WAJA Kimia T4

BAB 5 : Ikatan Kimia

BAB 5 : IKATAN KIMIA

A Pembentukan sebatian
Hasil pembelajaran:
Anda harus dapat:
menerangkan kestabilan gas adi
menerangkan syarat pembentukan ikatan kimia
menyatakan jenis ikatan kimia

Aktiviti 1: Pembentukan ikatan kimia

Pilih jawapan yang betul daripada jadual yang diberi.
ion
monoatom
1

stabil
susunan
adi

ikatan kimia
kovalen

duplet

Gas .................... wujud sebagai gas............ dan tidak reaktif secara kimia.
Gas adi mempunyai ................................... elektron oktet atau ..

yang ...................
Atom-atom unsur lain pula berkecenderungan untuk mencapai kestabilan susunan elektron oktet

dan duplet melalui ............................................

Terdapat dua jenis ikatan kimia:(i)

Ikatan
- terbentuk apabila atom logam bepadu dengan atom bukan logam melalui pemindahan
elektron.
ikatan..

(ii)

- terbentuk apabila atom-atom bukan logam berpadu melalui perkongsian elektron.

B IKATAN ION
Hasil Pembelajaran:
Anda harus dapat:
menerangkan pembentukan ion
menulis susunan elektron bagi ion yang terbentuk
menerangkan pembentukan ikatan ion
menggambarkan susunan elektron bagi suatu ikatan kima
menggambarkan pembentukan ikatan kimia

Aktiviti 2 : Pembentukan ion

1

Gariskan jawapan yang betul.

.
Untuk mencapai susunan elektron yang stabil:
(i)

Atom logam (menderma / menerima) elektron untuk membentuk ion (positif / negatif)

(ii)

yang disebut sebagai kation.

Atom (bukan logam / logam) menerima elektron untuk membentuk ion (positif /
negatif) yang disebut sebagai anion.

Lengkapkan rajah di bawah.

WAJA Kimia T4

BAB 5 : Ikatan Kimia

(a)

(b)

(Rujuk mukasurat 84 85 - F4 Buku teks Kimia)

Aktiviti 3 : Pembentukan ikatan ion

Isikan tempat-tempat kosong dengan perkataan yang betul.
1

Pembentukan sebatian ion, natrium klorida, ( NaCl )

Atom natrium mempunyai susunan elektron........................................................................

Atom natrium .satu elektron untuk mencapai susunan elektron oktet yang
, 2.8.

Ion natrium , .......... terbentuk.

Atom klorin mempunyai susunan elektron ..........................................................................

Elektron daripada atom natrium dipindahkan kepada atom klorin.

Atom

klorin

elektron

daripada

atom

natrium

untuk ............................susunan elektron yang , 2.8.8.

Ion klorida ,.. terbentuk.

Ion natrium, Na dan ion klorida, Cl ..kepada satu sama lain untuk
membentuk sebatian ion ,..................., NaCl .

Daya tarikan .yang kuat wujud antara ion yang berlawanan

cas disebut sebagai .......................................... atau.........................................................

(Rujuk mukasurat 86 - F4 Buku teks Kimia)

Lengkapkan rajah di bawah.

WAJA Kimia T4

BAB 5 : Ikatan Kimia

2.8.1

2.8.7

.............

...............

Atom natrium,Na

Atom klorin,Cl

Ion natrium , .

Ion klorida, ......

Isikan tempat-tempat kosong.

(a)

Pembentukan sebatian ion, magnesium klorida, MgCl2 .

Atom magnesium mempunyai susunan elektron ...........................................................

Atom magnesium.dua elektron untuk mencapai susunan elektron oktet

yang , 2.8.

Ion magnesium , .......... terbentuk.

Atom klorin mempunyai susunan elektron .......................................................................

Dua elektron daripada atom magnesium dipindahkan kepada dua atom klorin.

Atom

klorin

elektron

daripada

atom

natrium

untuk ............................susunan elektron yang , 2.8.8.

Ion klorida ,.. terbentuk.

Ion magnesium, Mg2+dan dua ion klorida, Cl

..kepada satu sama

lain untuk membentuk sebatian ion ,..................., MgCl2.

Daya tarikan .yang kuat wujud antara ion yang berlawanan

cas disebut sebagai .......................................... atau.........................................................
(Rujuk mukasurat 86 - F4 Buku teks Kimia)

(b)

Lengkapkan rajah di bawah.

(Rujuk mukasurat 86 - F4 Buku teks Kimia)

C Ikatan kovalen

WAJA Kimia T4

BAB 5 : Ikatan Kimia

Hasil Pembelajaran:
Anda harus dapat :
menyatakan maksud ikatan kovalen
menerangkan pembentukan ikatan kovalen
melukis gambar rajah susunan elektron untuk menggambarkan pembentukan ikatan kovalen
membuat gambaran mental bagi pembentukan ikatan kovalen
membandingkan dan membezakan pembentukan ikatan ion dan ikatan kovalen
Aktiviti 4 : Pembentukan ikatan kovalen
Isikan tempat-tempat kosong.
1
2

Ikatan kovalen terbentuk apabila atom-atom...........................................

..

elektron untuk mencapai susunan elektron yang ...................................

Jenis ikatan kovalen:(i)
(ii)
(iii)

Ikatan tunggal terbentuk apabila ............ elektron dikongsi antara dua atom.
Ikatan ganda dua terbentuk apabila ..........elektron dikongsi antara dua atom.
Ikatan ganda tiga terbentuk apabila ..........elektron dikongsi antara dua atom.

Pembentukan molekul hidrogen, H2 :

Atom hidrogen mempunyai............. elektron valens, dengan susunan elektron ..

Atom ini memerlukan .. elektron untuk mencapai susunan elektron duplet

yang....................

... atom hidrogen masing-masing satu elektron untuk

Perkongsian pasangan elektron ini membentuk satu

molekul, H2.

Ikatan tunggal mengikat dua atom hidrogen bersama kerana pasangan elektron yang

ikatan .. di dalam

dikongsi tertarik kepada.. bagi setiap atom.

5

Lengkapkan rajah di bawah.

(a)

(b) Pembentukan ikatan kovalen juga dapat digambarkan dengan menggunakan........................

WAJA Kimia T4

BAB 5 : Ikatan Kimia

Aktiviti 5 : Pembentukan ikatan kovalen

1

Pembentukan molekul, O2 :
Atom oksigen mempunyai............. elektron valens, dengan susunan elektron ..

Atom ini memerlukan .. elektron untuk mencapai susunan elektron oktet

yang....................

... atom oksigen masing-masing dua elektron untuk

Perkongsian dua pasang elektron ini membentuk satu ikatan .... di dalam
molekul, O2.

2
Lukiskan susunan elektron bagi pembentukan molekul oksigen.
(a) [Nombor Proton : O, 8 ;]

(b) Gambarkan pembentukan molekul oksigen dengan menggunakan struktur Lewis.

Pembentukan molekul, N2 :

Atom nitrogen mempunyai............. elektron valens, dengan susunan elektron ..

Atom ini memerlukan .. elektron untuk mencapai susunan elektron oktet

yang....................

... atom nitogen masing-masing tiga elektron untuk

Perkongsian tiga pasang elektron ini membentuk satu ikatan ..................... di

dalam molekul, N2.

Lukiskan susunan elektron bagi pembentukan molekul nitrogen.

[Nombor Proton : N, 7]

WAJA Kimia T4

BAB 5 : Ikatan Kimia

(b) Gambarkan pembentukan molekul oksigen dengan menggunakan struktur Lewis.

Aktiviti 6
1 Lukiskan susunan elektron bagi pembentukan sebatian ion berikut.
[Nombor Proton : Li, 3 ; Ca, 20 ; O, 8 ; Cl, 17 ]
(a) Lithium oksida Li 2 O

(b)

Lukiskan susunan elektron bagi pembentukan sebatian kovalen berikut.

[Nombor Proton : C, 6 ; Cl, 17, : O, 8]
(a) Tetraklorometana, CCl4

(b)

Kalsium klorida, CaCl 2

Karbon dioksida , CO2

Lengkapkan jadual di bawah dengan membandingkan ciri-ciri pembentukan ikatan ion dan ikatan
kovalen..

WAJA Kimia T4
Ikatan ion
Elektron valens

BAB 5 : Ikatan Kimia

Ciri-ciri
Elektron terlibat
Unsur-unsur

Pemindahan elektron untuk

mencapai susunan elektron
yang stabil

Ikatan kovalen
Atom bukan logam dengan atom
bukan logam

Pembentukan ikatan
Zarah-zarah

D SIFAT SEBATIAN ION DAN SEBATIAN KOVALEN

Hasil Pembelajaran
Anda harus dapat :
menyenaraikan sifat-sifat sebatian ion
menyenaraikan sifat-sifat sebatian kovalen
menerangkan perbezaan kekonduksian elektrik sebatian ion dengan sebatian kovalen
menghuraikan perbezaan takat lebur dan takat didih sebatian ion dengan sebatian kovalen
membandingkan dan membezakan keterlarutan sebatian ion dan sebatian kovalen
menyatakan kegunaan sebatian kovalen sebagai pelarut

Aktiviti 7 :
1. Lengkapkan jadual berikut bagi sifat-sifat sebatian ion dan kovalen .
mengalirkan arus elektrik dalam larutan akues atau keadaan lebur
larut
rendah
tidak mengalirkan arus elektrik
tidak larut
solid
Sebatian ion

Sifat

tinggi
pepejal
cecair
gas
Sebatian kovalen

Keadaan pada suhu bilik

Takat lebur
Takat didih
Kekonduksian elektrik
Ketelarutan di dalam air
Keterlarutan di dalam pelarut
organik
2

Terangkan sebab sebatian ion boleh mengalirkan arus elektrik

dalam larutan akueus atau

keadaan lebur tetapi tidak mengalirkan arus elektrik dalam keadaan pepejal.
........
.......
.......

WAJA Kimia T4
3

BAB 5 : Ikatan Kimia

Terangkan sebab sebatian kovalen tidak mengalirkan arus elektrik dalam semua keadaan jirim.
........

.......
Terangkan sebab sebatian ion mempunyai takt lebur yang lebih tinggi berbanding dengan
sebatian kovalen.
...........
...........

...........
Contoh sebatian kovalen ;........................................................................................................................................................
Kegunaan sebatian kovalen sebagai pelarut dalam kehidupan harian.
............................................................................................................................................
...........

(Rujuk mukasurat 90 - 91 - F4 Buku teks Kimia)

Aktiviti 8
1

Atom A
(a)

Atom B

Tuliskan susunan elektron bagi atom A.

...............

(b)

Atom A dan Atom B boleh bergabung untuk membentuk sebatian.

(i)

Apakah jenis ikatan yang menggabungkan atom A dan atom B?

............

(ii)

Apa yang berlaku kepada atom A semasa pembentukan sebatian dengan atom B?
.........

(iii)

Lukiskan susunan elektron bagi pembentukan sebatian yang terbentuk di (b)(ii).

WAJA Kimia T4

BAB 5 : Ikatan Kimia

(iv) Nyatakan satu sifat fizik sebatian yang terbentuk.

...........
(c)

Atom karbon, C, dengan susunan elektron 2.4 boleh bergabung dengan atom B untuk
membentuk sebatian.
(i)

Berikan formula molekul sebatian yang terbentuk.

........

(ii)

Jika jisim atom relatif bagi karbon adalah 12 dan B adalah 32, apakah jisim molekul
relatif bagi sebatian di c(i).
..

Aktiviti 9
1

Rajah di bawah menunjukkan nombor proton dan nombor nukleon bagi atom unsur E, G dan W.
Huruf-huruf ini tidak mewakili simbol sebenar unsur-unsur tersebut.

12

E
6
(a)

23

35

17

11

Bina satu jadual untuk menunjukkan maklumat bagi ketiga-tiga unsur dari segi:

bilangan proton
bilangan neutron
susunan elektron
bilangan elektron valens

Jawapan:

WAJA Kimia T4
BAB 5 : Ikatan Kimia
(b) Tindak balas antara atom G dan atom W membentuk sebatian ion manakala tindak balas
antara atom E dan atom W membentuk sebatian kovalen.
Terangkan bagaimana sebatian ion dan sebatian kovalen ini terbentuk.
Jawapan: (Sebatian ion)

Jawapan: (Sebatian kovalen)

(c)

Sebatian ion yang terbentuk daripada tindak balas antara atom G dan atom W tidak

10

WAJA Kimia T4
BAB 5 : Ikatan Kimia
mengalirkan arus elektrik dalam keadaan pepejal tetapi boleh mengalirkan arus elektrik
apabila dilarutkan dalam air.
Huraikan satu eksperimen untuk mengkaji sifat ini.
Jawapan:

11