Tajuk 3

Pendekatan, Strategi, Kaedah dan Teknik Pengajaran

Sinopsis
Bab ini merangkumi subtopik-subtopik Jenis Pendekatan, Strategi, Kaedah dan Teknik
Pengajaran serta faktor-faktor yang mempengaruhi pemilihan kaedah dan teknik
pengajaran. Di samping mengemukakan definisi dan prinsip am setiap pendekatan dan
strategi, ciri-ciri utama dan langkah-langkah pelaksanaan setiap kaedah dan teknik akan
ditekankan. Penganalisisan dan rumusan terhadap kekuatan dan kekurangan setiap
pendekatan dan strategi pengajaran juga dibincangkan.

Hasil Pembelajaran
Setelah selesai membaca bab ini, diharap anda dapat:
1. Membezakan model, pendekatan, strategi, kaedah dan teknik pengajaran
2. Menghuraikan prinsip-prinsip am pelbagai pendekatan, strategi, kaedah dan teknik
pengajaran.
3. Menghuraikan ciri-ciri utama dan langkah-langkah pelaksanaan pelbagai kaedah dan
teknik pengajaran.
4. Menganalisis dan merumuskan kekuatan dan kekurangan setiap pendekatan dan
strategi pengajaran

Pendekatan,
Strategi, Kaedah dan Teknik pengajaran

Strategi Pengajaran
Pendekatan Pengajaran

Kaedah dan Teknik Pengajaran

Bercerita
Induktif

Deduktif

Pemusatan
Guru

Pemusatan
Murid

Bermain

Lawatan

Perbincangan
Tematik

Integratif

Pemusatan
Bahan

Pemusatan
tugasan/
aktiviti

Eklektik

32

Demonstrasi

Penyelesaian
Masalah

3.1

Pendekatan Pengajaran

Mengikut Kamus Dewan (1998), pendekatan merupakan cara atau langkah-langkah yang
diambil bagi memulakan dan melaksanakan sesuatu tugas. Di dalam konteks pendidikan,
konsep pendekatan bermakna cara mendekati sesuatu, misalnya objektif pelajaran yang
ditentukan untuk pengajaran dan pembelajaran, maka pendekatan adalah merujuk kepada
cara bagaimana sesuatu mata pelajaran yang diajarkan untuk mencapai objektifnya.
Terdapat beberapa pendekatan yang akan dibincangkan iaitu pendekatan induktif, deduktif,
integratif, eklektik dan tematik.
3.1.1

Pendekatan induktif

Pendekatan induktif bermula daripada spesifik kepada umum, iaitu dimulakan dengan
sesuatu sebab atau contoh dan menuju ke arah sesuatu generalisasi (J.M. Kierzek dan
Gibson, 1960).

Hal ini bermaksud seseorang guru boleh membantu pelajar menguasai

konsep atau generalisasi berasaskan pemerhatian atau contoh-contoh yang diperoleh.

Prinsip-prinsip pengajaran secara induktif:

Guru merancang aktiviti pengajaran yang berkisar daripada contoh khusus

kepada suatu generalisasi atau kesimpulan umum.

Bahan bantu mengajar harus disediakan

kesimpulan.

Contoh khusus yang releven dan sesuai harus dipelbagaikan untuk

menerangkan sesuatu supaya generalisasi dapat dicapai dengan mudah.

Guru membimbing pelajar untuk membuat kesimpulan dengan memberi peluang

kepada pelajar untuk memerhati dan menganalisis contoh agar generalisasi
dapat dibuat.

Proses pengajaran dan pembelajaran berdasarkan

pendekatan induktif
menekankan pengajaran secara urutan yang tepat, iaitu contoh-contoh spesifik
kepada umum
Contoh-contoh
khusus

Memerhati dan
mengkaji

untuk membantu pelajar membuat

Mentafsir dan
membuat
generalisasi

Rajah 3.1 : Proses pengajaran dan pembelajaran melalui kaedah induktif

Secara amnya, pendekatan induktif digunakan bergantung pada hasil pembelajaran yang
diinginkan. Jika guru inginkan pelajar memahami proses bagaimana sesuatu konsep atau
33

generalisasi diperoleh, contohnya dalam pengajaran sains mengenai topik magnet, seorang
guru akan memulakan aktiviti pelajar diberikan satu kelompok bahan (klip kertas, pemadam,
butang plastik, paku, duit, pensel, paku tekan, pemberis plastik dan pembaris logam).
Kemudian pelajar diberikan sebatang magnet

untuk melihat bahan manakah yang akan

melekat pada magnet. Akhirnya, pelajar dikehendaki untuk merumuskan dalam satu ayat
tentang

eksperimen mereka.

Pelajar dengan bimbingan guru akan membuat rumusan

bahawa magnet akan menarik bahan-bahan yang diperbuat daripada logam. Guru boleh
mengakhiri pelajaran dengan menggambarkan generalisasi dalam bentuk pengurusan grafik
atau gambar visual.
Sekiranya pelajar masih belum menguasai apa yang diajar, guru seharusnya meminta
pelajar menyatakan peraturan konsep atau perkaitan-perkaitan yang mereka dapati
sepanjang tempoh pengajaran sehingga mereka berjaya menguasainya.
(Rujukan: http://lrs.ed.uiuc.edu/students/m-weeks/deduct.html)
Cuba buat Renungan
Buat refleksi bagaimana anda mengikut prinsip pendekatan induktif dengan
memberikan contoh pengajaran guru mengenai pemahaman sesuatu
konsep yang lain

3.1.2

Pendekatan Deduktif

Pendekatan deduktif adalah jenis pengajaran yang bermula daripada umum kepada spesifik
dan pendekatan ini merujuk kepada satu pembelajaran, di mana pelajar bermula dengan
hukum yang umum dan digunakan dalam kes-kes tertentu (Brian Seaton, 1982).

Rumus, prinsip
atau peraturan
yang telah
diketahui

Aplikasi rumus, prinsip, teorem

atau peraturan
peraturan

Kaedah
deduktif

Mendapatkan rumus, prinsip,

teorem atau hukum yang baru

Rajah 3.2 : Proses pengajaran dan pembelajaran melalui pendekatan deduktif

34

Prinsip-prinsip pengajaran secara deduktif:

Pada peringkat permulaan, sesuatu masalah atau hipotesis diperkenalkan dan

ditakrifkan. Guru dan pelajar mengemukakan cara penyelesaian masalah.
Dalam konteks ini, generalisasi yang dikemukakan harus dinyatakan secara
eksplisit.

Penggunaan pendekatan deduktif harus mengikut langkah demi langkah.

Beberapa contoh digunakan untuk menerangkan generalisasi atau peraturan.

Berdasarkan contoh yang digunakan, pelajar meniru atau menghafal contoh dan
membentuk contoh lain.

Pelbagai aktiviti dijalankan untuk meningkatkan pemahaman pelajar terhadap isi

pelajaran yang disampaikan. Latihan menulis untuk mengesan kebolehan
pelajar menguasai kemahiran turut diberikan.

Kesimpulan dibuat berdasarkan bukti yang ada setelah memahami konsep serta
contoh yang diberikan.

Pemahaman generalisasi atau peraturan dinilai dengan menggunakannya

dalam situasi-situasi baru yang mempunyai masalah hampir serupa.

Secara ringkas, pendekatan deduktif digunakan jika keutamaan pelajaran tertumpu kepada
pemahaman konsep sahaja, bukannya proses memperoleh konsep. Dengan menggunakan
contoh magnet seperti dalam pendekatan induktif, terlebih dahulu guru akan memberitahu
bahawa Magnet akan menarik objek-objek tertentu, iaitu logam. Guru akan menerangkan
konsep penarikan dan mengemukakan soalan Adakah magnet akan menarik pensel?.
Perbincangan dilaksanakan dengan melakukan eksperimen di mana guru memberi pelajar
sebatang magnet dan meminta mereka menggunakan magnet tersebut untuk menguji sama
ada objek di dalam bilik darjah melekat padanya atau tidak. Pada akhir perbincangan, guru
bersama pelajar merumuskan bahawa magnet menarik objek logam sahaja berdasarkan
eksperimen dan contoh-contoh lain di dalam bilik darjah.
3.1.3

Pendekatan Eklektik

Pendekatan eklektik menggunakan dua atau lebih kaedah yang menggabungkan segala ciri
yang baik daripada pendekatan tersebut dan menggunakannya dalam satu-satu pengajaran
dan pembelajaran.

Pendekatan eklektik boleh dihasilkan dengan menggunakan kedah

induktif dan deduktif.

Contohnya, guru boleh mula dengan memberikan contoh, diikuti

35

dengan generalisasai, ataupun guru akan mengakhirinya dengan memberikan contoh untuk
mengukuhkan peraturan atau generalisasi. Hal ini lebih mirip kepada pendekatan induktif.
Selain itu, guru boleh memulakan pelajaran dengan memberikan peraturan atau
generalisasi diikuti dengan contoh dan diakhiri dengan penerangan tentang peraturan sekali
lagi. Hal ini lebih mirip kepada pendekatan deduktif. Perhatikan contoh pengajaran pada
Rajah 3.3.

Pendekatan Induktif

Pendekatan deduktif

Ikan
Katak

Itik
Haiwan
bertulang
belakang

Vertebrata

Kucing

Ayam
Kambing
Burung

Cicak

Rajah 3.1(c) : Contoh pengajaran konsep sains dengan menggunakan pendekatan

eklektik

3.1.4

Pendekatan Integratif

Pendekatan yang menggabungjalinkan beberapa pendekatan, kaedah, strategi dan teknik

agar murid lebih mudah memahami apa yang sedang disampaikan.

Guru sentiasa

berusaha mengintegrasikan idea-idea baru dalam unit-unit pengajaran sedia ada supaya
pembelajaran murid lebih berkesan dan mereka berupaya mengaplikasikan apa yang
dipelajari dalam kehidupan seharian
Prinsip pendekatan integratif adalah:

Tumpuan diberikan kpd strategi pemusatan murid

Penggunaan pembelajaran aktif, di mana teknik koperatif diintergrasikan untuk

memberikan pelajar-pelajar peluang mengaplikasi maklumat yang g dipelajari
secara teori kepada situasi dalam kehidupan seharian dan lebih menekankan
perkembangan kemahiran berbanding dengan penyampaian maklumat sematamata.

Peranan guru sebagai fasilitator.

Keutamaan diberikan kepada kemahiran asas

36

Peluang untuk kerja berpasukan

Tumpuan diberikan kepada strategi pemusatan pelajar

Pendekatan ini membolehkan guru memberikan fokus kepada kandungan dan kemahiran
berfikir. Langkah pengajaran dan pembelajaran integratif adalah berdasarkan langkah Hilda
Taba (1962) seperti berikut:
Fasa 1: Menghuraikan
Pelajar digalakkan untuk menghuraikan tentang ciri sesuatu aspek yang dikaji. Contohnya,
guru meminta pelajar menghuraikan warna katak, jenis makanan dan habitatnya.
Kemudian, pelajar diminta untuk menghuraikan ciri-ciri kodok pula.
Fasa 2: Membandingkan
Apabila kedua-dua aspek diperhati dan dihuraikan, pelajar diminta untuk membuat
perbandingan antara kedua-dua haiwan tersebut. Pelajar akan mengenal pasti persamaan
dan perbezaan antara katak dan kodok menggunakan pengurusan grafik banding beza
Fasa 3: Menerangkan
Setelah pelajar mengenal pasti persamaan dan perbezaan antara katak dengan kodok,
mereka diminta untuk menerangkan dengan lebih terperinci tentang ciri-ciri katak dan kodok.
Penerangan melalui pemerhatian merupakan bahagian penting dalam fasa ini.
Fasa 4: Hipotesis
Pelajar diminta untuk membentuk hipotesis serta memikirkan secara abstrak dari segi
penaaakulan sesuatu.
Fasa 5: Membuat generalisasi
Pelajar diminta untuk membuat rumusan tentang maklumat yang dikumpulkan dan
membentuk satu atau lebih generalisasi, bergantung kepada keluasan skop satu-satu
pelajaran.

3.1.5

Pendekatan Tematik

Pengajaran menggunakan tema merupakan pengajaran yang disampaikan melalui konsep

atau idea yang besar. Pendekatan secara tema akan membolehkan pelajar menganalisis,
membuat

generalisasi

dan

mengaplikasi

37

pengetahuan.

Secara

keseluruhannya,

pendekatan ini akan memberikan peluang kepada pelajar mengalami pelbagai pengalaman
dalam situasi yang berlainan.
Selain daripada berasaskan idea-idea utama berhubung dengan kandungan sesuatu mata
pelajaran, unit-unit tematik merentasi disiplin, iaitu aktiviti-aktiviti pembelajaran terbit
daripada tema (Guillanme, 2000).
pelajaranwujuddan

dikaitkan

Konsep daripada pelbagai bahagian dalam mata

dengan

penggunaan

tema.

Unit-unit

tematik

selalu

mengandungi pilihan-pilihan untuk pelajar-pelajar. Dengan memberi peluang kepada pelajar

untuk memilih beberapa perbincangan individu dan kumpulan kecil akan mewujudkan rasa
kepunyaan dan kemasyarakatan apabila pelajar dapat belajar bersama-sama dan berkongsi
dapatan mereka. Langkah-langkah berikut dicadangkan bagi merancang unit-unit tematik :
(1)

Pilih satu tema: Tema hendaklah cukup luas untuk memuatkan maklumat daripada

banyak bidang sesuatu mata pelajaran tetapi ia hendaklah tidak terlalu luas sehinggakan
perkaitan yang bermakna hilang. Anda perlu fikirkan tentang matlamat yang lebih besar dan
minat pelajar.
(2)

Membina jaringan perancangan:

Membuat sumbangsaran untuk membina carta

atau peta semantik yang meneroka pelbagai contoh bagaimana timbulnya tema tersebut.

Masa kini:
Masyarakat

Masa
silam
Sepanjang
sejarah

Teknologi
maklumat
membawa
kesan
kpdmasyara

Mengkaji
contoh-contoh
dari hasilan
sejarah yang
diminati

Manusia tinggal
bersama

Masyarakat
Bagaimana
mereka berubah
Keluarga
berbeza

Masyarakat
Biologikal

Haiwan yang tinggal

bersama

Sistem sokongan
adalahberbeza

Rajah 3.4 : Contoh Perancangan Web (Ubahsuai daripada Guillaume, 2000: 30)

38

Perhatikan bahawa jaringan di atas tidak menerangkan tentang bidang-bidang mata

pelajaran tradisional seperti matematik atau kajian sosial dan ia seharusnya tidak
terkongkong dengan pemikiran tertumpu secara tradisional. Membuat jaringan bersama
rakan akan menghasilkan pemikiran yang divergen.
(3)

Pilih bahan : Perancangan bertujuan untuk menyediakan bahan-bahan yang banyak.

Ini termasuk bahan-bahan untuk seni,sastera, sumber-sumber yang lain, bahan-bahan

teknologi dan bahan-bahan untuk masyarakat.
(4)

Rancang aktiviti: Pilih dan rekabentuk aktiviti-aktiviti yang sesuai dengan tema,

gunakan bahan-bahan yang banyak dan galakkan peningkatan prestasi pelajar-pelajar ke

arah pencapaian matlamat pembelajaran. Jangan lupa untuk memberi peluang kepada
pelajar untuk memilih pembelajaran mereka.
3.2 Strategi Pengajaran
Strategi pengajaranadalah suatu kemahiran merancang dan menguruskan kaedah dan
teknik pengajaran untuk mencapai hasil pembelajaran. Strategi-strategi pengajaran yang
dibincangkan dalam bahagian ini adalah terdiri daripada pemusatan guru, pemusatan murid,
pemusatan bahan dan berasaskan tugasan/aktiviti.
3.2.1

Strategi Berpusatkan Guru

Dalam pendekatan ini, guru berada di tengah-tengah aktiviti bilik darjah. Strategi yang
berpusatkan guru juga dikenali sebagai

pengajaran langsung.

bergantung kepada guru untuk mengarah pemikiran

Pengajaran langsung

pelajar dan penglibatan. Ia juga

bergantung

kepada penekanan kandungan yang berstruktur. Antara contoh-contoh

termasuklah

pertimbangan semula, latih tubi dan praktis, kuliah dan hafalan pelajar.

39

Berdasarkan pengalaman anda di sekolah, apakah ciri-ciri yang anda dapat

kenalpasti

sebagai pengajaran langsung. Bolehkah anda nyata beberapa ciri? Sekarang, mari kita
melihat secara dekat ciri-ciri pendekatan ini.
Strategi berpusatkan guru juga dikenali sebagai pengajaran eksplisit. Ia terdiri daripada
bahan yang mengandungi langkah-langkah kecil dan sistematik. Terdapat juga hentian
sejenak untuk menyemak pemahaman pelajar. Pendekatan

ini

berguna

untuk

menyampaikan fakta-fakta khusus dan kemahiran tertentu. Sebagai contoh, pengajaran

fakta-fakta sains atau

kajian sosial, kemahiran pemetaan, aturan tatabahasa dan

konsep,perbendaharaan kata, pengiraan matematik dan membezakan fakta daripada

pendapat adalah beberapa contoh

di mana pendekatan pengajaran eksplisit adalah

berguna.
Strategi berpusatkan guru mengandungi pengajaran dalam langkah-langkah kecil yang
menekankan amalan pelajar selepas setiap langkah. Peranan guru adalah mengemukakan
bahan pengajaran, membimbing pelajar melalui sesi praktis awalan dan memberi semua
pelajar latihan amali berperingkat tinggi yang lebih kerap.
Seorang guru yang masuk bilik darjah menggunakan pendekatan berpusatkan guru akan
memperlihatkan ciri-ciri berikut:

guru bercakap lebih daripada pelajar semasa pengajaran;

pengajaran ditujukan kepada seluruh kelas;

buku teks merupakan panduan untuk apa yang diajar dalam kelas;

setiap episod dalam pengajaran ditentukan oleh guru;

meja dan kerusi diatur dalam barisan , menghadap papan kapur;

pelajar tidak bebas untuk bergerak dalam bilik darjah

Bolehkah

anda hubungkaitkan strategi berpusatkan guru ke dalam pengajaran harian

anda? Adakah anda menggunakan pendekatan ini? Sekarang, berhenti sejenak dan fikir.
Berhenti dan Berfikir
Apakah kelebihan-kelebihan menggunakan pendekatan
berpusatkan guru?

40

3.2.2

Strategi berpusatkan murid/pelajar

Strategi berpusatkan pelajar bermaksud

untuk apa

pelajar

mengambil alih sedikit tanggungjawab

yang diajar dan bagaimana ia dapat mempelajarinya.

kecenderungan

terhadap pembelajaran eksperiential dan membuat

Ada sedikit

penemuan untuk

mereka (Martin et al, 1994).

Mengapa kita menggunakan pendekatan ini? Ia sebenarnya berpisah daripada tradisi di

mana bilik darjah

didominasikan guru dan strategi berpusatkan pelajar dapat

menggalakkan pelajar bertanggung jawab dan melibatkan diri bagi

membantu mereka

belajar bagaimana untuk belajar. Ia boleh dilakukan dengan mewujudkan iklim bilik darjah
yang baik di mana pelajar dapat berinteraksi dengan guru dan pelajar lain. Strategi ini lebih
sesuai digunakan apabila maklumat tidak disampaikan secara berkesan

dalam strategi

berpusatkan guru dan apabila matlamatnya adalah untuk memperkembangkan kemahiran

pemikiran kreatif dan kritis. Pengajaran di dalam bilik darjah yang berpusatkan pelajar
selalunya kurang berstruktur.

Walaupun strategi berpusatkan pelajar kurang berstruktur, guru tidak membiarkan pelajar
membuat sesuka hati mereka. Guru masih berkuasa dan memberi sedikit tanggungjawab
kepada pelajar. Peranan sebagai orang yang berkuasa tidak diperlihatkan oleh guru. Akan
tetapi, guru bertindak autoritatif. Guru memilih untuk mengagihkan sedikit kuasanya kepada
pelajar dan tidak memusatkan kuasa kepada dirinya.

Berdasarkan pengalaman anda, apakah kelebihan strategi ini?

Kajian menunjukkan

bahawa ia mempunyai kelebihan untuk memperkembangkan kebolehan pelajar dalam

mengaplikasikan

konsep

dan

memperkembangkan

sikap

yang

positif,mewujudkan

motivasi,memperkembangkan sahsiah peribadi dalam menggalakkan kemahiran sosial

kumpulan. Bilik darjah yang berpusatkan pelajar juga menunjukkan perkembangan yang
lebih dalam perkembangan kognitif di peringkat yang tinggi.
Antara contoh strategi berpusatkan pelajar ialah penerokaan, inkuiri penemuan dan
beberapa bentuk perbincangan. Contoh-contoh lain pengajaran yang kurang eksplisit
termasuklah menganalisis trenda dalam sejarah, kesusasteraan, dokumen atau masalah

41

praktikal, perbincangan dan spekulasi penyelesaian bagi isu-isu sosial, mengajar karangan
dan menulis tesis. Bolehkah anda fikirkan contoh-contoh lain yang sesuai ?
Apakah peranan guru apabila menggunakan strategi ini? Guru-guru mestilah mahir dalam
mata pelajaran yang diajar. Setiap guru perlu mengetahui struktur, mengenal pasti konsepkonsep penting dan memilih atau mengembangkan pengalaman-pengalaman
bermakna kepada pelajar

yang

dan memberi peluang kepada mereka untuk meneroka dan

menemui apa yang guru hendak mereka pelajari.

Mari kita beralih kepada unsur-unsur utama yang dapat kita perlihatkan dalam bilik darjah
yang menggunakan pengajaran berpusatkan pelajar :

Pengajaran dijalankan secara individu atau kumpulan-kumpulan kecil dan tidak

dijalankan secara keseluruhan kelas.

Pelbagai bahan pengajaran disediakan untuk pelajar menggunakan secara

individu atau dalam kumpulan-kumpulan kecil.

Bentuk tujuhala pengajaran ditentukan oleh pelajar ketika berinteraksi dengan

guru.

Cara menyusun perabot dalam bilik darjah memudahkan pelajar bekerja secara
individu atau di dalam kumpulan

Pelajar dapat bergerak dengan bebas sekiranya perlu membuat tugasan

Selain guru, pelajar juga diberi peluang untuk menyuarakan pendapat.

(http://www.arts.nie.edu.sg/ell/PeterT/Personal/Teachercentred%20learning.html)

3.2.3

Strategi Pengajaran Berpusatkan Bahan

Strategi berpusatkan bahan bermaksud guru menggunakan pelbagai bahan seperti buku,
blok-blok binaan, bahan lukisan, peralatan saintifik, komputer, pusat sumber, pusat akses
kendiri dan lain-lain untuk menjalankan pengajarannya. Strategi berpusatkan bahan meliputi
cara yang luas bagi pelajar yang dibimbing oleh guru hingga yang belajar secara individu
dapat belajar.
Sekarang kita akan membincangkan pelbagai bentuk bahan resos yang digunakan guru
dalam proses pengajaran dan pembelajaran. Antaranya ialah penggunaan buku yang
digunakan semenjak dahulu sebagai satu bentuk pengajaran berpusatkan bahan yang
utama. Kebelakangan ini, terdapat peningkatan dalam penggunaan media dalam
42

pembelajaran berpusatkan bahan. Ia termasuklah peningkatan dalam bahan pembelajaran,

panduan pelajaran, panduan buku teks, buku kerja, video dan pakej pembelajaran. Bahan
yang lebih canggih ialah pakej pembelajaran berasaskan komputer, konferens komputer,
CD-Rom, multimedia, kumpulan perbincangan

komputer, video interaktif, bahan dalam

laman web, telekonferens, konferens video dan telematiks.

Pembelajaran berpusatkan bahan juga adalah penting bagi membantu guru memenuhi
keperluan pelajar yang pelbagai. Ia dapat menyediakan cara untuk pelajar belajar mengikut
kadar sendiri, pada bila-bila masa dan di lokasi yang tidak menyulitkan mereka. Selain itu, ia
juga dapat membantu pelajar-pelajar yang tidak hadir ke kelas pada hari pengajaran
diadakan.
Dalam pembelajaran berpusatkan bahan, peranan guru termasuklah :

3.2.4

membimbing pelajar dimana untuk mendapat maklumat;

membantu mereka mencari/membentuk soalan yang sesuai untuk dikemukakan;

mengatasi masalah sekiranya mereka di dalam kesusahan;

memberi galakan apabila mereka menemui kegagalan; dan

membolehkan mereka berinteraksi dalam kerja kumpulan.

Strategi Berasaskan Tugasan/Aktiviti

Strategi berasaskan tugasan/aktiviti bermaksud guru melibatkan pelajar dalam aktiviti atau
tugasan yang memberikan peluang kepada pelajar untuk melatih atau mengaplikasikan apaapa

yang

dipelajari

mempermudahkan

(dan

tugasan

dalam
atau

proses

memberikan

bantuan/scaffolding

bimbingan,

yang

strategi-strategi

membolehkan

mereka

menyempurnakan aktiviti dengan jayanya).

Kriteria-kriteria yang diambil kira dalam pemilihan atau membentuk aktiviti adalah:

Aktiviti yang dipilih harus berfokus kepada matlamat utama topik yang ingin
diajar di mana guru perlu memberikan perhatian kepada jenis aktiviti yang boleh
menuju pencapaian matlamat tersebut iaitu pemahaman kandungan pelajar dan
kebolehan untuk mengaplikasikannya dalam situasi lain.

Berdasarkan matlamat pengajaran, boleh diambil kira kepelbagaian aktiviti.

Contohnya, aktiviti boleh merupakan

aktiviti permainan atau main peranan;

aktiviti tersebut releven dan berguna untuk menyampaikan isi kandungan

43

pelajaran. Walau bagaimanapun, semasa memilih aktiviti yang tidak memenuhi

kriteria utama, guru boleh menambil kira kriteria sekunder.

Aktiviti akan menyediakan peluang untuk berinteraksi dan membuat refleksi,

bukannya aktiviti yang dilaksanakan secara individu .

Selain aktiviti dipilih dengan baik, aktiviti perlu dipersembahkan dan dipantau
serta disusuli jika meninginkan impak yang spenuhnya. Ini bermakna pelajar
perlu bersedia lebih awal sebelum aktiviti. Guru perlu memberikan bimbingan
dan maklum balas semasa aktiviti serta menstruktur refleksi selepas aktiviti.

Semasa memperkenalkan aktiviti, guru perlu menegaskan tujuan-tujuan agar pelajar akan
melibatkan diri dalam aktiviti serta mereka jelas tentang matlamat yang ingin dicapai. Guru
boleh membimbing pelajar dengan membekalkan maklumat yang diperlukan atau bantuan
tentng cara menyempurnakan kehendak tugasan.

Apabila pelajar mula melaksanakan

tugasan, guru boleh memantau kemajuan dan menyediakan bantuan jika perlu. Kesemua
tugasan perlu disusuli refleksi atau perbincangan pada akhir tugasan Guru akan membuat
semakan dengan pelajar, memberikan maklum balas

umum tentang prestasi

dan

mengukuhkan idea-idea utama apabila berhubung dengan matlamat keseluruhan.

3.3 Kaedah dan Teknik Pengajaran
Kaedah

pengajaranmerupakan

cara

yang

digunakan

untuk

mengelolakan

dan

menggunakan teknik, isi pelajaran dan alat bantu mengajar untuk mencapai objektif
pengajaran.
Teknik pengajaranadalah satu kemahiran atau cara melaksanakan penyampaian bahan
pengajaran kepada pelajar dari segi langkah-langkah dalam aktiviti pembelajaran. Secara
khususnya, teknik merupakan satu cara penyampaian pelajaran dan perlu diteliti supaya
dapat mempercepatkan penanggapan pelajar.
3.3.1

Bercerita

Bercerita melibatkan aktiviti-aktiviti yang menceritakan semula perkara-perkara atau,

peristiwa-peristiwa, sama ada imaginasi, tradisi atau kisah benar. Strategi ini boleh
meningkatkan minat dan membina apresiasi serta menikmati kesusasteraan. Ia dapat
memperkayakan

pengajian

pelbagai

bahasa,

membekalkan

pelbagai

pengalaman,

mengembangkan kemahiran mendengar dan memotivasikan pelajar untuk membaca.

44

Bagaimanakah kita melaksanakan sesi bercerita dengan berkesan? Mari kita lihat langkahlangkahnya:
(1)

Persediaan sebelum sesi bercerita:

i. Suasana yang selesa diperlukan. Sebaik-baiknya pelajar duduk dalam satu
bulatan bersama orang yang bercerita.
ii. Sekiranya guru merupakan orang yang bercerita, beliau perlu mengambil
kira perkara-perkara berikut:

Pastikan cerita itu boleh didengar dengan jelas oleh semua pelajar

Pastikan semua pelajar boleh melihat guru, terutamanya bahagian

muka dan tangannya

Bercakap dengan kuat dan jelas berserta intonasi yang sesuai

Sekiranya guru tidak mahu diganggu, ingatkan pelajar untuk bertanya

atau membuat ulasan hanya selepas selesai bercerita

Pelajar perlu memberi sepenuh perhatian sebelum guru mula bercerita.

iii. Jika pelajar diberi peluang sebagai orang yang bercerita, mereka perlu

(2)

(3)

diberi maklumat tentang bahagian-bahagian dan sekuen cerita

diberi peluang untuk berkongsi cerita pendek atau peristiwa menarik

dalam situasi yang tidak formal. Ini dijadikan pengalaman awal untuk
pengalaman bercerita yang lengkap.

Semasa sesi bercerita:

i.

Pelajar diberi
kemudiannya.

peluang

membuat

catatan

untuk

ii.

Pastikan pelajar menumpukan perhatian

iii.

Orang yang bercerita perlu berkemahiran membuat kontak mata

dengan pelajar seolah-seolah bercerita secara langsung dengan
mereka

Selepas sesi bercerita:

i.

Beri peluang kepada pelajar merumuskan cerita

ii. Minta mereka berkongsi nilai-nilai yang telah dipelajari.

3.3.2

Perbincangan

45

perbincangan

Perbincangan merupakan prosesaktif yang melibatkan guru dan pelajar dalam persekitaran
pembelajaran (Gauthier, 2001). Situasi wujud di mana guru membentuk suatu pandangan
dan harus berkebolehan memudah cara pelbagai pertukaran idea dalam kalangan pelajar.
Perbincangan bukan sahaja merangsang interaksi antara pelajar secara bermakna, juga
menggalakkan pelbagai pembelajaran yang merangkumi kandungan, kemahiran, sikap dan
proses-proses pembelajaran.

Orlich et al. (2007) berpandangan bahawa perbincangan

merupakan teknik yang boleh meningkatkan kemahiran pemikiran dan pertuturan pelajar
serta dapat merangsang pemikiran analitik.

Perbincangan digunakan oleh guru untuk

mencapai tiga objektif pengajaran, iaitu meningkatkan pemikiran dan membantu pelajar
membina kefahaman kandungan; merangsang penglibatan; serta membantu pelajar
menguasai kemahiran komunikasi dan proses pemikiran (Arends, 2001).
Elemen-elemen penting dalam teknik perbincangan:

Matlamat dan objektif.

Perbincangan secara kumpulan kecil untuk menghasilkan pembelajaran
berbentuk proses dan bukan pencapaian hasil akhir.

Maka pelajar perlu

melibatkan diri secara aktif.

Saiz kumpulan yang ideal

Saiz kumpulan yang sesuai dan praktikal adalah antara 6-8 orang.

Susun atur bilik

Pastikan pelajar menghadap satu sama lain dan tidak diganggu dengan aktiviti
lain dalam bilik darjah. Susun atur berbentuk bulatan, separa bulatan atau
berbentuk U amat sesuai kerana memberikan kuasa/autoriti kepada guru atau
ketua yang akan mempunyai kebebasan bergerak. Guru mempunyai laluan
untuk ke papan tulis serta boleh bergerak ke dalam bentuk U agar dapat
mendekati pelajar. Selain dari itu susunan berbentuk rantai atau Y.

Pemilihan topik
Topik boleh terdiri daripada tugasan atau pengajaran secara berterusan di
dalam bilik darjah, seperti tentang mana-mana topik, subjek, pelbagai tahap
perkembangan dan umur pelajar. Yang penting topik yang dipilih releven dan
dapat merangsang minat pelajar. Kebiasaannya, isu-isu berkontroversi dan
dilema moral merupakan topik yang amat baik untuk perbincangan.

46

Pelaksanaan Sesi Perbincangan

Empat perkara harus diteliti, iaitu proses dan interaksi, peranan dan tanggungjawab,
kepimpinan dan kejeleketan (Orlich et al.,2007).

Inti pati proses dalam perbincangan

kumpulan merupakan interaksi verbal.

Proses dan interaksi

Proses komunikasi amat penting untuk menjayakan perbincangan. Pelajar perlu dibimbing
untuk menguasai kemahiran mendengar apabila rakan berbincang serta dapat memberikan
respons yang sesuai.

Peranan dan tanggungjawab

Guru berperanansebagai fasilitator, di mana akan membimbing pelajar dengan kemahiran,

memberikan

bahan dan peluang kepada pelajar untuk menentukan pengalaman

pembelajaran. Selain itu , guru harus bergerak dari satu kumpulan ke satu kumpulan yang
lain, mendengar, memerhati dan menggalakkan setiap pelajar untuk melibatkan diri. Dalam
setiap kumpulan terdapat seoarang ketua kumpulan dan seorang pencatat, di mana
peranan ketua dan encatat boleh digilirkan antara ahli kumpulan.

Kepimpinan

Kepimpinan amat penting dalam perbincangan kumpulan.Peranan sebagai ketua kumpulan

merupakan

seorang

yang

mempunyai

autoriti

dan

mewakili

kumpulan

sebagai

jurucakap.Sebelum memilih ketua, guru perlu menjadi model kepada pelajar. Guru juga
perlu berkemahiran memulakan perbincangan, meminta pandangan daripada pelajar,
memperjelas pernyataan dan meminta pandangan setiap pelajar. Maka, dengan
memodelkan tingkah laku yang berwibawa, guru akan menjadi teladan (Bandura,1961
dalam Woolfolk, 2004) kepada pelajar yang dipilih sebagai ketua nanti.
Apabila melaksanakan perbincangan kumpulan, guru boleh memilih ketua berdasarkan
atribut dan kualiti kepemimpinan yang diperhatikan dalam kalangan pelajar. Antara atribut
seorang ketua merangkumi populariti, tahap pencapaian akademik, kemahiran sosial serta
kebolehan berfikir dan bertutur. Justeru, guru boleh melatih pelajar untuk menguasai
kemahiran untuk mengemukakan soalan, melapor rumusan, melibatkan pelajar yang pasif
dan tahu bagaimana mengawal pelajar yang dominan. Secara ringkasnya, seorang ketua
perlu tahu memulakan perbincangan,mengawal kadar perbincangan,memberi maklum balas
47

maklumat baharu, memberikan sokongan kepada idea-idea yang dikemukakan,selain

membuat penilaian terhadap pencapaian matlamat perbincangan kumpulan.

Kejeleketan

Elemen keempat, iaitu kejeleketan atau seperti Orlich et. al.(2007) menggunakan frasa The
We attitude. Dalam satu-satu perbincangan kumpulan, perlu ada kencederungan untuk ahli
kumpulan bersatu dan saling menyokong antara satu sama lain. Ahli kumpulan mempunyai
rasa bangga terhadap kumpulannya.

Jenis-jenis perbincangan
(a)

Sumbangsaran

Sumbangsaran merupakan satu bentuk perbincangan yang mewujudkan sesuatu kumpulan

berfikiran secara secara berkelompok. Setiap peserta digalakkan member idea dan setiap
idea itu diterima untuk dikaji dengan lebih teliti. Pada akhirnya, idea yang paling sesuai
sahaja yang dipilih sebagai rumusan.

Rumusan tersebut menjadi hasil daripada sesi

sumbangsaran.
Osborn (1963) menyatakan terdapat dua tujuan sumbangsaran. Pertama, merupakan tujuan
jangka panjang, iaitu untuk menyelesaikan suatu masalah penting.

Kedua, merupakan

tujuan jangka pendek, iaitu untuk mendapatkan seberapa banyak idea penyelesaian yang
mungkin tentang suatu masalah.
Langkah-langkah Pengajaran Melalui Sumbangsaran

Permulaan
Topik perbincangan dikemukakan.
Tujuan dibincangkan.
Murid-murid dibaagikan kepada kumpulan-kumpulan.
Ketua kumpulan dan pelapor dilantik.
Perbincangan
Ketua kumpulan menggalakkan setiap ahli member idea.
Ahli-ahli tidak dibenarkan mengkritik.
Pelapor mencatat pendapat ahli-ahli
Ahli-ahli menapis idea.
48

(b)

Penutup
Pelapor setiap kumpulan mengemukakan idea-idea
kumpulan.
Idea-idea ditapis.
Rumusan dibuat setelah persetujuan dicapai.

Forum

Forum digunakan sekiranya kumpulan adalah besar dan bilangan ahli juga ramai. Suatu
panel yang terdiri daripada empat hingga lapan orang pakar akan menyampaikan idea-idea
mereka.

Panel ini terdiri daripada seorang pengerusi, dan ahli-ahli panel yang akan

menyampaikan hujah-hujah akan duduk di hadapan peserta-peserta. Pengerusi panel akan

memulakan forum dengan memberikan sedikit penerangan tentang tajuk dalam suasana
yang tenang.

Setiap ahli panel mungkin diberi masa 4-5 minit untuk mengemukakan

pendapat mereka. Kira-kira setengah jam diperuntukkan untuk menggulung perbincangan

serta melayani soalan-soalan dari para hadirin.
Ahli ahli panel perlu membuat persediaan yang rapi supaya pengulangan hujah-hujah tidak
berlaku. Adalah lebih baik sekiranya diadakan perbincangan di kalangan ahli-ahli panel
tentang bidang masing-masing.

Peranan pengerusi pula adalah untuk membuka dan

menggerakkan perbincangan serta menggulung perbincangan pada masa yang ditentukan .

Dia juga perlu menjaga keselesaan suasana perbincangan. Sekiranya berlaku ketegangan,
pengerusi sepatutnya menyelesaikan dengan memasukkan unsur-unsur lucu yang releven.
Di antara faedah-faedah perbincngan melalui forum adalah seperti berikut:

(c)

1.

Berfikir secara analitis,kritis dan jelas.

2.

Berlatih untuk bertutur dengan terang serta lantang.

3.

Membina keyakinan untuk mengemukakan pendapat.

4.

Belajar bertukar-tukar
perkembangan intelek.

pendapat

dan

dengan

itu

menggalakkan

Seminar

Seminar merupakan suatu pertemuan pembentang dengan sekumpulan pelajar/peserta

untuk mendengar serta berbincang tentang satu topik. Penyampaian perlu disediakan
dengan baik. Pelajar-pelajar yang lain seharusnya telah pun membuat persediaan yang
lengkap untuk mengambil bahagian dalam perbincangan.
49

Seminar lebih sesuai bagi pelajar/peserta yang dewasa serta mempunyai kematangan
intelek. Kaedah ini memberi latihan kepada pelajar/peserta untuk merancang,mengelola
serta mengumpul data-data untuk membuat satu-satu rumusan.

Langkah-langkah pelaksanaan seminar adalah seperti berikut:

Langkah 1
Perancangan
Kertas kerja disediakan .

Langkah 2
Pembentangan
Kertas kerja dibentangkan.

Langkah 3
Perbincangan
Para hadirin mengemukan soalan.
Pembentangan menjawab soalan

Langkah 4
Rumusan
Ulasan diberi oleh pembentang
Rumusan dibuat .

(d)

Sesi Buzz

Kumpulan buzz merupakan kumpulan yang kecil iaitu terdiri daripada 4-6 orang ahli.
Seorang ketua dan seorang pelapor atau setiausaha akan dipilih. Selepas guru membuat
sesuatu penyampaian, kumpulan-kumpulan buzzakan memulakan perbincangan. Ketua
akan mewajibkan setiap peserta mengemukakan ideanya, manakala pelapor akan
50

mencatatkan idea-idea dan seterusnya membuat suatu rumusan tentang perbincangan

kumpulan kecilnya.

Pada peringkat akhir, kumpulan-kumpulan kecil itu akan berkumpul

semula untuk perbincangan am, Selepas itu, idea-idea yang dipersetujui akan disampaikan
kepada guru yang akan merumuskan isi-isi penting dan dipaparkan dihadapan kelas.
(e)

Perbahasan

Perbahasan adalah perbincangan yang formal dan ahliahli perbahasan telah membuat
persediaan untuk menentang atau menyebelahi sesuatu isu. Ahliahli akan bercakap secara
bergilirgilir di antara pasukan dan masa yang diberikan bagi pembahas, kedua dan ketiga
mungkin berbeza.
Biasanya dua kumpulan kecil akan mengambil bahagian dalam perbahasan. Setiap
kumpulan kecil akan mengambil bahagian dalam perbahasan. Setiap kumpulan lazimnya
terdiri daripada empat orang ahli.

Kumpulan yang dikenali sebagai pencadang akan

menyokong topik perbahasan manakala kumpulan lagi satu dikenali sebagai manakala satu
kumpulan lagi dikenali sebagai pembangkang akan menentang topik perbahasan.
Seorang pengerusi dipilih untuk mengelolakan aktiviti perbahasan, manakala seorang
penjaga masa akan membunyikan loceng apabila masa bagi setiap ahli dalam kumpulan
telah tamat. Penghakiman akan dijalankan oleh tiga orang yang biasa terdiri daripada guruguru sekolah.
Perkara perkara berikut perlu diingatkan semasa mengadakan perbahasan.
i.

Perbahasan sepatutnya difokuskan kepada tajuk dan bukan kepada

pasukan pembangkang.

ii.

Isi- isi yang dikemukakan untuk menentang hujah-hujah pembangkang

sepatutnya mempunyai bukti yang baik, relevan serta menunjukkan
hujah-hujah pembangkang itu kurang bernas.

iii.

Hujah-hujah yang diberikan perlu membantu pendirian pembahaspembahas lain di dalam kumpulannya.

Buat rujukan dan bincang dengan pensyarah anda tentang langkah-langkah

3.3.3

Demonstrasi
51

Cuba fikirkan sejenak tentang teknik ini bagaimanakah teknik demonstrasi atau tunjukcara
berbeza

dari syarahan?

pelajar mendengar

Perbezaan yang ketara ialah syarahan memerlukan pelajar

manakala demonstrasi pula memerlukan pelajarpelajar memerhati.

Demonstrasi merupakan satu cara untuk melatih pelajar memerhati dan melakukan sesuatu
aktiviti mengikut prosedur. Dalam proses demonstrasi, terdapat komunikasi lisan yang
langsung tentang sesuatu maklumat daripada guru kepada pelajar. Ia juga melibatkan
pendekatan visual untuk memerhatikan proses, maklumat atau idea. Biasanya ia adalah
interaktif kerana guru dan pelajar sama-sama terlibat dalam persekitaran pembelajaran
kolaboratif.
Demonstrasi membolehkan pelajar melihat perkara sebenar dan melihat bagaimana ia
berfungsi. Terdapat jenis tunjuk cara semata-matanya, demonstrasi dengan komentar atau
demonstrasi yang melibatkan pelajar. Dalam kebanyakan kes, guru menunjuk cara sesuatu
perlakuan atau aktiviti sebelum meminta pelajar melakukan aktiviti tersebut secara
individu.Bagi aktiviti yang melibatkan ramai pelajar, demonstrasi menyediakan model atau
contoh-contoh perlakuan dan membina jangkaan-jangkaan dilakukan.

Misalnya untuk

pengajaran tarian, lukisan, gimnastik dan menjalankan uji kaji.

Demonstrasi boleh digunakan untuk menunjukkan sesuatu isi atau prosedur secara
berkesan, menimbulkan minat dalam sesuatu topik, menyediakan model untuk kemahiran
mengajar, dan mengubah kadar pembelajaran pelajar. Untuk menjalankan demonstrasi
dengan berkesan, guru seharusnya merancang demonstrasi tersebut dengan teliti, termasuk
membuat percubaan atau latihan bagi memastikan kelicinan pelaksanaan demonstrasi.
Semasa menunjuk cara, guru memastikan semua pelajar dapat menumpukan perhatian dan
mengajukan soalan-soalan kepada pelajar.
mempraktikkan apa-apa yang telah dipelajari.

Selain, pelajar diberikan peluang untuk

Selepas sesi praktis, sesi perbincangan

tentang perkara-perkara demonstrasi yang penting dilakukan. Kemudian guru membantu

pelajar membuat rumusan tentang demonstrasi yang dijalankan. Guru menyediakan aktiviti
susulan untuk memperkukuhkan pemahaman pelajar.
Cuba fikirkan
Kelebihan dan kelemahan kaedah demonstrasi dan implikasinya terhadap
proses pengajaran dan pembelajaran

52

3.3.4

Penyelesaian Masalah

Dalam keidupan sehari-hari, anda menghadapi pelbagai masalah. Misalnya, ketika anda
datang ke IPG, motosikal anda boleh rosak dalam perjalanan. Anda sekarang berhadapan
dengan satu masalah. Seterusnya, anda berusaha mencari punca penyebab kerosakan
enjin motosikal itu, Kemudian, anda membuat hipotesis yang plag motosikal anda kotor dan
perlu dibersihkan.

Anda pun bertindak untuk menguji hipotesis itu, iaitu dengan

membersihkan plag. Selepas itu, enjin motosikal anda pun bergerak semula. Dengan itu,
anda boleh membuat rumusan bahawa plag yang kotor boleh menjejaskan kelicinan
pergerakan enjin.
Justeru itu, strategi penyelesaian masalah sebenarnya merupakan cara pengajaran yang
berdasarkan penyiasatan yang saintifik.

Berikut adalah langkah-langkah strategi

penyelesaian masalah
Menilai dan
Membuat
rumusan

Mengenal pasti
masalah

Mencari
maklumat

Membuat
hipotesis

Menguji
hipotesis

Raja 3.5: Penyelesaian masalah

Theory of Constraint (TOC) adalah satu daripada strategi penyelesaian masalah yang boleh
digunakan secara berasingan atau digandingkan dengan kaedah lain untuk membentuk
sistem penyelesaian masalah dan pengurusan perubahan yang sesuai. Tujuan generik ialah
untuk menterjemahkan gerak hati kepada format yang boleh dibincangkan secara rasional,
menyoal dengan bebas dan mengubahsuai kepada kefahaman situasi tersebut. Ia
digunakan untuk penyelesaian masalah, di samping memudahkan komunikasi, kerjasama
dan persetujuan di kalangan mereka yang terlibat dalam penyelesaian masalah tersebut.
TOC mesti menyokong salah satu daripada tiga objektif generik proses penyelesaian
masalah yang perlu dilaksanakan oleh kumpulan:

53

Apa yang akan diubah: Penilaian situasi, huraian tentang kenyataan semasa,
dan diagnosis menentukan teras masalah atau konflik dan andaian-andaian
yang mengekalkannya.

Apa yang hendak diubah: Menyatakan visi atau penyelesaian dan huraian
strategi untuk mendapatkan apa yang diingini preskripsi, membuat keputusan
dan perkembangan penyelesaian.

Bagaimana membuat perubahan: Pembinaan pelan yang terperinci dan taktik

yang boleh menjelaskan apa yang perlu berlaku dan menyelaraskan usaha
kumpulan untuk melaksanakan strategi merancang, pembinaan pasukan.

Gunakan internet untuk mendapatkan maklumat yang lebih lanjut

mengenai TOC.
3.3.5

Bermain

Apakah main bermain?

Main merupakan satu konsep yang kelihatan mudah tetapi

sebenarnya sukar untuk didefinisikan. Menurut Fromberg (1987), secara umumnya main
adalah simbolik, bermakna, menyeronokkan,

sukarela dan bermotivasi intrinsik,

berperaturan dan berbentuk episodik.

Bermain dapat dikategorikan mengikut fungsinya, iaitu bermain sebagai satu kemajuan,
bermain sebagai kuasa, bermain sebagai fantasi dan bermain sebagai main (Brian SuttonSmith dalam Pellegrini, 1995).

Bermain sebagai kemajuan

Bermain sebagai satu proses belajar, iaitu proses untuk menambah baik dan
memenuhi keperluan psikologi dan keperluan sosial

Bermain sebagai kuasa

Merujuk kepada pertandingan yang melibatkan pasukan lawan, menang dan
kalah.

Bermain sebagai fantasi

Berkait secara langsung dengan bermain sebagai kemajuan. Kedua-duanya
melibatkan kanak-kanak, di mana bermain sebagai fantasi juga melibatkan
peranan main dalam mencungkil dan meningkatkan kemahiran berfikir secara
kreatif dan imaginatif.

Bermain sebagai main

54

Mengutamakan kualiti pengalaman main itu sendiri, bukannya hasil daripada

bermain. Kualiti main melibatkan pengalaman dalam diri pemain.
Bagi kanak-kanak, main merupakan satu laluan yang membolehkan kanak-kanak belajar
dan mengenali persekitaran atau dunianya melalui penerokaan, simulasi, lakonan, proses
cuba-jaya dan manipulasi alatan.

Bermain juga satu proses semula jadi yang

menghubungkaitkan alam fizikalkanak-kanakdengan alam spiritual, pemikiran, kreativiti,

perlambangan, idea, peranan serta pengalaman masa depan kanak-kanak.
Bermain merupakan satu pendekatan terancang dan berstruktur bagi memberikan peluang
kepada murid belajar dalam suasana yang tidak begitu formal, menyeronokkan, bebas dan
selamat, selain melahirkan perasaan, meneroka serta mencuba dan meningkatkan
kemahiran. Melalui bermain, perkembangan fizikal, perkembangan kognitif, perkembangan
psikomotor dan perkembangan sosioemosi dapat dipupuk. Justeru melalui proses bermain
juga kanak-kanak akan mendapat pengalaman langsung yang pastinya akan memberikan
kesan pembelajaran yang bermakna.
Layari laman web untuk mendapatkan maklumat berikut:
(1) Kategori bermain iaitu permainan sosial dan permainan kognitif
(2) Ciri-ciri jenis permainan kognitif. Main berfungsi, main simbolik dan Main
berperaturan serta implikasinya terhadap pembelajaran yang bermakna.
3.3.6

Lawatan

Lawatan merupakan satu rombongan yang dikelolakan oleh pihak sekolah dan pelajarpelajar akan pergi ke tempat bahan-bahan pengajaran yang dapat diperhatikan serta dikaji
secara langsung. Lawatan biasanya dibuat ke tempat-tempat seperti kilang-kilang, muzium,
perpustakaan atau pertubuhan-pertubuhan lain yang ada kaitan dengan topik pelajaran. Ia
termasuk tempat-tempat seperti anak sungai, kolam dan hutan bagi mengumpul bahanbahan untuk kajian.
Kejayaan sesuatu lawatan bergantung kepada persediaan sebelum lawatan dan kerja-kerja
susulan selepas lawatan itu. Objektif-objektif lawatan perlu diterangkan kepada pelajarpelajar. Di samping itu, soal selidik yang mengandungi soalan-soalan tentang aspek-aspek
penting tempat lawatan boleh diberikan kepada murid-murid. Dengan cara ini, pelajar-pelajar
dibantu memberikan perhatian kepada bahagian-bahagian penting yang harusdiperhatikan
dangan lebih teliti semasa membuat lawatan itu.

55

Dengan adanya objektif-objektif yang jelas serta perancangan yang teliti, pelajar-pelajar
pasti akan memperolehi pengetahuan baru serta memperkayakan pengalaman mereka.
Oleh tu, lawatan seperti ini dikenali sebagai lawatan sambil belajar.
Tujuan-tujuan lawatan

Menyediakan
sebenar

peluang

kepada

pelajar-pelajar

mendapatkan

pengalaman

tentang keadaan di kilang,ladang atau pelabuhan dan sebagainya.

Membolehkan pelajar-pelajar untuk memerhati,menyelidik dan merekod.

Meningkatkan kemahiran pelajar-pelajar untuk memerhati, menyelidik dan

merekod.

Meningkatkan daya ingatan pelajar-peajar tentang apa yang didengar,dibaca

dan dilihat akan diingati dengan lebih lama lagi.

Menjadikan pembelajaran lebih menarik dan bermakna kepada pelajar-pelajar.

Menyediakan peluang untuk melibatkan pelajar-pelajar secara aktif dalam

pembelajaran dan pengajaran.

Mempelbagaikan aktiviti pembelajaran dan pengajaran.

Meningkatkan lagi perhubungan di antara pihak sekolah dengan masyarakat di

luar.

Mendedahkan kepada pelajar tentang kedudukan alam sekitar.

Meningkatkan keyakinan diri pelajar untuk berinteraksi dengan pegawaipegawai di luar sekolah dan dengan itu memperoleh ilmu pengetahuan daripada
mereka.

Prinsip-prinsip lawatan

Tempat lawatan hendaklah memberi falsafah kepada pelajar-pelajar. Tujuannya

ialah meningkatkan lagi kefahaman satu-satu konsep.

Tempat lawatan adalah selaras dengan topik pelajaran.

Kebenaran daripada pengetua, polis, ibu bapa dan pengurus tempat lawatan
hendaklah diperoleh terlebih dahulu.

Rancangan yang teliti hendaklah dibuat.

Beritahu

pelajar-pelajar

tentang

perkara-perkara

penting

yang

harus

diperhatikan

Satu soal selidik yang mudah boleh disediakan untuk aspek penting yang perlu
diberi tumpuan.

Pebincangan dan aktiviti susulan hendaklah diadakan selepas lawatan dibuat.

56

Langkah-langkah Pelaksanaan Lawatan

Sebelum Lawatan

Pilih tempat yang selaras dengan topik pelajaran.

Sediakan panduan tentang perkara-perkara yang seharusnya diberi perhatian.

Beritahu perkara-perkara yang perlu dibuat catatan.

Dapatkan kebenaran ibu bapa peajar-pelajar yang menyertai rombongan.

Dapatkan kebenaran daripada pengurus kilang atau tempat yang hendak

dilawati.

Kebenaran polis dan pengetua sekolah perlu juga diperolehi.

Dapatkan kenderaan yang diperlukan.

Sediakan soal selidik atau senarai semak yang perlu digunakan.

Beritahu pelajar-pelajar tentang latar belakang tempat yang akan dilawati.

Guru hendaklah berbincang dengan pelajar-pelajar dan terangkan bagaimana

lawatan itu akan membawa faedah kepada mereka.

Guru memberitahu tarikh, tempat lawatan serta bayaran yang dikenakan.

Guru mengaturkan langkah-langkah keselamatan seperti peraturan-peraturan

yang perlu dipatuhi ketika di tempat lawatan.

Semasa Lawatan

Beri penerangan kepada pelajar-pelajar jika perlu.

Bahagikan pelajar-pelajar kepada beberapa kumpulan kecil jika perlu.

Pastikan setiap orang pelajar melibatkan diri secara aktif.

Perhatian yang teliti hendaklah dilakukan agar penerangan pegawai di tempat

lawatan.

Kawalan ke atas pelajar-pelajar hendaklah dilakukan agar kemalangan dapat

dielakkan.

Guru menggalakkan pelajar agar mengemukakan soalan-soalan yang releven.

Guru membantu pelajar mendapatkan maklumat lanjut tentang sesuatu perkara

jika perlu.

Selepas Lawatan

57

Guru mengadakan perbincangan bersama pelajar-pelajar berhubung perkaraperkara yang dicatatkan.

Guru menjawab segala soalan pelajar atau apa sahaja kesulitan yang mereka
hadapi semasa lawatan.

Guru membantu pelajar membuat laporan tentang lawatan itu.

Guru membimbing pelajar menyediakan rumusan tentang lawatan.

Pelajar mempamerkan bahan yang dikumpulkan ketika membuat lawatan.

Guru memberikan aktiviti susulan kepada pelajar-pelajar.

Kebaikan-kebaikan Lawatan

Lawatan memberikan pelajar-pelajar tentang alam sekitar akan bertambah.

Lawatan membawa kesan yang besar disebabkan penggunaan pelbagai deria.

Kaedah lawatan boleh digunakan dalam semua mata pelajaran.

Lawatan mendatangkan satu variasi kepada aktiviti-aktiviti bilik darjah.

Lawatan memperkukuhkan ingatan pelajar terhadap pekara atau topik yang

diajar oleh guru.

Lawatan menyediakan peluang bagi pelajar mengaitkan perkara yang dipelajari

di bilik darjah dengan keadaan yang sebenar di luar bilik darjah.

Lawatan meningkatkan kemahiran pelajar memerhati,menganalisis dan

membuat laporan.

Lawatan dapat menimbulkan minat serta perasaan ingin tahun pelajar terhadap
pengajaran dan pembelajaran.

Kelemahan-kelemahan Lawatan

Tanggungjawab membawa pelajar-peljar ke tempat lawatan amat berat.

Masalah disiplin mudah timbul.

Prosedur-prosedur pentadbiran adalah kompleks.

Sekiranya persediaan kurang baik,lawatan tidak mungkin mencapai objektifobjektif pelajaran.Dengan itu,masa serta tenaga terbuang.

Kalaulah tempat lawatan yang dipilih kurang sesuai, maka lawatan itu tidak
membawa faedah sepenuhnya.Lawatan seperti ini hanya dapat menghiburkan
pelajar-pelajar sahaja.

Kebenarandaripada kilang atau tempat lawatan yang berkenaan tidak mudah

diperoleh kerana ianya boleh menjejaskan aktiviti pengeluaran.

58

3.4 Faktor Faktor yang Mempengaruhi Pemilihan Kaedah dan Teknik Pengajaran
Terdapat pelbagai kaedah dan teknik pengajaran yang boleh digunakan oleh guru semasa
merancang pengajaran dan pembelajaran. Guru perlu memilih kaedah dan teknik
pengajaran yang sesuai agar

penyampaian input kepada pelajar akan menarik dan

bermakna. Beberapa faktor yang perlu diberi pertimbangan

melaksanakan

sebelum guru dapat

kaedah dan teknik dengan jayanya. Mengikut Pierce dan Lorber(1977),

faktor-faktor yang mempengaruhi pemilihan kaedah dan teknik mengajar termasuklah:

(a) Objektif Pengajaran
(b) Jangka masa Pengajaran
(c) Bahan Pengajaran
(d) Latar belakang Pelajar, dan
(e) Jumlah dan Susunan Pelajar
(a)

Objektif Pengajaran

Sebelum memulakan pengajaran adalah perlu bagi seseorang pengajar untuk memikirkan
objektif pengajaran dan pembelajaran yang ingin dicapai.Setelah menentukan objektif,
baharulah guru menentukan apakah kaedah yang paling sesuai untuk mencapai
objektif tersebut. Penyediaan objektif semestilah berdasarkan isi atau kandungan mata
pelajaran yang terkandung dalamsukatan pelajaran mata pelajaran tersebut.Jumlah objektif
tertakluk kepada kelas yang diajar, bagi kelas yang agar baik pencapaian pelajarnya,
bilangan objektif pengajaran mungkin lebih daripada kelas yang agak lemah pencapaian
pelajarnya.

(b)

Jangkamasa Pengajaran

Dengan jangka masa yang telah ditetapkan, guru perlu memilih kaedah yang sesuai
digunakan dalam jangka masa tertentu.Kebanyakan sekolah menetapkan jangka
masa pengajaran di antara 30 minit hingga 40 minitatau 60 minit hingga 80 minit
sekiranya pelajaran tersebut mengambil dua masa yang berturutan. Dengan
tempoh masa yang ditetapkan, guru boleh memilih kaedah dan teknik yang
sesuai untuk masa tersebut. Sebagai contoh, jika dua waktu mengajar, teknik
perbincangan sesuai kerana memberi peluang pelajar untuk mengemukakan
idea dan berpeluang untuk membentang serta berkongsi pandangan dengan
seluruh kelas.

(c)

Bahan pengajaran dan pembelajaran

59

Pemilihan bahan pengajaran yang bersesuaian dengan kemahiran yang hendak

disampaikan. Guru perlu menentukan isi pelajaran yang hendak disampaikan.
Sekiranya isi pelajaran itu berbentuk kemahiran seperti kemahiran mendengar
dan bertutur di dalam pelajaran bahasa, guru perlu memilih kadah dan teknik
yang sesuai supaya pelajar dapat mempraktikkan kemahirann-kemahiran tersebut.
Sekiranya guru perlu menggunakan alat bantu mengajar, alat tersebut hendaklah sesuai
digunakan dengan kaedah atau teknik yang dipilih.

(d)

Latar belakang pelajar

Tahap keupayaan otak dan kemampuan pelajar yang berbeza-beza. Jumlah pelajar
dan susunan tempat duduk pelajar juga boleh mempengaruhi kaedah yang mahu
digunakan.Antara perkarayang perlu diberi perhatian ialah umur, jantina dan peringkat
pencapaian atau keupayaan pelajar.Kaedah yang agak rumit seperti kaedah menyelesaikan
masalah

atau

Theory

of

Constraints(TOC)

yang

memerlukan

pelajar mencari

penyelesaian sesuatu masalah adalah tidak sesuai bagi murid-murid di tahap 1

sekolah rendah. Teknik bercerita dan

bermain amat sesuai dipilih sebagai teknik

pengajaran untuk murid-murid sekolah rendah kerana berunsur pembelajaran yang

menyeronokkan.

(e)

Jumlah dan susunan pelajar

Jumlah pelajar dan susunan tempat duduk pelajar juga boleh mempengaruhi
kaedah yang hendak dipilih dalam pengajaran. Bilik darjah

yang mempunyai

bilangan pelajar yang ramai akan menimbulkan masalah dari segi kawalan kelas
dan keberkesanan pengajaran. Guru perlu mengubah suai kaedah yang digunakan supaya
jumlah pelajar tidak menjadi halangan bagi memilih kaedah. Contohnya, jika guru
memilih kaedah permainan, pelajar boleh dibahagikan kepada kumpulankumpulan kecil dan setiap kumpulan ini menjalankan aktiviti permainan masingmasing. Tempat duduk pelajar yang mudah alih boleh membantu kaedah
pengajaran.

Selain dalam bilik darjah, guru juga boleh menggunakan tempat lain yang

sesuai seperti di dalam dewan, persekitaran sekolah atau padang sekolah jika kaedah yang
dipilih itu memerlukan ruang yang lebih luas.
Rumusan
Tajuk ini membincangkan pelbagai pendekatan, strategi, kaedah dan teknik pengajaran.
Pelbagai cara bagaimana mengajar sesuatu pelajaran, dan jenis jenis strategi pengajaran
60

dikemukakan dan guru perlu memilih pendekatan dan strategi yang sesuai. Pelbagai kaedah
dan teknik pengajaran boleh digunakan oleh guru untuk menyampaikan pelajaran dengan
berkesan. Beberapa faktor yang mempengaruhi pemilihan kaedah dan teknik pengajaran
juga dibincangkan.

Rujukan
Arends,R.I. (2001). Learning to teach. (5th ed.) New York: McGraw-Hill Co.
Block, J.H. &Anderson,L.W.(1975). Mastery learning in classroom instruction. New
York: Macmillan.
Bloom,B.S.(1976). Human characteristics and school learning.New York: McGraw-Hill Co.
Brophy, J.E. & Good, T.L. (1977). Educational psychology. A realistic approach. New York:
Holt, Rinehart and Winston.
Bruner,J.S.(1966). Towards a theory of instruction.Cambridge,MA:Harvard University Press.
Good, T.L. & Brophy,J.E.(1994). Looking into classrooms.(6th ed.).New York:HarperCollins.
Joyce,B.,Calhoun,E. & Hopkins,D.(2002). Models of learning-tools for learning.(2nd ed.).
Buckingham: Open University Press
Kagan, S.(1994). Cooperative learning.San Clemente,CA:Kagan.
Orlich,D.C,Harder,R.J.,Callahan,R.C.,Trevisan,M.S. & Brown,A.H.(2007). Teaching
strategies: A guide to effective instruction.Boston: Houghton Miflin Co.
Ormrod, J.E. (2008). Educational psychology: Developing learners.(6th ed.) New Jersey:
Pearson Education.
Pusat Perkembangan Kurikulum.(2001). Pembelajaran masteri. KL: Kementerian Pelajaran
Malaysia.
Slavin,R.E.(1995). Cooperative learning:Theory,research and practice.(2nd ed.) Boston: Allyn
& Bacon.
Slavin, R. E. (2005). Educational psychology. Theory and practice. Boston: Allyn and Bacon.
Woolfolk, A.E. (2004). Educational psychology. (7th Ed).New Jersey: Prentice Hall.

61