I YA N G M E N J A D I P U S AT
M A N U S I A H A N YA D I B E R I A K A L S E B A G A I B E K A L U N T U K
ANALISIS PEMBANGUNAN ADALAH
M E M P E RTA H A N K A N D I R I . H A L I N I M E N J A D I A L A S A N
KESEJAHTERAAN MANUSIA (HUMAN BEINGS)
M E N G A PA S YA R I A H H A R U S M E N J A G A A K A L . M E N J A G A
DENGAN FOKUS UNTUK MELINDUNGI LIMA DALAM KONTEKS INI BERARTI MENGEMBANGKAN AKAL
A S P E K M A Q A S H I D S YA R I A H ; D A N S A L A H S AT U C A R A N YA A D A L A H M E L A L U I
P E N D I D I K A N YA N G B A I K .
A. AGAMA
4. KETURUNAN
A G A M A ATA U K E P E R C AYA A N A K A N M E N G H A S I L K A N
TATA N I L A I G U N A M E N O PA N G K E H I D U PA N YA N G DALAM KONTEKS PEMBANGUNAN, KETURUNAN INI
K E M U D I A N D A L A M TA H A PA N YA N G L E B I H T I N G G I S A N G AT M E M I L I K I P E R A N V I TA L T E R U TA M A D A L A M
A K A N M E N G H A S I L K A N K E B U D AYA A N . MENJAGA KEBERLANGSUNGAN PEMBANGUNAN
B E R K E L A N J U TA N .
B . J I WA
5 . H A RTA
P E M B A N G U N A N S A N G AT B E R G A N T U N G PA D A
K U A L I TA S M A N U S I A I T U S E N D I R I , ATA U D A L A M P E R S P E K T I F I S L A M , M E M P E R O L E H H A RTA
S A N G AT D I A N J U R K A N T E N T U S A J A D E N G A N B ATA S A N
MENURUT IBNU KHALDUN “BANGKIT DAN D A N AT U R A N S YA R I AT YA N G M E L E K AT PA D A N YA .
R U N T U H N YA S U AT U P E R A D A B A N T E R G A N T U N G
K U A L I TA S M A N U S I A ” . M O D E L I N I M E N U N J U K K A N B A H WA P E M B A N G U N A N D A N
K E S E J A H T E R A A N D I P E N G A R U H I O L E H S E B E R A PA B E S A R
P E M B A N G U N A N H A R U S M E N G U TA M A K A N L I M A K O M P O N E N M A Q A S H I D S YA R I A H D A PAT D I P E N U H I .
K E T E R S E D I A A N N YA K E B U T U H A N H I D U P. K A R E N A S E L A I N I T U M O D E L I N I J U G A M E N G G A M B A R K A N B A H WA
E S E N S I M A Q A S H I D S YA R I A H B U K A N H A N YA A N TA R A L I M A K O M P O N E N B E R S I FAT S A L I N G
P E M B A N G U N A N F I S I K YA N G D I H I T U N G D E N G A N M E M P E N G A R U H I ATA U I N T E R D E P E N D E N S AT U S A M A
T I N G K AT P D B M A U P U N A N G K A P E N D A PATA N P E R LAIN
K A P I TA , T E TA P I L E B I H M E N G U TA M A K A N K U A L I TA S
HIDUP MANUSIA.
1. People-oriented (people-centred)
Berdasarkan model pembangunan Ibnu Khaldun, jelas
ditekankan bahwa manusia merupakan pusat analis
pembangunan. Kemajuan dan kemunduran sebuah
peradaban sangat ditentukan oleh kualitas dari sumber daya
manusia.
Sedangkan, Dimensi maqashid Syariah tidak hanya
memenuhi kebutuhan manusia dari aspek material, tetapi
juga sangat menekankan pada aspek non material seperti
kesehatan fisik dan jiwa, hubungan yang baik antar
2. Maslahah – Oriented
keluarga dan masyarakat serta juga ketenangan batin dan
Setelah memastikan bahwa pembangunan di dalam
spiritual.
Islam harus berorientasi pada pembangunan
manusia, maka hal kedua yang harus dipastikan 3. Falah-oriented
adalah manfaat pembangunan itu tidak hanya buat falah dapat diartikan kemenangan.
segelintir orang, tetapi harus untuk kesejahteraan Orientasi ini merupakan pengejawantahan dari prinsip
umum (maslahat) serta tidak menimbulkan perlindungan agama dan keturunan pada maqashid
mudharat bagi Sebagian yang lain. Maslahah di syariah. Pembangunan berkelanjutan mewakili
satu sisi dapat diartikan sebagai kebaikan dan perlindungan keturunan, sedangkan kesesuaian dengan
menghindari syariat merepresentasikan perlindungan terhadap agama.
keburukan (mudharat). Namun selain itu secara
spesifik juga dapat diartikan sebagai
kebaikan/kepentingan umum (maslahatul ummah).
1. Menjamin kebutuhan dasar manusia
proses pembangunan di dalam Islam harus ditujukan untuk
menjamin ketersediaan kebutuhan ini bagi seluruh kalangan
masyarakat. Jika mengacu kepada model pembangunan
berdasarkan maqashid syariah, pemenuhan kebutuhan dasar
ini merupakan representasi dari perlindungan terhadap
harta. Namun perlu dipahami bahwa tujuan ini bukan tujuan
yang independen, tetapi interdependen dengan tujuan
maqashid syariah yang lainnya.
2. Meningkatkan kapabilitas dan martabat 3. Menjamin keberlangsungan kehidupan manusia dalam
manusia jangka panjang
prinsip ini juga mengindikasikan bahwa Pembangunan tidak hanya berfokus pada bagaimana
pemenuhan kebutuhan dasar harus dilakukan meningkatkan nilai ekonomi (output) untuk satu periode
secara simultan dengan pemenuhan kebutuhan tertentu saja. Pembangunan juga harus memastikan agar
yang meningkatkan kapabilitas dan martabat output di kemudian hari tetap terjaga
manusia. Apalagi dalam model pembangunan
ekonomi Islam jelas bahwa antar dimensi
maqashid syariah ada satu kesatuan yang saling
menyokong.
4. Menumbuhkan dan menjamin spiritualitas
Agama tidak hanya berperan sebagai pedoman tetapi juga sekaligus menjadi objek pembangunan.
Melindungi agama pada dasarnya juga melindungi kepentingan manusia. Pemenuhan kebutuhan untuk
menjalankan sebuah agama merupakan bagian dari hak asasi.
Paradigma pembangunan semakin bergeser ke arah paradigma ekonomi
pembangunan islam. Terkait hal ini para ilmuwan sudah banyak yang
mengkajinya. Penelitian yang paling banyak diteliti adalah yang berkaitan
dengan ukuran pembangunan. Maqashid syariah merupakan ukuran
pembangunan yang paling banyak dikaji dan dipercaya sebagai ukuran paling
komprehensif dibandingkan ukuran pembangunan lain.
Ketiga institusi ini harus saling bekerja
sama untuk mencapai tujuan
pembangunan. Dalam pengambilan
keputusan dan mengintegrasikan institusi
dan kepentingan, Islam menganjurkan
untuk mengikuti shuratic process sehingga
tercipta keselarasan tujuan pembangunan.
Pemerintah berfungsi sebagai garda
terdepan Pembangunan yang
berdampingan dengan peran vital
masyarakat. Sedangkan ulama sebagai
pihak yang didengarkan dan pemberi
masukan, memiliki peran memastikan
proses pelaksanaan pembangunan berjalan
sesuai dengan rencana dan tidak
melanggar kaidah hukum juga syariat
yang berlaku.
TERIMAKASIH

Anda mungkin juga menyukai