Anda di halaman 1dari 7

‫الممدمة‬

Pendahuluan

ِ ‫ُـوُ ْال َجمـْ ُز‬


‫ورى‬ َُ ‫سلَـ ٌْ َمانُُُه‬ ُِ ُ‫اجـًُ َرحم ُِةُ ْالؽَـف‬
ُ ُُ‫ـورُ*ُُدَ ْو َمـا‬ ُُ ‫ٌَمُــو‬
ِ ‫لُ َر‬

Berkata Sulaiman Al Jamzury, orang yang senantiasa mengharapkan rahmat sang Maha Pengampun..

َ‫ل‬ ُْ ‫عـلـىُ*ُُ ُمـ َح َمـــدُُوآلِــ ُِهُ َو َم‬


ُ ‫ـنُت َـ‬ َ ‫ْال َح ْمــ ُدُُ ِللَّــ ُِهُ ُم‬
َ ُُ‫صـلّـٌِا‬

Segala puji bagi Allah, Shalawat atas Muhammad beserta keluarga dan orang yang mengikutinya..

ُ‫ٌنُ َو ْال ُمدُو ِد‬ ْ َّ‫َوبَ ْعـ ُدُُهـذَاُالن‬


ُِ ُ‫ـظـ ُُمُل ِْلـ ُم ِرٌــ ُِدُ*ُُفــًُالن‬
ُِ ‫ـونُوالتَّـ ْن ِو‬

Bait syair ini adalah untuk orang yang menginginkan (pembahasan) pada masalah nun, tanwin, dan mad-
mad..

ُ‫ىُذِيُ ْالكَما ِل‬


ُِّ ‫شٌْـخِ نَاُ ْالمِ ٌـ ِه‬ ُْ ‫ع‬
َ ُ‫ـن‬ َ ُُ*ُُ‫ل‬ ْ َ ‫ســ َّمٌتُــ ُهُُبِتُحفَـةُاأل‬
ُِ ‫طفَا‬ َ

Aku namakan dengan Tuhfatul Athfal.. dari (riwayat) Syaikh kami, Al Mihiy yang memiliki kesempurnaan
(ilmu)..

َُ ‫ــرُ َو ْالمَـبُـو‬
‫لُ َوالث َّ َـوابـا‬ ُّ ُ‫نُ ٌَ ْنـفَ َُع‬
َُ ْ‫الطـلَّ َبـا*ُُ َواألَج‬ ُْ َ ‫أ َ ْر ُجــوُ ِبـهُأ‬

Aku berharap (kitab ini) bermanfaat untuk penuntut ilmu.. dan Aku berharap amalan ini diterima,
mendapatkan balasan dan pahala..

‫النونُالساكنةُوالتنوٌن‬

Nun Sukun dan Tanwin

ً‫ٌنُ*ُُأ َ ْربَـ ُُعُأَحْ كَـامُُفَ ُخـذُُْتَبْـٌِـٌـنِـ‬


ُِ ‫نُ َولِلتّـ َ ْن ِو‬
ُْ ‫نُتَسْـ ُك‬ ُِ ُّ‫لِلـن‬
ُْ ‫ــونُ ِإ‬

Nun Sukun dan Tanwin memiliki empat hukum, maka perhatikanlah penjelasanku..

ُِ ‫ـرؾُُِ*ُل ِْل َح ْـلـ‬


ُِ‫كُسِـتُُ ُر ِت ّبَتُُْفَلـت َـ ْع ِرؾ‬ ُ ْ‫لُأَح‬
َُ ‫ارُلَـبْـ‬ ْ ُ‫ل‬
ُُ ‫اإلظـ َه‬ ُُ ‫فَـاأل َ َّو‬

Pertama, Idzhar (jika ada nun sukun / tanwin) sebelum enam huruf halqy (tenggorokan) yang tersusun
maka ketahuilah..

َ ُ‫َانُثُــ َُّم‬
ُ‫ؼٌْـنُُخَــا ُء‬ َ ُ‫َه ْمـزُُفَـ َهـاءُُثُـ َُّم‬
ُِ ‫عـٌْـنُُ َحـا ُُءُ*ُ ُمـ ْه َملَـت‬

Hamzah (‫ )أ‬, Ha besar (‫)هـ‬, ‘Ain (‫)ع‬, Ha kecil (‫)ح‬, kemudian Gha (‫)غ‬, dan Kha (‫)خ‬..

ْ ٌَ ًُ‫والـثّـَانـًُ ِإ ْدؼَـامُُ ِبسـتَّةُُأَت َـتُُْ*ُفِـ‬


ُْ‫ـر َمـلُـونَُُ ِع ْندَ ُه ُْمُلَدُُْث َ َبت َت‬

Kedua, Idgham yang memiliki 6 huruf yang datang kemudian, terhimpun dalam kata:

‫ن‬-‫و‬-‫ل‬-‫م‬-‫ر‬-‫)ٌَ ْر ُملُ ْونَُُُ(ي‬


ُِ ‫لَـ ِكنَّ َهاُلِسْـ َم‬
ُ ُ‫انُلِسْــمٌُُُـ ْدؼَـ َماُ*ُفِـٌ ُِهُبِـؽُـنّـَةُُبٌَِـ ْنـ ُمو‬
‫علِـ َمـا‬

Akan tetapi Idgham ada dua jenis; yang pertama didengungkan (Idgham bighunnah) untuk huruf yang
dikenal terangkum dalam kata

‫( ٌَ ْن ُم ُْوُُ)يُ–ُنُ–ُمُ–ُو‬

ُ ‫صـ ْن َوانُُت َـ‬


َ‫ل‬ ُ ‫لَُّإِذَاُكَـانَـاُبِـكــ ِ ْل َمـةُُفَــ‬
ِ ُ‫لَُ*ُتُـ ْدؼِـ ُْمُ َكدُ ْنـٌَاُث َُُّم‬ ُ ِ‫إ‬

Kecuali jika (nun sukun/tanwin bertemu huruf ini) dalam satu kata, maka jangan didengungkan tetapi
bacalah seperti “‫ ”دُ ْنـٌَا‬dan “ُ‫”صـ ْن َوان‬
ِ

َّ ‫ؼـنَّ ُْةُ*ُفـًُالـلَّ ُِمُ َو‬


ّ ‫الـراُثُـ َُّمُك‬
ُْ‫َـر َرنَّـه‬ ُِ ٌَ‫َوالثَّـانـًُ ِإ ْدؼَــامُُ ِبؽ‬
ُ ُ‫ْــر‬

Jenis yang kedua adalah idgham bilaa (bighairi) ghunnah yaitu untuk huruf lam (‫ )ل‬dan ra (‫ )ر‬yang
dibaca Takrir (bergetar)

ِ ُ‫اإل ْلـلَبُُُ ِع ْنـ ُدَُ ْالبَـاءُُِ*ُمِ ٌــماُُبِ ُؽُـنَــةُُ َمـ َُع‬


ُِ‫اإل ْخـفَـاء‬ ُُ َ ‫َّوالث‬
ِ ُ‫ـالـث‬

Ketiga, Iqlab yaitu ketika (Nun sukun / tanwin bertemu) huruf Ba (‫ )ب‬maka dibaca mim yang
didengungkan serta disamarkan.

ِ ‫اجـبُُل ِْلف‬
ُ‫َاضـ ِل‬ ِ ‫ـروؾُُِ َو‬
ُ ‫لُ*ُمِـنَُُال ُح‬ ِ ‫اإل ْخـفَا ُُءُ ِع ْنـ ُدَُ ْال‬
ُِ ‫فاضـ‬ ِ ُ‫الرابِـ ُُع‬
َّ ‫َو‬

Keempat, Ikhfa yaitu untuk sisa huruf hijaiyah yang wajib menurut Ulama Qirooah

‫ض َّمنـْتُـ َها‬ ُِ ٌْ َ‫ع ْشرُُ َر ْم ُزهَاُ*ُفِـًُك ِْل ُِمُهذَاُالب‬


َ ُ‫تُلَـ ُْد‬ ُْ ِ‫سـةُُم‬
َ ُ‫نُبَ ْع ُِد‬ َ ‫فـًُ َخ ْم‬

Aku telah menyusun rumus 15 huruf ikhfa yang terangkum dalam kalimat bait ini:

َ ُ‫ض ُْع‬
‫ظالِـ َما‬ َ ُ‫ش ْخصُُلَ ُْدُس َماُ*ُدُ ُْم‬
َ ُُ‫طٌّـَباُُ ِزدُُْفًُِتُـمَى‬ َ َُ‫ؾُذَاُثَـنَاُ َك ُْمُ َجا ُد‬
ُْ ‫ص‬
ِ

َ ُ‫ض ُْع‬
1[ُ‫ظالِـ َما‬ َ ُ‫ش ْخصُُلَ ُْدُس َماُُدُ ُْم‬
َ ُُ‫طٌّـَباُُ ِز ُْدُفًُِتُـمَى‬ َ َُ‫ؾُذَاُثَـنَاُ َك ُْمُ َجا ُد‬
ُْ ‫ص‬
ِ ]

‫المٌمُوالنونُالمشددتٌن‬

Mim dan Nun yang bertasydid

‫ؼـنَّةُُبَـدَا‬
ُ ُ‫ؾ‬ ْ ‫ســ ِ ُّمُ ُكـلُُ َح‬
َُ ‫ـر‬ ُ ُُ‫ـنُمِ ٌـماُُثُـ َُّمُنُونـا‬
َ ‫شــ ِدّدَاُ*ُ َو‬ ُ ‫َو‬
َُّ ‫ؼ‬

Dengungkanlah mim dan nun yang bertasydid.. dan namakanlah kedua huruf tersebut dengan huruf
ghunnah dan tampakkanlah

‫المٌمُالساكنة‬

Mim Sukun

‫لَُأَلــؾُُلٌَِّــنَةُُلِــذِىُ ْالحِ ـ َجا‬


ُ ُُ*ُ‫لُ ْال ِه َجا‬ ُْ ‫نُتَسْـ ُك‬
َُ ‫نُت َِجىُلَ ْب‬ ُْ ِ‫َوالِمٌـ ُُمُإ‬
Jika Mim sukun itu terletak sebelum semua huruf hijaiyah selain alif layyinah (alif sukun) bagi orang yang
berakal

ْ ‫ظـ َهـارُُفَ َم‬


ُ‫ــط‬ ْ ِ‫ـطُُ*ُُإِ ْخـفَاءُُا ْدؼَـامُُ َوإ‬
ُْ ‫ض َب‬ ُْ ‫أَحْ ـكَا ُمـ َهاُثَـلَثَـةُُ ِل َم‬
َ ُ‫ـن‬

Hukumnya ada tiga saja bagi yang menetapkannya.. yaitu Ikhfa, Idgham, dan Idzhar

َّ ُ‫ىُل ِْلـم‬
ُِ‫ــراء‬ َُّ ‫ش ْفــ ِو‬ َ ‫اإل ْخـفَـا ُُءُ ِع ْنـ ُدَُ ْالبَــاءُُِ*ُُ َو‬
َّ ‫سـ ِ ّمـ ُِهُال‬ ِ ُ‫ل‬ُُ ‫فَـاأل َ َّو‬

Pertama, Ikhfa yaitu ketika huruf Ba (didahului mim sukun).. Ahli Qiroah menyebutnya Ikhfa Syafawy

‫صـؽـٌِراُُ ٌَاُفَـت َى‬ َ ‫َوالثّـَانـىُ ِإ ْدؼَـامُُ ِبمِ ـثْلِـ َهاُأَت َـىُ*ُُ َو‬
َ ُُ‫سـ ِ ُّمُإدؼـاما‬

Kedua, Idgham (dengan huruf yang sama yaitu bertemu mim juga) Namakanlah Idgham Shaghir (kecil)
wahai pemuda..

ُْ‫ش ْف ِوٌَّـه‬
َ ُ‫سـ ِ ّمـ َها‬ ُ ْ‫مِـنُأَح‬
َ ‫ـرؾُُ َو‬ ُْ ٌ‫ارُفِـىُ ْالبَ ِم‬
ُْ ُُ*ُُ‫َّـة‬ ْ ‫اإل‬
ُُ ‫ظـ َه‬ ُُ ‫َوالثـَّال‬
ِ ُ‫ِـث‬

Ketiga, Idzhar, pada huruf-huruf sisanya.. dan namakanlah Idzhar Syafawi

ْ ُ‫َـفى*ُُلِـم‬
ِ ‫ـربِــ َهاُ َولتحا ُِدُفَاع‬
ُِ‫ْـرؾ‬ ُْ َ ‫َواحْ ـذَ ُْرُلَدَىُ َواوُُ َوفَـاُأ‬
ُِ ‫نُت َْخت‬

Berhati-hatilah pada huruf Wa dan Fa karena kesamarannya (dengan ba).. karena kedekatan (fa) dan
kesamaan makhraj (wa) maka kenalilah..

‫لمُآلُولمُالفعل‬

Lam Al (Alif lam Qomariyah & Syamsiyah) dan Lam fi’il

‫ـارهَاُفَ ْلتـ َ ْع ِـرؾ‬ ْ ِ‫ــرؾُُِ*ُأُولَهُــ َماُإ‬


ُ ‫ظـ َه‬ ُ ْ‫لُاألَح‬
َُ ‫نُلَـبْـ‬ ُْ َ ‫ِللَ ُِمُأ‬
ُِ َ‫لُ َحـال‬

Hukum lam sebelum huruf-huruf (hijaiyah selain alif) itu ada dua; pertama dibaca idzhar (jelas) lam nya
maka kenalilah..

ُ‫عمٌِـمـ ُه‬
َ ُ‫َـؾ‬ ُِ ‫ع ْش َرةُُ ُخـ ُْذُع ِْل َمـ ُهُُ*ُمِنَُُاب‬
ُْ ‫ْـػُ َحجَّـنَُُ َوخ‬ َ ُ‫ار َبـعُُ َم ُْع‬ َُ ‫لَ ْب‬
ْ ُ‫ل‬

keempat belas huruf yang dibaca jelas, maka ambillah ilmunya dari kalimat berikut:

2[ُ ‫عمٌِـمـ ُه‬


َ ُ‫َـؾ‬
ُْ ‫ْـػُ َحجَّـنَُُ َوخ‬
ُِ ‫]اب‬

ُ َ‫ـرةُُأٌَْـضاُُ َو َر ْمـزَ هَاُف‬


ِ‫ـع‬ َ ‫ثَانٌِـ ِهـ َماُ ِإ ْدؼَـا ُمـ َهاُفـىُأ َ ْربَـعُُ*ُ َو‬
َ ‫عـ ْش‬

Kedua, dibaca idgham yaitu melebur (lam nya tidak dibaca, tetapi langsung dibaca hurufnya) yang juga
14 huruf dengan rumus:

َ ‫ظنُُ ُز ُْرُش َِرٌـفَاُُل ِْلك‬


‫َـرم‬ َ ُ‫عُسُـو َُء‬
ُْ َ‫ؾُذَاُنِعَمُ*ُد‬
ُْ ‫ض‬ ُْ ُ‫لُ ُرحْ َماُُتَف‬
ِ ُ‫ـز‬ ِ ُ‫طِ بُُْث َُُّم‬
ُْ ‫ص‬

َ ‫ظنُُ ُز ُْرُش َِرٌـفَاُُل ِْلك‬


3[‫َـرم‬ َ ُ‫سـو َُء‬ ُْ َ‫ؾُذَاُنِعَمُُد‬
ُ ُ‫ع‬ ُْ ‫ض‬ ُْ ُ‫لُ ُرحْ َماُُتَف‬
ِ ُ‫ـز‬ ِ ُ‫]طِ بُُْث َُُّم‬
ُْ ‫ص‬

ُْ‫ش ْمسِـٌَّه‬
َ ُ‫س ِ ّمـ َها‬ َُ ‫سـ ِ ّمـ َهاُلَ ْم ِـرٌَّـ ُْهُ*ُُ َوالـلَّ َُمُالُ ْخ‬
َ ُ‫ـرى‬ َ ُ‫َواللَّ َُمُالُولَـى‬
Lam pertama disebut alif lam qomariyyah.. Lam kedua disebut Alif lam Syamsiyyah

‫لُنَ َع ُْمُ َولُ ْلـنَاُ َو ْالتَمَـى‬ ْ ‫نُلَ َُمُفِـ ْعــلُُ ُم‬


ُْ ُ‫طلَــماُُ*ُفـىُنَحْ ـ ُِوُل‬ َُّ ‫ـر‬ ْ
َ ‫وأظـ ِه‬

ُْ ُ‫ ل‬dan‫ ََُُلُ ْلـنَا‬dan ‫ا ِْلتَمَـى‬


Adapun lam fi’il semuanya secara mutlak dibaca jelas contohnya ‫ل‬

‫المثلٌنُوالمتماربٌنُوالمتجانسٌن‬

Mitslain, Mutaqaribain, dan Mutajanisain

ُ‫ـك‬ ُِ َ‫انُفَ ُْالمِ ثْـل‬


ْ ‫نُفِـٌ ِهـ َماُأ َ َح‬ ُِ َ‫ـرف‬ ُْ ‫جُِاتَّف‬
ْ ‫َـكُ*ُ َح‬ ُ ‫َـار‬
ِ ‫تُ َوال َمخ‬
ُِ ‫صفَا‬ ُْ ‫ِإ‬
ّ ِ ‫نُفًُِال‬

Jika (pada dua huruf) Sifat dan Makhraj hurufnya sama, maka ia disebut Mitslain (Mutamatsilain)

‫اخت َـلَـفَاٌُُلَمَّــبَا‬
ْ ُ‫ت‬
ُِ ‫صـفَا‬ َ ‫نٌَُ ُكـونَاُ َم ْخ‬
َ َ‫ـرجـاَُُت َـم‬
ّ ِ ‫ـاربَـاُ*ُ َوفـًُال‬ ُْ ِ‫َوإ‬

JIka makhrajnya (berdekatan) dan Sifat hurufnya berbeda, maka ia disebut Mutaqoribain

‫تُ ُحمِّـمَا‬
ُِ ‫صفَا‬ ْ ‫ْنُأ َ ُْوُ ٌَ ُكــونَاُاتَّفَـمَاُ*ُفِـًُ َم‬
ّ ِ ‫ـخ َرجُُدُونَُُال‬ ِ َ‫ُمـتْـم‬
ُِ ٌ‫ار َبـ‬

Jika Makhrajnya sama, sifat huruf nya berbeda, maka ia disebut sebagai Mutajanisain

ْ ٌَ ‫سـ ِ ّمـ‬
ُ‫ـن‬ َ ُ‫ِـٌر‬ َّ ‫لُفَال‬
َُ ‫صـؽ‬ ُُ ‫َـنُ*ُأ َ َّو‬
ُّ ‫لُ ُكـ‬ ُْ ِ‫ْنُثُــ َُّمُإ‬
ُْ ‫نُسـَك‬ َ ِ‫بِ ْال ُمت َ َجان‬
ُِ ٌ‫ســ‬

Kemudian jika awal semua jenis ini (Mitslain, Mutaqaribain, Mutajanisain) hurufnya sukun, maka
disebut dengan Shaghir..

ُ‫ــٌرُوا ْف َه َمـ ْنـ ُهُُ ِب ْال ُمـث ُ ْل‬ ُْ ُ‫لُفَُم‬


ُُ ‫ـلُ*ُكُـلُُ َك ِب‬ ُّ ‫ـانُفىُ ُك‬
ُِ َ‫ـرف‬ ّ ِ ‫أ َ ُْوُ ُح‬
ْ ‫ـرنَُُال َح‬

Dan jika kedua hurufnya berharokat pada semua jenis (Mitslain, Mutaqariain, Mutajanisain) maka
disebut dengan Kabir dan fahamilah yang kabir itu dengan mengambil contoh (talaqqy)

‫ألسامُالمد‬

Pembagian mad

َ ُُ‫ســ ِ ُّمُأ َ َّول‬


‫طبٌِـعِـٌّاُُ َوهُـــو‬ َ ‫ـرعِــىُُلَـ ُهُُ*ُ َو‬
ْ َ‫ىُ َُوُف‬ ْ َ ‫َوالمـ َُدُُّأ‬
ُُّ ‫صلِـ‬

Mad itu ada dua; Mad Ashly dan Mad Far’iy.. Mad Ashly disebut juga Mad Thabi’iy

ُْ‫وؾُتُجْ ـت َـلَـب‬
ُُ ‫ـر‬
ُ ‫سـبَبُُْ*ُ َولبِـدُونِ ُِهُال ُح‬ َ ُُ‫لَُت ََولُّـؾُُلَـ ُه‬
َ ُ‫عـلـى‬ ُ ‫َمـا‬

Mad Thabi’iy itu tidak tergantung kepada sebab dan tidak pula ketiadaan huruf yang didapat

ْ ‫ىٌَُ ُك‬
ُ‫ـون‬ َّ َ‫ونُ*ُ َجاُبَ ْعـ ُدَُ َمـ ُدُّف‬
َُّ ‫الطبِــٌِع‬ ُ ُ‫ْرُ َه ْمزُُأ َ ُْو‬
ُْ ُ‫سـك‬ ُُ ٌ‫ؼ‬ ُُّ َ ‫بلُأ‬
َ ُُ‫ىُ َح ْرؾ‬ ُْ

Setiap huruf selain hamzah dan sukun yang datang setelah huruf mad (alif, waw,ya) maka ia adalah mad
thabi’iy

ُ ُ‫سـ َببُُْ َك َه ْمزُُأ َ ُْو‬


ُ‫سكُونُُ ُمسْـ َجـل‬ َ ُ*ًُ‫علـ‬ ُُّ ‫َرُ ْالف َْرعِـ‬
َ ُُ‫ىُ َم ْولُـوؾ‬ ُُ ‫َواآلخ‬
Kedua Mad Far’iy yang terjadi karena adanya sebab seperti adanya hamzah atau sukun secara mutlak.

َُ ‫مِنُلَ ْفـظُُِ َواىُُ َو ْه‬


‫ىُفىُنُوحِ ـٌـ َها‬ ُْ ُ*ُ‫ـروفُــ ُه ُُثَـــلَثَـةُُفَعِـٌـ َُها‬
ُ ‫ُح‬

َ contohnya ‫نُوحِ ـٌـ َها‬


Huruf mad ada tiga maka hafalkanlah.. dari lafaz “ُ‫”واى‬

ُ‫لُأَلؾٌُُ ُْلت َــزَ ْم‬


َُ ‫َـرطُُ َوفَـتْحُُلَبْـ‬ َ ُ‫لُ ْالوا ُِو‬
ْ ‫ضـ ُْمُ*ُش‬ َُ ‫لُ ْالٌَاُ َولَ ْب‬
َُ ‫ْرُلَبْـ‬
ُُ ‫َوال َكس‬

Syarat nya harus senantiasa ada kasroh sebelum ya, Dhammah sebelum waw, dan fathah sebelum alif

‫لُأُعْـلِـنَا‬
ُّ ‫لُ ُكـ‬
َُ ‫نُا ْنفِــت َاحُُلَبْـ‬ َ ُُ‫َواللِّـٌنُُُمِ ْنـ َهاُ ْالٌَاُ َو َواو‬
ُِ ِ‫سـكَـنَاُ*ُإ‬

Adapun Mad Layyin yaitu jika ada fathah sebelum huruf ya dan waw sukun

‫أحكامُالمد‬

Hukum Mad

ُُ ‫ـًُ ْال ُو ُجوبُُُ َو ْال َج َو‬


ُ ُّ‫ازُ َوالل‬
ُ‫ـزو ْم‬ َُ ‫ل ِْل َمــ ُِدُّأَحْ ـكَـامُُثَـلَثَـةُُت َـدُو ُْمُ*ُ َو ْه‬

Hukum Mad selalu ada tiga, yaitu Mad Wajib, Mad Jaiz, dan Mad Lazim

ْ َّ ‫نُ َجـا َُءُ َه ْمـزُُبَ ْع ُدَُ َمـدُُْ*ُفِـًُك ِْل َمــةُُ َوذَاُبِ ُمت‬
ُْ‫صــلٌُُُ َعـد‬ ُْ ‫اجبُُ ِإ‬
ِ ‫فَـ َو‬

Mad wajib terjadi jika ada hamzah setelah mad dalam satu kalimat yang bersambung (mad wajib
muttashil)

ِ ‫صـلُ*ُ ُكـلُُبِك ِْل َمــةُُ َو َه ُذَاُال ُمـ ْنف‬


ُ‫َصــ ْل‬ ِ ُ‫نُف‬ ْ َ‫َو َجـائـزُُ َمـدُُ َول‬
ُْ ِ‫صـرُُإ‬

Mad Jaiz itu boleh dipanjangkan (seperti mad wajib muttashil) boleh pula dibaca pendek (seperti mad
thabi’iy) yaitu jika (mad dan hamzah) masing-masing dalam kalimat terpisah dan ini disebut mad jaiz
munfashil. .

ُُ‫ضُالسُّـ ُكـونُُُ*ُ َو ْلـفَاُُ َكت َ ْعـلَـ ُمـونَُُنَسْـتَعِــٌن‬


َُ ‫ـر‬
َُ ‫ع‬ ُْ ِ‫لُذَاُإ‬
َ ُ‫ن‬ ُُ ْ‫َومِ ثـ‬

Contoh ini (mad munfashil yang boleh dibaca panjang atau pendek atau tawassuth/pertengahan) jika
ada huruf yang disukunkan karena waqaf seperti َُ‫ ََُُت َ ْعـلَـ ُمـون‬dan ُُ‫( نَسْـتَعِــٌن‬Mad ‘Aridh Lissukun)

ُْ َ‫عـلَـًُال َمـ ُِدُّ َوذَاُ*ُبَـد‬


‫لُكَـآ َمـنُواُ َو ِإٌَـماناُُ ُخــذَا‬ ُُ ‫أ َ ُْوُلُـدّ َُِمُ ْال َه ْم‬
َ ُ‫ـز‬

Jika Hamzah ada sebelum mad, maka ini adalah mad badal contohnya ‫ آ َمـنُوا‬dan ُ‫ِإ ٌَـمانا‬

َ‫ل‬
ُ ‫ــو‬
ّ ‫ط‬ ُ ُّ‫لَُ َُو َو ْلـفاُُبَ ْعـ ُدَُ َمـ ُد‬
ُ‫ص‬ْ ‫لَُ*ُ َو‬ ّ ِ ُ ‫نُأ‬
ُ ‫صــــ‬ ُُ ‫نُالسُّـ ُكـو‬
ُِ ِ‫َولَ ِزمُُإ‬

JIka sukun bersambung setelah mad baik secara washal atau waqaf maka ini adalah mad lazim

‫ألسامُالمدُاللزم‬

Jenis-jenis Mad Lazim


ُْ‫ًُ َو َح ْرفِـًُُ َم َعــه‬ ُْ ‫ســا ُُمُلَ ِزمُُلَـدٌَهمُأ َ ْربَـ َع‬
ُُّ ‫ـةُ*ُ َوت ِْـلنَُُك ِْـلمِ ـ‬ َ ‫أ َ ْل‬

Mad Lazim menurut ulama qiroah ada empat jenis yaitu mad lazim kilmiy dan mad lazim harfiy

َّ َ‫لُ*ُفَـ َهـــ ِذُِهُأ َ ْربَـعَـةُُتُـف‬


ُ‫صــ ُل‬ ُُ ‫كِـلَهُـ َماُ ُمـخَـفَّـؾُُ ُمـثَـمَّـ‬

Setiap dari keduanya (kilmy dan harfy) itu bisa mukhaffaf dan mutsaqqal maka ini adalah pembagian
yang empat[4]

ُُّ ‫ـعُ*ُ َمـ ُْعُ َح ْرؾُُِ َمـ ُدُّفَ ْه َُوُك ِْلمِ ـ‬


ُ‫ًُ َولَـ ْع‬ ُ ُُ‫نُبِـك ِْل َمـة‬
ُْ ‫سـ ُكونُُاجْ ـت َ َم‬ ُْ ِ ‫فَـإ‬

jika sukun bersama huruf mad berkumpul dalam satu kata, maka terjadilah mad lazim kilmy

ْ ‫ً ُِال ُح ُروؾُُِ ُو ِجـدَاُ*ُ َوال َمـ ُدُُّ َوسْـطُ ُهُُفَ َح‬


‫ـرفِــًُُ َبـدَا‬ ُّ ‫أ َ ُْوُفـًُثُـلَثِـ‬

apabila dijumpai ada tiga huruf dan ditengahnya itu adalah mad maka itu merupakan mad lazim harfiy

ُُّ ‫نُأ ُ ْدؼِـ َماُ*ُ َم َخفَّـؾُُ ُكــ‬


‫لُإِذَاُلَـ ُْمٌُُـ ْدؼَـ َما‬ ُْ ِ‫كِـلَهُـ َماُ ُمثَـــمّـلُُإ‬

Keduanya mutsaqqal jika di-idgham-kan dan mukhaffaf jika tidak di-idgham-kan

ُ‫ــر‬
ْ ‫ص‬ َ ‫ُّــو ُْرُ*ُ ُو ُجـودُُهُُ َوفِـًُث َ َمـانُُان َح‬
َ ‫لُالس‬ ُُّ ‫َوالـلَّ ِز ُُمُ ْال َحـرفِـ‬
َُ ‫ًُأ َ َّو‬

Mad Lazim harfiy ada di awal surat dan hurufnya terkumpul dalam delapan huruf

ُْ‫لُنَمَص‬
ُْ ‫س‬ َ ُ‫وؾُ َك ُْم‬
َ ‫ع‬ ُ ‫لُأَخَصُُْ*ٌَُـجْ َمعُـ َهاُ ُح‬
ُُ ‫ـر‬ ُّ ُ‫ْن‬
ُُ ‫والطو‬ ُِ ٌ‫عٌْنُُُذُوُ َوجْ َهـ‬
َ ‫َو‬

Huruf ‘ain memiliki dua jalan (mad dan tawassuth) akan tetapi yang masyhur adalah memanjangkannya
(mad).. Berkumpul huruf (mad lazim harfy) dalam kalimat ” ُْ‫لُنَمَص‬
ُْ ‫س‬ َ ُ‫” َك ُْم‬..
َ ‫ع‬

ْ ‫ط ِبٌـعِـٌَّاُأُل‬
ُ‫ِــؾ‬ ُْ ‫لَُأَل‬
َ ُُ‫ِـؾُ*ُفـ َ ُمـدُّهُ َمـدّا‬ ُ ًُِ‫َو َماُس َِويُال َح ْرؾُُِالثُّلَث‬

Dan apa yang selain huruf (mad) yang tiga selain alif, maka mad nya disebut mad thabi’iy..

ُ‫ـر‬
ْ ‫ص‬ َ ًُ
َ ‫طـاهِرُُلَـ ُِدُا ْن َح‬ ُِ ‫َوذَانَُُأٌَْضـاُُفِـًُفَ َـوات‬
ُّ ‫ِحُالس َُّـو ُْرُ*ُفًُِلَ ْفظُُِ َح‬

Begitupula pada ayat pembuka surat-surat Al Quran yang terkumpul dalam kalimat

َ ًُ
” ُ‫طـاهِر‬ ُّ ‫“ َح‬

َ َ‫نُل‬
ُ‫ط ْعنُذَاُا ْشـت َ َه ْر‬ ُ ُُ‫ص ْل ُه‬
ُْ ‫س َحٌْراُُ َم‬ ِ ُ*ُ‫َـر‬
ُْ ‫عش‬
َ ُ‫ـع‬ َُ ‫َوٌَجْ َمـ ُُعُ ْالف ََواتِـ‬
ُْ َ‫حُاأل َ ْرب‬

Berkumpul ke-empat belas huruf pembuka surat dalam kalimat

َ َ‫نُل‬
” ‫ط ْعنُذَاُا ْشـت َ َه ُْر‬ ُ ُُ‫صُْل ُه‬
ُْ ‫س َحٌْراُُ َم‬ ِ “

‫الخاتمة‬

Penutup

ُ ‫عـلَـىُت َ َمامِ ـ ُِهُبِـ‬


‫لَُت َــنَاهِـى‬ ْ َّ‫َوت َــ َُّمُذَاُالن‬
َ ُ*ُ‫ـظ ُُمُبِ َحـ ْم ُِدُاللَّـــ ُِه‬
Telah selelasi nadzham ini dengan memuji nama Allah atas kesempurnaannya yang tak terbatas

‫ـنٌُُـتْمِـنُـ َها‬ َ ‫أَبْـ ٌَاتُـ ُهُُنَـدُُ َبـدُا َُلِـذِىُالنُّـ َهىُ*ُت َِارٌ ُخ ُه ُُبُ ْش‬
ُْ ‫ـرىُ ِل َم‬

Bait-baitnya tampak serasi bagi yang berakal… Tanggal pembuatan (kitab ini) adalah “menggembirakan
bagi orang yang menguasainya”*5+

‫َامُاأل َ ْنبِـٌَاءُُِأَحْ ـ َمـدَا‬


ُِ ‫صـلَُة ُُ َوالسَّــلَ ُُمُأَبَـــدُا َُ*ُعِـلـىُخِ ـت‬
َّ ‫ثُـ َُّمُال‬

Kemudian shlawat serta salam semoga selalu tercurah atas penutup para nabi, Muhammad

ُِ ِ‫ســام‬
‫ـع‬ ُِّ ‫ـارئُُو ُكـ‬
َ ُ‫ل‬ ُِّ ‫ـعُ*ُ َو ُكــ‬
ِ َ‫لُل‬ ُِّ ‫بُ َو ُكـ‬
ُِ ‫لُت َـا ِب‬ ُِ ‫صــ ْح‬
َّ ‫لُ َوال‬
ُِ ‫َواآل‬

Atas keluarga, sahabat, dan para pengikutnya dan setiap pembaca dan pendengar Al Quran…

[1] Huruf ikhfa nya ada di awal setiap kata yaitu ‫ُس‬,‫ُق‬,‫ُس‬,‫ُج‬,‫ُن‬,‫ُث‬,‫ُذ‬,‫ُظُص‬,‫ُض‬,‫ُت‬,‫ُؾ‬,‫ُز‬,‫ُط‬,‫د‬

[2] Setiap huruf dari kalimat ini yang berjumlah 14 adalah huruf-huruf yang termasuk alif lam
qamariyyah

[3] Huruf pertama dari 14 kata dalam kalimat ini adalah huruf-huruf yang termasuk alif lam syamsiyyah

[4] Mad lazim mutsaqqal kalimiy, Mad lazim mutsaqqal harfiy, Mad lazim mukhaffaf kalimiy, Mad lazim
mukhaffaf harfy

[5] Kalimat ini mengandung rahasia terkait waktu pembuatan matan ini. Silahkan merujuk ke kitab-kitab
syarah yang menjelaskan masalah ini.

Sumber: www.arabic.web.id

Konversi ke PDF: www.alkhoirot.net

Anda mungkin juga menyukai