Limbah
BAB VIII
PENGOLAHAN LUMPUR
Perencanaan :
Solid loading =60 kg/m2.hari
Specific gravity sludge (BJ sludge)
BP I = 1,02
BP II = 1,005
Konsentrasi solid dalam lumpur (%solid)
Konsentrasi solid dari lumpur BP I = 6%
Konsentrasi solid dari lumpur BP II = 1.3%
Direncanakan dibuat 2 buah sludge thickener untuk 2 BP I dan 2 AS
Perhitungan
Volume Solid Dan Air
Bak Pengendap I :
1. Massa solid ( MS )
MS = TSS removed x 2 BP I
VIII-1 | P a g e
DITA SAVITRI (3307.100.059)
Perencanaan Bangunan Pengolahan Air
Limbah
= 437.48 kg/hari x 2 bak
= 874.96 kg/hari
2. Massa lumpur (sludge)
Dengan konsentrasi solid = 6%
Massa lumpur = (100/6 x 874.96 kg/hari)
= 14582.67 kg/hari
3. Volume solid ( Vsolid )
Massa solid
Vsolid = Bjsolid
874 . 96
= 1400 kg/m3
= 0.63 m3/hari
Massa sludge
4. Volume Lumpur (VL) = BJ sludge
1749. 92
3
= 1020 kg/m
= 1.72 m3/hari
5. Volume Air dari Lumpur ( Vair )
Vair = Vlumpur - Vsolid
= 1.72 – 0.63
= 1.09 m3/hari
Volume Lumpur
1. Berat Lumpur yang dibuang ke thickener
Ml total = Ml1 + Ml2
= 14582.67 kg/hari + 427815.4 kg/hari
= 443298.07 kg/hari
2. Volume Lumpur total
Vl total = Vl1 + Vl2
= 1.72 m3/hari + 425.7 m3/hari
= 427.92 m3/hari
3. Berat jenis sludge pada thickener (Bj thick)
Mltotal Ml1 Ml 2
Bj thick = Bjsludge + Bjsludge
443298 .07 14582.67 427815 . 4
Bj thick = 1020 + 1005
217822.77
Bj thick = 1007.5
Bj thick = 1007.5 kg/m3
VIII-3 | P a g e
DITA SAVITRI (3307.100.059)
Perencanaan Bangunan Pengolahan Air
Limbah
Lumpur yang keluar dari sludge thickener
- Konsentrasi solid dari thickener = 5 %
- Kadar air dari Lumpur = 95 %
- Kadar solid dalam Lumpur = 5 %
- BJ sludge di Thickener = BJ campuran = 1007.5 kg/m3
VIII-4 | P a g e
DITA SAVITRI (3307.100.059)
Perencanaan Bangunan Pengolahan Air
Limbah
Dimensi Sludge Thickener
Luas bak (A)
Berat solid
A = solid loading rate
6436 .56
= 60
= 107.3 m2
Atiap bak = 107.3 / 2 bak
= 53.65 m2
4⋅A
D = √ ∏¿
¿
4⋅53 . 65
= √ 3 .14
= 8.3 m
D = 8.3 m
=
3 m+ ( 0,5×8.
6 )
3
= 3.69 m
Volume Thickener
= Asurface x h
= (1/4 x 3.14 x D2) x h
= (1/4 x 3.14 x (8.32)) x 3.69 m
= 199.65 m3
Check sludge volume rasio
VIII-5 | P a g e
DITA SAVITRI (3307.100.059)
Perencanaan Bangunan Pengolahan Air
Limbah
V lumpur in
SVR = V lumpur teremoval
427 . 92
= 298 .78
= 1.43 hari ( 0.5 < SVR < 20 hari )
3m
0.69 m
Penarikan lumpur
Efisiensi penangkapan solid = 85%
Berat lumpur = 64365.6 kg/hari
Jumlah penarikan lumpur = 85% x 64365.6 kg/hari
= 55354.42 kg/hari
Kecepatan pemompaan = Berat solid tiap bak / solid
= 3218.28 kg/hari / 1220 kg/m3
= 2.64 m3/hari
VIII-6 | P a g e
DITA SAVITRI (3307.100.059)
Perencanaan Bangunan Pengolahan Air
Limbah
Pelimpah
Qtotal = Qsupernatant
= 293.7 m3/hari
Weir V-notch dengan sudut 900
5
8 θ
q = 15
⋅Cd⋅√ 2 g⋅tan ⋅H 2
2 ()
direncanakan kedalaman pada weir (h)
h = 8 cm
= 0.262 ft
Panjang weir =πxD
= π x 8.3 m = 26.08 m
Jumlah V-notch = Panjang weir total/jarak antar v-notch
= 26.08 m / 0.2 m
= 130.4 buah ≈ 131 buah
Debit yang melalui weir
q = Qsupernatant/ jumlah v-notch
= 293.7 m3/hari /131 buah/86400
= 0.000026 m3/detik
H =
( 8⋅Cd⋅√ 2g⋅tan
θ
()
2 ) 5
2
15⋅0.000026
=
( 8⋅0.584⋅√2 x9.81⋅tan
90
()
2 ) 5
= 0.013 m
VIII-7 | P a g e
DITA SAVITRI (3307.100.059)
Perencanaan Bangunan Pengolahan Air
Limbah
Dimensi saluran pelimpah
Lebar saluran (b) = 0.2 m
= 0.656 ft
Q = 2.49 x b x h2/3
Q = 0.002 m3/det
= 0.002 m3/detik x 35.31
= 0.071 ft3/detik
Sehingga
2 2
Q 3 0,071
h =
( 2, 49×b )(
=
2,49×0,656 ) 3
h = 0.12 ft
h = 0.037 m
h = h + fb (0.013)
h = 0.05 m
1.3 cm
5 cm
20 cm
Gambar. 8.3 Sketsa V-Notch
Perhitungan
1) Hidraulic Retention Time (HRT) :
Pada reduksi VSS = 30%, maka diperoleh :
T(oC) x sludge area (d) = 500, pada T = 25oC
HRT = 500 / T
= 500 / 25 = 20 hari
2) Total solid sebagai VSS :
MLVSS / MLSS = 0,8 ; maka:
Berat solid (VSS) = 0,8 x berat solid (SS)
= 0,8 x 6436.56 kg/hari
= 5149.25 kg/hari
3) VSS yang tereduksi dari total berat solid (VSS) :
VSS reduksi = 30% x berat solid (VSS)
= 30% x 5149.25 kg/hari
=1544.78 kg/hari
VIII-9 | P a g e
DITA SAVITRI (3307.100.059)
Perencanaan Bangunan Pengolahan Air
Limbah
LUMPUR KELUAR DARI AEROBIC SLUDGE DIGESTER
4) VSS yang lolos dari digester (VSS effluen)
VSS eff = 70% x berat solid (VSS)
= 70% x 5149.25 kg/hari
= 3604.48 kg/hari
5) Fixed suspended solid (FSS) :
Bila VSS = 0,8 SS
Maka FSS = 0,2 SS, sehingga :
FSS = 0,2 x berat solid (SS)
= 0,2 x 6436.56 kg/hari
= 1287.31 kg/hari
6) Berat solid yang lolos dari ASD (solid effluen) :
Solid effluen = VSS effluen + FSS
= 3604.48 kg/hari + 1287.31 kg/hari
= 4891.79 kg/hari
7) Spesific gravity lumpur yang keluar dari ASD :
a. VSS keluar dari ASD (Pv) :
Pv = (VSS effluen / solid effluen) x 100%
3604 . 48
x100 %
= 4891 .79 = 73.7%
b. FSS keluar dari ASD (Pf) :
Pf = 100% - Pv
= 100% - 73.7% = 26.3%
c. Spesific gravity solid keluar dari ASD :
1 Pv Pf
= +
Sg Sv Sf , dimana :
Sv untuk VSS = 1
Sf untuk FSS = 2,5
1 0 , 737 0 , 263
= +
Maka : Sg 1 2,5
Sg = 1,19
BJ = berat jenis = 1,19 gr/cm3
VIII-10 | P a g e
DITA SAVITRI (3307.100.059)
Perencanaan Bangunan Pengolahan Air
Limbah
8) Karakteristik sludge keluar dari digester (sludge effluen):
a. Berat lumpur (W lumpur) :
Dengan kadar solid out digester = 35%, maka:
W lumpur = berat solid effluen / kadar solid out
= 4891.79 kg/hari / 35%
= 13919.4 kg/hari
b. Volume lumpur :
Vol. lumpur = berat lumpur / BJ lumpur
= 13919.4 / 1190 kg/m3
= 11.7 m3/hari
c. Volume air = 65% x 11.7 m3/hari
= 7.6 m3/hari
9) Kebutuhan Oksigen :
Kebutuhan oksigen digunakan untuk cell tissue (selain untuk oksidasi bahan
organik, juga untuk reduksi amonia yang diproduksi selama oksidasi karbon,
dimana amonia dioksidasi menjadi nitrat)
Maka :
Kebutuhan O2 = keb. O2 untuk cell tissue x VSS tereduksi
= 2,3 kg O2/kg solid destroyed x 1544.78 kg/hari
= 3552.99 kg O2/hari
10) Volume udara yang dibutuhkan (vol. udara) :
Data-data perencanaan :
- Udara mengandung 20.2% berat O2
- Berat jenis spesific ( γ ) udara pada level dan tekanan di plant = 1,201
kg/m3
- Efisiensi O2 transfer dari alat (mixer) = 10%
Maka :
a. Kebutuhan udara teoritis (vol. theo) :
Vol. theo = kebutuhan O2 / ( γ udara x % berat O2)
= 3552.99 kg O2/hari / (1,201 kg/m3 x 20.2%)
= 14645.35 m3/hari
b. Kebutuhan udara aktual (vol. akt) :
VIII-11 | P a g e
DITA SAVITRI (3307.100.059)
Perencanaan Bangunan Pengolahan Air
Limbah
Vol aktual = Vol udara teoritis / efisiensi transfer
= 14645.35 m3/hari / 10%
= 146453.5 m3/hari
= 40.68 m3/min
b. Diameter (d)
4 xAs
d = √ π
4 x169 .49
= √ π
VIII-12 | P a g e
DITA SAVITRI (3307.100.059)
Perencanaan Bangunan Pengolahan Air
Limbah
= 14.69 m
D = 14.69 m
Gambar. 8.4 Diameter Aerobik Sludge Digester
Lebar bak ( L ) = ± 6m
Panjang bak ( P 0 = 6 – 30 m
Tebal lapisan media pasir = 230 – 300 mm
VIII-13 | P a g e
DITA SAVITRI (3307.100.059)
Perencanaan Bangunan Pengolahan Air
Limbah
Tebal lapisan gravel = 150 – 300 mm
Koefisien uniformity pasir < 4,0
Ukuran efektif pasir = 0,3 – 0,75 mm
Perencanaan :
Jumlah SDB = Sesuai waktu pengeringan
Karakteristik lumpur dari sludge digester
Berat lumpur = 13919.4 kg/hari
Volume lumpur = 11.7 m3/hari
Volume lumpur GC = 0.5 m3/hari
Volume air GC = 0.47 m3/hari
Volume lumpur total = 12.2 m3/hari
Kadar air = 65 %
1. Kadar solid = 35 %
2. Berat solid = 35 % x berat lumpur
= 35 % x 13919.4 kg/hari = 4871.79 kg/hari
Data laboratorium :
Waktu pengeringan ( t ) = 10 hari
Kadar air pada sludge (hasil pengeringan) = 35 %
Dimensi bak rencana
P:L=2:1
Tebal sludge cake ( hcake ) = 0,3 m
Tebal lapisan pasir ( hpasir ) = 0,2 m
Tebal lapisan gravel ( hgravel ) = 0,15 m
Pasir terletak di atas lapisan gravel
VIII-14 | P a g e
DITA SAVITRI (3307.100.059)
Perencanaan Bangunan Pengolahan Air
Limbah
V (1− ρ)
V 1=
1−ρ3
Dimana : V = Volume lumpur mula-mula = 12.2 m3
ρ = Kadar air mula-mula = 65 %
ρ 3 = Kadar air hasil pengeringan = 35 %
12.2.(1−0,65)
V 1=
Maka : 1−0,35
= 6.6 m3/hari
2. Dimensi SDB
Tebal sludge = hlumpur = 0,3 m
P:L=2:1
Luas permukaan (A surface)
Volume inf luen SDB
Asurface = h lumpur
3
6.6m
= 0,3 m = 22 m2
Dimensi bak
Asurface = 2L2
22 = 2L2
L = 3.3 m
P = 2 L = 6.6 m
3.3 m
6.6 m
Gambar. 8.5 Tampak Atas Sludge Drying Bed
0.3 m 0.3 m
0.15 m 0.2 m
Desain bak
Direncanakan :
3. Tiap bak terdiri dari 1 drainase lateral line
4. Letak pipa memanjang
5. Slope pipa = 2 %
6. Diameter pipa rencana = 20 mm
L partisi
fb
h lumpur
h pasir
h gravel
h sentral
s
s
Gambar. 8.7 Kedalaman Sludge Drying Bed
VIII-17 | P a g e
DITA SAVITRI (3307.100.059)