STATISTIK

DISEDIAKAN OLEH :
PN. RAHAYU BINTI HASAN
SMK RAJA TUN UDA
PN. JUNAINE BINTI HUSSAIN
SMK TELUK KUMBAR
PETA i THINK

STATISTIK

JADUAL KEKERAPAN JADUAL KEKERAPAN

LONGGOKAN

HISTOGRAM POLIGON KEKERAPAN OGIF

Selang kelas Selang Kelas Selang Kelas

Kekerapan Kekerapan Kekerapan

Kekerapan
Longgokan
Titik Tengah Titik Tengah

Sempadan Atas

2
STATISTIK

HASIL PEMBELAJARAN

Pelajar akan mendapat konsep yang jelas bermula dari selang kelas hingga ogif supaya dapat
menjawab soalan statistik dalam peperiksaan SPM dengan betul dan tepat

STRATEGI RANCANGAN PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN

Bermula dengan selang kelas hinggalah ke ogif, terdapat pelbagai bentuk kesilapan dan kecuaian
semasa menjawab soalan statistik ini. Pelajar perlu kefahaman yang jelas bermula dari awal
supaya mereka mampu menjawab soalan peperiksaan dengan baik.

Strategi :

Guru perlu memastikan pelajar tahu

(a) melengkapkan selang kelas
(b) menentukan had atas dan had bawah, sempadan atas dan sempadan bawah
(c) membina jadual kekerapan dan jadual kekerapan longgokan berdasarkan set data yang diberi
(d) melukis histogram, poligon kekerapan dan ogif
(e) mengira min anggaran, mendapatkan kelas mod dan mengira sukatan serakan bagi ogif

3
SELANG KELAS
Had, Sempadan dan Saiz Kelas

1. HAD ATAS DAN HAD BAWAH

30 39
Nilai terbesar 39 adalah had atas
Nilai terkecil 30 adalah had bawah

2. SEMPADAN ATAS DAN SEMPADAN BAWAH

Sempadan atas : had atas kelas semasa + had bawah kelas berikutnya
2

Sempadan bawah : had atas kelas sebelum + had bawah kelas semasa
2

Contoh : 40 49 , 50 59 , 60 69

3. SAIZ SELANG KELAS

Sempadan Atas Sempadan Bawah
59.5 49.5
= 10

Kaedah lain menentukan saiz selang kelas :

Bagi selang kelas yang seragam, saiz selang kelas ialah beza had bawah atau had atas dua
kelas yang berturutan.

Panjang (cm)
30
40 39
50 59 49
60 69
70 79

Selang Kelas : 49 39 = 10
4
 AKTIVITI:
Berikut ialah markah yang diperoleh 30 orang murid dalam suatu ujian Matematik.

43 54 58 40 51 45 44 58 66 52

65 50 62 50 61 47 56 51 65 53

57 60 42 56 63 60 53 47 54 68

(a) Tentukan julat data tersebut

(b) Jika 6 kelas dikehendaki, tentukan saiz selang kelas yang sesuai
Guru meminta pelajar mencari nilai terendah dan nilai tertinggi. Isikan dalam kotak yang
disediakan
Julat : 68 40 = 28

4.67
Oleh sebab 6 kelas dikehendaki, maka saiz selang kelas = 28

4. Jadual Kekerapan Terkumpul

Setelah selang kelas ditentukan, satu jadual kekerapan terkumpul dapat dibina.
Daripada Aktiviti di atas, pelajar boleh melengkapkan jadual di bawah.
Selang kelas Gundalan Kekerapan
40 44 IIII 4
45 49 III 3
50 54 IIII IIII 9
55 59 IIII 5
60 64 IIII 5
65 69 IIII 4
Peringatan : * Gundal setiap angka dalam set data dengan menandakan I
* Tambahkan gundalan untuk memperoleh kekerapan
* Pastikan jumlah kekerapan sama dengan 30 (dinyatakan pada soalan)
LATIHAN

1. Lengkapkan jadual berikut berdasarkan selang kelas yang diberi.

Berat (kg) Had Bawah Had Atas Sempadan Sempadan Saiz Selang
Bawah Atas Kelas

5
 30 34
35 39
40 44
45 49
50 54

2. Rajah di bawah menunjukkan jisim, dalam g, bagi 20 peket gula.

20 50 42 53 43 27 49 30 64 57

35 64 38 59 30 49 44 17 36 47

(a) Tentukan saiz bagi selang kelas 16 25

(b) Dengan menggunakan 16 25 sebagai selang kelas pertama, bina satu jadual kekerapan
bagi data di atas.
3. Rajah di bawah menunjukkan umur, dalam tahun, bagi 30 orang pelawat dalam satu pameran.
36 25 40 31 35 48 50 32 39 46

37 45 28 18 20 32 45 41 42 33

27 30 32 29 30 34 21 49 40 38

(a) Berdasarkan data di atas, lengkapkan jadual di bawah.

Selang kelas Gundalan Kekerapan
16 20
21 25

MOD DAN MIN

1. Kelas Mod
Kelas Mod ialah selang kelas yang mempunyai kekerapan tertinggi.
INGAT KEMBALI : Mod bagi suatu taburan ialah data atau nilai dengan kekerapan
tertinggi.

Jisim (kg) Kekerapan

40 44 3
45 49 8 6
50 54 9
55 59 10
60 64
12
65 69 4
 Kelas Mod : 60 64 INGAT !!!
Ambil selang
kelas sebagai
jawapan.
2. Nilai Titik Tengah Kelas

Titik Tengah Kelas = had bawah + had atas

2

Selang kelas 12 18
Titik tengah = 12 + 18
2
= 15
PERINGATAN : Untuk mendapatkan titik tengah, pelajar sudah tahu
HAD BAWAH dan HAD ATAS

3. Min Data Terkumpul

Rumus : Min anggaran =

Tambahkan lajur ini

untuk memudahkan
pengiraan

Contoh pengiraan min :

Selang kelas Kekerapan Titik tengah Titik Tengah x Kekerapan
7
 59 3 7 7 3 = 21
10 14 7 12 12 7 = 84
15 19 6 17 17 6 = 102
20 24 5 22 22 5 = 110
25 29 2 27 27 2 = 54
30 34 1 32 32 1 = 32
Jumlah 24 403

Min anggaran =

= 16.79
* Galakkan pelajar untuk menambah satu lajur bagi pengiraan hasil darab kekerapan dengan
titik tengah. Ini untuk mengelakkan keciciran angka yang mungkin boleh berlaku.

* Pastikan pelajar mempunyai KALKULATOR kerana ianya sangat membantu dalam

pengiraan.

LATIHAN

1. Rajah di bawah menunjukkan jarak, dalam km, dari rumah ke sekolah bagi sekumpulan 30
orang murid.
2 5 7 3 4 10 8 5 6 4

9 12 1 3 5 7 8 4 10 9

12 9 11 15 13 7 18 6 2 5

8
 (a) Berdasarkan data di atas, lengkapkan jadual di bawah
Jarak (km) Kekerapan Titik tengah
13
46

(a) Nyatakan saiz selang kelas yang digunakan

(b) Hitung min anggaran jarak di antara rumah dengan sekolah bagi seorang murid.
2. Hitung min anggaran bagi jadual kekerapan di bawah.
(a) Isi padu (liter) Kekerapan Titik tengah
3.5 3.9 6
4.0 4.4 7
4.5 4.9 2
5.0 5.4 1

(b) Upah (RM) Kekerapan Titik tengah

300 - 399 3
400 499 8
500 599 2

HISTOGRAM
1. Melukis histogram
Histogram ialah perwakilan grafik bagi taburan kekerapan data terkumpul dengan
menggunakan palang.
Bagi selang kelas yang sama saiz, paksi mencancang histogram mewakili kekerapan
manakala paksi mengufuk boleh ditandakan dengan sempadan kelas, titik tengah
selang kelas atau selang kelas.
Langkah langkah melukis histogram:
a. Gunakan skala yang sesuai pada paksi mengufuk dan paksi mencancang. (dalam buku
latihan dan peperiksaan, skala telah diberi oleh soalan)
b. Lukis segi empat tepat yang sama lebar untuk mewakili selang kelas yang seragam.
Tinggi segi empat itu mewakili kekerapan.
Lukis histogram berdasarkan jadual kekerapan yang diberi.

9
 Skor Kekerapan Titik tengah
59 9 7
10 14 4 12
15 19 13 17
20 24 25 22
Skala : 2 cm kepada 5 unit pada paksi mencancang dan paksi mencancang
Kekerapan
25
Pastikan tiada
20 ruang diantara
setiap palang
15

10

Nilai titik tengah

5 diletakkan di
tengah-tengah
segi empat tepat
0
7 12 17 22 Skor

LATIHAN

1. Rajah di bawah menunjukkan markah yang diperoleh sekumpulan 40 orang murid dalam
suatu ujian.

50 35 56 38 40 55 43 52 43 50 40 58 44 50 55 61 48 62 50 44

53 48 47 50 44 49 42 35 51 48 50 52 52 36 52 41 53 48 54 56

(a) Berdasarkan data di atas, lengkapkan jadual taburan kekerapan berikut.

Markah Kekerapan Titik Tengah
35 39
40 44
45 49
50 54
55 59
60 64

10
 (b) Dengan menggunakan skala 2 cm kepada 5 markah pada paksi mengufuk dan 2 cm
kepada 2 orang murid pada paksi mencancang, lukis satu histogram bagi data
tersebut.
(c) Berdasarkan histogram yang dilukis di (b).
(i) nyatakan kelas mod
(ii) hitung min anggaran markah
(iii) nyatakan bilangan murid yang memperoleh markah kurang dari 45

POLIGON KEKERAPAN

Langkah langkah melukis Poligon Kekerapan

a) Berdasarkan Histogram
Langkah 1 : Tandakan titik tengah setiap selang kelas di atas palang segi empat tepat.
Langkah 2 : Tandakan juga titik tengah kelas sebelum selang kelas pertama
Langkah 3 : Tandakan juga titik tengah kelas selepas selang kelas terakhir
Langkah 4 : Sambungkan titik tengah dengan garis lurus.
b) Berdasarkan jadual kekerapan

Jisim (g) Kekerapan (f) Titik Tengah (x)

09 0 4.5
10 19 4 14.5
20 29 5 24.5 Langkah 1:
30 39 3 34.5
40 49 7 44.5 Ditambah untuk
50 59 9 54.5 melengkapkan poligon
60 69 2 64.5 kekerapan
70 79 0 74.5
11
Contoh poligon kekerapan berdasarkan histogram.

12
 KESILAPAN YANG SERING DILAKUKAN
PELAJAR SEMASA MELUKIS POLIGON
KEKERAPAN

1. Pelajar tidak menyambung garisan poligon sebelum palang pertama dan selepas palang
terakhir (lihat anak panah di gambar rajah pertama dan kedua)
2. Pelajar tidak memasukkan nilai titik tengah sebelum dan selepas.
KEDUA-DUA KESALAHAN DI ATAS BOLEH MENJEJASKAN MARKAH DALAM PEPERIKSAAN.

Contoh poligon kekerapan daripada jadual kekerapan.

13
LATIHAN

14
1. Satu tinjauan dibuat ke atas umur sekumpulan 40 orang pekerja bagi sebuah kilang.

Data dalam Rajah 1 menunjukkan umur, dalam tahun, bagi 40 orang pekerja itu.
48 47 41 55 34 38 60

60

58 32 37 50 52 44 41 43

40 47 46 35 45 31 38 52

44 39 50 56 54 46 36 48

53 51 42 49 49 42 54 33
(a) Berdasarkan data di Rajah 1 ,lengkapkan Jadual 1 di ruang jawapan.

(b) Nyatakan kelas mod bagi set data itu.

(c) Berdasarkan Jadual 1, hitung min anggaran bagi umur pekerja itu.

(d) Untuk ceraian soalan ini, gunakan kertas graf yang disediakan .
Menggunakan skala 2 cm kepada 5 tahun pada paksi mengufuk dan
2 cm kepada 1 orang pekerja pada paksi mencancang, lukis satu poligon
kekerapan bagi data tersebut.
Jawapan:
(a)
Umur ( Tahun) Titik tengah Kekerapan
26 30 28
31 35
36 40

15
OGIF
Membina jadual kekerapan longgokan.
Jisim (g) Kekerapan
10 19 3

20 29 4

30 39 7
40 49 11

50 59 10

60 69 5
Jumlah 40

Langkah 1 :
Tambah satu selang kelas dengan kekerapan 0 sebelum kelas pertama

Jisim (g) Sempadan atas Kekerapan Kekerapan longgokan

09 9.5 0 0
+
10 19 19.5 3 3 3

+
20 29 29.5 4 7 4

+
30 39 39.5 7 14 7

+1
1
16
 40 49 49.5 11 25

+1
50 59 59.5 10 35 0

+5
60 69 69.5 5 40
Langkah 2 :
Lukis Ogif berdasarkan kekerapan
Cari sempadan ataslonggokan
bagi setiapdan
kelassempadan atas yang
dan kekerapan ada dalam jadual.
longgokannya
pertama

17
18
 KESILAPAN YANG SERING DILAKUKAN
PELAJAR SEMASA MELUKIS OGIF

1. Pelajar menggunakan kekerapan semasa plot kekerapan longgokan (paksi mencancang)

2. Pelajar menggunakan pembaris semasa menyambungkan titik. Titik mesti disambung dengan

licin tanpa pembaris.

SUKATAN SERAKAN

Mengukur sejauh mana sesuatu data terserak daripada suatu nilai kecenderungan memusat.

Ukuran serakan termudah Julat set data.

Nilai tengah data yang telah disusun mengikut turutan. (Median =

Median , M (Q2)
Kuartil Kedua)
Suatu nombor sehinggakan daripada data mengandungi nilai yang
Kuartil Pertama, Q1
sama atau kurang daripadanya.
Suatu nombor sehinggakan daripada data mengandungi nilai yang
Kuartil Ketiga, Q3
sama atau kurang daripadanya.
Suatu ukuran serakan yang merujuk kepada beza antara kuartil ketiga dan
Julat antara Kuartil kuartil pertama.
Kuartil ketiga Kuartil pertama (Q3 Q1)

Contoh mendapatkan kuartil pertama, median dan kuartil ketiga daripada ogif

19
 Q3 = Titik pada ogif di mana daripada
jumlah bilangan data mempunyai nilai yang
sama atau kurang daripadanya. 75%
daripada taburan Q3

M atau Q2 = Titik pada ogif di mana

daripada jumlah bilangan data
mempunyai nilai yang sama atau
kurang daripadanya. 50% daripada
taburan Q2

Q1 = Titik pada ogif

di mana daripada
jumlah bilangan
data mempunyai
nilai yang sama atau
kurang daripadanya.
25% daripada
taburan Q1

34.5

LATIHAN

1. Jadual 2 menunjukkan taburan kekerapan bagi panjang 84 ekor ikan yang ditangkap dari
20
sebuah tasik.

Panjang ( cm ) Kekerapan
11 15 5
16 20 8
21 25 14
26 30 24
31 35 21
36 40 9
41 45 3

(a) Berdasarkan data di Jadual 2 , lengkapkan Jadual 3 di ruang jawapan dengan

menulis sempadan atas dan kekerapan longgokan.

Panjang ( cm ) Kekerapan Sempadan atas Kekerapan longgokan

6 10 0 10.5 0
11 15 5
16 20 8
21 25 14
26 30 24
31 35 21
36 40 9
41 45 3 45.5 84

(b) Hitung min anggaran bagi panjang seekor ikan itu.

(c) Untuk ceraian soalan ini, gunakan kertas graf yang disediakan .

Menggunakan skala 2 cm kepada 5 cm pada paksi mengufuk dan

2 cm kepada 10 ekor ikan pada paksi mencancang, lukis satu ogif bagi data tersebut.

(d) Ikan dengan panjang melebihi 24 cm dieksport. Menggunakan ogif di 2(c), cari bilangan
ikan yang akan dieksport.

21